Kεφαλαιο 6_δυνητικεσ Επιπτωσεισ

ΣΜΠΕ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ «ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ», Ιανουάριος 2014

ΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΥΝΗΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ 6-1

ECHMES Ltd.

6. ΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΔΥΝΗΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στο παρόν κεφάλαιο περιγράφεται η μεθοδολογία αποτίμησης των δυνητικών επιπτώσεων του

προτεινόμενου Σχεδίου στο περιβάλλον στους παρακάτω τομείς:

Βιοποικιλότητα: Οικότοποι - Χλωρίδα – Πανίδα - Natura

Πληθυσμός - Ανθρώπινη υγεία

Έδαφος

Υδατικοί πόροι

Αέρας – κλιματικοί παράγοντες – Ακουστικό περιβάλλον

Ενέργεια

Κοινωνικο-οικονοµικό περιβάλλον

Πολιτιστική κληρονοµιά

Τοπίο

Χωροταξικός σχεδιασμός

Οικονομική βιωσιμότητα

Οι τομείς αυτοί καθορίστηκαν τόσο από τα περιεχόμενα της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ και της

εναρμόνισης της στο ελληνικό δίκαιο με την ΚΥΑ 107017/2006 όσο και από την αναγκαιότητα

συνάφειας του Σχεδίου με τις κατευθύνσεις άλλων μορφών στρατηγικού σχεδιασμού, καθώς και με

όρους βιωσιμότητας του Σχεδίου.

6.2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Η εκτίμηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων του σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ

ΓΑΙΑ πραγματοποιήθηκε με βάση την ακόλουθη μεθοδολογία:

Παρουσίαση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών, οικονομικών και χωροταξικών

χαρακτηριστικών του Σχεδίου.

Εντοπισμό των βασικών περιβαλλοντικών δεδομένων της περιοχής καθώς και των

κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών σε τοπικό, Περιφερειακό και Εθνικό επίπεδο που

αναμένεται ότι θα επηρεαστούν από το Σχέδιο.

Εντοπισμός και μελέτη των σημαντικών αποτελεσμάτων και συνεπειών του Σχεδίου όσον

αφορά τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά μεγέθη, λαμβανομένων υπόψη των

πιθανών συσσωρευτικών επιπτώσεων.

Εξέταση της επίδρασης των συνεπειών και του οφέλους που συνεπάγεται η υλοποίηση του

προτεινόμενου Σχεδίου στην κοινωνία και κυρίως στην τοπική κοινωνία μέσω του

προσδιορισμού των οικονομικών πόρων που θα επηρεαστούν από το Σχέδιο.



ECHMES Ltd.

Προτεραιότητα του Σχεδίου είναι η υψηλής ποιότητας, ολοκληρωμένη ήπια τουριστική ανάπτυξη

της περιοχής παράλληλα με την ενεργό προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος

και την απόλυτη ένταξη των επισκεπτών στο γίγνεσθαι μιας περιοχής με σημαντικό συγκριτικό

πλεονέκτημα τα φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά της. Στο πλαίσιο αυτό το προτεινόμενο

Σχέδιο βρίσκεται σε πλήρη συμμόρφωση με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο χρήσεων γης,

ενσωματώνοντας παράλληλα τις πλέον σύγχρονες και καινοτόμες τεχνολογίες περιορισμού

ενεργειακής κατανάλωσης και ενεργειακής αυτονομίας, αυτονομίας υδατικών πόρων και

προστασίας του βιοτικού περιβάλλοντος. Δίδοντας έτσι ιδιαίτερη σημασία στην προστασία του

φυσικού, πολιτιστικού και κοινωνικού περιβάλλοντος από τα αρχικά κιόλας επίπεδα σχεδιασμού, η

περιοχή μελετήθηκε και εξετάστηκε προσεκτικά, προκειμένου να επιλεγούν οι πλέον κατάλληλες

θέσεις για τον σχεδιασμό και τη χωροθέτηση των ζωνών των τουριστικών εγκαταστάσεων που θα

ευνοούν την ένταξη, τη φυσική εναρμόνιση με το ανάγλυφο του εδάφους, την εναρμόνιση του

σχεδιασμού με το τοπίο και την τοπική αρχιτεκτονική και τη διατήρηση της ακεραιότητας του

φυσικού πλούτου μίας προστατευόμενης περιοχής.

Η εκτίμηση και αξιολόγηση των δυνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων του Σχεδίου Ίτανος

Γαία, γίνεται ανά περιβαλλοντικό τομέα με βάση τιθέμενους περιβαλλοντικούς στόχους και

κριτήρια. Οι επιπτώσεις διακρίνονται ανάλογα με:

το είδος σε θετικές, αρνητικές και ουδέτερες

το μέγεθος σε αμελητέες, ασθενείς, μέτριες και σημαντικές

τη διάρκεια σε βραχυχρόνιες ή μακροχρόνιες

τη δυνατότητα ανάταξης σε αναστρέψιμες (μερικώς ή ολικώς) και μη αναστρέψιμες.

Οι επιπτώσεις ανάλογα με το είδος και τα χαρακτηριστικά της ευεργετικής ή μη επίδρασής τους

από την υλοποίηση ενός Σχεδίου επί ενός περιβαλλοντικού μέσου διακρίνονται σε θετικές,

ουδέτερες και αρνητικές.

Θετική επίπτωση: Ως θετική επίπτωση επί ενός περιβαλλοντικού μέσου χαρακτηρίζεται η

επίπτωση εκείνη η οποία επιφέρει ευνοϊκές μεταβολές στη φυσική κατάσταση, ή/και την

περιβαλλοντική αξία, ή/και την παραγωγική δυνατότητα, ή/και τη χρήση του

περιβαλλοντικού μέσου.

Ουδέτερη επίπτωση: Ως ουδέτερη επίπτωση επί ενός περιβαλλοντικού μέσου

χαρακτηρίζεται η επίπτωση εκείνη η οποία δεν επιφέρει μεταβολές, θετικές ή αρνητικές, στη

φυσική κατάσταση, ή/και την περιβαλλοντική αξία, ή/και την παραγωγική δυνατότητα, ή/και

τη χρήση του περιβαλλοντικού μέσου.

Αρνητική επίπτωση: Ως αρνητική επίπτωση επί ενός περιβαλλοντικού μέσου

χαρακτηρίζεται η επίπτωση εκείνη η οποία επιφέρει μη ευνοϊκές μεταβολές στη φυσική

κατάσταση, ή/και την περιβαλλοντική αξία, ή/και την παραγωγική δυνατότητα, ή/και τη

χρήση του περιβαλλοντικού μέσου.



ECHMES Ltd.

Οι επιπτώσεις ανάλογα με το μέγεθος και την ένταση της επίδρασής τους επί ενός

περιβαλλοντικού μέσου διακρίνονται σε αμελητέες, ασθενείς ή μικρές ή μη σημαντικές, μέτριες

και ισχυρές ή μεγάλες ή σημαντικές, σύμφωνα με τους ακόλουθους ορισμούς:

Ασθενής ή Μικρή ή Μη σημαντική επίπτωση : Ως ασθενής ή μικρή ή μη σημαντική, θετική

ή αρνητική επίπτωση επί ενός περιβαλλοντικού μέσου χαρακτηρίζεται η επίπτωση εκείνη η

οποία προξενεί μη σημαντικές, μη μετρήσιμες και τοπικά περιορισμένες διαφοροποιήσεις στη

φυσική κατάσταση, ή/και την περιβαλλοντική αξία, ή/και την παραγωγική δυνατότητα, ή/και

τη χρήση του περιβαλλοντικού μέσου. Σε περιπτώσεις όπου η ασθενής, μη σημαντική, θετική

ή αρνητική επίπτωση επί ενός περιβαλλοντικού μέσου είναι σχεδόν μηδενική, στα πλαίσια της

παρούσης η επίπτωση αυτή χαρακτηρίζεται ως αμελητέα.

Μέτρια επίπτωση: Ως μέτρια επίπτωση επί ενός περιβαλλοντικού μέσου, θετική ή αρνητική,

χαρακτηρίζεται η επίπτωση εκείνη η οποία προξενεί μετρήσιμες διαφοροποιήσεις στη φυσική

κατάσταση, ή/και την περιβαλλοντική αξία, ή/και την παραγωγική δυνατότητα, ή/και τη χρήση

του περιβαλλοντικού μέσου, χωρίς όμως εκ των διαφοροποιήσεων αυτών να προκύπτουν

ουσιώδεις αλλαγές στα παραπάνω χαρακτηριστικά του.

Ισχυρή ή Μεγάλη ή Σημαντική επίπτωση: Ως ισχυρή, μεγάλη ή σημαντική επίπτωση, θετική

ή αρνητική, επί ενός περιβαλλοντικού μέσου χαρακτηρίζεται η επίπτωση εκείνη η οποία

προξενεί μετρήσιμες διαφοροποιήσεις στη φυσική κατάσταση, ή/και την περιβαλλοντική αξία,

ή/και την παραγωγική δυνατότητα, ή/και τη χρήση του περιβαλλοντικού μέσου, προξενώντας

ταυτόχρονα ουσιώδεις αλλαγές στα παραπάνω χαρακτηριστικά του.

Επίσης οι επιπτώσεις επί ενός περιβαλλοντικού μέσου ανάλογα με τη διάρκειά τους διακρίνονται

σε βραχυχρόνιες και σε μακροχρόνιες.

Ανάλογα με την δυνατότητα ανάταξης (αναστρεψιμότητα) της επίπτωσης στην περιβαλλοντική

παράμετρο ή μέσο, δηλαδή της δυνατότητας της παραμέτρου ή του μέσου να επιστρέψει στην

αρχική ή παρόμοια με αυτή κατάσταση μετά την εφαρμογή μιας σειράς επανορθωτικών μέτρων

(εφόσον αυτά απαιτούνται), οι επιπτώσεις, διακρίνονται σε αναστρέψιμες (μερικώς ή ολικώς) και

μη αναστρέψιμες.

Στις ενότητες που ακολουθούν παρουσιάζονται οι πιθανές άμεσες και έμμεσες περιβαλλοντικές

επιπτώσεις σε κάθε περιβαλλοντικό τομέα, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο τυχόν αλληλεπιδρούν.

Η αξιολόγηση των επιπτώσεων γίνεται με βάση την υφιστάμενη κατάσταση περιβάλλοντος, όπως

αυτή περιγράφηκε στο Κεφάλαιο 5 της παρούσας μελέτης, με βάση τα μεγέθη και τα

χαρακτηριστικά του προτεινόμενου ΕΣΧΑΣΕ που περιγράφηκαν στο Κεφάλαιο 3 και την

υλοποίηση των επιμέρους περιβαλλοντικών στόχων στα πλαίσια ενός συνολικού Σχεδίου

Διαχείρισης. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι η παρούσα μελέτη εξετάζει το προτεινόμενο Σχέδιο σε

στρατηγικό επίπεδο σχεδιασμού, σε συγκεκριμένες περιβαλλοντικές παραμέτρους (υδατικοί πόροι,

κατανάλωση ενέργειας, υγρά απόβλητα, στερεά απορρίμματα) γίνεται μία προσεγγιστική ποσοτική



ECHMES Ltd.

εκτίμηση των σχετικών καταναλώσεων, ώστε οι δυνητικές επιπτώσεις στους επί μέρους φυσικούς

πόρους να μπορούν να εκτιμηθούν ως προς συγκεκριμένα μεγέθη. Συνεπώς, για τις ανάγκες της

ΣΜΠΕ οι επιπτώσεις του εξεταζόμενου Σχεδίου στους υδάτινους και ενεργειακούς πόρους και από

τη διαχείριση των στερεών απορριμμάτων θα υπολογιστούν για φορτίο 1.936 κλινών, όπως έχει

ήδη εγκριθεί από τη Δ.Ε.Σ.Ε.

Τέλος, στο παρόν Κεφάλαιο περιγράφονται οι προτάσεις / κατευθύνσεις και επί μέρους μέτρα για

την πρόληψη, τον περιορισµό και την, κατά το δυνατόν, αντιμετώπιση των δυνητικών επιπτώσεων

στο περιβάλλον, που επίσης κωδικοποιούνται στο Κεφάλαιο 7 της παρούσης.

6.3. ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΊΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ

Στο πλαίσιο της ελαχιστοποίησης των δυνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, το Σχέδιο

ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ έχει σχεδιαστεί ως ποιοτικός, διαφοροποιημένος, πολυθεματικός, ήπιος τουρισμός

και ορίζεται ως «Πρότυπη Αειφορική Τουριστική Ανάπτυξη». Το προτεινόμενο μοντέλο

τουριστικής ανάπτυξης βασίζεται σε μία διαφορετική φιλοσοφία και σε ποιοτικές δραστηριότητες

καθώς και στην ουσιαστική επικοινωνία με τις τοπικές κοινωνίες, διευκολύνει την πολιτιστική

επικοινωνία μεταξύ των εταίρων σε ισότιμη βάση (ανάμεσα στους “επισκέπτες” και τους

“οικοδεσπότες”) και έχει ως αποτέλεσμα την αμοιβαία βελτίωση του πολιτιστικού πλούτου και της

εμπειρίας όλων των συμμετεχόντων. Συνεπάγεται την ποιοτική συλλογική συμμετοχή στο πλαίσιο

μιας διαλογικής κοινωνικής εμπειρίας σε ένα πραγματικό πνεύμα πολυπολιτισμικότητας και

αμοιβαίου σεβασμού των διαφορετικών πολιτιστικών στοιχείων και νοοτροπιών.

Επιπλέον, ο “αειφορικός” τουρισμός αντιμετωπίζει το φυσικό περιβάλλον όχι ως “στόχο προς

εκμετάλλευση” αλλά ως “φυσικό” εταίρο (με υλική και άυλη υπόσταση) κοινών δραστηριοτήτων.

Αποσκοπεί στην εξεύρεση του βέλτιστου τρόπου για τη συνύπαρξη του ανθρώπου ως επισκέπτη

και του φυσικού κάλλους, των αξιοθέατων και των στοιχείων κληρονομιάς του φυσικού και

πολιτιστικού περιβάλλοντος. Η αισθητική αξία του τοπίου και η επίγνωση της πολιτιστικής αξίας

ορισμένων στοιχείων του δομημένου περιβάλλοντος αποτελούν στοιχεία προτεραιότητας. Το

φυσικό περιβάλλον πρέπει να απολαμβάνεται με την ελάχιστη δυνατή όχληση και η φέρουσα

ικανότητα μιας περιοχής αποτελεί το γνώμονα για κάθε μορφή παρέμβασης. Ο αειφορικός

τουρισμός υλοποιείται μόνο με αυστηρούς κανόνες και με επιστημονικά τεκμηριωμένες

επενδύσεις και υποδομές υψηλών προδιαγραφών. Η Loyalward υιοθετεί αυτές τις αρχές και

κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες συνιστούν και τις αρχές και κατευθυντήριες γραμμές του

Σχεδίου. Η Loyalward έχει αναγνωρίσει και έχει σεβαστεί αυτούς τους περιορισμούς κατά τον

Σχεδιασμό του ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ στο οποίο περιλαμβάνονται ρυθμίσεις μακροχρόνιας διαχείρισης

και παρακολούθησης.

Με βάση τα ανωτέρω, βασικοί στόχοι του ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ αποτελούν:

Η προστασία και ο σεβασμός του περιβάλλοντος



ECHMES Ltd.

Η προστασία, η διατήρηση και η ενίσχυση του φυσικού και του πολιτιστικού πλούτου της

περιοχής

Ο σεβασμός στα όρια της φέρουσας ικανότητας της περιοχής και η διατήρηση των φυσικών

πόρων

Η διαχείριση αναμενόμενων επιπτώσεων (σχεδιασμός, διαχείριση, παρακολούθηση).

Η ενθάρρυνση και προώθηση συμπεριφορών φιλικών προς το περιβάλλον

Η στήριξη της τοπικής κοινωνίας και η ανάπτυξη νέων μορφών απασχόλησης

Η στήριξη της τοπικής οικονομίας και η προώθηση της ενεργούς συμμετοχής του τοπικού

πληθυσμού

Η διευκόλυνση της επισκεψιμότητας της προστατευόμενης περιοχής

Η ανάπτυξη υπεύθυνου και ποιοτικού τουρισμού

Η δημιουργία συνθηκών προτύπου για άλλους οικονομικούς τομείς, με στόχο τον

επηρεασμό των πρακτικών τους.

Το άνοιγμα νέων αγορών

Με την εφαρμογή των ανωτέρω οι δυνητικές δυσμενείς επιπτώσεις από την εφαρμογή του

προτεινόμενου Σχεδίου αναμένεται να είναι σημαντικά περιορισμένες. Στις επόμενες ενότητες

παρουσιάζονται αναλυτικά οι αναμενόμενες επιπτώσεις από την εφαρμογή του προτεινόμενου

Σχεδίου στους επιμέρους περιβαλλοντικούς τομείς.

6.4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΥΝΗΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

6.4.1. Βιοποικιλότητα: Οικότοποι – Χλωρίδα – Πανίδα - Natura

6.4.1.1. Εισαγωγή

Ο σχεδιασμός και η λειτουργία του Σχεδίου στο σύνολό του, που αφορά στην προτεινόμενη

πρότυπη τουριστική ανάπτυξη, βασίζεται στην αρχή της Αειφορίας με γνώμονα τον άρτιο

σχεδιασμό των επί μέρους σταδίων περιβαλλοντικής διαχείρισης, που θέτει τις βάσεις για την

ορθολογική και αειφορική διαχείριση της περιοχής του Σχεδίου, σε σχέση με τους τρεις άξονες

περιβάλλον-κοινωνία-οικονομία.

Η αξιολόγηση λαμβάνει υπόψη ότι η υφιστάμενη κατάσταση της περιοχής του Σχεδίου

χαρακτηρίζεται από τη συνεχή υποβάθμιση της βλάστησης, των οικοτόπων και της χλωρίδας που

απαντώνται σε αυτή την περιοχή, λόγω των ανεξέλεγκτων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, όπως

είναι η υπερβόσκηση, οι πυρκαγιές, οι εκχερσώσεις κ.λπ.

Στην περιοχή του Σχεδίου δεν εφαρμόζεται κάποιο σχέδιο διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος,

με αποτέλεσμα να εμφανίζονται έντονα τα εξής προβλήματα:



ECHMES Ltd.

Υπερβόσκηση – ανεξέλεγκτη βόσκηση, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της βλάστησης,

των οικοτόπων και της χλωρίδας.

Πυρκαγιές - ανεξέλεγκτη καύση των φρυγανικών και θαμνωδών εκτάσεων.

Διάβρωση εδαφών.

Γεωργικές καλλιέργειες χωρίς τη χρήση παραδοσιακών πρακτικών, αλόγιστη χρήση

λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και άλλες μη βιώσιμες περιβαλλοντικά γεωργικές

πρακτικές, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται οι γύρω περιοχές από τις επιφανειακές

απορροές (άμεση επίπτωση) και να ρυπαίνονται τα υπόγεια ύδατα (έμμεση επίπτωση).

Ανεξέλεγκτη απόρριψη απορριμμάτων.

Έλλειψη σχεδίου διαχείρισης επισκεπτών, με αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη πρόσβαση σε

περιοχές υψηλής οικολογικής σημασίας.

Η υλοποίηση του προτεινόμενου Σχεδίου θα βασίζεται σε ένα άρτια ορθολογικό και επιστημονικά

τεκμηριωμένο Σχέδιο Αειφορικής Διαχείρισης, που θα θέτει μέτρα αντιμετώπισης των ανωτέρω

προβλημάτων, με αποτέλεσμα μια γενικότερη θετική επίπτωση στα οικοσυστήματα. Επιπλέον θα

υπάρξει για πρώτη φορά στην περιοχή μια συντονισμένη, συστηματική και ολοκληρωμένη

προσπάθεια για τον σχεδιασμό και υλοποίηση των ενδεδειγμένων μέτρων για την ελαχιστοποίηση

του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από τη λειτουργία των τουριστικών καταλυμάτων και των

συνοδευτικών υποδομών τους, τόσο στον άμεσο περίγυρό τους όσο και στο σύνολο της περιοχής

εφαρμογής του Σχεδίου. Η προσέγγιση αυτή, συνοδευόμενη από δέσμες παρεμβάσεων ενεργής

διαχείρισης, που θα επιδράσουν σε κάθε μία χωριστά από τις απειλές- πιέσεις που ασκούνται

σήμερα στα οικοσυστήματα της περιοχής, προκειμένου να συμβάλλουν μεμονωμένα αλλά και

συσσωρευτικά στην οικολογική τους ανόρθωση, εκτιμάται ότι μπορεί να έχει θετικά

μεσομακροπρόθεσμα αποτελέσματα για την κατάσταση διατήρησης του συνόλου της περιοχής της

ΖΕΠ, και της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης (ΕΖΔ).

Η υπερβόσκηση, οι πυρκαγιές, η εκχέρσωση, η διάβρωση των εδαφών, έχουν ως κοινό

παρονομαστή την αφαίρεση του φυτικού μανδύα, χωρίς κανένα σχεδιασμό, από τις εκτάσεις όπου

εκτελούνται αυτές οι δραστηριότητες. Σημαντικοί τύποι οικοτόπων και ειδών χλωρίδας

απειλούνται από αυτές τις δραστηριότητες. Αυτό αναφέρεται επίσης στα Τυποποιημένα Δελτία

Δεδομένων που συνοδεύουν την επίσημη τεκμηρίωση της ένταξης του συγκεκριμένου τόπου στο

Δίκτυο NATURA 2000, στην ενότητα υπό τον τίτλο «Το τρωτόν». Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητη

η λήψη μέτρων για την προστασία των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος, κάτι το οποίο

αποτελεί ταυτόχρονα έναν από τους στόχους της Ιεράς Μονής Τοπλού και του Ιδρύματος ως μέρος

της γενικότερης υποχρέωσης διαχείρισης της έκτασης ιδιοκτησίας του Ιδρύματος. Το προτεινόμενο

Σχέδιο εξυπηρετεί και αυτόν τον σκοπό ενσωματώνοντας κατάλληλα μέτρα στο Σχέδιο

Αειφορικής Διαχείρισης και στο συναρτώμενο με αυτή Σχέδιο Δράσης Βιοποικιλότητας που θα

πρέπει να εκπονηθεί στη φάση της ΜΠΕ, τα οποία αναφέρονται συνοπτικά παρακάτω και

αντιστοιχούν στα προαναφερόμενα προβλήματα:

Μελέτη βοσκοϊκανότητας και σχέδιο ορθολογικοποίησης της βοσκής, σε συνδυασμό με

προτάσεις λιβαδοπονικής διαχείρισης για την ανόρθωση των βοσκοτόπων της περιοχής.



ECHMES Ltd.

Αντιπυρική προστασία με φύλαξη από εξειδικευμένο προσωπικό με τη χρήση κατάλληλου

εξοπλισμού.

Τα μέτρα για την προώθηση των βιολογικών καλλιεργειών και η δέσμευση για μια

επιστημονική εφαρμογή μεθόδων οργανικής καλλιέργειας, σε συστηματική βάση, στην

περιοχή του Έργου, αλλά και στις υπόλοιπες εκτάσεις που ανήκουν στην Ιερά Μονή

Τοπλού, συμπεριλαμβανομένων και των περιοχών κοντά στο Βάι και την Ίτανο, θα τεθούν

σε εφαρμογή από τη στιγμή υλοποίησης του Σχεδίου, με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των

μη φιλικών για το περιβάλλον μεθόδων καλλιέργειας.

Διατήρηση και αξιοποίηση των υφιστάμενων μονοπατιών και η χάραξη νέων (όπου είναι

απαραίτητο) ύστερα από προσεχτικό σχεδιασμό, δημιουργώντας έτσι ένα ενιαίο δίκτυο

που θα λειτουργεί παράλληλα ως προστατευτικό μέτρο για την αποφυγή καταστροφής της

βλάστησης, διότι θα περιορίζει την κίνησή τους σε προεπιλεγμένες πορείες και θα

αποφεύγεται έτσι η από αμέλεια καταστροφή σημαντικών και αξιόλογων ειδών.

Σε ότι αφορά στη δημιουργία του γηπέδου Γκολφ, που αφορά ειδική τουριστική υποδομή

που συνοδεύει τα τουριστικά καταλύματα, αυτό θα γίνει με σχεδιασμό σε ότι αφορά στην

επιλογή φυτικών ειδών, ελαχιστοποίησης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ως προς

την κατανάλωση νερού, στις ανάγκες χρήσης αγροχημικών και γενικότερης συντήρησης

της βλάστησης. Θα δοθεί δε προτεραιότητα σε σύγχρονες προσεγγίσεις που εφαρμόζονται

στην Ευρώπη και στην Αμερική, μέσω της συνεργασίας φορέων σχεδιασμού και

λειτουργίας γηπέδων Γκολφ, με φορείς προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας που

αξιοποιούν τη δημιουργία γηπέδων, ως ευκαιρίες για τη δημιουργία συμπληρωματικών

βιοτόπων και «οάσεων» ενδιαιτημάτων και οικοτόπων που τελούν σήμερα εν ανεπαρκεία

στην περιοχή, όπως οι υγρότοποι, οι συστάδες δενδροθαμνώδους βλάστησης και οι

λιβαδικές διαπλάσεις. Υπογραμμίζεται ότι σύμφωνα με τα κριτήρια σχεδιασμού του

Σχεδίου, η ως άνω ειδική τουριστική υποδομή χωροθετείται στο τμήμα του ΕΣΧΑΣΕ

εκτός της ΖΕΠ.

Σε ότι αφορά στις εστιασμένες παρεμβάσεις διαχείρισης για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας,

αυτές προτείνεται να οργανωθούν, μελετηθούν, αξιολογηθούν και εν τέλει εναρμονιστούν, στο

πλαίσιο μιας διαδικασίας εκπόνησης Σχεδίου Δράσης Βιοποικιλότητας (Biodiversity Action Plan),

που θα ενσωματώσει τις σύγχρονες διεθνείς προσεγγίσεις επί του θέματος και θα υλοποιηθεί σε

συνάρτηση με το Σχέδιο Αειφορικής Διαχείρισης, στο στάδιο της ΜΠΕ του έργου, ώστε να λάβει

και θεσμική – δεσμευτική υπόσταση και να τύχει της απαραίτητης δημόσιας διαβούλευσης. Το

ΣΔΒ θα στοχεύει στη διασφάλιση της επιθυμητής κατάστασης διατήρησης της ΖΕΠ και της ΕΖΔ.

Στο πλαίσιο αυτό θα προβλέπονται κατ’ ελάχιστον:

Σχέδιο Διαχείρισης των οικοσυστημάτων της περιοχής με βάση τις προβλέψεις του Ν.

3937/2011

Σχέδιο Λιβαδοπονικής Διαχείρισης, στο οποίο θα συνυπολογίζονται οι απαιτήσεις της

βιοποικιλότητας.



ECHMES Ltd.

Ένταξη της ανάγκης εξυπηρέτησης των οικολογικών απαιτήσεων ειδών εξαρτώμενων από

τα λιβαδικά και υγροτοπικά οικοσυστήματα, στους στόχους διαχείρισης της έκτασης του

γκολφ.

Δημιουργία μικρών υγροτόπων σε συνδυασμό με το γήπεδο γκολφ και την προβλεπόμενη

Μονάδα Αφαλάτωσης.

Επέκταση των βιολογικών καλλιεργειών και επανακαλλιέργεια εγκαταλειμμένων

αγροτικών εκτάσεων με στόχο τη δημιουργία υψηλής φυσικής αξίας αγροοικοσυστημάτων

για στήριξη της εξαρτώμενης από τις καλλιέργειες βιοποικιλότητας και τη δημιουργία

«οάσεων» με οπωροφόρα είδη, ώστε να αναβαθμιστεί η ποιότητα της περιοχής ως

ενδιάμεσος σταθμός ανεφοδιασμού και αναπλήρωσης των ενεργειακών ρεζερβών για τα

μεταναστευτικά πτηνά που διέρχονται κυρίως κατά τη φθινοπωρινή μετανάστευση.

Πόντιση μόνιμων αγκυροβολίων για προστασία λιβαδιών Ποσειδωνίας

Πρόγραμμα διαχείρισης των βιοτόπων των μεταναστευτικών πτηνών

Πρόγραμμα παρακολούθησης των πληθυσμών των ειδών προτεραιότητας, των

μεταναστευτικών πτηνών και της κατάστασης των βιοτόπων τους.

Πρόθεση Φορέα του Έργου και μέτρο του Σχεδίου αποτελεί η προβολή της περιοχής του, που θα

επικεντρωθεί στο φυσικό και πολιτιστικό πλούτο της άμεσης και της ευρύτερης περιοχής του

Σχεδίου, τοποθετώντας το σε ένα επίπεδο ειδικού ενδιαφέροντος για υψηλού επιπέδου πρότυπο

τουρισμό, που θα απολαμβάνει και ταυτόχρονα θα σέβεται το φυσικό και πολιτιστικό πλούτο.

Επιπλέον, θα εφαρμοστεί πρόγραμμα πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης των επισκεπτών και

των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής με παρουσιάσεις, ενημερωτικό υλικό, εκπαιδευτικά

σεμινάρια κ.τ.λ.

Συνοπτικά, η εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και εξοικείωση των επισκεπτών αλλά και της τοπικής

κοινωνίας με τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος και τα μέτρα που σχετίζονται με αυτά θα

βοηθήσουν σημαντικά στην αποτροπή ενεργειών που προκαλούν καταστροφή και υποβάθμιση στο

περιβάλλον.

Όπως θα αναλυθεί παρακάτω, το σύνολο των προαναφερόμενων προβλέψεων και διαχειριστικών

μέτρων θα επιφέρουν επιπτώσεις στη βλάστηση, τους οικοτόπους και τη χλωρίδα και την πανίδα

της περιοχής του Σχεδίου που κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους και το μέγεθός τους

συνολικά θετικές μέτριες έως σημαντικές, διότι θα αναβαθμιστεί η υφιστάμενη υποβαθμισμένη

περιοχή του Σχεδίου, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι αυτά τα μέτρα θα

εφαρμόζονται καθ’ όλη την λειτουργία των έργων που θα αναπτυχθούν στις περιοχές του Σχεδίου,

ως προς την έκτασή τους τοπικές και ως προς το είδος τους έμμεσες.

Τα μέτρα αυτά εξυπηρετούν την υποχρέωση συνολικής διαχείρισης της Ιεράς Μονής Τοπλού και

ειδικότερα τους σκοπούς διαχείρισης σύμφωνα με τις επιμέρους ανάγκες των οικοτόπων και των

ειδών της χλωρίδας στην περιοχή του Σχεδίου ενώ ταυτόχρονα συνάδουν με τους στόχους

διαχείρισης που προτάθηκαν κατά την ένταξη της ευρύτερης περιοχής στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό

Δίκτυο NATURA 2000.



ECHMES Ltd.

6.4.1.2. Επιπτώσεις στους οικότοπους, τη βλάστηση και τη χλωρίδα

Επίδραση στην έκταση των οικοτόπων

Το βασικό κριτήριο για την εκτίμηση των επιπτώσεων από το προτεινόμενο Σχέδιο στη βλάστηση,

τους οικοτόπους και τη χλωρίδα, είναι το κατά πόσον μπορεί να επηρεασθεί σημαντικά η σύνθεση

της βλάστησης, ή/και των οικοτόπων της περιοχής, ή/και των ειδών της χλωρίδας, σε σχέση με την

υφιστάμενη κατάσταση. Συγκεκριμένα, αυτό το κριτήριο μπορεί να εξειδικευθεί στις εξής

περιπτώσεις:

Μεταβολή στην σύνθεση και δυναμική των τύπων οικοτόπων

Μεταβολή των πληθυσμών των σημαντικών ειδών χλωρίδας με ειδικό καθεστώς

προστασίας (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, Συνθήκη Βόννης, Συνθήκη Βέρνης, Προεδρικό Διάταγμα

67/81, Ευρωπαϊκό Κόκκινο Βιβλίο, Κατάλογοι ΙUCN)

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα διαθέσιμα βιβλιογραφικά και ερευνητικά δεδομένα, όπως αυτά

αναφέρονται στο Κεφάλαιο 5, γίνεται ο προσδιορισμός των δυνητικών επιπτώσεων από την

κατασκευή και λειτουργία καταλυμάτων τουρισμού – αναψυχής και συνοδευτικών υποδομών,

αλλά και την προώθηση Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης της περιοχής του ΕΣΧΑΣΕ.

Πιο συγκεκριμένα, σε ότι αφορά στις δυνητικές επιπτώσεις στους οικοτόπους του Παραρτήματος Ι

της Οδηγίας 92/43/ΕΕ, ισχύουν όσα συνοψίζονται στον Πίνακα 6.4-1 και περιγράφονται στις

ακόλουθες παραγράφους.

Σημειώνεται ότι στον Πίνακα που ακολουθεί καταγράφονται οι τύποι οικοτόπων που απαντούν

στις υπό μέρους υποζώνες του Σχεδίου, όπως αυτές έχουν περιγραφεί στον Πίνακα 3.2-1 του

Κεφαλαίου 3. Η έκταση που καταλαμβάνουν οι εξεταζόμενοι οικότοποι στις επί μέρους ζώνες

σημειώνεται ως (1), η έκταση των αντίστοιχων οικοτόπων για το σύνολο της ΕΖΔ GR 4320006,

σημειώνεται ως (2) και της ΖEΠ GR 4320009, ως (3). Αντίστοιχα εκτιμάται το ποσοστό που η

έκταση (1) αποτελεί για το σύνολο της παρουσίας του εξεταζόμενου οικοτόπου στην ΕΖΔ (4) και

ΖΕΠ (5) αντίστοιχα. Για τη Ζώνη Α Τουρισμού Αναψυχής το ως άνω ποσοστό υπολογίζεται σε

παρένθεση για το 25% της έκτασης που καταλαμβάνει ο τύπος οικοτόπου στην εξεταζόμενη Ζώνη,

δεδομένου ότι όπως έχει υπογραμμισθεί στο Κεφάλαιο 3, Πρόταση του ΕΣΧΑΣΕ, «στο σύνολο της

Ζώνης Α λαμβάνονται μέτρα μείωσης της επιτρεπόμενης δόμησης, ώστε το σύνολο της έκτασης των

εκάστοτε Ζωνών δόμησης δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το 25%της συνολικής έκτασης της Ζώνης

Τουρισμού Αναψυχής...».

Παράλληλα αναφέρεται ότι η συνολική έκταση της ΕΖΔ ανέρχεται σε 130.725 στρ/13.072,5

εκτάρια και της ΖΕΠ σε 37.460 στρ/3.746,0 εκτάρια. Η συνολική έκταση της πρότασης του

ΕΣΧΑΣΕ, που ανέρχεται σε 24.985 στρ., εντάσσεται στο σύνολό της εντός της ΕΖΔ. Έκταση

19.624 στρ. από το σύνολο της πρότασης του ΕΣΧΑΣΕ, περιλαμβάνεται μέσα στα όρια της ΖΕΠ,

δηλαδή το 78,5%, του Σχεδίου εντάσσεται σε αυτήν.



ECHMES Ltd.

Με βάση τα παραπάνω οι εκτιμήσεις που ακολουθούν όσον αφορά την αξιολόγηση των δυνητικών

επιπτώσεων από την υλοποίηση του Σχεδίου συνιστούν μία ιδιαίτερα συντηρητική προσέγγιση,

αφού βασίζονται στην παραδοχή ότι οι δομούμενες τουριστικές εγκαταστάσεις, όσο και οι

εγκαταστάσεις τεχνικών υποδομών χωροθετούνται εξ ολοκλήρου εντός της ΕΖΔ, όπως και ισχύει,

αλλά εξίσου και εντός της ΖΕΠ, παρά το γεγονός ότι, όπως προαναφέρθηκε, σημαντικό μέρος του

Σχεδίου, συγκεκριμένα 5.360 στρ., δηλαδή το 21,5%, βρίσκεται εκτός και στα Νότια της

εξεταζόμενης ΖΕΠ.

Τέλος σημειώνεται ότι σύμφωνα με τις ειδικές δεσμεύσεις της πρότασης του ΕΣΧΑΣΕ, η

χωροθέτηση των αθλητικών εγκαταστάσεων του γηπέδου γκολφ, θα γίνει αποκλειστικά εντός του

τμήματος της ζώνης Α εκτός, και στα νότια της ΖΕΠ.



ECHMES Ltd.

Πίνακας 6.4-1: Εκτίμηση των επιπτώσεων του εξεταζόμενου σχεδίου στις εκτάσεις των οικοτόπων, με βάση τις προβλέψεις ανά ζώνη χρήσης.

Οικότοπος

Έκταση

(ha)

κάλυψης

οικοτόπου

στην

Υποζώνη

(1)

Έκταση

οικοτόπου

στην ΕΖΔ (ha)

(2) /%

έκτασης

οικοτόπου (1)

στην ΕΖΔ (2)=

(4)

Έκταση

οικοτόπου

ΖΕΠ (ha), (3)

/% έκτασης

οικοτόπου

(1)στη ΖΕΠ

(3)=(5)

Παρατηρήσεις

Α. ΖΩΝΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ – ΑΝΑΨΥΧΗΣ (925,2 εκτάρια)

Α1: Υποζώνη χωροθέτησης τουριστικών εγκαταστάσεων

5212 7,7

62,99

12,5 /

( 3,1*)%

25,57

30,9 (7,7)%

Ο οικότοπος υψηλοί θαμνώνες με Juniperus phoenicea δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το Σχέδιο αφού θα αποφευχθεί

η εκχέρσωση εκτάσεών του για οποιοδήποτε σκοπό. Επιπλέον προβλέπονται δράσεις ενεργής διαχείρισης για την

ανόρθωσή του.

5420 612,62

5008,69

12,5 (3,1)%

2535,69

24,75 (6,1)%

Οι οικότοποι των φρυγάνων καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη έκταση τόσο στην ΕΖΔ όσο και τη ΖΕΠ. Υπάρχουν σε

αφθονία σε ολόκληρη την Κρήτη και στο χώρο του Αιγαίου. Η συνολική προτεινόμενη δόμηση χρήσεων τουρισμού -

αναψυχής θα καταλάβει κατά μέγιστο 10,8 εκτάρια, δηλαδή το 1,39 % της έκτασης του οικοτόπου εντός της συνόλου της

Ζώνης Α, ή το 0,54% της έκτασης του οικοτόπου στην περιοχή του Σχεδίου, η 0,21% της συνολικής του έκτασης στην

ΕΖΔ και το 0,42% της έκτασής του στη ΖΕΠ. Σε ότι αφορά στη διαμόρφωση της ειδικής τουριστικής εγκατάστασης του

γηπέδου γκολφ, εκτιμάται ότι οι περιοχές του γηπέδου για την κατασκευή των οποίων θα υπάρξουν μεταβολές στη

σύνθεση και κάλυψη των φυτικών ειδών δεν θα υπερβούν συνολικά τα 80 εκτάρια. Οι συνδεμένες με το γκολφ

μεταβολές θα επηρεάσουν ποσοστό 13,06% της έκτασης των φρυγανικών διαπλάσεων της εν λόγω ζώνης, 1,59% της

συνολικής έκτασης των φρυγανικών διαπλάσεων στην ΕΖΔ .

3290 - 0 0

Ο Οικότοπος «ποταμοί της Μεσογείου με περιοδική ροή» δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το Σχέδιο αφού θα

αποφευχθεί η εκχέρσωση εκτάσεών του για οποιοδήποτε σκοπό. Επιπλέον προβλέπονται δράσεις ενεργής διαχείρισης για

την ανόρθωσή του.

9320 110,58

440,98

25,9 (6,5)%

416,97

27,4 (6,9) %

Ο οικότοπος θαμνώνες σχίνου και συστάδες χαρουπιάς δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το Σχέδιο αφού κατά την

υλοποίηση του Σχεδίου θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια να αποφευχθεί η εκχέρσωση εκτάσεών του εντός της Ζώνης Α

ενώ παράλληλα προβλέπονται δράσεις ενεργής διαχείρισης για την ανόρθωσή του.

Α2: Υποζώνη υποστηρικτικών δραστηριοτήτων και υποδομών

1020 0,599

1076,78

0,05 (0,013)%

187,21

0,82(0,21)%

Οι εκτάσεις καλλιεργειών δεν θα επηρεαστούν από το Σχέδιο, αντίθετα αναμένεται η αναβάθμισή τους μέσα από ενιαίο

πρόγραμμα ενίσχυσης των βιολογικών καλλιεργειών.

5212 0,854

62,99

1,23 (0,31)%

25,57

3,03 (0,75) %

Ο οικότοπος «υψηλοί θαμνώνες με Juniperus phoenicea» δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το Σχέδιο αφού θα



3290 - 0 0






ECHMES Ltd.

Οικότοπος

Έκταση

(ha)

κάλυψης

οικοτόπου

στην

Υποζώνη

(1)

Έκταση

οικοτόπου


(2) /%

έκτασης



(4)

Έκταση

οικοτόπου

ΖΕΠ (ha), (3)

/% έκτασης

οικοτόπου

(1)στη ΖΕΠ

(3)=(5)


5420

164,366

5008,69

2,96 (0,74) %

2535,69

5,85 (1,46) %

Οι οικότοποι των φρυγάνων καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη έκταση τόσο στον ΤΚΣ όσο και στη ΖΕΠ. Υπάρχουν σε

αφθονία σε ολόκληρη την Κρήτη και στο χώρο του Αιγαίου. Όπως έχει προαναφερθεί η συνολική προτεινόμενη δόμηση

χρήσεων τουρισμού - αναψυχής θα καταλάβει κατά μέγιστο 10,8 εκτάρια, δηλαδή το 1,39 % της έκτασης του οικοτόπου

εντός της Ζώνης Α, ή το 0,54% του συνόλου της έκτασης του οικοτόπου εντός της περιοχής του Σχεδίου, 0,21% της

συνολικής του έκτασης στην ΕΖΔ και το 0,42% της έκτασής του στη ΖΕΠ..

9320 28,48

440,98

5,87% (1,47)

416,97

6,21 (1,55)%

Ο οικότοπος θαμνώνες σχίνου και συστάδες χαρουπιάς δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το Σχέδιο αφού κατά την

υλοποίηση του Σχεδίου θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια να αποφευχθεί η εκχέρσωση εκτάσεών του εντός της Ζώνης Α

ενώ παράλληλα προβλέπονται δράσεις ενεργής διαχείρισης για την ανόρθωσή του.

Β: ΕΙΔΙΚΗ ΖΩΝΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ (1.568,8 εκτάρια)

Β1: Υποζώνη προστασίας λεκάνης απορροής φοινικοδάσους Βάι, (498,33 εκτάρια)

211021 0,703

5,31

13,24%

5,24

13,42%

Ο οικότοπος «Μεσογειακές θίνες εμβρυακής μορφής» εντάσσεται στην υποζώνη Β1 προστασίας της λεκάνης απορροής

του φοινικοδάσους, με σκοπό την προστασία και ανόρθωσή του, επομένως αναμένεται ότι θα ωφεληθεί από το Σχέδιο.

Δεν προβλέπεται δόμηση ή οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση στον οικότοπο.

3290 - 0 0




5210 0,006

0.04

15,00%

0.03

20,00%

Ο οικότοπος «διαπλάσεις αρκεύθων» εντάσσεται στην υποζώνη Β1 προστασίας της λεκάνης απορροής του

φοινικοδάσους, με σκοπό την προστασία και ανόρθωσή του, επομένως αναμένεται ότι θα ωφεληθεί από το Σχέδιο. Δεν

προβλέπεται δόμηση ή οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση στον οικότοπο.

5212 1,277

62,99

2,03%

25,57

4,99%

Ο οικότοπος «υψηλοί θαμνώνες με Juniperus phoenicea” εντάσσεται στην υποζώνη Β1 προστασίας της λεκάνης

απορροής του φοινικοδάσους, με σκοπό την προστασία και ανόρθωσή του, επομένως αναμένεται ότι θα ωφεληθεί από το

Σχέδιο. Δεν προβλέπεται δόμηση ή οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση στον οικότοπο.

5420 392,5

5008,69

7,84% 15,48

Οι οικότοποι των φρυγάνων καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη έκταση τόσο στην ΕΖΔ όσο και στη ΖΕΠ. Υπάρχουν σε

αφθονία σε ολόκληρη την Κρήτη και στο χώρο του Αιγαίου. Η προβλεπόμενη δόμηση στην υποζώνη Β1 σχετίζεται με

γεωργικές αποθήκες και στέγαστρα που σχετίζονται με την επιτρεπόμενη χρήση της βιολογικής καλλιέργειας και δεν θα

ξεπεράσει τα 0,08 εκτάρια, δηλαδή 0,02% της έκτασης του οικοτόπου στη ζώνη 0,0016% της έκτασης του οικοτόπου

στην ΕΖΔ και 0,003 της έκτασης στη ΖΕΠ. Δεν προβλέπεται άλλου τύπου δόμηση στη συγκεκριμένη ζώνη.

622030* 3,933

25,65

15,33%

25,64

15,34%

Ο οικότοπος «στεπικής φυσιογνωμίας μεσογειακά οικοσυστήματα με θερόφυτα αγροστώδη» είναι προτεραιότητας με

βάση την Οδηγία 92/43. Ο ως άνω οικότοπος όχι μόνο δεν πρόκειται να θιγεί από το Σχέδιο, αλλά αναμένεται να

αναβαθμιστεί το καθεστώς διατήρησής του μέσα από τα προβλεπόμενα ενεργά μέτρα προστασίας και διαχείρισης.



ECHMES Ltd.

Οικότοπος

Έκταση

(ha)

κάλυψης

οικοτόπου

στην

Υποζώνη

(1)

Έκταση

οικοτόπου


(2) /%

έκτασης



(4)

Έκταση

οικοτόπου

ΖΕΠ (ha), (3)

/% έκτασης

οικοτόπου

(1)στη ΖΕΠ

(3)=(5)


9320 93,815

440,98

21,27%

416,97

22,50%

Ο οικότοπος θαμνώνες σχίνου και συστάδες χαρουπιάς δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το Σχέδιο αφού θα αποφευχθεί



9370* 0,026

28,02

0,09%

28,02

0,09%

Ο οικότοπος «συστάδες φοίνικα του Θεοφράστου» είναι προτεραιότητας με βάση την Οδηγία 92/43.Όχι μόνο δεν

πρόκειται να θιγεί από το Σχέδιο, αλλά αναμένεται να αναβαθμιστεί το καθεστώς διατήρησής του μέσα από τα

προβλεπόμενα ενεργά μέτρα προστασίας και διαχείρισης.

Β2: Υποζώνη ειδικών όρων προστασίας φυσικού κεφαλαίου, (460,4 εκτάρια)

1020 1,546

1076,78

0,14%

187,21

0,83%

Οι εκτάσεις καλλιεργειών δεν θα επηρεαστούν από το Σχέδιο, αντίθετα αναμένεται η αναβάθμισή τους μέσα από ΤΗΝ

προώθηση ενός ενιαίου προγράμματος βιολογικής καλλιέργειας.

211021 0,146

5,31

2,75%

5,24

2,79%

Ο οικότοπος «Μεσογειακές θίνες εμβρυακής μορφής» εντάσσεται στην Υποζώνη Β2 Ειδικών όρων προστασίας φυσικού

κεφαλαίου, με σκοπό την προστασία και ανόρθωσή του, επομένως αναμένεται ότι θα ωφεληθεί από το Σχέδιο. Δεν

προβλέπεται δόμηση ή οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση στον οικότοπο.

5210 0,004

0.04

10,00%

0.03

13,33%

Ο οικότοπος «διαπλάσεις αρκεύθων» εντάσσεται στην Υποζώνη Β2 Ειδικών όρων προστασίας φυσικού κεφαλαίου, με

σκοπό την προστασία και ανόρθωσή του, επομένως αναμένεται ότι θα ωφεληθεί από το Σχέδιο. Δεν προβλέπεται δόμηση

ή οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση στον οικότοπο.

5212 8,968

62,99

14,24%

25,57

35,07%

Ο οικότοπος «υψηλοί θαμνώνες με Juniperus phoenicea” εντάσσεται στην Υποζώνη Β2 Ειδικών όρων προστασίας

φυσικού κεφαλαίου, με σκοπό την προστασία και ανόρθωσή του, επομένως αναμένεται ότι θα ωφεληθεί από το Σχέδιο.

Δεν προβλέπεται δόμηση ή οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση στον οικότοπο.

