Abd

ulla

h Ö

CA

LA

N

S

AVU

NM

AL

AR

IM

Kut

sallık

ve

lane

tin

sim

gesi

UR

FA

Weşanên Serxwebûn 107107

Dicle-Fırathavzasındatarih

KUTSALLIK VE LANETİN SİMGESİ

URFA

Dicle-Fırat havzasında tarihKUTSALLIK VE LANETİN SİMGESİ URFA

BirinciBaskı:Ağustos 2001

Weşanên Serxwebûn 107

Dicle-Fırathavzasındatarih

KUTSALLIK VE LANETİN SİMGESİ

URFA

Önsöz

Urfa savunması güzel bir derleme oldu;peygamberlik ve Urfa tarihinin gerçekliğinibirazderinliğineaçtım.İbrahimilerleİbranilerigüçlüvermeyeçalıştım,peygamberlerveUrfaüzerineçokgüçlüveçarpıcıdeğerlendirmeleryaptım.Savunmalarımmetotgösteriyor;tarihiyaklaşım,tarihindeğerlendirilmesiüzerineçokçarpıçı sonuçlara vardım.Metodolojik olarakdünya çapında çözümlemeler olacak.Devletefarklıbiryaklaşımsergiledim.Sosyalilişkile-re, kadına, dine, topluma ilişkin vardığımsonuçlar var. Bilim adamları, profesörleraraştırmışlar, ama benim vardığım sonuçlaraulaşamıyorlar, sorunları benim gibi çöze-miyorlar; çünkü benim pratiğimi yaşamamış-lar,buçokönemli.Yaklaşımlarsorunuüzerindedurdum;sahte

yaşam, doğru yaşam, lanetli yaşamla kutsalyaşamıaçtım.Avrupa’nınüstünlüğüburadadır;kendi lanetli yaşamınıyıkarakburalarageldi.Ortadoğubunuyapamadı.Oaçıdanbutespit-

5

ler sadece Kürtler, Türkiye için değil, aynızamandaOrtadoğu içindir; öyle anlaşılmasınıistiyorum.BugörüşlerimOrtadoğuveAvrupadüşünüş yapısında büyük tartışmalar yarata-caktır.Herbirbaşlıkbirkitapkonusuolabilir,gazete, dergi ve panellerde yorumlanabilir.Bundansonraonyıllarbununüzerinedüşünü-lerekkurulabilir.Türkiye’ninihtiyaçduyduğudeğerlendirmelerdir;bunlarınsonuçlarınagöreTürkiye kendini yeniden yapılandıracak.Türkiye bunu kavradı ama, anlaması dahauzunsürer;yenikültürünübelirleyecek.Ben felsefeden uzak biri değilim, ilahiyat

yönüm var, geliştirdiğim tanrı yorumu çokçarpıcıdır;geliştirdiğimtanrıçakadınkavramıönemlidir,kadınakişilikkazandıracak,bir türkadının tarihteki haksızlıklarının giderilmesiyolunu açacak. Kadınlar onuru, kimliğikazandıracak bu belirlemelerin kıymetini bil-sin. Size yapacağım en büyük tarihi iyilikbudur. Kadın emeğine, kişiliğine, anayasaygıyı içerengüzel şeylervar.Fırsatolsaydıayrıbirkitapolarakyazılabilirdi.Böyleolmasıiyi oldu; bütünlüklü olarak tarihi görecekler.İyi değerlendirilerse kendilerini ayna gibioradagörebilirler.Savunmalarımda ayrıca Zeus kültürünü,

Avrupa kültürünü çözdüm, tek tanrılı dinleri

6

çözdüm.Sümerrahipçözümlemelerim,laiklikçözümlemelerimbinkitabakapıaralıyor.Bincilt kitap okumanız gerekiyor buna ulaşmakiçin.Kapitaltabiikiönemli,ayrıntılıbirçalış-madır, ona bir şey demiyorum.Ama yazdık-larım Ortadoğu açısından Kapital’den dahaönemlidir.

Abdullah ÖCALAN

7

An ka ra 8. Ağır Ce za Mah ke me si Baş kan lı ğı ’na

An ka ra

Sa yın Yar gıç lar;

İmralıyargılanmasınadahiledilmeyenPKKUrfaDavası içingeliştirdiğimikiadetsavun-mayıhazırlamışbulunmaktayım.Dahadarvemahallidüzeydeolanbusavunmalarım,genelAİHMSavunması’nınbirekiveparçasıolarakdeğerlendirilmek durumundadır. Davanın bü-tünlüğü çerçevesinde geliştirmeye çalıştığımAİHMSavunması,sorunlarıdahaiyiaçıklaya-bilmekiçin,tarihselveuygarlıksalbirçözüm-lemeyi içermektedir. Dolayısıyla PKK Urfadavasınınteorikvetarihselkapsamınıbelirle-mektedir.Birbölümütamamlanmıştır.Bunlarıbirlikte sunacağım. İkinci bölümünü ağustossonlarındabitiripileteceğim.Savunmalarımdaolaylarıişlemektençok,çı-

karılmasıgerekenderslerivebundansonrage-linen noktaları açıklamayı esas aldım. Türki-ye’deyaşanansüreçtehukukvesiyasireform-

8

largündemdeyken,önemlibirtoplumsalsorun-datarafolarakgörüşlerimisunmanınkatkısu-nacağı inancıyla hazırlamaya özen gösterdim.Buyönlülaikvedemokratikcumhuriyetmüca-delesinde olumlu rol oynamayı, tek çıkar yololarakbilimseltemeldeçözümlemeyeçalıştım.Kendim, örgüt ve halk açısından duruşumuböyleliklenetçeaçıkladığıminancındayım.Mahkemenizinbu savunmalarımı, en azın-

danbundansonra,evrenselhukukölçülerininülkemiziçindegeçerliolmasındabiraraçola-rak değerlendireceğine dair inancımı belirtir,saygıylaarzederim.

10 Temmuz 2001 Ab dul lah ÖCA LAN

İm ra lı Ada sı

9

10

Dic le-Fı rat hav za sın da ta rih

KUTSALLIK VE LANETİN SİMGESİ

URFA

“Ta rih Sü mer’de baş lar” deyimidoğrudur.AmaSümertarihideDicleveFıratilekolları-nınçıktığıyerlerdebaşlar.BuralarToros-Zag-rosdağsistemininoluşturduğuyüksekdağlar,platolar ve ovalardan oluşanYukarıMezopo-tamya’dır. Başta Sümerler olmak üzere o dö-nemdebirçokhalkınkendidiliyleadlandırdığı‘YüksekMemleket’anlamınagelen‘Gondwa-na’, ‘Karduanna’, ‘Urarti’dir. Son bilimselaraştırmalar,tarımdevriminevehayvanlarınilkevcilleşentürlerineenuyguncoğrafikoşullarınbuyerlerdeoluştuğunugöstermektedir.Ekilenbitki türleriyleevcilleştirilenhayvanlaraçısın-

11

dan,buralarzenginbirkültüroluşturmaktadır.İklim,doğalbirsulamaözelliğinesahiptir.Hemtoplayıcılık, hem avcılık açısından çok dahaönceki dönemlerin ilk insan örneklerinin top-landığı saha olması, bu elverişliliğinden kay-naklanmaktadır.Bir-birbuçukmilyonyılönce,DoğuAfrika’dançıktığıtahminedilenilkinsangrupları,Ortadoğu’yageldiklerindebucoğraf-yayıenuygunyaşamalanıolarakdeğerlendir-mek durumunda kalmışlardır. Burası giderekkalıcılaşanbiralandurumunagelmektedir.Hiç-biralanburasıkadarelverişlilikarzetmemek-tedir.Bütünbuzuldevirlerindevearasında,bucoğrafya,yaşamiçindünyanındenenenenuy-gunyeriolduğunukanıtlamaktadır.Sonbuzuldöneminyaklaşık20binyılönce

sonaermesiyle,eskitaşdevriyleyenitaşdevriarasındabirdönemolanmezolitikdönembaş-lamaktadır.Bölgedebudönemdenkalmaçoksayıdaarkeolojikkalıntıbulunmaktadır.Yakla-şık12binyılöncesindebudönemsonaerer-ken, neolitik dönem (CilalıTaşDevri) başla-maktadır.Bunda,gelişenbirkuraklıkdönemi-ninönemliroloynadığıanlaşılmaktadır.Artantecrübeveönemlibirdeğişiklikgeçireniklimnedeniyle,bitkiyetiştirmeyevehayvanevcil-leştirmeye dayalı en büyük insanlık devrimi

12

gerçekleştirilmektedir.Budevriminarkeolojikkalıntıları en eski tarihiM.Ö 11000 yıllarınakadar götürmektedir. Dicle-Fırat havzasınındağlabirleştiğibütünsahalarındabudevriminkalıntılarınarastlanmaktadır.EneskiyerleşimsistemininUrfayörelerin-

degeliştiğigözlemlenmektedir.NevaliÇoliveGöbekli Tepe’de olduğu belirlenen ilk yerle-şimyerleri,M.Ö11000yıllarınauzanmaktadır.İlktapınaklıyerleşimlerindeburalardagerçek-leştiğikanıtlanmaktadır.Ağırlıklı olarak bugünküUrfa,Diyarbakır,

Mardinvekomşuyöreleribuçağınmerkezle-ridir.Halensıradanyolculuklardabilegörülentopraklıktepeler,budönemdenkalmaeşsizta-rihhazineleridirveyüzlercesihalenkazılmayıbeklemektedir.Dikkatlibirarkeolojiçalışması,butepelerdeinsanlığınilkbüyükdevriminiay-rıntılarıyla yakalayabilir. Bu durum bölgeninolağanüstülüğünden değil, en uygun coğrafikoşullarındanilerigelmektedir.Tarımaenuygunbitkilerle,ağaçlarveev-

cilleştirilecek hayvanlar, hemdağlık hemdeovalık alanda bolca bulunmaktadır. Doğalmağaralar,güvenlikaçısındandaenuygunilkyerleşimyerleriniteşkiletmektedir.Herköşe-de büyük ırmak ve kollarından başka, pınar

13

gözeleri bulunmaktadır.Yağmurlarla birliktebu sulamaolanakları bitki, hayvanve yerle-şimolanaklarıylabirleşince, ideal bir durumortayaçıkmaktadır.Bölgenininsanlığabeşik-liketmesibuözelliklerinedeniyledir.Tarımıngeliştirilmesi, yerleşik köy yaşamını berabe-rinde getirmekte; bir nevi kent devrimindenönce köy devrimi gerçekleştirilmiş olmakta-dır.Budevrim,insanınzihniyetveruhdünya-sındabüyükdeğişimlereyolaçmaktadır.Bol gıda, artan nüfus ve gelişen yerleşim

alanları,bubölge tarihininençarpıcıyanıdır.Okadarköksalmıştırki,halenneolitik tarımkültürü,zihniyetvetemelinsandavranışların-daetkisinisürdürmektedir.Uzunbirsüreana-erkiltoplumkültürüyaşanmıştır.Tarımveev-cilleştirme, esas olarak kadın etrafında geliş-mektedir. Yine yerleşik yaşam en çok kadıniçingereklidir.Çocukyetiştirme, tarlaveağılkültürü,dahaçokyerleşikliğigerektirmektedir.Bu koşullar kadının rolünü çok büyütmekte,tanrıçakültürüoluşmaktadır. İlk tanrısal sim-gelererkekdeğil,kadınbiçimlidir.Dilyapısı-nadişilikyapısıegemendir.Yıldızlarlasimge-leştirilen ilk kadın tanrıçalara ‘sterk’ (yıldız)denilmesi bu dönemden kalmadır. ‘Star’ söz-cüğü, ‘Istark’tan türemedir. İlk tapınaklar da

