1998 Nobel Edebiyat dsISiJOSSARAMAGOFln Yolculuueviren: PINAR SAVA5.BASIMJos SaramagoPortekizli yazar, air, oyun yazar ve gazeteci Jos Saramago, 16 Kasm 1922- 18 Haziran 2010 tarihleri arasnda yaamtr. Kitaplarnn sat rakam sadece Portekizde iki milyonu gemi, yaptlar 25 dile evrilmitir. Din konusundaki grleri nedeniyle yaptlar Portekiz Hkmeti tarafndan sansrlenince Kanarya Adalarnda Lanzaroteye yerleen yazar, lmne kadar burada yaamtr. hrete ancak ellili yalarnda, Baltasar ile Blimunda adl romanyla kavuan Saramago, 1969dan lene kadar Portekiz Komnist Partisinin bir yesi olmutur. Yaptlarnda mitleri, lkesinin tarihini ve gerekst imgelemi kullanan yazar, pek ok nemli dl alm, 1998 ylnda da Nobel Edebiyat dlnn sahibi olmutur. Saramagonun Krmz Kedi Yaymevindeki dier kitaplar: Kabil, Btn simler, saya Gre ncil, atdaki Pencere, Yitik Adann yks, lm Bir Varm Bir Yokmu, Baltasar ile Blimunda ve Sularn Sessizlii.Pnar SavaSaint-Benot Lisesini ve Boazii niversitesi Kimya Mhendislii Blmn bitirdi. Yaynevlerinde editrlk yapt. Edebiyatla ilgili makaleler ve kitap tantm yazlar yazyor, spanyolca ve ngilizceden eviriler yapyor.Balca evirileri: Gonalo M. Tavares, Kuds; David Toscana, Son Okur; Gabriel Garcia Marquz, Anlatmak in Yaamak; Emesto Sabato, Tnel, Kahramanlar ve Mezarlar; Carlos Fuentes, nesin Sezgisi, Kayg Veren Dostluklar; Umberto Eco, Ak Yapt; Javier Marias, Ufkun te Yan, Yarn Savata Beni Dn, Yaznsal Yaamlar; Angela Carter, Kanl Oda; Alice Munro, Seme ykler; Alvaro Mutis, Tropik Gncesi, Son Rhtm; Jos Saramago, atdaki Pencere; David Rieff, Annem Susan Sontag-lm Denizinde Yzmek; Rosa Regas, Dorotheann arks; Osvaldo Soriano, Hollywood Paranoyas; Subcomandante Marcos ve Paco Ignacio Taibo II, Huzursuz ller; Marcela Serrano, Hznl Kadnlar Sna; Angela Becerra, Sondan Bir nceki D, nkr Edilen Aklardan; Kenan Makiya, Kaya.Krmz Kedi Yaynevi: 270 ada Dnya Edebiyat: 35zgn ad: A Viagem do ElefanteFilin Yolculuu Jos Saramago eviren: Pnar Sava Jos Saramago and Editorial Caminho, SA, Lisboa, 2008by arrangement with Literarische Agentur Mertin Inh. Nicole Witt e. K., Frankfurt am Main, GermanyBu kitabn Trke yayn hakk Akal Telif Haklar Ajans araclyla alnmtr. Krmz Kedi Yaynevi, 2013Yayn Ynetmeni: lknur zdemirSon Okuma: Serra Tzn Kapak Tasarm: Aye Nur Ataysoy Grafik: Yeim Ercan AydnTantm iin yaplacak ksa alntlar dnda, yayncnn yazl izni alnmakszn, hibir ekilde kopyalanamaz, elektronik veya mekanik yolla oaltlamaz, yaymlanamaz ve datlamaz.Bu kitabn basks 2009-2011 arasnda yaplmtr.Krmz Kedi'de Birinci Basm: Aralk 2013, stanbul Krmz Kedi'de kinci Basm: Ocak 2014, stanbul ISBN: 978-605-4764-85-3 Krmz Kedi Sertifika No: 13252Bask: Pasifik Ofset Ltd. ti.Cihangir Mah. Gvercin Cad. No: 3/1 Baha Merkezi A Blok Kat: 234310 Haramidere/STANBULTel: 0212 412 17 77 Sertifika No: 12027Krmz Kedi Yaynevikirmizikedi@kirmizikedikitap.com /www.kirmizikedikitap.com www.facebook.com/kirmizikedikitapmer Avni M. Emektar S. No: 18 Gmsy 34427 STANBUL T: 0212 244 89 82 F: 0212 244 09 48Jos SaramagoFLN YOLCULUUeviren: Pnar SavaROMANevirmenin NotuJos Saramago Filin Yolculuu'na hastal nedeniyle sk sk ara vermek zorunda kald ve romannn bir blmn hastane yatanda yazd. Einin ifadesine gre, en byk korkusu bu kitab tamamlayamamakt. Yaptn bitirebilmesiyle hem edebiyat dnyas zenginleti hem de Saramago'nun belki de son yaptn okumaktan mahrum kalmadk. Yazarn slubu ve eviriyle ilgili birka noktaya dikkat ekmenin okura yararl olabileceini dndm:Saramago alageldiimiz dilbilgisi kurallarn reddeden bir yazar. Filin Yolculuu'nda noktalama iareti olarak sadece nokta ve virgl kullanlm. Byk harfe yalnzca noktadan sonra ve diyalog balarnda yer veriliyor, zel adlar byk harfle balamyor ve zel adlara ulanan ekler de tepeden kesme iaretiyle ayrlmam. -drt sesli harfin yan yana gelerek okumay hayli gletirdii birka yabanc szckte zel adlar kesme iaretiyle ayrmay tercih ettim.Saramago'nun diyalog formunda olmayan diyaloglar anlatyla btnleerek, bir anlamda anlatya kaynayarak rnein bir betimlemenin ardna eklemleniyor, birinin sze girdiini byk harfle balayan szckten ve elbette metnin gidiinden kavryoruz. Alageldiimiz trnaklar ya da konuma izgileri yok. Yazar ou kez kimin sz aldn da belirtmiyor ve "dedi", "ekledi" trnden diyalogu kapatan ifadelere yer vermiyor. Trke szcklerde eril ve dii ayrm olmad iin birka yerde zne eklemeye ihtiya duyduysam da, yazarn slubuna elimden geldiince sadk kalmaya zen gsterdim.Metinde yarm braklm ya da virgllerle birbirine eklenmi uzun cmleler, bazen ayn cmle iinde bile deien yklem zamanlan yine yazarn tercihidir. Saramago'nun kendi sesi, yani anlatc da sk sk araya girerek hikyeyi 16. yzyldan gnmze ekmekte, akalar, kyaslamalar yapmakta, yorumda bulunmaktadr.Konuan kiilerin eitimsizlii, zellikle de fil terbiyecisi Subhro'nun Hintli olup Portekizceyi yarm yamalak konumas nedeniyle, onlarn azndan aktarlan kimi hikyelerin dili okura ikircikli, tutuk, tuhaf gelebilir, kanmca bir o kadar da elencelidir. Umarm okura da keyif verecektir.Son olarak, orijinal metinde hi dipnot yoktur. Okumay kolaylatrmak amacyla yazarn kutsal kitaplara, baka edebi metinlere, tarihi olaylara, corafyaya vb. gnderme yapt yerlerde aydnlatc olduuna inandm dipnotlar vermeyi uygun bulduumu belirtmek isterim.Pnar SavaGilda Lopes Encarnao Salzburg niversitesi'nde Portekiz Dili Blm'nde retim grevlisidir, gittiimiz lokantada bana Filin Yolculuu'nu anlatmasayd bu kitap var olmazd. Ona Mozart'n kentinde satlan ve Avrupa'nn belli bal yaplarn temsil eden kk, ahap heykellerin ne olduunu sordum. Aralarnda bizim Belem Kulesi'nin de olmas ilgimi ekmiti ve bir gzergh iaret eder gibi grnyorlard. Bana XVI. yzylda, III. Don Joo dneminde, tam olarak 1551'de bir filin yapt yolculuktan sz etti. Fil Lizbon'dan Viyana'ya gitmiti. Burada bir hikye olabilirdi. Gilda Lopes'den ipular toplamamda bana yardm etmesini istedim, gerekli tarihi bilgiyi bir araya getirmemde ok deerli yardmlar oldu. Bu kitab o masadaki dostlarma borluyum, herkesin nnde hepsine son derece minettar olduumu belirtmek ve en iten teekkrlerimi sunmak isterim.Jos Saramagolmeme izin vermeyen Pilar'aHer zamanbizi bekledikleri yere varrz.Gzerghlar Kitab1. BlmDzgn ileyen bir kamu ynetiminde yatak odalar kutsal, laik ya da yasad olarak nitelenebilir, bu odalarn neminin farknda olmayanlara son derece mnasebetsiz gelebilirse de, burada anlatmaya niyetlendiimiz, bir filin avusturyaya yapt olaanst yolculuun ilk aamasdr ve aa be yukar portekiz saray erknnn yatma saatinde ekillenir. Burada aa be yukar gibi belirsiz bir ifadenin rastlant eseri kullanlmad da kaydedilmelidir. Bylelikle belli bir zarafetle fiziksel ve fizyolojik mezhebin ayrntlarna da girmi olduk ki, biraz densiz, ounlukla da glntrler ve byle kt zerine aktarlmalar hem portekiz ve los algarbes1 kral nc don juann hem de zevcesinin, alcacer-quivirde savamaya gidip daha ilk atmada len ya da kimilerinin iddia ettii gibi savaa bile ka- tlamadan arifesinde hastalktan telef olan don sebastianm mstakbel bykannesi, avusturyal dona catalinanm koyu katolik- fiini de fena halde rencide ederler. Kral yznde somurtkan bir ifadeyle, kralieye dedi ki, Bana kalrsa hanmefendi, Ne size kalrsa efendim, Kuzen maximiliana drt yl nceki dnnde verdiimiz armaan soyuna sopuna ve meziyetlerine pek uygun grnmemektedir, hazr imdi bu kadar yaknmzda, ispanya kral naibi olarak valladolidde, yani bir ta atm uzakta bulunuyor, yani demek istiyorum ki ona daha deerli bir ey versek, yle dikkat ekecek trden, Altn anak neririm efendim, kutsal ekmein konduu altn ayin anaklarnn maddi deeri1 Algarve (Algarbe): Portekiz anakarasnn en gneyi. Ekonomisi byk lde turizme dayal on alt belediyeden oluur, (.n.)ve manevi anlam bir arada dnlnce, dalkavukluk edilecek kiinin houna gittiini gzlemlemiimdir, Kilisemiz bylesi bir cmertlii hi de uygun bulmayacaktr, hibir kayd silmeyen belleinde kuzen maximiliann luther yanls protestanlarn devrimlerine sempatiyle bakmasn ilelebet saklamaktadr, luther miydi, calvin miydi sahi, hibir zaman emin olamadm ya neyse, Dnmemeyi tercih ettiim eytanlardr hepsi de, diye cevap verdi kralie bir yandan da istavroz kartarak, yarn erkenden gidip gnah karmam gerekecek, Neden zellikle yarn hanmefendi, gnah karmak gndelik uranz deil mi, diye sordu kral, Dmanmn ses tellerime takt u aza bile alnmamas gereken fikirler yznden, baksanza, sanki cehennemin buhar demi gibi yanyor boazm. Kralienin duyusal abartlarna alkn olan kral omuzlarn silkerek avus- turya aridk maximilian memnun edecek hediye arayna giriti, zorlu bir urat dorusu. Kralie dua ardna dua mrldanrken aniden sustu ve handiyse lk att, Sleymanmz var ya, musevi kraln durup dururken yardma arlna bir anlam veremeyen akn don juan, Ne, diye sordu, Evet efendim, Sleyman, fil, kral azarlar bir tavrla, Fili ne halt edeyim ben imdi, dedi, ayaa frlayan kralie, Hediye efendim, dn hediyesi, diye yant verdi hem keyifliydi hem de heyecanl m heyecanl, Aradmz bir dn hediyesi deil, Ne fark eder ki. Kral kez art arda ban yavaa sallad, duraklad, kez daha sallad ve sonunda, Bana ilgin bir fikir gibi geldi diye kabul etti, Sadece ilgin deil, iyi bir fikir, hatta parlak bir fikir, diye srar etti kralie, sabrsz, neredeyse dikkafal kna engel olamayarak, Bu hayvan hindistandan geleli iki yl geti, yiyip iip yan gelip yatyor, su yala hep dolu, nnde dalar kadar saman yl, hibir ie yaramayan bir yarat besliyoruz, faydalanma umudumuz da yok, Su zavall hayvann deil, burada ona uygun i yok, kalas tamas iin bkhanelere gnderebilirim ama zavallck ok strap eker nk onunmesleki uzmanl ktk tamak, erilii hortumunun yapsna ok daha uygun, Daha ne ite, viyanaya gidiversin, Peki nasl gidecekmi, diye sordu kral, Haa, bu bizim meselemiz deil, kuzen maximilian sahibi olacana gre, bunu zmlemek ona der, hl valladoliddeyse elbette, Tersini haber almadm, Sleymanm valladolide dek yrmesi gerekecek kukusuz, yol fena saylmaz, Ve viyanaya da yryecek aresiz, Dura kalka, dedi kralie, Dura kalka, diye ciddiyetle onaylad kral, Yarn kuzen maximiliana yazacam, armaan kabul ederse baz tarihleri kesinletirip formaliteleri halletmemiz gerekecek, mesela ne zaman viyanaya doru yola kmak niyetinde, Sleyman lizbondan valladolide ka gnde gidebilir, oradan sonras bizim meselemiz olmadna gre gerisine karmayz, Evet, gerisine karmayz, dedi kralie, ama yreinin derinliklerinde, ki varln elikilerinin kendini ak ettii yerdir, sleyman o kadar uzak topraklara, o kadar tuhaf insanlarn arasna yollad iin keskin bir ac hissetti.Ertesi gn, kral sabahn erken saatlerinde bayaveri pedro de alcova carneiroyu artt ve bir mektup dikte etti, ama mektubu ne ilk denemede ne kincisinde ne de ncsnde istedii gibi olunca, sonunda, bu ii en iyi okullardan birinde, z babas antonio carneironunkinde renen ve babasnn lmyle mesleini miras alan uzman memuruna devretti ve onun belagat yeteneine, pragmatizmine, egemen snfn yelerinin birbirlerine gnderdikleri mektuplarn kurallar konusundaki engin deneyimine ve bilgisine tmyle gvenmek zorunda kald. Yaverinin yazd mektup hem szleri hem de ierii asndan kusursuzdu, diplomatik bir ifadeyle aridkn bu hediyeden holanmamas teorik ihtimalini de gzard etmiyordu ama, aridkn olumsuz cevap vermesi dnyada mmkn grnmyordu, nk portekiz kral stratejik bir paragrafta tm krallnda fil sleymandan daha deerli bir ey olmadm belirtmiti, bu farkl trleri birbirleriyle ilikilendiren ve akrabaklan ilahi