5420 357,912

5008,69

7,15%

2535,69

14,11%


αφθονία σε ολόκληρη την Κρήτη και στο χώρο του Αιγαίου. Η προτεινόμενη στην Υποζώνη Β2 δόμηση θα καταλάβει

κατά μέγιστο 0,02 εκτάρια, δηλαδή το 0,005% της έκτασης του οικοτόπου εντός της υποζώνης Β2, ή το 0,0004% της

συνολικής του έκτασης στον ΤΚΣ και το 0,0008% της έκτασής του στη ΖΕΠ.

662030* 16,411

25,65

63,98%

25,64

64,01%

Ο οικότοπος «στεπικής φυσιογνωμίας μεσογειακά οικοσυστήματα με θερόφυτα αγροστώδη» είναι προτεραιότητας με

βάση την Οδηγία 92/43.Όχι μόνο δεν πρόκειται να θιγεί από το Σχέδιο, αλλά αναμένεται να αναβαθμιστεί το καθεστώς

διατήρησής του μέσα από τα προβλεπόμενα ενεργά μέτρα προστασίας και διαχείρισης.

9320 71,437

440,98

16,20%

416,97

17,13%

Ο οικότοπος θαμνώνες σχίνου και συστάδες χαρουπιάς δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το Σχέδιο αφού θα αποφευχθεί



Β3: Υποζώνη αρχαιολογικού ενδιαφέροντος ( 163,1εκτάρια)

1020 1,19

1076,78

0,11%

187,21

0,64%

Οι εκτάσεις καλλιεργειών δεν θα επηρεαστούν από το Σχέδιο, αντίθετα αναμένεται η αναβάθμισή τους μέσα από ενιαίο

πρόγραμμα βιολογικής καλλιέργειας.



ECHMES Ltd.

Οικότοπος

Έκταση

(ha)

κάλυψης

οικοτόπου

στην

Υποζώνη

(1)

Έκταση

οικοτόπου


(2) /%

έκτασης



(4)

Έκταση

οικοτόπου

ΖΕΠ (ha), (3)

/% έκτασης

οικοτόπου

(1)στη ΖΕΠ

(3)=(5)


5420 110,36

5008,69

2,20%

2535,69

4,15%


αφθονία σε ολόκληρη την Κρήτη και στο χώρο του Αιγαίου. Η προτεινόμενη στην Υποζώνη Β3 δόμηση ανάδειξης των

αρχαιοτήτων θα καταλάβει κατά μέγιστο 0,02 εκτάρια, δηλαδή το 0,0002% της έκτασης του οικοτόπου εντός της

υποζώνης Β3, ή το 0,0004% της συνολικής του έκτασης στην ΕΖΔ και το 0,0008% της έκτασής του στη ΖΕΠ.

821710 0,602

7,67

0,74%

80,97

0,84%

Ο οικότοπος «βράχια της Κρήτης» δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το Σχέδιο.

Β4: Υποζώνη δασικών εκτάσεων (276,1 εκτάρια)

5420

145,616

5008,69

2,91%

2535,69

5,74%

Δεν προβλέπονται υποδομές στη συγκεκριμένη υποζώνη, και ισχύουν τα προβλεπόμενα από το Ν.998/79 όπως

τροποποιήθηκε και ισχύει. Ο οικότοπος θα ευνοηθεί από τις προβλεπόμενες δράσεις ενεργής διαχείρισης στο πλαίσιο του

Σχεδίου.

622030* 1,262

25,65

4,92%

25,64

4,92%

Δεν προβλέπονται υποδομές στη συγκεκριμένη υποζώνη. Ο οικότοπος προτεραιότητας θα ευνοηθεί από τις

προβλεπόμενες δράσεις ενεργής διαχείρισης στο πλαίσιο του Σχεδίου και ισχύουν τα προβλεπόμενα από το Ν.998/79

όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. υ.

9320 20,174

440,98

4,57%

416,97

4,79%

Δεν προβλέπονται υποδομές στη συγκεκριμένη υποζώνη και ισχύουν τα προβλεπόμενα από το Ν.998/79 όπως

τροποποιήθηκε και ισχύει.. Ο οικότοπος θα ευνοηθεί από τις προβλεπόμενες δράσεις ενεργής διαχείρισης στο πλαίσιο

του Σχεδίου.

Β5:Υποζώνη προστασίας ακτών (170,1 εκτάρια)

1240 21,842

184,62

5,67%

51,37

20,37%

Ο οικότοπος «απόκρημνες βραχώδεις ακτές» θα ευνοηθεί από τις προβλεπόμενες δράσεις ενεργής διαχείρισης στο

πλαίσιο του Σχεδίου.

5212 4,726

62,99

7,50%

25,57

18,48%

Ο οικότοπος «υψηλοί θαμνώνες με Juniperus phoenicea” θα ωφεληθεί από τις προβλεπόμενες δράσεις ενεργής

διαχείρισης στο πλαίσιο του Σχεδίου.

5420 224,793

5008,69

4,49%

2535,69

8,87%

Οι οικότοποι των φρυγάνων καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη έκταση τόσο στην ΕΖΔ όσο και στη ΖΕΠ. Υπάρχουν σε

αφθονία σε ολόκληρη την Κρήτη και στο χώρο του Αιγαίου. Θα ωφεληθούν από τις προβλεπόμενες δράσεις ενεργής

διαχείρισης στο πλαίσιο του Σχεδίου.

622030* 2,151

25,65

8,39%

25,64

8,39%

Ο οικότοπος προτεραιότητας θα ευνοηθεί από τις προβλεπόμενες δράσεις ενεργής διαχείρισης στο πλαίσιο του Σχεδίου.

821710 41,233

81,22

50,77%

80,97

50,92%

Ο οικότοπος «βράχια της Κρήτης» δεν πρόκειται να επηρεαστεί αρνητικά από το Σχέδιο. Θα ωφεληθεί από τις

προβλεπόμενες δράσεις ενεργής διαχείρισης στο πλαίσιο του Σχεδίου.

9320 33,574

440,98

7,61%

416,97

8,05%

Ο οικότοπος θαμνώνες σχίνου και συστάδες χαρουπιάς δεν πρόκειται να επηρεαστεί αρνητικά από το Σχέδιο. Θα

ευνοηθεί από τις προβλεπόμενες δράσεις ενεργής διαχείρισης στο πλαίσιο του Σχεδίου.



ECHMES Ltd.

Με βάση τις εκτιμήσεις που παρατίθενται στον παραπάνω πίνακα, η συνολική έκταση των

οικοτόπων φρυγάνων που θα καταληφθεί από τις δομούμενες υποδομές Τουρισμού Αναψυχής του

Σχεδίου ανέρχονται σε 10,8 εκτάρια, με την παραδοχή ότι το σύνολο της δόμησης των

τουριστικών εγκαταστάσεων και των εγκαταστάσεων υποδομής θα υλοποιηθούν εντός της έκτασης

του ως άνω οικοτόπου. Η προτεινόμενη δόμηση δεν υπερβαίνει το 0,54% της συνολικής έκτασης

που καταλαμβάνει ο οικότοπος αυτός, 2008,171 εκτάρια, στην περιοχή του Σχεδίου, το 0,21% της

συνολικής του έκτασης στην ΕΖΔ, 5008,69 εκτάρια, και το 0,42% της έκτασής του στη ΖΕΠ,

2535, 69 εκτάρια.

Παράλληλα θεωρώντας ότι λόγω των εφαρμοζόμενων μέτρων συνεκτικής δόμησης οι δομούμενες

εκτάσεις θα περιορίζονται στο 25% της Ζώνης Α Τουρισμού Αναψυχής, η μέγιστη επιφάνεια των

ως άνω τύπων οικοτόπων που αναμένεται να επηρεασθεί δυνητικά από την υλοποίηση του

προτεινόμενου Σχεδίου αντιστοιχεί στο 3,84% της έκτασης του οικοτόπου στη ΕΖΔ και αντίστοιχα

στο 7,5 της ΖΕΠ.

Με βάση την αφθονία των συγκεκριμένων διαπλάσεων στην περιοχή μελέτης, στην περιοχή της

Κρήτης και στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, οι επιπτώσεις από την κατάληψη των

συγκεκριμένων εκτάσεων είναι σαφώς περιορισμένες. Αντίθετα, οι θετικές επιπτώσεις από την

διαχείριση του συνόλου των φρυγανικών διαπλάσεων μέσω των προβλεπόμενων παρεμβάσεων, θα

είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την περιοχή και τη βιοποικιλότητά της.

Σε ότι αφορά στη διαμόρφωση της ειδικής τουριστικής εγκατάστασης του γηπέδου γκολφ,

εκτιμάται ότι οι περιοχές του γηπέδου για την κατασκευή των οποίων θα υπάρξουν μεταβολές στη

σύνθεση και κάλυψη των φυτικών ειδών δεν θα υπερβούν συνολικά τα 80 εκτάρια. Οι συνδεμένες

με το γκολφ μεταβολές θα επηρεάσουν ποσοστό 13,06% της έκτασης των φρυγανικών διαπλάσεων

της εν λόγω ζώνης, 1,59% της συνολικής έκτασης των φρυγανικών διαπλάσεων στη ΕΖΔ. Η

ακριβής θέση του γηπέδου γκολφ θα οριστικοποιηθεί στο επόμενο στάδιο σχεδιασμού του έργου,

που θα αξιολογηθεί στην ΜΠΕ, στο προτεινόμενο όμως ΕΣΧΑΣΕ υπάρχει σαφής δέσμευση ότι

χωροθετείται σε τμήμα της περιοχής του ΕΣΧΑΣΕ εκτός ΖΕΠ.

Με βάση το σχέδιο Αειφορικής Διαχείρισης και το συναρτώμενο με αυτό Σχέδιο Δράσης

Βιοποικιλότητας που θα εκπονηθεί στο πλαίσιο της ΜΠΕ του έργου, οι μεταβολές στη βλάστηση

σε ότι αφορά στο γήπεδο γκολφ μπορούν να θεωρηθούν ως ευκαιρίες δημιουργίας και ανόρθωσης

ενδιαιτημάτων που σήμερα βρίσκονται σε ανεπάρκεια στην περιοχή, όπως τα υγροτοπικά

οικοσυστήματα, οι δενδροθαμνώδεις συστάδες και οι λιβαδικές διαπλάσεις. Από αυτή την άποψη

οι προβλεπόμενες σχετικές με το γκολφ παρεμβάσεις δεν οδηγούν σε υποβάθμιση του

συνολικότερου ισοζυγίου σε ότι αφορά στην έκταση και στην κατάσταση διατήρησης των

οικοτόπων της περιοχής μελέτης, αφού επηρεάζουν μεν αρνητικά σε μικρό βαθμό τον αφθονότερο

οικότοπο της περιοχής, προσθέτουν όμως στην περιβαλλοντική ετερογένεια και στη δομική

ποικιλότητα του μωσαϊκού οικοτόπων της οδηγώντας τελικά σε ουδέτερο έως ελαφρά αρνητικό

ισοζύγιο.



ECHMES Ltd.

Επίδραση στην κατάσταση διατήρησης των οικοτόπων

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι επιπτώσεις του έργου σε ότι αφορά στον κύριο όγκο των

υποδομών και των συνοδευτικών τους εγκαταστάσεων εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στους

οικοτόπους των φρυγάνων. Αυτοί χάριν απλούστευσης έχουν ομαδοποιηθεί σε μία ενιαία

κατηγορία. Παρόλα αυτά, στο κείμενο που ακολουθεί οι αναλύσεις δίνονται για το σύνολο των

υποκατηγοριών.

Για τους οικοτόπους 542010 Φρύγανα με κυριαρχία Sarcopoterium spinosum, 542011 Φρύγανα με

κυριαρχία Genista acathoclada και Erica manipuliflora, 542012 Φρύγανα με κυριαρχία Genista

acathoclada, 542020 Φρύγανα με κυριαρχία Corydothymus capitatus, 542030 Φρύγανα με

κυριαρχία Cistus creticus και 542040 Φρύγανα με κυριαρχία Ononis spinosa, οι οποίοι στο

παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ απαντώνται υπό την γενική κατηγορία 5420 Φρύγανα από

Sarcopoteruim spinosum, κεντρικοί σκοποί διαχείρισης είναι:

α) Η με φυσικό τρόπο ευνόηση της ανόρθωσής τους ώστε να αυξήσουν την εδαφοκάλυψή τους

τόσο σε φρυγανώδη, όσο και σε ετήσια είδη, με ταυτόχρονη αύξηση της προστατευτικής τους

αξίας στο έδαφος.

β) Η με φυσικό τρόπο ευνόηση της ανόρθωσής τους ώστε να αυξήσουν την ποικιλότητά τους σε

ξυλώδη είδη με αποτέλεσμα να αυξηθεί η προστατευτική και αισθητική τους αξία.

Η με φυσικό τρόπο διαχείριση - αποκατάσταση των φρυγανικών οικοσυστημάτων που καλύπτουν

και το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής του Σχεδίου επιτυγχάνεται κυρίως μέσω του σχεδίου

ορθολογικής διαχείρισης της βοσκής και των μέτρων αντιπυρικής προστασίας της περιοχής του

Σχεδίου, αφού αποτελούν τον τρόπο αντιμετώπισης των δύο κυριότερων λόγων της υποβάθμισης

των οικοσυστημάτων αυτών. Επιπρόσθετα, επικουρικά μέτρα προστασίας από παράνομες

εκχερσώσεις, αλλά και γενικότερης προστασίας και ελέγχου της περιοχής του Σχεδίου από

παράνομες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, συνηγορούν προς την κατεύθυνση των στόχων

διαχείρισης. Το σύνολο των παραπάνω μέτρων, καθώς και των λοιπών επικουρικών, θα

προβλέπονται αναλυτικά στο Σχέδιο Αειφορικής Διαχείρισης και στο συναρτώμενο με αυτήν

Σχέδιο Δράσης Βιοποικιλότητας που θα εφαρμοστούν για την περιοχή του Σχεδίου και θα

εξειδικευθούν στο συνακόλουθο στάδιο εκπόνησης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

που θα εκπονηθεί για τα έργα του Σχεδίου.

Για τον οικότοπο 5212 Συστάδες αρκεύθων (Juniperus phoenicea) δενδρώδους μορφής και Erica

manipuliflora, ο οποίος στο παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ απαντάται υπό την γενική

κατηγορία 5210 ∆ενδροειδή Juniperus spp., κεντρικοί σκοποί διαχείρισης είναι:

α) Διατήρηση της φυσιογνωμίας των συστάδων αρκεύθου, οι οποίοι σε ορισμένες θέσεις

εμφανίζουν θαμνώδη και όχι δενδρώδη μορφή εξαιτίας κυρίως της ανεξέλεγκτης βοσκής.

β) Ευνόηση της με φυσικό τρόπο αύξησης της έκτασης του οικοτόπου.

γ) Ευνόηση της με φυσικό τρόπο ανόρθωσης του οικοτόπου και μετατροπή των σημερινών

συστάδων θαμνώδους μορφής, σε συστάδων δενδρώδους μορφής.



ECHMES Ltd.

Οι παραπάνω στόχοι διατήρησης του οικοτόπου θα διασφαλιστούν κυρίως μέσω των μέτρων που

ήδη αναφέρθησαν, ορθολογική διαχείριση της βοσκής, μέτρα αντιπυρικής προστασίας, επικουρικά

μέτρα προστασίας από παράνομες εκχερσώσεις, αλλά και γενικότερης προστασίας και ελέγχου της

περιοχής του Έργου από παράνομες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, συνηγορούν προς την

κατεύθυνση των στόχων διαχείρισης.

Δεν προβλέπεται καταστροφή ή αλλοίωση του οικοτόπου 5210 στον παραμικρό βαθμό από τις

προβλεπόμενες υποδομές του Σχεδίου.

Για τον οικότοπο 9320 α) θαμνώνες σχίνου και β) δασικές συστάδες χαρουπιάς, ο οποίος στο

Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ απαντάται υπό την γενική κατηγορία 9320 ∆άση µε Olea

και Ceratonia, κεντρικοί σκοποί διαχείρισης είναι:

α) Διατήρηση και ανόρθωση των υποβαθμισμένων -κυρίως από τη βοσκή- εκτάσεων του

οικοτόπου.

β) Ευνόηση της με φυσικό τρόπο ανόρθωσης της φυσιογνωμίας και δομής κυρίως των θαμνώδων

σχίνων, με την επαναφορά του θαμνώδους ορόφου που σχεδόν απουσιάζει και ταυτόχρονη

αύξηση της προστατευτικής τους αξίας για την περιοχή του Έργου.

γ) Ευνόηση και ανόρθωση της δομής και ποικιλότητας των οικοτόπων σε θαμνώδη ξυλώδη

βλάστηση και δενδρώδη είδη.

δ) Προστασία και διατήρηση των ατόμων και συστάδων χαρουπιάς και σχίνου δενδρώδους

μορφής που απαντώνται στην περιοχή του Έργου.

Οι παραπάνω στόχοι διατήρησης του οικοτόπου θα διασφαλιστούν κυρίως μέσω του σχεδίου

ορθολογικής διαχείρισης της βοσκής και των μέτρων αντιπυρικής προστασίας της περιοχής, όπως

και με μέτρα προστασίας από παράνομες εκχερσώσεις (ειδικά για τα άτομα και τις συστάδες

χαρουπιάς), αλλά και γενικότερης προστασίας και ελέγχου της περιοχής του Σχεδίου από

παράνομες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, συνηγορούν προς την κατεύθυνση των στόχων

διαχείρισης.

Δεν προβλέπεται σημαντική αλλοίωση του οικοτόπου 9320 από τις προβλεπόμενες υποδομές του

Σχεδίου ενώ παράλληλα προβλέπονται δράσεις ενεργής διαχείρισης για την ανόρθωσή του.

Σημειώνεται ότι η μεγαλύτερη έκταση του ως άνω οικοτόπου τη περιοχή του Σχεδίου, 220 εκτάρια,

καταγράφεται στην Ειδική Ζώνη Προστασίας Φυσικού και Πολιτιστικού Κεφαλαίου και

Φυσιολατρικής Αναψυχής, όπου δεν προβλέπονται αλλοιώσεις του ως άνω οικοτόπου στον

παραμικρό βαθμό.

Για τον οικότοπο 3290 Ποταμοί της Μεσογείου με περιοδική ροή ο οποίος στο Παράρτημα Ι της

Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ απαντάται υπό την γενική κατηγορία 3290 Ποταμοί της Μεσογείου µε

περιοδική ροή από Paspalo-Agrostidion, κεντρικοί σκοποί διαχείρισης είναι:

α) Διατήρηση του οικοτόπου στη σημερινή του έκταση.



ECHMES Ltd.

β) Διαχείριση και αποκατάσταση της βλάστησης που απαντάται εκατέρωθεν της κοίτης των

ρεμάτων.

Οι παραπάνω στόχοι διατήρησης του οικοτόπου θα διασφαλιστούν με την αποφυγή εκχέρσωσης

της βλάστησης για οποιοδήποτε σκοπό (οδοποιία, δόμηση), την διατήρηση της κοίτης των

ρεμάτων καθώς και τα γενικότερα μέτρα προστασίας και ελέγχου της περιοχής του Σχεδίου από

παράνομες ανθρωπογενείς δραστηριότητες και κυρίως την απόρριψη στερεών και υγρών

αποβλήτων μέσα στα ρέματα.



Για τους οικοτόπους 124011 Παραθαλάσσια βλάστηση βραχωδών ακτών και 124012 Βραχώδεις

ακτές με Limonium & Cichorium spinosum, οι οποίοι στο παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ

απαντώνται υπό την γενική κατηγορία 1240 Απόκρηµνες βραχώδεις ακτές µε βλάστηση στη

Μεσόγειο µε ενδηµικά Limonium ssp., κεντρικοί σκοποί διαχείρισης είναι:

α) Διατήρηση των οικοτόπων στην σημερινή τους έκταση.

β) Διατήρηση του βαθμού φυσικότητας των οικοτόπων, ο οποίος είναι ικανοποιητικός.

Οι παραπάνω στόχοι διατήρησης του οικοτόπου θα διασφαλιστούν με την αποφυγή εκχέρσωσης

εκτάσεών του για οποιοδήποτε σκοπό (οδοποιία, δόμηση, τεχνικά έργα κ.λπ.), καθώς και τα

γενικότερα μέτρα προστασίας και ελέγχου της περιοχής του Σχεδίου από παράνομες

ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Επιπρόσθετα ο οικότοπος «απόκρημνες βραχώδεις ακτές» θα

ευνοηθεί από τις προβλεπόμενες δράσεις ενεργής διαχείρισης στο πλαίσιο του Σχεδίου, αφού

εντάσσεται στην ειδική υποζώνη προστασίας Β5 Προστασίας ακτών.



Όσα αναφέρθηκαν για τους οικοτόπους 124011 και 124012, σχετικά με τους στόχους διατήρησης

και τα μέτρα που θα ληφθούν για την επίτευξή τους, ισχύουν και για τους οικοτόπους 211021

Μεσογειακές θίνες εμβρυακής μορφής και 821710 Χασμοφυτική βλάστηση της Κρήτης (σε μίξη

με αλοφυτική βλάστηση βραχωδών ακτών), οι οποίοι στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ

απαντώνται υπό τις γενικές κατηγορίες 2110 Υποτυπώδεις κινούµενες θίνες και 8210

Ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή µε χασµοφυτική βλάστηση, αντίστοιχα.

Δεν προβλέπεται καταστροφή ή αλλοίωση των οικοτόπων 2110, 8210 στον παραμικρό βαθμό από τις

προβλεπόμενες υποδομές του σχεδίου.

Για τον οικότοπο 8310 Σπήλαια των οποίων δεν γίνεται τουριστική εκμετάλλευση, ο οποίος στο

Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ απαντάται υπό την ίδια γενική κατηγορία, κεντρικός σκοπός

διαχείρισης είναι η διατήρηση της έκτασης και της φυσιογνωμίας του μιας και πρόκειται για



ECHMES Ltd.

εξαιρετικά μεγάλης σημασίας οικότοπο για τη βιοποικιλότητα της περιοχής, αλλά και για τα

χειρόπτερα.

Οι παραπάνω στόχοι διατήρησης του οικοτόπου θα διασφαλιστούν με την αποφυγή επεμβάσεων

στα σπήλαια, καθώς και τα γενικότερα μέτρα προστασίας και ελέγχου της περιοχής του Σχεδίου

από παράνομες ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Σημαντικό για τον οικότοπο αυτό είναι και το

Σχέδιο Διαχείρισης Επισκεπτών που θα εφαρμοστεί για την περιοχή του Σχεδίου. Το σύνολο των

παραπάνω μέτρων καθώς και των λοιπών επικουρικών θα προβλέπονται στο Σχέδιο Αειφορικής

Διαχείρισης και στο συναρτώμενο με αυτήν Σχέδιο Δράσης Βιοποικιλότητας που θα εφαρμοστούν

για την περιοχή του Σχεδίου, και θα εξειδικευθεί κατά την ΜΠΕ του έργου.



Τέλος, για τον οικότοπο 92D010 Αθροίσματα πικροδάφνης (Nerium oleander), ο οποίος στο

Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ απαντάται υπό τη γενική κατηγορία 92D0 Νότια παρόχθια

δάση-στοές και λόχµες, στόχος διαχείρισης είναι η διατήρηση των αθροισμάτων αυτών, μέσω της

αποφυγής απομάκρυνσής τους καθώς και τα γενικότερα μέτρα προστασίας και ελέγχου της

περιοχής του Σχεδίου από παράνομες ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Ο οικότοπος δεν απαντάται

εντός της περιοχής του Σχεδίου.

Δεν προβλέπεται καταστροφή ή αλλοίωση του οικοτόπου 92D010 στον παραμικρό βαθμό από τις


Συνοψίζοντας οι επιπτώσεις στην κατάσταση διατήρησης των οικοτόπων της περιοχής του

Σχεδίου, μέσω της εφαρμογής του Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης κρίνονται ως προς τα

χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους θετικές μέτριες έως σημαντικές, ως προς την διάρκειά τους

μακροχρόνιες, διότι αυτά τα μέτρα θα εφαρμόζονται καθ’ όλη την περίοδο λειτουργίας του

Σχεδίου, ως προς την έκτασή τους τοπικές και ως προς το είδος τους έμμεσες.

Προστασία οικοτόπων προτεραιότητας

Πέρα από όλα τα προαναφερόμενα μέτρα, κατά την υλοποίηση του Σχεδίου θα δοθεί ιδιαίτερη

έμφαση στα σημαντικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, δηλαδή τους οικότοπους

προτεραιότητας (Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/EEC), καθώς και τα σημαντικά είδη της

χλωρίδας. Αυτά τα στοιχεία προστατεύονται μέσω των μέτρων που αναλύθηκαν παραπάνω, αλλά

και μέσω λήψης επιπρόσθετων μέτρων όπως αυτά αναφέρονται στη συνέχεια.

Πιο συγκεκριμένα, για τους δύο οικότοπους προτεραιότητας που απαντώνται στην περιοχή του

Σχεδίου, δηλαδή τους 622010 Πρόσκοπες φυτοκοινωνίες ποωδών ειδών σε εγκαταλελειμμένους

αγρούς και 622030 Στεπικής φυσιογνωμίας Μεσογειακά οικοσυστήματα με θερόφυτα και

αγροστώδη ξηρών θέσεων, οι οποίοι στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ απαντώνται υπό



ECHMES Ltd.

την γενική κατηγορία 6220* Ψευδοστέπα µε αγροστώδη και µονοετή φυτά από Thero-

Brachypodietea, κύριοι σκοποί διαχείρισης είναι:

α) Διατήρηση της έκτασής τους στα σημερινά επίπεδα.

β) Διατήρηση της φυσιογνωμίας, δομής και των ειδικών λειτουργιών τους.

Πέρα από τα μέτρα που έχουν προαναφερθεί για τη ρύθμιση της βόσκησης, την αντιμετώπιση των

πυρκαγιών και της ανεξέλεγκτης απόρριψης απορριμμάτων, θα απαγορευθεί οποιαδήποτε ενέργεια

εκχέρσωσης με σκοπό την επαναφορά των εκτάσεων σε γεωργική χρήση (οι οικότοποι αυτοί

καταλαμβάνουν κυρίως εγκαταλελειμμένες γεωργικές εκτάσεις) ή δόμηση ή τεχνικό έργο. Ειδικά

για τη βόσκηση, στο σχέδιο διαχείρισης που θα εφαρμοσθεί στην περιοχή του Σχεδίου θα

προβλεφθεί διατήρηση της βόσκησης στις εκτάσεις αυτές με μείωση του αριθμού των βοσκόντων

ζώων, ώστε να μην παρουσιαστούν φαινόμενα εποικισμού των φρυγανικών ενώσεων, με

ταυτόχρονη μείωση της έκτασης και αλλοίωσης της φυσιογνωμίας του οικοτόπου 6220. Για τον

ίδιο λόγο και εφόσον κριθεί σκόπιμο θα πραγματοποιηθεί διαχείριση φρυγανικών διαπλάσεων σε

επιλεγμένες θέσεις, με βάση τις διαχειριστικές προτάσεις του λιβαδοπονικού σχεδίου, κατόπιν

άδειας της Δασικής Υπηρεσίας η οποία και θα εγκρίνει το σχέδιο Ορθολογικοποίησης της

Βόσκησης (Σχέδιο Λιβαδοπονικής Διαχείρισης).

Εκτός από τα προαναφερόμενα, θα αποτραπεί η πρόσβαση των επισκεπτών μέσω του Σχεδίου

Διαχείρισης Επισκεπτών και του δικτύου μονοπατιών (υφιστάμενο και προτεινόμενο) σε

συνδυασμό με την φυσική απομόνωσή τους (δημιουργία φυτικού φράχτη) με χρήση φυτικών ειδών

της τοπικής χλωρίδας, τα οποία είναι αποτρεπτικά για διάβαση, όπως για παράδειγμα το αχινοπόδι.

Τέλος, θα εφαρμοστεί Πρόγραμμα Παρακολούθησης (monitoring) με σκοπό την αποτίμηση του

βαθμού διατήρησης των οικοτόπων αυτών και λήψη συμπληρωματικών μέτρων σε περίπτωση που

αυτό κριθεί αναγκαίο. Ως εκ τούτου οι επιπτώσεις σε αυτή την περίπτωση κρίνονται ως θετικές

σημαντικές.

Σε ότι αφορά στον οικότοπο προτεραιότητας 1120 Εκτάσεις θαλάσσιου βυθού με Posidonia

oceanica του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΕ της Ποσειδωνίας, δεν προβλέπονται

αρνητικές επιπτώσεις, εφόσον στο εξεταζόμενο Σχέδιο δεν περιλαμβάνεται η δημιουργία

λιμενικών εγκαταστάσεων ή άλλων υποδομών που θα μπορούσαν να καταστρέψουν ή να

υποβαθμίσουν το συγκεκριμένο οικότοπο. Σε ό,τι αφορά τις δυνητικές επιπτώσεις από την

απόρριψη του παραγόμενου αλμόλοιπου από τον Σταθμό Αφαλάτωσης στο υδάτινο περιβάλλον,

κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους ουδέτερες, δεδομένου πως από τις θέσεις που θα

επιλεγούν για την απόρριψη του αλμόλοιπου θα αποκλειστούν εκείνες στην οποίες υπάρχει

εμφάνιση του οικοτόπου 1120. Επιπρόσθετα, η απόληξη του αγωγού θα γίνει σε κατάλληλο βάθος

(με ισχυρά οριζόντια και κατακόρυφα ρεύματα), ώστε να εξασφαλίζεται γρήγορη διάλυση και

διάχυση της άλμης, στον υδάτινο όγκο του Λιβυκού. Σε κάθε περίπτωση κατά την υλοποίηση του

σχεδίου θα αξιοποιηθούν όλες οι διαθέσιμες σήμερα τεχνολογίες σε ότι αφορά στην επεξεργασία

του αλμολοίπου, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι ποσότητες που απορρίπτονται στο θαλάσσιο

περιβάλλον.



ECHMES Ltd.

Σε ότι αφορά στους οικοτόπους του φοινικοδάσους Βάι, αυτοί δεν πρόκειται να επηρεαστούν σε

καμία περίπτωση αρνητικά από το Σχέδιο, αφού δεν προβλέπεται καμία παρέμβαση εκεί. Αντίθετα

εκτιμάται ότι θα ωφεληθούν σημαντικά από τις γενικότερες παρεμβάσεις διαχείρισης – προστασίας

και επόπτευσης - φύλαξης που θα λάβουν χώρα στο πλαίσιο του Σχεδίου.

Επομένως οι επιπτώσεις στους οικοτόπους προτεραιότητας της περιοχής του Σχεδίου, μέσω της

εφαρμογής του Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά και το

μέγεθός τους θετικές σημαντικές, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι αυτά τα μέτρα

θα εφαρμόζονται καθ’ όλη την περίοδο λειτουργίας του Σχεδίου, ως προς την έκτασή τους τοπικές

και ως προς το είδος τους έμμεσες.

Επίδραση στον αριθμό και την κατάσταση διατήρησης σημαντικών ειδών χλωρίδας

Σε ότι αφορά τα σημαντικά είδη της χλωρίδας, δηλαδή τα είδη Asperula crassula, Anthemis

filicaulis, Carlina sitiensis και Bellevalia sitiaca, εκτός από τα γενικά μέτρα που ισχύουν για το

σύνολο των αξιόλογων ειδών της χλωρίδας και απετέλεσαν την βάση του Σχεδιασμού του Σχεδίου,

και την οριοθέτηση της υποζώνης Β.2 ειδικών όρων προστασίας Φυσικού Κεφαλαίου, έκτασης

460,4 εκταρίων, θα ληφθούν και κάποια πρόσθετα μέτρα με σκοπό την διατήρηση ή/και την

ανόρθωσή τους. Τα μέτρα αυτά θα εστιάζονται κυρίως και πρωτίστως να στα δύο στενοενδημικά

είδη Asperula crassula και Anthemis filicaulis.

Με βάση το Σχέδιο Αειφορικής Διαχείρισης και το συναρτώμενο με αυτήν Σχέδιο Δράσης

Βιοποικιλότητας θα εφαρμοστούν όλα τα προαναφερόμενα μέτρα ρύθμισης της βοσκής στα

επίπεδα βοσκοϊκανότητας, αντιμετώπισης, των πυρκαγιών και της ανεξέλεγκτης απόρριψης

απορριμμάτων, και θα απαγορεύεται η συλλογή και εμπορία τους. Θα αποτραπεί επίσης η

πρόσβαση των επισκεπτών στους βιοτόπους των σημαντικών ειδών μέσω του Σχεδίου Διαχείρισης

Επισκεπτών και του προτεινόμενου δικτύου μονοπατιών σε συνδυασμό με τη φυσική απομόνωσή

τους (δημιουργία φυτικού φράχτη) με χρήση φυτικών ειδών της τοπικής χλωρίδας, τα οποία είναι

αποτρεπτικά για διάβαση, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του είδους Asperula crassula.

Επίσης, θα εφαρμοστεί Πρόγραμμα Παρακολούθησης (monitoring) με σκοπό την αποτίμηση του

βαθμού διατήρησης των σημαντικών ειδών της χλωρίδας και λήψη συμπληρωματικών μέτρων σε

περίπτωση που αυτό κριθεί αναγκαίο.

Ειδικά, για την Asperula crassula, στο σχέδιο ορθολογικής διαχείρισης της βοσκής θα ευνοηθεί

μακροπρόθεσμα η διατήρηση της βοσκής στα σημερινά επίπεδα, διότι, αν και το είδος δεν

προτιμάται από τα ζώα για βοσκή, συνυπάρχει πολύ συχνά με το Lygeum spartum και τον

οικότοπο 6220, στον οποίο έχουμε αναφερθεί παραπάνω.

Επιπλέον, θα δοθεί έμφαση στην επέκταση και πύκνωση των βιοτόπων τους, (π.χ. Anthemis

filicaulis και μεταφορά βολβών της Bellevalia sitiaca σε παρακείμενο φαράγγι) στη διάδοσή τους

στους επισκέπτες, εργαζόμενους και τον τοπικό πληθυσμό (καλλωπιστικά είδη), στην προβολή και

ανάδειξη τους στο Βοτανικό κήπο που προβλέπεται στην περιοχή του Σχεδίου, στην αποστολή

σπόρων σε τράπεζα γενετικού υλικού (τοπική ή εθνική), καθώς και στην έρευνα της



ECHMES Ltd.

οικοφυσιολογίας των ειδών αυτών με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των λειτουργιών τους έτσι

ώστε να ευνοηθεί η προστασία τους.

Γενικά συμπεράσματα ως προς τις επιπτώσεις στην κατάσταση διατήρησης οικοτόπων και

χλωρίδας

Συνοψίζοντας αναφέρεται ότι, οι επιπτώσεις στη βλάστηση, τους οικοτόπους και τη χλωρίδα της

περιοχής του Σχεδίου, μέσω της εφαρμογής του Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης κρίνονται ως

προς τα χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους θετικές μέτριες έως σημαντικές, διότι

αναβαθμίζονται η βλάστηση, οι οικότοποι και η χλωρίδα και εξυπηρετούνται οι σκοποί διαχείρισής

τους, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι αυτά τα μέτρα θα εφαρμόζονται καθ’ όλη την

περίοδο λειτουργίας του Σχεδίου, ως προς την έκτασή τους τοπικές και ως προς το είδος τους

έμμεσες.

Ειδικά για τους οικοτόπους προτεραιότητας του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/EEC και τα

σημαντικά είδη χλωρίδας, οι επιπτώσεις κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους θετικές

σημαντικές.




και επόπτευσης - φύλαξης που θα λάβουν χώρα στο πλαίσιο του Σχεδίου.

Συμπερασματικά, στο πλαίσιο της προτεινόμενης πρότυπης, αειφορικής τουριστικής ανάπτυξης, σε

συνδυασμό με την εφαρμογή των μέτρων προστασίας και ανάδειξης της Βιοποικιλότητας και με

γνώμονα την διατήρηση, αποκατάσταση των τύπων των οικοτόπων κατόπιν κατάλληλης

επιστημονικής έρευνας, εκτιμάται ότι:

Θα επιτευχθεί ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης για τους οικοτόπους της περιοχής του

Σχεδίου αλλά και προστασία των οικοτόπων προτεραιότητας.

Η περιοχή της φυσικής κατανομής και οι εκτάσεις των οικοτόπων όχι μόνο διατηρούνται

στα ίδια επίπεδα αλλά αυξάνονται μέσω των προβλεπόμενων μέτρων ενεργής διαχείρισης

και προστασίας των οικοτόπων αυτών.

Η δομή και οι ειδικές λειτουργίες που απαιτούνται για τη μακροπρόθεσμη συντήρηση των

οικοτόπων θα υφίστανται και θα συνεχίσουν να υφίστανται κατά το προβλεπτό μέλλον.

Η κατάσταση της διατήρησης των χαρακτηριστικών ειδών κρίνεται ότι θα γίνει

ικανοποιητική.

Ειδικότερα, στην περιοχή του Σχεδίου ο οικότοπος 5420 έχει υποβαθμιστεί σε μεγάλο βαθμό με

αποτέλεσμα την μειωμένη εδαφοκάλυψη και τη μείωση ανάπτυξης των ειδών του, ενώ μεγάλα

τμήματά του είναι απογυμνωμένα και διαβρωμένα. Μέσω του Σταδίου Αειφορικής Διαχείρισης η

υποβάθμιση θα αντιστραφεί διότι η βοσκή θα ρυθμιστεί, έτσι ώστε η εδαφοκάλυψη του να αυξηθεί

και να υπάρξει ανάπτυξη της βλάστησης ξανά στις απογυμνωμένες και διαβρωμένες επιφάνειες.

Ως εκ τούτου, η αυξημένη πλέον αξία των φρυγάνων θα λειτουργήσει αντισταθμιστικά σε σχέση

με την μικρής σημασίας μείωση της έκτασης του οικοτόπου κατά την κατασκευή οποιουδήποτε



ECHMES Ltd.

έργου τουρισμού - αναψυχής. Επιπλέον, η υλοποίηση του Σχεδίου θα συνεισφέρει στην βελτίωση

της κατάστασης διατήρησης για τη βιοποικιλότητα στην περιοχή του σύμφωνα με τους στόχους

της Οδηγίας 92/43/ΕΕC και του Ν.3937/2011. Ο βαθμός ευκολίας ανόρθωσης/αποκατάστασης και

ευαισθησίας των οικοτόπων είναι ικανοποιητικός για το σύνολο του Σχεδίου. Επομένως,

αναμένεται όλοι οι οικότοποι που καταγράφονται στην περιοχή του Σχεδίου να ανταποκριθούν

θετικά στην Αειφορική Διαχείριση που θα εφαρμοστεί, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα

σημαντική για την ανόρθωση της βλάστησης στην περιοχή του Σχεδίου.

Το μικρό μέγεθος της έκτασης των οικοτόπων που θα επηρεαστούν σε συνδυασμό με την αφθονία

των οικοτόπων αυτών σε τοπικό και Εθνικό επίπεδο δεν συνιστούν σημαντικές επιπτώσεις. Ο

οικότοπος προτεραιότητας 6220 δε θίγεται, αντίθετα προστατεύεται, γεγονός που συνάδει με την

επιταγή της Οδηγίας να μην επέρχεται υποβάθμιση σε οικοτόπους προτεραιότητας. Επίσης, τα

δεδομένα μέτρα που θα προβλέπονται από στο Σχέδιο Αειφορικής Διαχείρισης θα εξυπηρετήσουν

τους στόχους διατήρησης που τίθενται από την Οδηγία και την κείμενη περιβαλλοντική

Νομοθεσία γενικότερα, δηλαδή την προστασία της βιοποικιλότητας μέσω της διατήρησης των

φυσικών οικοτόπων και τη διατήρηση ή αποκατάσταση των οικοτόπων και των ειδών κοινοτικού

ενδιαφέροντος σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης.

Σημειώνουμε ότι, όσον αφορά τυχόν επιπτώσεις από την εφαρμογή του Σχεδίου στη βλάστηση,

τους οικοτόπους και τη χλωρίδα, στην Ενότητα 6.6.7 της παρούσης γίνεται μια ξεχωριστή

εκτίμηση υπό το πρίσμα του Άρθρου 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΕ και του Άρθρου 4 της Οδηγίας

79/409 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει 2009/147/ΕΕ, σε σχέση με τον χαρακτηρισμό των Ειδικών

Ζωνών Διατήρησης και των Ζωνών Ειδικής Προστασίας του Δικτύου NATURA 2000.

6.4.1.3. Επιπτώσεις στην πανίδα

Επιπτώσεις από αλλοίωση ενδιαιτημάτων της πανίδας

Το βασικό κριτήριο για την εκτίμηση των επιπτώσεων από το προτεινόμενο Σχέδιο στην πανίδα

είναι το κατά πόσον αυτή μπορεί να επηρεαστεί ή να αλλοιωθεί σε σημαντικό βαθμό, σε σύγκριση

με την υφιστάμενη κατάσταση. Επιπροσθέτως, λόγω του ειδικού καθεστώτος προστασίας της

Ειδικής Ζώνης Διατήρησης (ΕΖΔ) GR4320006 και της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)

GR4320009, ήταν απαραίτητο να εκτιμηθούν οι αναμενόμενες επιπτώσεις στα ειδικά

χαρακτηριστικά της πανίδας της περιοχής ως προς το καθεστώς προστασίας. Η αξιολόγηση

βασίστηκε στα εξής:

Την περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης της πανίδας.

Την αποτίμηση των δυνητικών αλλαγών που αναμένονται από την υλοποίηση του Σχεδίου,

λαμβάνοντας υπόψη τις δεσμεύσεις του Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης ως ένα

αναπόσπαστο κομμάτι του Σχεδίου.

Γενικές πληροφορίες, από δημοσιευμένα στοιχεία σχετικά με τις ιδιαιτερότητες, την

ευαισθησία και τους κινδύνους για κάθε ένα από τα είδη της πανίδας της περιοχής του

Σχεδίου και της ευρύτερης περιοχής. Αυτές οι πληροφορίες είναι εφαρμόσιμες συνήθως σε



ECHMES Ltd.

επίπεδο παγκόσμιας γεωγραφικής κατανομής του κάθε είδους και προσαρμόζονται στις

συνθήκες που επικρατούν σε μικρότερης έκτασης περιοχές όπως της περιοχής του Σχεδίου

και της ευρύτερης περιοχής.

Εξετάζοντας τις μεταβολές στις συνθήκες του περιβάλλοντος είναι χρήσιμο να γίνει μια διάκριση

των ειδών της περιοχής του Σχεδίου σε δύο βασικές κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο που είναι

κατανεμημένα στο χώρο:

Εντοπισμένα (localised): Είδη που είναι περιορισμένα σε μικρές, συγκεκριμένες περιοχές.

Διεσπαρμένα (dispersed): Είδη που έχουν ευρεία διάδοση μέσα στο χώρο σε μεγάλο τμήμα

της περιοχής του Σχεδίου.

Ο διαχωρισμός αυτός δεν είναι απόλυτος, γεγονός το οποίο συνυπολογίζεται όποτε

χρησιμοποιείται. Ωστόσο, παρέχει ένα χρήσιμο πλαίσιο βάσει του οποίου διευκολύνεται η

προσέγγιση των επιπτώσεων λόγω αλλαγών στο περιβάλλον. Τα εντοπισμένα είδη συνήθως

συνδυάζουν τα εξής χαρακτηριστικά: α) απαιτούν σπανιότερα ενδιαιτήματα (με μικρή κάλυψη στο

χώρο), β) είναι πιο εξειδικευμένα στις απαιτήσεις από το περιβάλλον γενικότερα, γ) είναι πιο

ευαίσθητα σε αλλαγές του περιβάλλοντος και δ) περιλαμβάνουν υψηλό ποσοστό απειλούμενων ειδών.

Τα είδη κατηγοριοποιήθηκαν στην κατηγορία των εντοπισμένων ή διεσπαρμένων με βάση:

Την κατανομή τους στην περιοχή του Σχεδίου όπως παρατηρήθηκε.

Τη γνωστή κατανομή και σχετική κάλυψη των διαφόρων ενδιαιτημάτων στην περιοχή του

Σχεδίου.

Βιβλιογραφικές πληροφορίες για τις απαιτήσεις τους σε ενδιαίτημα και τον τρόπο κατανομή

τους (τα οποία κυρίως συνοψίζονται στους Cramp 1977 και Handrinos & Akriotis 1997).

Η μεταβολή των ενδιαιτημάτων και η εκτιμώμενη επίπτωση στα διεσπαρμένα είδη παρουσιάζονται

στον Πίνακα 6.4-2. Οι δυνητικές επιπτώσεις από τις μεταβολές στις συνθήκες του περιβάλλοντος

διαφοροποιούνται σημαντικά για τα εντοπισμένα και τα διεσπαρμένα είδη. Για τα εντοπισμένα

είδη η επίπτωση εξαρτάται από τη σύμπτωση (επικάλυψη) των θέσεων στις οποίες αναμένεται

αλλοίωση των συνθηκών, με τις συγκεκριμένες περιοχές/θέσεις που είναι σημαντικές για το κάθε

ένα. Στην περίπτωση σύμπτωσης οι επιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ σημαντικές (ή πολύ

επωφελείς, αν πρόκειται για θετικές επιπτώσεις), ενώ όταν οι μεταβολές σημειωθούν σε τέτοιες

θέσεις και τέτοια απόσταση ώστε να μην υπάρχουν ούτε καν έμμεσες επιδράσεις, οι επιπτώσεις

κρίνονται ως μηδενικές.

Κατωτέρω παρουσιάζονται οι αναμενόμενες μεταβολές στις συνθήκες, που παρουσιάζουν

ενδιαφέρον ως προς τη σχέση τους με την πανίδα, καθώς και οι πιθανές επιπτώσεις αυτών. Η

ανάλυση περιλαμβάνει τόσο τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις όσο και τις θετικές, καθώς

ορισμένες δραστηριότητες που συνδέονται με το προτεινόμενο Σχέδιο είναι πιθανό να έχουν

θετικές επιπτώσεις σε πολλά είδη.



ECHMES Ltd.

Τα διεσπαρμένα είδη επηρεάζονται αναλογικά με το ποσοστό του ενδιαιτήματος που αλλοιώνεται

ή χάνεται. Οι αναμενόμενες αλλαγές των ενδιαιτημάτων και η πιθανή επίδρασή τους στα

διεσπαρμένα είδη παρουσιάζονται στον Πίνακα 6.4-2. Αυτές αποτελούν απώλεια μιας μικρής

έκτασης ενδιαιτήματος λόγω κατασκευής διαφόρων κτιρίων, μετατροπή μιας μικρής έκτασης σε

ημι-φυσική ή ανθρωπογενούς βλάστησης (χώροι πρασίνου, fairways, greens, tees, roughs και

bunkers των γηπέδων γκολφ κ.ά.) και βελτίωση της ποιότητας του ενδιαιτήματος των λοιπών

ειδών πανίδας που προτιμούν φρύγανα μέσω της υλοποίησης των μέτρων διαχείρισης για τον

έλεγχο της βόσκησης και των πυρκαγιών.

Πίνακας 6.4-2: Μεταβολή ενδιαιτήματος και εκτιμώμενη επίπτωση στα διεσπαρμένα είδη

Τύπος μεταβολής

Ποσοστό

(%) της

περιοχής του

συνόλου του

Σχεδίου,

(2.498,4,

εκτάρια),

της ΕΖΔ

Επίπτωση

α. Δομημένες εκτάσεις

10, 8 εκτάρια

0,43/

0,08

Απώλεια ενδιαιτήματος σχεδόν για όλα τα είδη

που προτιμούν φρύγανα. Δημιουργία ενός νέου

ενδιαιτήματος για μερικά είδη και επέκταση

υπαρχόντων ενδιαιτημάτων για μερικά είδη

βραχωδών ενδιαιτημάτων

(συμπεριλαμβανομένου κάποιων χειρόπτερων,

χελιδονιών κ.λπ.)

