jjsta Zejtun2008

Kitba tal-Perit Ruben Abela

T/len fNovembru tas-sena 2005 meta fl-ly okkazjoni tat-tberik tal-qniepen godda

A \ ippruva/f niftah ghajnejn in-nies ghall-istat likien fib. il-bini tal-knisja. Ftit aktar minn sitt xhur iludan l-appell beda jhalli l-frott ghaliex inbeda xogholta' preparazzjoni fuq il-progett ghar-restawr tal-binital-knisja. Nisthajjel tistaqsu, "Kemm se ndumunisimghu l-istess u ma narawx ix-xoghol?" jekk tridrisposta ghal din il-mistoqsija, jew jinteressak li ssirtaf aktar fuq dan il-progett ambizzjuz izda bzonnjuz,nistiednek tkompli taqra.

Fuq kopji tal-pjantital-faccati tal-knisjasaru notamenti ta' dawnil-hsarat fi process lijissejjah mapping (Ritratt1). Separatament minndawn il-p janti sarrapporttekniku bi propostidettaljati tax-xogholu 1-interventi li hemm bzonn. Dawn id-dokumenti huma fazi importanti hafna f kullprocess ta' restawr ghaliex minghajrhomkull xoghol ikun qed isir minghajr pjan umhux professjonalment korrett. Barra minnhekk dawn huma dokumenti li jintalbu mill-MEPA sabiex jinhareg il-permess ghal dan ix-xoghol, permess li huwa mehtieg minhabbali 1-knisja taghna hija skedata bil-ligi bhalamonument bi Grad 1 ta' protezzjoni. Fil-fattdin 1-applikazzjoni saret lill-MEPA fit-23 ta'Novembru tas-sena 1-ohra u sakemm gejnaghall-istampar ta' din il-kitba jiddispjacinanghidu li 1-permess ghadu ma nharigx.

Permezz tad-dokumentazzjoni li saretsetghu jinhargu stimi ghax-xoghol li hemm

. •ninE

Xoghol preliminarju

Qabel ma jinbeda kull xoghol ta' restawrhemm ammont ta' xoghol ta' preparazzjonixi jrid isir sabiex il-progett ta' restawrikun wiehed professjonalment korrett ujhalli rizultati tajbin. Kien matul ix-xahar'Ottubru tas-sena 1-ohra li bdejna nistudjawil-hsarat li hemm fil-faccati kollha tal-knisja. F'dan il-process jigu nnutati 1-hsaratdifferent! u fl-istess waqt studjat il-kagun ta'down il-hsarat.

It-Oat sbten magi afire* M GESU. Deheb. Incens u Mirra.

' • Ipr^ - - - '

Santa Katerina V.bzonn li jsir u 1-progett seta' jinqasamf'fazijiet different!.

Fl-ahhar tas-sena 1-ohra gie mniedi 1-progett u tnediet kampanja to' gbir to'fondi. Saret ukoll prezentazzjoni teknikafejn giet spjegata 1-hsara li hemm fil-faccatidifferent! tal-knisja kif ukoll 1-interventi liqed jigu proposti.

X'tip ta' hsara hemm fil-knisja?

Il-hsarat li sibna huma bosta, u dawnivarjaw minn faccata ghal-ohra minhabba1-orjentazzjoni, izda n-nuqqas ta' manu-tenzjoni matul il-mijiet ta' snin li ilhamibnija 1-knisja hija 1-kawza komuni ta'dawn il-hsarat.

Post il-hsarat li osservajna kien hemmtmermir tal-gebla kkawzat mill-kisi tas-siment li kien sar bhala zokklatura mal-faccati tal-knisja fis-snin hamsin u liminhabba fih 1-umdita qeghda dejjem titla'aktar '1 fuq (Ritratt 2).

Hemm ukoll numru ta' tbajja' mal-hitanli bosta minnhom huma kkawzati minncarcir ta' ilma u nida. Dawn ftit li xejnjikkawzaw hsara ghaliex huma maghmulinminn haziz izda vizwalment jaghmlu dehrakerha. Mhux 1-istess nistghu nghidu ghaldawk it-tbajja, jew trab hamrani li ngabarmatul is-snin taht il-gwarnicar, bejn livellu iehor tal-faccati. Dan it-trab hamraniqieghed jikkawza hsarat kbar ghaliex maz-

zmien dan jiekol il-fili u 1-gebla li mhux bisstitmermer izda wkoll titfarrak u taqa' (Ritratt3).