yaratln birliki hassasiyeti asndan byle olduu kadar, hatta insanolunun filden artanlarla yapldn iddia edenler bile vard, hayvann simgesel, ikin ve dnyevi deeri asndan da byleydi. Mektuba tarih atp mhrleyen kral ba- seyisini, en gvendii asilzadesini huzuruna artarak grevi zetledi, duruma uygun, her eyden nemlisi de ona verdii grevin sorumluluuna yarar muhafzlar semesini emretti. valye bir khinin arballyla u gizemli szleri syleyen kraln elini pt, Atmaca gibi hzl, havadaki kartal kadar gvende olun, Olur efendim. Sonra kral ses tonunu deitirerek bir-iki pratik t verdi, Gerek grdnzde atlarnz deitirmenizi hatrlatmama gerek yok, posta istasyonlar bu i iin var, vakit ekonomi yapma vakti deil, ahrlara desteklemeleri iin emir vereceim, eer mmknse, zaman kazanmak iin castilla yollarnda drtnala giden atlarnzn srtnda uyumanz gerektiini dnyorum. Ulak bu imal akay ya anlamad ya da anlamazdan geldi ve Emirleriniz bam zerine, hayatm pahasna sz veriyorum, dedi, srtn krala dnmeden, her admda bir reverans yaparak geri geri gitti ve huzurdan ayrld. En iyi seyisim, dedi kral. Bu iltifatlara bir son verme kararnda olan bayaver, majesteleri iin bizzat setii baseyisin baka trl olamayacan ve davranamayacan syledi. Birden babasnn bir dn hatrlad, Dikkatli ol olum, srekli tekrarlanan vgler kesinlikle memnuniyetsizlikle son bulacaktr, aslnda birer yergi saylrlar. Bunun zerine nedeni baseyisin- kinden tmyle farkl olsa da, bayaver de susmay yeledi. Bu ksa sessizlik esnasnda, kral nihayet sabah uyandnda akima den niyetinden sz etti, Dnyorum da, sanrm gidip s- leyman grmem yerinde olur, Majesteleri saray muhafzlarna haber vermemi isterler mi, diye sordu bayaver, Hayr, iki io- lan yeter de artar, biri haber iletmek iin, teki de neden ilkinin hl dnmediini renmesi iin, Ah siz, sayn bayaver, bana elik etmek ister misiniz, Majesteleri, bana byk onur verdiniz,bunu hak etmiyorum, Belki de tpk babanz gibi ok daha fazlasn hak ediyorsunuz, huzur iinde yatsn, Hametmeap ba- bammkileri ptm sevgi ve saygyla ellerinizden perim, Sanrm bu da benim hak ettiimden ok daha fazla, dedi kral glmseyerek, Mnazara ve hazr cevaplkta kimse ellerinize su dkemez majesteleri, Bakn, evremde doumuma hkim olan yazgnn bana gzel sz syleme yetenei bahetmedii dedikodusunu yapanlar var, Dnyada her ey gzel sz sylemekten ibaret deildir hametmeap, bugn yapacanz gibi fil sleyman ziyaret etmek gelecekte airane bir davran olarak nitelenebilir, airane davran nedir, diye sordu kral, Bilinmez ki majesteleri, ancak olup bittikten sonra farkna varrz, Ama ben, imdilik, sadece sleyman ziyaret etme niyetinde olduumu bildirdim, Belki de kraln azndan kmas yeter de artar, Sanrm gzel sz syleme sanatnda buna kinaye dendiini duymutum, zr dilerim hametmeap, Kabul edildi bayaver, tm gnahlarnz bu ciddiyetteyse, meknnzn cennet olmasn garantilemisiniz demektir, iinde yaadmz zamanlar cennete gitmeye imkn verir mi, emin deilim majesteleri, Ne demek istediniz imdi, Buralara engizisyon geliyormu majesteleri, gnah karma ve gnah balama izin belgeleri1 tkenmi, Engizisyon hristiyanlar arasndaki birlii salayacaktr, amac budur, Kutsal ama, buna hi kuku yok majesteleri, tek sorun bu amaca hangi aralarla ulalaca, Ama kutsalsa, o amaca hizmet eden aralar da kutsaldr, dedi kral epeyce huysuz bir tavrla, Majestelerinden zr dilerim, ayrca, Ayrca ne, Beni sleyman ziyaret etmekten balamanz rica ederim, bugn majestelerinin houna gidecek bir eliki olmadm hissediyorum, Size izin vermiyorum, o ayrda size1 Dman topraklarda, zarar grmeden, saldnya uramadan yolculuk edebilmek iin verilen bir belgeyle ilgili ironi. Szgelimi, Trento Konsili'ne zarar grmeden, Katoliklerin saldrsna ya da cezalandrmasna uramadan gelebilmeleri iin Protestanlara Papalk tarafndan bu belgeler verilmitir, (.n.)ihtiyacm var, Sorumu fazlasyla kstah bulmazsanz nedenini renebilir miyim, belli belirsiz bir glmsemeyle, airane davran diye nitelediiniz eyin ne olduunu anlayacak kadar parlak zekl deilim, diye cevap veren kraln sakal ve by ktcl, handiyse mefistofelese yarar bir ifadeyi resmediyordu, Emirlerinize amadeyim efendim, Saat bete sarayn kapsnn nnde drt at hazr edilmesini istiyorum, benimkinin iri, iman ve geni srtl olmasn tavsiye ederim, hibir zaman iyi bir binici olmadm, yam ve yamn neden olduu arazlar dnlrse, bu sralarda daha da berbatm, Emredersiniz efendim, Iolanlarn da iyi se, olur olmaz her eye kkrdayan- lardan olmasnlar, iimden boyunlarn buruvermek geliyor, Emredersiniz efendim.Yola kabildiklerinde saat be buuu gemiti, hazrlandklar geziyi haber alan kralie de katlmak istediini bildirmiti. Sleymann yaamas iin itle evirdikleri ayr ahrlarn yanbandayd ve o kadar yakn mesafeye gitmek iin atl arabay hazrlatmaya gerek olmadna kralieyi ikna etmek pek zor olmutu. Ve eminim ki atla gelmek istemezsiniz hanmefendi, dedi kral, hibir yant ho karlamayacan belli eden kesin bir ifadeyle. Kralie bu hazmedilmesi g yasaa boyun eerken, tm portekizde, hatta tm dnyada sleyman kendisinden daha fazla seven birinin olmadn syleyerek homurdanyordu. Burada insann elikilerinin nasl birbirine eklendii grlyor. Zavall hayvancaz, hindistanda olsa yllarca ve yllarca hi acmadan altrlacak bir cefakr asndan hakaretlerin en berbat saylacak ekilde ii gc ve yarar olmayan bir yaratk diye niteledikten sonra, avusturyal catalina, sadece grnte de olsa, imdi tutmu efendisine yani kocasna ve krala meydan okumasna neden olacak kadar aikr bir pimanlk sergiliyordu. Aslnda bir bardak suda frtna koparlyordu, getirecei yant ne olursa olsun baseyisin gelmesiyleyatacak kk bir evlilik krizinden tesi deildi. Aridk fili kabul ederse, sorun kendiliinden zlecek ya da viyanaya yaplacak yolculuk zecekti, kabul etmezse, halklarn bin yllk deneyimiyle, hayal krklklarnn, hsranlarn ve yanlglarn insanlarn ve fillerin gndelik tayn olduunu bir kez daha yinelememiz gerekecekti ve hayat devam edecekti. Sleymann bana geleceklerden haberi yoktu elbette, baseyis, yani kaderinin elisi drtnala valladolide gidiyordu, eyerinin zerinde uyumaya kalkmann kt sonucunu yedeine almt bile, portekiz kralysa, bayaverinden ve iki iolanndan oluan gsterisiz maiyetiyle, aziz hieronymus manastrnn ve sley- mann yaad itle evrili ayrn nndeki beln sahiline varmt. Zaman getike evrendeki her ey birbirine utanacaktr. te fil oradayd. Afrikal akrabalarndan daha kkt, zerini rten kir tabakasndan belli olmasa da, doann bahettii gzellii tahmin edilebilirdi kukusuz. Bu hayvan neden bu kadar kirli, diye sordu kral, Terbiyecisi nerede, bir terbiyecisi olduunu tahmin ediyorum. Hintli hatlar olan bir adam yaklayordu, zerindekiler paavraya dnmt, yerli mal, yerli dikim giysilerin karmaasyd, ya kt bir rtnmelikti ya da ayn bedenin zerinde bulunan, iki yl nce fille beraber gelen egzotik kuma paralarn kt rtyordu. Filin terbiyecisiydi. Bayaver adamn kral tanmadn annda fark etti, durumun resmi takdimlere uygun olmamasn frsat bilerek Majesteleri, size sley- mann terbiyecisini takdim etmeme izin verin, bay hintli, size portekiz kral nc don juam takdim ediyorum, tarihe merhametli kral olarak geecektir, dedi, iolanlarma dnerek ieri girmelerini ve kaygl fil terbiyecisine ok berbat sorunlarn habercisi olan ciddi bakyla onu szen sakallnn kiilii ve zellii hakknda bilgi vermelerini emretti, Kraldr. Adam yldrm arpm gibi durdu, kamak istermi gibi bir hareket yaptysa da, iolanlar paavralarndan yakalayarak ite kadar ittiler. itin dna ilitirilen el yapm rustik merdivene trmanan kralhem sinirlenerek hem de irenerek sahneyi izliyordu, tanrnn izniyle pis kokulu dklarn ksa bir sre sonra kibirli avustur- yamn viyanasma boaltacak olan bu kaln derili kaba saba memeliye, bu neredeyse drt yardalk hortuma duygusal bir ziyarete yeltenmesine neden olan o sabah cokusuna kapldna piman olmutu bile. Suun en azndan bir ksm bayaverinin ya da airane davran konusundaki, hl akln megul eden laf ebeliinindi. Baka konularda pek takdir ettii memuruna meydan okurcasna bakt, beriki, kraln aklndan geenleri okumu gibi, airane davran majesteleri, buraya gelmi olmanzdr, fil bahaneden baka bir ey deil, dedi. Kral homurdand ama ne dedii anlalamad, daha sonra kararl ve anlalr bir sesle, Bu hayvan derhal tertemiz istiyorum, dedi. Kendini kral gibi hissediyordu, o bir krald ve hkmdarlk hayat boyunca byle bir cmle sarf etmediini dnecek olursak, byle duygulanmas anlalrd. Iolanlar bu emri filin terbiyecisine aktarnca, adam altnda ara gerece benzer bir eylerin bulunduu dama doru seirtti, belki de gerekten ara geretiler de, ne ie yaradklarn syleyebilen yoktu. Damn hemen yanban- da, hayvan terbiyecisinin yaad yer olmas gereken, ahap levhalardan ve kof kiremitlerden derme atma bir kulbecik vard. Adam al rpdan yaplma uzun sapl bir frayla geri dnd, filin su itii yalaktan byk bir kovaya su doldurdu ve ie koyuldu. Fil halinden pek memnundu. Su ve fra ho bir ansn canlandrm olmalyd, hindistanda bir nehir, prtkl bir aa gvdesi, tm ykama ilemi sresince, saniyelerin sayld yarm saat, hi kmldamamas, hipnotize olmuasna gl ayaklarnn zerinde yerine mhlanm durmas bunun kantyd. Bedensel temizliin yce erdemleri bilindiine gre, o filin gidip de sanki yerine baka bir filin gelmesine armamal. zerini kaplayarak derisini grnmez klan kir tabakas su ve frann sihirli bileimiyle yok olmutu, Sleyman zerindeki baklarn karsnda tm grkemiyle kendini sergiliyordu. yi baknca, sleymanm grkemi greceli bir konuydu. Asya filinin derisi, ki Sleyman bir asya filiydi, kaba ve przldr, kahverengiye alan kl grisidir, tylerle ve lekelerle bezelidir, tevekklle kendini olduu gibi kabul etmesi ve vinuya kretmesi gerektiini bilse de, bu durum sleymanm cann skard. Bir mucize bekler gibi, vaftiz olur gibi ykanmaya teslim olduysa da, sonu bir kez daha ortadayd, tyler ve lekeler. Kral fili grmeyeli bir yl amt, ayrntlar unutmutu ve imdi gznn nndeki grntden hi de honut deildi. Kaln derili memelinin hafif eimli, gzalc parlaklktaki uzun ve sivri dileri ileriye uzatlm iki klc andryordu. Ama en ktsne daha sra gelmemiti. Portekizin ve elbette ki los algarbesin kral, alt taraf imparator beinci carlosun damad olan bir muhteremin gnln alabilmenin mutluluunun doruundayken, birden kendini bu rezil yaratn doymak bilmez n dilerine doru decekmi gibi hissetti. Kral kendi kendine, Ya aridk filden holanmazsa, hi fil grmedii iin hediyeyi kabul edeceini hayal etsek bile, onu irkin bulur ve geri gnderirse, avru- pa birliinin merhametli ya da alayc baklar karsnda kk dmenin utancna nasl katlanabilirim, diye dnd. Sadece bayaverinin kendisine bir cankurtaran simidi atabileceini bilen kral, Size nasl grnyor, sizce hayvann nasl bir imaj var, diye sormaya karar verdi, Gzel ya da irkin, majesteleri, herkese gre deiebilir, bilirsiniz kuzguna yavrusu gzel gelir, bu genel yasann zel rneinin zerinde duracak olursak, ben buradan baknca asya fillerinin muhteem bir rneini gryorum, tm o tyler ve lekeler doasndan kaynaklanyor, bence aridk file baylacak, hem saray ahalisinin hem de gittii her yerde viyana halknn gzlerini kamatracak. Kral rahatlayarak derin bir nefes ald, Hakl olduunuzu umarm, nsan tabiatnn nasl olduuna ilikin bir eyler biliyorsam hakl olduumu sanyorum efendim, u ana kadar yapp ettiklerinden son derece kurnaz biri olduunu kardm avusturya aridkiin bu hayvann ncelikli bir politik ara haline geleceini sylememe izin verin, nmeme yardm edin, bu konuma bam dndryor. Bayaver ve iki iolan yardma kotular, kral birka basama fazlaca