β. Περιοχές με ημιφυσική βλάστηση,

και φυτεύσεις, δηλ. τερματισμοί,

αφετηρίες, αγωνιστικές και φυσικές

διαδρομές και διαμορφωμένα φυσικά

εμπόδια της ειδικής τουριστικής

υποδομής του γηπέδου γκολφ

80 εκτάρια

3,2/

1,0 (επί της

ΕΖΔ)

Ουδέτερη μεταβολή ή μείωση της πυκνότητας

πολλών ειδών, απώλεια ενδιαιτήματος για πολλά

είδη, αυξημένη πυκνότητα ή/και νέα

ενδιαιτήματα για αρκετά είδη

γ. Περιοχές δόμησης εντός Ζώνης Α

2.314,9 εκτάρια

9,3/

1,8

Περιορισμένη απώλεια ενδιαιτήματος για όλα τα

είδη που προτιμούν φρύγανα. Δημιουργία ενός

νέου ενδιαιτήματος για μερικά είδη μέσω

φυτεύσεων ενδημικών ειδών στις αδόμητες

περιοχές πέριξ των τουριστικών εγκαταστάσεων

και των ειδικών εγκαταστάσεων τεχνικής

υποδομής

δ.. Διαχείριση της υπόλοιπης περιοχής

του Σχεδίου με τη λήψη μέτρων

αειφορικής διαχείρισης

συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου

βόσκησης και πυρκαγιών, ελέγχου

επισκεπτών, και ενεργής

διαχείρισης για την ανόρθωση

οικοτόπων

87,5/

16,7

Βελτίωση για όλα ή τουλάχιστον για τα

περισσότερα είδη που χρησιμοποιούν φρύγανα,

μακίες και συστάδες χαμηλών δέντρων', όπως

επίσης και τα εποχιακά υδατορρέματα και τους

υγροτόπους. Επίσης το ενιαίο πρόγραμμα

εφαρμογής βιολογικών καλλιεργειών αναμένεται

να συμβάλλει θετικά για το σύνολο των ειδών,

Ο πρώτος τύπος αλλοίωσης, η δόμηση, θα εφαρμοστεί σχεδόν αποκλειστικά σε είδη που

προτιμούν φρύγανα (που αντιστοιχεί στην γενική κατηγορία 5420 Φρύγανα από Sarcopoteruim



ECHMES Ltd.

spinosum στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ), που αποτελεί τον πιο διαδεδομένο τύπο

οικότοπου στην περιοχή του Σχεδίου. Η μεταβολή αυτή δεν θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην

πανίδα, καθώς η καταστροφή λόγω δόμησης περιορίζεται σε ποσοστό 0,43 % της συνολικής

περιοχής του Έργου και καθώς επιδρά σε ένα τύπο ενδιαιτήματος που όχι μόνο απαντάται ευρέως

στην περιοχή του Σχεδίου αλλά είναι κοινός και στην μεγαλύτερη έκταση της Κρήτης και της

νότιας Ελλάδος. Σε ότι αφορά στην αλλοίωση των διαπλάσεων λόγω της δημιουργίας της ειδικής

τουριστικής υποδομής του γηπέδου γκολφ, η επίδραση αφορά σε ένα πολύ μικρό ποσοστό 1,59%

της έκτασης του οικοτόπου στην ΕΖΔ. Η συνολική επίδραση παρότι κρίνεται ως αρνητική, είναι

αμελητέα.

Τα προαναφερόμενα ισχύουν σε σημαντικό βαθμό και για το δεύτερο τύπο αλλοίωσης, δηλαδή την

μετατροπή σε ημι-φυσική ή ανθρωπογενή βλάστηση. Εκτός του ότι ένας μικρότερος αριθμός ειδών

επηρεάζεται αρνητικά από αυτό τον τύπο αλλοίωσης, και κυρίως εξειδικευμένα φρυγανικά είδη

και εκείνα τα οποία δείχνουν προτίμηση προς τα φρύγανα σε σχέση με άλλους τύπους

ενδιαιτημάτων, η πλειοψηφία αυτών επηρεάζεται σε μικρότερο βαθμό και ένα μεγάλο ποσοστό

δύναται να επεκταθεί και να αυξηθεί σε ένα νέο οικότοπο. Οι περισσότερες από αυτές τις περιοχές

θα αρδεύονται και παρότι μια πολύ μικρή περιοχή θα δέχεται επιπροσθέτως ελαφρές και σπάνιες

εφαρμογές λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, όπως αναπτύσσεται λεπτομερέστερα παρακάτω, αυτό

θα οδηγήσει πιθανά σε μια αύξηση της παραγωγικότητας του οικοσυστήματος, με αποτέλεσμα ένα

σχετικά μεγάλο ποσοστό της πανίδας να αποκτήσει βελτιωμένες συνθήκες σε αυτές τις περιοχές.

Παράλληλα η πρόβλεψη γηπέδου γκολφ προσφέρει ευκαιρίες δημιουργίας ενδιαιτημάτων που

σήμερα βρίσκονται σε ανεπάρκεια στην περιοχή, λόγω ανθρωπογενών πιέσεων, αποκαθιστώντας

έτσι μια καλύτερη ισορροπία στα οικοσυστήματα. Τέτοια ενδιαιτήματα είναι οι υγρότοποι, οι

συστάδες δέντρων και θάμνων τοπικής προέλευσης, οι λιβαδικές εκτάσεις αυτόχθονης ποώδους

βλάστησης.

Ο τρίτος τύπος αλλοίωσης ο οποίος αφορά στην ευρύτερη περιοχή εντός της οποίας θα δομηθούν

οι προτεινόμενες τουριστικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις υποδομής εντός της οποίας οι

φυτεύσεις θα αφορούν είδη ενδημικής χλωρίδας, ενδεικτικά αναφέρεται η φύτευση άγριων

ελαιόδεντρων και χαρουπιών και στην εφαρμογή άρδευσης με υψηλής ποιότητας ανακυκλούμενο

(επεξεργασμένο) νερό μετά από βιολογικό καθαρισμό στις Μονάδες Επεξεργασίας Λυμάτων, αλλά

όχι φυτοφαρμάκων, μπορεί να εξεταστεί καλύτερα από την άποψη της πανίδας, ως αποκατάσταση

των θαμνώνων/δασικών συστάδων με αγριελιές και χαρουπιές, είδη που θα μπορούσαν να

καλύπτουν μεγάλο μέρος αυτού του τμήματος της Κρήτης αν δεν είχαν υποστεί για χρόνια

επιπτώσεις από διάφορες ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Ο τρίτος τύπος αλλοίωσης θα

προκαλέσει μια σημαντική αύξηση και επέκταση των ειδών που χρησιμοποιούν τις σπάνιες και

φτωχές συστάδες της υπάρχουσας μακίας βλάστησης και συστάδες χαμηλών δέντρων. Τα μόνα

είδη που θα επηρεαστούν αρνητικά από τον ως άνω αλλοίωσης είναι τα πιο εξειδικευμένα είδη

των φρυγάνων αλλά, όπως και στις παραπάνω περιπτώσεις, καθώς τα φρύγανα αποτελούν ένα

τόσο σύνηθες ενδιαίτημα, η επίπτωση δεν είναι σημαντική. Αντιθέτως, αυτή η μεταβολή μπορεί να

είναι ωφέλιμη για κάποια είδη που προτιμούν φρύγανα, τα οποία μπορεί να αποκτήσουν

καταφύγια καλύτερης ποιότητας, καλύτερα σημεία για ανάπαυση ή φωλεοποίηση, αυξημένη



ECHMES Ltd.

ποικιλία πηγών τροφής και αυξημένη ποσότητα τροφής κατά τη διάρκεια δυσμενών χρονικών

διαστημάτων του χρόνου καθώς τα μέγιστα των πηγών τροφής (π.χ. έντομα, σπόροι, φυλλώματα)

στα φρύγανα είναι πιθανό να είναι χρονικά διαχωρισμένα από αυτά στις συστάδες

ελιάς/χαρουπιάς, προσφέροντας έτσι εναλλακτικές λύσεις. Παραδείγματα ειδών φρυγάνων τα

οποία μπορούν να ωφελούνται από μια τέτοιου τύπου μεταβολή αποτελούν πολλά είδη νυχτερίδας

και αρκετά αρπακτικά πουλιά, μεταξύ αυτών το γιδοβύζι και η δεντροσταρήθρα που γενικά

κατηγοριοποιούνται ως απειλούμενα και θεωρούνται ως "σημαντικά".

Ο τέταρτος τύπος αλλοίωσης αφορά στη διαχείριση της υπόλοιπης περιοχής του Σχεδίου, μέσω του

Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης και του συναρτώμενου Σχεδίου Δράσης Βιοποικιλότητας που θα

αναβαθμίσουν την κατάσταση της βλάστησης και αναμφισβήτητα θα βελτιώσει τις συνθήκες για

όλα τα είδη της πανίδας της περιοχής του Έργου. Υπογραμμίζεται ότι στα μέτρα και τις δράσεις

του ως άνω Σχεδίου, θα περιλαμβάνεται το σύνολο των 24.984, 814 στρεμμάτων (2.498,4 εκτάρια)

της περιοχής του ΕΣΧΑΣΕ, συμπεριλαμβανομένων δηλ. και των επί μέρους τμημάτων της Ζώνης

Α των δομημένων εκτάσεων, της ζώνης δόμησης και της περιοχής ανάπτυξης του γκολφ.

Δύο από τα πιο αξιόλογα ενδιαιτήματα της πανίδας (ενδιαιτήματα που σχετίζονται με τη μόνιμη ή

διακοπτόμενη παρουσία νερού και βραχώδη ενδιαιτήματα) δεν θα υποστούν μείωση της έκτασής

τους και δεν επηρεάζονται δυσμενώς με κανέναν τρόπο. Αντιθέτως η διαχείριση της περιοχής του

Σχεδίου θα διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη διατήρησή τους και στην περίπτωση ενδιαιτημάτων

του γλυκού νερού, υπάρχει πιθανότητα, ακολουθώντας μια λεπτομερή και επιστημονικά

τεκμηριωμένη μελέτη, να δημιουργηθούν νέες περιοχές τέτοιων ενδιαιτημάτων.

Η συνολική επίπτωση των μεταβολών των ενδιαιτημάτων που αναλύθηκε παραπάνω για τα

διεσπαρμένα είδη που ήδη υπάρχουν στην περιοχή (εξαιρώντας είδη τα οποία μπορεί να

εμφανιστούν αργότερα ως εποικιστές) μεταφράζεται ως ένα εύρος μεταβολής του πληθυσμού για

διάφορα είδη μεταξύ μιας ελαφριάς μείωσης και μια σημαντικής αύξησης σε σχέση με το σύνολο

της περιοχής του Σχεδίου.

Όσον αφορά στα είδη πανίδας της περιοχής του Σχεδίου, θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι τα

είδη αυτά, με προτίμηση σε φρύγανα, είναι σε μεγάλο βαθμό κοινά και με ευρεία εξάπλωση στην

Κρήτη και γενικότερα στη νότια Ελλάδα. Επομένως οποιαδήποτε αρνητική επίπτωση σε αυτά

λόγω αλλοίωσης ενδιαιτημάτων είναι μικρής σημασίας σε σύγκριση με πιθανή αντίστοιχη

επίπτωση σε σπανιότερα είδη συνδεδεμένα με λιγότερο κοινούς τύπους ενδιαιτημάτων.

Σχετικά με τα εντοπισμένα είδη, δεν υπάρχει είδος που θα επηρεαστεί αρνητικά από το

προτεινόμενο Σχέδιο όσον αφορά στην αλλοίωση ή απώλεια ενδιαιτήματος και ένας μικρός

αριθμός θα παρουσιάσει πιθανά μια αύξηση του πληθυσμού του.

Η συνολική επίπτωση της αλλοίωσης ενδιαιτημάτων μέσω των μέτρων του Σχεδίου Αειφορικής

Διαχείρισης, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του Σχεδίου κρίνονται ως προς τα

χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους θετικές ασθενείς, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες,



ECHMES Ltd.

διότι θα υφίστανται κατά τη φάση λειτουργίας του Έργου, ως προς την έκτασή τους τοπικές, διότι

υφίστανται σε τοπικό επίπεδο, και ως προς το είδος τους έμμεσες, διότι επηρεάζουν έμμεσα την

πανίδα.

Επιπτώσεις από υποβάθμιση ενδιαιτημάτων πανίδας λόγω όχλησης

Σημειώνεται ότι μέσα στα όρια της περιοχής του Σχεδίου δεν υπάρχουν περιοχές στις οποίες η

όχληση θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρό πρόβλημα. Αυτό οφείλεται στο ότι εκείνα τα είδη

μεταξύ των μεγαλύτερων σπονδυλωτών, ιδιαίτερα πουλιών και θηλαστικών, τα οποία θα

μπορούσαν να επηρεαστούν από τις ανθρώπινες δραστηριότητες είναι εντοπισμένα σε

συγκεκριμένες περιοχές, εκτός της περιοχής του Σχεδίου. Ειδικότερα αυτό ισχύει για τη

Μεσογειακή Φώκια, τα Χειρόπτερα, τα πουλιά που αναπαράγονται σε αποικίες πάνω σε νησίδες

(όπως ο Μαυροπετρίτης) και υδρόβια ή παρυδάτια πουλιά που συγκεντρώνονται μέσα και γύρω

από υγροτοπικά συστήματα. Όλα τα προαναφερόμενα είδη απαντώνται στην ευρύτερη περιοχή,

εκτός των ορίων της περιοχής του Σχεδίου.

Κάποια ενόχληση είναι αναπόφευκτη γύρω από την πιθανή ανάπτυξη τουριστικών καταλυμάτων,

κατά μήκος του οδικού δικτύου, πλησίον του Σταθμού της Αφαλάτωσης και σε άλλες πιθανές

θέσεις ανθρώπινης δραστηριότητας η οποία θα αυξηθεί στην περιοχή του Σχεδίου. Αυτό θα

επηρεάσει μόνο διεσπαρμένα είδη για τα οποία ζώνες αποκλεισμού δεν συνιστούν πρακτική λύση

αλλά μέσω κατάλληλου ελέγχου των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με τα εκπαιδευτικά

προγράμματα, την κατασκευή μονοπατιών και τη σήμανση της περιοχής του Σχεδίου, η επίπτωση

αυτή μπορεί να είναι η ελάχιστη και να γίνει χρήση της ικανότητας τέτοιων ζώων να

εξοικειώνονται με την ακίνδυνη ανθρώπινη παρουσία εάν είναι συνεπής και μεγάλης διάρκειας.

Μέτρα που προτείνονται στο στάδιο αυτό στο πλαίσιο του Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης είναι:

Η κατάλληλη ενημέρωση των επισκεπτών και του προσωπικού του προτεινόμενου Σχεδίου.

Ο σχεδιασμός και η σηματοδότηση μονοπατιών και οδών πρόσβασης σε περιοχές

ανθρώπινης δραστηριότητας, όπου λαμβάνονται υπόψη οι ευαίσθητες περιοχές και δεν

επηρεάζονται τα ευαίσθητα είδη.

Περίφραξη τυχόν σημείων που θα εντοπισθούν στο επόμενο στάδιο της ΜΠΕ για

σπηλαιόβια Χειρόπτερα που εντοπίστηκε εντός της περιοχής του Σχεδίου.

Φύλαξη, η οποία θα βελτιώσει σημαντικά την προστασία των ευαίσθητων περιοχών και των

ευαίσθητων ειδών πανίδας, όχι μόνο στην περιοχή του Σχεδίου αλλά και σε τμήματα της

ευρύτερης περιοχής σε άμεση γειτνίαση με την περιοχή του Σχεδίου.

Συνοψίζοντας, οι επιπτώσεις της ενόχλησης στην πανίδα κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά και

το μέγεθός τους αρνητικές αμελητέες, γιατί θα επιφέρουν μη σημαντικές, μη μετρήσιμες και

τοπικά περιορισμένες επιδράσεις στην πανίδα, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα

υφίστανται κατά την φάση λειτουργίας του Έργου, ως προς την αναστρεψιμότητά τους μερικώς

αναστρέψιμες μέσω των μέτρων διαχείρισης, ως προς την έκτασή τους τοπικές, διότι υφίστανται

σε τοπικό επίπεδο και ως προς το είδος τους άμεσες, διότι επηρεάζουν άμεσα την πανίδα.



ECHMES Ltd.

Επιπτώσεις από υποβάθμιση ενδιαιτημάτων πανίδας λόγω μεταβολών στις καλλιέργειες και της

άρδευσης

Οι υπό διαχείριση χώροι πρασίνου και οι καλλιέργειες δύναται να επηρεάσουν σημαντικά τη

βιοποικιλότητα της πανίδας, και γι’ αυτό το λόγο εξετάστηκαν οι δυνητικές επιπτώσεις στην

πανίδα από τη χρήση φυτοφαρμάκων και τις αρδεύσεις επιφανειών. Η επιλογή κατάλληλου είδους

γρασιδιού για τις ανάγκες του γηπέδου γκολφ θα περιορίσει τις ανάγκες χρήσης αγροχημικών. Η

χρήση φυτοφαρμάκων θα ελαχιστοποιηθεί και θα υποκατασταθεί κατά το δυνατόν με κατάλληλα

βιολογικά σκευάσματα. Η επίδραση από τη χρήση φυτοφαρμάκων αναμένεται να εμφανιστεί σε

συγκεκριμένες περιοχές μικρής έκτασης σε σχέση με το σύνολο της περιοχής του Σχεδίου.

Επιπλέον, δεν μπορεί να συγκριθεί με τις επιπτώσεις από εντατικές καλλιέργειες, σε ότι αφορά

στην ποσότητα και συχνότητα χρήσης, όπου θα μπορούσαν να υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις,

καθώς η καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών στην περιοχή του Σχεδίου θα αποσκοπεί μόνο

στην αισθητική προστασία του πρασίνου και όχι στην παραγωγή ενός εμπορεύσιμου προϊόντος στη

μέγιστη δυνατή ποσότητα. Αυτό σημαίνει ότι τόσο οι άμεσες όσο και οι έμμεσες επιπτώσεις λόγω

της χρήση τους θα είναι ελαχιστοποιημένες.

Επιπλέον, θα υπάρξει μέτρια θετική επίπτωση στα είδη της πανίδας που χρησιμοποιούν τις

καλλιέργειες ως αποτέλεσμα της δέσμευσης που εκφράζεται στο προτεινόμενο ΕΣΧΑΣΕ σχετικά

με τη βαθμιαία μετατροπή όλων των γεωργικών πρακτικών στην περιοχή του Σχεδίου σε

βιολογικές/οργανικές και τη δέσμευση της Ιεράς Μονής Τοπλού όσον αφορά στις εκτός της

περιοχής του Σχεδίου γαίες, που βρίσκονται κοντά στο Αισθητικό Δάσος του Βάι και την Ίτανο, να

μετατρέψει τις καλλιεργητικές πρακτικές εκεί σε βιολογικές/οργανικές μέσα σε μια δεκαετή

περίοδο από την έναρξη λειτουργίας του Σχεδίου. Σημειώνεται ότι η εφαρμογή βιολογικών

πρακτικών καλλιέργειας έχει ιδιαίτερη σημασία για τα είδη της πανίδας που χρησιμοποιούν το

δάσος στο Βάι, σημαντικό για πουλιά και χειρόπτερα.

Επιπροσθέτως, η εισαγωγή βιολογικών/οργανικών πρακτικών στη γεωργία της περιοχής του

Σχεδίου θα ωφελήσει ιδιαίτερα ένα αριθμό ειδών του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43 και του

Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 79/409, 2009/147, είναι αρκετά έως πολύ ευαίσθητα στις συνέπειες

της εντατικοποιημένης γεωργίας.

Η επίδραση της άρδευσης είναι δυνατό να συνεισφέρει στην αύξηση της τροφής των ειδών των

εντομοφάγων και των σποροφάγων, δεδομένου ότι η παραγωγικότητα της βλάστησης τοπικά θα

ευνοηθεί. Αυτό αναμένεται γενικά να δημιουργήσει προϋποθέσεις για πιθανή αύξηση του

πληθυσμού συγκεκριμένων ειδών εντόμων και φυτών που παράγουν σπόρους, τα οποία με τη

σειρά τους συνιστούν πηγή τροφής για ορισμένα πουλιά, μικρά θηλαστικά κλπ. Θεωρώντας ότι η

άρδευση με επεξεργασμένα νερά κατάλληλης ποιότητας ή γλυκό νερό από την προβλεπόμενη

Μονάδα Αφαλάτωσης θα πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της δυσμενούς καλοκαιρινής

περιόδου, οπότε το νερό αποτελεί περιοριστικό παράγοντα στα οικοσυστήματα της Μεσογείου, η

άρδευση είναι πιθανό να έχει μια αξιοσημείωτη θετική συνεισφορά τουλάχιστον σε ένα μέρος της

πανίδας.



ECHMES Ltd.

Γκολφ

Το Σχέδιο συμπεριλαμβάνει ειδικά διαχειριστικά μέτρα για τη λειτουργία του γηπέδου γκολφ για

την πρόληψη δυσμενών επιπτώσεων από τον σχεδιασμό και λειτουργία του. Ο ολοκληρωμένος

σχεδιασμός του γηπέδου γκολφ, οι επιλεγείσες τεχνικές προδιαγραφές κατασκευής, το είδος

χλοοτάπητα που θα επιλεχθεί και η αλληλεπίδρασή τους με το έδαφος, σε συνδυασμό με την

εφαρμογή κατάλληλων συστημάτων διαχείρισης και βέλτιστων πρακτικών, θα εξειδικευθούν στο

επόμενο στάδιο της ΜΠΕ με στόχο τη δημιουργία περιβαλλοντικά συμβατών γηπέδων γκολφ, στα

πλαίσια της αειφορικής ανάπτυξης και διαχείρισης.

Στο πλαίσιο αυτό, η ορθολογική ελαχιστοποίηση της χρήση λιπασμάτων και εντομοκτόνων, είναι

προϋπόθεση ενός συστήματος βέλτιστης μεθόδου διαχείρισης και της δυνητικής πιστοποίησης του

γηπέδου από διαπιστευμένο φορέα. Έτσι για παράδειγμα θα ελαχιστοποιηθούν οι επιφανειακές

απορροές και η ενδεχόμενη ρύπανση του υπόγειου υδροφορέα.

Συμπληρωματικά σε αυτά και με βάση τις σύγχρονες προσεγγίσεις σε ότι αφορά στο σχεδιασμό

και διαχείριση γηπέδων γκολφ, θα ακολουθηθούν βέλτιστες πρακτικές σε ότι αφορά στη

δημιουργία, ανόρθωση και διαχείριση ενδιαιτημάτων και οικοτόπων, προκειμένου να

αναβαθμιστεί η περιβαλλοντική ετερογένεια και η ποικιλότητα βιοτόπων στην περιοχή του

σχεδίου, προς όφελος της βιοποικιλότητας. Αυτό μπορεί να επιτευχτεί σε συνεργασία με σχετικούς

περιβαλλοντικούς και επιστημονικούς φορείς που θα αναλάβουν και την παραπέρα

παρακολούθηση της επιτυχίας εγκατάστασης των νέων βιοτόπων.

Δεδομένης της προβλεπόμενης κατασκευής Σταθμού Αφαλάτωσης για τις ανάγκες άρδευσης των

εκτάσεων του γκολφ, θα υπάρξουν θετικές επιπτώσεις στον υπόγειο υδροφορέα των νεογενών της

περιοχής. Τέλος, με την αυξημένη επιτήρηση αυτών των εκτάσεων θα αποφευχθεί η βόσκηση οι

πυρκαγιές και οι εκχερσώσεις και θα υπάρξει εμπλουτισμός με ενδημικά είδη μέσω φυτεύσεων.

Οι επιπτώσεις από τη λειτουργία των γηπέδων γκολφ στη βλάστηση, τους οικοτόπους και τη

χλωρίδα κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους ουδέτερες.

Συνοψίζοντας, οι επιπτώσεις από τη διαχείριση χώρων πρασίνου και καλλιεργειών στην πανίδα

κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους θετικές ασθενείς, για τους λόγους που

προαναφέρθηκαν, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα υφίστανται κατά τη φάση

λειτουργίας του Έργου, ως προς την έκτασή τους τοπικές, διότι υφίστανται σε τοπικό επίπεδο, και

ως προς το είδος τους έμμεσες, διότι επηρεάζουν έμμεσα την πανίδα.

Επιπτώσεις στην πανίδα από την εφαρμογή συστήματος επόπτευσης της περιοχής

Όσον αφορά στο κυνήγι, η προγραμματισμένη επόπτευσης των εγκαταστάσεων και της περιοχής

του Σχεδίου γενικότερα, θα συνεισφέρει στον πιο αποτελεσματικό έλεγχο της παράνομης θήρας σε

συνεργασία πάντα με τις αρμόδιες αρχές. Παρόλο που δεν υπάρχουν αξιόλογα ποσοτικά στοιχεία

σχετικά με την ένταση της λαθροθηρίας στην περιοχή του Σχεδίου ή στην Ελλάδα γενικότερα,

υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η λαθροθηρία υφίσταται σε περιορισμένο βαθμό σε όλη τη χώρα



ECHMES Ltd.

και επομένως το ίδιο αναμένεται και για την περιοχή του Σχεδίου. Με τη βοήθεια των παραπάνω,

θα υπάρξει θετική επίπτωση για αρκετά είδη θηλαστικών και πουλιών τόσο αυτών που αποτελούν

νόμιμα θηράματα και μπορεί να θηρεύονται με παράνομα μέσα, όσο και εκείνων που δεν

αποτελούν νόμιμα θηράματα και θηρεύονται παράνομα.

Εξάλλου η θήρα μπορεί να ρυθμιστεί με βάση τα πορίσματα και προτάσεις του Σχεδίου Δράσης

Βιοποικιλότητας που θα εκπονηθεί στο στάδιο της ΜΠΕ, τόσο χωρικά όσο και εποχικά, ώστε να

καλύπτονται οι οικολογικές απαιτήσεις των ειδών προτεραιότητας.

Αναμένεται επιπλέον ότι η λαθροθηρία θα περιοριστεί σημαντικά, καθώς σύμφωνα με την

Ελληνική νομοθεσία δεν επιτρέπεται το κυνήγι σε απόσταση μικρότερη των 100m από ανθρώπινες

κατοικίες. Αυτό μπορεί να έχει περαιτέρω θετικές επιπτώσεις για τον πληθυσμό των ειδών

θηραμάτων όπως της Νησιώτικης πέρδικας (Alectoris chukar) και του Λαγού (Lepus europaeus),

αλλά και σε όλα τα είδη των οποίων η θήρευση απαγορεύεται πλην όμως θηρεύονται λαθραία.

Συνοψίζοντας, οι επιπτώσεις από τον έλεγχο του κυνηγιού και τον περιορισμό της λαθροθηρίας

στην πανίδα κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους θετικές μέτριες, για τους

λόγους που προαναφέρθηκαν, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα υφίστανται κατά

την φάση λειτουργίας του Έργου, ως προς την έκτασή τους τοπικές, διότι υφίστανται σε τοπικό

επίπεδο, και ως προς το είδος τους άμεσες, διότι επηρεάζουν άμεσα την πανίδα.

Επιπτώσεις στην πανίδα από την ορθολογικοποίηση της βόσκησης

Στην περιοχή του Σχεδίου μέχρι σήμερα η βοσκή ασκείται στο σύνολο σχεδόν της έκτασης χωρίς ή

με ελάχιστο έλεγχο. Στο στάδιο υλοποίησης του έργου προβλέπεται η εκπόνηση Σχεδίου

Λιβαδοπονικής Διαχείρισης και αναμένεται ο έλεγχος και ο περιορισμός της βοσκής στα επίπεδα

βοσκοϊκανότητας σύμφωνα με τους κανόνες ενός σχεδίου διαχείρισης σε επιστημονική βάση. Η

υπερβόσκηση οδηγεί σε σοβαρές επιπτώσεις στη βλάστηση συμπεριλαμβάνοντας μακροπρόθεσμες

επιπτώσεις όπως την εξαφάνιση ειδών φυτών και απώλεια εδάφους, οδηγώντας βαθμιαία προς το

φαινόμενο της ερημοποίησης. Αντιθέτως, η βοσκή χαμηλής μέχρι μέτριας έντασης, ανάλογα με τη

βοσκοϊκανότητα μιας περιοχής, αποτελεί ένα φυσικό φαινόμενο που διατηρεί τον ανοικτό

χαρακτήρα της βλάστησης, ευνοώντας ένα μεγάλο αριθμό ειδών πανίδας και χλωρίδας ή άλλους

οργανισμούς (μύκητες κ.λπ.). Αρκετά είδη πανίδας εξαρτώνται άμεσα από τη βοσκή, σε σχέση

κυρίως με την κατανάλωση των περιττωμάτων των ζώων που βοσκούν (π.χ. πολλά σκαθάρια –

Κολεόπτερα), αυξημένου ποσοστού ποωδών φυτών (π.χ. ακρίδες - Ορθόπτερα) ή με την

κατανάλωση νεκρών ζώων (γύπες, Κόρακας Corvus corax, περιστασιακά πολλά άλλα αρπακτικά

πουλιά). Περαιτέρω είδη τρέφονται με μεγάλα έντομα (μεγάλα κολεόπτερα, ορθόπτερα) που

σχετίζονται με τους βοσκότοπους ή εξαρτώνται εμμέσως με άλλους τρόπους από τη βοσκή.

Επομένως, ο σκοπός ενός επιστημονικού σχεδίου διαχείρισης είναι να βρει τη βέλτιστη ισορροπία

μεταξύ των δύο άκρων, δηλαδή της υπερβόσκησης από τη μια πλευρά και της αφύσικης έλλειψης

βοσκής από την άλλη.



ECHMES Ltd.

Συνοψίζοντας, οι επιπτώσεις από τον έλεγχο της βοσκής στην πανίδα κρίνονται ως προς τα

χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους θετικές σημαντικές, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν,

ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα υφίστανται κατά την φάση λειτουργίας του

Σχεδίου, ως προς την έκτασή τους τοπικές, διότι υφίστανται σε τοπικό επίπεδο, και ως προς το

είδος τους έμμεσες, διότι επηρεάζουν έμμεσα την πανίδα.

Επιπτώσεις στην πανίδα από την αύξηση των ανθρωπόφιλων ειδών

Η μη ελεγχόμενη ανάπτυξη ανθρώπινων δραστηριοτήτων μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες

κατάλληλες για την αύξηση και επέκταση ανθρωπόφιλων ειδών, ειδών πανίδας δηλαδή που

προσελκύονται ή επωφελούνται από τον άνθρωπο ή τις δραστηριότητές του. Η επίδραση μπορεί να

ποικίλλει από ευεργετική και ευπρόσδεκτη ως δυσμενής ανάλογα με την περίπτωση. Στην περιοχή

του Σχεδίου η μη ελεγχόμενη ανάπτυξη ανθρώπινων δραστηριοτήτων θα μπορούσε να οδηγήσει,

είτε σε αύξηση και επέκταση του πληθυσμού των υπαρχόντων ειδών (π.χ.. Σαμιαμίδι

(Hemidactylus turcicus), Σταχτοποντικός (Mus domestics), Αρουραίος (Rattus rattus), Κουρούνα

(Corvus corone), ή στην εποίκιση της περιοχής από νέα είδη. Τα νέα είδη μπορεί να

περιλαμβάνουν αφενός άγρια είδη της Κρητικής πανίδας και αφετέρου κατοικίδια και

εξημερωμένα είδη (π.χ. σκύλοι, γάτες).

Καθώς δύναται να δημιουργηθούν προβλήματα με την αύξηση και επέκταση τέτοιων ειδών, στον

λεπτομερή σχεδιασμό των μέτρων στο επόμενο στάδιο της ΜΠΕ θα ορισθούν ειδικά μέτρα για τον

έλεγχό τους (όποτε είναι αναγκαίο.

Συνοψίζοντας, οι επιπτώσεις στην πανίδα λόγω αυξανόμενης εμφάνισης ανθρωπόφιλων ειδών

κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους αρνητικές αμελητέες, γιατί θα

επιφέρουν μη σημαντικές, μη μετρήσιμες και τοπικά περιορισμένες επιπτώσεις στην πανίδα, ως

προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα υφίστανται κατά την φάση λειτουργίας του

Σχεδίου, ως προς την αναστρεψιμότητά τους μερικώς αναστρέψιμες, μέσω των μέτρων

διαχείρισης, ως προς την έκτασή τους τοπικές, διότι υφίστανται σε τοπικό επίπεδο και ως προς το

είδος τους έμμεσες, διότι επηρεάζουν έμμεσα την πανίδα.

Επιπτώσεις στην πανίδα από την αύξηση της στάθμης θορύβου

Ο θόρυβος δρα κυρίως σε συνδυασμό με την ανθρώπινη παρουσία και οι επιπτώσεις του

εμπεριέχονται στις επιπτώσεις της ενόχλησης. Εξαιρετικά υψηλά επίπεδα θορύβου μπορούν από

μόνα τους να έχουν αρνητικές επιδράσεις σε αρκετά είδη της πανίδας, εξαρτώμενα από το είδος,

την ένταση και τη διάρκεια του θορύβου (Manci et al., 1988). Επιπλέον, η συχνότητα και η

κανονικότητα παίζουν σημαντικό ρόλο, δεδομένου ότι έχει επιβεβαιωθεί η δυνατότητα

εξοικείωσης σε αρκετά είδη για θορύβους που παράγονται σε συχνά και τακτικά χρονικά

διαστήματα. Αντιθέτως με το παραπάνω, η σπάνια και ακανόνιστη παραγωγή θορύβου μεγάλης

έντασης (π.χ. ανατινάξεις κ.α) είναι επιβλαβής για τα περισσότερα είδη και θεωρείται ένας

σημαντικός παράγοντας επιβάρυνσης για την πανίδα, συμπεριλαμβανομένων και παγκοσμίως

απειλούμενων ειδών.



ECHMES Ltd.

Ο θόρυβος από οδικό δίκτυο με υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο (αυτοκινητόδρομοι κ.λπ.) έχει βρεθεί

ότι προκαλεί μείωση της πυκνότητας αναπαραγόμενων πουλιών, αλλά όχι από μικρότερα οδικά

δίκτυα με χαμηλότερο κυκλοφοριακό φόρτο, όπως αποτελούν οι δρόμοι εντός της περιοχής του

Σχεδίου με τις εκτιμώμενες συνθήκες για τη φάση λειτουργίας του.

Συνοψίζοντας τα ανωτέρω, ο θόρυβος αυτός καθαυτός, χωρίς την υπέρτερη επίδραση της

ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας που τον συνοδεύει, δεν συνιστά απειλή για άγρια ζώα

εκτός από ακραίες συνθήκες έντονα αστικοποιημένου ή βιομηχανοποιημένου περιβάλλοντος ή

όμοιων συνθηκών. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις είναι ανεκτός στο βαθμό που είναι συγκρίσιμος με

φυσικούς συνεχείς ή ασυνεχείς θορύβους (άνεμος, καταρράκτες, κεραυνοί κ.ο.κ.).

Αυξημένα επίπεδα θορύβου δεν αναμένονται από το προτεινόμενου Σχέδιο. Λαμβάνοντας υπόψη

ότι βασικός προορισμός του εξεταζόμενου ακινήτου είναι ο Τουρισμός Αναψυχή, και το Σχέδιο

Ίτανος Γαία είναι μία «Πρότυπη Αειφορική Τουριστική Ανάπτυξη», τα ίδια τα χαρακτηριστικά της

δραστηριότητας καθορίζουν ότι τα επίπεδα αυτά είναι σημαντικά χαμηλότερα των

θεσμοθετημένων περιβαλλοντικών ορίων.

Επομένως, οι επιπτώσεις από το θόρυβο στην πανίδα, πέρα και πάνω από όσα προαναφέρθηκαν σε

σχέση με την ενόχληση, κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους αρνητικές ως προς το μέγεθος

αμελητέες, μερικώς αναστρέψιμες..

Επιπτώσεις στην πανίδα από μεταβολές στο φυσικο-χημικό περιβάλλον της περιοχής κατά τη

φάση λειτουργίας του Σχεδίου

Η εκτίμηση των επιπτώσεων του προτεινόμενου Σχεδίου στις φυσικές και χημικές ιδιότητες της

ατμόσφαιρα, των υδατικών συστημάτων και της θάλασσας που αναπτύσσονται στα σχετικά

κεφάλαια της παρούσας δείχνουν ότι, όπως άλλωστε θα ήταν αναμενόμενο για ένα τέτοιο Σχέδιο, η

επίδραση αυτής της κατηγορίας ρύπανσης στην πανίδα της περιοχής του Σχεδίου ή την ευρύτερη

περιοχή είναι εξαιρετικά απίθανο να είναι οτιδήποτε άλλο από αρνητική αμελητέα.

Επομένως, οι επιπτώσεις από τις μεταβολές στο φυσικο-χημικό περιβάλλον στην πανίδα κατά τη

φάση λειτουργίας, κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους αρνητικές

αμελητέες, γιατί θα επιφέρουν μη σημαντικές, σχεδόν μηδενικές, μη μετρήσιμες και τοπικά

περιορισμένες επιδράσεις στην πανίδα, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα

υφίστανται κατά τη φάση λειτουργίας του Σχεδίου, ως προς την αναστρεψιμότητά τους μερικώς

αναστρέψιμες μέσω των μέτρων διαχείρισης, ως προς την έκτασή τους τοπικές, διότι υφίστανται

σε τοπικό επίπεδο, και ως προς το είδος τους έμμεσες, διότι επηρεάζουν έμμεσα την πανίδα.

Επιπτώσεις από τη λειτουργία του Σχεδίου στην πανίδα της ευρύτερης περιοχής



ECHMES Ltd.

Στο πλαίσιο της παρούσης ενότητας εξετάστηκαν όμως και οι δυνητικές επιπτώσεις στην πανίδα

της ευρύτερης περιοχής, δεδομένου ότι οι πληθυσμοί της περιοχής του Σχεδίου είτε αποτελούν

μέρος πιο εκτεταμένων πληθυσμών της ΒΑ Κρήτης ή του συνόλου της Κρήτης, είτε

αλληλεπιδρούν με άλλους τοπικούς πληθυσμούς της ευρύτερης περιοχής.

Χρήση του χώρου από άτομα των γύρω περιοχών:

Μερικά είδη ζώων με μεγάλη ικανότητα μετακίνησης και τρόπο ζωής που συμπεριλαμβάνει

τακτική χρήση αυτής της ικανότητας εκτελούν τακτικές μετακινήσεις από και προς την περιοχή

του Σχεδίου και γειτονικές περιοχές ή περιοχές πιο απομακρυσμένες σε ημερήσια ή εποχιακή

βάση. Πολλά είδη πουλιών και χειρόπτερων αλλά και αρκετά είδη εντόμων, που μοιράζονται την

ικανότητα εύκολης μετακίνησης σε μεγάλες αποστάσεις με την πτήση, εντάσσονται σ' αυτήν την

κατηγορία. Εκτιμάται ότι δεν αναμένονται αρνητικές επιπτώσεις γι' αυτήν την κατηγορία ειδών ως

προς την έμμεση επίδραση σε πληθυσμούς εκτός της περιοχής του Σχεδίου.

Μια άλλη ομάδα ειδών εμφανίζει στρατηγική μη-τακτικών μετακινήσεων, προσαρμοσμένη στις

διακυμάνσεις των εκάστοτε καιρικών συνθηκών, ιδίως βαρυχειμωνιάς. Τέτοια είδη εκ του φυσικού

δεν επισκέπτονται τμήματα της περιοχής διαχείμασής τους, περιλαμβανομένης της Κρήτης και της

Μεσογείου γενικότερα, τακτικά κάθε χρόνο. Σε ένα συγκεκριμένο τόπο αυτό το φαινόμενο μπορεί

να γίνεται αντιληπτό ως διαχειμάζων πληθυσμός που ποικίλλει πολύ από έτος σε έτος, από μήνα

σε μήνα μέσα στην ίδια χειμερινή περίοδο ή το είδος μπορεί να εμφανίζεται εκεί μόνο σε λίγες

περιπτώσεις στην διάρκεια πολλών δεκαετιών. Αρκετά τέτοια είδη περιλαμβάνονται στην πανίδα

της περιοχής του Σχεδίου. Για παράδειγμα το Μπεκατσίνι (Gallinago gallinago) σε όλη την

Ελλάδα παρουσιάζει τέτοιες αυξομειώσεις κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Μερικά

άλλα είδη δεν έχουν μέχρι στιγμής καταγραφεί στην πανίδα της περιοχής αλλά είναι πολύ πιθανό,

σε τέτοιες περιστάσεις, να την χρησιμοποιούν περιλαμβανομένων των ακτών στην ευρύτερη

περιοχή. Τα πιθανότερα τέτοια είδη είναι διάφορα είδη από κύκνους και πάπιες (οικογένεια

Anatidae).

Βάσει της μελέτης δεν υπάρχει ένδειξη αρνητικών επιπτώσεων γι' αυτή την κατηγορία ειδών. Αυτό

το συμπέρασμα στηρίζεται στο γεγονός ότι τα περισσότερα είδη αυτής της κατηγορίας είναι είδη

υγροτοπικών περιοχών, των παρυφών τους, και θαλάσσιων ακτών οι οποίες αφενός βρίσκονται

εκτός της περιοχής του Σχεδίου, αφετέρου δεν προβλέπεται να αλλοιωθούν από το προτεινόμενο

Σχέδιο. Αντίθετα, καθώς πολλά από αυτά τα είδη είναι θηρεύσιμα ή συχνά θηρεύονται παρανόμως,

αν ισχύσει κάποιος περιορισμός του κυνηγιού στην περιοχή είναι πιθανότερο να υπάρξει ένα μικρό

όφελος.

Επομένως οι επιπτώσεις στην πανίδα της ευρύτερης περιοχής κρίνονται θετικές, μέτριου

μεγέθους και μακρόχρονες.

Έμμεσες επιπτώσεις στους πληθυσμούς της πανίδας από τη λειτουργία του Σχεδίου

Ένας ή περισσότεροι διακριτοί πληθυσμοί εντός της περιοχής του Σχεδίου μπορεί να

αλληλεπιδρούν με αντίστοιχους πληθυσμούς του ίδιου είδους σε γειτονικές περιοχές, εάν υπάρχει



ECHMES Ltd.

επικοινωνία μεταξύ τους. Άλλα είδη μπορεί να εμφανίζουν συνεχόμενο πληθυσμό που εκτείνεται

πέρα από τα όρια της περιοχής του Σχεδίου. Μεταξύ τοπικών πληθυσμών η επικοινωνία παίρνει τη

μορφή αμφίδρομης μετακίνησης κάποιων ατόμων και μπορεί να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην

ανταλλαγή γενετικού υλικού (αποφυγή αιμομιξίας και άλλων γενετικών προβλημάτων) και την

ενίσχυση κάποιων πληθυσμών με ελλειμματικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων από άλλους με

θετικό ισοζύγιο.

Η θεωρητική έννοια για τους διακριτούς πληθυσμούς με μερική επικοινωνία μεταξύ τους είναι η

έννοια του μεταπληθυσμού (metapopulation) (βλ. π.χ. Meffe & Carroll, 1997). Ο βαθμός

επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μπορεί να ποικίλλουν μεταξύ μεγάλου εύρους τιμών ανάλογα με

τις ιδιαιτερότητες του κάθε είδους, σε συνδυασμό με τις ιδιαιτερότητες της περιοχής. Τα δεδομένα

που είναι απαραίτητα για την εκτίμηση του βαθμού επικοινωνίας είναι πολλά και μόνο μετά από

πολύχρονη έρευνα θα μπορούσαν να αποκτηθούν. Επομένως, η εξαγωγή συμπερασμάτων για

αυτού του τύπου την επίπτωση είναι εξαιρετικά δύσκολη. Μπορεί ωστόσο να προβλεφθεί ότι για

τα είδη που θα ευνοηθούν από το προτεινόμενο Σχέδιο, είναι πιθανό να παρουσιάσουν μικρή

αύξηση και στη γύρω περιοχή, ενώ το αντίστροφο είναι πιθανό να συμβεί με τα είδη που θα

μειωθούν. Μπορεί επίσης να επισημανθεί ότι το προτεινόμενο Σχέδιο δεν περιλαμβάνει καμιά

κατασκευή (π.χ. μεγάλο οδικό άξονα), ο οποίος θα μπορούσε να δράσει ως φραγμός στην

επικοινωνία μεταξύ πληθυσμών μέσα και έξω από την περιοχή του Σχεδίου ή μεταξύ

διαφορετικών υποπεριοχών της. Έτσι, δεν φαίνεται να είναι πιθανό να υπάρξει μετρήσιμη

επίπτωση στην αλληλεπίδραση μεταξύ τοπικών πληθυσμών.

Συμπερασματικά, οι έμμεσες επιπτώσεις στους πληθυσμούς της πανίδας της ευρύτερης περιοχής

από το προτεινόμενο Σχέδιο κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους ουδέτερες.

Επίδραση στον αριθμό, και την κατάσταση διατήρησης των ειδών χαρακτηρισμού και των

σημαντικών αναπαραγόμενων ειδών ορνιθοπανίδας

Σε ότι αφορά στις επιπτώσεις του Σχεδίου στην ορνιθοπανίδα ισχύουν τα παρακάτω:

Α) Επιπτώσεις στα είδη χαρακτηρισμού της ΖΕΠ

Τα δύο είδη χαρακτηρισμού μαυροπετρίτης και κιρκινέζι δεν αναπαράγονται στη ΖΕΠ. Επομένως

οι εξεταζόμενες επιπτώσεις αφορούν αποκλειστικά στα ενδιαιτήματα τροφοληψίας και

καταφυγίου.

Ο μαυροπετρίτης αναπαράγεται σε γειτονικές ΖΕΠ και χρησιμοποιεί τακτικά την εξεταζόμενη

περιοχή για την τροφοληψία του:

i) κατά την καλοκαιρινή περίοδο, όταν κατά βάση τρέφεται με ιπτάμενα έντομα που

συλλαμβάνει πάνω από υγροτόπους, διαπλάσεις θαμνώνων και φρυγάνων, δάση και

δενδροστοιχίες,



ECHMES Ltd.

ii) στις αρχές του φθινοπώρου, όταν για την ανατροφή των νεοσσών του είναι

υποχρεωμένος να θηρεύει μεταναστευτικά διερχόμενα στρουθιόμορφα που φθάνουν

στην περιοχή μετά το εξαντλητικό ταξίδι διάσχισης του Αιγαίου πελάγους και

αναζητούν εκεί καταφύγιο, ξεκούραση και τροφή για αναπλήρωση των ενεργειακών

τους αποθεμάτων.

Σε ότι αφορά στις επιπτώσεις του εξεταζόμενου Σχεδίου στο είδος, αυτές θα πρέπει να

αξιολογηθούν σε σχέση με τους βιοτόπους της ιπτάμενης εντομοπανίδας που αποτελεί την βασική

του τροφή την περίοδο αναπαραγωγής έως τα τέλη του καλοκαιριού, και σε σχέση με τους

διερχόμενους πληθυσμούς στρουθιόμορφων πτηνών που αποτελούν την κύρια πηγή τροφής του

στις αρχές του φθινοπώρου, κατά την κρίσιμη περίοδο ανατροφής των νεοσσών.

Στην πρώτη περίπτωση θα μπορούσαν να υπάρξουν αξιόλογες αρνητικές επιπτώσεις εάν το Σχέδιο

επηρέαζε αρνητικά σε αξιοσημείωτο βαθμό τις εκτάσεις των φρυγανότοπων, των υγρότοπων και

των καλλιεργειών της ΖΕΠ, αφού εκεί φιλοξενείται ο κύριος όγκος της ιπτάμενης εντομοπανίδας.

Κάτι τέτοιο προφανώς δεν συμβαίνει, αφού οι συγκεκριμένες διαπλάσεις επηρεάζονται σε πολύ

μικρό ποσοστό της συνολικής τους έκτασης από το εξεταζόμενο Σχέδιο, όπως έχει ήδη αναπτυχθεί.

Πιο συγκεκριμένα οι υγρότοποι δεν επηρεάζονται στο ελάχιστο από το Σχέδιο, αφού υπάρχουν

ειδικές προβλέψεις που τους εξαιρούν. Το ίδιο ισχύει σε μεγάλο βαθμό για τους θαμνώνες που

εντάσσονται όπως και οι υγρότοποι στη Ζώνη Β «Ειδική Ζώνη Προστασίας Φυσικού και

Πολιτιστικού Κεφαλαίου και Φυσιολατρικής Αναψυχής» και επομένως δεν αναμένεται να

υποστούν αξιοσημείωτες αλλοιώσεις. Σε ότι αφορά στους φρυγανότοπους, που αποτελούν τον

αφθονότερο βιότοπο στην περιοχή της ΖΕΠ, οι εκτάσεις που θα επηρεαστούν από το εξεταζόμενο

Σχέδιο αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό διαθέσιμης σήμερα έκτασης φρυγανικών διαπλάσεων και

συνεπώς οι επιπτώσεις στα στρουθιόμορφα πτηνά και εμμέσως στο μαυροπετρίτη θα είναι

περιορισμένες. Σε ότι αφορά σε άλλες δομικά σημαντικές διαπλάσεις, όπως οι δενδροστοιχίες,

αυτές αναμένεται ότι θα αυξηθούν σε έκταση και θα βελτιωθούν σε ποιοτικά χαρακτηριστικά από

το πρόγραμμα φυτεύσεων του σχεδίου, καθώς και από τη σχεδιαζόμενη ενίσχυση των

καλλιεργειών στην περιοχή του σχεδίου.