14

köy yerlerinde kurulmaktadır. Kalıntılardabunlartespitedilmektedir.Urfayöresi,budevriminenbüyükmerkezi

konumundadır.M.Ö10000yıllarındanberi,ta-rımvehayvancılıkiçinidealkonumu,onubuuzuntarihçağlarıiçinbeşikliketmekonumun-dabırakmaktadır.Yüzlerce toprak tümseğivesukenarlarındakimağaralar, yerleşikliğin gü-cünü ve yaygınlığını göstermektedir. Dünya-nın başka hiçbir yerinde böylesi bir yerleşimdüzeni bulunmamaktadır. Denilebilir ki, Urfavecivaryöreler,neolitikçağın10000yılsürenmerkezleridir. Nasıl Avrupa kapitalist çağınmerkeziyse, -kiodaancak500yıl sürmekte-dir-insanlığınenuzunyerleşikçağınınbuyö-redeyaşanması da, daha sonraki tarihi içindesilinmez izler bırakmaktadır. Sümer veMısırtarihi,buradakitarihindoğalbiruzantısıdır.İn-sanlık burada yerleşikliği, doğada tarım vehayvancılığı teknik ve bilimiyle, ideolojik veyönetim gücüyle iyice tecrübe ettikten sonra,daha aşağıya, verimli alüvyon topraklı nehirkıyılarınainecektir.MısırveSümerbölgesineinenkültürünburadankaynaklandığı,arkeolo-jik kalıntılar açığa çıktıkça daha iyi kanıtlan-maktadır.TarımdevrimiherhaldeArabistanveAfrikaçölündegelişecekdeğildir.Ayrıcaalüv-

15

yonlunehiryataklarındailkyerleşimleribaşla-tacakbitkivehayvankültürüyoktur.Buger-çeklik, tarihi başlatan çağın neden Dicle-Fı-rat’ınyukarıhavzası,özellikleUrfayöresiveçevresiolduğunuaçıkçagöstermektedir.Tekrarvurgulamakgerekirse:Buçağ,tarım,

evcilleştirme, ağaçlandırma, köy kurma, tapı-nakyapmavegöğeilktanrısalsimgeyiyerleş-tirmeninçağıdır.Kadınetrafındaanaerkiltop-lumun,tanrıçakültürününgüçlüdoğuşunata-nıkolunançağdır.Buçağıntüminsanlıküze-rindeki etkisi halen sürmektedir. Tarım, hay-vancılıkveanalıkkültürünerede,nekadaret-kiliyse, bu çağın gerçekleştiği orijinal yerindamgasınıtaşımakta;tarihinbuilkdevriminindalgadalgahertarafayayılaniziüzerindeger-çekleşmektedir.Urfa’nınbölgeolarakbuçağamerkezliket-

mesi,bazıkavramlarıolancaağırlığıylaaçma-mızıgerektirmektedir.Tarih,kutsallıkvelanetkavramlarını doğru çözümleyebilirsek, Orta-doğu Rönesansı’nın temeli olması gerekenzihniyetaydınlığınadaulaşmışoluruz.Belirt-tiğimiz gibi tarih Sümer’de,Mısır’da başlar;amaMısır ve Sümer de bu coğrafyada tarımdevrimindensonrabaşlar.Kaldıki,buuygar-lık merkezleri oluştuktan sonra, ilk uygarlık

16

işaretleri olarak, yollar ve kervanlar bu böl-geylebukentmerkezleriarasındaişler.Uygar-lığayolaçanbütüntekniklervefikirlerbuyol-lar üzerinden Sümer ve Mısır’a, daha sonraadımadımKuzey’e,Doğu’yaveBatı’yayayı-lır. Tarihin bütün kanıtları, M.Ö 10000’leriyaklaşıkolaraktemelaldığımızda,bin-ikibinyıllıkaralarlabubölgedendörtyönedoğrubiryayılmaveyerelleşmeningerçekleştiğinigös-termektedir. Milattan önce 6000 yıllarındabaşlayanenolgunvekurumlaşmıştarımçağıolanveadınaTel Xa laf Kül tü rü denenbuaşa-madanyaklaşıkikibinyılsonra,SümerveMı-sıruygarlığınınilkipuçlarıboyvermeyebaş-lar.M.Ö4000-3000yılları,Sümer’invedahasonraMısır’ındoğduğudönemdir.Tümuygar-lıkdeğerlerivekültürleri,YukarıMezopotam-ya’dan,Toros-Zağrossistemininiçkavisindenburalarataşınmaktadır.SümerlerdeM.Ö 3000’lerde yükselen kent

devrimi ve uygarlığı, yaklaşık bin yıl aradansonra, ilk kolonilerini, urlarını (Ur=Tepelikyerde kurulan yerleşim yeri, şehirler) YukarıMezopotamya’ya,‘Yük sek Mem le ket’edoğruyaymaktadır.Urfa,Harran,KargamışveSam-sat,tarihtebilinenilkönemlikolonimerkezle-ridir.Urfa’nınkendisitepeliktirvebirsukena-

17

rında kurulmaktadır. Halil Rahman gölü bukaynaktanoluşmaktadır.Suverahmetaynıan-lama gelmektedir. Aralarında özdeşlik var.Böylelikleköyçağındankentçağınageçilmişolmaktadır.DolayısıylaUrfaveyöresininyazı-lıtarihdönemi,yaklaşıkolarakM.Ö2000’ler-denbaşlamaktavegünümüzekadargelmekte-dir.Tarih bundan sonra daha rahat kronoloji-leştirilebilir;yanizamandiliminedayalıolaraktespitedilebilir.Dönemdönemneyiifadeetti-ğidaharahataçıklanabilir.Tarih, başlangıcındagizlidir.Başlangıcını

çözemeyenlerintarihbilgisi,tümfelaketlerinnedeni olan cehaletin de temelidir. İnsanlıkiçinbeşikdurumuöylekolaygözardıedile-cekbirhususdeğildir.Hangiinsanbenbeşik-tebüyütülmedimdiyebilirki?Eğeryokdeni-liyorsa, o zaman beşikliği anlaşılmadan vehakkı verilmeden, insanlığın da değeri vegerçeğianlaşılamaz.Biranabinlerceyılsenibeşiktebesleyipbüyütecek,sonradasen“Bubenim geçmişim değil” diyeceksin; “Benkentlerdeoluşansınıflı toplumunbirdeğeri-yim.Beniyalnızbuilgilendirir”diyeceksin!Ozamanbu,insanlıktarihideğil,sınıftarihiolur.Beşiklikdönemi, sadecebir ağlamavemamaistemedönemideğildir.İlkdilvedü-

18

şüncenin, ilk yürüyüşün, doğanın ve toplu-mun tanınmaya başlandığı dönemdir. Tümsaflığıyla, ezmeden, sömürmeden, hırsızlıkyapmadanvesadeceemeğedayanarakyaşa-mın tanındığı ve böylesine oluştuğu bir dö-nemdir.Coğrafyamızdatarihinböylebaşladı-ğı,özününbuolduğukesindir.Dolayısıylainsanlığıntemeldeğerlerleyük-

lenmesini kendi beşikliğimizden başlatmakdoğrudur. İnsanlığın temellerinin bizde oldu-ğunakuşkuduyulmamasıgerektiğinedekesininançlıolmamızyerindedir.Sınıflartarihidahasonrayazılmıştır;şahıslar,hanedanlar,tanrısalkimlikleradınatarihleryazılmıştır.Butarihler,doğrularyerine,yalanıngiderekçokyerkapla-dığıtarihlerdir.Bunainanmamak,gerçektari-hesaygımızdanötürüdoğrudur.Urfave tarihkarşılaştırılınca,bugerçeklikveçelişkiçarpıcıve uyarıcıdır. Urfa çevrelerinde halen bu ikitarz tarih yapılmaktadır: Gerçek insanlarınemekleriyleyarattıkları tarih ile,gelipbinbirbaskı, hile ve yalanla yaratılan bu değerlerinüzerinekonanlarınyazdığısahtetarih.Buyö-re,ençokbutarihçelişkisindendolayıbeyniniaçamamaktadır. Çünkü sınıflı toplumla beyniküllendirilmişvekireçleştirilmiştir.Bunuçöz-meden,anlamakfiiliniişletemeyiz.

19

Urfa deyince, çözmemiz gereken diğer birtemel kavram ‘kutsallık’tır. Nedir kutsallık?Burayla ilgisi nasıl doğmuştur? Kaynağımızyine Sümerlerdir. Bu kelime, Sümerce ‘Kau-ta’dangelmekteve‘gıda’anlamınıtaşımakta-dır.Gıda,tarımdanvehayvancılıktaneldeedi-len, yararlı olan her şeydir. Gıda, insanlığınbaşlangıcında hep büyüleyici karşılanmıştır.Çünkü insanlık onunla yaşamını devam ettir-mektedir.Yaşamdandahadeğerlibirnesneol-madığınagöre,onumümkünkılangıdadandadaha değerli bir nesne olamaz. Tüm insanlıkiçinenbüyükdeğerlilikarzedenherşeyyücel-tilmekte, tabulaştırılmakta, ilahlaştırılmakta,yanikutsallaştırılmaktadır.Kutsallık,insanlığısürdürenenönemlişeylere,nesnelereyakıştı-rılankimliktir. İnsanlığınsürdürülmesindegı-daendeğerlişey,nesneolduğunagöre,kutsal-lığıntakendisiolmasısondereceanlaşılırbirhusustur.BuradadaSümerdehasıolupbiteniiyitespitetmişveadlandırmıştır.Urfa’da ve yöresinde, kutsallık, yaygın bir

duygudur.Hertarafkutsallıklarladoludur.Buhususşuanlamagelmektedir:Yöreninherta-rafındagıdalarfışkırmaktadır.Buradabirnevigıdatarihigizlidir.Gizliolan,amaönemindenötürütoplumunhafızasındasüreklisilinmeziz

20

bırakanveunutulmayanbirtehdittirbu.Gıda-lartarihi,‘KutsalUrfa’kavramınınözüdür.Bugıdalarlayalnızyöreinsanlarıdeğil,tüminsan-lık beslendi. Halen besleniyor. Buğday, arpa,darı,mercimek,üzüm, incirvedahasıralanıpgidengıdalistemizdenşimdibilekimvazgeçe-bilir?Sümerlerinkutsallıklaeştuttukları,tanrı-sallaştırdıkları, bayramını yaptıkları bu gıda-lardır.Bunlarkendileriningizlitarihleridir.Gıdanın temelinde ne var? Emek var, ana

emeği var. Yaratıcısı, buluşçusu, yetiştiricisiodur.Kimbilir,ilkbaşaklarınıderlediğindena-sıl sevinmiştir!Nasıl sevinmesin ki? İnsanlıkyalnızonunlaneslini sürdürmektedir.Bundandahadeğerliiş,eylemolurmu?Savaşların,iş-kencelerinburadaişiolurmu?Osadeceüret-meileuğraşıyor,onutanıyor;insanlığıonunlasürdürüyor.İnsanlığıdaböyleanlıyor.Ananıninsanlığı,kadınıninsanlığıbuanlamageliyor.Bu, kutsal insanlık anlamına da gelen bir in-sanlıkanlayışıdır.Sümerlerdoğrudeğerlendi-riyorlar. Gıdanın elde edilmesinde kullanılanenönemliaraçlardakutsalsayılıyor.Çapa,sa-ban,balta,öküz,boğaveuzanıpgidenlisteyekutsallıkatfediliyor.Hepsininbirertanrısıbilevar.Tümgıdalarvegıdalarıeldeetmeyeyara-yan toprağın, havanın, yağmurun, güneşin,

21

rüzgarın,ağların,hayvanlarınkendileriyatan-rılaştırılıyor,yadabirtanrıylatemsilediliyor.Kutsallık kavramımız habire genişliyor.