zorluk ekmeden indi. Ayaklarnn altnda salam topra hissedince rahat bir nefes ald, o devirlerde byle eyler bilinmese de, muhtemelen kanndaki oksijen miktarnn ykselmesi ve kafasnn iindeki kan dolamnn hzlanmasyla, normal koullarda asla akima gelmeyecek bir eyi dnd. Bu adam viyanaya asla bu durumda, byle paavralar iinde gidemez, ona iki giysi dikilmesini emrediyorum, biri i giysisi olacak, filin srtna binerken giyecek, tekini de topluluk iine kartnda giysin, avusturya saraynda kt bir izlenim brakmasn istemem, arya kamayn ama onu gnderen lkeye yaraan giysiler olsun, Hemen dikilecek majesteleri, Ha, bu arada ad neymi. Bir iolanna gidip renmesi iin iaret etti, bayaverin kendisine ilettii cevap aa yukar yleydi, subhro. Subro, diye tekrarlad kral, ne biim bir adm yle, h harfiyle hametmeap, yani adam yle syledi, diye aklad bayaver. Portekize geldii zaman ona joaquin adn takm olmalydk, diye homurdand kral. gn sonra, muhafzlarm ardna katm gelen baseyis akam karanl basmak zereyken sarayn kapsnda atndan indi, hem yollarn tozu hem de insanlarn ve atgillerin kanlmaz kt kokular nedeniyle hi de yola ktndaki kadar g- zalc grnmyordu, zerindeki tozu silkeledi, merdiveni trmand, bekleme odasna girdi, bauak geliini haber vermeye kotu, geri o zamanlar byle bir unvan olup olmadn bilmediimizi itiraf etmemiz yerinde olur, ama bu kiiden buram buram yaylan beden kokularnn bileimi, yapmackl mtevaz tavrlar ve bir imdik de tahmin bir araya gelince, onu byle tanmlamak doru grnd. Aridkn cevabn renmek iin sabrszlanan kral yeni geleni hemen huzura kabul etti. Kralie catalina da salondayd, ann aknl gz nne alnacak olursa bu kimseyi artmamal, zellikle de kocas kraln kararyla kralienin dzenli olarak lke ynetimini ilgilendiren toplantlara katld ve asla edilgen bir dinleyici gibi davranmad biliniyorsa. Henz almam mektubu dinlemek istemesinin bir nedeni daha vard, pek ihtimal dahilinde olmasa da aridk maximilianm almanca yant vermi olmasn umuyordu, o zaman en iyi evirmen hemen orackta, el altnda, byle bir ifadeyi kullanmamza izin verilirse hizmete hazr olacakt. Kral baseyisin elindeki mektubu kapt, aridkn armasyla mhrlenmi kurdeleleri bizzat zdkten sonra ruloyu at, latince yazldn anlamak iin yle bir gz atmak yeterliydi. Portekizin bu adla vaftiz edilen nc kral olan don juan latince konusunda kara cahil olmasa da, genlik yllarnda birazzerinde durmutu, kanlmaz tereddtlerinin, gereinden uzun duraklamalarnn ve byk ihtimalle yapaca yorum hatalarnn huzurunda bulunanlarda pek sefil ve aslnda hak etmedii bir kral imgesi oluturacan biliyordu. Artk rene- geldiimiz gibi son derece kvrak bir zekya ve bunun sonucu olarak da hzl tepkilere sahip olan bayaver fark ettirmeden iki adm ne karak bekledi. Kral daha nce bu sahnenin provasn yapmlar gibi son derece doal bir sesle, Bu mektubu bayaverim okuyacak, sevgili kuzenimiz maximilianm fil sleyman ona armaan etme arzumuza verdii karl portekizceye evirecek, mektubun tmn okumaya gerek olmadn dnyorum, u aamada iin asln renmek bize yeter de artar, dedi, yle yapacam efendim. Bayaver gzlerini dnemin mektup yazma sanatnn yamurdan sonraki mantarlar gibi prtlatt engin ve adal sayg ifadelerinin zerinde gezdirdikten sonra daha aaya bakt ve aradn buldu. Cmleyi evirmedi, sadece aridk avusturyal maximilian portekiz kralnn armaann kabul ediyor ve teekkrlerini sunuyor, diye ilan etti. Kraln soylu yznde, byk ve sakaln oluturduu kll ynn altnda tatminkr bir glmseme belirdi. Kralie de glmsedi, ellerini avusturyal aridk maximiliandan balayan ve son alacakl olarak her eye kadir tanrlara ynelen bir krann ifadesiyle birletirdi. Kralienin ruhunun derinliklerindeki elikiler bir senteze, en alelade senteze varmlard, kimse kaderinden kaamaz. Bayaver yeniden sz ald, latince- nin keilere zg ciddiyetinin tnlad gndelik portekizceyle mektuptaki dier konulardan bahsetmeye koyuldu, Ne zaman viyanaya doru yola kacann kesinlemediini sylyor, belki ekim ortalarnda, ama emin deil, kralie hi de gerekmedii halde, Austos bandayz, diye bildirdi, Ayrca aridk diyor ki efendim, majesteleri uygun grrlerse, muhteem s- leyman valladolide gndermek iin onlarn yola k tarihinin yaklamasn beklemenize gerek yokmu, Ne muhteemi yahu,diye sordu kral sinirlenerek, henz filin sahibi bile deil, tutmu adn deitiriyor yle mi, Muhteem Sleyman efendim, osmanl sultanna gnderme yapyor, Ah, yle mi, siz olmasanz ne yapardm bilemiyorum sayn yaver, parlak zeknz beni ynlendirmek, yolumu aydnlatmak iin her daim hazr olmasayd, bu muhteemin kim olduunu nereden bulup karabilirdim ki, Sizden zr diliyorum hametmeap, dedi bayaver. Huzurda bulunanlarn birbirlerine bakmaktan kandklar utan dolu bir sessizlik yaand. Memurun aniden kan hcum etmesiyle kzaran yz imdi sakindi. Asl zr dilemesi gereken benim, dedi kral, Majesteleri, diye kekeledi pedro de alcova carneiro, balamam istediiniz her neyse, ben sadk kulunuzum sizi balamak haddime mi, Biraz nce saygszlk ettiim bayaverimsiniz, bunu sylemeye beni zorlayan vicdanimdir baka bir ey deil, Rica ederim majesteleri. Kral herkesin susmasn salayan bir el hareketi yaptktan sonra, Sleyman burada kald srece ad sadece Sleyman olacak, onu aridke vermeye karar verdiim gnden beri nasl altst olduumuzu hayal bile edemez, burada bulunanlar arasnda gitmesini isteyen olmadna inanyorum, ok tuhaf, bacaklarmza srnen bir kedi ya da onu biz yaratmz gibi yzmze bakan bir kpek deil ki, yine de sanki bir ey bizden koparlp alnyor- mu gibi hepimiz kederlere gark olduk, neredeyse umutsuzlua kapldk, dedi, Kimse sizden daha iyi ifade edemezdi, dedi bayaver, Sorunumuza geri dnelim, sleyman valladolide gnderme hikyesinde nerede kalmtk, diye sordu kral, Aridk fazla gecikmememizin iyi olacan yazm, bylece sleymann yeni evresine ve yeni insanlara uyum salayacak zaman olacakm, kulland latince kelime tam olarak bunu ifade etmiyor, ama u anda aklma gelenlerin en iyisi bu, Laf dnp dolatrmann lemi yok, anladk, dedi kral. Bir dakika dndkten sonra, Bu yolculuu dzenleme sorumluluunu baseyis zerine alacak, dedi, iki adam fil terbiyecisine yardmedecek, su ve erzaktan sorumlu olacak adamlara da ihtiya var, bir kan hazrlayn mutlaka bir ie yarayacaktr, mesela su yalan tar, geri portekizimizde sleymanm su iip imecei dereler de rmaklar da eksik deildir ama o tanrnn cezas castilla gnete kalm bir kemik gibi kuruyup kavrulmutur imdi, ayrca bir svari birlii hazrlansn, kimsenin byle bir ie kalkacan sanmasam da birileri sleymancmz almaya niyetlenebilir, baseyis hazrlklarn gidiatn krallmn bayaverine bildirecek, kendisinden onu byle uarlklarla megul ettiim iin zr dilerim, Bunlar uarlk deil hametme- ap, bayaver olarak bu mesele beni son derece yakndan ilgilendiriyor, burada yaptmz krallmza ait bir mal varln uzaa gndermekle ayn, kral yznde belli belirsiz bir glmsemeyle, Kralln mal varl olduunu dnmek sleymanm akima bile gelmemitir, dedi, Yemle suyun gkten dmediini anlamas yeter de artar efendim, Bana gelince, diye araya girdi kralie, kimsenin sleymanm gittiini haber vermesini istemiyorum, zaman gelince ben sorarm, siz de cevabn verirsiniz, dedi. Hkrklar soylu boaznda dmlenmi gibi son szc boulup gitti. Alayan bir kralie hepimizin edepli davranarak baklarn te yana evirmesi gereken bir sahnedir. Kral, kralln bayaveri ve baseyisi de yle yaptlar. Kralie yeri spren eteklerini hrdatarak kt gitti, kral, Diyorum ya, sleymanm gitmesini istemiyoruz, diye srar etti, Hl piman olup vazgeebilirsiniz, dedi bayaver, Oldum bile, ama son pimanlk fayda etmez, Sleyman yola kmak zere, Majesteleri, ilgilenmeniz gereken daha nemli sorunlar var, bir filin sizi bu denli kayglandrmasna izin vermeyin, Fil terbiyecisinin ad neydi, diye soruverdi kral, Subhroydu sanrm, Anlam neymi, Bilmem, ama sorabilirim, Sorun, sleyman hangi ellere teslim ettiimizi bilmek istiyorum, Daha nceki ellerin ayns kralm, size filin ta hindistandan bu terbiyeciyle geldiini hatrlatmama izin verin, O zaman gzden de gnlden de rakt, bugne deko adamn adnn ne olduunu nemsemiyordum ama artk nemsiyorum, Anlyorum majesteleri, Sizin karakterinizin houma giden yan leb demeden leblebiyi anlamanz, Babam ok iyi bir retmendi, Siz de aa kalmazsnz, vg ilk bakta nemsiz bir eymi gibi grnr ama lt babanz olunca houma gitti, zin verirseniz ben huzurdan ekilebilir miyim, diye sordu bayaver, Hadi, hadi iinizin bana dnn, fil terbiyecisinin yeni giysilerini unutmayn, ad neydi, Subhro efendim, h harfiyle, Tamam.Bu konumann zerinden on gn getikten sonra, gne ufuk izgisinde ykselirken Sleyman iki yl boyunca pek de iyi bir yaam srmedii itin ardndan kt. Kervan daha nce sz edildii gibi dzenlenmiti, yukarda, en tepede, filin omzunda oturan terbiyecisi, her konuda ona yardmc olacak iki adam, erzakla ilgilenecek rgatlar, yoldaki engebelerin bir o yana bir bu yana sarst su yalan tayan kan, farkl otlardan oluan dev saman yn, yolculuun gvenli gemesini ve hepsinin sa salim gidecekleri yere ulamasn salamakla grevli svari birlii ve son olarak da, kraln akima gelmeyen bir ey, silahl kuvvetlere ait iki katrn ektii levazm arabas. Sabahn krnde yola kmalar, hazrlklarn byk gizlilik iinde yrtlmesi merakllarn ve baka tanklarn yokluunu aklasa da, fil ve elikileri yolun ilk dnemecinde gzden yiter yitmez lizbona doru ynelen saraya ait arabay gzden karmamalyz, iinde portekiz kral nc don juan ve bayaveri pedro alcoba de carneiro vard, yaveri daha sonra grp gremeyeceimiz bilinmez nk hayat plan yapanlara gler, sknet beklediimiz yeri amataya boar ve bir daha grmeyeceimizi sandmz birini aniden karmza kartr. u terbiyecinin adnn anlam neydi, unuttum, diye sordu kral, Beyaz majesteleri, adam beyaz deil ama subhro beyaz demekmi. Sarayn bir odasnda, perdelerin loluunda uyuyan kralie kbus gryordu. Sleymam itten kardklarn gryordu, herkese filin nerede olduunu sorduunu gryordu, Neden bana haber vermediniz, ama lene doru uyanmaya kararverdiinde kimseye bu soruyu sormayacakt, kendi inisiyatifiyle sormay aklna getirip getirmeyecei de asla bilinemezdi. ki- yl iinde biri rastlant eseri fil szcn telaffuz ederse, portekiz kraliesi avusturyal catalina, Bir fil vard sahi, Sleyman, hl u ayrda m yoksa viyanaya gnderdiler mi diye sorabilirdi, viyanada, baka vahi hayvanlarla birlikte bir tr hayvanat bahesinde yantn alnca da, Ne kadar ansl bir hayvanm u fil, dnyann en gzel kentinin tadn kartyor, ben burada bugnle gelecek arasna hapsoldum, ama ikisinden de umudum yok, diyebilirdi. Kral ayn mekndaysa bu szleri duymazdan gelir, kralln bayaveri, artk yakndan tandmz pedro alcoba carneironun ta kendisi, engizisyon hakknda sylediinden karabileceimiz gibi inanla, ibadetle pek aras olmasa da susmay daha sakmml bulur, gkkubbeye u fili kaln bir unutu rtsyle rtmesi iin sessizce yakarrd ki ekli emaili unutulsun ve tembel imgelemlerde yine tuhaf grnml bir hayvan olan hecin devesiyle ya da kaderin pek de hayrna davranmayarak srtna iki hrg ykledii herhangi bir deveyle kartrlsn ve byle nemsiz hikyelerle uraanlarn belleklerini daha fazla megul etmesin. Gemi usuz bucaksz, talk bir arazidir, kimileri sanki otobandaym gibi geip gitmekten holanrken kimileri de sabrla bir tatan tekine seker, ta yerden kaldrr nk altnda ne olduunu renmek ister. Bazen akrepler, yanlar, atlamak zere kozalar kar, ama krk ylda bir de olsa bir fil kmas, omzunda subhro adndaki terbiyecisini tamas, bu adn beyaz anlamna gelmesi, bu szcn beln sahili yaknnda kraln ve kralln bayaverinin nne kan adama hi yakmamas, adamn