Σε ότι αφορά στη δεύτερη περίπτωση, η παρουσία και διαθεσιμότητα διερχόμενων

μεταναστευτικών εξαρτάται κυρίως από εξωγενείς παράγοντες, μεταξύ των οποίων σήμερα η

κλιματική αλλαγή θεωρείται ότι παίζει πρωτεύοντα ρόλο, αφού επηρεάζει τη γεωγραφική

κατανομή των θέσεων αναπαραγωγής τους και επομένως τους διαδρόμους μετανάστευσης, όπως

και το χρονισμό της αναπαραγωγικής προσπάθειας η οποία τείνει να μετατίθεται νωρίτερα μέσα

στην άνοιξη, επηρεάζοντας έτσι την περίοδο διέλευσης των μεταναστευτικών από τη Μεσόγειο

κατά τη φθινοπωρινή μετανάστευση.

Η μοναδική παράμετρος στην οποία το εξεταζόμενο Σχέδιο θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις ως

προς τη διαθεσιμότητα μεταναστευτικών στρουθιόμορφων στο μαυροπετρίτη, είναι ο χρόνος

παραμονής των μεταναστευτικών ειδών στην περιοχή της ΖΕΠ για ανεφοδιασμό. Όσο



ECHMES Ltd.

μεγαλύτερος είναι ο χρόνος αυτός, όσο δηλαδή περισσότερες ευκαιρίες για τροφοληψία των

εντομοφάγων και σποροφάγων – φρουτοφάγων στρουθιόμορφων προσφέρει η ΖΕΠ, τόσο

περισσότερο διαθέσιμα είναι τα πτηνά αυτά στους μαυροπετρίτες. Επομένως εάν το εξεταζόμενο

Σχέδιο μείωνε δραστικά τους βιοτόπους τροφοληψίας των μεταναστευτικών στρουθιόμορφων

(φρυγανότοποι, θαμνότοποι, καλλιέργειες), αυτό θα μπορούσε να έχει αξιόλογες αρνητικές

επιπτώσεις στο χρόνο παραμονής τους στη ΖΕΠ και επομένως στην τροφοληψία του

μαυροπετρίτη. Κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται να συμβεί, αντίθετα θεωρείται ότι υπάρχουν αξιόλογες

ευκαιρίες για βελτίωση της σημερινής κατάστασης, σε περίπτωση που μέσω του Σχεδίου

αναζωογονηθούν, επεκταθούν οι καλλιέργειες, και ειδικότερα οι βιολογικές καλλιέργειες στην

περιοχή. Επομένως δεν θα υπάρξει σημαντική αρνητική επίπτωση στη διαθεσιμότητα

μεταναστευτικών στρουθιόμορφων στο μαυροπετρίτη και επομένως υποβάθμιση του

ενδιαιτήματος τροφοληψίας του από το εξεταζόμενο Σχέδιο.

Με βάση την πρόσφατη βιβλιογραφία της έρευνας για τη μετανάστευση των πτηνών, η

εγκατάλειψη παραδοσιακών καλλιεργειών όπως εκείνης της συκιάς και της φραγκοσυκιάς στο

χώρο του Αιγαίου, καθώς και η εντατικοποίηση των αμπελώνων όπου αυτοί έχουν διατηρηθεί,

έχουν αποστερήσει από τα μεταναστευτικά πτηνά πολύτιμες υψηλής ενεργειακής αξίας πηγές

τροφής, ζωτικής σημασίας για την αναπλήρωση των ενεργειακών τους αποθεμάτων πριν το

δύσκολο ταξίδι διάσχισης της Μεσογείου και της Σαχάρας κατά τη φθινοπωρινή μετανάστευση. Η

κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή, αφού με την αύξηση της έκτασης των

ερημοποιημένων ζωνών στην Αφρική, τα πτηνά είναι αναγκασμένα να διανύουν ακόμα

μεγαλύτερες αποστάσεις αφιλόξενων βιοτόπων προκειμένου να βρουν κατάλληλους βιοτόπους

τροφοληψίας. Η κατάσταση αυτή καθιστά ζωτικής σημασίας για τη επιβίωση των

μεταναστευτικών πτηνών που διέρχονται το φθινόπωρο από τη βορειοανατολική Κρήτη, την

αποκατάσταση – επέκταση – αναζωογόνηση κατάλληλων βιοτόπων τροφοληψίας και καταφυγίου,

ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα του τόπου ως σταθμός ανεφοδιασμού. Μια τέτοια προοπτική θα

ευνοούσε σημαντικά τα μεταναστευτικά στρουθιόμορφα πτηνά, που θα αύξαναν το χρόνο

παραμονής τους στην περιοχή για αναπλήρωση των ενεργειακών τους αποθεμάτων. Θα ευνοούσε

επίσης τους πληθυσμούς των γειτονικών αποικιών μαυροπετρίτη, αφού θα αυξανόταν η

διαθεσιμότητα της λείας τους (των μεταναστευτικών στρουθιόμορφων) στην ευρύτερη περιοχή

τροφοληψίας τους.

Επομένως μια συστηματικά σχεδιασμένη προσπάθεια αναζωογόνησης των καλλιεργειών στην

περιοχή του Σχεδίου, ενσωματώνοντας στόχους διατήρησης της βιοποικιλότητας στις εστιασμένες

παρεμβάσεις που θα πρέπει να ακολουθήσουν, μπορεί να οδηγήσει σε αξιοσημείωτη βελτίωση της

κατάστασης διατήρησης της ΖΕΠ σε ότι αφορά στα διερχόμενα μεταναστευτικά στρουθιόμορφα,

καθώς και στους πληθυσμούς του μαυροπετρίτη που αναπαράγοντα στις γειτονικές νησίδες.

Συμπερασματικά, με βάση τη σημασία και χρήση της περιοχής από τον μαυροπετρίτη, καθώς και τα

χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου Σχεδίου, δεν αναμένονται σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο

συγκεκριμένο είδος χαρακτηρισμού της ΖΕΠ. Αντίθετα, με κατάλληλο σχεδιασμό και ενεργή



ECHMES Ltd.

διαχείριση της περιοχής, υπάρχουν οι προϋποθέσεις για αναβάθμιση των συνθηκών ενδιαιτήματος

της ΖΕΠ και επομένως της κατάστασης διατήρησής της για το είδος.

Το δεύτερο είδος χαρακτηρισμού της ΖΕΠ, το κιρκινέζι, απλώς διέρχεται από τη ΖΕΠ κατά την

εαρινή και φθινοπωρινή μετανάστευση και τη χρησιμοποιεί στον ίδιο βαθμό με τα υπόλοιπα

μεταναστευτικά πτηνά που διέρχονται από την περιοχή του εξεταζόμενου Σχεδίου. Το κιρκινέζι

είναι ένα μικρόσωμο γεράκι που τρέφεται κυρίως με έντομα που συλλαμβάνει στο έδαφος, σε

καλλιέργειες δημητριακών ή ημιορεινούς βοσκοτόπους. Τα χαρακτηριστικά της εξεταζόμενης

περιοχής σε ότι αφορά στο υφιστάμενο μωσαϊκό βιοτόπων δεν είναι τέτοια που να της προσδίδουν

ιδιαίτερη αξία ως προς το συγκεκριμένο είδος, πέραν της στρατηγικής γεωγραφικής της θέσης για

τη μετανάστευσή του, χωρίς ωστόσο να έχουν ως σήμερα καταγραφεί διερχόμενοι πληθυσμοί

ικανοί να του προσδώσουν κρίσιμη σημασία για τη μετανάστευση του κιρκινεζιού. Σε κάθε

περίπτωση, είναι τέτοιες οι οικολογικές απαιτήσεις του είδους από τη συγκεκριμένη περιοχή, που

μόνο έργα και σχέδια που προβλέπουν τη δημιουργία εκτεταμένων και υψηλών υποδομών (π.χ.

αιολικά πάρκα, κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ψηλά κτήρια σε μαζική κλίμακα) ή την ιδιαίτερα

εκτεταμένη αλλοίωση ή καταστροφή των βιοτόπων της ΖΕΠ, θα μπορούσαν να έχουν αρνητικές

επιπτώσεις στους διερχόμενους πληθυσμούς του.

Επομένως, με βάση τη σημασία και χρήση της περιοχής από το κιρκινέζι, καθώς και τα

χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου Σχεδίου, δεν αναμένονται αρνητικές επιπτώσεις στο συγκεκριμένο

είδος χαρακτηρισμού της ΖΕΠ.

Β) Επιπτώσεις σε αναπαραγόμενα είδη Παραρτήματος Ι με τακτική παρουσία στην περιοχή

Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται τα θαλασσοπούλια θαλασσοκόρακας, αρτέμης, μύχος και

αιγαιόγλαρος. Το πρώτο αναπαράγεται στην παράκτια βραχώδη ζώνη της ΖΕΠ σε μικρούς

αριθμούς, όχι ιδιαίτερα σημαντικούς σε επίπεδο χώρας ή γεωγραφικής περιφέρειας. Εκτιμάται ότι

δεν πρόκειται να επηρεαστεί από το εξεταζόμενο σχέδιο αφού προβλέπονται μηδενικές ή ελάχιστες

παρεμβάσεις στη συγκεκριμένη ζώνη, η οποία σε κάθε περίπτωση θα εξεταστεί λεπτομερώς κατά

την οικολογική έρευνα που θα γίνει στο πλαίσιο της ΜΠΕ του έργου, προκειμένου να

αποκλειστούν από τις τελικές θέσεις υλοποίησης του Σχεδίου τυχόν θέσεις αναπαραγωγής του

θαλασσοκόρακα.

Τα τρία άλλα είδη δεν αναπαράγονται στη ΖΕΠ, αλλά στην ευρύτερη περιοχή. Ο αρτέμης και ο

μύχος ως πελαγικά θαλασσοπούλια δεν μπορούν να συσχετιστούν σε καμία περίπτωση με το

εξεταζόμενο Σχέδιο, από τη στιγμή που δεν αναπαράγονται εντός της ΖΕΠ. Ο αιγαιόγλαρος

χρησιμοποιεί ως κύριο βιότοπο τροφοληψίας του τα λιβάδια Ποσειδωνίας της παράκτιας ζώνης και

επομένως από αυτή την άποψη σχετίζεται με το εξεταζόμενο Σχέδιο. Τα ίδια λιβάδια

χρησιμοποιούνται και από τον θαλασσοκόρακα ως πεδίο διατροφής. Επομένως ενδεχόμενη

υποβάθμιση των λιβαδιών Ποσειδωνίας της ΖΕΠ είτε από κατάληψή τους για τη δημιουργία

υποδομών ελλιμενισμού ή αναψυχής είτε λόγω ενδεχόμενης ρύπανσης από τις εγκαταστάσεις του

εξεταζόμενου Σχεδίου, θα είχε δυσμενείς επιπτώσεις στα δύο είδη προτεραιότητας. Κάτι τέτοιο



ECHMES Ltd.

όμως δεν προβλέπεται να συμβεί, αφού δεν προβλέπεται η κατασκευή υποδομών εντός της ζώνης

των θαλάσσιων λιβαδιών, ούτε υπάρχει περίπτωση ρύπανσης από απόβλητα των εγκαταστάσεων

του Σχεδίου, μιας και προβλέπεται να ληφθούν όλα τα κατάλληλα μέτρα με αξιοποίηση των πλέον

σύγχρονων καινοτόμων τεχνολογιών για την κατεργασία των υγρών αποβλήτων που παράγονται

κατά τη λειτουργία των τουριστικών εγκαταστάσεων στην περιοχή του ΕΣΧΑΣΕ. Για την

ιδιαίτερη περίπτωση της υποβάθμισης λιβαδιών Ποσειδωνίας από αγκυροβόληση σκαφών

αναψυχής, θα πρέπει να δημιουργηθούν θέσεις μόνιμης αγκυροβόλησης με τη χρήση σύγχρονων

φιλικών προς την Ποσειδωνία τεχνολογιών που υπάρχουν διαθέσιμες στην Ευρώπη αλλά πλέον

και στη χώρα μας.

Συμπερασματικά, σε ότι αφορά στα θαλασσοπούλια, δεν αναμένονται αξιόλογες αρνητικές

επιπτώσεις στους βιοτόπους φωλιάσματος του αναπαραγόμενου θαλασσοκόρακα. Δεν αναμένονται

σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα λιβάδια Ποσειδωνίας, δηλαδή στους κύριους βιοτόπους

τροφοληψίας θαλασσοκόρακα και αιγαιόγλαρου. Σε ότι αφορά στα πελαγικά είδη, οι βιότοποι τους

δεν επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από το εξεταζόμενο Σχέδιο.

Στην κατηγορία των αναπαραγόμενων ειδών κατατάσσονται επίσης τα αρπακτικά αετογερακίνα

και πετρίτης. Στην περιοχή καταγράφονται σε πληθυσμούς όχι σημαντικούς σε εθνικό επίπεδο ή σε

επίπεδο γεωγραφικής περιφέρειας. Στην ευρύτερη περιοχή καταγράφεται και το όρνιο. Και τα τρία

είδη σχετίζονται πρωτίστως με ανοιχτούς βιοτόπους, δηλαδή με τους φρυγανότοπους και τους

λιθώνες της περιοχής του Σχεδίου, καθώς και την εκτατική κτηνοτροφία. Οι φρυγανότοποι θα

επηρεαστούν σε πολύ μικρό βαθμό από το εξεταζόμενο Σχέδιο που καταλαμβάνει ένα πολύ μικρό

ποσοστό της έκτασής τους. Όσο για τους λιθώνες δεν πρόκειται να επηρεαστούν από το Σχέδιο,

αφού θα εξαιρεθούν από τις περιοχές των παρεμβάσεων. Σε κάθε περίπτωση στο στάδιο της ΜΠΕ

του εξεταζόμενου Σχεδίου, οι ενδεχόμενες θέσεις αναπαραγωγής των συγκεκριμένων ειδών

προτεραιότητας θα πρέπει να επισημανθούν ώστε να εξαιρεθούν από οποιαδήποτε παρέμβαση. Τα

δύο συγκεκριμένα είδη, συγκαταλέγονται στην ομάδα ειδών που αναμένεται ότι θα ευνοηθούν

συνολικά από τις παρεμβάσεις αποκατάστασης των βιοτόπων της ορνιθοπανίδας που θα

προβλέπονται στο εξεταζόμενο Σχέδιο. Ιδίως από την απαγόρευση ή ρύθμιση της θήρας, από την

αναζωογόνηση – επέκταση των εκτατικών και βιολογικών καλλιεργειών, από τη δημιουργία των

λιβαδικών εκτάσεων στην περιοχή του Γκολφ.

Δεν αναμένονται αξιόλογες αρνητικές επιπτώσεις στους βιοτόπους αναπαραγωγής πετρίτη και

αετογερακίνας (λιθώνες), οι οποίοι εντάσσονται στην Ειδική Ζώνη Προστασίας Φυσικού και

Πολιτιστικού Κεφαλαίου και Φυσιολατρικής Αναψυχής. Οι επιπτώσεις στους βιοτόπους τροφοληψίας

των αρπακτικών πτηνών (φρυγανότοποι και καλλιέργειες), όπως προαναφέρθηκε και στην

περίπτωση του μαυροπετρίτη, θεωρούνται μικρής κλίμακας και οπωσδήποτε αναστρέψιμες μέσα από

κατάλληλο πρόγραμμα ενεργής διαχείρισης της περιοχής.

Στα αναπαραγόμενα συγκαταλέγονται επίσης η πετροτουρλίδα, το γιδοβύζι, η μικρογαλιάντρα, η

δενδροσταρήθρα, η χαμοκελάδα, ο αιγαιοτσιροβάκος και το βλαχοτσίχλονο. Πρόκειται για είδη

συνδεδεμένα με τους φρυγανότοπους και τις καλλιέργειες. Για κανένα από αυτά δεν έχουν



ECHMES Ltd.

καταγραφεί στην εξεταζόμενοι ΖΕΠ πληθυσμοί σημαντικοί σε επίπεδο χώρας ή γεωγραφικής

περιφέρειας.

Οι βιότοποι τους δεν αναμένεται να επηρεαστούν σε σημαντικό βαθμό αρνητικά από το εξεταζόμενο

Σχέδιο, αντίθετα υπάρχουν σημαντικές πιθανότητες να αναβαθμιστούν σε σχέση με την υφιστάμενη

κατάσταση.

Με βάση τα παραπάνω, οι επιπτώσεις του σχεδίου στα αναπαραγόμενα σημαντικά είδη πτηνών της

περιοχής κρίνονται θετικές, μέτριου μεγέθους και μακρόχρονες, στη βάση των προβλέψεων του

Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης. Όπως έχει ήδη αναφερθεί στη φάση της ΜΠΕ θα εκπονηθεί

Σχέδιο Δράσης Βιοποικιλότητας που θα συναρτάται στο ως άνω Σχέδιο.

Επιπτώσεις στα μεταναστευτικά είδη ορνιθοπανίδας

Διερχόμενα υγροτοπικά είδη

Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται η ορτυγομάνα, ο λασπότρυγγας, ο μικροτσικνιάς, ο

νυχτοκόρακας, ο κρυπτοτσικνιάς, ο πορφυροτσικνιάς, ο μαυροκέφαλος γλάρος, το

χειμωνογλάρονο και η αλκυόνα. Συνδέονται με τα υγροτοπικά οικοσυστήματα, την παράκτια και

θαλάσσια ζώνη της περιοχής του εξεταζόμενου Σχεδίου. Για κανένα από τα είδη αυτά δεν έχουν

καταγραφεί στη ΖΕΠ πληθυσμοί σημαντικοί σε επίπεδο χώρας ή γεωγραφικής περιφέρειας. Με

βάση το εξεταζόμενο Σχέδιο, η δημιουργία νέων υγροτοπικών εκτάσεων στην περιοχή του Γκολφ,

η προστασία των ήδη υφιστάμενων στην ευρύτερη περιοχή του Σχεδίου, οι επιλεκτικές φυτεύσεις

με κατάλληλα ενδημικά είδη, σε συνδυασμό με την επέκταση των βιολογικών καλλιεργειών

αναμένεται ότι θα ευνοήσουν τα συγκεκριμένα είδη, ιδίως αν στο στάδιο της ΜΠΕ προταθούν

συγκεκριμένα μέτρα δημιουργίας υγροτοπικών ενδιαιτημάτων, ως συστατικά του σχεδιασμού της

έκτασης του γηπέδου Γκολφ. Αρνητικές επιπτώσεις δεν αναμένονται, αφού δεν προβλέπεται

αύξηση των κινδύνων θαλάσσιας ρύπανσης, ούτε καταστροφή – υποβάθμιση υγροτόπων στην

περιοχή.

Επομένως δεν αναμένονται σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στους βιοτόπους τροφοληψίας και

καταφυγίου των συγκεκριμένων ειδών από το εξεταζόμενο Σχέδιο.

Διερχόμενα είδη των χερσαίων βιοτόπων

Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται τα αρπακτικά σφηκιάρης, φιδαετός, καλαμόκιρκος,

χειμωνόκιρκος, στεπόκιρκος, λιβαδόκιρκος, μαυροκιρκίνεζο και ο αετομάχος. Για κανένα από τα

είδη αυτά δεν έχουν καταγραφεί στη ΖΕΠ πληθυσμοί σημαντικοί σε επίπεδο χώρας ή γεωγραφικής

περιφέρειας. Στο σύνολό τους συνδέονται με τους φρυγανότοπους, τις καλλιέργειες και τους

λιθώνες της περιοχής του εξεταζόμενου Σχεδίου.

Οι βιότοποι αυτοί δεν πρόκειται να επηρεαστούν σε αξιόλογο βαθμό αρνητικά ως προς την έκταση

και την οικολογική τους κατάσταση. Αντίθετα στην περίπτωση των καλλιεργειών αναμένεται

αναβάθμιση. Η προσθήκη των ανοικτών εκτάσεων του γκολφ, στους διαθέσιμους για τα αρπακτικά



ECHMES Ltd.

και τον αετομάχο βιοτόπους της περιοχής, μπορεί επίσης να έχει θετικό αντίκτυπο, εφόσον κατά τη

φάση της ΜΠΕ ενσωματωθούν στο σχεδιασμό προβλέψεις για τη δημιουργία φιλικών προς την

ορνιθοπανίδα ενδιαιτημάτων.

Σε ότι αφορά στα μεταναστευτικά πτηνά που χρησιμοποιούν τη ΖΕΠ ως τόπο ξεκούρασης και

ανεφοδιασμού κατά την εαρινή και φθινοπωρινή μετανάστευση, από τις μέχρι σήμερα καταγραφές

δεν έχουν προκύψει σημαντικοί πληθυσμοί σε επίπεδο χώρας ή γεωγραφικής περιφέρειας για αυτό

άλλωστε η συγκεκριμένη ΖΕΠ δεν συγκαταλέγεται στις ελληνικές ΖΕΠ που έχουν χαρακτηριστεί

ως «μεταναστευτικές στενωποί», όπου απαιτείται η λήψη εστιασμένων μέτρων διατήρησης του

συγκεκριμένου χαρακτηριστικού. Όπως προαναφέρθηκε στο εδάφιο εκτίμησης των επιπτώσεων

στον μαυροπετρίτη, η κατάσταση των συνδεδεμένων με τα μεταναστευτικά πτηνά βιοτόπων της

ΖΕΠ αναμένεται ότι μπορεί να αναβαθμιστεί σημαντικά, εάν ληφθούν στοχευμένα και

συστηματικά μέτρα αναζωογόνησης συγκεκριμένων καλλιεργειών και δημιουργίας «οάσεων»

ανεφοδιασμού για τη μεταναστευτική ορνιθοπανίδα της περιοχής. Η σύγχρονη έρευνα της

οικολογίας της μετανάστευσης των στρουθιόμορφων συνηγορεί προς αυτή την κατεύθυνση και

επομένως αυτού του τύπου πρότυπες διαχειριστικές παρεμβάσεις, συμβατές με το πνεύμα και τις

απαιτήσεις του εξεταζόμενου Σχεδίου, μπορούν να αποτελέσουν υπόδειγμα διαχείρισης όχι μόνο

για την ίδια τη ΖΕΠ αλλά και για ολόκληρο το χώρο του Αιγαίου.

Στην ίδια κατεύθυνση με τις καλλιέργειες μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο η έκταση του γκολφ,

όσο και οι φυτοτεχνικές παρεμβάσεις και δενδροστοιχίες που σχετίζονται με τις τουριστικές

εγκαταστάσεις του εξεταζόμενου Σχεδίου.

Γενικά ένας στοχευμένος σχεδιασμός εναρμονισμένων διαχειριστικών παρεμβάσεων που θα

αναβαθμίζουν τη ΖΕΠ ως ενδιάμεσο σταθμό μετανάστευσης, πολύτιμο τόπο ανεφοδιασμού για τη

μεταναστευτική ορνιθοπανίδα, μπορεί να αποτελέσει ένα σενάριο επωφελές τόσο για τη

βιοποικιλότητα όσο και για τους επενδυτές του τουρισμού, αφού η παρουσία σπάνιων ειδών

μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας στην περιοχή μπορεί να αναβαθμίσει το παρεχόμενο τουριστικό

προϊόν και να παρατείνει την τουριστική περίοδο. Με τον τρόπο αυτό οι συγκεκριμένες

παρεμβάσεις μπορούν όχι μόνο να χρηματοδοτηθούν αλλά και να ενταχθούν σε καθεστώς τακτικής

διαχείρισης – συντήρησης με έσοδα από τις προσφερόμενες τουριστικές υπηρεσίες. Στην

περίπτωση αυτή, οι οικοσυστημικές υπηρεσίες της ΖΕΠ θα μπορούν άμεσα να συνδυαστούν με

την οικονομική πρόσοδο από τον τουρισμό, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον σύστημα.

Ένας τέτοιος σχεδιασμός θα μπορούσε να λάβει τη μορφή ενός εθελοντικού Σχεδίου Δράσης για

την ορνιθοπανίδα της ΖΕΠ, ως συνιστώσα του Σχεδίου Δράσης Βιοποικιλότητας, με έμφαση στη

διασφάλιση επιθυμητής κατάστασης διατήρησης της ΖΕΠ για τα μεταναστευτικά πτηνά και το

μαυροπετρίτη. Το σχέδιο αυτό θα μπορούσε να εκπονηθεί και να υποβληθεί προς έγκριση στις

αρμόδιες υπηρεσίες στη φάση της ΜΠΕ του έργου, ώστε να λάβει δεσμευτικό χαρακτήρα.

Συμπερασματικά, σε ότι αφορά στη μεταναστευτική ορνιθοπανίδα, δεν αναμένονται σημαντικές

αρνητικές επιπτώσεις από το εξεταζόμενο Σχέδιο.



ECHMES Ltd.

Με βάση τα παραπάνω, οι επιπτώσεις του σχεδίου στα μεταναστευτικά είδη πτηνών της περιοχής

κρίνονται θετικές, σημαντικές και μακρόχρονες, στη βάση των προβλέψεων του Σχεδίου

Αειφορικής Διαχείρισης.

Επιπτώσεις στην υπόλοιπη πανίδα

Στον Πίνακα 6.4 -3 παρουσιάζονται αναλυτικά οι εκτιμώμενες επιπτώσεις από το προτεινόμενο

Σχέδιο για κάθε ένα είδος στην περιοχή του Σχεδίου. Μεταβολές για τις οποίες δεν αναμένεται

αξιόλογη επίπτωση δεν περιλαμβάνονται στον Πίνακα για λόγους ευκρινέστερης παρουσίασης. Οι

εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις έχουν υπολογιστεί ημι-ποσοτικά και δείχνουν την αναμενόμενη

επίδραση στον πληθυσμό κάθε είδους για κάθε μεταβολή συνθηκών που προβλέπεται από το

προτεινόμενο Σχέδιο. Η ημιποσοτική εκτίμηση υπολογίστηκε ως τάξη μεγέθους για την ένταση της

κάθε επίπτωσης βάσει των κατωτέρω:

Μεταβολές που αναμένονται σύμφωνα με το σχεδιασμό του προτεινόμενου Σχεδίου.

Βιβλιογραφικές πηγές για τις οικολογικές απαιτήσεις και προτιμήσεις κάθε είδους.

Βιβλιογραφικές πηγές για την ευαισθησία κάθε είδους (στη συνολική τους γεωγραφική

κατανομή) σε κάθε μια από τις κατηγορίες μεταβολών.

Η εξέταση των εκτιμήσεων του Πίνακα 6.4-3 οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα:

Θετικές συνολικές επιπτώσεις προβλέπονται για τα περισσότερα είδη της πανίδας και

αρνητικές για πολύ λιγότερα.

Για τα περισσότερα είδη οι αλλαγές από το προτεινόμενο Σχέδιο περιλαμβάνουν ένα

συνδυασμό ουδέτερων, αρνητικών και θετικών επιπτώσεων από τις προβλεπόμενες

μεταβολές.

Για τα περισσότερα είδη στα οποία προβλέπεται κάποια αρνητική επίπτωση από κάποια

μεταβολή, αυτή συνδυάζεται με ουδέτερες ή θετικές από άλλες κατηγορίες μεταβολών.

Δεν προβλέπονται σημαντικές μειώσεις πληθυσμού στα είδη με ιδιαίτερο καθεστώς

προστασίας ή δυσμενή πληθυσμιακή κατάσταση.

Οι προβλεπόμενες αλλαγές στο μέγεθος του πληθυσμού είναι μάλλον μικρές, με τα

περισσότερα είδη να εμφανίζουν μικρές πιθανές διαφοροποιήσεις ως προς τη συνολική

επίπτωση.



ECHMES Ltd.

Πίνακας 6.4-3: Δυνητικές επιπτώσεις από το προτεινόμενο Σχέδιο στα σπονδυλωτά είδη της

περιοχής του Σχεδίου

Δ/Ε ΥφΕ Ανθρ Ενόχ Γεωρ Κυν Βόσκ ΕΜΠ ΠΠΕ ΣΕπ

ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Crocidura suaveolens Δ 0 + +1 2 ΜΘ

Erinaceus concolor nesiotes Δ 0 + 0 2 Ο

Rhinolop. ferrumequinum Ε 0 + 0 1 Ο

Rhinolophus hipposideros Ε 0 + 0 1 Ο

Rhinolophus blasii Ε 0 + 0 1 Ο

Myotis capaccinii Ε 0 + 0 1 Ο

Miniopterus schreibersii Ε 0 + 0 1 Ο

Pipistrellus kuhlii Δ + + +1 1 ΜΘ

Tadarida teniotis Ε 0 + 0 1 Ο

Lepus europaeus Δ 0 - + ++ 0 1 Ο

Acomys minous Δ 0 0 2 Ο

Apodemus sylvaticus Δ + 0 1 Ο

Mus domesticus Δ ++ +1 1 ΑΘ

Rattus rattus Δ + +1 1 ΑΘ

Martes foina bunites Δ 0 + - + 0 2 Ο

Meles meles arcalus Δ 0 - + -1 2 ΑΑ

Mustela nivalis Δ 0 + + +1 1 ΑΘ

ΠΤΗΝΑ

Ixobrychus minutus Ε + +1 1 ΑΘ

Nycticorax nycticorax Ε + + +1 1 ΑΘ

Ardeolla ralloides Ε + + +1 1 ΑΘ

Egretta garzetta Ε + + +1 1 ΑΘ

Egretta alba Ε + ++ +1 1 ΑΘ

Ardea cinerea Ε + ++ +1 1 ΑΘ

Ardea purpurea Ε + ++ +1 1 ΑΘ

Plegadis falcinellus Ε + ++ +1 1 ΑΘ

Pernis apivorus Δ ++ - + + +1 1 ΛΘ

Milvus migrans Δ + - + + 0 1 Ο

Milvus milvus Δ + - + + 0 1 Ο

Gyps fulvus Δ - - ++ 0 1 Ο

Circaetus gallicus Δ + - + 0 1 Ο

Circus aeruginosus Δ + - ++ +1 1 ΛΘ

Circus pygargus Δ + - ++ +1 1 ΛΘ

Accipiter brevipes Δ + - + + -1 1 ΛΑ

Buteo buteo Δ + - ++ +1 1 ΛΘ

Aquila pennata Δ ++ - + +1 1 ΑΘ



ECHMES Ltd.


Falco naumanni Δ + - ++ + +1 1 ΛΘ

Falco tinnunculus Δ 0 - ++ ++ 0 1 Ο

Falco vespertinus Δ + - ++ + +1 1 ΛΘ

Falco eleonorae Δ + - + + +1 2 ΑΘ

Falco peregrinus Δ 0 + - + + +1 1 ΜΘ

Alectoris chukar Δ + - ++ + +1 1 ΜΘ

Coturnix coturnix Δ + + +1 1 ΑΘ

Rallus aquaticus Ε + + +1 1 ΑΘ

Porzana porzana Ε + +1 1 ΑΘ

Porzana parva Ε + +1 1 ΑΘ

Crex crex Ε + + +1 1 ΑΘ

Gallinula chloropus Ε + + +1 1 ΛΘ

Himantopus himantopus Ε + + +1 1 ΛΘ

Charadrius dubius Ε + +1 1 ΛΘ

Charadrius hiaticula Ε + +1 1 ΛΘ

Calidris minuta Ε + +1 1 ΛΘ

Calidris temminckii Ε + +1 1 ΛΘ

Calidris ferruginea Ε + +1 1 ΛΘ

Calidris maritima Ε + +1 1 ΛΘ

Calidris alpina Ε + +1 1 ΛΘ

Limicola falcinellus Ε + +1 1 ΛΘ

Philomachus pugnax Ε + + +1 1 ΛΘ

Gallinago gallinago Ε + + +1 1 ΛΘ

Gallinago media Ε + + +1 1 ΛΘ

Limosa limosa Ε + + +1 1 ΛΘ

Numenius arquata Ε + + +1 1 ΛΘ

Tringa erythropus Ε + + +1 1 ΛΘ

Tringa totanus Ε + + +1 1 ΛΘ

Tringa nebularia Ε + + +1 1 ΛΘ

Tringa ochropus Ε + + +1 1 ΛΘ

Tringa glareola Ε + +1 1 ΛΘ

Actitis hypoleucos Ε + +1 1 ΛΘ

Arenaria interpes Ε + +1 1 ΛΘ

Larus michahellis Ε 0 0 1 Ο

Chlidonias leucopterus Ε 0 + 0 1 Ο

Columba livia Ε 0 + 0 1 Ο

Streptopelia decaocto Ε 0 +2 1 ΑΘ

Streptopelia turtur Δ ++ + 0 1 Ο

Cuculus canorus Δ ++ + 0 1 Ο



ECHMES Ltd.


Tyto alba Ε 0 + + 0 1 Ο

Otus scops Δ + + + +1 1 ΑΘ

Caprimulgus europaeus Δ + +1 1 ΛΘ

Apus apus Ε 0 + 0 1 Ο

Apus pallidus Ε 0 + 0 1 Ο

Apus melba Ε 0 + 0 1 Ο

Alcedo atthis Ε + +1 1 ΑΘ

Merops apiaster Δ + + + +1 1 ΑΘ

Upupa epops Δ + + + +1 1 ΛΘ

Callandrel. brachydactyla Δ 0 + 0 1 Ο

Galerida cristata Δ ++ ++ + +2 1 ΑΘ

Lullula arborea Δ ++ +1 1 ΜΘ

Alauda arvensis Δ + + 0 1 Ο

Riparia riparia Ε + +1 1 ΛΘ

Hirundo rustica Δ ++ ++ +2 1 ΑΘ

Delichon urbica Ε ++ ++ +2 1 ΑΘ

Anthus campestris Δ + +1 1 ΛΘ

Anthus trivialis Δ 0 + 0 1 Ο

Anthus pratensis Δ - 0 1 Ο

Anthus cervinus Ε 0 0 1 Ο

Anthus spinoletta Ε 0 0 1 Ο

Motacilla flava Ε 0 - - 0 1 Ο

Motacilla alba Ε + +1 1 ΑΘ

Troglodytes troglodytes Δ 0 + 0 1 Ο

Erithacus rubecula Δ + + +1 1 ΛΘ

Luscinia megarhynchos Δ + + +1 1 ΛΘ

Phoenicurus ochruros Δ ++ + +2 1 ΛΘ

Phoenicurus phoenicurus Δ + + +1 1 ΛΘ

Saxicola rubetra Δ 0 0 1 Ο

Saxicola rubicola Δ 0 0 1 Ο

Oenanthe oenanthe Δ + +1 1 ΑΘ

Oenanthe hispanica Δ + +1 1 ΑΘ

Monticola saxatilis Ε 0 0 1 Ο

Monticola solitarius Ε 0 0 1 Ο

Turdus merula Δ ++ + +2 1 ΛΘ

Turdus philomelos Δ ++ + +1 1 ΑΘ

Cettia cetti Ε 0 0 1 Ο

Acrocep. schoenobaenus Ε 0 0 1 Ο

Acrocephalus palustris Ε 0 0 1 Ο



ECHMES Ltd.


Acrocephalus scirpaceus Ε 0 0 1 Ο

Acroceph. arundinaceus Ε 0 0 1 Ο

Hippolais pallida Δ ++ + +1 1 ΑΘ

Hippolais olivetorum Δ ++ + +1 1 ΛΘ

Hippolais icterina Δ ++ + +1 1 ΛΘ

Sylvia cantillans Δ ++ + +1 1 ΛΘ

Sylvia melanocephala Δ 0 0 1 Ο

Sylvia rueppelli Δ 0 0 1 Ο

Sylvia crassirostris Δ ++ +1 1 ΛΘ

Sylvia curruca Δ + + +1 1 ΛΘ

Sylvia communis Δ + + +1 1 ΛΘ

Sylvia borin Δ ++ + +1 1 ΛΘ

Sylvia atricapilla Δ ++ + +1 1 ΛΘ

Phylloscopus sibilatrix Δ ++ ++ +1 1 ΛΘ

Phylloscopus collybita Δ ++ ++ +1 1 ΛΘ

Phylloscopus trochilus Δ ++ ++ +1 1 ΛΘ

Muscicapa striata Δ ++ ++ +1 1 ΑΘ

Ficedula albicollis Δ ++ ++ +1 1 ΛΘ

Ficedula hypoleuca Δ ++ ++ +1 1 ΛΘ

Parus major Δ ++ + +2 1 ΑΘ

Oriolus oriolus Δ ++ + + +1 1 ΑΘ

Lanius collurio Δ + ++ + +1 1 ΛΘ

Lanius minor Δ 0 ++ + 0 1 Ο

Lanius senator Δ + ++ + +1 1 ΑΘ

Corvus corone Δ 0 + +1 1 ΑΘ

Corvus corax Ε 0 + 0 1 Ο

Passer domesticus Δ +++ + +3 1 ΑΘ

Passer hispaniolensis Δ + 0 1 Ο

Fringilla coelebs Δ + + +1 1 ΑΘ

Serinus serinus Δ + +1 1 ΑΘ

Carduelis chloris Δ ++ +2 1 ΑΘ

Carduelis carduelis Δ + +1 1 ΑΘ

Carduelis cannabina Δ + +1 1 Ο

Emberiza hortulana Δ + + 0 1 Ο

Emberiza caesia Δ 0 0 1 Ο

Emberiza melanocephala Δ + +1 1 ΑΘ

Emberiza calandra Δ + + +1 1 ΑΘ

ΕΡΠΕΤΑ

Hemidactylus turcicus Ε +++ - + +3 1 ΑΘ



ECHMES Ltd.


Lacerta trilineata Δ + - + 0 1 Ο

Podarcis cretensis Δ ++ - + +1 1 ΑΘ

Hierophis gemonensis Δ 0 0 1 Ο

Elaphe situla Δ 0 0 1 Ο

Telescopus fallax Δ 0 0 1 Ο

ΑΜΦΙΒΙΑ

Bufo viridis Ε 0 - + 0 1 Ο

Pelophylax cretensis Ε 0 0 2 Ο

Σημείωση: Είδη που εμφανίζονται με έντονη γραφή είναι αυτά που εκτιμήθηκαν ως σημαντικά για την περιοχή του Σχεδίου.

Υπόμνημα Πίνακα 6.4-3

(Σε όλες τις περιπτώσεις το κενό σημαίνει μηδενική μεταβολή ή μηδενική επίπτωση)

Δ/Ε: Τύπος Κατανομής

Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση την πιο κρίσιμη πλευρά του τρόπου ζωής κάθε είδους (π.χ. για τα χειρόπτερα, η ανάπαυση

και αναπαραγωγή σε σπήλαια και παρόμοιες θέσεις δίνει εντοπισμένη κατανομή, ενώ η διατροφή γίνεται σε μεγαλύτερη

έκταση).

Δ = Διεσπαρμένο είδος στην Περιοχή του Έργου

Ε = Εντοπισμένο είδος

ΥφΕ: Αλλοίωση Υφιστάμενων Ενδιαιτημάτων

Στην εκτίμηση της αλλοίωσης περιλαμβάνονται και οι τέσσερις βασικές αλλοιώσεις που προβλέπονται, λαμβάνοντας υπόψη

τη σχετική έκταση που καλύπτει κάθε μια.

- μικρή μείωση της έκτασης των υφιστάμενων ενδιαιτημάτων με συνεπαγόμενη μικρή μείωση του πληθυσμού και της

χωρικής κατανομής του είδους

0 μη σημαντική επίπτωση στον πληθυσμό του είδους από αυτή την πηγή μεταβολών

+ Η ποσότητα/ποιότητα του ενδιαιτήματος βελτιώνεται και αυτή οδηγεί τοπικά σε μια μικρή αύξηση του πληθυσμού

++ Η ποσότητα/ποιότητα του ενδιαιτήματος βελτιώνεται και αυτή οδηγεί τοπικά σε μια μέτρια αύξηση του πληθυσμού

+++ Η ποσότητα/ποιότητα του ενδιαιτήματος βελτιώνεται και αυτή οδηγεί τοπικά σε μια μεγάλη αύξηση του πληθυσμού

Ανθρ: Ανθρωπόφιλα Είδη

Αναμενόμενη επίπτωση με μικρή έως μέτρια αύξηση των ανθρωπόφιλων ειδών που προβλέπεται εφόσον δεν ληφθούν πολύ

αυστηρά μέτρα για την αποφυγή της αύξησής τους.

+ μικρό όφελος που πιθανώς θα οδηγήσει σε μικρή αύξηση του πληθυσμού

- μικρή αρνητική επίδραση που πιθανώς θα οδηγήσει σε μικρή μείωση του πληθυσμού

-- μέτρια αρνητική επίδραση που πιθανώς θα οδηγήσει σε μέτρια μείωση του πληθυσμού

Ενόχ: Ενόχληση

Αναμενόμενη επίπτωση από τις αναμενόμενες δραστηριότητας λειτουργίας, με εφαρμογή του προτεινόμενου ελέγχου στις

ευαίσθητες περιοχές

- πιθανώς μικρή μείωση λόγω αναμενόμενων δραστηριοτήτων

-- πιθανώς μέτρια μείωση λόγω αναμενόμενων δραστηριοτήτων

Γεωρ: Γεωργικά φάρμακα

Αναμενόμενη επίπτωση από την πολύ περιορισμένη χρήση φυτοφαρμάκων σε κήπους και σε golf tees and greens και

μετατροπή της γεωργίας στην Περιοχή του Έργου προς τη χρήση οργανικών μεθόδων

- μικρή μείωση

+ μικρή αύξηση

++ μέτρια αύξηση

Κυν: Κυνήγι

Αναμενόμενη επίπτωση με περιορισμό της κυνηγετικής δραστηριότητας: ελαχιστοποίηση παράνομης θήρας, περιορισμός

νόμιμης εντός και γύρω από την περιοχή επέμβασης.


++ μέτρια αύξηση

Βόσκ: Βόσκηση



ECHMES Ltd.

Αναμενόμενη επίπτωση με σημαντικό περιορισμό της βόσκησης στα επίπεδα της φέρουσας ικανότητας της περιοχής, πέραν

της έμμεσης επίδρασης σε ενδιαιτήματα (αντιμετωπίζεται στο ΥφΕ: Αλλοίωση Υφιστάμενων Ενδιαιτημάτων παραπάνω)έως

διακοπή της βόσκησης

- μικρή μείωση


ΕΜΠ: Εκτιμώμενη Μεταβολή Πληθυσμού

Αναμενόμενη συνολικά μεταβολή του πληθυσμού ως προς τον υφιστάμενο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις επιμέρους

επιπτώσεις και εφόσον κατά τη λειτουργία υπάρξει πιστή εφαρμογή των μέτρων που προτείνονται στην παρούσα μελέτη

-1 μικρή μείωση του πληθυσμού (1 – 50% μείωση)

0 αμελητέα μεταβολή (έως 20% αύξηση ή μείωση)

+1 μικρή αύξηση (αύξηση 1 – 50%)

+2 μέτρια αύξηση (10 – 100%)

+3 μεγάλη αύξηση (>>50%)

Σημειώνεται ότι αυτές οι εκτιμήσεις λαμβάνουν υπόψη τις επιδράσεις που παρουσιάστηκαν παραπάνω καθώς και άλλους

παράγοντες. Ειδικότερα, για τα μεταναστευτικά πουλιά τα οποία σταματούν παροδικά κατά το πέρασμά τους, ο πληθυσμός

στην περιοχή του Έργου καθορίζεται περισσότερο από το επίπεδο (μέγεθος) του πληθυσμού προέλευσης και τις εκάστοτε

καιρικές συνθήκες. Γι’ αυτά τα είδη αυτό που μπορεί να αλλάξει είναι περισσότερο ο ρυθμός επιβίωσής τους και η φυσική

τους κατάσταση κατά την παραμονή τους και τα επόμενα στάδια της μετανάστευσης παρά ο πληθυσμός.

ΠΠΕ: Πληθυσμός Περιοχής του Έργου

Πληθυσμός στην Περιοχή του Έργου ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας για το είδος ή υποείδος, με

αισιόδοξη εκτίμηση (ανώτερο πιθανό ποσοστό)

1 <1%

2 1-10%

ΣΕ: Συνολική επίπτωση στο είδος

Η συνολική επίπτωση εκτιμάται λαμβάνοντας υπόψη την εκτίμηση για την αναμενόμενη μεταβολή του πληθυσμού (ΕΜΠ),

τον πληθυσμό του είδους στην περιοχή του Σχεδίου σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό του στην Ελλάδα (ΠΠΕ) και την

εκτίμηση για το αν είναι σημαντικό ή όχι στην περιοχή του Σχεδίου. Επιπροσθέτως, για τα πουλιά συνεκτιμήθηκε και η

εποχιακή τους παρουσία στην περιοχή του Σχεδίου, με μεγαλύτερη βαρύτητα για την αναπαραγωγή ή πιθανή αναπαραγωγή

στην περιοχή του Σχεδίου απ’ ότι για τη διαχείμαση ή εμφάνιση κατά το πέρασμα.

ΑΑ Ασθενής αρνητική

ΛΑ Αμελητέα αρνητική

Ο Ουδέτερη

ΛΘ Αμελητέα θετική

ΑΘ Ασθενής θετική

ΜΘ Μέτρια θετική

Σημείωση: Στην παρούσα Μελέτη περιλαμβάνεται ξεχωριστή εκτίμηση σε σχέση με το Άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43 και το

Άρθρο 4 της Οδηγίας 79/409, 2009/147 για τις επιπτώσεις στους Τόπους Κοινοτικού Ενδιαφροντος/Ζώνες Ειδικης

Διατήρησης και τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας. Τα συμπεράσματα αυτών των εκτιμήσεων έχουν ληφθεί υπόψη στην

παρούσα εκτίμηση βάσει της 85/337/EC.

Ο Πίνακας 6.4-4 συνοψίζει τις επιπτώσεις που εκτιμήθηκαν για κάθε ένα είδος της πανίδας

χωριστά. Από τον πίνακα μπορούν να εξαχθούν τα κατωτέρω συμπεράσματα:

Για τα περισσότερα είδη της πανίδας αναμένεται ουδέτερη επίπτωση, αμελητέα θετική ή

ασθενώς θετική.

Θετική επίπτωση προβλέπεται να υπάρξει για αρκετά μεγάλο ποσοστό ειδών, συνολικά

110 είδη και μάλιστα για 17 σημαντικά είδη.

Αρνητική επίπτωση αναμένεται μόνο για δύο είδη και θα είναι ασθενής σε μία περίπτωση

και αμελητέα στην δεύτερη: κανένα σημαντικό είδος δεν επηρεάζεται αρνητικά.



ECHMES Ltd.

Πίνακας 6.4-4: Περίληψη των επιπτώσεων ανά είδος: αριθμός ειδών για κάθε επίπεδο

επιπτώσεων και ανάλογα με τη σημαντικότητά τους για την περιοχή του Σχεδίου και ειδικό

καθεστώς προστασίας τους βάσει των Οδηγιών 79/409/ 2009/147 και 92/43

Επίπεδο

Επίπτωσης

Σημαντικό Είδος

Είδος στο Παρ. Ι της 79/409/ 2009/147 ή

στο Παρ. ΙΙ της 92/43 ή μεταναστευτικό

είδος πουλιού

Σύνολο

ειδών

Ναι Όχι Ναι Όχι

Ασθενής αρνητική 0 1 0 0 1

Αμελητέα αρνητική 0 0 0 1 1

Ουδέτερη 8 9 3 36 56

Αμελητέα θετική 5 44 49

Ασθενής θετική 3 2 39 44

Μέτρια θετική 2 1 2 5

Στον Πίνακα 6.4-5 συνοψίζονται το εκτιμώμενο επίπεδο (ένταση) και η φύση (αρνητική ή θετική)

των πιθανών επιπτώσεων από το προτεινόμενο Σχέδιο, εξετάζοντας την επίδρασή τους επί του

συνόλου της πανίδας. Κάποιες από τις μεταβολές με αρνητική επίπτωση, όπως περιγράφηκε και

ανωτέρω, είναι αναπόφευκτες. Είναι ωστόσο φανερό οι όποιες αρνητικές επιπτώσεις είναι για το

σύνολο της πανίδας αμελητέες ενώ αντίθετα αρκετές από τις μεταβολές εκτιμάται ότι θα έχουν

ασθενή έως μέτρια θετική συνολική επίπτωση στην πανίδα.

Πίνακας 6.4-5: Περίληψη των επιπτώσεων που εκτιμώνται για κάθε κατηγορία μεταβολής

συνθηκών από το προτεινόμενο Σχέδιο

Κατηγορία μεταβολής Επίπεδο επίπτωσης

Αλλοίωση ενδιαιτήματος Ασθενής θετική

Ενόχληση Αμελητέα αρνητική

Διαχείριση χώρων πρασίνου και καλλιεργειών Μέτρια θετική

Κυνήγι Μέτρια θετική

Βόσκηση Ασθενής θετική

Ανθρωπόφιλα είδη Αμελητέα αρνητική

Θόρυβος Ουδέτερη

Μεταβολές στο φυσικο-χημικό περιβάλλον Αμελητέα αρνητική

Έμμεσες επιπτώσεις σε πληθυσμούς της ευρύτερης περιοχής Ουδέτερη

Συμπερασματικά, ως προς τις επιπτώσεις του στην πανίδα πλην πτηνών, το Σχέδιο μπορεί να

χαρακτηριστεί ουδέτερο.