Haklıdırda.Çünküinsanlık,bugıdalarıyetiş-tirmeninyolveyöntemleriylebüyütülüyor,ge-liştiriliyor ve sürdürülüyor. Dünün hayvanabenzeyenavcısıvetoplayıcısından,üretenin-sanına geçiş yapmak kolay değil. Bu, olağa-nüstüvebüyüleyicibirdevrimdir.Bugerçek-likkutsanıyor,tanrılaştırılıyor.Demekki,tan-rılaştırılmanıntemelindekutsallıklaaynıanla-magelengıdavar.Gıdatanrıları,yararlarındanötürü,insanınkimlikverdiğitanrılardır.Dost-larıgibi,enyakınlarıolankimliklerdir.Henüzinsanıezmeyen,heponlaragıdaolupkendile-rini sunan tanrıçalar döneminin, doğuran vebesleyentanrılarıdönemidir.Kutsallık,butan-rılara mahsus oluyor. Yani en temel gıdalargerçeğinekutsallıkbahşediliyor.Bu tanrılarınyalanıvebaskısıyoktur.Butanrılarınanasıdaanatanrıçadır.Tanrılarıngerçeğivetarihiböy-ledir.Çokaçık;temelindeinsanemeğiolan,envazgeçilmezihtiyaçlarıgiderenkutsalgıdalarakimlikolan,öyleanlamkazanankutsal tanrı-lardır.Urfa’nınetrafıbukutsallıklarladoluol-duğuiçin,tanrısallıklarladolusayılmışoluyor.KutsalUrfa’nınkendisiböyleoluyor.

22

Daha sonra Sümerler bu tanrıları aldılar.Rahip tapınağında sınıflı toplumun tanrılarıhalinegetirdiler.Göklere taşıdılar,anlaşılmazkıldılar. Vuran, cezalandıran, tufan yağdırantanrılarhalinegetirdiler.Bunlar,yükselensını-fınkendisidir,busınıfınkendinitanrılaştırma-sıdır.Bu,tarihinveinsanlıkbilincininilkdefaen büyük tecavüze, işgale uğramasıdır.Yala-nın,baskınınvekötükaderinağlarınıörmesi-ninbaşlangıcıdır.Yalanınvezulmüntanrılaştı-rılmasının başlangıcıdır.Halbuki ana tanrıça-nın tanrıları yanı başındaydılar. Üretken vedost idiler.Baskı ve yalanı hiç bilmiyorlardı.Rahiptapınaklarında,hemdeyazılıolarakya-lancıvecezalandırıcıtanrılarişteböyleyaratı-lıpgöğesalındılar.Ondansonradayüceleşti-rildikçe yüceleştirildiler. Abartıldılar, doksandokuzsıfatlayüklendiler.Büyüyen,cezalandı-ran,sömüren,çalışmadangaspedenefendilersınıfıveonunmensuplarıböyletanrılaştırıldı-lar.Sümerrahipleribuişiçokaçıkyaptılar;ya-niyaptıklarıişinbuolduğunuanlamamıziçin,kafakarıştıranfelsefevebilimebaşvurmadan,mitolojik olarak söylenti biçiminde yaptılar.Dahasonraegemensınıfkurumlaştıkça,dünyabenim dedikçe, tanrıları da ‘ezelden geldik,ebedegidiyoruz’katına,unvanınakavuşacak-

23

lar. Çünkü efendiler, kesin ve en büyük ger-çektir! Tıpkı tanrılarının kesin ve en büyükgerçek olmaları gibi; kendilerini böyle kılıpkölelerinedayatmalarıgibi.UrfalıdiyebilinenHz.İbrahim’inbubüyük

vezorbacıyalanakarşıtavrı,anlamlıvegerçekkutsallıkiçeriklidir.İbrahim,“Bu put lar tan rıola maz lar, en bü yü ğü en te mel le ri dir” der.Nemrut“yok” deyince,Odaşunusöyler:“Oza man ben put la rı kır ma dım, bü yük put kır dı.”

Nemrut’utuzağadüşürmüşolur.Busavaşide-olojiktir.Halkıntanrıdüzeniile,kölecisınıfın,Nemrutlarıntanrıdüzeniarasındaçatışmavar-dır. İbrahim’in tek tanrısı, halkın varlığını vebirliğini,dahadoğrusukabilelerinbirvevarol-malarınıifadeeder.Putlaştırılmaktan kurtulması, açık yalanın

gücünekarşıbir tavırdır.Soyutvegenelleşmişbirtanrıkavramı,odönemiçinçokdüşündürü-cü,birleştiriciveilerleticidir.Kutsallıkdahado-laylıbirhalalıyor.Allah’amahsusolarak,kut-sallığınalanıdaraltılıyor.Amayinedetemelin-dehalkınbirliğivegücüvar.Urfa’nınbuikinciaşamadakikutsallıklarına, sınıf tanrılaştırmala-rınakarşıçıkanhamlesine‘İb ra hi mi kut sal lık’,peygamberselkutsallıkdeniliyor.Döneminegö-redirenmeciveilericibirkutsallaştırmadır.

24

Bu, tanrılar savaşında gerçeğe daha yakınbir duruş oluyor. Peygamberler diyarı olarakUrfa’nın bugüne kadar böyle anılmasının te-melinde,yinegıdanınveemeğinkutsallığıyla,bizzat kutsal kelimesiyle adlandırılması yatı-yor. Kutsal Urfa, ‘Peygamberler diyarı Urfa’demek, tarımın gıda düzenine bağlanan Urfademekoluyor.‘PeygamberlerdiyarıUrfa’ad-landırması, bu kutsallığa kendi yalancı sınıftanrılarıylasaldıranNemrut’untanrıdüzeninekarşıbaşkaldıran,halkıntanrısaldüzeninitem-sil eden insanlara, peygamberlere merkezliketmesindenötürüdür.Tarih ve kutsallık, Urfa yöresinde böyle

iken,diğerönemlikavramolan‘lanet’nede-mektir?Birkilitkavramdalanetinkendisidir.Urfa’yıçözümlemek,lanetiçözümlemekleya-kındanbağlantılıdır.Doğrutarihivekutsallığıbozanherşeyela-

netdenilmektedir.Lanet,yalancıvezorbanınsaldırısıdır.Emeğe,emeğinsahiplerinehırsız-larvezorbalarınsaldırılarıylalanetlilikdöne-mi başlamış oluyor. Emeğin tüm ürünlerine,köylere, kentlere, tarlalara, mabetlere saldı-ranların eylemlerine lanetlilik yakıştırılıyor.Bu durum sınıflı topluma geçişle yakındanbağlantılıdır.İnsanlığınodönemekadartanık

25

olmadığı işgallere, cezalandırmalara, talana,yakıpyıkmaya,yalanınvezorbalığıntümey-lemlerinebusıfatlakarşılıkveriliyor.Lanetin,kutsallığıntersiniifadeettiğiaçıktır.Urfayö-resindesınıflı toplumunyükselişi ilebirlikte,lanetliliktedepatlamameydanagelir.Çünküemeğin ürünleri giderek çoğalmakta ve zen-ginlikartmaktadır.Ohaldesınıflaşmavesal-dırılariçiçegerçekleşecektir.Buyörebirda-habaşını saldırgandan, işgalcidenve talancı-dankurtaramayacaktır.Lanetbaşınaağınıöre-cektir.Kutsaltörenin,bayramınyerinitrajedialmaktadır.Kutsallığınbayramlarıbozulmak-ta,lanetliliğinyolaçtığıtrajediler,ağıtlar,ez-gilerdönemibaşlamaktadır.Urfayöresindeönceleridinimüzik,kutsallı-

ğınsedalarıgeçerliydi.Hattadünyadailkdinimüziğinmerkezidenilse,yerindedir.Uzunsü-redeböyledevametmiştir.Amalanetlilikçağıbaşladığında,bumüzikdeyerinidestana,ağı-da, ezgiye bıraktı.Urfa türküleri denen süreçbaşladı. Türkünün altında, kutsallığın müziğiyatmaktadır. Bunun da altında, insanlığa ilkdefaneslinigüven içindevebolgıda ile sür-dürmeimkanıverentarımvehayvancılıkdev-rimiyatmaktadır.KöklüUrfakültüründemüzi-ğinböylebirtemelivardır.İnsanlıkgüvenligı-

26

da elde etme gücünü kazanınca neşeleniyor,sesoluyor, türküdoğuyor.Öncekutsallıkları-na, tanrılarınamüzik yapıyor.Sonra lanetliyeezgiilekarşılıkveriyor.Acılıtürkülerdemü-ziktarihineeklenmişoluyor.Butemelkavramlarabağlı,dahabirçokkül-

türelkavramüretmekmümkündür.Rahmet,zi-yaret,sabır,küfür,dua,kahraman,ibadet,bay-ram,akrabalık,şeytanlık,tapınakvb.gibi.Ta-rım ve hayvancılık devriminin kültürü derin-dir; tüm kıtalarda, tüm dönemlerde insanlığıetkilemiştir.Sümerlerin,buçağıyaratanhalka,sabancı-

laranlamında“Ar yen ler”,‘YüksekMemleket-liler’ anlamında“Urar tu”; öküz, inek ve da-varlarıyla birlikte hareket edenler anlamında“Gu ti” dediklerinibiliyoruz.Tümbukavram-laştırmalar,SümerkökenliveYukarıMezopo-tamyalılarıifadeetmektedir.TarihtebukültüreHint-Avrupa,dahadaranlamdaiseAr yen kül -tü rü denmektedir.BukültürM.Ö4000yılları-nakadarBüyükOkyanuskıyısından,Çin’denAtlas Okyanusu’na, Avrupa’nın son sınırınakadaryayılmagücüneulaşmıştır.Aryenkültürünbutüryayılmasınıntekmer-

kezdenkaynaklıolduğu,yapılanarkeolojikka-zılarla her geçen gün daha da doğrulanan bir

27

ortakgörüşkonumundadır.Kentleşmevesınıf-laşmatarihinin,Sümerleredayalıolarak,tersi-nebir biçimdeM.Ö2000’lerde etkili olmayabaşladığı gözlenmektedir. Ondan sonra yazılıtarihsürecibaşlamaktadır.Amagerçekolanveenderintarih,merkezlikettiğiveonbinyıldanfazlasürentarımçağıyla,dahaöncelerininyüzbinlerceyılsürenengelişkintoplayıcılıkçağı-dır. Yazılı tarih yeni ve ağırlıklı olarak sınıfiçeriklidir.Bu,gerçekleriönemliorandaçarpı-tan,egemenlerinsiyasalveideolojikyükselişi-ni kutsallaştıran bir tarihtir; gerçek kutsallığıvetarihibozanbirnevilanetliliktarihidir.M.Ö 2000’lerin başlarında, Babil’in kuze-

yindeAmoritkökenliAsurlular,YukarıMezo-potamya ve Anadolu ticaretinin etkin kavmiolarakyükselir.ŞehirlerinhakimolduğuAşağıMezopotamyailetarımvemadenciliğingeliş-tiğiYukarıMezopotamyaveAnadoluarasında,Asurlularticaretyoluylabüyükgüçkazanırlar.Asurlular,M.Ö1300’denM.Ö600’lerinsonla-rınakadarticaretvesiyasetinhakimgücüdür.Urfa, bu ticaret ve tarımınmerkezinde ol-

makla giderek önemkazanır.Tarımcı vema-denciAryen, kültürel kökenliHurriler ve de-vamlarıolanMitanilerdöneminde,Urfazamanzamanbaşkentrolünüoynar.AsurlularlaHur-