da bakmakla ykml olduu fil gibi baka dnyaya ait grnmesi de imknsz deildir. En iyi cins kuman bile lekelenebilecei konusundaki bu bilgece uyary anlamamz iin nedenler mevcuttur ve fille terbiyecisinin bana gelen de budur. itle evrili ayra ilk kapatldklarnda halkn merak son kertesine varmt, hatta saray ahalisi beln sahiline ok sekin geziler dzenlemi, asilzadeler, hanmefendiler ve beyefendiler kaln derili memeliyi seyre gitmiti, ama ksa zamanda bu ilgi snmeye yz tutmutu, grnen ky klavuz istemez, bakcnn giysileri paavralara dnm, filin tyleri ve lekeleri iki yl boyunca zerinde biriken kir tabakasnn altnda neredeyse grnmez olmutu. imdi farklyd elbette. Yollarn bacaklarnn yarsna kadar varan tozunu topran saymazsak Sleyman tertemizdi, yry havalyd, terbiyecisinin rengrenk hint giysileri yoksa da yeni i giysisinin iinde iki dirhem bir ekirdekti, stelik de ya unutkanlktan ya da kraln cmertlii sayesinde bedelini demesi gerekmemiti. Subhro sleymamn ensesinin kaln hortumuyla yapt oyua yerlemi, elindeki denein hafif okamalar ya da sert deride iz brakan cezalandrc dokunularyla yry ynetiyordu, fil terbiyecisi subhro ya da beyaz bu hikyenin ikinci ya da nc kiisi olmaya hazrlanyordu, ncelikli ve zorunlu barol oyunculuu sleymana aitti kukusuz, ardndan da deeri ve ncelii konusunda her kafadan bir ses ksa da, o, yok teki, deil beriki, hayr dieri, subhro ve aridk gelecekti. u anda sesi kan fil terbiyecisiydi. Kervann bir o yann bir bu yann szerek belirgin bir dzensizlik kefetti ki, kervan oluturan hayvanlarn eitliliini, yani fili, insanlar, atlar, eekleri ve kzleri sayarsak bunda yadrganacak bir ey yoktu, her biri ister doal ister zorla kendine zg bir yry tutturmutu, bu yolculukta kimse en yava hayvandan daha hzl gitmeye yeltenemezdi kukusuz, ki bu da, herkesin bildii zre kzdr. kzler, dedi subhro, panie kaplarak, kzler nerede. Ne kendilerinden ne glgelerinden ne de tadklar ar ykten iz var, su yala, kova, saman balyalar. Geride kalm olmallar, diye dnd sakin olmaya alarak, beklemekten baka are yok. Filin tepesinden aa kaymaya hazrlandysa da vazgeti. Yeniden trmanmas gerekebilirdi ve baaramayabilirdi. Prensipte onu hortumuyla kaldrp daensesine yerletiren fildi. Hayvann keyfi olmad, adama sinirlendii ya da srf terslenmek istedii iin asansr grevini reddetmesi durumunda merdivenin sahneye kmas gerekecekti ki, tepesinin tas atm bir filin basit bir destek grevi grmesi ve terbiyecisinin ya da bir bakasnn srtna trmanmasna raz olmas akl alr ey deildi. Bu merdivenin deeri boyna asl herhangi bir aziz relii ya da madalyonu kadar simgeseldi, iinde bulunduklar durumda merdiven zaten ie yaramazd nk geciken kandayd. Subhro yardmclarndan birini ararak birlik komutanna kany beklemeleri gerektiini haber vermesini istedi. Dinlenmek atlara da iyi gelecekti, pek zorlandklar sylenemezdi ya, ne drtnal ne de trs, lizbondan beri ar aksak ilerlemekten baka ey yapmamlard. Base- yisin valladoide yapt yolculukla ilgisi yoktu dorusu, muhafzlarndan bazlarnn hl belleklerinde sakladklar o destanlara yarar at sr. Atllar atlarndan indiler, yayalar oturdular ya da yere uzandlar, ou frsattan istifade uykuya dald. Filin omzunda dimdik oturan bakc yolculua ilikin hesaplar yapt ve memnun kalmad. Gnein yksekliine baklrsa, aa yukar saattir yoldaydlar, bu fazlasyla keyfi bir yry demenin farkl bir biimiydi nk Sleyman bu srenin hi de ksa saylmayacak bir blmn eitli otlar mideye indirmekle, amur birikintilerinde uzun uzun immek arasnda dnml harcamt, fil mantna gre bu yapt yeni ve daha uzun banyolara ortam hazrlamak anlamna geliyordu herhalde. Sleymanm heyecanl ve sinirli olduu besbelliydi, file kar son derece sabrl olmak, her eyden nemlisi de onu fazla ciddiye almamak gerekliydi. Sleymanm yaramazlklaryla bir saat kaybetmi olmalyz, diye dnd fil terbiyecisi, sonra dnceleri zamandan uzama kayarak kendi kendine, Ne kadar yol yrm olmalyz, bir fersah m, iki mi, diye sordu. Zalim bir kuku, akn bir som. Hl antik yunanlar ve romal- lar arasnda olsaydk, daima pratik hayatta edinilen bilgilerintartlmasna elik eden bir sknetle, dnemin gzerghlar lmekte kullanlan byk ltlerinin yz yirmi be adm, mil ve fersah olduunu sylerdik. Yz yirmi be adm ve mili, kendi iindeki ayak ve adm blmlemeleriyle birlikte bir kenara brakalm ve subhronun kulland szck olan fersaha odaklanalm, ki bu da ayaklardan ve admlardan oluan bir mesafedir, ama tandk bir alanda kalmamz gibi ok byk bir avantaj vardr. adalarmz kolayc alaycln kanlmaz glmsemesi suratlarnda, Hadi, hadi fersahn ne olduunu herkes bilir derler. Onlara verebileceimiz en uygun cevap udur, Evet, herkes iinde yaad dnemde biliyordu, ama sadece ve sadece iinde yaad dnemde. Kadim fersah szcne dnersek, tm zamanlarda ve herkes iin aynym gibi grnr, rnein romallarla erken ortaa arasnda sahip olduu yedi bin be yz ayak ve be yz admdan, bugn mesafeleri bldmz kilometrelere ve metrelere kadar uzun bir yolculuk yapt, srasyla be kilometre ve be bin metreden daha az deil. Her lm alannda benzer durumla karlarz. Bu onamay kant- sz brakmamak iin almudu dnelim, sv ve bakliyat lmekte kullanlr, aa ve blgeye gre deiir, on iki celemin ve krk sekiz cuartillodan1 oluur, lizbonda, saylar yuvarlayarak sylersek, on alt buuk litreye denk gelir, portodaysa yirmi be litredir. renme heveslisi merakl okur, Peki aralarnda nasl anlayorlard, diye sorabilir, Konumay bu arlk ve l mecrasna eken de Peki ya biz, biz nasl anlaacaz, diye sorarak cevap vermekten kaabilir. Neyse, bu mesele byle apak ortaya konduktan sonra, fil terbiyecisi ve ona elik edenler asndan son derece elzem ve bir anlamda da devrim yaratacak bir karar almamza imkn tanyacaktr, bylelikle onlar baka trl anlama areleri olmad iin kendi alarnn kullanmlar ve alkanlklarna gre mesafelerden sz etmeye devam1 Metrik sisteme gemeden nce, spanya'nm baz blgelerinde bakliyat ve sv lmekle kullanlan l birimleri, (.n.)ederken bizler de bu konuda neler olup bittiini anlamak iin kendi modern l birimlerimizi kullanacaz, bylelikle de durmadan o allahm belas evrim tablolarna bavurmak zorunda kalmayacaz. Aslnda on altnc yzylda henz varl bilinmeyen bir filmdeki gibi geliecek her ey, oyuncularn konutuu dili hi bilmediimizde ya da yeterince bilmediimizde yaptmz gibi konumalara altyaz koyacaz. Bu nedenle bu hikyede birbiriyle hi kesimeyen iki paralel konuma olacak, birini hi zorluk ekmeden anlayacaz, tekiyse, u andan itibaren sessizlie brnecek. lgin bir zm.Tm bu gzlemler ve bilgiler, sonunda, bakcnn filin hortumundan kayarak aa inmesine, canl admlarla svari birliine doru yrmesine neden oldu. Komutann nerede olduunu fark etmek zor deildi. Bir tr tente adamn birini azap veren austos gneinden koruyordu, demek ki ok kolay bir karsamada bulunulabilirdi, bir tente varsa, altnda da bir komutan vardr, bir komutan varsa, onu gneten koruyan bir tentesi de olacaktr. Fil terbiyecisinin nasl dile getireceini bilemedii bir fikri vard ama komutan hi farknda olmadan ona yardmc oldu, u kzlere ne oldu, gelecekler mi, gelmeyecekler mi, diye sordu, Bilemiyorum komutanm, onlar henz grmedim ama geen zamana baklrsa ksa sre iinde buraya ulamalar gerek, O zaman bekleyelim. Fil terbiyecisi derin bir nefes ald ve heyecandan atallanan sesiyle, Sylememe izin verirseniz, bir fikrim var, dedi, Bir fikrin varsa benim iznime ihtiyacn yok, Komutanm, haklsnz ama ben portekizceyi iyi konuamyorum, Hadi syle neymi u fikrin, ektiimiz zorluun nedeni u kzler, Hl ortalarda grnmediklerine gre yle, Size sylemek istediim, komutanm, sorun ortalarda grndklerinde de devam edecek, Neden, nk kzler ok yava yryen hayvanlardr efendim, O kadarn ben de biliyorum, bunun iin bir hintliye ihtiyacm yok, Bir ift kzmz daha olsa, onlar da kanya koarz ve hepimiz hem daha hzlhem de birlikte yrrz, yi fikir, ama nereden bir ift kz daha bulacaz, Buralarda kyler var komutanm. Komutan kalarn att, etrafta kylerin olduunu inkr edemezdi ve bir ift kz daha satn alnabilirdi. Satn almak m, diye sordu kendi kendine, kzlere kral adna ihtiyacmz var ve vallado- lidden dnerken, onlar imdi bulmay umduum kadar iyi durumda geri getirir, dn aldmz kye teslim ederiz. Bir yaygara duyuldu ve sonunda kzler grnd, herkes alklad, fil bile hortumunu kaldrarak bir memnuniyet l sald. Gr pek iyi olmad iin o kadar uzaktan saman ynm gremese de, midesinin derin maarasndan yemek saatinin oktan getiine ilikin protesto sesleri ykselmeye balamt. Bu durum salkl olmalar iin fillerin de insanlar gibi belli aralklarla beslenmeleri gerektii anlamna gelmemelidir. Kulaa son derece artc gelse de, bir filin her gn iki yz litre civarnda su imesi ve yz elli ila yz kilo arasnda bitki yemesi gerekir, onu boynuna bir peete balam, masa bana gemi gnde n yerken hayal edemeyiz, fil nasl, ne zaman ve nerede besin bulabilirse o ekilde beslenir ve yegne ilkesi sonradan ihtiyacn duyabilecei yiyecei midesine indirmeden brakmamaktr. Kannn yanlarna ulamas iin yarm saat daha beklemeleri gerekecekti, bu srada komutan mola emri verdi, ama daha nce, kyllerin de askerlerin de kzarm pastrmaya dnmemesi iin gnein daha az kavurduu bir yer aramalar gerekti. Be yz metre kadar yol aldktan sonra kk bir karakavak kmesi grerek oraya doru yrdler. Koyu bir glgelik deildi ama hain gnein altnda kzartma olmaya bin kez yedi. htiyalar olursa diye yanlarna verilen, hibir ie yaramamlard dememek iin pek bir ie yaramayan diyeceimiz rgatlar heybelerinde tadklar ya da knlarnda sakladklar her zamanki azklarm kardlar, irice bir ekmek paras, birka sardalya, bir-iki kuru incir, kuruyunca ta gibi sertleen, bu nedenle inenmesi mmkn olamad iin kemirilen, byleceazla bir ey geveleme keyfini olabildiince uzatan kei peyniri. Askerlere gelince, onlarn kendi dzeni vard. Bir svari ister klcn knndan ekmi mzran ileri uzatm drtnala dmann zerine gidiyor olsun, ister sadece valladolide kadar bir file elik etsin, levazm sorunlaryla ilgilenmez. Ne yemein nereden geldiini ne de kimin hazrladn sorar, tek derdi anan nne dolu konmas ve iindekinin yenilir yutulur cinsten olmasdr. Kimileri tek bana, kimileri de arkadalaryla oturmu, hepsi de ineme ve yutkunma etkinliine dalmlard, Sleyman hari. Subhro, fil terbiyecisi, sleymann kendi srasn bekledii kecie iki balya saman gnderdi, balyalar zmelerini emretti ve fili kendi haline brakt, Gerekirse bir balya daha gtrn, dedi. Bu betimlemeyi kasten pek oklarnn fazla ayrntl bulaca ekilde yaptk, nk subhronun zihnini aarak yolculuun gelecei zerine iyimser bir sonuca varmasn salamak gibi faydal bir sonucu var. Sleymann gnde - drt balya saman mideye indirmesi gerektiine gre, diye dnd fil terbiyecisi, demek ki ykn arl giderek azalacak, bu arada iki kz daha bulabilirsek yolumuz dalk tepelik olsa bile bana msn demez. yi fikirler de kt fikirler de ayn dertten mustariptirler, demokritosun atomlar1 ya da bir sepetteki kirazlar gibi birbirlerine baldrlar. kzlerin dik bir yamata kany ektiklerini hayal eden subhro, kervan dzenlerken ta ilk bata hata yapldn ve tm yol boyunca dzeltilmediini fark etti, kendini bu yolculuun sorumlusu sayann ihmali sz konusuydu. Onlara yardm etmeleri iin yanlarna verilen otuz adamn, subhro teker teker hepsini saymak skntsna katlanmt, sabahlar konaklama alannda yle bir gezinmek dnda hibir i yaptklar yoktu, saman balyalarn zmek ve srklemek iin dorudan ona bal yardmclar yeter de artard, ayrcaI Demokritos (I.. 460-370) Abdera doumlu Yunan filozof. Sokrates ncesi dnemin en nemli filozofu saylr, atom teorisi erken