ECHMES Ltd.

6.4.1.4. Συμβατότητα με τις αρχές του δικτύου NATURA 2000

Το Δίκτυο NATURA 2000 αποτελεί ένα Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο περιοχών, οι οποίες

φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και βιοτόπους ειδών που είναι σημαντικοί σε ευρωπαϊκό

επίπεδο και αποτελείται από δύο κατηγορίες περιοχών:

Τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) (Special Protection Areas – SPA)» για την

Ορνιθοπανίδα, όπως ορίζονται στην Οδηγία 79/409 , 2009/147/EEC.

Τους «Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) (Sites of Community Importance – SCI)» , που

μετά το 2007 και τον Νόμο περί Βιοποικιλότητας καταγράφονται ως Ειδικές Ζώνες

Διατήρησης, (ΕΖΔ) (Special Area of Conservation, SAC) όπως ορίζονται στην Οδηγία

92/43/EEC.

Οι περιοχές αυτές θεωρούνται προστατευόμενες αλλά ταυτόχρονα δεν αποκλείουν τις ατομικές ή

κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες, εφόσον αυτές δεν επιδρούν σημαντικά στην ακεραιότητα

των στόχων διατήρησης του τόπου για τη διατήρηση ή αποκατάσταση των φυσικών τύπων

οικοτόπων σε μια κατάσταση ικανοποιητικής διατήρησης σε σχέση με τους οικοτόπους και τα είδη

χλωρίδας και πανίδας στα Παραρτήματα Ι και ΙΙ της Οδηγίας 92/43/EEC και της ορνιθοπανίδας

στα Παραρτήματα της Οδηγίας 79/409, 2009/147/EEC εφόσον δεν βλάπτονται σημαντικά στοιχεία

βάσει των οποίων οι περιοχές αυτές έχουν ενταχθεί στο δίκτυο, όπως οι οικότοποι προτεραιότητας

και τα είδη προτεραιότητας της χλωρίδας και πανίδας, εξασφαλίζοντας πάντοτε τη διατήρηση και

προώθηση της βιοποικιλότητας.

Μία “Πρότυπη Αειφορική Τουριστική Ανάπτυξη» σε μια περιοχή του Δικτύου NATURA 2000

περιγράφεται ως «κάθε μορφή ανάπτυξης ή διαχείρισης τουριστικών δραστηριοτήτων που

εξασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη προστασία και διαφύλαξη των φυσικών, πολιτιστικών και

κοινωνικών πόρων και η οποία συνεισφέρει με θετικό και δίκαιο τρόπο στην οικονομική ανάπτυξη

και την ευημερία των κατοίκων, των εργαζομένων ή των επισκεπτών των προστατευομένων

περιοχών». Με βάση τα ανωτέρω προωθείται, για την περιοχή του Σχεδίου, o καθορισμός και η

εφαρμογή ενός Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης η οποία αναλύει την υφιστάμενη κατάσταση, τους

κύριους στόχους διαχείρισης και καθορίζει τα κριτήρια και τις παραμέτρους που πρέπει να

λαμβάνονται υπόψη στην παρακολούθηση, αξιολόγηση και προσαρμογή της σε ορθολογιστικές

και επιστημονικές βάσεις.

Το προτεινόμενο Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ εξασφαλίζει τη σύγχρονη περιβαλλοντική θεώρηση

και προωθεί ενεργά τις αρχές του δικτύου NATURA 2000, δεδομένου ότι:

Είναι προϊόν μιας μακροχρόνιας παράδοσης διαχείρισης και της δέσμευσης της Ιεράς

Μονής Τοπλού, του Ιδρύματος και της Loyalward να υλοποιήσουν ένα ολοκληρωμένο

έργο ήπιου και αειφορικού τουρισμού στην έκταση, η οποία βρίσκεται στην κυριότητα του

Ιδρύματος.

Συνεισφέρει στη βιοποικιλότητα μέσω της διατήρησης ή της αποκατάστασης των φυσικών

οικοτόπων και οικοτόπων προτεραιότητας του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ

και των ειδών της χλωρίδας του Παραρτήματος ΙΙ, σε ικανοποιητική κατάσταση



ECHMES Ltd.

διατήρησης σταθερή ή αυξανόμενη, λαμβάνοντας υπ’ όψιν οικονομικά, κοινωνικά,

πολιτισμικά, περιφερειακά και τοπικά ενδιαφέροντα και ενθαρρύνει την έρευνα, την

επιστημονική γνώση και την εκπαίδευση.

Στο πλαίσιο αυτό η χωροθέτηση τουριστικών δραστηριοτήτων και το εφαρμοζόμενο

κριτήριο της συνεκτικής δόμησης εξασφαλίζει τη συγκέντρωση του συνόλου των

δραστηριοτήτων σε επιλεγμένο τμήμα της προστατευόμενη περιοχής σε αντιδιαστολή με

τη διασπορά τους στο σύνολο της προστατευόμενης περιοχής.

Η ανάπτυξη οργανωμένων υποδοχέων τουριστικών δραστηριοτήτων θα πρέπει να

ακολουθείται και από τη δέσμευσή τους για την ανάπτυξη βασικών εγκαταστάσεων

υποστήριξης της επισκεψιμότητας με σχεδιασμό του φορέα διαχείρισης της περιοχής ή τη

εποπτεύουσας αρχής.

Διασφαλίζει τη χρηματοδότηση μίας δραστικής στρατηγικής διαχείρισης του

περιβάλλοντος με την υποστήριξη ειδικών επιστημόνων περιβαλλοντολόγων,

αρχαιολόγων, ειδικών στην τοπική πολιτιστική παράδοση, σε συνεργασία με τα ΑΕΙ,

Μουσεία τοπικά και διεθνή ερευνητικά ινστιτούτα και με την κατάλληλη σύμπραξη, τον

έλεγχο, την εκπαίδευση και την παροχή των αναγκαίων εγκαταστάσεων για τους

τουρίστες, θεραπεύοντας έτσι το πρόβλημα ότι η οικολογική προστασία αποτυγχάνει χωρίς

θετική διαχείριση και οικονομικούς πόρους.

Δημιουργεί πόρους για τη χρηματοδότηση για την αποκατάσταση της πλειοψηφίας της

έκτασης του Σχεδίου σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης και τη θέσπιση οικολογικής

και πολιτιστικής διαχείρισης και στρατηγικών βελτίωσης.

Ανατρέπει την από εδώ και δεκαετίες υποβάθμιση των οικοτόπων και μείωση της

βιοποικιλότητας που έχει προκληθεί από την ανεξέλεγκτη βόσκηση, τη διάβρωση του

εδάφους, τις πυρκαγιές, την ανεξέλεγκτη ρίψη σκουπιδιών, την παράνομη άντληση νερού,

την άσκηση μη φιλικών προς το περιβάλλον γεωργικών πρακτικών, την ανεξέλεγκτη

χρήση εντομοκτόνων και λιπασμάτων και την έλλειψη οργανωμένου σχεδίου διαχείρισης

των επισκεπτών στις πιο ευαίσθητες περιοχές: την Ίτανο και το Βάι.

Σχεδιάζεται προσεκτικά ώστε να προστατεύονται οι οικότοποι προτεραιότητας και τα

σημαντικά είδη της χλωρίδας με ευαισθησία και κατάλληλη διαχείριση, με τη θέσπιση

περιοχών προστασίας, και με την επιστημονική παρακολούθηση και τακτική δημοσίευση

των αποτελεσμάτων των ερευνών.

Προστατεύει το φοινικόδασος του Βάι μέσω της ορθολογικής και αειφορικής διαχείρισης

των περιοχών του Σχεδίου που είναι υπό τον έλεγχο του Φορέα του έργου και του

Ιδρύματος και με τη δημιουργία νέας ορθολογικής στρατηγικής χρήσης των υδάτινων

πόρων για την περιοχή του Σχεδίου.

Διαχειρίζεται με υψηλού επιπέδου μεθόδους τους επισκέπτες της περιοχής, με οργανωμένο

σχέδιο διαχείρισης των επισκεπτών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τελικά

δημιουργώντας νέους υποστηρικτές της προστασίας του περιβάλλοντος.

Εφαρμόζει μεθόδους βιολογικής καλλιέργειας σε όλες τις τυχόν καλλιεργούμενες εκτάσεις

εντός και εκτός της περιοχής του Σχεδίου, σε έκταση που η Ιερά Μονή Τοπλού έχει

κρατήσει για την ίδια, κοντά στο Βάι και την Ίτανο και τη λεκάνη απορροής του

φοινικοδάσους.



ECHMES Ltd.

Εξασφαλίζει αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των κτιρίων και των οικισμών και της στρατηγικής

λειτουργίας τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να εναρμονίζονται με το τοπίο της περιοχής, με

υλικά φιλικά προς το περιβάλλον, ορθολογική χρήση και σεβασμό των φυσικών πόρων,

εξοικονόμηση ενέργειας, μεγιστοποίηση της χρήσης φυσικών βιοκλιματικών μεθόδων και

ψύξη και θέρμανση, επεξεργασία των λυμάτων από αστικές χρήσεις και ανακύκλωση

στερεών αποβλήτων και με δέσμευση να υιοθετούνται οι καινοτόμες βέλτιστες διαθέσιμες

τεχνολογίες.

Προωθεί τα φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία της περιοχής, σε συνεργασία με τις τοπικές

αρχές, ειδικευμένους επιστήμονες, τους κοινωνικούς εταίρους και τον τοπικό πληθυσμό.

Συμπερασματικά, στη βάση των προβλέψεων του Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης που αποτελεί

αναπόσπαστο τμήμα του εξεταζόμενου Σχεδίου, καθώς και του σχεδίου Δράσης Βιοποικιλότητας

που θα εκπονηθεί στη φάση της ΜΠΕ, το σχέδιο κρίνεται συμβατό με τους στόχους διατήρησης

τόσο της ΕΖΔ όσο και της ΖΕΠ της περιοχής, όπως και των γειτονικών περιοχών του δικτύου

Natura. Οι επιπτώσεις του στους συγκεκριμένους τόπους θα μπορούσαν στη δυσμενέστερη

περίπτωση, δηλαδή στην περίπτωση σαφούς αποτυχίας των προβλεπόμενων μέτρων ανόρθωσης

και προστασίας, να χαρακτηριστούν ουδέτερες, διαφορετικά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν

θετικές, μέτριες ως και σημαντικές και μακρόχρονες.

6.4.1.5. Εισαγωγή για την εκτίμηση της διατήρησης των πτηνών: 79/409, 2009/147/ΕΟΚ

και 92/43/ΕΕ

Η αξίωση για την προστασία σχετικά με τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας του άρθρου 4, παρ. 4 της

Οδηγίας 79/409, 2009/147/ΕΟΚ αντικαθίσταται από την υποχρέωση που θεσπίζεται από το άρθρο

6, παράγραφοι 2, 3 και 4 της Οδηγίας για τα Ενδιαιτήματα (οικοτόπους) και η οποία

αντιμετωπίζεται από την παρούσα εκτίμηση του άρθρου 6. Ωστόσο, η παρούσα εκτίμηση

περιλαμβάνει και τις συνέπειες που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο του άρθρου 4, παρ. 4.

Η εκτίμηση γίνεται με βάση την Οδηγία για τα άγρια πτηνά και κατά περίπτωση με βάση την

Οδηγία για τα ενδιαιτήματα 92/43/ΕΟΚ, και σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της

Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς την εφαρμογή της οδηγίας αυτής. Ειδικότερα, η εκτίμηση στηρίζεται

στις διατάξεις των άρθρων 1, 2, 3 και 4 της Οδηγίας για τα Άγρια Πτηνά.

Η εκτίμηση λαμβάνει υπ’ όψιν της το ρόλο των οδηγιών στη διατήρηση όλων των ειδών

των πτηνών που εκ φύσεως ζουν σε άγρια κατάσταση στην περιοχή.

Η εκτίμηση ερευνά τα απαραίτητα μέτρα για τη διατήρηση του πληθυσμού των ειδών των

πτηνών που εκ φύσεως ζουν σε άγρια κατάσταση στην περιοχή σε επίπεδο τέτοιο που να

ανταποκρίνεται ιδίως στις οικολογικές, επιστημονικές και πολιτισμικές απαιτήσεις ενώ

ταυτόχρονα λαμβάνει υπ’ όψιν της οικονομικές και ψυχαγωγικές απαιτήσεις, ή η

προσαρμογή του πληθυσμού των ειδών αυτών στο πιο πάνω επίπεδο.



ECHMES Ltd.

Η εκτίμηση λαμβάνει υπ’ όψιν της την ανάγκη διαφύλαξης, διατήρησης ή αποκατάστασης

επαρκούς ποικιλίας και έκτασης οικοτόπων για όλα τα είδη των πτηνών που εκ φύσεως

ζουν σε άγρια κατάσταση στην περιοχή.

Η εκτίμηση έχει λάβει υπ’ όψιν της τα μέτρα ειδικής διατήρησης που απαιτούνται σχετικά

με τους οικοτόπους των ειδών που αναφέρονται στο παράρτημα Ι και σε άλλα

αποδημητικά (μεταναστευτικά) είδη των οποίων η έλευση είναι τακτική και σχετικά με τα

μέτρα που πρέπει να ληφθούν ώστε να αποφευχθεί η ρύπανση ή φθορά των οικοτόπων

(ενδιαιτημάτων) ή οποιεσδήποτε επιζήμιες για τα πουλιά διαταράξεις, όταν έχουν

σημαντικές συνέπειες σε σχέση με τους αντικειμενικούς σκοπούς του άρθρου 4.

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ) καθορίζει διαδικασίες και υποχρεώσεις σε

σχέση με την διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, τους τύπους οικοτόπων και τα

είδη που δραστηριοποιούνται εντός αυτών. Μεταξύ των υποχρεώσεων, προβλέπεται μια σειρά από

διαδικαστικές ενέργειες και πράξεις, οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται σε κάθε προτεινόμενο

σχέδιο που ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 6 (6,3 & 6,4):

“Κάθε σχέδιο, μη άμεσα συνδεόμενο ή αναγκαίο για τη διαχείριση του τόπου, το οποίο

όμως είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, καθεαυτό ή από κοινού με

άλλα σχέδια, εκτιμάται δεόντως ως προς τις επιπτώσεις του στον τόπο, λαμβανομένων υπόψη

των στόχων διατήρησής του. Βάσει των συμπερασμάτων της εκτίμησης των επιπτώσεων στον

τόπο και εξαιρουμένης της περίπτωσης των διατάξεων της παραγράφου 4, οι αρμόδιες

εθνικές αρχές συμφωνούν για το οικείο σχέδιο μόνον αφού βεβαιωθούν ότι δεν θα

παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου περί του οποίου πρόκειται και, ενδεχομένως, αφού

εκφρασθεί πρώτα η δημόσια γνώμη.”.

“Εάν, παρά τα αρνητικά συμπεράσματα της εκτίμησης των επιπτώσεων και ελλείψει

εναλλακτικών λύσεων, ένα σχέδιο πρέπει να πραγματοποιηθεί για άλλους επιτακτικούς

λόγους σημαντικού δημοσίου συμφέροντος, περιλαμβανομένων λόγων κοινωνικής ή

οικονομικής φύσεως, το κράτος μέλος λαμβάνει κάθε αναγκαίο αντισταθμιστικό μέτρο ώστε

να εξασφαλισθεί η προστασία της συνολικής συνοχής του Natura 2000. Το κράτος μέλος

ενημερώνει την Επιτροπή σχετικά με τα αντισταθμιστικά μέτρα που έλαβε.”.

“Όταν ο τόπος περί του οποίου πρόκειται είναι τόπος όπου ευρίσκονται ένας τύπος

φυσικού οικοτόπου προτεραιότητας ή/και ένα είδος προτεραιότητας, είναι δυνατόν να

προβληθούν μόνον επιχειρήματα σχετικά με την υγεία ανθρώπων και τη δημόσια ασφάλεια ή

σχετικά με θετικές συνέπειες πρωταρχικής σημασίας για το περιβάλλον, ή, κατόπιν

γνωμοδοτήσεως της Επιτροπής, άλλοι επιτακτικοί σημαντικοί λόγοι σημαντικού δημοσίου

συμφέροντος”.

Παράλληλα ο Νόμος 4014/2011 επιβάλλει την διεξαγωγή της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης

(ΕΟΑ), ως αναπόσπαστο μέρος της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, όταν ένα έργο Α

κατηγορίας, (έργο που μπορεί να προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον), προτείνεται

να υλοποιηθεί εντός του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000. Σύμφωνα με το

συγκεκριμένο Νόμο, η ΕΟΑ πρέπει να περιλαμβάνει α) λεπτομερή καταγραφή του φυσικού

περιβάλλοντος με έμφαση στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιοχής του δικτύου



ECHMES Ltd.

Natura 2000 που ενδεχομένως επηρεαστεί από το έργο β) δέουσα εκτίμηση με στόχο την

αξιολόγηση των ενδεχόμενων επιπτώσεων από την κατασκευή και λειτουργία του έργου ιδίως ως

προς την οικολογική ακεραιότητα και τους στόχους διατήρησης της περιοχής. Με βάση αυτήν την

προσέγγιση η δέουσα εκτίμηση στοχεύει στο να αναλύσει και αξιολογήσει τις εκτιμώμενες

επιπτώσεις με ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία επί:

των τύπων οικοτόπων του Παραρτήματος Ι της Κ.Υ.Α Η.Π.14849/853/Ε103/4.4.2008 (Β΄

645), ιδίως ως προς την αντιπροσωπευτικότητα, τη σχετική επιφάνεια και το καθεστώς

διατήρησής τους,

των ειδών χλωρίδας και πανίδας του Παραρτήματος ΙΙ της Κ.Υ.Α

Η.Π.14849/853/Ε103/4.4.2008 (Β΄ 645), ιδίως ως προς το μέγεθος και την πυκνότητα των

πληθυσμών, την κατάσταση διατήρησής τους και την απομόνωσή τους,

των ειδών ορνιθοπανίδας του Παραρτήματος Ι της Κ.Υ.Α Η.Π. 37338/1807/Ε.103 (Β΄ 1495),

καθώς και άλλων ειδών μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας με σημαντική παρουσία στην

περιοχή Natura 2000, ιδίως ως προς το μέγεθος και την πυκνότητα των πληθυσμών, την

κατάσταση διατήρησής τους και την απομόνωσή τους

ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία σχετικά με το αν διασφαλίζεται η ακεραιότητα των περιοχών.

Ο τόπος (περιοχή) «Βορειοανατολικό άκρο Κρήτης (GR4320009) – 37.460 στρέμματα/ 37.46

εκτάρια προτάθηκε ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ, Special Protection Area – SPA) το 1995.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, 19.624 στρέμματα (1.962,4 εκτάρια) από τα 25.000 περίπου στρέμματα

του συνόλου της περιοχής του Σχεδίου βρίσκεται εντός αυτής της ΖΕΠ. Εκτός της ΖΕΠ

χωροθετείται η ειδική τουριστική εγκατάσταση του γηπέδου γκολφ. Ο τόπος (περιοχή)

«Διονυσάδες Νήσοι» (GR4320011) – 5.060 στρέμματα/ 506 εκτάρια προτάθηκε ως ΖΕΠ το

Φεβρουάριο του 1997. Αυτός ο τόπος καλύπτει τις νήσους Διονυσάδες οι οποίες γειτνιάζουν αλλά

βρίσκονται εξ ολοκλήρου εκτός της Περιοχής του Έργου. Αμφότερες οι ΖΕΠ περιέχονται μέσα

στα όρια της ΕΖΔ GR4320006. Η ΖΕΠ «Διονυσάδες Νήσοι» φιλοξενεί την πιο σημαντική

συνιστώσα της ορνιθοπανίδας της ΕΖΔ GR4320006.

Σε ότι αφορά στους οικοτόπους προτεραιότητας που απαντώνται στην περιοχή, αυτοί δεν

πρόκειται να επηρεαστούν σε καμία περίπτωση αρνητικά από το εξεταζόμενο Σχέδιο.




και επόπτευσης - φύλαξης και της διαχείρισης υδάτινων πόρων και της ενίσχυσης των βιολογικών

καλλιεργειών που θα λάβουν χώρα στο πλαίσιο του Σχεδίου και αναμένεται να επηρεάσουν θετικά

τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υδάτινων πόρων.



ECHMES Ltd.

6.4.1.6. Στόχοι της Οδηγίας για τα Άγρια Πτηνά

Οι στόχοι της οδηγίας είναι οι ακόλουθοι:

H διατήρηση του πληθυσμού όλων των ειδών των πτηνών που εκ φύσεως ζουν σε άγρια

κατάσταση σε ένα επίπεδο που να ανταποκρίνεται ιδιαίτερα στις οικολογικές, επιστημονικές

και πολιτισμικές απαιτήσεις, λαμβάνοντας ωστόσο υπ’ όψιν τις οικονομικές και

ψυχαγωγικές απαιτήσεις, ή η προσαρμογή του πληθυσμού των ειδών στο πιο πάνω επίπεδο.

Η διαφύλαξη, διατήρηση ή αποκατάσταση επαρκούς ποικιλίας και έκτασης οικοτόπων

(ενδιαιτημάτων) για όλα τα είδη πτηνών που εκ φύσεως ζουν σε άγρια κατάσταση.

H εξασφάλιση της επιβίωσης και αναπαραγωγής των πτηνών του παραρτήματος Ι στη ζώνη

εξάπλωσής τους καθώς και άλλων αποδημητικών ειδών των οποίων η έλευση είναι τακτική

με τη λήψη μέτρων διατήρησης, συμπεριλαμβανομένης της κατάταξης σε Ζώνες Ειδικής

Προστασίας.

Σε κάθε περίπτωση, με βάση το πνεύμα και το γράμμα της Οδηγίας για την προστασία της άγριας

ορνιθοπανίδας, για την εκτίμηση του βαθμού στον οποίο επηρεάζεται η οικολογική ακεραιότητα

της Ζώνης Ειδικής Προστασίας από το εξεταζόμενο Σχέδιο, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα

πολύτιμα χαρακτηριστικά – αξίες της περιοχής για την αναπαραγόμενη και μεταναστευτική

ορνιθοπανίδα δηλαδή:

Α) κυρίως των ειδών για τα οποία η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως ΖΕΠ (μαυροπετρίτης και

κιρκινέζι),

Β) των ειδών πτηνών προτεραιότητας σε επίπεδο ΕΕ (ειδών Παραρτήματος Ι της Οδηγίας) με

τακτική παρουσία στην περιοχή (36 είδη), και

Γ) των μεταναστευτικών πτηνών που χρησιμοποιούν τη ΖΕΠ ως τόπο ξεκούρασης και

ανεφοδιασμού κατά την εαρινή και φθινοπωρινή μετανάστευση.

Επομένως, οι επιπτώσεις στην οικολογική ακεραιότητα της Ζώνης Ειδικής Προστασίας θα πρέπει

να εξεταστούν με βάση τα παραπάνω. Με βάση την αξιολόγηση που θα προκύψει θα μπορέσουν

να εξειδικευθούν συγκεκριμένες δέσμες μέτρων αντιμετώπισης – άμβλυνσης των επιπτώσεων

αυτών, στην περίπτωση που από την αρχική αξιολόγηση δεν προκύπτει ανεπανόρθωτη βλάβη στην

οικολογική ακεραιότητα από το εξεταζόμενο Σχέδιο. Αυτά τα μέτρα θα πρέπει να αποτελέσουν

αντικείμενο ειδικής συνιστώσας του Σχεδίου Δράσης Βιοποικιλότητας που προβλέπεται να

εκπονηθεί στη φάση της ΜΠΕ του έργου.

6.4.1.7. Επιπτώσεις στην οικολογική ακεραιότητα της ΖΕΠ

Το προτεινόμενο Σχέδιο δεν θα προκαλέσει ρύπανση ή φθορά των ενδιαιτημάτων της ΖΕΠ στο

σύνολό της. Αλλαγές στα ενδιαιτήματα προβλέπεται ότι θα υπάρξουν αλλά δεν θα επηρεάσουν

αρνητικά τους σπανιότερους τύπους ενδιαιτημάτων που είναι σημαντικοί για τα πτηνά, και ειδικά

υγρότοπους και ενδιαιτήματα μακίας/δασικών συστάδων. Ο μόνος τύπος ενδιαιτήματος που

επηρεάζεται επί της ουσίας από το προτεινόμενο Σχέδιο είναι τα φρύγανα, τα οποία είναι κοινά



ECHMES Ltd.

στην Ελλάδα και των οποίων μόνο μικρό ποσοστό θα επηρεαστεί. Άλλοι τύποι ενδιαιτημάτων θα

βελτιωθούν ως προς την ποιότητά τους και θα επεκταθούν. Συγκεκριμένα οι καλλιέργειες, στις

οποίες θα εισαχθούν βιολογικές (οργανικές) μέθοδοι, και οι μακία/δασικές συστάδες, των οποίων

οι παρούσες συστάδες θα ωφεληθούν με τον έλεγχο της φωτιάς και της βόσκησης ενώ πρόσθετη

έκταση θα δημιουργηθεί με τη φύτευση φυτών αγριελιάς και χαρουπιάς. Τέλος, ο έλεγχος της

φωτιάς και της βόσκησης στο υπόλοιπο των φρυγάνων θα αναβαθμίσει της ποιότητα του

ενδιαιτήματος ως προς τις απαιτήσεις σημαντικών ειδών πτηνών (ειδών στο Παράρτημα Ι της

79/409, 2009/147, ειδών που θεωρούνται απειλούμενα κ.ο.κ.).

Καθώς τα διαφορετικά είδη πτηνών στη ΖΕΠ έχουν διαφορετικές προτιμήσεις ενδιαιτήματος, είναι

αναπόφευκτο να ωφεληθούν κάποια είδη ενώ άλλα να βρεθούν με χαμηλότερης ποιότητας ή

μικρότερης συνολικής έκτασης ενδιαίτημα από την εφαρμογή του προτεινόμενου Σχεδίου.

Οποιαδήποτε αλλαγή ενδιαιτημάτων, περιλαμβανομένων και των διαχειριστικών μέτρων που

εφαρμόζονται σε προστατευόμενες περιοχές παγκοσμίως, έχει συνέπειες τέτοιου τύπου. Επομένως,

για να ληφθούν υπόψη οι αντικρουόμενες απαιτήσεις ενδιαιτήματος των διαφορετικών ειδών

πτηνών, το κριτήριο που χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση της όποιας πιθανής φθοράς

ενδιαιτημάτων ήταν η συνολική επίπτωση στην ορνιθοπανίδα, με έμφαση στα είδη του

Παραρτήματος Ι και τα μεταναστευτικά είδη των οποίων η έλευση είναι τακτική.

Αυτή η προσέγγιση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι συνολικά θα υπάρξει βελτίωση στην ποιότητα των

ενδιαιτημάτων για την ορνιθοπανίδα του τόπου (περιοχής). Αυτή η εκτίμηση ισχύει τόσο για είδη

του Παραρτήματος Ι όσο και για τα μεταναστευτικά είδη τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται στο

Παράρτημα Ι καθώς και για τα υπόλοιπα είδη.

Η τεκμηρίωση που παρουσιάζεται όσον αφορά στα ενδιαιτήματα και την εξασφάλιση των

οικολογικών απαιτήσεων των ενδιαιτημάτων και των ειδών των Παραρτημάτων Ι και ΙΙ της

Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ ισχύει και σε αυτή την περίπτωση.

Δεν αναμένονται αρνητικές επιπτώσεις σχετικά με τη ρύπανση που θα μπορούσε να προκύψει από

το προτεινόμενο Σχέδιο. Ως προς το υδατικό περιβάλλον, σύμφωνα με μελέτες που διενεργήθηκαν

για το προτεινόμενο Σχέδιο οι επιπτώσεις προβλέπονται ιδιαίτερα περιορισμένες . Αντίθετα, όπως

εξηγείται επίσης στην περίπτωση του Άρθρου 4 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, μέσω του Σχεδίου

Αειφορικής Διαχείρισης (ΣΑΔ) αναμένεται μείωση των ρύπων, ιδιαίτερα όσον αφορά στις

επιπτώσεις των λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων από τις καλλιέργειες και της συνεπαγόμενης

ρύπανσης των υδάτων.

Περαιτέρω, ο σχεδιασμός του προτεινόμενου Σχεδίου και το συνοδεύον Σχέδιο Αειφορικής

Διαχείρισης (ΣΑΔ) εξασφαλίζουν το να μην υπάρξουν διαταράξεις οι οποίες θα μπορούσαν να

προκαλέσουν οποιαδήποτε σημαντική αρνητική επίπτωση στα πτηνά σε σχέση με τους στόχους

του Άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409, 2009/147/EEC.



ECHMES Ltd.

Συμπερασματικά, οι επιπτώσεις του Σχεδίου στην οικολογική ακεραιότητα της ΖΕΠ κρίνονται ως

θετικές, μέτριες και μακρόχρονες.

6.4.1.8. Εκτίμηση των ειδών και των ενδιαιτημάτων των πτηνών που προστατεύονται από

την Οδηγία 2009/147/ΕΟΚ εφαρμόζοντας το άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΕ

Το άρθρο 7 της Οδηγίας 92/43 προβλέπει ότι οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από το άρθρο 6

παρ.2, 3 και 4, ισχύουν και για τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από το άρθρο 4, παρ. 4 της 79/409

όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με την 2009/147. Σύμφωνα με αυτό, πραγματοποιήθηκε εκτίμηση

η οποία παρουσιάζεται κατωτέρω.

Εκτίμηση της ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης

Η ικανοποιητική κατάσταση των ενδιαιτημάτων και των ειδών της ορνιθοπανίδας στο πλαίσιο των

στόχων διατήρησης της περιοχής ως προς την 92/43 είναι σε γενικούς όρους η ίδια με αυτή των

ενδιαιτημάτων και ειδών χλωρίδας και (λοιπής) πανίδας.

Αυτό το συμπέρασμα ισχύει γενικά, λαμβανομένης υπόψη της πρόσθετης εκτίμησης σε σχέση με

τα πτηνά που παρουσιάζεται κατωτέρω.

Α) Κατά την υποβολή των Τυποποιημένων Δελτίων Δεδομένων

Τα Τυποποιημένα Δελτία Δεδομένων για τον ΤΚΕ και για αυτή τη ΖΕΠ υποβλήθηκαν το 1995 (και

τα δύο). Κάθε ένα από τα είδη πτηνών που περιλαμβάνονται στα δελτία εμφανίζεται στην περιοχή

της ΖΕΠ σε μικρό πληθυσμό (κωδικός «C», ≤ 2% του ελλαδικού πληθυσμού), ο βαθμός

διατήρησής του χαρακτηρίζεται ως μέτριος (κωδικός «B»), η απομόνωση του πληθυσμού είναι

χαμηλή (κωδικός «C») εκτός από το Μαυροπετρίτη Falco eleonorae που χαρακτηρίζεται ως

μετρίως απομονωμένος (κωδικός «B»), και η συνολική εκτίμηση της ΖΕΠ για κάθε ένα είδος

εκτιμάται ως μέτρια (κωδικός «B»).

Ως προς τα νέα είδη, που σύμφωνα με την παρούσα μελέτη προστίθενται στον κατάλογο των ειδών

της ΖΕΠ, εκτιμάται παρόμοιο καθεστώς ήτοι μικρό ποσοστό του ελλαδικού πληθυσμού, μέτρια

κατάσταση διατήρησης, μη-απομονωμένοι πληθυσμοί, και η συνολική εκτίμηση της περιοχής για

το κάθε είδος είναι μέτρια έως χαμηλή («B» ή «C»).

Υποβάθμιση ενδιαιτημάτων, παράνομες ανθρώπινες δραστηριότητες και η χρήση εντατικών

γεωργικών πρακτικών, ιδίως η χρήση φυτοφαρμάκων, είναι από τους κύριους παράγοντες που

περιορίζουν την ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των ειδών του Παραρτήματος Ι, των

μεταναστευτικών ειδών που δεν περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι και των υπόλοιπων ειδών

πτηνών.



ECHMES Ltd.

Β) Κατά το χρόνο εκπόνησης της παρούσης Μελέτης

Για όλα τα είδη πτηνών της ΖΕΠ ισχύουν όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω για τη χρονική στιγμή

υποβολής των Τυποποιημένων Δελτίων Δεδομένων, δηλαδή δεν είναι γνωστή καμία μεταβολή

στον πληθυσμό ή στις εκτιμήσεις.

Γ) Μετά την εφαρμογή του Σχεδίου

Τα κατωτέρω προβλέπονται για όλα τα είδη πτηνών της ΖΕΠ:

Σταθερός ή λίγο αυξημένος πληθυσμός χάρις στα μέτρα που προβλέπονται στο Σχέδιο

Αειφορικής Διαχείρισης (φύλαξη, έλεγχος παράνομων δραστηριοτήτων, διαχρονική

παρακολούθηση των πληθυσμιακών μεταβολών, ανόρθωση οικοτόπων, ενίσχυση βιολογικής

καλλιέργειας κ.λπ.).

Σταθερή ή βελτιωμένη εκτίμηση της διατήρησης καθώς θα παρασχεθούν ενεργά μέτρα

προστασίας και διαχείρισης.

Σταθερή ή βελτιωμένη συνολική εκτίμηση για κάθε ένα είδος.

Εκτίμηση εάν υφίστανται οι οικολογικές απαιτήσεις που θα εξασφαλίσουν ικανοποιητική

κατάσταση διατήρησης

Η εκτίμηση των οικολογικών απαιτήσεων που θα εξασφαλίσουν ικανοποιητική κατάσταση

διατήρησης για την ορνιθοπανίδα είναι σε γενικούς όρους ίδια με αυτή για τη χλωρίδα και τη

(λοιπή) πανίδα στο πλαίσιο του συνολικού στόχου της διατήρησης της βιολογικής ποικιλότητας.

Κατά την υλοποίηση του προτεινόμενου Σχεδίου και την εφαρμογή του ΣΑΔ που θα

οριστικοποιηθεί κατά το στάδιο της ΜΠΕ και θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται πριν την κατασκευή

των επί μέρους εγκαταστάσεων που προβλέπονται στο Σχέδιο, τα μέτρα που έχουν σχεδιαστεί

σύμφωνα με τις ειδικές οικολογικές απαιτήσεις των ειδών της ορνιθοπανίδας και των

ενδιαιτημάτων τους εκτιμάται ότι θα επιτύχουν τους στόχους διατήρησης και την ενίσχυση της

βιοποικιλότητας.

Βάσει των προαναφερθέντων, οι πληροφορίες που έχουν προκύψει τόσο κατά την υποβολή των

Τυποποιημένων Δελτίων Δεδομένων όσο και κατά την καταγραφή των οικολογικών

χαρακτηριστικών της περιοχής υποδηλώνουν υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία

καθιστά την επίτευξη της ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης μη ρεαλιστικό στόχο σε

μακροπρόθεσμη βάση.

Αυτή η υποβάθμιση επηρεάζει αρνητικά κάποιες οικολογικές απαιτήσεις οι οποίες είναι

απαραίτητες για την επίτευξη της ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης για την ορνιθοπανίδα.

Αυτές οι απαιτήσεις περικλείουν με τη σειρά τους τις οικολογικές ανάγκες σε βιοτικούς και

αβιοτικούς παράγοντες βάσει των οποίων η ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των ειδών

μπορεί να εξασφαλιστεί.



ECHMES Ltd.

Επομένως, η εξασφάλιση των οικολογικών απαιτήσεων προϋποθέτει την επίτευξη της

ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης και περαιτέρω το γενικό στόχο της Οδηγίας 92/43,

δηλαδή τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας.

Κατά την εφαρμογή του προτεινόμενου Σχεδίου και του ΣΑΔ, το οποίο θα προβλέπει όλα τα

προαναφερόμενα μέτρα που σχεδιάστηκαν σύμφωνα με τις ειδικές οικολογικές απαιτήσεις των

ειδών της ορνιθοπανίδας, ο στόχος αυτός αναμένεται να επιτευχθεί. Αυτά τα μέτρα στοχεύουν όχι

μόνο στην επίτευξη των στόχων της διατήρησης αλλά και την ακεραιότητα της ΖΕΠ πέρα από

τους στόχους αυτούς.

Επομένως δεν αναμένονται αξιόλογες επιπτώσεις στα είδη πτηνών, τους πληθυσμούς τους και τους

κρίσιμους για τη διατήρηση τους βιοτόπους τους από το εξεταζόμενο Σχέδιο.

Πιο συγκεκριμένα:

Με βάση τη σημασία και χρήση της περιοχής από το είδος χαρακτηρισμού μαυροπετρίτης,

καθώς και τα χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου Σχεδίου, δεν αναμένονται σημαντικές

αρνητικές επιπτώσεις στο συγκεκριμένο είδος χαρακτηρισμού της ΖΕΠ. Αντίθετα, με

κατάλληλο σχεδιασμό και ενεργή διαχείριση της περιοχής, υπάρχουν οι προϋποθέσεις για

αναβάθμιση των συνθηκών ενδιαιτήματος της ΖΕΠ και επομένως της κατάστασης

διατήρησής της για το είδος.

Με βάση τη σημασία και χρήση της περιοχής από το από το είδος χαρακτηρισμού

κιρκινέζι, καθώς και τα χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου Σχεδίου, δεν αναμένονται

αρνητικές επιπτώσεις στο συγκεκριμένο είδος χαρακτηρισμού της ΖΕΠ.

Σε ότι αφορά στα θαλασσοπούλια, δεν αναμένονται αξιόλογες αρνητικές επιπτώσεις στους

βιοτόπους φωλιάσματος του αναπαραγόμενου θαλασσοκόρακα. Δεν αναμένονται

σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα λιβάδια Ποσειδωνίας, δηλαδή στους κύριους

βιοτόπους τροφοληψίας θαλασσοκόρακα και αιγαιόγλαρου. Σε ότι αφορά στα πελαγικά

είδη, οι βιότοποι τους δεν επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από το εξεταζόμενο Σχέδιο.

Δεν αναμένονται αξιόλογες αρνητικές επιπτώσεις στους βιοτόπους αναπαραγωγής των

αρπακτικών πετρίτη και αετογερακίνας (λιθώνες), οι οποίοι εντάσσονται στην Ειδική

Ζώνη Προστασίας Φυσικού και Πολιτιστικού Κεφαλαίου και Φυσιολατρικής Αναψυχής,

Ζώνη Β του ΕΣΧΑΣΕ. Οι επιπτώσεις στους βιοτόπους τροφοληψίας των αρπακτικών

πτηνών (φρυγανότοποι και καλλιέργειες), θεωρούνται μικρής κλίμακας και οπωσδήποτε

αναστρέψιμες μέσα από κατάλληλο πρόγραμμα ενεργής διαχείρισης της περιοχής.

Οι βιότοποι αναπαραγωγής των στρουθιόμορφων ειδών δεν αναμένεται να επηρεαστούν

σε σημαντικό βαθμό αρνητικά από το εξεταζόμενο Σχέδιο, αντίθετα υπάρχουν σημαντικές

πιθανότητες να αναβαθμιστούν σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση.

Σε ότι αφορά στα διερχόμενα υγροτοπικά είδη, δεν αναμένονται σημαντικές αρνητικές

επιπτώσεις στους βιοτόπους τροφοληψίας και καταφυγίου τους από το εξεταζόμενο

Σχέδιο, το οποίο εξαιρεί τους υγροτόπους της περιοχής από τη ζώνη παρεμβάσεων.

Σε ότι αφορά στα διερχόμενα αρπακτικά, οι βιότοποι αυτοί δεν πρόκειται να επηρεαστούν

σε αξιόλογο βαθμό αρνητικά ως προς την έκταση και την οικολογική τους κατάσταση.



ECHMES Ltd.

Αντίθετα στην περίπτωση των καλλιεργειών αναμένεται αναβάθμιση. Η προσθήκη των

ανοικτών εκτάσεων του γκολφ, στους διαθέσιμους για τα αρπακτικά και τον αετομάχο

βιοτόπους της περιοχής, μπορεί επίσης να έχει θετικό αντίκτυπο, εφόσον κατά τη φάση της

ΜΠΕ ενσωματωθούν στο σχεδιασμό προβλέψεις για τη δημιουργία φιλικών προς την

ορνιθοπανίδα ενδιαιτημάτων.

Σε ότι αφορά στην υπόλοιπη μεταναστευτική ορνιθοπανίδα, δεν αναμένονται σημαντικές

αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ΖΕΠ ως ενδιάμεσος σταθμός ανεφοδιασμού των

μεταναστευτικών από το εξεταζόμενο Σχέδιο.

Σε ότι αφορά στις σωρευτικές επιπτώσεις που σχετίζονται με άλλα υφιστάμενα έργα και

παρεμβάσεις στην περιοχή, όπως τα αιολικά πάρκα, οι τουριστικές υποδομές, η εκτός

σχεδίου δόμηση, η ανάπτυξη εντατικής μορφής καλλιεργειών, η ύπαρξη δύο ναυτικών

βάσεων στην άμεση γειτνίαση της περιοχής του Σχεδίου, αυτές εκτιμάται ότι μπορούν να

είναι σημαντικές αν δεν ληφθούν συγκεκριμένα και συντονισμένα μέτρα θεσμικής

προστασίας και διαχείρισης της ΖΕΠ, τα οποία υα ενσωματώνουν τις αναγκαίες ρυθμίσεις

και παρεμβάσεις διαχείρισης για τη διασφάλιση της καλής κατάστασης διατήρησης της

ΖΕΠ.

Γενικά ένας στοχευμένος σχεδιασμός εναρμονισμένων διαχειριστικών παρεμβάσεων, με

βάση ειδικό Σχέδιο Δράσης, που θα αναβαθμίζουν την κατάσταση διατήρησης της ΖΕΠ ως

ενδιάμεσου σταθμού μετανάστευσης, πολύτιμο τόπο ανεφοδιασμού για τη μεταναστευτική

ορνιθοπανίδα, θα μπορούσε να αμβλύνει ή και να εξαλείψει τις όποιες επιπτώσεις του

εξεταζόμενου Σχεδίου στην ορνιθοπανίδα.

Συμπερασματικά η κατάσταση των πληθυσμών της ορνιθοπανίδας και τα χαρακτηριστικά

του εξεταζόμενου σχεδίου είναι τέτοια που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να υποστηριχτεί

βάσιμα η εκτίμηση ότι θα μπορούσε να παραβλαφθεί ανεπανόρθωτα η οικολογική

ακεραιότητα της ΖΕΠ, ως προς τα είδη πτηνών που υποστηρίζει, ως προς τους πληθυσμούς τους

ή ως προς τους βιοτόπους τους, τόσο ως προς την έκταση όσο και ως προς την κατάσταση

διατήρησής τους. Για τους τελευταίους οι επιπτώσεις του εξεταζόμενου Σχεδίου θεωρούνται

μικρής σημασίας να αναστρέψιμες στην περίπτωση που ληφθούν τα αναγκαία μέτρα άμβλυνσης

της σημαντικότητας και αποκατάστασης της κατάστασης διατήρησής τους, με βάση τις

οικολογικές απαιτήσεις των σημαντικών ειδών της περιοχής. Ιδίως αν αυτό προβλεφθεί να γίνει

στο πλαίσιο ενός συστήματος ενιαίας, εστιασμένης και λελογισμένης διαχείρισης της Ζώνης

Ειδικής Προστασίας, με βάση τις προβλέψεις της ελληνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

6.4.1.9. Φθορά των ενδιαιτημάτων

Για τους λόγους που αναφέρονται ανωτέρω, η εκτίμηση για τη φθορά των ενδιαιτημάτων που

γίνεται σε σχέση με τη χλωρίδα και την πανίδα ισχύει εξ ίσου και σε σχέση με την εκτίμηση των

ενδιαιτημάτων για την ορνιθοπανίδα.



ECHMES Ltd.

6.4.1.10. Διατάραξη των ειδών

Και πάλι, για τους λόγους που αναφέρονται ανωτέρω, η εκτίμηση για τη διατάραξη των ειδών που

γίνεται σε σχέση με τη χλωρίδα και την πανίδα ισχύει εξ ίσου και σε σχέση με την εκτίμηση των

ενδιαιτημάτων για την ορνιθοπανίδα.

6.4.1.11. Ακεραιότητα

Το προτεινόμενο Σχέδιο δεν θα επηρεάσει αρνητικά την ακεραιότητα της ΖΕΠ σε σχέση τόσο με

τους στόχους διατήρησης όσο και με την ακεραιότητα της περιοχής σε οικολογικό επίπεδο. Ειδική

μέριμνα έχει ληφθεί για την εφαρμογή μέτρων τα οποία θα ευνοήσουν όχι μόνο τα ενδιαιτήματα

και τα είδη των πτηνών που σχετίζονται με αυτούς τους στόχους αλλά και για άλλα ενδιαιτήματα

και είδη των οποίων η διατήρηση θεωρείται σημαντική για την περιοχή από οικολογική άποψη.

6.4.1.12. Γενικά συμπεράσματα για την εκτίμηση σε εφαρμογή του άρθρου 4 της Οδηγίας

2009/147 (πρώην 79/409), για την προστασία των άγριων πτηνών και του άρθρου 6

της Οδηγίας 92/43, για την προστασία των οικοτόπων

Με βάση όσα αναλύθηκαν στις προηγούμενες παραγράφους προκύπτει με σαφήνεια ότι το

εξεταζόμενο Σχέδιο δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να διαταράξει σε ανεπανόρθωτο βαθμό την

οικολογική ακεραιότητα και τους στόχους διατήρησης της ΕΖΔ και των ΖΕΠ που επηρεάζονται

από αυτό. Τόσο οι θέσεις όσο και η έκταση των προβλεπόμενων υποδομών και δραστηριοτήτων

έχουν επιλεγεί ώστε να ελαχιστοποιηθούν ή και να αποκλειστούν οι επιπτώσεις στους οικοτόπους

και στα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χλωρίδας και πανίδας της περιοχής. Παράλληλα, υπό την

προϋπόθεση πιστής υλοποίησης των προτεινόμενων μέτρων διαχείρισης της περιοχής, εκτιμάται

ότι μεσο-μακροπρόθεσμα θα υπάρξει σαφής αναβάθμιση της συνολικής κατάστασης διατήρησής

της, προς όφελος του βιολογικού αποθέματος και των στόχων διατήρησης των επηρεαζόμενων

περιοχών του δικτύου Natura 2000.

Πιο συγκεκριμένα, σε ότι αφορά στην Οδηγία 92/43 συμπεραίνεται ότι:

Δεν πρόκειται να επηρεαστούν είτε με καταστροφή είτε με διατάραξη ή υποβάθμιση στον

παραμικρό βαθμό οι οικότοποι προτεραιότητας που απαντώνται στην περιοχή.

Σε ότι αφορά στο φοινικόδασος Βάι, το οποίο εξαιρείται οποιασδήποτε παρέμβασης από

το Σχέδιο, είναι σαφές ότι δεν πρόκειται να επηρεαστούν αρνητικά στον παραμικρό βαθμό

οι οικότοποι που απαντώνται στην περιοχή, αντίθετα εκτιμάται ότι θα υπάρξει σημαντική

αναβάθμιση των οικολογικών συνθηκών, μέσω των μέτρων που προτείνεται να ληφθούν

για το σύνολο της λεκάνης απορροής του πολύτιμου αυτού τόπου.

Σε ότι αφορά στα προστατευόμενα είδη χλωρίδας, το εξεταζόμενο Σχέδιο δεν πρόκειται να

τα επηρεάσει αρνητικά ως προς τους πληθυσμούς, την κατανομή τους και την κατάσταση



ECHMES Ltd.

διατήρησης τους. Τα μέτρα που προτείνονται αναμένεται να οδηγήσουν στη

μακροπρόθεσμη αναβάθμιση της κατάστασης διατήρησής τους.