28

riler arasında el değiştirir; Mitanilerin enönemli merkezlerinden olur. Urartular döne-mindedebuöneminisürdürür.BudönemlerdeHurriler,Asuriler ve Hititler arasında sık sıkçatışmalaraveeldeğiştirmelereuğrar.Medler-densonraPerslerinegemenliğinegeçer.İsken-der döneminde Helenlerle tanışır. M.Ö100’lerden itibarenRomaegemenliğinegirer.YinebudönemdeAryenveAsurkökenliAb-garDevleti’ninmerkeziolur.Roma’nınyerinegeçenBizans ilebirlikte,Sasanilerleyeni ça-tışmadönemindeeldeğiştirmelerdevameder.HıristiyanlığınAsurlular,ErmenilerveKürtlerarasındageliştiğiyerlerinbaşındagelir.Urfa’nın daha önceleri, M.Ö 1800’lerde,

peygamber önderlikli hareketlerin merkezi ol-duğunu vurgulamıştık. ÖzellikleAsur kökenliNemrutadlıkrallarakarşıyerlikabilelerindire-nişinitemsiledenpeygambergeleneği,Hz.İb-rahimiletarihibirdönembaşlatır.Bugelenek,özündekölecisistemekarşıözgürlüğünükoru-mak isteyenhalkınvekabilelerindirenişgele-neğidir;bugeleneğitemsileder.Kabiletotemci-liğinden tek tanrıya doğru ideolojik dönüşüm,Sümermitolojisindendeetkilenerek,tektanrılıdinleringelişimibiçimindeevrimgösterir.Pey-gamberleresasolarakbutarihievrimsürecinin

29

yaratıcısı ve temsilcisidir. Kısmi bir özgürlükyönü vardır. Çıkışları, sınıflaşmaya tepkidir.Devlet organizasyonuyla dağınık kabile yöne-timleri arasındaki aradönemin ideolojik şekil-lenmesindebaşetkidebulunurlar.Yenigüçlerinortayaçıkmasındabugeleneğinetkisibüyüktür.M.Ö1000dolaylarındakurulanilkİbranikral-lığı bu etkinin sonucudur.Tevrat ile ilk kutsalkitaphalinegelenbugelenek,dahasonraEskiAhit olarak çok gelişir. Esas olarak Sümer veMısır’akarşıkabilelerinbaşıbozukhareketleri-ni disipline etmeye çalışmaktadır. Hem MısırhemdeSümermitolojisininderinetkisindedir.Birnevibukültürlerikabileyapısınagöredönü-şümeuğratmaktadır.Musaileİsrail,kavimdini-nedoğruevrimedevameder.Hz.İsailesınıfsalbölünmeye uğrayanYahudilik, Tevrat ve İncilveyaEskiveYeniAhitdiye ikiyeayrılır.EskiAhit, Yahudi kavminin dini kitabı iken; YeniAhitolanİncil,tümezileninsanlığınkitabıola-rakdüzenlenirveiddiakazanır.Urfabudönem-deHıristiyanlığınmerkezihalinegelir.Urfayöresindebaşlayanbuideolojikhareke-

tinsanıldığındandahadaderinlikliolduğuan-laşılmaktadır.Bundakonumuönemliroloyna-maktadır.Asur,HititveMısır’daneşituzaklık-taolanyörebirdengekonumundabulunmakta,

30

nispibirözgürortamıyaşamaktadır.İmparator-lukmerkezlerinin temsilcileriyerlihalkkarşı-sında fazla güçlü değildir. Urfa bu anlamdaM.Ö2000’densonraönemlibirideolojikmer-kez rolüoynar.Halkyapısıdabunagüçlübirtemelsunar.HemAryenhemdeAmoritköken-likabilelerkarışıkyaşamaktadır.Bugünbilebudemografikyapısürmektedir.GüneyindeArap-lar,kuzeyindeKürtlerolarakbeşbinyıldanbe-ribirnüfushareketininsürdüğütespitedilmek-tedir.DahasonrabudemografikyapıyaErme-nilerveTürklerkatılacaklardır.Hemcoğrafi,hemdemografik,hemdeeko-

nomikveticariaçıdançokciddibirmerkezol-maktadır.Üçbüyükkölecimerkezekarşı,yaniAnadolu, Mısır ve Sümer köleci merkezlerinekarşı tamortalarındavegüçlüekonomik, ticarivedemografikyapısıyla,yeniideolojivesiyasihareketinzeminidurumundadır.Buözgünlüğü-nüde‘PeygamberlerDiyarıKutsalUrfa’adıal-tındasergiliyor.Tümyörehalklarınınköleciliğetepkileri,bu ideolojikçıkıştagüçlübiryankıyayolaçıyor.Hızlakitleselleşerekbirsiyasalhare-ket haline geliyor. İkinci dereceden devletlerindoğuşundaönemli roloynuyor.Kendisizamanzamandevletlerinmerkezioluyor.Bukonumu-nu20.yüzyılınilkçeyreğinekadarsürdürüyor.

31

Hıristiyanlıktansonra,M.S640’lardaİsla-miyetiletanışıyor.İslamiyet,feodaldönemdebüyüyenveticaretlebirliktegüçkazanantüc-carvezanaatkarlığınşehirkültürüneçokda-ha katkıda bulunuyor. Yörede kuzey-güney,doğu-batı ticaret yolları çok etkindir. Tarımvehayvancılığındabinyıllardanberietkinli-ği,güçlübirmerkezkonumunusürdürmesinimümkünkılıyor.İslamiyetilebumerkezrolüartarakdevamediyor.M.S1000yıllarınaka-dar Arapların egemenliğinde kalırken, 990-1080yıllarıarasındaMervaniKürtlerinin,da-ha sonra Türk kökenli Artukoğullarının,1200’lerde Kürt Eyyübi Hanedanının,1500’lerdensonradaOsmanlılarınegemenli-ğine giriyor. Halk olarak Kürtler ön plandaiken,eskiAsurkalıntısıSüryanilerileErme-niler,AraplarveTürklerdeyerleşikhalkha-linegeliyorlar.Tümdinikültürlerinveetnikyapılarınbirmerkezihalinde,birkozmopolityapısergiliyor.Birkültürüntekbaşınahakimolmamasının,kültürelçoğulculuğunbuduru-munun, tarihin en eski dönemine dayandığıgözlenmektedir.Genelde kutsallık her döne-mindegeçerlidir.Açıklandığıgibi,tarımdev-rimi ve peygamberlik ideolojisinin merkezikonumundanilerigelmektedir.

32

Bukısaanlatımbile,Urfavecivarınınkar-maşıkbirtarihyapısınasahipolduğunugöster-mektedir.Etnikvedinikültürüniçiçegeçtiği,özünde ekonomi ve ticarete dayalı bir kültüregemendir.Genişkırsalalanındatarımcıvegö-çebe,kısmenticaretleuğraşankabileveaşiretdüzeniegemeniken,şehirmerkezindedinikül-türveticaretleuğraşançoketnikyapılıbirnü-fusegemendir.Sümerşehirözelliklerinebenze-yenbudurumgünümüzekadaretkiliolmakta-dır.KölecidöneminegemenleriolarakNemrut-ları,feodaldöneminegemenleriolarakmir,beyve efendileri çok tanımış bir bölgedir. Nem-rut’tankalmamancınıklaateşeatmaolayı,buşiddetli ideolojikveekonomikkökenlisavaşı-mın bir simgesi olarak anlaşılmalıdır. Kendikutsallıkları ve lanetleriyle 20. yüzyıla böylegelenUrfaiçinyenianlatımkavramlarıgerek-memektedir.Fakatençarpıcıdönüşüm,kutsal-lıklalanetarasındagelişmişgörünmektedir.HalenkutsallıktaçokdirenenUrfakültürün-

de,aslındaenbüyükihanetikutsallığınyediğianlaşılmaktadır. Köleci ve feodal zorbalıklayalandüzeni,kutsallığıniçiniboşaltmıştır.Buyüceveçokbüyükanlamyüklükavram,ege-menvesömürücükarakterlerisürekligelişmegösteren lanetlilerin işgaline uğramıştır.Ters-

33

yüzedilmişbir durumdoğmaktadır.Kutsallı-ğıngerçekiçeriğilanetlilerolarakdamgalanır-ken,gerçek lanetlilerdekutsallıksıfatınabü-rünmektedir.Emeğinsahipleri lanetlikonumadüşürülürken, Nemrutların ardılları kutsallıkpostunasımsıkıyapışmaktadırlar.Kentiniçivetaşralıişbirlikçileri,binlerceyıldırgerçekkut-sallıkdeğerlerinevesahiplerinekarşıhainbirittifakı kurmuş bulunmaktadır. Bu ittifakı iyiçözümlemek gerekir. Bu ittifak çözümlenme-dikçe,Urfa veyöresiningörkemli geçmiş in-sanlığıyla, tüm kutsallıklarıyla, peygamberle-riyleveonlarınsayısızizleyicileriylebuluşma-sımümkünolmayacaktır.Kutsallıkdüşmanları,kutsallıkpostualtında

emeğevehalklarakarşınasılbirihanetiçinde-dirler? Sümerlerden beri bu oyun nasıl sürüpgelmektedir?Bununipuçlarınıvermeyeçalıştık.Bunlar gittikçe marjinal duruma düşmüş hainkesimdir.İhanetihemetnikkökenlihalkgrupla-rına,yaniemekçilere,hemdekutsallıklayüklükültürekarşıişlemektedirler.Tümgüçleri;köle-cimerkezlerle kurdukları işbirliğidir, baskı veişkence yöntemleridir, mancınıkla ateşe atmatehdididir.Bugücü,ideolojiközüboşaltıp,biçi-mini kafalara geçirmelerinden almaktadırlar.Bunlarınkesinlikleneanatanrıçadiniyle,neİb-

34

rahim’indiniylehiçbir ilişkisiyoktur.Dinihiçtanımazlar.Bunlardinibirkorkutmaaracıhali-negetirmişlerdir.Sümerrahiplerindendahateh-likeli sahte tanrılar peşindedirler. En çok din,tanrıadınıağızlarınaalırlar,amabununlatarih-selihanetlerinigizlemekisterler.Urfavedinilişkileribaşlıbaşınabirincele-

mekonusuolmalıdır.Rahatlıklaşunubelirtme-liyim:Kutsal gerçekler o kadar ihanete uğra-mıştır ki, bu dindar kenti öncelikle bu sahtedindarlardanarındırmakgerekir.Dinebukadarihaneteyeterdenmeli,Sümerrahiplerdüzeni-nesonverilebilmelidir.Bilinçliolupolmama-ları hiç önemli değildir. Bu katmerleşmiş birdurumdur, en güçlü bir halkadır. Merkez vetaşralı işbirlikçileri,ağa,mir,reisveşeyhka-lıntıları,buinsanlıkbeşiğindeartıkbirerzehir-liakrepgibizehirüretmektedirler.Zehirledik-leriyeterolmalıdır.Bunlaryöreninogüzelimhalkına ve kültürüne hiçbir şey vermediklerigibi,sürekliinkariçindedirler.Binyıllardırsü-rekli yedikleri halde, hiçbir şey veremez du-rumdadırlar. Urfa’nın çok lezzetli gıdalarınıköleci merkezlere hep hediye ederler. Şimdiuçaklarlabütündünyayadapaketliyorlar.AmaUrfaveyöresiiliklerinekadaryoksul,açveiş-sizdir.Dünyanıneneskiveenverimlitoprak-