dnem Yunan dncesinin ulat noktay gstermesi asndan nemlidir, (.n.)gerektiinde kendisi de yardm eli uzatabilirdi pekl. O zaman ne yapmal, bu adamlar geri gnderip arlklarndan kurtulmal m, diye dnd subhro. Daha iyi bir fikir akima gelmemi olsayd, bu dncesi kayda deerdi dorusu. Yeni dnce fil terbiyecisinin yzne prl prl bir glmsemenin yerlemesini salad. Bararak adamlar ard, nnde toplanmalarn salad, bazlar hl son kuru incir lokmalarn iniyorlard, onlara, u andan itibaren iki gruba ayrlacaksnz, dedi, biri burada, biri de urada duracak ve kanya yardm edeceksiniz, gerektiinde itip gerektiinde ekeceksiniz, tadklar ykn hayvanlara ok ar geldii aikr, ayrca zaten arkanl hayvanlardr, iki kilometrede bir teki grup nbeti devralacak, valladolide kadar sizin balca greviniz budur. Bir homurtu duyuldu, memnuniyetsizlik ifade ettii son derece akt ama, subhro duymam gibi yapt ve szne devam etti, Her grubu bir amele avuu idare edecek, bana iin yolunda olduunu rapor etmenin yan sra, kolektif bir i karmak iin gerekli uyumu, takm ruhunu ve grubun disiplinini de o salayacak. Kulland dil dinleyicilerinin houna gitmemi olmal ki, ayn honutsuz homurtu yeniden ykseldi, Pekl, diye devam etti subhro, verdiim emirlerden memnun olmayanlarnz varsa, gidip derdini komutana anlatsn, buradaki en yetkili kii o, kraln temsilcisidir. Ortalk aniden yatt ve memnuniyetsiz homurtu yerini birbirine karan ayak srmelerinin sesine brakt. Subhro, Kimler amele avuu olmak istiyor, diye sordu. kukulu el kalkt, fil terbiyecisi, ki amele avuu gerekli, deil, diye kesinletirdi. Ellerden biri bklp ortadan yok oldu, br ikisi havada kaldlar. Sen ve sen, dedi subhro, adamlarnz sein, ama bunu haka yapn ki, her iki grubun gc birbirine eit olsun, hadi imdi daln, komutanla konumam gerek. nce bir balya daha atklarn, nihayet sleymamn doymu grndn ve tm belirtilere gre uyumaya niyetlendiini haber veren kendi yardmclarn dinlemesi gerekti.Beni artmad, iyi yedi ve imdi de le uykusu vakti, Asl sorun yalaktaki tm suyu imi olmas, O kadar ok yedi ki, bu mantkl, kzleri rmaa kadar gtrebiliriz, buralarda bir yol olmal, O rman suyu iilmez, bu yrede hl tuzludur, Nereden biliyorsunuz, diye sordu yardmclardan biri, Sleyman bir sr banyo yapt, sonuncusu burada, yakndayd ama bir kere bile hortumunu su imek iin suya daldrmad, Evet, deniz suyu buralara kadar geliyor, bu da ne kadar az yol kat ettiimizin gstergesi, Evet, ama bugnden sonra daha hzl gideceimizden emin olabilirsin, fil terbiyecisinin sz. Subhro bu son derece ciddi sz ardnda brakarak komutan aramaya gitti. Onu glgesi dierlerine gre biraz daha koyu bir bitki topluluunun altnda uyurken buldu, kukulu bir grlt duyar duymaz silahna davranmaya hazr bir askerin kedi uykusuyla uyuyordu. Komutann banda nbet tutan iki asker buyurgan hareketlerle subhroyu durdurdular. Subhro anladn belirten bir el hareketi yapt ve yere oturarak beklemeye balad. Komutan yarm saat sonra uyand, gerindi, esnedi, tekrar esnedi, tekrar gerindi, kendini hayata hazr hissedene kadar bunlar tekrarlad. Fil terbiyecisinin yannda olduunu grmek iin iki kez bakmas gerekti, bouk bir sesle, imdi ne istiyorsun, sakn baka fikirlerin de olduunu sylemeyesin, dedi, Ah, evet efendim, Syle bakalm, Adamlar iki gruba bldm, her iki kilometrede bir nbet deitirerek kzlere yardm edecekler, her defasnda on be adam kany itiyor olacak, fark greceksiniz, yi dnmsn kukusuz, gryorum ki omuzlarnn zerinde saks tamyorsun, bundan krl kacak arada bir trs gidebilecek olan atlarm, byle kan hzyla gitmekten fenalklar geldi hayvanlara, Biliyor musunuz efendim, bunu da dndm, Sakn bir ey daha dnm olmayasn, yznden okuyorum, diye sordu komutan, Gerekten dndm efendim, Neymi bakalm, Bana kalrsa kendimizi sleymann alkanlklarna ve ihtiyalarna gre uyarlamamz gerekecek, meselaimdi uyuyor, onu uyandrrsak sinirli olur ve kesinlikle sorun kartr, Peki ama nasl ayakta uyur, diye inanmayarak sordu komutan, Uyumak iin yatt da olur ama genellikle ayakta uyur, Sanrm filleri hibir zaman anlayamayacam, Biliyor musunuz, ben doduumdan beri fillerle yayorum ve onlar anlamay baaramadm, Neden, Belki de fil, bir filden ok daha fazlas olduu iindir, Bu kadar gevezelik yeter, Sizinle paylamak istediim bir dncem daha var komutanm, Bir baka dnce daha m, diye gld asker, sen bir fil terbiyecisi deil de, cornucopiae1 olmayasn sakn, ok kibarsnz efendim, u pek zel kafan imdi ne retti bakalm, Bana kalrsa siz askerlerinizle kervann arkasndan gelirseniz daha iyi ilerleyeceiz, en nde de kan gidecek, bylece yry hz belirlenmi olacak, sonra fil ile ben geleceiz, sonra yayalar ve hemen artlarndan da levazm arabas. te fikir diye buna derim, Bana da yle geldi efendim, Aptal bir fikir demek istedim, Neden, diye sordu subhro alnarak, komutan byle dosdoru sorgulamasnn ne kadar byk bir kabalk gstergesi, gerek bir hakaret olduunu fark etmeyerek, Demek ki ben ve askerlerim sizin kaldrdnz tozu yutarak ilerleyeceiz, Ah, ne byk bir utan, bunu dnm olmam gerekirdi ama dnemedim, gklerdeki tm ermiler adna beni balamanz iin size yalvarrm, En nde gideceiz, istersek biraz drtnala gider sonra da sizin gelmenizi bekleriz, Evet efendim, en iyi zm bu, ekilmeme izin verir misiniz, diye sordu subhro, Seninle halletmemiz gereken iki mesele daha var, ilki u, bir daha biraz nceki ses tonuyla bana neden diye sorarsan, srtna hatr saylr miktarda krba yemen iin emir vereceim, Evet efendim, dedi subhro ba nde, kincisi de u ok dnen kafan ve henz balayan bu yolculukla ilgili, saksnda hepimizin faydalanabilecei bir-iki fikir daha kalm olmasn sakn, bizi sonsuza kadar buraya1 (Mit.) Bereket ve bolluk simgesi. Genellikle ii meyve ve iek dolu bir kei boynuzu eklinde resmedilir. Kadn dourganlnn da simgesidir, (.n.)akann sen olup olmadn merak ediyorum, byle beklerken yzyllar gelip geebilir, Sleyman hl uyuyor komutanm, Demek ki burada gerekten kumanda eden fil, dedi komutan biraz sinirli, biraz da elenmi bir tavrla, Hayr, komutanm, eminim ki size yolculuumuzu sleymanm alkanlklarna, onun ihtiyalarna gre uyarlamamz, bu szc nereden bulup kardm bilmediimi itiraf etmeliyim, gerektiini sylediimi hatrlyorsunuzdur, artk sabrn yitirmeye balam olan komutan, Nedenmi, diye sordu. nk komutanm, sleymanm salnn bozulmamas ve onu avusturya aridkne sa salim teslim edebilmemiz iin hava scakken dinlenmesi gerekir, Anlatk, yantn verdi avusturya aridkne yaplan gndermeyle biraz huzursuzlua kaplan komutan, ama tm gn baka bir halt etmedi ki bu fil, Bugn saylmaz komutanm, yolculuun daha ilk gn, ilk gn her ey kt gider, bunu siz de bilirsiniz, Peki ama ne yapacaz, Gn e blelim, ilki sabahn erken saatleri, ncs de akamzeri, gne batana kadar geen zaman olsun, bu srelerde ilerleyebildiimiz kadar hzl ilerleyelim, gnn ikinci blmnde de yemek yer ve dinleniriz, Bana iyi bir program gibi grnd, dedi sevecen davranmay seen komutan. Fil terbiyecisi adamn ses tonundaki deiimden cesaret alarak tm gn boyunca ona ikence eden kaygsn dile getirdi, Komutanm, bu yolculukta anlayamadm bir ey var, Neymi o kafann basmad, Yol boyunca bir allahm kuluyla karlamadk, benim mtevaz dnceme gre bu normal deil, Yanlyorsun, hem geldiimiz yne hem de gittiimiz yne giden bir alay insanla karlatk, Gzleri aknlktan falta gibi alan subhro, Nasl, ben kimseyi grmedim ki, dedi, Sen filine banyo yaptryordun, Ne zaman Sleyman bir su birikintisine dalsa birileri geti, bunu mu demek istiyorsunuz, Bana her szm tekrar ettirme, Ne tuhaf rastlant, sanki Sleyman onu grmelerini istememi, Belki de yledir, Peki ya imdi, epeydir burada mola veriyoruz ama gelen geenyok, Ha, burada durum farkl, fil insanlara uzaktan serap gibi grnyor, dnp gerisingeri gidiyorlar, yan yollara sapyorlar, kesinlikle onu eytann gnderdii bir yaratk sanyorlar, Ne apalm, efendimiz kraln yollar boalttn dnmeye kadar vardrdm ii, O kadar da nemli deilsin fil terbiyecisi, Ben deilim ama Sleyman yle. Komutan yeni bir tartmann balangc gibi grnen bu iddiay yantlamamay yeledi ve yle dedi, Gitmeden nce sana bir ey soracam, Sizi dinliyorum, Biraz nce gkteki tm ermilerimizi andn hatrlarsn, Evet, komutanm, Bu hristiyansm anlamna m geliyor, cevap vermeden nce iyi dn. yle saylr komutanm, yle saylr.4. BlmDolunay, austos . Atlarna binmi konaklama alanm turlayan iki gzc dnda tm kervan uyuyor, gzclerin tehizatlarnn akrtsndan baka t kmyordu. Son derece hak ettikleri bir dinlenmenin keyfini kartyorlard. Gnn ilk blmnde bir tembeller ve serseriler srs grnmnde kt bir izlenim verdikten sonra, kz arabasn itmek iin iki gruba ayrlan rgatlar son derece becerikli kmlar ve gerek bir profesyonellik dersi vermilerdi. Yolun engebesiz olmasnn da katks oktu ama, insan bu kannn muhterem tarihinde byle bir yolculuk daha yapmad zerine kazanacandan emin olarak bahse girebilirdi. buuk saat yrmler, ksa molalar vermelerine ramen on yedi kilometreden fazla yol kat etmilerdi. Bu, o kadar yol gitmediklerini, insann kendini kandrmamas gerektiini iddia eden subhro ile svari komutan arasnda geen ateli bir tartmadan sonra komutann bildirdii mesafeydi. Komutan bu mesafenin alndn ve bunun tm kervana moral verdiini dnyordu, Sadece on drt kilometre gitmi olsak ne kar, eksik kalan n de yarn sabah tamamlarz ve sonunda hesap eitlenmi olur. Fil terbiyecisi onu ikna etmeye almaktan cayd, Byle davranmak daha iyi diye dnd, onun yanl hesaplar baskn ksa bile, aslnda ka kilometre yrm olduumuz gereini deitirmez, ayrca komutay elinde tutanla tartma, subhro yaarken bu kadarn renmiti.Uyand, uyurken karnna keskin bir sanc sapland hissine kaplmt ve duygu hl sryordu, midesinin altst olduunu hissediyor, barsaklar gurulduyordu, birden ayn sancbir yumruk gibi geri geldi, subhro zorla yerinden doruldu, en yakndaki gzcye biraz teye gidip ihtiya giderecei anlamna gelen bir iaret yapt, konakladklar yumuak eimin tepesindeki sk aalkl hatta doru trmanmaya balad, eim o kadar yumuakt ki, sanki ba ksm hafife yksek bir yatakta yatyorlard. Son anda yetiti. O kirlenmekten mucize eseri kurtulan giysilerini kartrken biz baklarmz baka yne evirelim ve bizim oktan grdmz eyi grmesi iin ban kaldrmasn bekleyelim, austosun tm kabartlar biimlendiren, kendi yaratt glgeleri yumuatan, aydnlatt yerleri bir yandan da tan muhteem ay nda ykanan bir ky. Katlanmak zorunda kaldmz patrt sonunda bitti. Bir ky. Bir ky. Herkes o kadar yorgundu ki, kimsenin aklna tepeyi trmanp te yannda ne olduunu grmek gelmemiti demek ki.Her an bir ky grlebilir kukusuz, biri olmazsa teki kar insann karsna, ama rastladmz ilk kyde, bir ekite pisa kulesini alaa edecek kadar gl kuvvetli bir ift kzn bizi beklemesi pek de mmkn deildir. Byk aptesini yaparak rahatlayan fil terbiyecisi evresindeki otlar yolarak becerebildi- ince temizlendi, aralarnda srganotu olmad iin anslyd dorusu, narin i mukozasna saldran batmalar ve yanmalar feci olabilir, onu san vito dans yaparmasna havalara srata- bilirdi. Koyu bir bulut ay rtnce ky simsiyah oldu, iine gmld karanlkta bir d gibi belirdi. Bunlarn hi nemi yoktu nk vakti gelince gne yine doacak, ahra kadar giden yolu gsterecek ve u anda gevi getirmekte olan kzler hayatlarnn deiecei hissine kaplacaklard. Subhro aalarn oluturduu sk hatt aarak konaklama alanndaki yerine dnd. Yolda komutan uyanksa, bu gezegene ait terimlerle konuacak olursak ona dnyann en byk tatminini salayacan dnd. Ve ky kefetmenin zaferi de benim olacak, diye mrldand. Hayallere kaplmaya gerek yoktu aslnda. Gecenin geri kalannda baka adamlar da bedenlerinin