Hsara ohra li giet osservata hija t-titqibtal-gebla, jew kif teknikament hija maghrufabhala alveolar (Ritratt 4). Hafna nies jghidujigri hekk ghax il-gebla tkun marida, izdar-raguni ta' din il-hsara hu 1-effett ta' 1-irjiehat li jhabbtu mal-faccata u 1-processta' tixrib u nxif. [ekk dan il-process majitwaqqafx, il-gebla tibqa' tittiekel sakemmtisparixxi. Hekk qed jigri f'hafna mill-ponot u kantunieri fejn hemm 1-iskulturau 1-lavur, izda dan minhabba process iehorta' deterjorazzjoni fejn il-gebla qed tittiekel.Dan il-process huwa maghruf bhala erosion(Ritratt 5). Huwa propju minhabba dan il-process li xi drabi nsibu bcejjec ta' gebel fuqiz-zuntier u li jkunu waqghu mill-faccatatal-knisja. Dan il-process ta' tmermir matuldawn 1-ahhar snin sar wiehed fast 1-aktarmghaggla ghaliex bosta fili li hemm fuq il-gwarnicuni nfethu u minnhom qed jidholhafna ilma tax-xita. Fid-diversi faccati tal-knisja, b'mod specjali fil-gwarnicuni, hemmpartijiet ta' lavur nieqsa minhabba li 1-gebelmaz-zmien faqqa' u waqa' (Ritratt 6).

Izda 1-aktar depozitu fuq il-gebla lijikkawzalha hsara huwa dak maghrufbhala black crust jew gmied iswed. Dan il-gmied normalment insibuh 1-aktar taht il-

L-IMHABBA VERA ma taghmilx deni lill-proxxmu,imma taghraf il-bzonnijiet ta' hutna, u nkunu kapaci nifhmuhom u nghinuhom.

fiesta Zdtun 2008" ' A.S ' ISM- - If f

gwarnicar. Il-gmied jifforma skorca hoxnau li maz-zmien tibda titqaxxar u twaqqa' 1-gebel maghha (Ritratt 7).

Kif ser insewwu 1-hsara u nikkonservawil-bini?

Tajjeb li nibdew billi nispjegaw ftit il-principji li ser inhaddnu matul dan il-progett. L-idea ta' restawr ilium marret il-boghod minn dak li kien isir ftit snin ilu. II-bdil ta' kwantitd ta' gebel qadim ma' gebelgdid m'ghadhiex in-norma f dan ix-xogholghaliex ilium fi progetti bhal dawn wiehedjaghmel minn kollox biex izomm dak kolluli huwa original!. L-istess ser naghmlu ahna.Il-bdil ta' gebel ser ikun b'mod limitat u fejnhuwa strutturalment mehtieg biss.

Wara li 1-faccata titnaddaf u tinhaselmit-trabijiet, hamrija, haziz u nugrufun,jitnaddfu 1-fili fejn dawn jirrizulta li humadghajfa. L-akbar ammont ta' hsara qed tigikkawzata mill-ammont ta' fili miftuhin lihemm fdiversi partijiet tal-faccata, 1-aktarfuq u taht il-gwarnicar. Fuq il-gwarnicarser issir kisja b'tahlita ta' deffun bhal makien isir fl-antik. Il-fili miftuhin ser jimtlewb'tahlita maghmula minn gir u ramel - xejnsiment ghaliex dan jeqred il-gebla taghna.

Fix-xoghol ta' restawr u konservazzjonili ser naghmlu fuq il-bini tal-knisja ser

nippruvaw insewwu dak kollu li nistghumill-gebel original! b'teknika imsejha plasticrepair. Le, le mhux ser nuzaw plastik! Danil-process huwa 1-bini ta' partijiet nieqsamill-gebla b'tahlita ta' tajn apposta li mafihx siment - process li kien jintuza f xogholta' restawr antik u li rega' beda jintuzaf xogholijiet bhal dawn f'dawn 1-ahhar snin.(Ritratt 8)

Il-progett kollu ser jinqasam f disa' fazijietu huwa ppjanat li ser idum madwar bejnhomes u seba' snin, dejjem skond il-qaghdafinanzjara wara kull fazi. Gew identifikati1-partijiet li wiehed ghandu jagixxi fuqhombi prijorita u thejja programm ta' xoghlijietu miri ta' fondi li hemm bzonn sabiex ix-xoghol ma jsirx bl-iskossi.