35

larındabudurumyaşanmaktadır.Dillerin,kül-türlerinengeliştiğiyerde,halkındilivekültü-rü tanınmaz ve ifade edilmez haldedir. Amahainleribülbülgibikonuşurveyozluğunkül-türelşampiyonluğunuyaparlar.Tanrıların,tan-rıçalarınseslerini,müziğini,trajediveezgileri-niucuzpiyasalıkmetaaraçlarıhalinegetirirler.İhanet şiştikçe şişmiş, zenginleştikçe zen-

ginleşmiştir. Halk, yoksul ve dilsiz düştükçedüşmüştür. Urfa yöresinde bu çelişki en hadsafhadavekatmerlibirözelliğesahiptir.Hal-kınkendiözvarlığınayabancılığıenkaranlıkbiraşamadadır.Tarihinbaşlangıcındakikutsal-lıkvelanetinanlamıtersineçevrilmiştir.Tarihgelişiminbaşlangıcıolarakdeğil,tersinegidi-şinsonunadayanmış;kutsallıklanetinyerine,lanetdekutsallığınrolünegeçmiştir.Buçeliş-ki20.yüzyıllabirliktedahadakatmerleşereksürecektir.Adetaboydanboyabirlanetliyüz-yılolarakkendinitümyaşamgözenekleriüze-rinekapatacaktırFeodalOsmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü

ile birlikte, Türkler, Mustafa Kemal AtatürkönderliğindeulusalkurtuluşlabirlikteTürkiyeCumhuriyeti’nin kuruluşuna yönelmişlerdir.Urfa’nın Kürtleri bu süreci desteklemiştir.Kürtler bir bütün olarak ulusal kurtuluş ve

36

cumhuriyetin kuruluşuna stratejik öğe olarakkatılmışlardır. Urfa’nın bundaki payı kahra-manlık olarak ödüllendirilmiştir. Fakat isyan-larındaetkisiyle,cumhuriyetinolumluyansı-ması görülmemiş; bundan istifade eden Sü-merlerden kalma işbirlikçi blok kendine yeraramış ve bulmuştur. Herhangi cumhuriyetçibirdeğerle alakası olmayankul rejimininya-makçıları, tarihsel tecrübeleriyle,20.yüzyılınhiçbir ulusal demokratik değerine bağlılık vesaygıduymadan,yerelhainegemenblokola-rak işlerini iyi yürütmüşlerdir. Cumhuriyetinhiçbir aydınlanmasıyla ilişkileri yoktur. Kut-sallıkmaskesine bürünerek, feodaliteden biledahageri,inkarcıvemarjinalbirkişilikleçıkarşebekesini kentte ve taşrada yürütmüşlerdir.Halkın hem etnik, hem sosyal yapısı ileri biraçılımadönüşememiştir.Eskielbisekendisinidahadasıkmıştır.Gıdalarülkesindeenyoksulkesimhalinegelmiştir.Enzenginkültüriçindeen derin bir boşluk içine düşürülmüştür. 20.yüzyılınsonçeyreğinde,birkezdahaadetaye-nilenmiş bir peygamber geleneğine uğramaksankikaderolmuştur.PKK’ninUrfaçıkışınagelmişbulunuyoruz.

PKK’nintemeliBaşkentAnkara’daatılmışgi-bigörünür.Halbukiçağdaşulusalcılıkvesos-

37

yalizmden bol bol bahsedilir. Benzerleri gibiolmayaçalışılır.Nihayetkandadökülür.PKKkonusunda kapsamlı değerlendirmelerim ol-muştur.Sondeğerlendirmeleriİmralıduruşma-larındayapmayaçalıştım.Tekrarlamamınfaz-la anlamı yoktur. Ama ilgimi çeken boyutuolan,“Urfa’nıntarihselvesomutgerçekliğiylene tür ilişkisi vardır?” biçiminde bir soruyukendime sıkça sormaktan geri kalamıyorum.PKK’ninkurucusuolarak,Urfa’nınenuçnok-tasında, kuzeyinde, Fırat’a yakın Ömerli kö-yündenbirisiolmaknasılbiretkiyeyolaçmışolabilir? Geçerli olan köy kültürü mü, Urfakültürümü,yoksadahaevrenseldeğerlermi-dir?İddiaedildiğigibi,çağdaşbirhareketol-mayıbaşardımı?Geriye dönüp baktığımda, kendi pratiğime

esasdamgasınıvurangerçekliğin,peygamberli-ğinyenilenmiş,güncelleşmişbiçimiolduğuda-ha ağırlık kazanmaktadır. Benim, dolayısıylaPKK’nin20.yüzyıllafazlailgisiyoktur.Şeklen,sözcükdüzeyinde,lafolsundiyeyüzyıllailişkikurulmuşgibiolmaktadır.Kişiolarak,20.yüz-yılınruhuna,kişiliğine–tabiieğerböylebirşeyvarsa–hiçulaşmadığımı,anlayıpözümseyeme-diğimi söylemeliyim. Dolayısıyla TürkiyeCumhuriyeti’ni,Avrupa’yı, SSCB’yi o dönem

38

içinanlamlandıracakbirkonumdanhayliuzakbulunulmaktadır. Uygar gibi gözükülmektedir.Elbiseleri biraz giyilmiştir.Ama ruhundan, bi-lincinden habersiz ve uzak olunduğu açıktır.Dahadailginci,aşılanfeodaldünyayıdaanla-mış,özümsemişolmaktanuzağım.Okültüründehiçbirözelliğianlambulmuş

değildir. Kurulan yeni dünya ile özde hiçbirilişkigelişmiyor;aşılanfeodalçağdandahiç-birşeyanlamışdeğilim.Tekbaşınakalmışbirçocuktum. İşin garip tarafı aile, köy ve okuliçindededurumaynıydı.Öğrenilenana,babaisimleri;kardeş,kadın,erkek,öğretmen,akra-bakavramlarıdahaçoksözcükdüzeyindetek-rarlanıyordu.Şuortayaçıkıyor:Budünyadangalibahiçbirşeyanlamayacağım.Öğretmekis-tediklerini anlama yeteneğini pek göstereme-yeceğim.Fakatgörünüştebenzerlerigibiolun-mayaçalışılıyor.Eniyineyse,onasaygıduyu-luyor.Amayineözdenyoksunlukesastır.PKKdebenzerlerigibikurulsun,işyapsındiye,ge-reken çabayla kuruluyor, geliştiriliyor. Hattadünyanın en dikkat çeken örgütü haline geli-yor.Hepsiadetayüzyılınhatırı içinyapılıyor.İşciddiyebinince,yaşamınenamansızsınırla-rına dayanınca, bu gerçekliğin çatallaşmayauğrayacağıbellioluyordu.

39

20.yüzyılınsonlarındaherkesadamakıllıkendi PKK’si rolünü oynuyordu. Somutlarolancaağırlığıylakendinihissettiriyordu.Tekkaldığımı,dahadoğrusubaşlangıçtakiveherzamanki telkini ve yalnızlığımı derinden birkezdahaduyuyordum.Yalnızadamınçağla-rın dışında, ama tüm çağlarla olma gibi birözelliğinidilegetirdim.Bunuanladığımıbe-lirttim.Yücelmesürecinegirenlerinbuözelli-ğe yakınlaştıklarını biliyorum. Bulunduğunçağdanvezamandannekadarkoparsan,oka-dar bütün zamanların içine uzanırsın.PKK’nin somutunda bunu yaşadım. Bununmüthişbirokulolduğukesindir.Ayrılıkçıveşiddetyanlısıgibiözelliklerini

kabuletmemekkadar, içtenbuyönlüarzuveeğilimlerimingelişmediğini iyibiliyorum.Ençok istenenvearzuedilen,her şeyinözgürcetartışılması ve kabul edilen sonucun uygula-maya dökülmesiydi. Bu hoşuma gidiyordu.Eylem hedefimde bu hususu hep gözetledim.“Bir mu ha tap arı yo rum” derken,bunukaste-diyordum.Türkgerçekliğinin,kapanmışoldu-ğu durumdan ötürü, diyaloga geçebileceğinehiçihtimalvermiyordum.Özaldönemiveson-raki dönemde buna benzer yaklaşımlara birtürlü inanamadım. Anlayıncaya kadar eylem

40

anlayışınınbuyönüdeönemlidir.Diğeriddia-larşekliolmaktanöteyeroloynayamaz.İmralısüreciniyorumlamakiçinbüyükçaba

harcıyorum.Denilebilirki,anlayıştaetekemi-ğe bürünerek en derinleştiğim dönemdir. Ev-rendenbir böceğekadarher şeyi olduğugibianlamayeteneğimingelişmesiniönemlibulu-yorum.Hattaenbüyüksavaşınanlayışıderin-leştirmek,tümeşyanınözündekidüzenibirçır-pıdakavrayacakdüzeyegelmekolduğununta-mamenfarkındayım.BunuPKK’yeyansıtmakistedim.Sonunakadar,yalnızTürkiye’ninül-keselvesiyasalbütünlüğüyledeğil,tümkom-şuhalklarveülkelerlebirlikte,iğneucukadarolanağıvarsa,yasalarınruhunauygunbirlikte-liğin,kazanılacakenbüyüksavaştandahade-ğerli olabileceğini ve tercihe şayan olduğunudabelirttim,önerdim.Yeterkiherkes,tümta-raflarhukukunevrenselkavramlarınabağlıol-magücünügöstersinler.Busağlandıktanson-ra, tüm halklar ve ülkelerle birlik, idealiminkendisidir.Bututumatereddütsüzyöneldim.Meşrusavunmayaherzamaninanırım.Bu-

nun bir doğa yasası olduğuna da ikna olmu-şum. Saldırganlık doğada olsa da, esas olan,varlıkların doğal oluşum yasalarıdır. Meşrusavunma bu anlama geliyor. Bir kişinin bile

41

buanlamdadünyayakarşıbaşarılımeşru sa-vunmayapabileceğindenkuşkuduymam.Bu-radageçerliolan,karşıgüçlerinfizikiağırlığıdeğil,gelişiminözündekiyasadır.DolayısıylaPKK’ninşuankimeşrusavunmadurumuke-singereklidir.Evrenselhukukdüzenineveöz-gürbirliğeyolaçılıncayakadar,bununherke-se,tümkomşuhalklaravebölgeyegerekliol-duğuna inanıyorum. Bundan sonrası ilgilidevletinalacağıtavrabağlıolacaktır.Saldırı-larmeşrusavunmayızorlarsa,bu,şiddetorta-mının gelişmesine yol açacaktır. Meşru sa-vunmaya saldırıyla yönelmek devlete hiçbirşeykazandırmaz,amameşrusavunmadakilerigüçlendirir.Endoğrututum,tamdemokratik-leşmeyekapıyıaçıkbırakmakvetümsorunla-rındemokratikuzlaşmaileçözümündenyanatavıralmaktır.Sürekli bir meşru savunmanın gerginliğe

yolaçacağıvebeklenmedikdurumlarkarşısın-da sakıncalı durumları beraberinde getireceğianlaşılırdır.PKK’ningeçmişeylemanlayışıveuygula-

malarınaşiddetlieleştirilerimibelirttim.Meşrusavunmaçizgisineçekmeyeçalıştım.Amais-tediğim gibi başarılı olamadığımı belirtmeli-yim.Şiddetkonusundavardığımsonuç,yaşam

42

hakkına ve varlığının özgür ifadesine yönel-medikçe,hiçbirkarşısaldırıdabulunulmaması,bir damla kanın bile akıtılmaması biçiminde-dir.Bu,bağlıkalmayaçalıştığımözgüryaşamfelsefeminbirgereğidir.İnsanlareğerbilinçleriniyitirmezvedersal-

masınıbilirlerse,enönemlidönüşümsüreçleri-ni,yaşadıklarıenzorluolaylardagerçekleştirir-ler.Böylesibirsüreci,enacımasızolaylariçin-deyıllarcayaşayarakgerçekleştirdiğime inanı-yorum.Vardığımsonuçlarıkapsamlıolarakbusavunmadadilegetirdim.Dünya,Ortadoğu,ül-ke, toplum ve devlete kadar çözümlemelerimiortayakoydum.BunlarınışığındabirkezdahaUrfayöregerçekliğinebakarak,21.yüzyıliçinbirperspektifgeliştirmeyigörevimsayıyorum.Urfa,tarihselrolünübirkezdahaoynamay-

lakarşıkarşıyadır.Yinebirtarihbaşlangıcıya-pabilmeli, kutsallık ve laneti hak ettiği yereoturtmalıdır.Urfa,ülkesomutunda feodalge-leneklerin en güçlü olduğu yöre konumunda-dır.HattazihniyetyapısındaSümerdüzenininkalıntıları az değildir. Kırsal alanda neolitikzihniyetbüyükorandageçerlidir.Kapitalistde-ğeryargılarıözündeişlenmemiştir;teknikola-rak işlemektedir.Çevreyöreleriyleadetaülkeiçindeülkegibidir.Etnikvekültürelyapısında