Σε ότι αφορά στα προστατευόμενα είδη πανίδας πλην πτηνών, το εξεταζόμενο Σχέδιο δεν

πρόκειται να τα επηρεάσει αρνητικά ως προς τους πληθυσμούς, την κατανομή τους και την

κατάσταση διατήρησης τους. Τα μέτρα που προτείνονται αναμένεται να οδηγήσουν στη


Σε ότι αφορά στην Οδηγία 2009/147 (πρώην 79/409),συμπεραίνεται ότι:

Σε ότι αφορά στα προστατευόμενα είδη ορνιθοπανίδας το εξεταζόμενο Σχέδιο δεν

πρόκειται να τα επηρεάσει αρνητικά ως προς τους πληθυσμούς, την κατανομή τους και την

κατάσταση διατήρησης τους. Τα μέτρα που προτείνονται αναμένεται να οδηγήσουν στη


Δεν θα υπάρξει διατάραξη άλλων ειδών χλωρίδας ή πανίδας η οποία θα μπορούσε να είναι

σημαντική για την ορνιθοπανίδα σχετικά με τους στόχους της Οδηγίας 2009/147 (πρώην

79/409).

Οι πληθυσμοί σχεδόν όλων των ειδών του Παραρτήματος Ι, των μεταναστευτικών ειδών

που δεν συμπεριλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι καθώς και των υπόλοιπων ειδών θα

διατηρηθούν και πιθανότατα πολλοί από αυτούς θα αυξηθούν μακροπρόθεσμα.

Σχεδόν όλα τα είδη του Παραρτήματος Ι της 79/409, 2009/147, καθώς τα υπόλοιπα είδη

πτηνών θα διατηρήσουν τη φυσική τους εξάπλωση και η εξάπλωσή τους δεν είναι πιθανό

να συρρικνωθεί στο προβλεπόμενο μέλλον.

Τα ενδιαιτήματα όλων των ειδών του Παραρτήματος Ι και υπόλοιπων ειδών πτηνών θα

συνεχίσουν να υπάρχουν σε έκταση αρκετή για τη διατήρηση των πληθυσμών τους

μακροπρόθεσμα.

Δεν θα υπάρξει ρύπανση, φθορά ενδιαιτημάτων ή διαταράξεις επιβλαβείς για την

ορνιθοπανίδα και οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις σε σχέση με

τους στόχους του άρθρου 4 της Οδηγίας 2009/147.

6.4.2. Πληθυσμός – Ανθρώπινη υγεία

Η προτεινόμενη ήπια τουριστική ανάπτυξη του Σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ θεωρείται ότι θα

επηρεάσει θετικά την κοινωνική συνοχή της περιοχής τόσο με την ενίσχυση του μόνιμου

πληθυσμού όσο και με την συγκράτηση – επάνοδο στην περιοχή νέων ηλικιακά, υψηλού επιπέδου

παραγωγικών δυνάμεων μεταβάλλοντας θετικά την πληθυσμιακή – ηλικιακή σύνθεση της

περιοχής. Ως συνέπεια αναμένεται πύκνωση και αναβάθμιση των υποδομών υγείας που θα έχει ως

αποτέλεσμα την προστασία της ανθρώπινης υγείας και τη βελτίωση των συνθηκών περίθαλψης. Η

ταυτόχρονη εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων ελέγχου των επιπέδων θορύβου και ρύπων

καθώς και η αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων θα οδηγήσει σε βελτίωση των συνθηκών

διαβίωσης του τοπικού πληθυσμού και κατά συνέπεια στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου του και

της υπάρχουσας δυνατότητας αναψυχής. Η προώθηση των βιολογικών καλλιεργειών αναμένεται



ECHMES Ltd.

να συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση του μόνιμου πληθυσμού τόσο παρέχοντας εργασία σε νέους

της περιοχής όσο και παράγοντας προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας.

Στο σχεδιασμό του ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ προβλέπεται επίσης υψηλού επιπέδου τρόπος διαχείρισης του

τουριστικού ρεύματος με εφαρμογή προγραμμάτων διαχείρισης των επισκεπτών και

προγραμμάτων που θα τους παρέχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τους κατοίκους και τη

φύση. Τέλος η προώθηση αειφορικών μεθόδων κυκλοφορίας από τους επισκέπτες και το

προσωπικό στo πλαίσιο εφαρμογής ενός σχεδίου πράσινης κυκλοφορίας θα οδηγήσει στη μείωση

της χρήσης ιδιόκτητων αυτοκινήτων από τους επισκέπτες και το προσωπικό και κατ΄ επέκταση

στην άμβλυνση των επιπτώσεων από επιπρόσθετη κυκλοφορία στην περιοχή.

Σημαντικά θα είναι τα οφέλη στην ανάπτυξη δομών εκπαίδευσης και καινοτομίας στον τουρισμό.

Με βάση τα στοιχεία του ΙΟΒΕ (2013), το ποσοστό των απασχολούμενων στα τουριστικά

καταλύµατα που είναι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι µικρότερο σε

σχέση µε κύριους ανταγωνιστικούς προορισμούς στην Ευρώπη. Με βάση το µορφωτικό επίπεδο, η

πλειοψηφία (45%) των απασχολουμένων στις υπηρεσίες καταλύµατος στην Ελλάδα είναι

απόφοιτοι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Υψηλό είναι και το ποσοστό των ατόµων που έχουν

ολοκληρώσει µόνο την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ή το Γυμνάσιο (38%).

Αντίστοιχα, οι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελούν το 16% των απασχολουμένων,

όταν στο σύνολο των κλάδων το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώνεται στο 26%. Η τάση αυτή

αποδίδεται, εν µέρει, στο γεγονός ότι ο τουρισµός αποτελεί τοµέα έντασης εργασίας, µε

αποτέλεσµα να αξιοποιεί προσωπικό µε χαμηλότερο βαθµό εξειδίκευσης. Ταυτόχρονα όµως,

αναδεικνύει την αδυναµία πολλών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τουριστικό τοµέα

να προσελκύσουν ανθρώπινο δυναµικό µε ειδίκευση σε κάποιο επιστημονικό αντικείμενο, λόγω

των πολλών µικρών µονάδων που αναπτύσσονται στο πρότυπο της οικογενειακής επιχείρησης,

όσο και της εποχικής δραστηριότητας η οποία λειτουργεί ανασταλτικά για τα άτοµα που

επιθυµούν να προσφέρουν την εργασία τους σε συστηµατική (δωδεκάµηνη) βάση.

Ως προς αυτό το χαρακτηριστικό µάλιστα καταγράφεται διαφορά σε σχέση µε άλλους

ευρωπαϊκούς ανταγωνιστικούς προορισμούς, καθώς το ποσοστό των απασχολούμενων στις

υπηρεσίες καταλύµατος που είναι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι κατά µέσο όρο

υψηλότερο σε σχέση µε την Ελλάδα. Το γεγονός αυτό, αναδεικνύει το σηµαντικό ρόλο της

τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην αναβάθµιση των προσφερόµενων τουριστικών

υπηρεσιών και της ανάδειξης της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας.

Εμμέσως, το ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ:

Προωθεί την ανάπτυξη και κοινωνική καταξίωση της τουριστικής επιστήμης στην

περιοχή, συντελώντας στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των τουριστικών

επιχειρήσεων

Ευνοεί τη σύνδεση της τουριστικής έρευνας και εκπαίδευσης με τις πραγματικές ανάγκες

της τουριστικής αγοράς, τοπικής και εθνικής



ECHMES Ltd.

Αναβαθμίζει την εγχώρια τουριστική εκπαίδευση και επομένως ενισχύει την εγχώριο

τουριστικό κλάδο στα πλαίσια του διεθνούς ανταγωνισμού

Ευνοεί τη δημιουργία ικανών στελεχών και επιστημόνων με εξειδικευμένη κατάρτιση στα

τουριστικά ζητήματα για τη στελέχωση των ιδιωτικών και δημόσιων επιχειρήσεων και

οργανισμών.

Αναβαθμίζει τις δυνατότητες και προοπτικές επαγγελματικής απασχόλησης για τα στελέχη

και τους επιστήμονες τουρισμού

Ενθαρρύνει την εδραίωση της τουριστικής πολιτικής και σχεδιασμού σε τοπικό, εθνικό και

διεθνές επίπεδο βάσει των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης

Η ενίσχυση του τοπικού πληθυσμού και η σημαντική αύξηση του αριθμού διανυκτερεύσεων

τουριστών θα έχει σαν αποτέλεσμα να αυξηθεί η ζήτηση για υπηρεσίες και εγκαταστάσεις

ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στο Ανατολικό Λασίθι. Επί του παρόντος, οι υποδομές αυτές

είναι συγκεντρωμένες στο Νοσοκομείο και το Κέντρο Υγείας της Σητείας, αν και υπάρχουν και

μεμονωμένοι ιατροί που εξυπηρετούν ορισμένες αγροτικές κοινότητες. Την περίοδο αυτή

βρίσκονται σε εξέλιξη πρωτοβουλίες για να βελτιωθεί η ποιότητα και η πρόσβαση στις υπηρεσίες

υγείας και κοινωνικής πρόνοιας στην Κρήτη, περιλαμβανομένης της περιοχής του Σχεδίου. Αυτό

αποτελεί ειδική πρόκληση για τις απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές με σχετικά αυξημένο

ποσοστό ηλικιωμένων κατοίκων. Η Κρήτη κατέχει πρωτοπόρο θέση στην προσπάθεια να

αξιοποιηθεί η δυναμική των τεχνολογιών πληροφορικής στη βελτίωση της παροχής υπηρεσιών

υγείας με την υλοποίηση έργων όπως το HYGEIAnet, στο οποίο συμμετέχουν η Περιφέρεια

Κρήτης, φορείς παροχής υπηρεσιών Ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (νοσοκομεία, κέντρα υγείας

και αγροτικοί ιατροί), το Πανεπιστήμιο Κρήτης και φορείς Τεχνολογιών Πληροφορίας και

Τηλεπικοινωνιών. Το HYGEIAnet παρέχει τη δυνατότητα σε μεμονωμένα άτομα και στις τοπικές

κοινότητες να προβαίνουν σε εμπεριστατωμένες επιλογές για την υγεία τους, για την υγεία των

άλλων και για το σύστημα υγείας της Κρήτης. Βασίζεται σε μια περιφερειακή υποδομή

ενημέρωσης για θέματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που αποσκοπεί στη βελτίωση της

ποιότητας και της δυνατότητας πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας και την παροχή ολοκληρωμένων

υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Παρέχει πληροφορίες και υπηρεσίες που αποτελούν

το θεμέλιο της υπευθυνότητας, της συνεχούς βελτίωσης των υπηρεσιών υγείας και της καλύτερης

κατανόησης των βασικών παραμέτρων του συστήματος υγείας από τον πληθυσμό.

Η αύξηση της ζήτησης υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που θα προκύψει από την

υλοποίηση του προτεινόμενου σχεδίου θα αποτελέσει ένα πρόσθετο κίνητρο για την εφαρμογή

παρόμοιων προγραμμάτων και θα συμβάλλει στη γενική βελτίωση του επιπέδου των υπηρεσιών

υγείας οι οποίες παρέχονται στον πληθυσμό του Ανατολικού Λασιθίου. Αυτό θα συμβάλει στη

βελτίωση της ποιότητας ζωής, την αύξηση των προσδοκιών και θα ενθαρρύνει περισσότερους

νέους να παραμείνουν στην περιοχή για να εργαστούν και να δημιουργήσουν οικογένειες.

Με βάση τα παραπάνω η συμβολή του προτεινόμενου ολοκληρωμένου Σχεδίου ήπιας τουριστικής

ανάπτυξης αναμένεται να έχει θετική συμβολή σε θέματα εκπαίδευσης πληθυσμού και προστασίας

και βελτίωσης της δημόσιας υγείας. Συμπερασματικά, οι αναμενόμενες επιπτώσεις στον πληθυσμό



ECHMES Ltd.

και την ανθρώπινη υγεία της περιοχής από την υλοποίηση του προτεινόμενου σχεδίου κρίνονται

ως προς το είδος τους θετικές, ως προς το μέγεθός τους μέτριες έως ισχυρές ως προς την διάρκειά

τους μακροχρόνιες και ως προς την δυνατότητα ανάταξης μη αναστρέψιμες καθ’όλη τη διάρκεια

υλοποίησης και λειτουργίας του σχεδίου.

6.4.3. Έδαφος

Η υλοποίηση του Σχεδίου Πρότυπης Αειφορικής Τουριστικής Ανάπτυξης αναμένεται να

επηρεάσει σε μικρό βαθμό το ρυθμό απορρόφησης και απόπλυσης του εδάφους λόγω της

περιορισμένης 108 στρ. (10,8 εκτάρια) επιφάνειας η οποία τελικά θα δομηθεί. Οι αναμενόμενες

αυτές αρνητικές επιπτώσεις θα περιοριστούν σημαντικά με την εφαρμογή του κατάλληλου

προγράμματος φυτεύσεων με αυτοφυή είδη χλωρίδας. Μέσω της εφαρμογής του προγράμματος θα

υπάρξει σημαντική μείωση των πιέσεων στο έδαφος γεγονός που θα συνεισφέρει σημαντικά στην

προστασία του από τη διάβρωση και την ερημοποίηση και γενικότερα στην αναβάθμιση της

περιοχής. Σύμφωνα επίσης με το σχεδιασμό οι χώροι πράσινου θα αυξηθούν καθώς προβλέπεται

συνεκτική δόμηση εντός της Ζώνης Α (Τουρισμός-Αναψυχή) καθώς επίσης και Ζώνες προστασίας

φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου με μηδενική δόμηση.

Οι επιπτώσεις στα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του εδάφους συνδέονται κατά βάση με την

παραγωγή υγρών και στερεών αποβλήτων. Η ολοκληρωμένη διαχείριση υγρών και στερεών

αποβλήτων αποτελεί βασικό στόχο της πρότυπης τουριστικής ανάπτυξης ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ έτσι

ώστε να περιοριστούν στο ελάχιστο οι πιθανές επιπτώσεις στο έδαφος. Ταυτόχρονα η επέκταση

των βιολογικών καλλιεργειών και της οργανικής λίπανσης σε όλες τις τυχόν καλλιεργούμενες

εκτάσεις εντός και εκτός της περιοχής του Σχεδίου θα συμβάλλει επίσης στην προστασία της

αλλοίωσης του εδάφους.

Α. Επιπτώσεις από τα υγρά απόβλητα

Κατά τη φάση πλήρους ανάπτυξης του Σχεδίου οι κατηγορίες των υγρών αποβλήτων που

αναμένεται να παράγονται είναι:

Αστικά λύματα, τα οποία θα προέρχονται από την αστική κατανάλωση νερού των

παραθεριστών, των επισκεπτών και του προσωπικού των εγκαταστάσεων.

Ο αλμόλοιπος που θα παράγεται στον Σταθμό Αφαλάτωσης.

Οι επιφανειακές απορροές και διηθήσεις από τις αρδευόμενες περιοχές (γήπεδο γκολφ και

χώροι πρασίνου εντός των τουριστικών εγκαταστάσεων).

Όπως αναφέρεται στην σχετική απόφαση ορισμού αποδέκτη (Ν.Α. 20924/28.07.2006 ΦΕΚ Β΄

1223/2006) η διάθεση του αλμόλοιπου που θα παράγεται στον Σταθμό Αφαλάτωσης θα γίνεται

μέσω υπόγειου σωληνωτού αγωγού σε θαλάσσια περιοχή. Κατά τη μεταφορά του αλμόλοιπου από

τον Σταθμό Αφαλάτωσης μέχρι το σημείο τελικής διάθεσής του δεν αναμένονται αρνητικές

επιπτώσεις στο έδαφος προερχόμενες από βλάβη του αγωγού, καθώς θα εφαρμοστούν όλα τα

απαραίτητα, προληπτικά κυρίως, μέτρα για αποτροπή αστοχιών και διαρροών.



ECHMES Ltd.

Επιπτώσεις από τα αστικά λύματα

Από τα παραγόμενα αστικά λύματα που θα προέρχονται από την κατανάλωση νερού των

παραθεριστών, των επισκεπτών και του προσωπικού των τουριστικών καταλυμάτων, τα οποία

αποτελούν και την κύρια πηγή υγρών λυμάτων από τη λειτουργία του Έργου, δε θα υπάρξουν

άμεσες ή έμμεσες αρνητικές επιπτώσεις στα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του εδάφους,

δεδομένου ότι όλα τα αστικά λύματα να οδηγούνται προς επεξεργασία σε Μονάδες Επεξεργασίας

Λυμάτων. Ως εκ τούτου, καμία ποσότητα αστικών λυμάτων δεν θα διαχέεται με οποιοδήποτε

τρόπο στο έδαφος και το φυσικό περιβάλλον πριν την επεξεργασία του.

Κατά την μεταφορά των λυμάτων από τις πηγές παραγωγής τους μέχρι τις Μονάδες Επεξεργασίας

Λυμάτων, αλλά και από την καθ’ αυτό λειτουργία των Μονάδων δεν αναμένονται επιπτώσεις στο

έδαφος που να προέρχονται από βλάβη του αποχετευτικού δικτύου και των εγκαταστάσεων καθώς

θα εφαρμοστούν όλα τα απαραίτητα, προληπτικά κυρίως, μέτρα για αποτροπή τέτοιου

ενδεχόμενου.

Συμπερασματικά, οι επιπτώσεις από τα αστικά λύματα στα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του

εδάφους κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους ουδέτερες.

Επιπτώσεις από τις επιφανειακές απορροές και διηθήσεις από τις αρδευόμενες περιοχές

Κατά τη φάση λειτουργίας του Έργου θα απαιτηθεί η άρδευση εκτάσεων και συγκεκριμένα:

Άρδευση γηπέδου γκολφ

Άρδευση χώρων πρασίνου με τα υψηλής ποιότητας επεξεργασμένα νερά

Από τις επιφανειακές απορροές και διηθήσεις των αρδευόμενων εκτάσεων (γήπεδο γκολφ και

χώροι πρασίνου) αναμένονται μικρές, μη σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα φυσικά και χημικά

χαρακτηριστικά του εδάφους, δεδομένου ότι προβλέπεται η ορθολογική χρήση των υδατικών

πόρων και δίνεται προτεραιότητα σε οργανικές μεθόδους καλλιέργειας και διαχείρισης των

εκτάσεων αυτών.

Μη ελεγχόμενη χρήση εντομοκτόνων και λοιπών χημικών ουσιών που θα μπορούσαν να

προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην ποιοτική σύνθεση του εδάφους δεν θα υπάρξει καθώς θα

υιοθετηθούν μέθοδοι φιλικές προς το περιβάλλον, ελαχιστοποιώντας έτσι τις δυνητικές επιπτώσεις

στο έδαφος και τους λοιπούς αποδέκτες από τις αρδεύσεις.

Η ποιότητα των υδάτων με τα οποία θα αρδευτούν οι ως άνω επιφάνειες είναι καλή και δεν

περιέχει συστατικά που μπορεί να δημιουργήσουν αρνητικές επιπτώσεις κατά την απορροή ή την

διήθησή τους στο έδαφος και το υπέδαφος.

Όπως είναι γνωστό οι ποσότητες των αρδευόμενων υδάτων που ενδέχεται να διηθηθούν στο

έδαφος και τα ύδατα, εξαρτώνται από ποικίλους φυσικούς παράγοντες, όπως οι κλιματολογικές

συνθήκες, οι γεωλογικές και εδαφολογικές συνθήκες, αλλά σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης οι

εφαρμοζόμενες πρακτικές άρδευσης και συντήρησης των χώρων αυτών. Τόσο στο γήπεδο γκολφ



ECHMES Ltd.

όσο και στο πράσινο που θα εγκατασταθεί εντός των τουριστικών εγκαταστάσεων θα εφαρμοσθεί

ορθολογικό σύστημα άρδευσης, το οποίο θα ρυθμίζεται σύμφωνα με τις εκάστοτε υδατικές

ανάγκες των φυτών και τις εκάστοτε κλιματικές συνθήκες που θα επικρατούν στην περιοχή

(βροχοπτώσεις, ξηρασία, υψηλές θερμοκρασίες). Ειδικά κατά τους θερινούς μήνες ιδιαίτερη

προσοχή θα δοθεί στη ρύθμιση των ωρών κατά τις οποίες θα αρδεύονται οι επιφάνειες. Σκοπός της

ποσοτικής και χρονικής διαχείρισης των αρδευόμενων υδάτων που θα παρέχονται είναι η επίτευξη

της μέγιστης προσρόφησης αυτών από τα φυτά και την ελαχιστοποίηση των απορροών.

Ειδικότερα, για το γήπεδο γκολφ προβλέπεται λεπτομερής καθορισμός των απαιτούμενων

ποσοτήτων λιπασμάτων ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη αξιοποίησή τους με ταυτόχρονη μετρίαση

οποιονδήποτε αρνητικών επιπτώσεων. Σε ό,τι αφορά τα εντομοκτόνα, οι ποσότητες αυτών θα είναι

περιορισμένες διότι η εφαρμογή τους θα γίνει σε ένα πολύ μικρό ποσοστό της έκτασης του

γηπέδου, δηλαδή μόνο στις περιοχές τερματισμού (greens) και αφετηρίας (tees). Επιπλέον, η

επιλογή κατάλληλου τύπου χλοοτάπητα που θα λειτουργεί ως πρωτεύον σύστημα διήθησης και

παράλληλα η πρόβλεψη ενός δευτερογενούς συστήματος διήθησης/αποστράγγισης στην

κατασκευή του γηπέδου, θα έχει ως αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση κινδύνου ρύπανσης του

εδάφους και των υπογείων υδάτων.

Συμπερασματικά, από τα προαναφερόμενα, οι επιπτώσεις από τις επιφανειακές απορροές και

διηθήσεις των αρδευόμενων εκτάσεων κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά και το μέγεθός τους

αρνητικές, αμελητέες διότι δεν προξενούν μετρήσιμες αλλαγές στα φυσικά ή χημικά

χαρακτηριστικά του εδάφους, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, ως προς την

αναστρεψιμότητά τους μερικώς αναστρέψιμες, λόγω της εφαρμογής κατάλληλων μέτρων, ως

προς την έκτασή τους τοπικές, διότι υφίστανται σε τοπικό επίπεδο, και ως προς το είδος τους

άμεσες, διότι επηρεάζουν άμεσα στο έδαφος.

Β. Επιπτώσεις από τα στερεά απόβλητα

Στο πλαίσιο του Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης προβλέπεται η ολοκληρωμένη διαχείριση

στερεών αποβλήτων από την έναρξη της κατασκευαστικής περιόδου και κατά τη φάση λειτουργίας

των τουριστικών εγκαταστάσεων που χωροθετούνται στην περιοχή του ΕΣΧΑΣΕ. Με αυτόν τον

τρόπο θα διαχειρίζονται αποτελεσματικά οι βασικές πηγές στερεών αποβλήτων και θα

αποφεύγεται με κάθε τρόπο η συσσώρευση και ανεξέλεγκτη διάθεσή τους.

Όσον αφορά στην παραγωγή στερεών απορριμμάτων, αυτή εκτιμάται ενδεικτικά σε λιγότερο από

850 t/έτος, λαμβάνοντας υπόψη συντελεστή 1,2kg/ημέρα/άτομο.

Συνοπτικά, με την εφαρμογή σχεδίου ολοκληρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων, θα αποφευχθεί

η ανεξέλεγκτη διάθεσή τους και θα επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή αξιοποίηση τους με τους

παρακάτω τρόπους:

Σε ό,τι αφορά τα οικιακά απόβλητα, μεγάλο μέρος αυτών είναι ανακυκλώσιμα υλικά τα

οποία μπορούν να αξιοποιηθούν πλήρως, ενώ ταυτόχρονα θα υπάρχει ειδική μέριμνα για την



ECHMES Ltd.

πρόληψη και μείωση των αποβλήτων συσκευασίας και τη μεγιστοποίηση της

επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης.

Για τα ειδικά απόβλητα (όπως έλαια από τις κουζίνες, ελαστικά και μπαταρίες οχημάτων,

μπαταρίες, λαμπτήρες, λιπαντικά έλαια, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές), θα υπάρχει

ξεχωριστή συλλογή και διάθεσή τους σε αδειοδοτημένες και πιστοποιημένες μονάδες

επεξεργασίας τους.

Σχετικά με τα οργανικά υλικά που προέρχονται από τα οικιακά απόβλητα, τα υπολείμματα

από τη συντήρηση των κήπων και των γηπέδων γκολφ κ.τ.λ., θα υπάρχει πλήρης αξιοποίηση

αυτών μέσω κομποστοποίησης και με το τελικό προϊόν να χρησιμεύει ως εδαφοβελτιωτικό.

Τέλος, η πλήρως εξουδετερωμένη και αφυδατωμένη λυματολάσπη που θα προκύπτει από τις

Μονάδες Επεξεργασίας Λυμάτων είτε θα οδηγείται και αυτή στις μονάδες κομποστοποίησης

για την τελική παραγωγή εδαφοβελτιωτικού προς διάθεση στην Περιοχή του Έργου και στις

καλλιέργειες της Μονής Τοπλού, είτε θα παρέχεται στον ΧΥΤΑ Σητείας για την κάλυψη

των απορριμμάτων. Επικρατέστερη λύση και φιλικότερη προς το περιβάλλον είναι αυτή της

παραγωγής εδαφοβελτιωτικού, στην οποία και θα δοθεί έμφαση.

Κατόπιν όλων των ανωτέρω, τα παραγόμενα στερεά απόβλητα κατά τη φάση λειτουργίας δε θα

έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο έδαφος της περιοχής, λόγω του ότι με το σχέδιο ολοκληρωμένης

διαχείρισης στερεών αποβλήτων θα διασφαλισθεί πλήρως η ελεγχόμενη διάθεσή τους. Ως εκ

τούτου, οι επιπτώσεις κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους ουδέτερες.

Επιπλέον, κατά τη λειτουργία επιμέρους εγκαταστάσεων του Σχεδίου θα υπάρξουν θετικές

επιπτώσεις στο έδαφος από τη διάθεση του εδαφοβελτιωτικού υλικού που παράγεται κατά τη

διαδικασία κομποστοποίησης. Οι επιπτώσεις αυτές κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά και το

μέγεθος τους θετικές μέτριες, γιατί θα εμπλουτιστεί το έδαφος σε θρεπτικά συστατικά, ως προς

την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα υφίστανται κατά τη φάση λειτουργίας του Έργου, ως

προς την έκτασή τους τοπικές, διότι υφίστανται σε τοπικό επίπεδο, και ως προς το είδος τους

άμεσες, διότι το έδαφος επηρεάζεται άμεσα με τη χρήση του εδαφοβελτιωτικού.

Γ. Επιπτώσεις στα φυσικά χαρακτηριστικά του εδάφους από την ενίσχυση της φυσικής ενδημικής

βλάστησης

Μέσω των μέτρων που προβλέπονται στο τελικό σχεδιασμό θα δημιουργηθούν συνθήκες

ανόρθωσης της φυσικής ενδημικής βλάστησης με αποτέλεσμα την ανάκαμψη των

υποβαθμισμένων εδαφών που χαρακτηρίζονται από απογυμνωμένες διαβρωμένες επιφάνειες. Ως

εκ τούτου, μέσω των μέτρων αυτών αναμένονται έμμεσες θετικές επιπτώσεις στα φυσικά

χαρακτηριστικά του εδάφους.

Συνοψίζοντας τα προαναφερόμενα οι επιπτώσεις στα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του

εδάφους αναμένεται να είναι ουδέτερες.



ECHMES Ltd.

Δ. Επιπτώσεις στα Γεωλογικά – Γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά

Από τη υλοποίηση του σχεδίου δεν αναμένεται καμία επίπτωση στα γεωλογικά - γεωμορφολογικά

χαρακτηριστικά τους εδάφους, δεδομένου ότι δεν προβλέπεται καμία ενέργεια αλλοίωσής τους.

Επίσης δεν αναμένεται η δημιουργία ασταθών καταστάσεων εδάφους, οι οποίες θα έθεταν σε

κίνδυνο ανθρώπους και ανθρώπινες κατασκευές.

Συμπερασματικά, οι αναμενόμενες επιπτώσεις από την υλοποίηση του προτεινόμενου σχεδίου

στο έδαφος κρίνονται ως προς το είδος τους από θετικές έως αρνητικές, ως προς το μέγεθός τους

ασθενείς έως μέτριες ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες και ως προς την δυνατότητα

ανάταξης μερικώς αναστρέψιμες έως μη αναστρέψιμες.

6.4.4. Υδατικοί Πόροι

Όπως έχει ήδη αναφερθεί στην Ενότητα 3.3.1 της παρούσας το προτεινόμενο Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ

ΓΑΙΑ προωθεί την εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης αειφορικής διαχείρισης των υδατικών πόρων

για την ορθολογική και ήπια χρήση νερού. Οι στόχοι της Αειφορικής Διαχείρισης Υδατικών

Πόρων είναι σε συμφωνία με την κείμενη νομοθεσία (οδηγία 2000/60/ΕΚ, Ν. 3199/2003 και ΠΔ

51/2007) με την οποία θεσπίζονται αυστηρά μέτρα παρακολούθησης και χρήσης υδατικών πόρων.

Στα πλαίσια αυτά στόχος του Σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ είναι:

Η μείωση της συνολικής ζήτησης νερού των εγκαταστάσεων του Σχεδίου με

υποδειγματικό αειφορικό σχεδιασμό και διαχείριση.

Παροχή ύδατος σε κατάλληλη ποιότητα για την κάλυψη των αναγκών του Σχεδίου, σε

νερό αστικής κατανάλωσης.

Ορθολογικός σχεδιασμός για την μείωση της απαιτούμενης ποσότητας νερού αστικής

κατανάλωσης με σημείο αναφοράς πρότυπες τουριστικές μονάδες.

Άντληση νερού αστικής κατανάλωσης από τους υδάτινους πόρους της περιοχής, σε

ποσότητες σημαντικά χαμηλότερες από την ικανότητα αναπλήρωσης τους

Εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών στις εγκαταστάσεις Τεχνικής Υποδομής για την

κατεργασία αστικών λυμάτων και παραγωγή επεξεργασμένων υδάτων με ποιοτικά

χαρακτηριστικά κατάλληλα για επαναχρησιμοποίηση ως νερού άρδευσης.

Εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών στις εγκαταστάσεις Τεχνικής Υποδομής για την

παραγωγή γλυκού νερού με ποιοτικά χαρακτηριστικά κατάλληλα για αστική

κατανάλωση, και/ή νερό άρδευσης από Μονάδες Αφαλάτωσης

Χωροθέτηση των ως άνω Εγκαταστάσεων Τεχνικής υποδομής, (Βιολογικός

Καθαρισμός, Μονάδα Αφαλάτωσης) στην ΥποΖώνη Α1του προτεινόμενου ΕΣΧΑΣΕ

Ενίσχυση της συλλογής και αξιοποίησης όμβριων υδάτων

Ενίσχυση της ανακύκλωσης και επαναξιοποίησης κατεργασμένων υδάτων

Ελεγχόμενη απόληψη υπόγειων υδάτινων πόρων ώστε να διασφαλίζεται η προστασία

φυσικών οικοσυστημάτων της περιοχής



ECHMES Ltd.

Κάλυψη των αναγκών του Σχεδίου σε νερό άρδευσης , συμπεριλαμβανομένου του

γηπέδου γκολφ, από (α) την συλλογή και αξιοποίηση ομβρίων υδάτων, (β) την

επαναχρησιμοποίηση κατεργασμένων υδάτων από τις εγκαταστάσεις Τεχνικής

Υποδομής του Σχεδίου (Βιολογικός Καθαρισμός) (γ) το γλυκό νερό το παραγόμενο σε

Σταθμό Αφαλάτωσης.

Μακροπρόθεσμα, συνεχής μείωση της ζήτησης ύδατος ανεξαρτήτως πηγής, για τον

περιορισμό της κατανάλωσης φυσικών πόρων στις ελάχιστες απαιτούμενες.

Κατά την υλοποίηση του Σχεδίου θα ενσωματώνονται νέα μέτρα εξοικονόμησης ύδατος και

καινοτόμες μέθοδοι επεξεργασίας λυμάτων καθώς και εφαρμογές για την παραγωγή ύδατος

υψηλής ποιότητας, όπως καθίστανται διαθέσιμες πρακτικά και σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που

τις διέπει καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του.

Α. Επιπτώσεις στην ποσότητα των υδατικών πόρων

Στη διάρκεια ζωής του Σχεδίου δεν αναμένονται σημαντικές επιπτώσεις στην ποσότητα των

επιφανειακών και υπόγειων νερών της περιοχής καθώς οι απαιτούμενες ανάγκες σε νερό (αστικής

κατανάλωσης και άρδευσης) θα καλύπτονται στο κύριο μέρος τους από την κατασκευή και

λειτουργία υπερσύγχρονης μονάδας αφαλάτωσης, σε θέση κατάλληλη για την συγκεκριμένη

λειτουργία και κατάλληλης δυναμικότητας, με τεχνολογία που επιτρέπει την αξιοποίηση του

αφαλατωμένου νερού για παραγωγή νερού με ποιοτικά χαρακτηριστικά κατάλληλα για νερό

αστικής κατανάλωσης και άρδευση.

Ειδικότερα, όσον αφορά στην κατανάλωση νερού αστικής χρήσης λαμβάνοντας υπόψη μέγιστο

συντελεστή 0,45 m3

/άτομο (Π.Δ. 43/2002, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, ΦΕΚ 43/Α/7.3.2002),

και φορτίο 1.936 κλίνες, η ζήτηση νερού αστικής χρήσης ακόμα και στο δυσμενέστερο σενάριο

100% πληρότητας για όλο το έτος και όπου δεν εφαρμόζονται μέτρα περιορισμού της

κατανάλωσης για ύδρευση δε θα υπερβαίνει τα 318.365m3/ έτος.

Όπως προαναφέρθηκε, η ως άνω υπολογισμένη ποσότητα με τη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών

εξοικονόμησης ύδατος, μειώνεται περαιτέρω. Σύμφωνα με τον Στρατηγική του Σχεδίου όσον

αφορά τη διαχείριση Υδάτινων πόρων η ποσότητα αυτή θα καλύπτεται τόσο από τη Μονάδα

Αφαλάτωσης όσο και από την άντληση νερού αστικής κατανάλωσης από τους υδάτινους πόρους

της περιοχής, σε ποσότητες σημαντικά χαμηλότερες από την ικανότητα αναπλήρωσής τους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΧΟΟΑΠ για τον τ. Δήμο Ιτάνου, και προγενέστερες Υδρολογικές

και Υδρογεωλογικές Μελέτες που έχουν εκπονηθεί στην περιοχή1 το διαθέσιμο ετήσια

ανανεούμενο υδάτινο δυναμικό των υδροφορέων που καλύπτουν τις υδρευτικές ανάγκες του τ.

Δήμου Ιτάνου ανέρχονται σε 44 εκ. m3 περίπου, εκ των οποίων 7, 0 εκ m

3 περίπου καταναλώνονται

1 ΓΑΜΜΑ4 Ε.Π.Ε. – Σύμβουλοι Γεωλόγοι – Μηχανικοί, «Υδρογεωλογική Μελέτη Υδρολογικής

λεκάνης Παλαικάστρου Δήμου Ιτάνου Νομού Λασιθίου», Αύγουστος 2005.



ECHMES Ltd.

για την κάλυψη των αναγκών του τ. Δήμου για άρδευση. Από τα παραπάνω συνάγεται ότι ακόμη

και για την ιδιαίτερα συντηρητική εκτίμηση των ετήσιων αναγκών αστικής κατανάλωσης των

318.365 m3/y, αυτή συνιστά ποσοστό μικρότερο του 1% των ετήσια ανανεώσιμων υδάτινων

αποθεμάτων του Δήμου.

Οι ποσότητες των ακαθάρτων που αναμένονται να παράγονται από τη λειτουργία του Σχεδίου, και

θα επεξεργάζονται στις προβλεπόμενες στο σχεδιασμό εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού,

συνιστούν ένα ποσοστό της υδατικής κατανάλωσης. Εκτιμάται ότι ένα ποσοστό της τάξεως του

80% (δηλαδή περίπου 254.700m3/ έτος) της υδατικής κατανάλωσης για ύδρευση εκφράζει μία

ασφαλή προσέγγιση της ποσότητας των υγρών αποβλήτων από την λειτουργία των τουριστικών

εγκαταστάσεων που προβλέπονται στο προτεινόμενο Σχέδιο, ποσότητες και θα εξειδικευθούν σε

επόμενο στάδιο Σχεδιασμού.

Σχετικά με την άρδευση, οι καταναλώσεις δε θα υπερβαίνουν σε καμία περίπτωση τις

προβλεπόμενες στο ως άνω Π.Δ. 43/2002 και τις τροποποιήσεις του, και συγκεκριμένα:

- Για χλοοτάπητα 4 λίτρα/ τ.μ. αρδευόμενου κήπου

- Για φυτά 1,5 – 3 λίτρα/τ.μ. αρδευόμενου κήπου.

Τέλος για τις ανάγκες άρδευσης των ειδικών εγκαταστάσεων τουριστικής υποδομής που αφορούν

το γκολφ οι καταναλώσεις αναμένεται να είναι συστηματικά χαμηλότερες από τα προβλεπόμενα

στην κείμενη νομοθεσία, που ανέρχονται σε 6.000-16.000 m3/εκτάριο/έτος.

Στη παρούσα φάση σχεδιασμού δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία σχετικά με την ακριβή έκταση

των αρδευόμενων περιοχών του προβλεπόμενου γκολφ, ή με τις συγκεκριμένες αρδευτικές

απαιτήσεις που χλοοτάπητα που θα επιλεγεί. Σε κάθε περίπτωση, και όπως αναφέρθηκε στην

ενότητα για την εκτίμηση των δυνητικών επιπτώσεων του Σχεδίου στα οικολογικά χαρακτηριστικά

της περιοχής, Ενότητα 6.4.1, για στη διαμόρφωση της ειδικής τουριστικής εγκατάστασης του

γηπέδου γκολφ, εκτιμάται ότι οι περιοχές του γηπέδου για την κατασκευή των οποίων θα

υπάρξουν μεταβολές στη σύνθεση και κάλυψη των φυτικών ειδών δεν θα υπερβούν συνολικά τα

80 εκτάρια.

Σύμφωνα με την εφαρμοζόμενη Στρατηγική το σύνολο των απαιτήσεων νερού άρδευσης θα

καλύπτεται από την αξιοποίηση των επεξεργασμένων υδάτων, νερό αφαλάτωσης, και αξιοποίησης

όμβριων υδάτων

Ειδικότερα, σημαντικό τμήμα του απαιτούμενου νερού άρδευσης θα προέρχεται από την

ανακύκλωση νερού μετά την επεξεργασία των υγρών λυμάτων των τουριστικών χρήσεων.

Επιπλέον, προβλέπεται και η συλλογή των ομβρίων υδάτων μέσω κατάλληλων καναλιών και

δεξαμενών, για την μετέπειτα αξιοποίησή τους για άρδευση.

Ο σταθμός αφαλάτωσης θα τροφοδοτείται με θαλασσινό νερό από περιορισμένο αριθμό

παράκτιων γεωτρήσεων προσαγωγής. Η διάθεση του αλμολοίπου θα γίνεται στη θάλασσα, μέσω



ECHMES Ltd.

υποθαλάσσιου αγωγού, σε κατάλληλη απόσταση από την ακτογραμμή αλλά και βάθος, σε περιοχή

που χαρακτηρίζεται από πολύ έντονα οριζόντια και κατακόρυφα ρεύματα, τα οποία σε συνεργασία

με την ανεμογεννή κυματική δράση, εξασφαλίζουν γρήγορη διάχυση του αλμολοίπου στον υδάτινο

όγκο χωρίς καμία επίπτωση στο θαλάσσιο περιβάλλον. Υπογραμμίζεται ότι για την ως άνω

περιοχή, για τη θαλάσσια δηλαδή περιοχή στο δίαυλο μεταξύ της χερσονήσου Σίδερο και της

νήσου Ελάσσας, έχει εκδοθεί από την τότε Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λασιθίου η υπ’

αριθμ.20924/28-06-2006 (ΦΕΚ 1223/Β’/05-09-2006) απόφαση «Καθορισμού αποδέκτη για τη

διάθεση αλμολοίπου μονάδας αφαλάτωσης της εταιρείας LOYALWARD LTD.». Ο τελικός

σχεδιασμός της Μονάδας Αφαλάτωσης και οι ειδικοί όροι διάθεσης του παραγόμενου αλμολοίπου

αναμένεται να εξειδικευθούν κατά το συνακόλουθο στάδιο της ΜΠΕ.

Κατά τη λειτουργία του Σχεδίου δεν αναμένονται επίσης επιπτώσεις στη δίαιτα των επιφανειακών

και των υπόγειων υδάτων, δεδομένου ότι καμία προβλεπόμενη δραστηριότητα δεν παρεμποδίζει

την απρόσκοπτη ροή των επιφανειακών υδάτων, ενώ η όποια άντληση υπόγειων νερών θα

σχεδιάζεται σε ποσότητες σημαντικά χαμηλότερες από τα όρια αναπλήρωσής του. Δεν

αναμένονται επιπτώσεις στο επιφανειακό υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής κατά τη φάση

λειτουργίας του Σχεδίου δεδομένου ότι σύμφωνα με τα κριτήρια σχεδιασμού και τις γενικές

διατάξεις του ΕΣΧΑΣΕ λαμβάνονται ειδικά μέτρα για την προστασία των υδατορρεμάτων με

περιορισμούς στη δόμηση και καθορισμό Ζώνης προστασίας.

Επομένως, το προτεινόμενο Σχέδιο όχι μόνο θα είναι κατά κύριο λόγο υδατικά αυτόνομο αλλά

δυνητικά θα συνεισφέρει στην προσφορά ύδατος σε ελλειμματικές υδατικά περιοχές,

συμβάλλοντας έτσι στην ευρύτερη περιβαλλοντική προστασία αφού περιορίζεται η απόληψη

νερού από γεωτρήσεις που βρίσκονται εντός της λεκάνης απορροής του Φοινικοδάσους. Με τον

τρόπο αυτό η υλοποίηση του Σχεδίου θα συμβάλλει στην πρόληψη του φαινομένου της

υφαλμύρινσης αφού θα περιοριστούν στο ελάχιστο φαινόμενα υπεράντλησης από τον πεδινό

υδροφορέα στο ανατολικό κεντρικό τμήμα της περιοχής μελέτης.

Β. Επιπτώσεις στην ποιότητα των υδατικών πόρων

Η ποιότητα των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων της περιοχής μπορεί δυνητικά να επηρεαστεί

κυρίως από τα παραγόμενα αστικά λύματα, από επιβαρυμένες επιφανειακές απορροές δρόμων και

πεζοδρομίων, από τη διάθεση των επεξεργασμένων λυμάτων των Μονάδων Επεξεργασίας

Λυμάτων και την άρδευση του γηπέδου γκολφ.

Με δεδομένο ότι το σύνολο των παραγόμενων αστικών λυμάτων θα μεταφέρεται προς

επεξεργασία μέσω δικτύου σωληνωτών αγωγών στις Μονάδες Επεξεργασίας Λυμάτων δεν

αναμένεται επηρεασμός της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων από τα

παραγόμενα αστικά λύματα. Περιορισμένης κλίμακας επιπτώσεις στους επιφανειακούς και

υπόγειους υδατικούς πόρους είναι πιθανόν να προκύψουν λόγω των ομβρίων απορροών των

οδοστρωμάτων και των πεζοδρομίων. Παρόλα αυτά, η παρόδια βλάστηση δρα προστατευτικά με



ECHMES Ltd.

την φίλτρανση των επιφανειακών απορροών, με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις αυτές να μπορούν να

χαρακτηριστούν ως ουδέτερες.

Στα πλαίσια ενός ορθολογικού και βιώσιμου σχεδιασμού, η πρακτική που επιλέχτηκε στο

προτεινόμενο Σχέδιο για τη διάθεση των υψηλής ποιότητας ανακυκλούμενων (επεξεργασμένων)

νερών των Μονάδων βιολογικού καθαρισμού λυμάτων, είναι αυτή της επαναχρησιμοποίησής τους

για άρδευση σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Η πρακτική επαναχρησιμοποίησης των

ανακυκλούμενων (επεξεργασμένων) νερών αποτελεί μια φιλική προς το περιβάλλον λύση. Οι

δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης των ανακυκλούμενων (επεξεργασμένων) νερών τίθενται και

από την Οδηγία 2000/60 και την ΚΥΑ 5673/400/97 «Mέτρα και όροι για την επεξεργασία αστικών

λυμάτων» (εναρμόνιση της Οδηγίας 91/271), όπου σαφώς διατυπώνεται η προτροπή για

επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων όπου αυτό είναι δυνατόν και μάλιστα κατά

προτεραιότητα ως εναλλακτική λύση για την κάλυψη αναγκών άρδευσης. Η διάθεση των

ανακυκλούμενων (επεξεργασμένων) νερών στο έδαφος είναι μια διαδικασία επαναχρησιμοποίησής

τους που περιλαμβάνει μια φάση ελεγχόμενου ρου των επεξεργασμένων υδάτων στο σύστημα του

εδάφους ή στο σύστημα εδάφους – φυτών.

Τα ανακυκλούμενα (επεξεργασμένα) νερά από τις μονάδα βιολογικού καθαρισμού αξιοποιούνται

για άρδευση δεδομένου ότι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους να ικανοποιούν μια σειρά από

κριτήρια όπως αυτά καθορίζονται στην κείμενη νομοθεσία.

Από τα διαλαμβανόμενα στις προηγούμενες παραγράφους προκύπτει ότι, από τη διάθεση των

υψηλής ποιότητας επεξεργασμένων νερών για άρδευση, δεν αναμένονται επιπτώσεις στα ποιοτικά

χαρακτηριστικά των υδάτινων πόρων, και ως εκ τούτου κρίνονται ως προς τα χαρακτηριστικά τους

ουδέτερες.

Η άρδευση εκτάσεων του γκολφ θα γίνεται με νερό που προέρχεται από τον Σταθμό Αφαλάτωσης.

Τα κυριότερα στοιχεία σχεδιασμού και προδιαγραφές που συμβάλλουν στην προστασία της

ποιότητας των υδάτινων πόρων κατά την λειτουργία του γηπέδου γκολφ είναι:

Επιλογή κατάλληλου είδους γρασιδιού

Ορθολογική χρήση υδατικών πόρων.

Προτεραιότητα σε οργανικές και βιολογικές μεθόδους καλλιέργειας και διαχείρισης.

Περιορισμός της χρήσης μη οργανικών υλικών, ειδικότερα φυτοφαρμάκων και

λιπασμάτων, και οργάνωση ενός βέλτιστου συστήματος διαχείρισης, που διασφαλίζει την

ελαχιστοποίηση των κινδύνων από την εφαρμογή τους.

Συμβατότητα και πιστοποίηση με διεθνώς αναγνωρισμένα Συστήματα Διαχείρισης

γηπέδων γκολφ.

Επιλογή της τοπογραφίας και του σχεδιασμού των περιοχών τερματισμού (greens), έτσι

ώστε να ελαχιστοποιούνται οι επιφανειακές απορροές.

Προβλεπόμενη χρήση του κατάλληλου οργανικού λιπάσματος/κομπόστ στο έδαφος, που

έχει ως αποτέλεσμα την ελάχιστη έως μηδενική χρήση φυτοφαρμάκων.



ECHMES Ltd.

Εφαρμογή καινοτόμων και προηγμένων τεχνολογιών άρδευσης και συστημάτων

διαχείρισης του νερού άρδευσης, που επιτρέπουν την περιορισμένη χρήση και τη διάθεση

του νερού, ακριβώς στο σημείο που απαιτείται.

Στεγανοποίηση των περιοχών όπου λιμνάζουν τα επιφανειακά νερά ή/και οδηγούνται οι

επιφανειακές απορροές, έτσι ώστε να εμποδιστεί η κατείσδυσή τους στον υπόγειο

υδροφορέα ή γενικότερα η ανεξέλεγκτη απορροή τους.