ihtiyacn gidermeyeyeltenebilirlerdi ve bunu gizlice yapabilecekleri tek yer o sk aalarn arasyd, ama byle bir eyin olmayaca varsaylrsa, barsaklarn ve sidik kesesinin buyruklarna uyanlarn geit trenine katlmak iin gnn aarmasn beklemeleri yetecekti. Bu hayvanlara zg bir durumdur ve hi de artc deildir. Durumu bir trl kabullenemeyen fil terbiyecisi komutann uyuduu yerde yle bir dolamaya karar verdi, kim bilir, insanlar bazen uykusuzluk eker, uykularnda ldklerini sanarak korku iinde uyanrlar, bazen de battaniyelerin kvrmlar arasnda kaynaan tahtakurularmdan biri uyuyann kann emmeye gelir ve onu uyandrr. Bylece tahtakurusunun, istemeden de olsa kan naklinin kifi olduunu da kaydettik. Fil terbiyecisinin beklentileri boa kt nk komutan sadece uyumakla kalmyor, horluyordu da. Bir gzc adama yaklap orada ne yaptn sordu, subhro komutana verecek bir hediyesi olduu yantn verdi, ama uyuduuna gre, aresiz yatana dnecekti, Bu saatte kimseye hediye verilmez, havann aydnlanmasn bekle, ok nemli, yantn verdi fil terbiyecisi, ama fil felsefesinin dedii gibi, olmuyorsa olmuyordur, stersen armaan bana ver, uyanr uyanmaz komutana iletirim. Fil terbiyecisi lehine ihtimallerin hesabn yaptktan sonra bu tek karta, gzcnn komutan kyn varlndan haberdar etmesi kartna oynamaya deeceini dnd, sabahn ilk klaryla, Mjde, mjde burada bir ky var lklar duyulacakt. Zorlu hayat deneyimi bize insan karakterine pek gvenilmemesi gerektiini retmitir. u andan itibaren, en azndan i sr saklamaya gelince, svari silahna gvenmemek gerektiini de renmi bulunuyoruz. Fil terbiyecisi daha uykuya dalmadan br gzc haberi duymu, ok gemeden yaknlarda uyuyan askerlerin topu kyn varln renmilerdi. Byk bir heyecan yaand, askerlerden biri kye kadar gidip yerinde keif yapmay nerdi, bu kadar doru bir kaynaktan edinilecek bilgi ertesi gn belirlenecek stratejiyi glendirecekti. Komutannuyanmas, iltesinde dorulmas, askerlerin hibirini grememesi, daha da kts, bazlarm grp bazlarn grememesi korkusuyla bu cazip servenden caydlar. Saatler geti, douda solgun bir aydnlk gnein ieri girecei kapnn kavisini izerken ay tam ters yne giderek yavaa baka bir gecenin kollarna kayd. Biz bunlarla urar ve bu olay rgsnn daha dramatik biimde zlmesinin deiik yollarn aratrrken, yani iin asl keyifli yanyla oyalanr ve farkndalk ann geciktirirken o kanlmaz lk duyuldu. Bir ky. Elimizdeki yapt zerinde almaya younlam olduumuzdan bir adamn kalktn ve tepeyi trmandn fark etmedik, ama imdi farkndayz, onun aalarn arasnda belirdiini ve muzaffer haberi tekrarladn duyuyoruz ama daha nce hayal ettiimiz gibi mjdesini istemiyor. Bir ky. Tepedeki adam komutand. Bundan anlalaca kadaryla tanr gibi kader de bildiini okur, hatta fazlasn yapar. Battaniyesine oturan subhro, Daha iyi, br trls daha kt olacakt, diye dnd, komutana gece uyandn ve ky ilk gren olduunu syleyebilirdi. Bunu yaparak komutann alayc bir sesle, Yaa, tann var m, diye sormas riskini gze alm oldu, ki aynen byle soracan biliyoruz, subhro, metaforik olarak ifade edersek bozguna uram bir sesle, Yok, komutanm, tek banaydm, yantn verdi, D grm olmalsn, D grmedim, komutanma aktarmas iin nbet tutan askerlerden birini bu konuda bilgilendirdim, Hibir asker benimle konumad, Ama siz onunla konuabilirsiniz efendim, size kim olduunu syleyebilirim. Komutan bu neriyi pek ho karlamad. Fili ynetmen iin sana ihtiyacm olmasa, seni gerisingeri lizbona gnderirdim, o zaman kendini nasl bir durumda bulacan dn hele, senin szne kar benim szm, seni hindistana geri gndermelerini istemiyorsan, bu sylediimden gerekli sonucu kartrsn. Resm olarak ky ilk kimin kefettii sorunu bylece zldkten sonra, komutan tam arkasm dnp gitmek zereyken, fil terbiyecisi,Asl mesele ky ilk kimin grd deil, o kyde bir ift gl kz olup olmad, dedi, Bunu yaknda reneceiz, sen kendi iine bak, ben de kendiminkine, Efendimiz kye gitmemi istemiyorlar m, diye sordu subhro, Hayr, istemiyorum, avu ve sr obanyla yetineceim. avu keif kolunu hazr eder. Subhro bu sefer komutann hakl olduunu dnd. Gerekten oraya gitmeye hakk, orada bir grevi olan varsa, o da sr obanyd. Komutan saa sola, avua ve levazm subayna emirler yadrarak uzaklamt bile, niyeti keif grevindeki askerlerin karmn doyuracak kadar azk hazrlanmas iin onlar ie komakt, kuru incir ve kfl ekmekle beslenmeye devam ederlerse ksa zamanda gten kuvvetten deceklerdi. Kim bu yolculuu planlad, diye parlad, saraydaki hanmevlatlar insann soluduu havayla beslendiini mi dnyorlar, diye sylendi dilerinin arasndan, adrlar sklm, battaniyeler drlm, fil bir yokua yuvarlanrsa onu bocurgatla ekip karmak dnda hibir ilerine yaramayacak olan bir alay ara-gere derlenip toplanmt. Komutan kyde bir ift kz bulsa da bulmasa da dner dnmez hemen yola koyulmak niyetindeydi. Gne ufuk izgisinde belirmeye balamt bile, hava akt, birka buluttan fazlas grnmyordu, yeter ki ok scak olmasn, scak kaslar eritiyor, insann teninin zerindeki ter bile kaynamaya balyordu. Komutan sr obanm ard, ne i yapacaklarm anlatt ve kyde kz varsa hayvanlar iyice incelemesini tavsiye etti, yolculuun hz ve lizbona abuk dnmeleri bu kzlere balyd. Sr oban iki kez evet efendim dediyse de sylenenler pek umurunda deildi nk lizbonda deil, pek uzanda saylmayacak bir kyde yayordu, ad mem martins ya da yle bir eydi. Sr oban at binmeyi bilmiyordu, ite bir meslekte ar uzmanlamann aleni neticesi, zorlukla avuun atnn sarsna bindi ve iinden dualar mrldanarak yola koyuldu, gklerdeki efendimizi tekrarlayp duruyordu, borlarmzn balanaca sylendii iin en itibar ettii duayd.Her eyde bulunan ve hayvan doas hakknda hayallere kapl- mamamz iin zaman zaman kendini gzmze sokan ktlk daha sonra, bir sonraki cmlede ortaya kyor ve biz hristi- yanlarn borlularmz balamamz gerektii syleniyordu. Bunda bir terslik var, bu iin iinde bir i var, diye protesto etti sr oban, birileri borlar affeder, tekiler de zaten demezse, o zaman bu ticaretin kr nerede. Kyde nlerine kan ilk sokaa girdiler, geri sokak demek diyenin delirdiine delalet saylmalyd, daha ok lunaparklardaki da treni yolunun yaadklar aa uyarlamas gibiydi, komutan karlatklar ilk insana adn ve kyn aasnn kim olduunu sordu. apasn omzuna vurmu ihtiyar kyl yantlar biliyordu, Aa konttur ama burada deil, Demek kont diye kaygl bir sesle tekrarlad komutan, Bu topraklarn drtte , belki de daha fazlas ona aittir, Ama burada olmadn syledin, Khyasyla konuun efendim, gemisinin kaptan khyadr, Sen denizci miydin, Evet efendim yle, ama boulmalar, iskorbt hastal ve baka sefaletler nedeniyle lm oran ylesine yksekti ki, teki tarafa gmek iin karaya dnmeye karar verdim, Peki khyay nerede bulabilirim, tarlaya gitmemise saraydadr, komutan evresine baknarak, Burada bir saray m var, diye sordu, yle kubbeli kuleli bir saray deil, tek kattan ibaret bir de bodrumu var, ama diyorlar ki iinde lizbonun tm saraylarndan ve kklerinden daha fazla zenginlik varm, Bize yolu gsterir misin, diye sordu komutan, Admlarm beni buraya bunun iin getirmiler, Bu kont kimin nesi, htiyar syleyince komutan hayranlkla slk ald, Onu tanyorum, diye aklad, buralarda da topraklar olduunu bilmiyordum, Sadece burasyla kalmyormu diyorlar. Ky gnmzdeki kyler gibi deildi, klar amur iinde, her yerde kirli sular akan, lam kaynayan, domuz al gibi bir yer oluyordu, gnmzde baka bir anlam ifade ediyor kukusuz, talam, toza batm eski bir medeniyet, er ya da ge bir ak hava mzesine dntrlecektir. Sarayn olduumeydana ktlar. htiyar bir servis kapsnn zerindeki an ald, bir dakika sonra kapy amak iin biri grnd ve yal kyl ieri girdi. ler komutann hayal ettii gibi gelimiyorsa da, belki de bylesi daha hayrlyd. imdilik ilerle ihtiyarlar heyetinin en yal yesi ilgileniyordu, daha sonra kendisi meselenin zne inecekti. On be dakika sonra gr byklar bir sandaln krekleri gibi yzne asl, iman bir adam kapda belirdi. Komutan atn girie doru srd ve snf farkllklarn iyice vurgulamak amacyla yere inmeyerek ilk szckleri syledi, Sen kontun khyas msn, diye sordu, Emrinize amadeyim efendim. Komutan atndan indi ve herkesin beceremeyecei bir kurnazlk rnei sergileyerek kendisine altn tepside sunulan frsattan faydaland, Bu durumda bana hizmet etmek hem saygdeer konta hem de majesteleri krala hizmet etmek anlamna gelecek, Efendimiz bana arzusunun ne olduunu aklarlar m, ruhumun kurtuluunu tehlikeye atmayacak ve efendim kontun karlarn zedelemeyecek her ey iin emrinizdeyim, Benim iin efendinin karlarna ters dmene ya da ruhunu kaybetmene gerek yok, imdi beni buraya getiren meseleye gelelim. Komutan bir sre sustu, sr obanna yaklamas iin iaret etti ve konumaya balad, Ben majesteleri kraln svari birli- indenim, kraln emriyle ispanyaya, valladolide bir fil gtryorum, kaynpederi imparator beinci carlosun saraynda ikamet eden avusturya aridk maximiliana teslim edilecek. Khyann gzleri falta gibi ald, sarkk gerdannn zerindeki az aknlktan ak kald, bunlar komutann zihnine kaydettii heyecan belirtileriydi. Ve, diye szne devam etti komutan, kervanda filin beslendii saman balyalarn ve susuzluunu giderdii yala tayan bir kan var, kany u ana kadar bize hizmette kusur etmeyen bir ift kz ekiyor, korkarm dalarn yamalarna vardmzda bu kzler yeterli olmayacak. Khya bayla onaylad ama azn amad. Komutan derin bir soluk ald, zihninde allayp pullad bir-iki ssl cmleninardndan konuya girdi, Kany ekmeleri iin bir ift kze daha ihtiyacm var ve burada bulabileceimi dndm. Efendim kont burada deil, sadece o size yardm edebilir. Komutan adamn szn yarda kesti, Sanrm burada kral adna bulunduumu duymadn, senden birka gnlne bir ift kz dn isteyen ben deilim, majesteleri portekiz kraldr. Duydum, efendim, duydum ama efendim kont, Tamam burada deil, anladk, ama khyas burada ve vatanna kar grevlerini biliyordur, yle deil mi, Vatan m efendim, ben vatan hi grmedim, komutan cokulu, iirsel bir tirada balad, Nereye gittiklerini bilmeyen u bulutlar gryor musun, onlar vatandr, bir grnp bir kaybolan gnei gryor musun, o vatandr, bu sabah pantolonumu indirdiimde ky grdm u aalk hatt gryor musun, oras vatandr, bu nedenle ne grevimin zorluunu inkr edebilirsin ne de bana kar gelebilirsin, dedi, Siz yle diyorsanz yledir, Sana svari birliinin bir subay olarak sz veriyorum, hadi bakalm, bu kadar gevezelik yeter, ahrlara gidip kzlere bir gz atalm. Khya hevessiz ve skkn bir tavrla byn burdu, bynn da fikrini almak istermi gibi bir hali vard, sonunda vatann her eyden stn olduuna karar verdiyse de, karar nedeniyle bana gelebileceklerden ekiniyordu, bu nedenle subaya bir garanti verip veremeyeceini sordu, komutan, Sana kendi elyazmla yazdm bir mektup veririm ve fil avusturya aridkne teslim edildikten sonra, dn yolunda kzleri kendi elimle teslim edeceimi garanti ederim, buradan valladolide gidi ve valladolidden buraya geli sresinden daha fazla beklemeyeceksiniz, dedi, O zaman kzlerin durduu ahra gidelim, dedi khya, Sr obanm burada, o seninle gelecek, ben atlardan ve eer kmsa savatan anlarm, dedi komutan. Ahrda sekiz kz vard. Drt kzmz daha var ama onlar tarlada, dedi khya. Komutann iareti zerine sr oban hayvanlara yaklat, hepsini teker teker inceledi, yerde yatan ikisini kaldrmalarn isteyerek onlar da inceledive sonunda, u ikisi, diye bildirdi, yi seim, onlar en iyileridir, dedi khya. Komutan bir gurur dalgasnn gne sinir a akra- smdan1 boazna doru yayldn hissetti. Her hareketi, att her adm, ald her karar gerekten de birinci snf bir stratejisi olduunu gsteriyordu ve en stn iltifatlar, hzl bir terfiyi, rnein balang olarak albay