43

çoğulculukvarlığınısürdürmektedir.Ortadoğutoplummozaiğininbirmikroörneğidurumun-dadır. Dünya genelinde Ortadoğu neyi ifadeediyorsa,OrtadoğugeneliiçindeUrfaoönemiveyeriifadeetmektedir.Tarihtedebenzerroloynamakonumudediğimizhususbudur.GAPProjesi’ninhayatageçmesiilebuönemivero-lüdahadaartmıştır.ŞüphesizUrfa’nınönemliekonomik,sosyal

ve kültürel sorunları vardır. Yapılacak sınırlıyatırımlarla büyük gelişmeler sağlayacağı dadoğrudur.Fakatsorununcanalacıözü,buko-nulardan kaynaklanmamaktadır. Esas sorun,ideolojik alanla ilgilidir. Zihniyet yapısındatümülkeyietkileyenenderintutuculuközellik-lerihakimdir.Buanlamdasadece feodal tutu-culuğudeğil,tümyüzyıllarınegemengüçlerin-denmirasalınmıştutuculuğunusürdürmekteveetrafayaymaktadır.İdeolojikvesiyasetanlayı-şıolarak,laikvedemokratikcumhuriyetekapa-lıdır.Bu zihniyet ve siyasi anlayış aşılmadan,GAP etrafında daha da gelişmiş bir tutuculukortayaçıkar.Bunundoğuracağısonuçlar,PKKörneğindendahaazönemliolmayacaktır.Öncelikleideolojikkimliksavaşımıyürütül-

melidir.Zihniyetdevrimienbaştagelengörevolmalıdır. Bunun önemi, töre cinayetlerinde

44

açığaçıkmaktadır.Birkadınınendoğalhakkıolmasıgerekendavranışı,aileceölümlekarar-laştırılıyorsa,oradaçoktehlikelibirdurumvardemektir. Sadece özgürlükten ve yaşam hak-kındanyoksunlukaçısındandeğil,tümtoplumayaydığı ağır tutucu iklim nedeniyle, bölgeninpotansiyelini hayata geçirmekten alıkoyuyor.Dağdaki binlerce eşkıyadan daha tehlikeli birdurumdabırakıyor.Tutuculukbugücünüşüp-hesiz binlerce yıl süren egemen ve sömürücüsınıfgerçeğindenalıyor.Yenigelişecekkapita-listilişkiler,çözmeetkisiyaratmaktançok,da-hadapekiştirmetemelindekullanılacaktır.Buyönlütarihseltecrübebüyükgüçveriyor.Bölgeyeideolojikdüzeydeyapılacakmüda-

hale, demokratik ölçüler içinde olmalı, bölgebir nevi rönesanstan geçirilmelidir. Urfa içinhiçbir şey demokratikleşmeden daha değerlideğildir. GAP kadar bir demokratikleştirmeprojesineihtiyaçvardır.Bununneeskitoplum-dangelişecekbirhalkhareketiyle,nededev-letten gelişecek müdahalelerle yürütülemeye-ceği öncelikle bilinmelidir. Devlet ve toplumşüphesiz boş durmayacaklar, gelişmelerdekirollerinioynayacaklardır.Amaengerekliolan,kapsamlıbirsiviltoplumprojesidir.Devletvetoplum karşısında, ama çatışmadan, imkan

45

olursayardımlaşarak,özgürcegeliştirileceksi-vil toplumkuruluşları,demokratikdevrimro-lünübaşarıylayerinegetirebilirler.Heralandaveihtiyacagörekurulmuşsiviltoplumörgütle-ri tutucu zihniyeti kıracaktır.Bubaşarıldığın-da,özgürlüğeençoksusamışbeyinlerinaydın-lıkhareketibüyükivmekazanacaktır.Aslındabölgehalkınınzihniyetyapısında-

ki güçlü anaerkil düzenden kalma özelliklervepeygamberkültüründenkalmakutsallıklardemokratikleşmenin çağdaş ölçüleriyle bir-leştirilirse, tam bir aydınlanma devrimi ger-çekleşir.Bubirleştirmeahlakıdaetkileyece-ğinden,özgürdavranışgücüneatılımşansınıverecektir.Bunun için yeterli ve doğru tarihbilinci, bilimsellik, diyalektik felsefe ve bi-reysellikkonusundaeğitimbüyükönemtaşı-maktadır. Eğitim amaçlı birçok dernekleşmekurulmalıdır. Halk için sanat konusunda dabirhamlegereklidir.Mevcutsanatınyozlaştı-rıcıveuyuşturucuetkisikırılmadan,zihninveruhunözgürleşmesiveaydınlanmasımümkünolamaz.Yöretarihi,sanatınvetoplumuntümalt ve üst yapıları konusunda bir tartışmadaepeyyararlısonuçlarverir.Zihniyetkonusun-da, aslında yenilenmiş bir İbrahimi hamleyeihtiyaçvardır.Şimdikiputlardahaçokturve

46

dahasıkıoturtulmuşlardır.Kafalarıveyürek-leri felçetmişlerdir.DolayısıylaHz. İbrahimkişiliğiyle baltayı (manevi, düşünsel) güçlüvurmalıyız.Gerçekdin saygısı vekutsalde-ğerlerebağlılık,böylesibirhamleylekarşılıkvermeyi gerektirir.Yeni putları kırma devri-mi,Urfaiçingerçekbirrönesansolacaktır.Siyasetin demokratikleştirilmesi, ikinci

önemliadımdeğerindedir.Özellikledemokra-tikbirpartileşmehareketinebüyükihtiyaçvar-dır.İlkeli,yeterlikadrogücünesahip,demok-ratikleşmeyetutkulu,inancıvebilinciolanbirörgütle sivil toplumaöncülükyapılabilir.Ku-rulacak insan hakları, kadın özgürlük evleri,gençlikdernekleridemokratikleşmeninönünüaçabilecektir. Bu kurumlarda demokratik bi-linç vekurumlaşmanınöneminebüyükdeğerverenlergörevalmalıdır. İnancıveçabasıye-terliolmayanlarlabuişleryürütülemez.Hiçbirçalışma,Urfavecivaryöreleriçindemokratikçalışmalardandahadeğerliolamaz.Ekonomikvesosyalkuruluşlardanbazıları

da önem taşımaktadır. Halk için ucuz sağlıktesisleri, tüketim kooperatifleri, örnek birkaçüretimçiftliği,sporeğitimsalonlarıdaolumlurol oynayabilecek kurumlardır. Özellikle in-sanhaklarıhukukualanında,tümköyvema-

47

hallelerekadaryayılmışhukuktemsilcilikleri-neihtiyaçvardır.Enaztarihbilincikadar,hu-kukbilincineyolaçacakbirçalışmahayatidir.Daha da açımlanabilecek bu ve benzeri siviltoplumkuruluşları,devletvetoplumudazor-layarak, geride kalmamak için adım atmayazorlayacaktır.Buyönlübirsiviltoplumhare-keti başarılırsa, Urfa kendi tarihinde gerçekbiraydınlanmayavedemokratikyönetimeenbüyük katkıyı yapabilecektir. Gelişen teknikalt yapıylabirlikte, bu ideolojikve sivil top-lumyapılanmaları,Urfa’yı ekonomik, sosyalvesiyasalyöndeöncübirgüçhalinegetirebi-lir.Zenginveverimli toprakyapısıylabüyükbir zenginliğe yol açılır. İşsizlik, yoksulluk,hastalıklarkaderolmaktançıkar.OrtaboybirAvrupaveyaOrtadoğuülkesikadarbir rolünsahibiolur.De mok ra tik Or ta do ğu’nunheret-nik grubundan kültürün bir çiçek gibi açtığı,derin bir hoşgörüyle birbirine yaklaştığı de-mokratikbirUrfa,insanlıkadınadabüyükbirkazanımdır. Bu temelde peygamberlerin kut-sallıklarına doğru bir anlam verilmiş ve ger-çektenbircazibemerkezi, ikincibirhacyerihalinegelinmişolacaktır.DemokratikOrtado-ğu’nunençokgüçverendemokratikUrfadö-nemibaşlamışolacaktır.

48

Büyük acıların diyarından, kendimin vePKK’ninyaşadığı enkahrediciolaylardançı-kardığımdersler,UrfaDavası,yargılanmasıvehükmühakkındavardığımsonuçlarbunlardır.Tarihinhükmününberaat,ülkeminvehalkı-

mınkaderinindemokratikzaferolacağınadairinancımkesindir.

10 Temmuz 2001Ab dul lah ÖCA LAN

İm ra lı

49

50

Hz. İbrahim geleneğini güncelleştirmek

hangi anlama gelir

Urfa yöresi genelde peygamberler, özeldeHz. İbrahimgeleneğinindoğduğumekanola-rak kutsanır. Bu olgunun altındaki temel ne-den, tarım, göçebelik ve ilk defa şehir toplu-mununiçiçe,enyoğunveenverimlibiçimdebu coğrafya parçasında gerçekleşmiş olması-dır.Urfa, neolitik çağınmerkezi durumunda-dır.Çevreyöreleridedahilettiğimizde,halenyüksektopraklıktepelerhalindeyüzlerceneo-litik yerleşim merkezinin araştırılmadan dur-ması da bu gerçekliği kanıtlamaktadır.Dicle,FıratveToroslararasındakicoğrafyanınenve-rimlialanınıUrfaovalarıteşkiletmektedir.Buverimlilikdünyaçapındadırvebuözelliğiha-lendevametmektedir.Bununlabağlantılıola-rak,göçebelik,dağveovaarasındaçokgeliş-

51

mişdiğerbirtoplumyapısınıoluşturmaktadır.Yerleşikköyvegöçebelik,tarihineneskidö-nemindenberi iç içedir.YaklaşıkM.Ö10000yıllarınakadaruzanmaktadır.Urfa’nınşehirolarakkurulması,birSümer

kolonisibiçimindedir.‘Ur’kelimesi,Sümerce,‘tepelikalandakuruluşehir’anlamınagelmek-tedir.AşağıMezopotamya’nındışında ilkSü-merkolonileriUrfayöresindeoluşturulmakta-dır.UrfamerkezolmaküzereHarran,SamsatveKargamış bölgeyi çerçevelemektedir.M.Ö2000’leredoğru,Sümerlerindışında ikincienönemlimerkezUrfayöresiolmaktadır.Temelyayılmaalanıdır.Çevrevekoloniolarak,Sü-mer şehir krallıklarına bağlanmaktadır. Etnikyapının farklılığı, Sümer egemenliğine karşıbir direnişi kaçınılmaz kılmaktadır. Kaldı ki,Sümeruygarlığısınıflıtoplumunilkdefageliş-tiğiveçevreyedoğrudalgadalgayayıldığıbiruygarlıktır.Tarımvegöçebetoplumuneşitlik-çiveözgüryapısı,busınıflaşmayakolaykolayboyuneğmeyecektir.Fakatşehirleşmeninileri-cikarakteri,uzunvadededeegemenolmasınıkaçınılmaz kılacaktır. Dolayısıyla Sümerlerinilk sömürgeleştirme deneyimleri M.Ö2000’lerden itibarensertdirenmeleridebera-berindegetirecektir.