Γ. Συνολική Αξιολόγηση

Για την τελική αξιολόγηση των δυνητικών επιπτώσεων από την υλοποίηση του Σχεδίου στους

υδατικούς πόρους λαμβάνονται υπόψη και τα ακόλουθα μέτρα που ενσωματώνονται στο

προτεινόμενο Σχέδιο:

Τήρηση περιορισμών και μέτρων που ισχύουν για τη λεκάνη απορροής Φοινικόδασους Βάι, η

οποία εντάσσεται στις Ειδικές Ζώνες Προστασίας Φυσικού και Πολιτιστικού Κεφαλαίου, για

την προστασία του υδροφόρου ορίζοντα και της ευρύτερης περιοχής γενικότερα

Καθορισμός ειδικών περιορισμών για την προστασία των υδατορρεμάτων της περιοχή

o Δεν επιτρέπονται η δόμηση, οι περιφράξεις και οι διαμορφώσεις εδάφους που εμποδίζουν

την ελεύθερη απορροή του νερού.

o Τα έργα υποδομής (δρόμοι, γέφυρες) μελετώνται λαμβάνοντας υπόψη τη μέγιστη

πλημμυρική παροχή 50ετίας.

o Κατ΄ εξαίρεση επιτρέπονται ήπιες διαμορφώσει και κατασκευές για την εξυπηρέτηση των

επισκεπτών σε περιοχές με άμεση χωρική εξάρτηση με τις ζώνες υποδοχής τουριστικών

εγκαταστάσεων

Καθορισμός ζωνών προστασίας σε περιοχές οριοθετημένων υγροτόπων

Επιβολή ειδικών όρων για την προστασία των ακτών, όπως μηδενικός συντελεστής δόμησης,

επιβολή περιορισμών στο ύψος κτιρίων σε συνάρτηση με την απόσταση τους από τον αιγιαλό

Εφαρμογή όλων των απαιτούμενων μέτρων ώστε να μην υπάρχει ουδεμία επιβάρυνση στα

ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων της περιοχής,

τόσο στην φάση κατασκευής, όσο και στη φάση λειτουργίας

Κατασκευή και λειτουργία σύγχρονης μονάδας αφαλάτωσης σε κατάλληλη θέση και

κατάλληλης δυναμικότητας για την κάλυψη των αναγκών σε νερό αστικής κατανάλωσης και

άρδευση.

Μείωση της ζήτησης ύδατος και διασφάλιση ότι η ζήτηση δεν υπερβαίνει την ικανότητα

αναπλήρωσης των ανανεούμενων υδάτινων πόρων της περιοχής

Συλλογή και ανακύκλωση ύδατος για χρήσεις που δεν απαιτούν ποιότητα πόσιμου νερού

Καθορισμός στόχων για την κατανάλωση νερού, παρακολούθηση και αξιολόγηση επίδοσης

σε σχέση με τους στόχους, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας συνεχούς επανεξέτασης και

αξιολόγησης

Με την υλοποίηση των ανωτέρω οι επιπτώσεις στους υδατικούς πόρους από το προτεινόμενο

Σχέδιο αναμένονται στην πλειοψηφία τους ουδέτερες. Με δεδομένη την προβλεπόμενη υδατική

αυτάρκεια του Σχεδίου από το σταθμό αφαλάτωσης και την εφαρμογή της στρατηγικής



ECHMES Ltd.

διαχείρισης των υδατικών πόρων αναμένονται θετικές επιπτώσεις όσον αφορά στην επίδραση στις

απολήψεις νερού και στην πρόληψη του φαινομένου της υφαλμύρινσης που κρίνονται ως προς το

μέγεθός τους ασθενείς, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες και ως προς την δυνατότητα

ανάταξης μη αναστρέψιμες.

6.4.5. Αέρας – Κλιματικοί παράγοντες – Ακουστικό περιβάλλον

Α. Αέρας

Το μέγεθος των επιπτώσεων στον αέρα από την υλοποίηση του Σχεδίου είναι άμεσα εξαρτώμενο

από τις συγκεντρώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων και της σκόνης που θα εκπέμπονται στην

περιοχή, κυρίως λόγω της κίνησης των οχημάτων στο οδικό δίκτυο, καθώς και από το χρόνο

έκθεσης στις συγκεντρώσεις αυτές. Ωστόσο, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της

εξεταζόμενης «Πρότυπης Αειφορικής Τουριστικής Ανάπτυξης», δεν αναμένεται παραγωγή

σημαντικών εκπομπών ύλης, υπό την μορφή σκόνης αλλά και άλλων ατμοσφαιρικών ρύπων (CO2

και ΝΟx), οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν αλλαγές στα κλιματικά χαρακτηριστικά της

περιοχής του Έργου. Οι αναμενόμενες εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων είναι σε κάθε περίπτωση

μικρότερες των θεσμοθετημένων περιβαλλοντικών ορίων.

Κατά την πλήρη λειτουργία της εξεταζόμενης πρότυπης, αειφορικής τουριστικής ανάπτυξης, ο

κυριότερος παράγοντας που λαμβάνεται υπόψη για την εκτίμηση των επιπτώσεων στο

ατμοσφαιρικό περιβάλλον είναι η κυκλοφορία οχημάτων στο οδικό δίκτυο της περιοχής.

προβλέπονται μέτρα για την προστασία της ποιότητας του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος και τα

οποία συνιστούν αναπόσπαστο τμήμα του σχεδιασμού, σε όλες τις επί μέρους φάσεις υλοποίησής

του. Ειδικότερα προβλέπονται ειδικά μέτρα για τη μείωση του κυκλοφοριακού φόρτου μέσω της

ορθολογικής οργάνωσης των μετακινήσεων εργαζομένων και επισκεπτών, της οργάνωσης

δρομολογίων με λεωφορεία και mini-vans, της ενθάρρυνσης περιορισμένης χρήσης αυτοκινήτων

ΙΧ κ.ά.

Για την περαιτέρω μείωση των εκπομπών από την κυκλοφορία οχημάτων προβλέπεται η

αξιοποίηση οχημάτων υβριδικής τεχνολογίας για τις μετακινήσεις επισκεπτών και εργαζομένων

και η προληπτική συντήρηση των οχημάτων και ηλεκτρικών οχημάτων.

Τέλος, περαιτέρω βελτίωση της εκτιμώμενης ποιότητας του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος

προβλέπεται με την εκτεταμένη χρήση βέλτιστων διαθέσιμων τεχνολογιών ΑΠΕ.

Ως εκ τούτου, οι επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα από την οδική κυκλοφορία, κατά τη φάση

λειτουργίας του Σχεδίου, κρίνονται ως προς το είδος τους αρνητικές ως προς το μέγεθός τους

αμελητέες, διότι προξενούν σχεδόν μηδενικές, μη μετρήσιμες διαφοροποιήσεις στην ποιότητα της

ατμόσφαιρας, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα υφίστανται κατά την φάση



ECHMES Ltd.

λειτουργίας, ως προς την δυνατότητα ανάταξής τους αναστρέψιμες, λόγω της διάχυσης των ρύπων

στην ατμόσφαιρα και της εφαρμογής μέτρων αντιμετώπισης.

Β. Ακουστικό περιβάλλον

Στο προτεινόμενο Σχέδιο, που αποτελεί μια ήπια, αειφορική τουριστική ανάπτυξη, έχουν

ενσωματωθεί τα απαραίτητα μέτρα μείωσης του αναμενόμενου περιβαλλοντικού θορύβου και για

το λόγο αυτό κατά τη φάση πλήρους ανάπτυξης οι δυνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα του

ακουστικού περιβάλλοντος λόγω του παραγόμενου θορύβου κρίνονται ως προς το είδος και το

μέγεθός τους αρνητικές αμελητέες, διότι η εκτιμηθείσα στάθμη θορύβου δεν υπερβαίνει τα

περιβαλλοντικά όρια, ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες, διότι θα υφίστανται κατά την

φάση λειτουργίας, και ως προς την δυνατότητα ανάταξής τους αναστρέψιμες λόγω της εφαρμογής

μέτρων αντιμετώπισης.

Γ. Κλιματικοί Παράγοντες

Από την υλοποίηση του Σχεδίου δεν αναμένονται επίσης κλιματικές και βιοκλιματικές μεταβολές,

διότι η προτεινόμενη πρότυπη αειφορική τουριστική ανάπτυξη δεν προκαλεί τέτοιες διαταραχές

στην ατμόσφαιρα ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες μετάβασης σε άλλο τύπο κλίματος.

Αναμένεται μικρή αύξηση των εκπεμπόμενων υδρατμών στην ατμόσφαιρα, κυρίως από τις

αρδευόμενες εκτάσεις, η οποία όμως, λόγω της ορθολογικής μεθόδου στάγδην άρδευσης που θα

εφαρμοστεί, αναμένεται να έχει αμελητέες επιπτώσεις στα κλιματικά χαρακτηριστικά της

περιοχής. Επιπρόσθετα, δεδομένου του γενικότερου σχεδιασμού κάλυψης των ενεργειακών

αναγκών του σχεδίου με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και μεθόδων σχεδιασμού φιλικών

προς το περιβάλλον (βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίων, ηλιακά συστήματα θέρμανσης κ.ά.), δεν

αναμένονται άλλες εκπομπές ενέργειας από τη λειτουργία των υποστηρικτικών υποδομών που να

μπορούν να επηρεάσουν τα κλιματικά χαρακτηριστικά ή το μικροκλίμα της περιοχής. Ως εκ

τούτου, οι δυνητικές επιπτώσεις στον κλιματικό τύπο και το μικροκλίμα της περιοχής κρίνονται ως

προς τα χαρακτηριστικά τους ουδέτερες.

6.4.6. Ενέργεια

Βασικός Στόχος του Ενεργειακού Σχεδιασμού του Σχεδίου Ίτανος Γαία συνιστά η μείωση του

Ενεργειακού του Αποτυπώματος, και του αποτυπώματος άνθρακα μέσω του περιορισμού των

ενεργειακών απαιτήσεων και της μέγιστης αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).

Στα παραπάνω πλαίσια οι γενικές αρχές ενεργειακού σχεδιασμού του ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ είναι:

Βιοκλιματικός σχεδιασμός για τον περιορισμό των ενεργειακών απαιτήσεων

Χρήση καινοτόμων αποδοτικών τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας

Αξιοποίηση βέλτιστων διαθέσιμων τεχνολογιών που πληρούν τις αυστηρότερες

προδιαγραφές ενεργειακής κατανάλωσης και απόδοσης



ECHMES Ltd.

Εφαρμογή ΑΠΕ ή οποιασδήποτε άλλης διάταξης πράσινης τεχνολογίας είναι εμπορικά

διαθέσιμη

Ελαχιστοποίηση του ενεργειακού αποτυπώματος

Όσον αφορά στην κατανάλωση ενέργειας από τη λειτουργία των προβλεπόμενων τουριστικών

εγκαταστάσεων, ενδεικτικά, και λαμβάνοντας υπόψη συντελεστή 2kWh /ημέρα/άτομο, και φορτίο

1.936 κλινών, αυτή εκτιμάται στις 1.413 MWh/έτος. Η ως άνω εκτίμηση αποτελεί μία ιδιαίτερα

συντηρητική παραδοχή δεδομένου ότι σε αυτήν δεν συνεκτιμώνται τα μέτρα εξοικονόμησης

ενέργειας που έχουν περιληφθεί στη στρατηγική αειφορικής διαχείρισης του Σχεδίου. Οι

ενεργειακές απαιτήσεις της μονάδας αφαλάτωσης, οι οποίες προστίθενται στον ως άνω φόρτο, θα

εξειδικευθούν στο επόμενο στάδιο σχεδιασμού των έργων υποδομής των σχεδιαζόμενων

τουριστικών εγκαταστάσεων με τα εφαρμοζόμενα μέτρα αειφορικής διαχείρισης ενεργειακών

πόρων, την εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών και τη μέγιστη αξιοποίηση ΑΠΕ για τη λειτουργία

της.

Οι παραπάνω ενεργειακές καταναλώσεις προβλέπεται ότι θα καλυφθούν σε μεγάλο ποσοστό από

τη χρήση ΑΠΕ και συγκεκριμένα:

Αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας σε σημαντικό ποσοστό έως και του 30% των

συνολικών ενεργειακών απαιτήσεων του έργου.

Χρήση ΑΠΕ για την ενεργειακή τροφοδοσία του σταθμού αφαλάτωσης του Σχεδίου.

Εκμετάλλευση της σταθερής θερμότητας του εδάφους και δημιουργία συστήματος

θέρμανσης και ψύξης μέσω της συλλογής των όμβριων υδάτων σε ειδικά διαμορφωμένες

δεξαμενές αποθήκευσης κάτω από το επίπεδο των κτηρίων.

Στο πρόγραμμα ενεργειακής διαχείρισης περιέχεται η δέσμευση διαρκούς εφαρμογής διαδικασίας

επανεξέτασης και βελτίωσης της επίδοσης για την επίτευξη του στόχου του «Μηδενικού

ενεργειακού ισοζυγίου».

Όπως προαναφέρθηκε ο βιοκλιματικός σχεδιασμός αποτελεί βασικό άξονα μείωσης των

ενεργειακών απαιτήσεων του Σχεδίου και στο πλαίσιο αυτό τα μέτρα βιοκλιματικού σχεδιασμού

που προτείνονται στο Σχέδιο «ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ» είναι:

Βιοκλιματική χωροθέτηση καταλυμάτων με προτεραιότητα στην επιλογή νότιου

προσανατολισμού, χρήση παθητικών συστημάτων, δημιουργία ελευθέρων ζωνών για την

άμβλυνση των θερμοκρασιακών διαφορών, κλπ.

Φυτεύσεις για δημιουργία σκίασης των κτηρίων και χώρων ή αυλών όπου υπάρχει έντονη

πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας

Χρήση βιοκλιματικών τεχνολογιών και υλικών για μόνωση των κτηρίων και εξοικονόμηση

ενέργειας.

Δημιουργία δεξαμενών για τη συγκράτηση της θερμοκρασίας των χώρων του

ξενοδοχειακού συγκροτήματος σε χαμηλότερα επίπεδα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Εγκατάσταση προσαρμοσμένων στην αρχιτεκτονική των καταλυμάτων ΦΒ συστημάτων

(σε οροφές και άλλες επιφάνειες) καθιστώντας τα σε μεγάλο βαθμό ενεργειακά αυτόνομα.



ECHMES Ltd.

Σημειώνεται επίσης ότι τμήμα των ενεργειακών αναγκών του Σχεδίου, που θα εξειδικευθεί στο

επόμενο στάδιο αναλυτικού σχεδιασμού, θα καλύπτονται από το υφιστάμενο δίκτυο, μεγάλο

ποσοστό του οποίου τροφοδοτείται από ΑΠΕ. Σύμφωνα με πρόσφατη Μελέτη η οποία εκπονήθηκε

για την παρούσα ΣΜΠΕ από το Πολυτεχνείο Κρήτης 2, η συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό

μίγμα της Κρήτης είναι συνεχώς αυξανόμενη, αφού το 2008 ανερχόταν σε 14,08% στο σύνολο του

ενεργειακού ισοζυγίου, ενώ έως τον Οκτώβρη του 2012 αυξήθηκε σταδιακά σε 20,6%. Ιδιαίτερα

για το Ν. Λασιθίου καθώς και την περιοχή της Σητείας όπου υπάρχει πλεόνασμα δυναμικού και

σχετικά μικρή ανάπτυξη, οι εγκαταστάσεις κάθε είδους ΑΠΕ εμφανίζουν μεγάλη πυκνότητα.

Με την εφαρμογή του προγράμματος διαχείρισης και ορθολογικής κατανάλωσης ενέργειας

αναμένεται ότι θα προκληθούν σχεδόν μηδενικές, μη μετρήσιμες διαφοροποιήσεις στους

ενεργειακούς πόρους της περιοχής και έτσι οι επιπτώσεις στους ενεργειακού πόρους

χαρακτηρίζονται ουδέτερες.

6.4.7. Κοινωνικο – οικονομικό περιβάλλον

H επιτυχής υλοποίηση του Σχεδίου της Στρατηγικής Επένδυσης ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ που θα αποτελεί

οργανωμένο υποδοχέα πρότυπου χαρακτήρα αναμένεται να συμβάλλει σημαντικά στη διεθνή

προώθηση της πολιτιστικής, κοινωνικοοικονομικής και περιβαλλοντικής ταυτότητας της Κρήτης.

Η βελτίωση του τουριστικού προϊόντος, η απασχόληση και επανακατάρτιση του εργατικού

δυναμικού, η αποτελεσματική διαχείριση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων αλλά και η

ενθάρρυνση της τοπικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας αποτελούν παράγοντες που

συμβάλλουν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας σε τοπικό και Περιφερειακό

επίπεδο.

Το προτεινόμενο ΕΣΧΑΣΕ χαρακτηρίζεται ως:

Πρότυπη Τουριστική ανάπτυξη που έχει σχεδιασθεί σε απόλυτη αρμονία με τα

χαρακτηριστικά του φυσικού και του πολιτιστικού κεφαλαίου της περιοχής και ενσωματώνει

καινοτόμες μεθόδους λόγω της χρήσης σύγχρονων τεχνολογιών και ανανεώσιμων πηγών

ενέργειας για την ελαχιστοποίηση του ενεργειακού αποτυπώματος των ξενοδοχειακών

μονάδων και πλήρη αυτονομία/επάρκεια νερού για την προστασία των σημερινών

διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων της περιοχής.

Μοχλός ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής με πολλαπλασιαστικά οφέλη που προέρχονται

και από την διάθεση ενέργειας ή αφαλατωμένου νερού εάν απαιτείται στις υφιστάμενες

εκμεταλλεύσεις.

2 Πολυτεχνείο Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος: “Eνεργειακά ζητήματα της Στρατηγικής ΜΠΕ

του Ίτανος Γαία, Νοέμβριος 2013.



ECHMES Ltd.

Α. Στρατηγικά οφέλη σε τοπικό επίπεδο

Η υλοποίηση του Σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ:

Συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη και αξιοποίηση της ευρύτερης περιοχής αλλά και

στη διεθνή προώθησή της προβάλλοντας σημαντικά οικολογικά χαρακτηριστικά και

στοιχεία της πολιτιστικής και κοινωνικοοικονομικής ταυτότητας της περιοχής.

Επιφέρει πλήθος ωφελειών που διαχέονται άμεσα ή έμμεσα στην τοπική κοινωνία.

Αναστρέφει την τάση εγκατάλειψης των λιγότερο απομακρυσμένων περιοχών μέσω της

παροχής ευκαιριών απασχόλησης και κατάρτισης για τον τοπικό πληθυσμό.

Παρέχει ένα ευρύ φάσμα θέσεων απασχόλησης, δημιουργώντας για τον τοπικό πληθυσμό

ευκαιρίες για απασχόληση σε τεχνικές και διοικητικές θέσεις.

Ενισχύει την απασχόληση στον πρωτογενή τομέα ενθαρρύνοντας τον

επαναπροσανατολισμό της τοπικής αγροτικής παραγωγής προς την περιβαλλοντικά

φιλική, αειφορική πρακτική, των βιολογικών καλλιεργειών.

Παρέχει μια βιώσιμη αναπτυξιακή προοπτική για την κάλυψη των αναγκών της τοπικής

κοινωνίας και της προστασίας και ενίσχυσης του περιβάλλοντος.

Συμβάλλει ώστε να καθιερωθεί το Ανατολικό Λασίθι ως διεθνής τουριστικός προορισμός.

Παρέχει έναν μηχανισμό και τους απαραίτητους πόρους για την αποτελεσματική

προστασία και διαχείριση του πολιτιστικού και φυσικού κεφαλαίου της περιοχής και

ενισχύει τις επενδύσεις στην περιοχή.

Δρα καταλυτικά στην αναβάθμιση των περιφερειακών μεταφορικών υποδομών τοπικής

εμβέλειας και στον εκσυγχρονισμό του οδικού δικτύου και των αερομεταφορών προς και

από τη Σητεία, με στόχο τη βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης και ασφάλειας των

χρηστών.

Προκρίνει την ανάπτυξη θεματικών μορφών τουρισμού προσελκύοντας ποιοτικό τουρισμό

υψηλού εισοδήματος καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους.

Η λειτουργία μονάδων ανώτερης ποιότητας ολόκληρο το έτος θα προβάλλει διεθνώς μια

διαφορετική τουριστική εμπειρία που συνδυάζει το απαράμιλλο φυσικό τοπίο, τον

πολιτισμό, τις γεύσεις και τις ιδιαιτερότητες της Κρήτης σε αγορές μεγάλου μεγέθους

δημιουργώντας νέα δυναμική για τον προορισμό και τη χώρα.

Συνολικά, το Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ ανταποκρίνεται στην ανάγκη για διατήρηση των ποιοτικών

χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος και του πολιτιστικού κεφαλαίου και στην ανάγκη

αναβάθμισης των υποδομών και βελτίωσης των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών

προκαλώντας σημαντικές θετικές επιπτώσεις στο κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον της περιοχής.

Β. Στρατηγικά οφέλη σε εθνικό επίπεδο

Σε εθνικό επίπεδο η Στρατηγική επένδυση ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ, ύψους 267,7 εκατ. €, θα βελτιώσει

τόσο τις επιδόσεις όσο και τις προοπτικές της Ελλάδας ως τόπου προσέλκυσης διεθνών

επενδύσεων. Σύμφωνα και με την απόφαση ένταξης του προτεινόμενου Σχεδίου στις Στρατηγικές

Επενδύσεις του 3894/2010 εντοπίστηκαν τα παρακάτω:



ECHMES Ltd.

η καταφανής στρατηγικότητα της επένδυσης,

τα πολλαπλασιαστικά ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα σημαντικής εντάσεως στην

συνολική εθνική οικονομία που θα συμπράξουν την έξοδο της χώρας από την οικονομική

κρίση,

οι 1.200 ισοδύναμες θέσεις άμεσης απασχόλησης, οι οποίες θα συμβάλλουν στη

δημιουργία αρκετών έμμεσων θέσεων απασχόλησης,

η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας σε Περιφερειακό επίπεδο, μέσω της

βελτίωσης της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος, κατάρτισης του εργατικού δυναμικού

και την αποτελεσματική διαχείριση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων:

η ανάπτυξη μιας υψηλής ποιότητας, εναλλακτικής μορφής τουρισμού θα ενισχύσει την

ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος στη Διεθνή αγορά,

συμβάλλοντας παράλληλα στην αύξηση των αφίξεων τουριστών και των εσόδων που

σχετίζονται με αυτές τις αφίξεις,

τα σημαντικά έσοδα του Ελληνικού Κράτους από την λειτουργία της επένδυσης από

φόρους εισοδήματος, από Φ.Π.Α. από ασφαλιστικές εισφορές, τέλος παρεπιδημούντων

κ.α.

Η ανάπτυξη μιας υψηλής ποιότητας, εναλλακτικής μορφής τουρισμού θα ενισχύσει την

ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος στη Διεθνή αγορά, συμβάλλοντας

παράλληλα στην αύξηση των αφίξεων τουριστών και των εσόδων που σχετίζονται με αυτές τις

αφίξεις. Η επένδυση ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ θα συμβάλλει στην μείωση της εξάρτησης του τουριστικού

προϊόντος από το μαζικό και χαμηλότερης αξίας τουρισμό.

Επιπλέον, η επένδυση ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ θα συμβάλλει στην:

Ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων και ενίσχυση της απασχόλησης.

Ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου της χώρας.

Ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών και της αλιείας.

Βελτίωση της ποιότητας ζωής (φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και υγεία).

Ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας.

Τέλος, τo προτεινόμενο Σχέδιο θα παρέχει ένα σύνολο ισόρροπων και αειφορικών ωφελειών. Θα

ενισχύσει τις οικονομικές ευκαιρίες, θα προστατεύει, διατηρήσει και θα προβάλει τους φυσικούς

και πολιτιστικούς πόρους και θα ενισχύσει την ποιότητα ζωής τόσο για τον τοπικό πληθυσμό όσο

και για τους επισκέπτες του Σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ.

Σε στρατηγικό επίπεδο, πρέπει επίσης να υπογραμμιστεί η ενίσχυση των αφίξεων τουριστών την

περίοδο χαμηλής τουριστικής κίνησης, μέσω της δημιουργίας στρατηγικών συμμαχιών με

αεροπορικές εταιρείες με τις οποίες συνεργάζεται ήδη η μητρική εταιρεία του Φορέα (Minoan

Group).

Η μόνιμη σύνδεση της Κρήτης και ειδικά ενός περιφερειακού ακριτικού αεροδρομίου, όπως αυτού

της Σητείας με σημαντικές αγορές του εξωτερικού δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης



ECHMES Ltd.

που δεν περιορίζονται μόνο στη συγκεκριμένη επένδυση ούτε αποκλειστικά στον τουριστικό

τομέα.

Αντίστοιχα, η λειτουργία ειδικών τουριστικών υποδομών, (π.χ γκολφ) αναμένεται να λειτουργήσει

ως πόλος έλξης για ειδικές κατηγορίες τουριστών, που μέχρι σήμερα δεν ενδιαφέρονταν να

επισκεφθούν τη χώρα μας.

Οι κινήσεις αυτές δημιουργούν νέα δυναμική για την περιοχή με την ανάπτυξη υποδομών διεθνών

προδιαγραφών οι οποίες παρέχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη σε επίπεδο:

Διεθνούς προβολής.

Αύξησης αφίξεων.

Ανάπτυξης συνεργειών με άλλους οικονομικούς κλάδους.

Αύξησης της κατά κεφαλήν κατανάλωσης.

Ανάπτυξης νέων προϊόντων και υπηρεσιών με διεθνή απήχηση.

Επισημαίνεται ότι παρόμοια στρατηγική επέτρεψε σε αγορές με πολύ λιγότερα ανταγωνιστικά

πλεονεκτήματα (φυσικό περιβάλλον και πολιτιστικό πλούτο χιλιάδων ετών) να αλλάξουν το

χαρακτήρα τους και να αποκτήσουν διεθνή αναγνωρισιμότητα..

Κατά συνέπεια, το Σχέδιο συμβάλλει ουσιαστικά στη δημιουργία μιας νέας δυναμικής που

ενισχύει στρατηγικά το τουριστικό προϊόν και επιτρέπει σε αυτό να επανατοποθετηθεί στη διεθνή

αγορά με νέα χαρακτηριστικά που διασφαλίζουν την υψηλή του αναγνωρισιμότητα και αποδοχή.

Σε όρους οικονομικών επιπτώσεων, το προτεινόμενο σχέδιο θεωρείται ότι θα έχει Θετικές

επιπτώσεις/οφέλη που αξιολογούνται ότι θα είναι Ισχυρά Θετικές σε Τοπικό επίπεδο (Ανατολικό

Λασίθι) και Μέτρια Θετικές σε Περιφερειακό επίπεδο (Κρήτη) και Εθνικό επίπεδο. Είναι σαφές

ότι το στάδιο λειτουργίας θεωρείται ότι θα έχει μεγαλύτερη σημασία λόγω της κλίμακας και του

μακροχρόνιου χαρακτήρα της απασχόλησης και της δημιουργίας εισοδημάτων. Εντούτοις,

σημαντικά είναι τα οικονομικά οφέλη και από το στάδιο κατασκευής του Έργου.

Γ. Απασχόληση

Θεωρείται ότι η επένδυση θα έχει Ισχυρά Θετική επίπτωση στην αγορά εργασίας, στην άμεση και

έμμεση απασχόληση και την επιχειρηματική κοινότητα. Λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων

εργασίας που προσφέρει η τοπική περιοχή (Ανατολικό Λασίθι), η απασχόληση που θα

δημιουργήσει η επένδυση σε διάστημα 10 περίπου ετών θα είναι δυνατό να καλυφθεί από την

τοπική περιοχή και η επένδυση είναι, συνεπώς, συμβατή, με τη φέρουσα ικανότητα της περιοχής.

Η επένδυση θα δημιουργήσει επίσης σημαντικές ευκαιρίες για την ενίσχυση και διαφοροποίηση

των τοπικών επιχειρήσεων και την στήριξη παραδοσιακών παραγωγικών δραστηριοτήτων.

Τα διαρθρωτικά οικονομικά οφέλη και τα οφέλη για την απασχόληση που θα δημιουργηθούν σε

τοπικό επίπεδο (Ανατολικό Λασίθι) θα συμβάλλουν μακροπρόθεσμα στην ενίσχυση του



ECHMES Ltd.

κοινωνικού (οικογενειακού και κοινοτικού) ιστού που από μόνος του έχει θεμελιώδη σημασία για

τη διατήρηση και βελτίωση του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου της περιοχής. Τα παραπάνω

οφέλη αξιολογούνται ως Ισχυρά Θετικά.

Η επίπτωση στις δημόσιες υπηρεσίες εκτιμάται ότι είναι Μέτρια Θετική αφού με την ενίσχυση της

οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή θα στηριχθεί η βελτίωση αυτών των υπηρεσιών.

Οι επιπτώσεις στην κοινωνική δομή αξιολογούνται ως Ισχυρά Θετικές λόγω του αειφορικού

χαρακτήρα της επένδυσης και τη συνεχή συνεργασία του Φορέα της επένδυσης με το Ίδρυμα

“Παναγία η Ακρωτηριανή”, την Ιερά Μονή Τοπλού και άλλους τοπικούς, Περιφερειακούς και

Εθνικούς ενδιαφερόμενους φορείς και κοινωνικούς εταίρους.

Η πλειοψηφία των επιπτώσεων θα είναι έμμεσες, μέσω των μηχανισμών οικονομικής και

κοινωνικής αλλαγής. Μπορούν, συνεπώς, να θεωρηθούν μόνιμες και μη αναστρέψιμες

διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό το φυσικό και πολιτιστικό κεφάλαιο της περιοχής.

Με βάση τα παραπάνω η συμβολή του προτεινόμενου ολοκληρωμένου Σχεδίου ήπιας τουριστικής

ανάπτυξης αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις όσον αφορά στο κοινωνικο-οικονομικό

περιβάλλον. Συμπερασματικά, οι αναμενόμενες επιπτώσεις από την υλοποίηση του προτεινόμενου

σχεδίου κρίνονται ως προς το είδος τους θετικές, ως προς το μέγεθός τους μέτριες έως ισχυρές ως

προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες και ως προς την δυνατότητα ανάταξης μη αναστρέψιμες

καθ’όλη τη διάρκεια υλοποίησης και λειτουργίας του σχεδίου.

6.4.8. Πολιτιστική Κληρονομιά

Μέσω των αρχών του και της φιλοσοφίας του, το προτεινόμενο Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ θα

συνεισφέρει στον σεβασμό και την αναζωογόνηση του τοπικού πολιτισμού και των παραδόσεων.

Η διατήρηση και ενίσχυση του πολιτιστικού κεφαλαίου συνιστά έναν από τους ακρογωνιαίους

λίθους επί των οποίων βασίσθηκε η προτεινόμενη ΠΡΌΤΥΠΗ αειφορική τουριστική ανάπτυξη. Το

προτεινόμενο Σχέδιο θα προσπαθήσει να ενισχύσει συστηματικά τις πολιτιστικές αξίες της

περιοχής και περιέχει προτάσεις που θα επιτυγχάνουν:

Προστασία και ανάδειξη πολιτιστικού κεφαλαίου

∆ιαφύλαξη και ανάδειξη των µνηµείων πολιτιστικής - ιστορικής - αρχιτεκτονικής

κληρονομιάς

Προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και περιοχών αρχαιολογικού

ενδιαφέροντος

Ανάπτυξη πολιτιστικών δοµών και ανταλλαγή πολιτιστικού προϊόντος, µεταξύ του ντόπιου

πληθυσµού και των τουριστών

Κατασκευή νέων πολιτιστικών υποδομών (μουσεία, συνεδριακά κέντρα, κ.λπ.)

Διαφύλαξη και ενίσχυση της τοπικής και κοινωνικής ταυτότητας, προβολή των τοπικών

τεχνών, ηθών και εθίμων



ECHMES Ltd.

Παροχή αναγκαίων κεφαλαίων για την ζωτικής σημασίας ανακαίνιση των πολυάριθμων

σημαντικών μνημείων της ευρύτερης περιοχής

Την ένταξη των στοιχείων πολιτιστικής κληρονομιάς σε χωροταξικές ενότητες, δίκτυα και

πολιτιστικές διαδρομές.

Την ενοποίηση της πολιτιστικής και της φυσικής κληρονομιάς που αποτελούν τα δύο

βασικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κρήτης.

Στo παραπάνω πλαίσιο το σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ προβλέπει:

Την προώθηση των φυσικών και πολιτιστικών στοιχείων της περιοχής, Σε συνεργασία με

τις τοπικές Αρχές, τους ειδικούς, τους κοινωνικούς εταίρους και τον τοπικό πληθυσμό

Την προβολή των τοπικών τεχνών, των ηθών και των εθίμων, των χορών, της μουσικής,

της πολιτιστικής παράδοσης, των προϊστορικών Μινωικών, κλασικών και Βυζαντινών

αρχαιοτήτων, των θρησκευτικών θησαυρών και του θρησκευτικού πνεύματος, των

διατροφικών συνηθειών, του τοπικού κρασιού και των τοπικών βιολογικών προϊόντων,

τιμώντας και εξυμνώντας τον κρητικό τρόπο ζωής και τα βασικά χαρακτηριστικά της

ταυτότητας της περιοχής μέσω ενός ειδικού δικτύου και διαδρομών με συνδέσμους μεταξύ

τοπικών οργανώσεων, κρητικών πανεπιστημίων και διεθνούς φήμης διεθνών ιδρυμάτων.

Τη δημιουργία τουριστικών καταλυμάτων με χρήση της τοπικής αρχιτεκτονικής και των

παραδόσεων που θα μπορούν να συνοδεύσουν τις υπόλοιπες εικόνες της Ελλάδας στον

κόσμο και θα εξασφαλίσουν ότι ο σχεδιασμός έχει τις ρίζες του στην σοφία και τις

παραδόσεις του παρελθόντος, προσβλέποντας στο μέλλον με την μακροπρόθεσμη

προοπτική του εδώ και αιώνες ιδιοκτήτη της έκτασης, της Μονής Τοπλού.

Παροχή οικονομικής στήριξης στους αρμόδιους φορείς για τη συντήρηση χώρων

πολιτιστικής κληρονομιάς εντός και πέριξ της περιοχής και νέα αρχαιολογική έρευνα.

Προώθηση ενός προγράμματος εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων με άξονα την

πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής

Προβολή ειδικών πολιτιστικών διαδρομών με ειδικές παρατηρήσεις και με έντυπους

οδηγούς και οπτικοακουστικό υλικό για τις διαδρομές αυτές, καθώς και πραγματοποίηση

οργανωμένων εκδρομών σε συνεργασία με τοπικούς πολιτιστικούς φορείς, οργανώσεις,

ενώσεις και οργανισμούς.

Ανακαίνιση ιστορικών και παραδοσιακών κτιρίων. Τα κτίρια αυτά θα ενταχθούν στις

πολιτιστικές διαδρομές και στους σχετικούς έντυπους οδηγούς.

Την ήπια τουριστική ανάπτυξη της περιοχής και την εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης

στρατηγικής διαχείρισης σε αντιδιαστολή με την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη τουρισμού και του

αριθμού επισκεπτών χωρίς την κατάλληλη ενημέρωση και παιδεία που πρέπει να έχουν οι

επισκέπτες και χωρίς την απαραίτητη υποδομή, διαχείριση και τους ελέγχους.

Στο παραπάνω πλαίσιο θα προταθούν ειδικές πολιτιστικές διαδρομές με ειδικές παρατηρήσεις και

με έντυπους οδηγούς και οπτικοακουστικό υλικό για τις διαδρομές αυτές, καθώς και η

πραγματοποίηση οργανωμένων εκδρομών σε συνεργασία με τοπικούς πολιτιστικούς φορείς,

οργανώσεις, ενώσεις και οργανισμούς. Προβλέπεται επίσης να δοθεί ώθηση στην ανακαίνιση

χαρακτηριστικών κτιρίων, με τη χρησιμοποίηση προηγούμενων μελετών που πραγματοποιήθηκαν



ECHMES Ltd.

από τον Αναπτυξιακό Οργανισμό Σητείας για ιστορικά και παραδοσιακά κτίρια. Τα κτίρια αυτά

θα ενταχθούν στις πολιτιστικές διαδρομές και σε σχετικούς έντυπους οδηγούς.

Με βάση τα παραπάνω, οι αναμενόμενες επιπτώσεις από την υλοποίηση του προτεινόμενου

σχεδίου στην πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής κρίνονται ως προς το είδος τους θετικές, ως

προς το μέγεθός τους μέτριες έως ισχυρές ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες και ως προς

την δυνατότητα ανάταξης μη αναστρέψιμες καθ’όλη τη διάρκεια υλοποίησης και λειτουργίας του

σχεδίου.

6.4.9. Τοπίο

Τα περισσότερα τοπιακά στοιχεία της περιοχής του Σχεδίου παρουσιάζουν μία σημασία τοπικής

εμβέλειας και αντιπροσωπευτικότητα που είναι κοινή στην Ανατολική τουλάχιστον Κρήτη. Από

αυτή την διαπίστωση διαφοροποιούνται τα τοπιακά στοιχεία που σχετίζονται με τον πολιτιστικό

και περιβαλλοντικό πλούτο της περιοχής, κατά κύριο λόγο από την παρουσία της Ιεράς Μονής

Τοπλού και της αρχαίας πόλης της Ιτάνου, το φοινικόδασος του Βάι, καθώς και τους

χαρακτηρισμούς προστασίας που συνοδεύουν αυτές τις θέσεις, συμπεριλαμβανομένου και του

προς ένταξη τόπου στο Δίκτυο Natura 2000, μέρος του οποίου αποτελεί και η περιοχή του Σχεδίου.

Οι περιβαλλοντικοί στόχοι – κριτήρια που ενσωματώθηκαν στον σχεδιασμό:

Προστασία και ανάδειξη τοπίου (ποιότητα, μοναδικότητα, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά)

Προστασία ακτών

Προβολή της αρχιτεκτονικής ιδιαιτερότητας

Προώθηση της συνεκτικής δόμησης

Προστασία της τοπικής διαφορετικότητας και του φυσικού τρόπου ζωής

Ορθολογική διαχείριση παράκτιας ζώνης

Όπως ήδη αναφέρθηκε στο Κεφάλαιο 3, ενότητα 3.2.2. Κριτήρια Σχεδιασμού, «ειδικότερα ως

προς το τοπίο λαμβάνεται ειδική μέριμνα σε πολλαπλά επίπεδα ώστε να θεσπίζονται όροι και

περιορισμοί δόμησης που να εξασφαλίζουν την ένταξη των τουριστικών εγκαταστάσεων στο

ανάγλυφο και τον χαρακτήρα της περιοχής και την προστασία της θέας του Φοινικόδασους στο Βάι,

της Αρχαίας Ιτάνου και της Ι. Μ. Τοπλού». Περαιτέρω με τη θέσπιση της Ζώνης Β, της Ειδικής

Ζώνης Προστασίας Φυσικού και Πολιτιστικού Κεφαλαίου και Φυσιολατρικής Αναψυχής, που

καλύπτει το 62,79% της συνολικής επιφάνειας του εξεταζόμενου ακινήτου, διασφαλίζεται ‘ότι η

πλειοψηφία αυτών των περιοχών δεν θα αλλοιωθεί με κανένα τρόπο από τις προτεινόμενες

επεμβάσεις. Στη πραγματικότητα, το προτεινόμενο Σχέδιο θα συμβάλλει στην αναβάθμιση μίας

ευρύτερης περιοχής.

Περιληπτικά, οι επιπτώσεις στο τοπίο της ευρύτερης περιοχής συνολικά, είναι ουδέτερες, λόγω

των ακολούθων:

Υψηλής ποιότητας σχεδιασμός, φιλικός προς το περιβάλλον.



ECHMES Ltd.

Μικρό μέγεθος των αλλαγών στα πλαίσια της συνολικής κλίμακας της ευρύτερης

περιοχής.

Σχεδίου Αειφορικής Διαχείρισης.

Στις περιοχές του Βάι, Ιτάνου και Ι. Μονής Τοπλού, όπου αφενός δεν γίνονται παρεμβάσεις και

αφετέρου οι θέσεις επέμβασης σε καμία περίπτωση δεν είναι ορατές, θα υπάρξουν έμμεσες θετικές

επιπτώσεις, ως αποτέλεσμα των ακολούθων:

Σχεδίου Αειφορικής διαχείρισης για την ευρύτερη περιοχή.

Εισαγωγή βιολογικών καλλιεργειών στην υδρολογική λεκάνη του Βάι, περιορίζοντας

όποιες σημερινές πρακτικές εντατικής καλλιέργειας, με τις αρνητικές επιπτώσεις που

αυτές συνεπάγονται στον υδροφορέα του Βάι.


σχεδίου στο τοπίο της περιοχής κρίνονται ως προς το είδος τους θετικές, ως προς το μέγεθός τους

ασθενείς έως μέτριες ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες και ως προς την δυνατότητα

ανάταξης μη αναστρέψιμες καθ’όλη τη διάρκεια υλοποίησης και λειτουργίας του σχεδίου.

6.4.10. Χωροταξικός Σχεδιασμός

Τα κριτήρια βάσει των οποίων εξετάστηκαν οι επιπτώσεις του σχεδίου αναφορικά με τις χρήσεις

γης και το Χωροταξικό σχεδιασμό είναι:

Έλεγχος χρήσεων γης και έντασης τουριστικής δραστηριότητας βάσει κριτηρίων

Συμβατότητα με επιτρεπόμενες χρήσεις

Συμβατότητα σε εθνικό επίπεδο (Εθνικό Χωροταξικό Τουρισμού)

Συμβατότητα σε κλαδικό επίπεδο (ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό)

Περιορισμός της διάσπαρτης δόμησης μέσω της θεσμοθέτησης ζωνών χρήσεων γης

Το προτεινόμενο σχέδιο έχει λάβει υπόψη του όλο το σχετικό θεσμικό και νομικό πλαίσιο όσον

αφορά το χωροταξικό σχεδιασμό, όπως αναλύεται στο Κεφάλαιο 2, της παρούσας.

Ειδικότερα:

Το Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ είναι σύμφωνο και προωθεί τις κατευθύνσεις του πολύ

πρόσφατα επικαιροποιηθέντος «Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και

Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό», δεδομένου ότι αποτελεί οργανωμένο υποδοχέα

τουριστικών δραστηριοτήτων πρότυπου χαρακτήρα.

Το Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ είναι σύμφωνο και προωθεί τις κατευθύνσεις του

Περιφερειακού πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού Κρήτης.

Ο προτεινόμενος σχεδιασμός είναι σύμφωνα με τις προτεινόμενες χρήσεις γης και

επιτρεπόμενες δραστηριότητες που προβλέπονται από το Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής

Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) του τ. Δήμου Ιτάνου (ΦΕΚ 498’ ΤΑΑΠΘ 2-10-



ECHMES Ltd.

2009), αντιμετωπίζει τις δυσκολίες που εντοπίζονται και προάγει ενεργά τα

πλεονεκτήματα της ευρύτερης περιοχής του Δημοτικού διαμερίσματος Ιτάνου, το οποίο

εξειδικεύει τις κατευθύνσεις του Περιφερειακού Πλαισίου, καθορίζει ζώνες, προσδιορίζει

την έννοια της ήπιας ανάπτυξης για την περιοχή του άλλοτε Δήμου Ιτάνου και θέτει τον

αναπτυξιακό άξονα του Δήμου.

Σε τμήματα της περιοχής του Σχεδίου έχει προηγηθεί καθορισμός των ορίων του αιγιαλού

και δημιουργία ζώνης παραλίας, δυνάμει της υπ’ αριθ. 1052067/4867 /Β0010/19.06.2001

Υπουργικής Αποφάσεως (ΦΕΚ 560/Δ/16.07.01).Για τα υπόλοιπα τμήματα στο

προτεινόμενο ΕΣΧΑΣΕ προτείνεται η θεσμοθέτηση ειδικής υποζώνης Β5 Προστασίας

Ακτών, συνολικής επιφάνειας 1.708.529, στρεμμάτων.

Δεν υπάρχουν χαρακτηρισμοί της περιοχής σύμφωνα με τα άρθρα 21 του Ν. 1650/86.

Το Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ δεν επηρεάζει, αντίθετα προωθεί τις τυχόν αρχαιολογικού

ενδιαφέροντος περιοχές μέσω της προώθησης του πολιτισμικού κεφαλαίου της περιοχής

και δεδομένου ότι οι προτεινόμενες ζώνες ανάπτυξης εξαιρούν οποιαδήποτε τέτοια

περιοχή.

Το Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ είναι συμβατό με τις κατευθύνσεις που θεσπίζονται από τον υφιστάμενο

χωροταξικό σχεδιασμό δεδομένου ότι:

θα συνδράμει στην ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων για αύξηση του εισοδήματος και

της απασχόλησης και θα συμβάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας

σε Περιφερειακό επίπεδο μέσω της βελτίωσης του τουριστικού προϊόντος, κατάρτισης του

εργατικού δυναμικού και την αποτελεσματική διαχείριση των φυσικών και πολιτιστικών

πόρων.

θα υποστηρίξει την χωρική αναπτυξιακή πολιτική της Κρήτης μέσω της ενίσχυσης της

θέσης του νησιού ως διεθνούς προορισμού για επενδύσεις, εμπόριο και πολιτισμό.

θα παρέχει τόσο τους τεχνικούς όσο και τους οικονομικούς πόρους για τη μακροπρόθεσμη

διασφάλιση της αειφορικής διαχείρισης των περιοχών που προτείνονται προς ένταξη στο

Δίκτυο NATURA 2000 στο Ανατολικό άκρο της Κρήτης μέσω μιας ήπιας και αειφορικής

τουριστικής ανάπτυξης.

θα αναστρέψει την τάση εγκατάλειψης των απομακρυσμένων περιοχών του Δήμου μέσω της

παροχής ευκαιριών απασχόλησης και κατάρτισης για τον τοπικό πληθυσμό.

θα συμβάλει ώστε να καθιερωθεί το Ανατολικό Λασίθι ως διεθνής τουριστικός προορισμός

ξεπερνώντας με αυτόν τον τρόπο την στασιμότητα που παρατηρείται σήμερα στον

τουριστικό τομέα της περιοχής.

θα ενισχύσει την ακεραιότητα των προτεινόμενων τόπων ΝΑTURA 2000, αποκαθιστώντας

την περιοχή σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης

θα ενισχύσει την απασχόληση στον πρωτογενή τομέα ενθαρρύνοντας τον

επαναπροσανατολισμό της τοπικής αγροτικής παραγωγής προς την περισσότερο

παραγωγική, περιβαλλοντικά φιλική, αειφορική πρακτική, αυτή των βιολογικών

καλλιεργειών.

θα ενισχύσει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, την κοινωνική οργάνωση και δραστηριότητες

και θα τις προβάλλει μέσω της πολιτιστικής του στρατηγικής.



ECHMES Ltd.

θα αξιοποιήσει με το βέλτιστο δυνατό τρόπο τα πλεονεκτήματα της περιοχής και τους

διαθέσιμους φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους της περιοχής ενώ ταυτόχρονα τους

προβάλει, τους διατηρεί, τους αποκαθιστά και τους επαυξάνει.

Θα ενισχύσει το βαθμό ακεραιότητας που στην ευρύτερη περιοχή μπορεί να χαρακτηριστεί

ως «χαμηλός» παρακολουθώντας και ελέγχοντας τις ανθρωπογενείς επιδράσεις που

επιφέρουν την υποβάθμιση της περιοχής.

Θα συγκεντρώσει τη δόμηση κατά κύριο λόγο σε ζώνες αντί για τη διάχυσή της, με στόχο

την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, του τοπίου και

της γεωργικής γης.

Ειδικότερα, σε επίπεδο στρατηγικών και τακτικών στόχων, το προτεινόμενο σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ

ΓΑΙΑ είναι απόλυτα συμβατό με το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου

Ανάπτυξης του Τουρισμού καθώς υιοθετεί ένα σύνολο αρχών και στόχων περιβαλλοντικής

προστασίας και αειφόρου ανάπτυξης, που περιλαμβάνουν:

την προστασία, ανάδειξη και ενίσχυση της χλωρίδας και πανίδας στην περιοχή της

επένδυσης

την προστασία των οικοτόπων και ειδικότερα εκείνων που φιλοξενούν προστατευόμενα είδη

την προστασία και ανάδειξη του τοπίου

την προστασία των γεωλογικών σχηματισμών και γεωμορφών, ειδικότερα εκείνων που

αποτελούν μάρτυρες της μακράς γεωλογικής ιστορίας της χώρας και εκείνων που

συνδέονται με την αισθητική των τοπίων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους

την προστασία και ανάδειξη ιστορικών και παραδοσιακών οικισμών, καθώς και της

αρχιτεκτονικής κληρονομιάς

την προστασία και ανάδειξη του ευρύτερου περιβάλλοντος αρχαιολογικών χώρων και

προϊστορικών, κλασσικών, βυζαντινών και νεωτέρων μνημείων

την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων και του αγροτικού χώρου, ιδιαίτερα της

γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας

την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων - επιφανειακών και υπόγειων - και τη

διατήρηση της ποιότητάς τους, μέσω του ελέγχου των πηγών ρύπανσης και της διάχυσης

των ρύπων

τη χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας και ειδικότερα εκείνων που είναι φιλικές προς το

περιβάλλον (ήπιες και ανανεώσιμες)

τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των εγκαταστάσεων με αντίστοιχο περιορισμό

των απωλειών της χρησιμοποιούμενης ενέργειας

την αειφορική διαχείριση των στερεών και υγρών αποβλήτων με την προώθηση πρακτικών

ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης

Σε επίπεδο χωρικής οργάνωσης και ρυθμίσεων η γενική κατεύθυνση του Ειδικού Πλαισίου

Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης του Τουρισμού, για τον περιορισμό της

διάχυτης δόμησης και τη στροφή του χωροθετικού προτύπου σε μορφές οργανωμένης ανάπτυξης -

χωρικοί υποδοχείς – κινείται στο πλαίσιο της αειφορίας, επιδιώκοντας την ανάπτυξη του κλάδου,

με παράλληλη προστασία των φυσικών πόρων, της αρχαιολογικής και αρχιτεκτονικής



ECHMES Ltd.