rtbesini hak ediyordu. Ahrdan km olan khya kt ve kalemle dnerek daha orackta yazl sz ald. Khya belgeyi ald zaman heyecandan elleri titriyordu ama sr obannn, Boyunduruklar yok, dediini duyunca kendini toparlad, Oradalar, diye iaret etti. Bu hikye de insan doas hakknda bize epeyce fikir verir, yaanan ann koullarna ve ruh haline uyacak ekilde hepsini yorumladk, hakkn teslim ettik. Akas hi beklemediimiz, bir imek parlaklyla komutann aklna gelen son derece cmert, son derece li, ok ince bir dnceyi gn gelip de kaydetmemiz gerekeceiydi, yani, bu hayvanlarn sahibi olan kontun hanedan armasna, bu olayn ansna iki de boyunduruk eklenmesi ne kadar da yerinde olacakt. Umarz komutanmzn bu dilei yerine getirilir. kzler boyundurua koulmutu bile, sr oban onlar ahrdan kartrken khya, Peki ya fil, diye sordu. Bu kadar kabaca ve dorudan sorulmu bir soru pekl duymazdan gelinebilirdi ama komutan bu adama bir iyilik borcu olduunu dnd, bu nedenle de neredeyse minnettarlk saylabilecek bir duyguyla, Orada, u aalarn arkasnda, geceyi orada geirdik dedi, khya hznl bir sesle, Hayatmda hi fil grmedim, dedi, sanki hem kendisinin hem de yaknlarnn mutluluu bir fil grmesine balyd, Aman be adam, ite bunun aresi var, hadi bizimle gel, Siz atlarnza binin efendim, ben katr kamlar size yetiirim. Komutan meydana kt, avuun yanma gitti ve Tamam, kzleri aldk, dedi, Evet efendim, buradan getiler,1 Dou tbbnda insan bedeninde yedi akra olduu varsaylr. Endokrin sistemi bezleri zerine denk derler. Gne sinir a akras (solar pleksus) gbein yaklak iki parmak albnda bulunur, (.n.)sr oban onlar gtrrken srk yutmu gibi dimdikti, pek marurdu dorusu, Gidelim, dedi komutan at binerken, Emredersiniz, diyen avu da atma atlad. Ksa zamanda ncleri yakaladlar, ite tam o noktada komutan yaman bir elikiyle kar karya kald, ya konaklama alanna kadar drtnala gidecek ve adamlara tm yky anlatacak ya da kzlerle birlikte kalacak ve alklar dehasn gsteren canl rnekler olan kzlerin eliinde alacakt. Bu soruna zm bulabilmek iin tam yz metre derin derin dnmesi gerekti, sonunda bulduu areyi, biz aradan yzyllar getikten sonra bir nc yol diye adlandrabiliriz, yani, avuu ok heyecanl bir karlama treni hazrlamas iin nden gnderecekti. yle yapacakt. Kendisinden asla trs ya da drtnala gitmesi beklenmeyen katrn nal seslerini duyduunda pek ilerlememiti. Komutan nezaket gstermek iin durdu, neden olduunu bilmese de avu da durdu, sadece sr oban ve kzler, sanki baka bir dnyaya aitmiler de baka yasalara tabiymiler gibi, her zamanki gibi geip gittiler, demek istediimiz, yava yava. Komutan avua nden gitmesi iin emir verdi ama ksa sre sonra pimanlk duymaya balad. Her geen dakikayla sabrszl artyordu. avuu nden gndermek affedilmez bir hatayd. oktan ilk alklar, en scak alklar kabul ediyor olmalyd, iyi bir haber verildiinde ilk elden alman alklar, birileri, hatta byk ounluk daha sonra da alklayacakt elbette, ama bunda her zaman stlm yemek tad olur. Yanlmt ite. Komutan konaklama alanna vardnda, sr oban ve kzlerle birlikte olup olmad ayr bir tartmann konusudur, adamlar iki sra halinde dizilmilerdi, rgatlar bir tarafta, askerler teki taraftayd, tam ortalarnda da srtnda terbiyecisiyle fil duruyordu, hepsi heyecanla alklyor ve sevin lklar atyordu, eer orada bir korsan gemisi olsayd, tam da Herkese iki misli rom, denecek and. Korsan gemisi olmamas fazladan bir marapa krmz arap datlmasna engel deildi elbette. Heyecan yatncakervan yola kmaya hazrlanmaya balad. Sr oban kontun daha gl ve din kzlerini kanya, lizbondan gelenleri de biraz dinlenebilmeleri iin onlarn nne kotu. Khya onun tam tersini dnyor olabilirdi elbette ama katrnn srtnda istavroz kartmaktan baka bir ey yapamyor, art arda istavroz kartyor ve gzlerinin grdne inanamyordu. Bir fil, burada bir fil var, diye mrldand, drt yardadan daha uzun boyu ve hortumu ve dileri ve ayaklaryla bir fil, ayaklar nasl da kocaman. Kervan hareket ettii zaman yola kadar pelerinden gitti, komutana iyi yolculuklar diledi, sa salim dnmelerini temenni etti, uzaklaan kervann arkasndan bakakald. Ellerini kollarn sallayarak veda etti. Hayatmzn her gnnde bir fil gremeyiz.Gkkubbenin bizim kayglarmza ve arzularmza kaytsz kald doru deildir. Gkkubbe bize srekli iaretler, tavsiyeler gnderir, faydal tlerine kulak asmyorsak, taraflardan birinin deneyimi, yani ya onunki ya da kendimizinki hafzay zorlamaya demeyeceini gstermitir de ondan, nk hepimizin hafzas yle ya da byle zayftr. Gzlerimizi drt aarsak bu iaretleri de tavsiyeleri de yorumlamak kolaydr, kervan epey yol aldktan sonra ani bir saanak bastrdnda komutann iinde bulunduu durum buydu. Kany itmek gibi son derece zor bir ile grevlendirilen tere batm rgatlar iin yamur bir kutsama, ezilen snflarn straplarna merhamet gstergesi saylrd. Fil Sleyman ve terbiyecisi subhro da bu serinliin tadn kardlarsa da, rehber benzer durumlarda, zellikle de viyana yolculuunda yanma bir emsiye almann, yukarda otururken bulutlardan dklen sudan korunmann hi de fena bir yolu olmayacan dnd. Gkten dklen sudan zerre kadar honut olmayanlar varsa svari birliinin askerleriydi, renkli niformalarmn iinde havalar pek yerindeydi ama imdi niformalar hem lekelenmi hem de zerlerine yapmt, bir savatan yenik dnyormu gibi grnyorlard. te tam o anda komutan, zihninin artk kantlanm kvrakl sayesinde, ok ciddi bir sorunla kar karya olduklarn kavrayverdi. Bu grevin stratejisinin ehil olmayan, bir austos yamuru gibi en olaan olaylar bile ngremeyen kiilerce planland gn gibi ortadayd ite, ta en eski alardan beri halk bilgelii austosun yars yaz yars da ktr diye insanlar uyarmaz myd.Bu saanak gelip geici bir ey deilse ve hava bozacaksa, demek ki ayn ya da samanyolunun altnda uyuduklar geceler sona ermiti. Sadece bu kadarla kalsa iyi. nsanlarn yaad yerlerde gecelemeleri ve atlar, fili, drt katr ve bir sr adam koruyacak bir dam bulmalar gerekliydi, kolayca tahmin edilecei gibi, bunu henz sanayi sitelerinin ya da turistik otellerin ina edilmedii on altnc yzyl portekizinde bulmak hi de kolay deildi. Ya yolda birden yamur bastrrsa, byle gelip geici bir saanak deil de u saatlerce ve saatlerce sren yamurlardan, diye kendi kendine soran komutan, Srtmz dvmesine katlanmaktan baka aremiz kalmaz sonucuna vard. Ban kaldrp gkyzn inceleyerek, imdilik dindi, umarm bir tehditten ibarettir, dedi. Ne yazk ki sadece tehdit deildi sz konusu olan. Grnrde sanayi sitesi falan olmayan, kafas kesilmi, yani kulesi yarm bir kilisenin ardna ylm birbirinden uzakta onarl iki kmeden oluan yirmi kadar viraneye smak denebilirse eer, bir smaa varana kadar iki kez daha saanak bastrd ve oktandr bu tr iletiimde mahir bir adam saylan komutan bunu semadan gelen iki yeni uyar olarak niteledi, anlalan gerekli nlemlerin bir trl alnmadn grerek sabrszla kaplan gkkubbe, srlsklam bir kervana gripleri, soukalgnlklarn, akan burunlar ve muhtemelen de zatrreeleri reva grdn bildiriyordu. Semann byk yanlgs buradayd ite, onun iin imknsz diye bir ey olmadndan, kudretli kiracsnn suretinden yapld sylenen ve ona benzeyen insanlarn da ayn ayrcaln keyfini srdklerini zannediyordu. Komutann durumunda kalsayd, kudretli sema ne yapard bilmek isterdik, temcit pilav gibi ayn eyi syleyerek evden eve gitmek, Ben majesteleri portekiz kralnn hizmetindeki svari birliinin komutanym, grevim bir file spanyol kenti valladolide kadar elik etmek diye aklamak, karlnda son derece gvensiz ifadelerle bakan yzlerden baka bir ey grmemek hi de kolay deildi, stelik de oralarda kimse fildiye bir hayvan trnden sz edildiini duymad ve bir filin ne olduu hakknda hibir fikri olmad iin son derece hakl bir gvensizlikti bu. Semann burada byk bir ahr, hi deilse hayvanlarn ve insanlarn geceyi geirebilecei kapal bir mekn var m, diye soruunu izlemek isterdik, ki bunu salamak tmden imknsz olmasa gerek, sonuta u mehur nasral isanm, nnn doruundayken tek bir gnn gecesiyle gndz arasnda tapma ykp yeniden ina edebilmeye muktedir olduunu kabul ettiimizi hatrlamak yeter de artar bile. gc ve imentosu olmad iin mi yapmam, yoksa saduyusu galip gelmi de bunca uraa demeyeceini, bir eyi yeniden ina etmek amacyla ykmaktansa, her eyi olduu gibi brakmann daha mantkl olduunu mu kavram, oras bilinmiyor. Bir marifeti varsa ekmeklerin ve balklarn oalmas epizotudur, iinde bulunulan durumla kyaslamamzn nedeniyse komutann emriyle kervandaki herkese scak yemek datlacak olmasdr, ki havann dengesizlii ve iinde bulunduklar rahatsz durum dnlecek olursa, bu da kendi apnda bir mucize saylr. Neyse ki bir daha yamur bastrmad. Adamlar en ar ve slak giysilerini kartarak yandklar srece atelerden faydalanacaklar ekilde srklara astlar. yemek kazannn gelmesini beklemeye ve nihayet doyurulacanm kokusunu alan midenin halinden memnun kaslmalarn hissetmeye, kendini uygun saatlerde birinin gelip de yemek servisi yapt talihli insanlardan biri gibi hissetmeye kalmt. Bu komutan dierleri gibi deil, diye dnd adamlar, hatta hsmlar, oluymularcasma. Ayrca, en azndan imdiki gibi durumlarda kafasn hiyerariye takmyor, gidip de yemeini baka bir kede tek bana yiyeceine burada, atein evresinde bir yer igal ediyor, konumalara pek katlmamasnn nedeni de adamlarnn rahat etmesini istemesi olsa gerek. Tam bu srada bir svari herkesin kafasndaki soruyu soruverdi, Peki sen fil terbiyecisi, filinle viyanada ne halt edeceksin, Muhtemelen lizbonda ne yaptysam aynsn,kayda deer bir ey deil, yantn verdi subhro, ona ok ilgi gsterecekler, bir sr insan sokaklara dklecek, sonra da unutacaklar, hayatn kanunu byle, zafer ve unutulu, Her zaman deil, Filler ve insanlar iin her zaman byle, geri ben tm insanlar adna konumamalym, neticede yabanc diyarlarda bir hindiyim, ama bildiim kadaryla, bu yasadan paasn kurtarabilen tek bir fil var, Hangi fil, diye sordu rgatlardan biri, Hasta bir filmi, ldkten sonra kafasn kesmiler, Ve her ey bitmi, Hayr, kafasn gane adnda l bir tanrnn boynuna takmlar. O zaman bize bu ganeten sz et, dedi komutan, Komutanm, hinduizm ok karmaktr, sadece bir hindi anlayabilir, ki yle aman aman bir ey anladn da sanmayn, Bana hristiyan olduunu sylediini hatrlyorum, Ben de yle saylr komutanm, yle saylr dediimi hatrlyorum, Ne demek istiyorsun yani, hristiyan msn, deil misin, Kkken hindis- tanda beni vaftiz etmiler, Ya sonra, Sonra, hi, dedi fil terbiyecisi omuzlarn silkerek, Hi ibadet etmedin mi, arlmadm efendim, beni unutmu olmallar, Bir ey kaybetmi saylmazsn, dedi nereden geldii belli olmayan bir ses, inanlr gibi deilse de, sanki atein yalazlarnn arasndan geliyordu. Sadece yanan ktn atrtlarnn bld koyu bir sessizlik oldu. Senin dinine gre evreni kim yaratm, diye sordu komutan, Brahma, efendim, O zaman tanr o, Evet, ama biricik deil, Aklasana, Sadece evreni yaratmakla i bitmiyor, korunmas da gerekli, bu da baka tanrlarn ii, mesela bir tanesinin ad vinu, Yani daha baka tanrlar da m var fil terbiyecisi, Binlerce tanrmz var, en nemli nc tanr iva, tahripkrdr, Yani vinu- nun koruduunu iva ykyor mu demek istiyorsun, Hayr komutanm, iva sayesinde lm yaamn asl yaratcs olarak kabul ediliyor, Eer doru anlyorsam, bu bir teslis meydana getiriyorlar, bir teslis, tpk hristiyanlktaki gibi. Hristiyanlkta drt taneler komutanm, ltfen bu cesaretimi mazur grn, Drt m, dedi komutan aknlkla, drdnc kim, Bakirekomutanm, Bakirenin bu ile ilgisi yok, baba, oul ve kutsal ruh var, hepsi bu, Bir de bakire var, Ne demek istediini aklamazsan, filinkini kestikleri gibi senin de kafan keserim, Ben ne tanrdan bir ey