52

BölgedetarımtoplumunugerçekleştirenAr-yen(‘ar’,Sümerce‘saban’)topluluklarlagöçe-beSemitiktopluluklariçiçevekarşıkarşıya-dır.Aralarındayoğunticariilişkilergelişmek-tedir.Aryenlerdahaçokbölgeninkuzey,doğuvebatısınıteşkilederken,Semitiklergüneyin-dedolaşmaktadırlar.Urfaşehritamortalarındakurulmuştur.Buniteliğinişimdidekorumakta-dır. O halde Urfa şehir ve yöre olarak,M.Ö2000’lerdetarım,ticaret,zanaatvehayvancılıkaçısındanidealbirkonumaulaşmışbulunmak-tadır.AşağıMezopotamya’dansonraikincienbüyükmetropoldurumunagelmiştir.Sondere-ce canlı, değişime açık, köy, şehir ve göçebetoplumunu iç içe barındıran, temel iki halkgrubunun,Aryenlerin ve Semitiklerin birlikteyaşadıkları bir coğrafya, bir yeni ülke konu-mundadır.Buözelliklerçokönemlidirveken-di özgür kültürünü yaratmak durumundadır.Bundaçokgecikmeyecektir.DahaçokSümerkoloni yönetimine karşı savunma temelindegelişecekbukültürdirenişçi,yerelvefarklıet-nik özellikler taşıyacaktır. Nitekim Hz. İbra-himgeleneği,yanikültürü,buözellikleriçar-pıcıbirbiçimdeyansıtmaktadır.Hz. İbrahim kültürü, Sümer şehir kralları

olan Nemrutlara karşı direnişi ve farklılığı

53

temsil etmektedir.Meşhurputkırmaveateşeatmaöyküleri,budirenişinsembolikanlatımı-dır.Gerçeklikçokdahakarmaşıkveuzunsüre-lidir; günümüze kadar uzanmaktadır. Bu kül-tür,özündekatıkölecivekendilerinitanrı-kralilanedenSümeryöneticilerinekarşı,yörehalkkabilelerinin köleci sömürgenliğe karşı dire-nen, daha insancıl ve çıkarlarıyla uyumlu birtanrıinancınıesasalmakta;insanların,dolayı-sıyla kralların tanrı olamayacağı inancına da-yanmaktadır. Bu dönemde kabile totemliğin-den,yücelentanrıdüşüncesineyeniyenigeçil-mektedir.BundaSümermitolojisininetkisideönemlidir.Eskiilkeltotemcilik,yaniherkabi-leninvehattaaileninbirertanrısıanlayışındanuzaklaşmakvebenzertümkabilelerintektan-rısı olarak “El”e, yani yücelik tanrısına geçişyapmak,çıkarlarınadahauygunvebirliğeçokdahaiyihizmetedecekbirgelişimdir.Hz.İbra-himadına izafeedilen tevhid,yani tek tanrılıdinanlayışıbusüreciifadeetmektedir.Genel-depeygamberlikkurumu,dinsel reformanla-mını içermektedir.O tarihlerdebuçokbüyükanlamıolanbirdinselreform,hattadevrimde-mektir.Peygamberlik,budurumdahemSümertanrı-kralkültürüne,hemdeeskikabiletotem-ci din anlayışına karşı, sonuçları tarihte çok

54

büyük etkide bulunacak yeni kültürü ve dinioluşturan kurum anlamına gelmektedir. Urfayöresininbukurumlaşmayamerkezliketmesi,taşıdığıözelliklernedeniylekaçınılmazolmak-tadır.KutsalPeygamberlerDiyarıUrfa’nınta-rihsel derinliği, bu gerçeklere kadar inmekte-dir.Dahasonragelişen inkarve lanetlilikdu-rumları,diyalektikgelişmenindiğerzıtkutbu-nuteşkiletmektedir.Peygamberlik kültürü, sanıldığının tersine,

Arabistan’dan gelmemektedir. Urfa ve çevreyörenin, Sümer ve neolitik inanç kurumlarınıreformdan geçirerek ve dönüştürerek, M.Ö2000’lerden itibarenher tarafa,buaradaAra-bistan yarımadasına da yayması bir tarihselgerçekliktir.Urfa’nın peygamberler diyarı ol-masıbuanlamdadır.Bu,döneminegörebirne-virönesansdemektir.Kula,putlaratapmakye-rine,döneminegöredahaeşitlikçiveözgürlükyanıolantanrıyabağlanmakla,tarihselanlamıbüyükileribiradımatılmaktadır.Yenibirdö-nem açılmaktadır.Yörede yalnız İbrahim de-ğil,İdris,Eyüp,YunusveNuhçokdahaönce-den bu geleneği oluşturan adımları teşkil et-mektedirler. Bunlar daha çok Sümer-Babil-Asur köleliğine karşı halkın bilge kişiliklerianlamınıdataşımaktadır.Döneminegöresınıf

55

mücadelesi yürütmekte, bağlı oldukları etnikkabilelerin özgürlüğünü temsil etmektedirler.Tarihiaşamalardanbahsedilebilir.Hz.İbrahim,geleneğinenbüyükatasıolmakla,sürecinbe-lirginleştiğiveetkiliolmayabaşladığıaşamayıgöstermekte; direnişin etkili ve başarılı oldu-ğunuifadeetmektedir.İnsanlığınbelleğindebukadaryer tutması,

insanonurunakazandırdığıönemvekatkısın-danötürüdür.Dahaönceleriancaktanrı-krallarvemutlakköleleşmişbir insanlıkanlayışıge-çerlidir.Buzihniyetivetutsaklığıkırmak,dö-neminenbüyükdevrimseladımıdır.Putkırıl-ması,aslındatarihteeşigörülmemişbirkölecisistemeilkdefaetkilivebaşarılıbirdarbeninvurulmasıvebununsüreklileştirilmesidemek-tir.Peygamberlik,busürecingeleneğiveyaku-rumsalifadesiolmaktadır.Dahasonrakiadım-lar,tektanrılıdiniyüceleştirmeye,niteliklerinigeliştirmeye ve yerelleştirmeye yönelik ola-caktır.Herkültürdeyaşananbirsüreç,İbrahi-migelenektedeyaşanmaktadır.İbrahim’inKe-nanellerine,şimdikiİsrailveFilistin’egitme-si, hem artan baskılar hem de önemi gittikçeartanticaretnedeniyledir.M.Ö1700’lerdeya-şandığısanılanbusüreçlebirlikte,peygamber-lik Arabistan’a yayılmaktadır. Birçok Aryen,

56

Horrit ve Semitik kökenli Amorit kabileleribenzer bir hareketlilik içindedir.Mısır’la Sü-mer uygarlıkmerkezleri arasında ticaret yap-makta, fırsat bulduklarında küçük beylikleroluşturmaktadır.Budurumyerelönderlereveideolojiyeihtiyaçgöstermektedir.Engenelih-tiyaçtemini,“El”ileifadeedilenvetektanrılıdinolmayadoğrugidenyeniideolojikkimlik-legiderilmektedir.Hz.İbrahim’inönderlikettiğikabileler,400

yıla yakın bir süreç içindeMısır’a kadar git-mekte;yoksulİbranili(İbranikelimesi,Abiru,‘çölün tozluadamı’anlamındandoğmaktadır;Mısırdilinde‘kirli,tozluadamlar’demekolu-yor)işçilerolarakyerleşmeyeçalışmaktadırlar.Artansıkıntılarıvebirisyanayardımcıolmala-rı nedeniyle, M.Ö 1300’lerin sonlarında Hz.MusaönderliğindetarihiMısırçıkışınıgerçek-leştirmektedirler.40yılsürdüğütahminedilenbuçıkış,bugünküİsrail’eyerleşimlesonuçlan-maktadır.Yerel kabilelerle bugünkü gibi şid-detlibirçatışmaiçindebuyerleşimgerçekleş-mektedir. Musa, tek tanrılı din geleneğiniönemli ve meşhur olan On Emir’le yeni biraşamaya getirmektedir. Davut ve Süleyman,M.Ö1000’lerdebugeleneğiilkdefabirkrallı-ğakavuşturmaktadır.Hz.Musa,tektanrılıdini

57

ilk defa millileştirmeyi de başaran kişi, pey-gamberrolündedir.Yahudikavminibudinige-lenek temelinde birleştirmektedir. Kabilelerindağınık ve kolay kolay merkezileşmeye gel-meyen yapılarını, yüceltilen en büyük “El”olan“Yehuda”tanrısıylakorkutupyenidenhi-zayagetirmektedir.Bueylemdetarihtebüyüksonuçlaryarata-

caktır. Özelikle Ku düs etrafında, Urfa’dansonraikincibirpeygamberlikmerkezigelişti-rilecektir.KendisidekutsallıkanlamınagelenKudüskenti,özünüUrfakültüründenalmakta-dır.Amadönüşümüyaşayarakyerleşmebaşa-rısını göstermektedir. İlk krallığın oluşması,ezen-ezilen ayrımını beraberinde getirmekte-dir.BirkesimYahudizenginleşipresmikahin-liğe ulaşırken, yoksul kesim dışlanmakta vesüreklimuhaliftarikatlarıoluşturmayazorlan-maktadır.Hz. İsabusüreçteyoksulları temsiledenEsseni tarikatından etkilenmekte veHz.Yahya’nınkutsamasıylabilinenhamlesiniger-çekleştirmektedir.Milat,doğuşanlamınagelenbusüreç,aslındatekdinlertarihindekabilevekavimaşamasındanevrenselaşamayasıçrayışıifadeetmektedir.Hz.İsa,dinlertarihindeilkdefakabile,ka-

vimvesınıfayırımıyapmadan,üçlütanrıan-

58

layışıyla yeni bir dönemi müjdelemektedir.Dahaçokezilenyoksulkesimlerdeyankıbul-maktadır.GrekfelsefesiyleRomasiyasalbir-liği,bununiçingereklimaddivedüşünselor-tamı çoktan yaratmışlardır. Objektif olarakHz.İsasembolkılınarak,Hıristiyanlıkbuüçkaynaktanbeslenipyenidinolarakbüyükge-lişmesağlayacaktır.Budenlietkiliolunması,bu elverişli koşullardan ileri gelmektedir.Dünyatarihiniençoketkileyenbirhamleol-maktadır. İnsanlığın vicdanının oluşmasındaİsa’nın yeri büyüktür. Çarmıha gerilmedenönce Urfa’ya çağrıldığı bilinmektedir. FakatO, resmi Yahudi kahinlerinin sahtelikleriniaçığa çıkarmak için,bilebileKudüs’eyürü-yecektir.Buyürüyüşolmasaydı,tarihinseyri-ninbambaşkaolacağı rahatlıkla söylenebilir.İsadininin temelözü,vicdanla ilgilidir.Ezi-lenveacı içindeolan insanlığıunutmamayı,onları bir araya getirmeyi ve özgürlüğe ka-vuşturmayı amaçlamaktadır. M.Ö 400 yılla-rında Bizans’ın resmi inancı ve dini halinegeldikten sonra, Hıristiyanlık tersine bir an-lamkazanacakveezilenleridevletebağlıkıl-mayahizmetedecektir.İlericiliğigiderekda-ha uzak köşelere kayarken, uygarlık devletmerkezlerindegericiliğedüşecektir.