κληρονομιάς και με τον περιορισμό των συγκρούσεων χρήσεων γης (πολιτική που βρίσκεται σε

συνάφεια και με τις κατευθύνσεις του υπερκείμενου σχεδιασμού, δηλαδή του εγκεκριμένου

Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης).


σχεδίου στον υφιστάμενο χωροταξικό σχεδιασμό της περιοχής κρίνονται ως προς το είδος τους

θετικές, ως προς το μέγεθός τους μέτριες έως ισχυρές ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες

και ως προς την δυνατότητα ανάταξης μη αναστρέψιμες καθ’όλη τη διάρκεια υλοποίησης και

λειτουργίας του σχεδίου.

6.4.11. Οικονομική Βιωσιμότητα

Τα κριτήρια βάσει των οποίων εκτιμήθηκαν οι επιπτώσεις όσον αφορά στην οικονομική

βιωσιμότητα του σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ είναι:

Αναπτυξιακός χαρακτήρας της επενδυτικής ταυτότητας του σχεδίου σε τοπικό και εθνικό

επίπεδο

Ποιοτικός, διαφοροποιημένος και πολυθεματικό τουρισμός υψηλής οικονομικής απόδοσης

σε σχέση με έναν μαζικό, αδιαφοροποίητο, μονοθεματικό τουρισμό χαμηλής οικονομικής

απόδοσης

Στήριξη της τοπικής κοινωνίας

Άμβλυνση της εποχικότητας του τουρισμού

Διαφοροποίηση τουριστικού προϊόντος

Προώθηση ξενοδοχειακών καταλυμάτων υψηλής ποιότητας, υπηρεσιών και υποδομών.

Αξιοποίηση ειδικών – εναλλακτικών μορφών τουρισμού

Προώθηση βιώσιμης και ισόρροπης ανάπτυξης του τουρισμού σε εθνικό επίπεδο

Επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου

Ανταπόκριση του προτεινόμενου σχεδίου στις ανάγκες, τις ευκαιρίες και τα

χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής και της Χώρας γενικότερα

Με βάση τα χαρακτηριστικά, τα οποία αναφέρθηκαν ανωτέρω το σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ αποτελεί

παράδειγμα οικονομικής βιωσιμότητας. Ο αειφορικός τουρισμός, η ήπια, πρότυπη τουριστική

ανάπτυξη, είναι το καταλληλότερο και απολύτως απαραίτητο μέσο για να αντιμετωπισθούν οι

ανάγκες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η περιοχή και να πραγματοποιηθούν οι οικιστικές,

πολιτιστικές, περιβαλλοντικές και αειφορικές στρατηγικές του Περιφερειακού Πλαισίου του

ΣΧΟΟΑΠ και του Εθνικού Χωροταξικού για τον τουρισμό. Τα αναμενόμενα οφέλη από την

υλοποίηση του Σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ συνοψίζονται ως εξής:

Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της αειφορικής ανάπτυξης.

Ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων και ενίσχυση της απασχόλησης.

Δημιουργία περισσότερων από 1.200 άμεσων, θέσεων απασχόλησης, οι οποίες θα

ενισχύσουν σημαντικά την απασχόληση και το εισόδημα της Περιφέρειας Κρήτης.

Προβολή του προορισμού σε μεγάλες τουριστικές αγορές.



ECHMES Ltd.

Αύξηση των αφίξεων στην περιοχή και σημαντική επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.

Διαφοροποίηση του μίγματος επισκεπτών με έμφαση στην προσέλκυση κατηγοριών με

υψηλή αγοραστική δύναμη

Αύξηση της απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο.

Συνεισφορά της επένδυσης στην εισροή συναλλάγματος.

Σημαντικές άμεσες και έμμεσες ωφέλειες στην τοπική οικονομία – χρήση εγχώριων

πρώτων υλών.

Άμεσα οικονομικά οφέλη για το Ελληνικό Δημόσιο (όπως π.χ. έσοδα από φόρους, ΦΠΑ,

φόρος εισοδήματος, κ.α.).

Αλλαγή της εικόνας της Κρήτης και της Ελλάδας, καθιερώνοντάς την ως τουριστικό

προορισμό υψηλής ποιότητας.

Ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου της χώρας.

Ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών και της αλιείας.

Βελτίωση της ποιότητας ζωής (φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και υγεία).

Ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας.

Κοινωνικό όφελος από πληρωμές προς το Ίδρυμα «Παναγία Ακρωτηριανή», ιδιοκτήτη της

έκτασης επί της οποίας σχεδιάζεται η υλοποίηση της επένδυσης, στο οποίο δίδεται η

οικονομική δυνατότητα να συνεχίσει το κοινωφελές έργο του.

Κατά συνέπεια, το προτεινόμενο Σχέδιο συμβάλλει ουσιαστικά στη δημιουργία μιας νέας

δυναμικής που ενισχύει στρατηγικά το τουριστικό προϊόν και επιτρέπει σε αυτό να

επανατοποθετηθεί στη διεθνή αγορά με νέα χαρακτηριστικά που διασφαλίζουν την υψηλή του

αναγνωρισιμότητα και αποδοχή. Η ανάπτυξη μιας υψηλής ποιότητας, εναλλακτικής μορφής

τουρισμού θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος στη Διεθνή

αγορά, συμβάλλοντας παράλληλα στην αύξηση των αφίξεων τουριστών και των εσόδων που

σχετίζονται με αυτές τις αφίξεις. Το σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ θα συμβάλλει στην μείωση της

εξάρτησης του τουριστικού προϊόντος από το μαζικό και χαμηλότερης αξίας τουρισμό και θα

προβάλλει διεθνώς μια διαφορετική τουριστική εμπειρία που συνδυάζει το απαράμιλλο φυσικό

τοπίο, τον πολιτισμό, τις γεύσεις και τις ιδιαιτερότητες της Κρήτης σε αγορές μεγάλου μεγέθους

δημιουργώντας νέα δυναμική για την περιοχή και τη χώρα.

Α. Οφέλη του σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ στη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος

Η χωροταξική κατανομή της συνολικής τουριστικής δυναμικότητας στην Κρήτη παρουσιάζει

σημαντική ανισότητα. Υπάρχει πλήρης αναντιστοιχία της τουριστικής ανάπτυξης σε σχέση με το

φυσικό περιβάλλον και το φυσικό πλούτο του τόπου. Το απαράμιλλο κρητικό φυσικό περιβάλλον

δεν έχει ενσωματωθεί στο προσφερόμενο τουριστικό προϊόν. Οι διακοπές της μορφής μαζικού

τουρισμού συνεχίζουν να αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία (περίπου 80%) των τουριστικών

δραστηριοτήτων. Το υπόλοιπο 20% των επισκεπτών του νησιού έχει στραφεί, άλλοτε οργανωμένα

και άλλοτε ανοργάνωτα, προς τις ειδικές μορφές τουρισμού (πολιτισμικός, θρησκευτικός,

συνεδριακός τουρισμός, οικοτουρισμός κ.λπ.). Με βάση τα παραπάνω, οι επενδύσεις σε ειδικές

μορφές τουρισμού όπως η σχεδιαζόμενη επένδυση ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ θα συμβάλουν αποφασιστικά



ECHMES Ltd.

στην αναβάθμιση του τελικού τουριστικού προϊόντος και στην εκ νέου τοποθέτησή του στις πολύ

ανταγωνιστικές τουριστικές αγορές της Ανατολικής Λεκάνης της Μεσογείου.

Το Σχέδιο ενσωματώνει μια σειρά στοιχείων προστασίας και ανάδειξης των οικολογικών

χαρακτηριστικών της προστατευόμενης περιοχής, τα οποία συνοψίζονται στην ελαχιστοποίηση

των πολεοδομικών μεγεθών και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των καταλυμάτων εν γένει,

αλλά και την ενίσχυση δραστηριοτήτων φύσης καθώς και πολιτισμικών δραστηριοτήτων.

Παράλληλα, διατηρούνται ενδημικές εκτάσεις, καλλιεργούνται παραδοσιακά προϊόντα με

μεθόδους βιολογικής γεωργίας, ενώ πραγματοποιούνται φυτεύσεις ενδημικών ειδών κατόπιν

προσεκτικού ορθολογικού και επιστημονικά τεκμηριωμένου σχεδιασμού με σκοπό την

αναβάθμιση των περιοχών αυτών και τη δημιουργία νέων ενδιαιτημάτων για είδη της πανίδας.

Έτσι, η παροχή τουριστικών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας συνδυάζεται με την ενεργό προστασία

του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και την απόλυτη ένταξη των επισκεπτών στο

γίγνεσθαι μιας περιοχής, με σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα τα χαρακτηριστικά του φυσικού

και του πολιτιστικού της περιβάλλοντος. Κατ’ αυτό τον τρόπο διατηρείται η φυσιογνωμία της

περιοχής, διατηρείται και ενισχύεται η ακεραιότητα του δικτύου NATURA 2000 και ταυτόχρονα

δημιουργούνται σημαντικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη από τη διαφοροποίηση του τουριστικού

προϊόντος με την ανάδυση μιας νέας μορφής τουρισμού.

Παράλληλα, το Σχέδιο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ αναβαθμίζει τη σχέση των επισκεπτών με το πολιτισμικό

περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής καθώς στοχεύει στην ανάπτυξη θεματικών πολιτιστικών

δραστηριοτήτων εντός και εκτός των προτεινόμενων τουριστικών εγκαταστάσεων σε συνδυασμό

με το πολιτισμικό γίγνεσθαι της περιοχής. Η ένταξη των επισκεπτών στο πολιτισμικό γίγνεσθαι

της ευρύτερης περιοχής αυξάνει εν γένει το σύνολο των προσφερόμενων υπηρεσιών στους

επισκέπτες του, επιμηκύνει την τουριστική περίοδο ενώ παράλληλα αναδεικνύει και διατηρεί

ζωντανή της πολιτισμική κληρονομιά της Ανατολικής Κρήτης.

Επιπλέον στην περιοχή του σχεδίου βρίσκεται η Μονή Τοπλού που αποτέλεσε θρησκευτικό,

πνευματικό και πολιτιστικό πόλο κατά τον 14ο και τον 15ο αιώνα. Η Μονή έχει ανακαινιστεί και

έχει αναστηλωθεί πάρα πολλές φορές και έχει αναδειχτεί ως ένα από τα πιο αξιόλογα κρητικά

μοναστήρια.

Επίσης όσον αφορά την ειδική τουριστική υποδομή του Γκολφ επισημαίνεται ότι έχει ως κύριο

στόχο την αύξηση της επισκεψιμότητας καθ’όλη τη διάρκεια του έτους και την επιμήκυνση της

τουριστικής περιόδου της περιοχής.

Α.1. Επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου

Το ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ διαθέτει ένα στρατηγικό προσανατολισμό στην επιμήκυνση της τουριστικής

περιόδου και στην αποσύνδεση του τουριστικού προϊόντος από την εποχή, καθιστώντας ελκυστικό

το συνολικό τουριστικό προϊόν της περιοχής αλλά και ολόκληρης της Κρήτης καθ’ όλη τη

διάρκεια του έτους.



ECHMES Ltd.

Για να επιτύχει αυτή τη στρατηγική, το προτεινόμενο σχέδιο δημιουργεί υποδομές καταλυμάτων

υψηλών προδιαγραφών και ποιότητας απευθυνόμενο σε ένα ευρύ φάσμα επισκεπτών εντός και

εκτός Ελλάδας με κοινό χαρακτηριστικό τους την ταξιδιωτική εμπειρία κοντά στη φύση και στις

ιδιαιτερότητες του τόπου. Επίσης, ενισχύει τις αφίξεις επισκεπτών την περίοδο χαμηλής

τουριστικής κίνησης μέσω της δημιουργίας στρατηγικών συμμαχιών με αεροπορικές εταιρείες.

Το ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ επιτυγχάνει, λοιπόν, τα εξής οφέλη στην κατεύθυνση της επίλυσης του

προβλήματος της εποχικότητας στον τουρισμό:

Δημιουργεί τουριστικές εγκαταστάσεις ειδικών προδιαγραφών που λειτουργούν συνεχώς

προσελκύοντας ποιοτικό τουρισμό υψηλού εισοδήματος καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Επενδύει σε ειδικές μορφές τουρισμού που συμβάλουν στην επιμήκυνση της τουριστικής

περιόδου αλλά και αποτελούν μια ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά διεθνώς με μια ιδιαίτερα

κερδοφόρα προοπτική για την τοπική οικονομία της Κρήτης

Ανανεώνει το τουριστικό προφίλ της Κρήτης με επίκεντρο τους φυσικούς και

πολιτισμικούς πόρους και τον άνθρωπο και επιφέρει ανάπτυξη νέων τουριστικών

προϊόντων με σκοπό την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου καθ’ όλη τη διάρκεια του

έτους

Αναπροσανατολίζει την τουριστική κίνηση από τις κορεσμένες ποιοτικά τουριστικές

περιοχές της Κρήτης και της Ελλάδας σε ποιοτικότερες τουριστικές υποδομές μη

ανεπτυγμένων περιοχών όπως της ΒΑ Κρήτης.

Διαφοροποιεί το τουριστικό προϊόν της Κρήτης έναντι των ανταγωνιστών της στη λεκάνη

της Μεσογείου από τον καθαρά «Μεσογειακό» στον ευρύτερα Θεματικό Τουρισμό και

εξασφαλίζει για την περιοχή ότι θα αποτελεί ένα νέο προορισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του

έτους.

Λειτουργεί ως πόλος έλξης για ειδικές κατηγορίες τουριστών, όπως οι επισκέπτες

αθλητικού (golf) τουρισμού οι οποίοι δεν επισκέπτονται την χώρα μας μόνο κατά τη

διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών.

Θεμελιώνει στρατηγικές συμμαχίες με αεροπορικές εταιρείες και μεγάλα τουριστικά

γραφεία, με τις οποίες συνεργάζεται ήδη η μητρική εταιρεία του φορέα (Minoan Group

Plc), για να ενισχύσει τις αφίξεις τόσο των μεμονωμένων επισκεπτών όσο και τα

οργανωμένα ταξίδια κατά την περίοδο χαμηλής τουριστικής κίνησης.

Β. Οφέλη του Σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ στη βιώσιμη ανάπτυξη

Οι αλλαγές που συντελούνται στην παγκόσμια τουριστική αγορά έχουν άμεσα αποτελέσματα στα

χαρακτηριστικά, τον τρόπο διάθεσης και τις απαιτήσεις για τη διαμόρφωση του ελληνικού

τουριστικού προϊόντος. Ταυτόχρονα, η έλλειψη συγκροτημένης κοινής τουριστικής πολιτικής στο

πλαίσιο της ΕΕ, δυσχεραίνει τη σχεδιασμένη τουριστική ανάπτυξη της χώρας, μειώνει τις

δυνατότητες προγραμματισμού και ελέγχου επί της τουριστικής πολιτικής, περιορίζει τη

δυνατότητα της χώρας να υποστηρίξει με υποδομές τη χωρική διάχυση και την ποιοτική

αναβάθμιση της τουριστικής δραστηριότητας ενώ ταυτόχρονα οξύνει τους κινδύνους που

προέρχονται από τις απαιτήσεις που διαμορφώνει ο διεθνής ανταγωνισμός.



ECHMES Ltd.

Επιπλέον, η επί σειρά ετών μη προγραμματισμένη τουριστική ανάπτυξη της χώρας έχει οδηγήσει

στη μετατροπή σημαντικών εκτάσεων του εξωαστικού χώρου σε άτυπα διαμορφωμένες περιοχές

τουρισμού ή/και παραθερισμού, στην εντατική χρήση φυσικών πόρων και στην αλλαγή της

φυσιογνωμίας πολλών περιοχών, συμβάλλοντας στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στην

αλλοίωση του τοπίου. Από κοινωνικοοικονομική και αναπτυξιακή σκοπιά, η πρακτική αυτή

συνετέλεσε στην ταχεία ανάπτυξη του κλάδου και απέφερε σημαντικά κέρδη σε βραχυ-

μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.. Εντούτοις, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η αλλοίωση ή/και

απώλεια των ιδιαίτερων εκείνων φυσικών και ανθρωπογενών χαρακτηριστικών που αποτελούν τα

κατεξοχήν σημεία τουριστικής έλξης της χώρας συνιστούν σημαντική απειλή για τη μελλοντική

βιωσιμότητα του ελληνικού τουρισμού με ορατό τον κίνδυνο μείωσης των οικονομικής απόδοσης

των σχετικών πόρων.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι επιτακτική η ανάγκη ορθολογικού και έγκαιρου στρατηγικού σχεδιασμού

για την ανάπτυξη του κλάδου, με κεντρική επιδίωξη την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού

περιβάλλοντος και ιδιαίτερη έμφαση στη ρύθμιση των συγκρούσεων και στην άμβλυνση των

πιέσεων στις ήδη ανεπτυγμένες και στις ταχέως αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές. Οι

στρατηγικές κατευθύνσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού σε εθνικό επίπεδο, που

περιλαμβάνονται στο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης του

Τουρισμού (ΚΥΑ ΕΠΧΣΑΑ 67659 Φ.Ε.Κ. 3155/Β/12.12.2013), λαμβάνουν υπόψη τους βασικούς

περιβαλλοντικούς στόχους της Κοινοτικής και εθνικής πολιτικής και διαρθρώνονται με τρόπο,

ώστε να προωθείται ισόρροπα η τουριστική ανάπτυξη του εθνικού χώρου με σεβασμό στις

ιδιαιτερότητες, τις δυνατότητες και τους περιβαλλοντικούς περιορισμούς κάθε περιοχής της

χώρας.

Με δεδομένα τα παραπάνω, η διατήρηση και ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και

του τοπίου στην περιοχή της επένδυσης ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ, καθώς και η αντιμετώπιση των

επιπτώσεων που σχετίζονται με τις κλιματικές αλλαγές αποτελούν βασική προϋπόθεση για την

επίτευξη μιας πρότυπης αειφορικής τουριστικής ανάπτυξης, η οποία επιδρά με θετικό και βιώσιμο

τρόπο στην απασχόληση και την ανάπτυξη στην περιοχή της εν λόγω επένδυσης. Η υιοθέτηση του

επιστημονικά ολοκληρωμένου και τεκμηριωμένου χωροταξικού σχεδιασμού στην περιοχή της

επένδυσης ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ αποτελεί προϋπόθεση για την ορθολογική ανάπτυξη των

κοινωνικοοικονομικών ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο σχετικό χώρο.

Η προτεινόμενη στο πλαίσιο της επένδυσης ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ οργάνωση της τουριστικής ανάπτυξης

μέσω του χωροταξικού σχεδιασμού που βασίζεται στις αρχές της αειφόρου και ισόρροπης

ανάπτυξης, συμβάλλει στην ανάδειξη καλών πρακτικών, στην προβολή της περιοχής ως υπόδειγμα

περιοχής βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης και αναδεικνύει τη χώρα σε διαφοροποιημένο και

βιώσιμο τουριστικό προορισμό.

Β.1. Συνεισφορά στην τοπική βιώσιμη ανάπτυξη

Στα πλαίσια του τοπικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη ανάπτυξη, το ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ συμβάλλει

στους παρακάτω άξονες:



ECHMES Ltd.

Αξιοποιεί τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας για την διασφάλιση ενεργειακών αναγκών των

εγκαταστάσεων του Σχεδίου

Αξιοποιεί τεχνολογίες αφαλάτωσης για τις υδάτινες ανάγκες του Έργου χωρίς να εξαντλεί

τους υδάτινους πόρους της περιοχής

Διασφαλίζει ότι το περίσσιο παραγόμενο νερό από το σταθμό αφαλάτωσης θα διοχετευθεί,

εάν απαιτείται, στις υφιστάμενες αγροτικές εκμεταλλεύσεις της ευρύτερης περιοχής.

Αξιοποιεί τεχνολογίες ολοκληρωμένης διαχείρισης και αξιοποίησης των όμβριων υδάτων και

προβλέπει την εγκατάσταση μονάδα επεξεργασίας λυμάτων

Ενθαρρύνει τη βελτίωση και επέκταση δικτύων ύδρευσης και άρδευσης της περιοχής

Ενθαρρύνει τον ολοκληρωμένο πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό με σκοπό την

ανάδειξη του φυσικού και αστικού τοπίου της περιοχής

Αναβάθμιση του ρόλου και των υποδομών της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Σητείας.

Συμβάλλει στην ανάπτυξη και αξιοποίηση της ευρύτερης περιοχής αλλά και στη διεθνή

προώθησή της προβάλλοντας σημαντικά στοιχεία του φυσικού και πολιτιστικού

περιβάλλοντος της περιοχής.

Θα ενισχύσει την αγροτική παραγωγή ενθαρρύνοντας τον επαναπροσανατολισμό της προς

την περισσότερο παραγωγική, περιβαλλοντικά φιλική, αειφορική πρακτική, αυτή των

βιολογικών καλλιεργειών.

Β.2. Συνεισφορά στην περιφερειακή βιώσιμη ανάπτυξη

Στο πλαίσιο του περιφερειακού σχεδιασμού για τη βιώσιμη ανάπτυξη, το ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ συνάδει

με τη στρατηγική χωροταξικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού της Περιφέρειας Κρήτης. Οι

κυριότεροι άξονες περιφερειακής πολιτικής στους οποίους συμβάλλει το Σχέδιο είναι οι εξής:

Ενίσχυση των εγκαταστάσεων ΑΠΕ της περιφέρειας Κρήτης.

Συμβολή στο στόχο της μείωσης περισσότερο από 20% των εκπομπών του διοξειδίου

του άνθρακα το 2020 στη βάση του σχεδιασμού βιώσιμης ενεργειακής ανάπτυξης της

περιφέρεια Κρήτης

Αξιοποίηση των σημαντικών ανανεώσιμων φυσικών πόρων στην περιοχή υλοποίησης

του Έργου

Συμβολή στον Περιφερειακό Σχεδιασμό για τη διαχείριση των απορριμμάτων μέσω

της δημιουργίας νέας Μονάδας Βιολογικού Καθαρισμού

Συμβολή στον Περιφερειακό Σχεδιασμό για τη διαχείριση υδάτων μέσω της

δημιουργίας σταθμού αφαλάτωσης

Προσαρμογή στις νέες πολεοδομικές χωροταξικές ρυθμίσεις με έμφαση στη χαμηλή

δόμηση και στις βιοκλιματικές παρεμβάσεις

Διασφάλιση της αειφορικής διαχείρισης των περιοχών που εντάσσονται στο Δίκτυο

NATURA 2000 στο Ανατολικό άκρο της Κρήτης.

Ανάδειξη της φυσικού πλούτου και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής και της

Κρήτης.

Αξιοποίηση πολιτιστικού – ιστορικού περιβάλλοντος μέσω της ανάδειξης μνημείων

αρχαιολογικών χώρων, μουσείων καθώς και παραδοσιακών οικισμών



ECHMES Ltd.

Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας σε Περιφερειακό επίπεδο μέσω της

προβολής και αποτελεσματικής διαχείρισης των φυσικών και πολιτιστικών πόρων.

Ανάσχεση της μονοσήμαντης ανάπτυξης των σημερινών τουριστικών πόλων έλξης με

την ισόρροπη κατανομή των τουριστικών εγκαταστάσεων υψηλής ποιότητας σε όλο το

χώρο της Νήσου.

Β.3. Συνεισφορά στην εθνική βιώσιμη ανάπτυξη

Η Στρατηγική Επένδυση ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ, που έχει υπαχθεί στις διατάξεις του Ν. 3894/2010 περί

στρατηγικών επενδύσεων βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με τις αρχές που προωθεί ο ως άνω

Νόμος. Συνοπτικά, η προτεινόμενη επένδυση:

i. Πληροί τις διεθνείς προδιαγραφές ανάπτυξης τουριστικών εγκαταστάσεων ειδικών,

ποιοτικών προδιαγραφών.

ii. Σέβεται απόλυτα και διαφυλάσσει το φυσικό περιβάλλον στο οποίο χωροθετείται.

iii. Ενσωματώνει πρότυπες τεχνικές βιοκλιματικού σχεδιασμού και συστήματα περιβαλλοντικής

διαχείρισης.

iv. Συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη και αξιοποίηση της ευρύτερης περιοχής.

v. Ενισχύει την τοπική, περιφερειακή και εθνική οικονομία.

vi. Επιφέρει πλήθος ωφελειών που διαχέονται άμεσα ή έμμεσα στην τοπική κοινωνία

Στο πλαίσιο του εθνικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη ανάπτυξη, το Έργο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ συνάδει

με τη στρατηγική χωροταξικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού της χώρας. Οι κυριότεροι άξονες

περιφερειακής πολιτικής στους οποίους συμβάλλει το Έργο είναι οι εξής:

• Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ενσωματώνοντας πρότυπες τεχνικές βιοκλιματικού

σχεδιασμού

• Μείωση αέριων ρύπων με την εγκατάσταση ΑΠΕ και την υιοθέτηση κυκλοφορίας

ηλεκτροκίνητων και υβριδικών αυτοκινήτων στο χώρο των εγκαταστάσεων

• Ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων με την εγκατάσταση μονάδας επεξεργασίας λυμάτων

• Ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων με την εγκατάσταση σταθμού αφαλάτωσης

• Αντιμετώπιση της ερημοποίησης και προστασία της ποιότητας των εδαφών καθώς

αναζωογονεί και διαφυλάσσει το φυσικό περιβάλλον στο οποίο χωροθετείται.

• Προστασία της βιοποικιλότητας και των φυσικών οικοσυστημάτων σε περιοχές που

εντάσσονται στο δίκτυο NATURA 2000

• Προστασία των δασικών οικοσυστημάτων και του αγροτικού χώρου, ιδιαίτερα της γεωργικής

γης υψηλής παραγωγικότητας.


σχεδίου στην βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής κρίνονται ως προς το είδος τους θετικές, ως προς το

μέγεθός τους ισχυρές ως προς την διάρκειά τους μακροχρόνιες και ως προς την δυνατότητα

ανάταξης μη αναστρέψιμες καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης και λειτουργίας του σχεδίου.



ECHMES Ltd.

6.4.12. Συσσωρευτικές επιπτώσεις

Στην Ενότητα αυτή αξιολογούνται οι συσσωρευτικές (ή σωρευτικές) επιπτώσεις από την

υλοποίηση του προτεινόμενου Σχεδίου.

Στην ευρύτερη περιοχή του Σχεδίου αναφέρεται ο προγραμματισμός των παρακάτω έργων, η

υλοποίηση των οποίων δεν έχει ακόμα ξεκινήσει:

τουριστική ανάπτυξη μεγάλης δυναμικότητας 2.510 κλινών στο Κάβο Πλάκα (Δ. Σητείας),

σε προβλεπόμενη ζώνη ήπιας τουριστικής ανάπτυξης, όπως αναφέρεται στην τελική

Έκθεση Αξιολόγησης του Α2 Σταδίου της μελέτης «ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ

ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ», όπως αυτή εγκρίθηκε και υπογράφηκε, υπό

προϋποθέσεις και συγκεκριμένες παρατηρήσεις ύστερα από δημόσια διαβούλευση, από

τον Υπουργό ΠΕΚΑ τον Οκτώβριο 2013.

έγκριση περιβαλλοντικών όρων για Περιοχή Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης

(ΠΕΡΠΟ), στη Θέση Φανερωμένη του Δ. Σητείας, συνολικής έκτασης 204.712

στρεμμάτων (ΥΠΕΚΑ, 2014).

Η ταυτόχρονη λειτουργία των εγκαταστάσεων του Σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ και του ως άνω Έργου

και Σχεδίου δεν αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές πιέσεις στις περιβαλλοντικές παραμέτρους

της περιοχής καθώς:

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΧΟΟΑΠ για τον τ. Δήμο Ιτάνου, και προγενέστερες

Υδρολογικές και Υδρογεωλογικές Μελέτες που έχουν εκπονηθεί στην περιοχή το

διαθέσιμο ετήσια ανανεούμενο υδάτινο δυναμικό των υδροφορέων (44 εκ. m3 περίπου)

υπερκαλύπτει τόσο τις υδρευτικές ανάγκες του τ. Δήμου Ιτάνου (7, 0 εκ m3

περίπου), όσο

και τις σχετικές απαιτήσεις των ως άνω Σχεδίων. Όπως άλλωστε έχει ήδη αναφερθεί, η

προβλεπόμενη στο Σχέδιο Μονάδα Αφαλάτωσης θα προσφέρει αυτονομία στις υδατικές

ανάγκες του ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ αποκλείοντας έτσι τη δημιουργία συσσωρευτικών πιέσεων

στους υδατικούς πόρους της περιοχής.

Όσον αφορά στην ενέργεια, αναφέρεται ότι η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων

παραγωγής (συμβατικών και ΑΠΕ) στην Κρήτη υπερβαίνει τα 1.000 MW που αντιστοιχεί

σε ηλεκτροπαραγωγή περίπου 3.000GWh, ενώ μεγάλο ποσοστό του υφιστάμενου δικτύου

ενέργειας τροφοδοτείται από ΑΠΕ. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την πρόσφατη του

Πολυτεχνείο Κρήτης, η συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της Κρήτης είναι

συνεχώς αυξανόμενη, αφού το 2008 ανερχόταν σε 14,08% στο σύνολο του ενεργειακού

ισοζυγίου, ενώ έως τον Οκτώβρη του 2012 αυξήθηκε σταδιακά σε 20,6%. Ιδιαίτερα για το

Ν. Λασιθίου καθώς και την περιοχή της Σητείας όπου υπάρχει πλεόνασμα δυναμικού και

σχετικά μικρή ανάπτυξη, οι εγκαταστάσεις κάθε είδους ΑΠΕ εμφανίζουν μεγάλη

πυκνότητα.

Το οδικό δίκτυο είναι ικανοποιητικό και υλοποιούνται έργα αναβάθμισής του, τόσο στο

τμήμα σύνδεσης του Παλαικάστρου με τη Σητεία, αλλά και της Σητείας με τα άλλα



ECHMES Ltd.

οικιστικά κέντρα των βόρειων ακτών της Κρήτης, στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης του

Βόρειου Οδικού Άξονα (ΒΟΑΚ).

Η πόλη της Σητείας διαθέτει σύγχρονο Αεροδρόμιο που απέχει 15χλμ από το

Παλαίκαστρο και Λιμάνι που συνδέεται με τον Πειραιά και με άλλα νησιά του Αιγαίου και

ιδιαίτερα με νησιά των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων, αλλά και διεθνείς κρουαζιέρες.

Ως εκ τούτου η συνύπαρξη των ως άνω Σχεδίων ενισχύει σωρευτικά τον αναπτυξιακό χαρακτήρα

της περιοχής συμβάλλοντας στην αύξηση της απασχόλησης και ενισχύοντας τη βιωσιμότητα των

επενδυτικών σχεδίων, ενισχύοντας τους χωροταξικούς στόχους και κατευθύνσεις για την περιοχή.

6.5. ΜΕΤΡΑ – ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ – ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΔΥΝΗΤΙΚΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Λαμβάνοντας υπόψη την αξιολόγηση των χαρακτηριστικών των επί μέρους δυνητικών

επιπτώσεων, ορίζονται τα μέτρα στρατηγικού χαρακτήρα που αποσκοπούν κυρίως στην πρόληψη

και τον περιορισμό των δυνητικών αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά και στην

περαιτέρω ενίσχυση και βελτιστοποίηση του οφέλους και των θετικών περιβαλλοντικών

επιδράσεων του εξεταζόμενου Σχεδίου. Η ως άνω μεθοδολογία έρχεται σε απόλυτη συμφωνία με

το κείμενο θεσμικό πλαίσιο που ορίζει ότι η μελέτη πρέπει να παρέχει πληροφορίες ως προς «τα

προβλεπόμενα μέτρα για την πρόληψη, τον περιορισμό και την, κατά το δυνατό, εξουδετέρωση

οποιωνδήποτε αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον από την εφαρμογή του σχεδίου και/ή

προγράμματος».

Η παρουσίαση των μέτρων γίνεται παράλληλα με την αντίστοιχη παρουσίαση και ανάλυση των

δυνητικών επιπτώσεων του παρόντος Κεφαλαίου. Η εκτίμηση των δυνητικών επιπτώσεων στο

πλαίσιο της στρατηγικής εκτίμησης, έχει προληπτικό χαρακτήρα αφού η αξιολόγησή τους

επιτρέπει στην συνέχεια το σχεδιασμό των κατάλληλων μέτρων για την αντιμετώπισή τους, που

περιλαμβάνονται στην κατάρτιση του Σχεδίου, ώστε κατά την υλοποίησή του να εξασφαλίζονται

οι κατευθυντήριες αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Προκειμένου να τονιστεί και να αξιολογηθεί

πληρέστερα η δυναμική αυτής της αλληλεξάρτησης, κρίθηκε σκόπιμο στην παρούσα μελέτη, τα

μέτρα αντιμετώπισης, πέραν αυτών που αναφέρονται στα στοιχεία κανονιστικής πράξης του

Κεφαλαίου 7, να μην παρουσιαστούν σε ξεχωριστές ενότητες, αλλά να ενσωματωθούν στο παρόν

Κεφάλαιο Εκτίμησης των Επιπτώσεων.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο Κεφάλαιο 3 της παρούσας μελέτης, ο βασικός χωρικός προορισμός

του ακινήτου είναι η εγκατάσταση της χρήσης γης τουρισμού – αναψυχής με τους περιορισμούς

που έχουν ήδη αναφερθεί. Πρωτεύουσα χρήση είναι ο τουρισμός που άλλωστε θα αποφέρει και

τους πόρους εκείνους που θα επιτρέψουν τη διαχείριση των λοιπών ζωνών και την υλοποίηση των

μέτρων που θα αναφερθούν στην παρούσα ενότητα.



ECHMES Ltd.

Γύρω από τη χρήση αυτή δημιουργούνται ζώνες προστασίας Φυσικού και Πολιτιστικού

κεφαλαίου, προσδιορίζονται εκτάσεις όπου δεν υλοποιούνται παρεμβάσεις, ενώ προστατεύεται και

αναδεικνύεται το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.

Στόχος κατά το σχεδιασμό του προτεινόμενου σχεδίου ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ ήταν η διατήρηση αλλά και

ενίσχυση της ακεραιότητας του τόπου ως πλέγματος ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του φυσικού και

πολιτιστικού κεφαλαίου, η αειφορική διαχείριση της περιοχής σύμφωνα με το Σχέδιο Αειφορικής

Διαχείρισης που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του Σχεδίου και η διάχυση των ωφελειών από την

διαχείριση της περιοχής στην τοπική κοινωνία και ταυτόχρονα η δημιουργία ενός οικονομικά

βιώσιμου, σύγχρονου, ήπιου, πρότυπου και αειφορικού τουριστικού προϊόντος που αξιοποιεί τα

ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου.

Στο πλαίσιο της παραπάνω φιλοσοφίας, από την έναρξη της διαδικασίας ανάλυσης και

σχεδιασμού, ο ολοκληρωμένος αειφορικός σχεδιασμός του ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ βασίστηκε σε συνεχή

ανάδραση μεταξύ της αξιολόγησης των δυνητικών επιπτώσεων και των μέτρων αντιμετώπισης, με

στόχο την υλοποίηση ενός σύνθετου, βιώσιμου οικονομικά, αλλά πρωτίστως αειφορικού

περιβαλλοντικά, με την ευρύτερη έννοια του όρου, ήπιου και ολοκληρωμένου, πρότυπου Σχεδίου.

Συνεπώς, η αξιολόγηση των δυνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αντί να λειτουργήσει μόνο

εκ των υστέρων στη διαδικασία έγκρισης του Σχεδίου, εκπονήθηκε σε κάθε βήμα ταυτόχρονα με

το σχεδιασμό του, ο οποίος με τον τρόπο αυτό εμπερικλείει το σύνολο των δεδομένων του χώρου,

εστιάζει στις κρίσιμες παραμέτρους και διαμόρφωσε εναλλακτικές λύσεις βελτιώνοντας το

συνεχώς.

Τα μέτρα που έχουν ενσωματωθεί στο ΙΤΑΝΟΣ ΓΑΙΑ έχουν διαμορφωθεί βάσει των ίδιων στόχων

αειφορίας στους οποίος βασίστηκε το προτεινόμενο Σχέδιο, και έχουν αναπτυχθείς τις επί μέρους

ενότητες του Κεφαλαίου 6.4. , κωδικοποιούνται δε στο Κεφάλαιο 7, Στοιχεία Κανονιστικής

Πράξης της παρούσας Μελέτης.

6.6. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

Ο χαρακτηρισμός των δυνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων του Σχεδίου όπως εξετάσθηκαν

παραπάνω δίδεται στον Πίνακα 6.6-1.



ECHMES Ltd.

Πίνακας 6.6-1: Μήτρα εκτίμησης επιπτώσεων του προτεινόμενου Σχεδίου στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

ΕΙΔΟΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΟΤΗΤΑ

Θετ

ικές

Ου

δέτ

ερες

Αρ

νη

τικ

ές

Αμ

ελη

τέε

ς

Ασ

θεν

είς/

Μικ

ρές

/ Μ

η

ση

μα

ντικ

ές

Μέτ

ριε

ς

Ισχυ

ρές

/

Μεγ

άλες

/

Ση

μα

ντικ

ές

Βρ

αχυ

χρ

όνιε

ς/

πρ

οσ

ωρ

ινές

Μα

κρ

οχρ

όνι

ες/

Μό

νιμ

ες

Ανα

στρ

έψιμ

ες

Μερ

ικώ

ς

ανα

στρ

έψιμ

ες

Μη

ανα

στρ

έψιμ

ες

1. ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ: OIKOTOΠΟΙ –– ΧΛΩΡΙΔΑ –

ΠΑΝΙΔΑ-NATURA

1.1 Επίδραση στην έκταση των οικοτόπων

1.2 Επίδραση στην κατάσταση διατήρησης των οικοτόπων

1.3 Προστασία οικοτόπων προτεραιότητας

1.4 Επίδραση στον αριθμό και την κατάσταση διατήρησης

σημαντικών ειδών χλωρίδας

1.5 Αλλοίωση ενδιαιτημάτων πανίδας

1.6 Υποβάθμιση ενδιαιτημάτων πανίδας λόγω όχλησης

1.7 Υποβάθμιση ενδιαιτημάτων πανίδας λόγω μεταβολών στις

καλλιέργειες και της άρδευσης

1.8 Επιπτώσεις στην πανίδα από την εφαρμογή συστήματος

επόπτευσης- φύλαξης της περιοχής

1.9 Επιπτώσεις στην πανίδα από την ορθολογικοποίηση της βόσκησης

1.10 Επιπτώσεις στην πανίδα από την αύξηση ανθρωπόφιλων ειδών

1.11 Επιπτώσεις στην πανίδα από την αύξηση της στάθμης θορύβου

1.12 Επιπτώσεις στην πανίδα από μεταβολές στο φυσικο-χημικό

περιβάλλον της περιοχής κατά τη φάση λειτουργίας του Σχεδίου

1.13 Επιπτώσεις από τη λειτουργία του Σχεδίου στην πανίδα της

ευρύτερης περιοχής

1.14 Έμμεσες επιπτώσεις στους πληθυσμούς της πανίδας από τη

λειτουργία του έργου

1.15 Επιπτώσεις στην αναπαραγόμενη ορνιθοπανίδα

1.16 Επιπτώσεις στη μεταναστευτική ορνιθοπανίδα

1.17 Επιπτώσεις στην υπόλοιπη πανίδα



ECHMES Ltd.



Θετ

ικές

Ου

δέτ

ερες

Αρ

νη

τικ

ές

Αμ

ελη

τέε

ς

Ασ

θεν

είς/

Μικ

ρές

/ Μ

η

ση

μα

ντικ

ές

Μέτ

ριε

ς

Ισχυ

ρές

/

Μεγ

άλες

/

Ση

μα

ντικ

ές

Βρ

αχυ

χρ

όνιε

ς/

πρ

οσ

ωρ

ινές

Μα

κρ

οχρ

όνι

ες/

Μό

νιμ

ες

Ανα

στρ

έψιμ

ες

Μερ

ικώ

ς

ανα

στρ

έψιμ

ες

Μη

ανα

στρ

έψιμ

ες

1.18 Συμβατότητα με τη μακροπρόθεσμη προστασία και διαφύλαξη

των φυσικών, πολιτιστικών και κοινωνικών πόρων των

προστατευόμενων περιοχών (NATURA)

1.19 Επιπτώσεις στην οικολογική ακεραιότητα του ΤΚΣ και της ΖΕΠ

2. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ – ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΥΓΕΙΑ

2.1 Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής

2.2 Μεταβολή ηλικιακής σύνθεσης

2.3 Ενίσχυση μόνιμου πληθυσμού

2.4 Επίδραση στην υφιστάμενη δυνατότητας αναψυχής

2.5 Προώθηση βιολογικής καλλιέργειας

3. ΕΔΑΦΟΣ

3.1 Αλλαγή ρυθµού απορρόφησης και απόπλυσης του εδάφους

3.2 Επίδραση στα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του εδάφους

3.3 Προστασία του εδάφους από διάβρωση και ερηµοποίηση

3.4 Επίδραση στην κατάσταση και την έκταση των υποβαθμισμένων

περιοχών

3.5 Αλλαγές σε εναποθέσεις ή διαβρώσεις που επηρεάζουν τα ρέµατα ή

τον θαλάσσιο πυθµένα

3.6 Επίδραση στην έκταση των χώρων πρασίνου

3.7 Επίδραση στην ποιότητα των ακτών

3.8 Περιορισμός των εντατικών καλλιεργειών, προώθηση της

βιολογικής γεωργίας

4. ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ

4.1 Επίδραση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των επιφανειακών υδάτων

4.2 Επίδραση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υπόγειων υδάτων

4.3 Επίδραση στα ποσοτικά χαρακτηριστικά των επιφανειακών υδάτων

4.4 Επίδραση στα ποσοτικά χαρακτηριστικά των υπόγειων υδάτων



ECHMES Ltd.



Θετ

ικές

Ου

δέτ

ερες

Αρ

νη

τικ

ές

Αμ

ελη

τέε

ς

Ασ

θεν

είς/

Μικ

ρές

/ Μ

η

ση

μα

ντικ

ές

Μέτ

ριε

ς

Ισχυ

ρές

/

Μεγ

άλες

/

Ση

μα

ντικ

ές

Βρ

αχυ

χρ

όνιε

ς/

πρ

οσ

ωρ

ινές

Μα

κρ

οχρ

όνι

ες/

Μό

νιμ

ες

Ανα

στρ

έψιμ

ες

Μερ

ικώ

ς

ανα

στρ

έψιμ

ες

Μη

ανα

στρ

έψιμ

ες

4.5 Πρόληψη του φαινοµένου της υφαλμύρινσης

4.6 Αλλαγή πορείας ρεµάτων ή νερών από πληµµύρες

4.7 Επίδραση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του θαλασσινού νερού

4.8 Επίδραση στις απολήψεις νερού

4.9 Επίδραση στην αναπλήρωση αποθεμάτων υδροφορέων

4.10 Προστασία μικροκλίματος ρεμάτων ΜΗΠΩΣ ΝΑ ΜΠΕΙ ΣΤΟ 1?

5. ΑΕΡΑΣ – ΚΛΜΑΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ – ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

5.1 Επίδραση στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος

5.2 Επίδραση στην ποιότητα του ακουστικού περιβάλλοντος

5.3 Επίδραση στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου

5.4 Προώθηση ενεργειακής αποδοτικότητας και χρήση εναλλακτικών

µορφών ενέργειας

5.5 Μεταβολή μικροκλίματος

6. ΕΝΕΡΓΕΙΑ

6.1 Επίδραση στους ενεργειακούς πόρους

6.2 Προώθηση ενεργειακής αποδοτικότητας

6.3 Χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας

7. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

7.1 Ανάπτυξη Εθνικής οικονοµίας

7.2 Ανάπτυξη επιχειρηματικότητας – Αύξηση έμμεσης απασχόλησης

7.3 Αύξηση άμεσης απασχόλησης

7.4 Επίδραση στην % μεταβολή του Α.Ε.Π.

7.5 Αναβάθμιση υποδομών

7.6 Στήριξη παραδοσιακών παραγωγικών δραστηριοτήτων

8. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ



ECHMES Ltd.



Θετ

ικές

Ου

δέτ

ερες

Αρ

νη

τικ

ές

Αμ

ελη

τέε

ς

Ασ

θεν

είς/

Μικ

ρές

/ Μ

η

ση

μα

ντικ

ές

Μέτ

ριε

ς

Ισχυ

ρές

/

Μεγ

άλες

/

Ση

μα

ντικ

ές

Βρ

αχυ

χρ

όνιε

ς/

πρ

οσ

ωρ

ινές

Μα

κρ

οχρ

όνι

ες/

Μό

νιμ

ες

Ανα

στρ

έψιμ

ες

Μερ

ικώ

ς

ανα

στρ

έψιμ

ες

Μη

ανα

στρ

έψιμ

ες

8.1 Προστασία και ανάδειξη πολιτιστικού κεφαλαίου

8.2 ∆ιαφύλαξη και ανάδειξη των µνηµείων πολιτιστικής - ιστορικής -

αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς

8.3 Προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και περιοχών

αρχαιολογικού ενδιαφέροντος

8.4 Κατασκευή νέων πολιτιστικών υποδομών (μουσεία, συνεδριακά

κέντρα, κ.λπ.)

8.5 Διαφύλαξη και ενίσχυση της τοπικής και κοινωνικής ταυτότητας,

προβολή των τοπικών τεχνών, ηθών και εθίμων

9. ΤΟΠΙΟ

9.1 Επίδραση στα χαρακτηριστικά του τοπίου (ποιότητα,

μοναδικότητα, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, διαφορετικότητα)

9.2 Προστασία ακτών

9.3 Προστασία του φυσικού τοπίου

9.4 Προώθηση συνεκτικής δόµησης

9.5 Επιπτώσεις στην αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα της περιοχής

10. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

10.1 Έλεγχος χρήσεων γης και έντασης τουριστικής δραστηριότητας

βάσει κριτηρίων

10.2 Συμβατότητα Σχεδίου με επιτρεπόμενες χρήσεις

10.3 Συμβατότητα σε εθνικό επίπεδο (Εθνικό Χωροταξικό Τουρισμού)

10.4 Συμβατότητα σε κλαδικό επίπεδο (ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό)

10.5 Σεβασμός στα όρια της φέρουσας ικανότητας

10.6 Περιορισμός της διάσπαρτης δόμησης μέσω της θεσμοθέτησης

ζωνών χρήσεων γης.

11. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ

11.1 Αναπτυξιακός χαρακτήρας της επενδυτικής ταυτότητας του



ECHMES Ltd.



Θετ

ικές

Ου

δέτ

ερες

Αρ

νη

τικ

ές

Αμ

ελη

τέε

ς

Ασ

θεν

είς/

Μικ

ρές

/ Μ

η

ση

μα

ντικ

ές

Μέτ

ριε

ς

Ισχυ

ρές

/

Μεγ

άλες

/

Ση

μα

ντικ

ές

Βρ

αχυ

χρ

όνιε

ς/

πρ

οσ

ωρ

ινές

Μα

κρ

οχρ

όνι

ες/

Μό

νιμ

ες

Ανα

στρ

έψιμ

ες

Μερ

ικώ

ς

ανα

στρ

έψιμ

ες

Μη

ανα

στρ

έψιμ

ες

σχεδίου σε τοπικό και εθνικό επίπεδο

11.2 Επιπτώσεις στην ποιότητα του τουριστικού προϊόντος σε τοπικό

και εθνικό επίπεδο

11.3 Επιπτώσεις στην τοπική κοινωνία

11.4 Επιπτώσεις στην εποχικότητα του τουρισμού

11.5 Διαφοροποίηση τουριστικού προϊόντος

11.6 Προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού

11.7 Επιπτώσεις του προτεινόμενου σχεδίου σε σχέση με τις ανάγκες,

τις ευκαιρίες και τα χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής και της

Χώρας γενικότερα

Documents

Kεφαλαιο 6_δυνητικεσ Επιπτωσεισ