Gie deciz li 1-ewwel fazi tal-progett tinkludixoghol fuq 1-aktar haga li qed tikkawza hsarafuq il-faccati tal-knisja. Fis-snin sittin kienmoda hafna 1-kisi bis-siment u bit-trab ta'1-irham. Kien f'dan iz-zmien li z-zokklaturatal-knisja u tliet filati '1 fuq minnha inksietbis-siment u bit-trab ta' 1-irham. Ilium il-hsara li ghamel dan ix-xoghol jidher sewfdiversi partijiet tal-faccata. L-umdita qie-ghda titla' dejjem aktar il-fuq u warajhaqed thalli marki koroh fi tmermir tal-gebel,specjalment fil-partijiet fejn m'hemmx il-kannierja. Dan il-kisi ser jitnehha kollu

Santa Katerina VM.

u wara jigi studjat x'ser isir mill-gebla ta'tahtu. Dejjem skond il-kundizzjoni li din il-gebla tinstab fiha.

Bhal bosta mill-bini antik li ghandnaf'Malta, 1-aktar faccata li jkollha hsarahija dik li tnares le|n in-Nofsinhar, danminhabba li din 1-aktar li tara xemx utghaddi minn process ta' tixrib u inxifaktar spiss. Ghalhekk 1-ewwel tliet fazijietta' dan il-progett ser nikkoncentraw fuq il-faccata li thares fuq Misrah Girgor Boniciu ser nibdew mis-Sagristija tar-Ruzarju.Il-faccata tas-Sagristija tar-Ruzarju hija1-aktar parti baxxa mill-faccati kollhatal-knisja izda fiha hemm hafna hsarat lihuma komuni fil-faccati kollha. Il-processjibda bl-armar ta' 1-iscaffolding. Il-fili serjitnaddfu u 1-faccata tibda tinhasel biextitnehha 1-hamrija li hemm imwahhla fil-partijiet li ma tolqotx ix-xita. Ser tinghataattenzjoni biex ma jsirx hasil zejjed sabiexil-kulur hamrani u sabih tal-knisja taghnajinzamm. Il-fili jergghu jimtlew bil-gir,ramel u trab tal-fuhhar. Ser isir kisi bid-deffun fuq il-partijiet li fuqhom jaqa' 1-ilma tax-xita.

Il-progett kollu ser ikun maqsum kif gej:L-ewwel sat-tielet fazi - Il-faccata fuq

Misrah Girgor Bonici barra 1-kampnarIr-raba' fazi - Il-faccata principal! u1-kampnariIl-hames fazi - Il-faccata fuq Misrahir-Repubblika barra 1-kampnarIs-sitt fazi - Il-faccata fuq Misrah 13 ta'DicembruIs-seba' fazi - Il-faccati tal-kappelluni fuqis-sagristijiIt-tmien fazi - In-navi, il-kupletti u 1-hitankollha ta' fuq il-bjutId-disa' fazi - il-koppla

Progett ambizzjuz izda bzonnjuz

Naqbel maghkom li dan huwa progettambizzjuz hafna ghalina bhala parrocca,izda nemmen ukoll li jekk qatt m'ahnaser nibdew niehdu hsieb din il-gawhrali hallewlna missirijietna ser jigi zmienmeta nghidu issa tard wisq. Minn dakli osservajt matul dawn 1-ahhar ghoxrinsena, emmnuni jekktridu, il-bini tal-knisjamar lura hafna. Bhal ma tafu z-zmien itiru nahseb li bhali ma tixtiequx li jasal iz-zmien li nghidu - Issa tard wisq!

Possibbli ma tahsibx imqar darba fgimgha b'quddiesa u TQARBINAf'min qed itik in-nifs li tiehu fkull sekonda?