istendiini duydum ne isadan ne de kutsal ruhtan, ama bakirenin gecenin gndzn her saatinde kendisine edilen dualar, dilekleri, adaklar, yakarlar saymaya parmaklar yetmez, Dikkat et buralarda engizisyon dolanyor, kendi iyiliin iin sylyorum, ya tahtaya basmayasn fil terbiyecisi, Viyanaya varrsam hi dnmem, Hindistana dnmeyecek misin, diye sordu komutan, Artk hintli deilim, ylesin ya da deilsin ama gryorum ki hinduizm hakknda ok ey biliyorsun, yle saylr komutanm, yle saylr, Neden, nk tm bunlar szcklerden ibaret, kof szckler, szcklerin dnda elle tutulur bir ey yok, Gane bir szck m, diye sordu komutan, Evet, dierleri gibi bir szckten ibaret, sadece baka szckler araclyla aklanabilir, ama onu aklamaya yarayan szckleri de yine baka szcklerle aklamak gerekir, bazen aklayabilirler bazen de bunu baaramazlar, bizim bu tartmamz uzar gider, bir lanet gibi yanl doruyla yer deitirir, neyin iyi neyin kt olduunu anlamak olanakszlar, yisi mi sen bana ganein kim olduunu anlat, Gane iva ile parvatinin oludur, durga ve kali diye de adlandrlr, yz kollu tanradr, bir adam glerek, Kollar deil de ayaklar olsayd, ona krkayak diyebilirdik, diye atld, ama hemen ardndan bu yorumu azndan kardna piman olmuasna gl bouldu. Fil terbiyecisi ona aldrmayarak devam etti, bizim ganei de annesi parvati yaratmtr, tpk sizin bakire gibi, kocas iva ie karmamtr, bu da lmsz olduu iin oul sahibi olmaya ihtiya duymamasyla aklanr. Bir gn parvati ykanmaya karar vermi, rastlant eseri onu banyoya girmek isteyecek birinden koruyacak muhafz yokmu. O da ykanmak iin hazrlad hamurdan bir ocuk figr yapm, ki bu hamur sabundan baka bir ey olamaz. Tanra bebee hayat vermi, bu da ganein ilkdoumu olmu. Parvati ganee kimsenin ieriye girmesine izin vermemesini emretmi, o da annesinin emirlerine harfi harfine uymu. Bir sre getikten sonra, iva ormandan dnm ve eve girmek istemi ama gane izin vermemi, doal olarak iva fkeden kprm. Sonra aralarnda u konuma gemi, Ben parvatinin kocasym, onun evi benim evimdir, Buraya annem kimi isterse o girebilir, bana senin girebileceini sylemedi. Bunun zerine sabrn yitiren iva ganele vahice dvmeye balam ve dili yabasyla rakibinin kafasn kesmi. Parvati darya kp da olunun cansz bedenini grnce, att strap dolu lklar ksa zamanda fkeli ulumalara dnm ve i- vaya hemen ganei canlandrmasn emretmi, ama ganein kafasn uuran darbe o kadar iddetliymi ki, kafa ok uzaa frlam ve ne kadar aramlarsa da bulamamlar. Son are olarak iva brahmadan yardm istemi, o da ganein kafasnn yerine, kuzey ynne bakmas kaydyla, yolda bulduu ilk canlnn kafasn yerletirmesini sylemi. Bunun zerine iva semavi ordusundan kafas kuzey ynnde uyuyan ilk canlnn ban kesip getirmelerini istemi. Bu ekilde uyuyan lmek zere bir file rastlamlar ve lmnden sonra kafasn kesmiler. iva ve parvatinin olduu yere dnerek filin kafasn vermiler, onlar da fil kafasn ganein bedenine yerletirerek onu bir kez daha dnyaya getirmiler. te gane yaayp da ldkten sonra ikinci kez byle domu. Askerlerden biri, mari castaa1 hikyeleri gibi, diye fsldad, Hani u lp de nc gn diriltilenin yksne benziyor, cevabn verdi subhro, Dikkat et fil terbiyecisi, fazla ileri gidiyorsun, diye araya girdi komutan, Komutamm, sabundan yaplm oyuncak bebein gbekli bir erkek gvdesiyle fil bana sahip bir tanrya dneceine inanyor deilim,1 Mara Castieira, XIV. yzylda Lugo'da yaad, feodal aalarn basksna kar bir isyanda ba ektii varsaylr. P. Risgo'nun "Espaa Sagrada" adl yaptnda sz geer. Kimileri byle bir kadmn yaadm iddia ederken, kimileri de hayal rn olduunu savunur, (.n.)ama benden ganein kim olduunu aklamam istediniz, ben de dileinizi yerine getirmekten baka bir ey yapmadm, Evet ama isa ve bakire meryem hakknda ileri geri laflar ettin, buradakiler holanmam olabilir, Kim alndysa zr dilerim, kt bir niyetim yoktu, dedi fil terbiyecisi. Ortal yattran bir mrlt duyuldu, dorusu ya oradaki adamlarn, ne askerlerin ne de rgatlarn umurundayd dini tartmalar, onlar artan ve kayglandran gkkubbenin altnda bu kadar aprak konularla ilgilenilmesiydi. Yerin kula vardr denir, bir de yldzlarn kulaklarnn boyutlarn dnelim. Her neyse, yataa gitme vakti gelmi de geiyordu, araflar ve battaniyeleri zerlerindeki giysileriyse de, nemli olan stlerine yamur yamama- syd ve komutan ev ev dolap bir geceliine iki- adama barnak salamalarn rica ederek bunu baarmt, mutfaklarda, ahrlarda, samanlklarda uyuyacaklard ama bu kez mideleri doluydu ve bu durum bunu ve baka rahatszlklar telafi edecekti. Kervandakilerle birlikte kyller de dald, fil gibi bir yenilik hepsine ilgin gelmi, hemen hemen tm ky halk kervana kadar yrm ama korkudan yirmi admdan fazla yakla- amamlard. Bir inek srsnn itahn bastrmaya yetecek kadar bitkiyi hortumuyla yuvarlayp mideye indiren Sleyman, gr pek iyi olmasa da, hepsini ciddi baklarla szerek yar hayvan deil onurlu bir emeki olduunu, burada anlatmann ok uzun srecei bir sr talihsizlik sonucu iini kaybettiim ve bylelikle halkn hayrseverliine muhta kaldn aka anlatmt. Ky ahalisinden birka kii kabadaylk ederek daha sonra grnmez bir izgiye, almaz bir snra dnecek olan hatta doru birka adm attysa da, Sleyman bir uyar iftesi gndermi, ifte amacna ulamasa da hayvan aileleri ya da klanlar hakknda ilgin bir tartmaya vesile olmutu. Eekler, katrlar, atlar, ksraklar drt ayakllard ve herkesin bildii zere ifte atarlard, bunu ac bir deneyimle renen insanlar da vard aralarnda, bu hayvanlarn ifte atmalarnda anlalmayacakbir yan yoktu nk saldrmak ya da kendilerini savunmak iin baka silaha sahip deildiler, ama bir fil, o hortumu ve o dileriyle, balyozu andran o dev gibi ayaklaryla yeterince silah yokmu gibi, bir de tutup ifte atabiliyordu. Baknca insanda uysal bir yaratk izlenimi uyandryordu ama gerekli grdnde yrtc bir canavara dnebiliyordu kukusuz. artc olan sz geen hayvan ailesine dahil olmasyd, yani ifte atabilen hayvanlar, ama nallar yoktu. Sonunda kyllerden biri filin pek de grlecek yan olmadna karar verdi, yle bir evresinde dolat, bu yeter de artard. tekiler de hemfikirdiler, filin evresinde yle bir dolap greceklerini grdler. Evlerine, yuvalarnn rahatna dnebilirlerdi ama, ilerinden biri biraz oyalanmalarn istedi, atein evresinde dnen sohbeti merak ediyordu. Hepsi kaldlar. Bata neden sz edildiini anlamadlar, isimleri kartamadlar, adamlarn vurgusunu tuhaf buldular, ama sonra filden sz ettikleri ve filin de tanr olduu sonucuna varnca her ey akla kavutu. Artk evlerine, yuvalarnn huzuruna dnyorlard, her birinin yannda asker ya da rgat iki- konuk vard. Svari birliinin baz askerleri nbet tutmak iin filin yannda kald, bu da kyllerin acilen gidip rahiple konumak gerektii dncesini pekitirdi. Kaplar kapand ve ky karanlklara gmld. Biraz sonra baz kaplar sessizce ald ve be adam karak kuyunun bulunduu meydana doru ilerlediler, kararlatrdklar buluma noktasyd. O srada yatanda ve muhtemelen uykuda olan rahiple konumaya gitmek niyetindeydiler. Saygdeer din adam uygunsuz saatlerde uyandrldnda son derece huysuz olmasyla tannrd, ki morpheusun kucandaki hibir saat onun iin uygun saylmazd. lerinden biri henz bir seenek daha olduunu dnyordu, Sabah erken gelelim mi, diye sordu ama daha kararl ya da mantkl ngrlere ve tedbirlere yatkn biri kar kt, Kervan afakta yola karsa kimseyi bulamayz ve apal gibi kalakalrz. Papazn kapsnn nne varmlard ve grne gre gece ziyaretilerinden hibirinin kap tokmana uzanmaya cesareti yoktu. Evin kapsnn bir tokma da vard yani ama kiracy uyandrmak iin pek kkt. Sonunda din adamnn evinin kap tokma kyn talam sessizliinde bir top mermisi gibi patlayarak yaam belirtisi gsterdi. Papazn bouk ve sinirli sesi ieriden duyulana kadar iki kez daha ate etmek gerekecekti, Kim o. Sokak ortasnda, arada birka duvar ve kaln bir ahap kap varken tanrdan sz etmek gvenli ve rahat deildi elbette. Sylei srasnda duyduklarn aktarmak iin ykseltmek zorunda kalacaklar seslerine ksa srede komular kulak kesilecekler, bylece son derece nemli bir teolojik sorunsal dnemin efsanesine dnecekti. Sonunda evin kaps ald ve papaz efendinin yuvarlak kafas grnd, Gecenin bu saatinde ne istiyorsunuz. Adamlar parmak ularnda yryerek eikten ayrldlar ve br kapya doru ilerlediler. Biri mi ld, diye sordu papaz. Hep birlikte hayr efendim dediler. Ee, o zaman, diye srar etti tanrnn hizmetkr, omuzlarna att battaniyeye iyice sarnarak, Sokakta konuamayz, dedi adamn biri. Papaz homurdand, Sokakta konuamazsanz yarn kiliseye gelin, imdi konumamz gerekli papaz efendi, yarn ok ge olabilir, bizi buraya kadar getiren mesele ok ciddi, kilisenin meselesi, Kilisenin mi, diye sordu papaz birdenbire kayglanarak, kilisenin atsn tutan rm kalasn paralandn dnyordu, Evet efendim, kilisenin, O zaman girin, girin. Onlar ocan iinde hl daha nce yakt ktn kzleri bulunan mutfaa doru itti, bir mum yakt ve kerevete oturarak, Konuun, dedi. Adamlar kimin szc olacandan emin olamayarak birbirlerine baktlar, komutan ve fil terbiyecisinin evresinde toplanan grubun neler konutuunu duymak isteyenin meru szc olduu ortadayd. Oylamalarna gerek kalmad, sz konusu adam lafa balayarak, Papaz efendi, tanr bir fildir, dedi. Din adam rahat bir nefes ald, bunu atnn kmesine yelerdi dorusu, ayrca bu sapkn dnceye yant vermek de kolayd,Tanr tm ktlarndadr, dedi. Adamlar balaryla onayladlar ama sorumluluklarnn ve haklarnn ok daha bilincinde olan szc srarcyd, Ama bu yaratklarn hibiri tanr deil. Bir bu eksikti, cevabn verdi papaz, o zaman dnya tanrdan geilmezdi, aralarnda anlaamazlard, her biri kendi borusu tsn isterdi, Papaz efendi, bizim u kulaklarmzla duyduumuz, buradaki filin tanr olduudur, Kim byle bir kfr azna ald, diye sordu papaz, kzgnlnn belirtisi kyde pek kullanlmayan bir szc kullanmasyd, Svari komutan ve zerinde yolculuk eden adam, Neyin zerinde, Tanrnn, hayvann. Rahip derin bir soluk ald, onu ciddi tedbirler almas iin uyaran i bulantsna hkim olarak, Siz sarho musunuz, diye sordu, Hayr, rahip efendi, dediler koro halinde, bu zamanda sarho olmak zor, arap pahal, Sarho deilseniz, bu sama sapan hikyeye karn hl iyi birer hristiyansanz, beni iyi dinleyin. Adamlar tek bir szc bile karmamak iin yanatlar, rahip de scack araflardan birdenbire darnn souuna kmann neden olduunu dnd boazndaki gc temizledikten sonra vaazna balad, gnah kartp bir daha byle eyler dnmemek kaydyla sizi evlerinize gnderebilirim, ceza olarak birka gklerdeki efendimiz, birka ave maria yeter, ama hepiniz inanl insanlar gibi grndnz iin yarn sabah erkenden, gne domadan nce, ailelerinizle ve kydeki dier insanlarla, ki hepsine sizin haber vermeniz gerekecek, filin olduu yere gideceiz, bir hayvan olduuna, ne kutsal vaftiz trenini yaadna ne de kilisenin maneviyatndan yararlanabildiine gre amacmz onu aforoz etmek deil, barbar doasn ele geiren murdar ruhtan arndrmak, galile denizinde boulan iki bin domuzu hatrladnza eminim.1 Biraz ara verdi, sonra, Anlald m, diye sordu. Grevini giderek daha ciddiye almaya balayan szc dnda hepsi, Evet efendim, diye cevap verdiler, Rahip efendi, dedi szc, bu durum kafam kartryor, Neden,1 Bkz. Yeni Ahit, Markos, Bap 5. (.n.)O domuzlarn neden lmeleri gerektiini hi anlamammdr, isa murdar ruhlar gerasinilinin1 bedeninden karmakla mucize gerekletirdi, buraya kadar tamam da, bu meseleyle hi ilgisi olmayan zavall domuzlarn bedenlerine neden soktu, bence bu ii pek iyi kotaramad, ayrca bu murdar ruhlar lmsz deil mi, yle olmasalar tanr daha doduklarnda soylarnn icabna bakard, demek istediim u ki, daha domuzlar suya dmeden murdar ruhlar