59

Urfa kaynaklı İbrahim geleneğinin üçüncübüyükyerelleşmevedönüşümadımı,Arabis-tan’ındahaiçkesimlerinde,Mek ke vecivarın-da atılacaktır. Hz. Muhammed’in attığı buadım, tek tanrılı geleneğin ilk iki biçiminin,YahudilikveHıristiyanlığınsıkıbirreformdangeçirilmesiylegerçekleştirilecektir.KutsallığınüçüncüsahasıMekkevecivarındaoluşmakta-dır. Daha önceleri Mekke ve tapınağı olanKabe,360putamerkezliketmektedir.Tektan-rılıdinlepekalakalarıyoktur.Çokilkel,totem-cilikle karışık bir dini yaşam söz konusudur.Hz.Muhammed’leüçüncümerkezveyenibirtarihi dönem başlayacaktır. Hz. Muhammed,gerikalantümSemitikkökenliArapkabilele-rini,geliştirdiği‘tekveşirkkabuletmezAllah’kavramı etrafında birleştirmeyi esas almakta-dır.Artan ticaret ve çevredeki güçlü Bizans,Sasani ve Habeşistan İmparatorlukları, Arapkabilelerininbirliğinivegüçlenmesinizorunlukılmaktadır.Yeniideolojikkimlikolarakİsla-miyet,buihtiyacınbirürünüdür.Allahkavramı,kabileyaşamınındağınıkve

merkezileşmeye zıt özelliklerini aşmak, mer-kezigüceveetkinliğeulaşmakiçin,özenlevederinliğine geliştirilmesini zorunlu kılmakta-dır. Hz. Muhammed’in büyük ustalığı veya

60

peygamberliği, bu ihtiyacı görmesinde ve gi-dermesinde yatmaktadır. O kadar derin vehamlecidirki,feodalçağınenbüyükdevrimi-nintarihteeşigörülmemişbirhızlagerçekleş-tirilmesineyolaçmaktadır.Böylelikleortaçağuygarlığınaenbüyükatılımıyaptırmaktadır.Hz. Muhammed’in kendisi, peygamberlik

çağınınsonaerdiğiniilanetmekle,akılçağınıngüç kazandığını ve insanlığın olgunlaştığınıhaber vermektedir. Peygamberlik, kurtuluşudahaçokilahigüçten,dindenbekleyenaşama-nınönderkişilikleriniifadeetmektedir.Felse-feninvebilimingelişmesi, ilahiyatınöneminiikinci plana düşürmektedir. Dinsel düşüncetarzıdahaçokkölelikçağıylafeodalçağındü-şüncebiçimidir.Felsefeninortayaçıkması,ta-rihte bu dönemin aşıldığını kanıtlamaktadır.Hz.Muhammed dinin akli yorumuna en çokdikkat eden peygamberdir. Bu yönüyle dininzayıf taraflarını iyi bilmektedir.Artık vahiyleinsanlarıntatminedilemeyeceğinikendiprati-ğinin zorluklarından çıkarmaktadır. Bu prati-ğiyledinseldüşünceninsonzirvesidir.Ondansonradüşüşveakılçağıdır.Neyazıkki,İslambilginleribugerçeğites-

pit edememişler; kendisi en büyük din re-formcusu olan Hz. Muhammed’in dinindeki

61

reformcukarakteritespitedipsüreklikılama-mışlardır.Tersine,İslamdinindeenbüyüktu-tuculuğa yol açmışlardır. Bu yönüyle dahaHz.Muhammed’invefatıylabaşlayantutucu-luk, birkaç yüzyıllık süreç içinde Ortadoğumezarlığında en köklü gerileme döneminegirmiştir. İnsanlığın yükselen 15 bin yıllıktrendi, artıkbaşaşağıbirgidişebaşlamakta-dır. M.S 800-1200’lerdeki kargaşadan sonrageriyedüşüş,bunalımveçözülmegiderekhızkazanacaktır.Uygarlığınyükselentrendi,Av-rupa kıtasında ve deneysel bilimle yeni birbaşlangıçyapacaktır.Genel olarak Mezopotamya’nın, özelinde

deUrfa yöresinin tarihi bu çerçeve dahilindeeskikutsallığınıyitirecekvezıttıolanbirlanet-liliğeuğrayacaktır.KutsalPeygamberlerDiya-rı,artıkkaranlığınvecüceleşmenindöneminegirmiştir.Acı,amagerçekolanbiryozlaşmavegerileme tarihi, kadermişçesine ağlarını ör-mektedir.Dünyauygarlığınaenbüyükkatkıyıyapmıştopraklarvekültür,yenisahipleritara-fındanpeşpeşeihaneteuğramaktadır.Birinciihanetdalgası,EmeviveAbbasiha-

nedanlıklarıyla bölgeyi istila etmiştir. İçi boşbirdinidogmavesonucubelirleyençıplakzor-danbaşkahiçbir ilkeseldeğeriolmayansavaş

62

ağalığı,akrepgibibölgeyikaplamaktadır.Dahasonrakiistilasüreçleri,aynıtarzıdahakötütek-rarlamaktanöteyegitmeyecektir.Urfaveben-zeri şehirler, Sümer ve Asur NemrutlarındanbinkatdahabeterNemrutlarladolacaktır.Put-lardanbeterkuklalarhertarafıdolduracak;feo-daldönemboydanboyavederinliğineinsanlıkbilincinikarartmavevicdanınıköreltmerolünüoynayacaktır.Artık“Agade’ninLanetlenmesi”çağının bir benzeri yaşanmaktadır. Ezgiler,ağıtlar,hoyratlar,bilcümletürkülerbulanetlili-ğindoğurduğuacılarıdillendirecek,seslendire-cektir.İbrahimgeleneğivekutsallığınınbaşına,inkarınvelanetliliğintacıgeçirilecektir.Buyönüylefeodalhakimkültür,kutsalin-

sanlık kültüründen intikam almaktadır. Ençarpıcıkanıt,birkadınınenufacıközgürya-şamarayışınınenağırsuçsayılması,sözdeai-lemeclisikararıyladaha15yaşındakikızço-cuklarınınbaşınavahşetlepatlatılmasıdır.Er-kekteyoğunlaşmışsözdenamus,özdeenbü-yüknamussuzluk,ensapıkcinsözgürlüğünükendisiiçinbirhakolarakbeller;amakadın-daözgürlükarayışıenbüyükcezakonusudur.Bu, geneli simgeleyen bir olgudur. Aslındatümyaşamdabu lanetligerçeklikyaşanmak-tadır.HerkesUrfa’nınacıbiberini,türküsünü

63

çözmekister.Özübugerçekliktedir.Binyıl-dırbugericikabuklanma,20.yüzyılınkapita-lizmörtüsüyledahadaçekilmezkılınmakta-dır.Kapitalizmlefeodalizminenkirlibirizdi-vacıyla,dahadaiçindençıkılmazbirdurumayolaçılmakistenmektedir.Halbukibugericiörtüeşelendiğinde,dibin-

deherzerresindegerçekbir insanlığınyattığıdafarkedilecektir.Madalyonunböyleikiyüzüvardır. Bir yüzünde tüm soy değerlerinininkarı, yıkılması ve çürümesine dayalı lanetliyapılanmalar, zihniyetler, ruhlar ve kurumlar;diğer yüzünde daha derinde gerçek insanlıkdeğerleri,zihniyetveruhuylapeygamberkut-sallığındakurumlaşma.Çokzor,acılı,karma-şık,amagerçekolankendineözgübirtarihseldiyalektiklekarşıkarşıyabulunmaktayız.Çö-zümlenmesigerekenentemelsorun,budiya-lektikbağlardır.Bununyolutektir.Odabütünhassasiyetlebilimselliktengeçmektedir.PKK,Urfa somutundabelki de derinliğine

farkındavebilincindeolmadan,bunudeneme-ye kalkışmıştır. Niyetinin özgürlük ve aydın-lıktanyanaolduğutartışılmazbirgerçekliktir.İlkeylemliliğinincumhuriyetkurumlarınade-ğil,feodalgericilikodaklarınakarşınyapılma-sıbunudoğrulamaktadır.

64

Bu yönüyle PKK’nin çağdaş bir İbrahimiHareketolduğu söylenebilirmi?Niyetolarakçarpıcıbenzerliklergöstermektedir.Lanetlior-tamaveNemrutçuklarayönelmesi,sadeceulu-salcılık ve demokratlık adına değil, insanlıkiçindeilericibiradımdır.Bu,cumhuriyetçili-ğe ters düşmez. Onun doğal bir gereğidir.Cumhuriyetantifeodalolmakzorundadır.Eğersahte olarak değerlendirilmek istenmiyorsa,gerçektenlaikvedemokratikkarakterdeilerle-mek istiyorsa, PKK ile Türkiye Cumhuriye-ti’nin doğal ittifakına kavuştuğu söylenebilir.1920’lerde objektif olarakve inançla kurulanKürt-TürkittifakıdaAntep,UrfaveMaraşyö-resindeböylesibiranlamasahiptir.Buittifak,çağdaşlığaveözgürlüğeaçıkbirkardeşliközü-nesahiptir.Sonrakiisyanlarveaşırımilliyetçi-liknedeniyle,kardeşlikhukukununişlememe-sibüyükbirşansızlıktır.Bu,çokönemlibirta-rihselsürecingelişimdenalıkonulmasıdır;feo-dalizmeyenibiryaşamşansıdır.PKK,buyönüylecumhuriyetinözgürlükve

kardeşlikkarakteriniaramaktadır.Bununeka-darbilinçvesiyasetustalığıylayapmayaçalış-tığı,ençokeleştirilmesigerekenyanıdır.Fakatözününtümüyleayrılıkçıolarakgörülmesiaşı-rıbirdeğerlendirmedir.PKK,özgürlükolma-

65

danbirliğinolmayacağını,sloganolarakilikle-rine kadar benimsemiştir.Ama onun her şartaltındaayrıvemilliyetçibirKürtdevletinisa-vunduğunu söylemek kesinlikle kabul edile-mez. Eksiği ve yanlışı; özgür birlikteliğe uy-gun bir örgütlenme ve eylemliliği, doğru birçizgi altında ustalıkla geliştirmemesidir. Bu-nunolanaklarıvardı.Şiddete,helehelemeşrusavunmayı aşan şiddete hiç başvurmadan, budoğruyoldademokratikvelaikbircumhuriyetiçinbelkideenbüyükhizmetiyapabilecekenciddiharekettir.PKKancakbunoktadasuçla-nıpeleştirilebilir.Yoksaniyet,çabavefedakar-lıkolarak,20.yüzyılınUrfavebenzeryöreleriiçingerçekbirkutsallıkhareketiolmayaadayolgularınbaşındagelmektedir.PKKadınagenelsavunmadadilegetirdiğim

hususları tekrarlamayı gereksiz buluyorum.BunlarınUrfaiçindegeçerliolduğunubelirt-mekleyetineceğim.PKKveUrfa yöresi açısındandahabüyük

önemtaşıyan,21.yüzyılıngüncelleşmişbirİb-rahimikutsallığınabaşlangıçyapılıpyapılama-yacağıdır. PKK’nin yaşadığı dönüşümün bugöreviçingereklibilincivevicdanıoluşturupoluşturamadığıdahabüyükönemtaşımaktadır.PKK’nineskikimliğiveadıylabölgedebudö-

66

nüşümübirkezdahasergileyemeyeceğini,bu-nuntarihiaçıdandaanlamlıolmadığınırahat-lıklabelirtmeliyim.Aynırahatlıklaşunudabe-lirtmeliyimki,TCdeeskifeodalittifakanlayı-şıyla bölgede kendinimeşrulaştıramaz.Cum-huriyet ancak 1920’lerdeki gönüllü birliklegerçekleştirilmişortakulusal kurtuluşadönüşruhuylavedemokratikcumhuriyeteçağdaşiş-lerlikkazandırmasıyla bumeşruiyeti sağlaya-bilir. Feodal yapıyı 21. yüzyıla taşırarak vekültürelvarlığaifadeyasağıyla,ancakayrılık-çılığazeminhazırlanabilir.Güçlübirlikler,or-tak çıkar ve özgürlükten geçer.Bugerçeklik,sonçeyrekasrınacılarındankardeşçebirbirlikdoğurabilir.Karşılıklışiddet,kuşkuveinkarcı-lık,ortamızehirlemektenveyenişiddetdalga-larınayolaçmaktanöteyesonuçvermez.OrtadoğuveTürkiyegenelindeolduğugibi,

enönemliyörelerdenbiriolanUrfaçevreside,ancak demokratik uygarlık ölçütlerini benim-seyerek,kendigeçmişinibuölçütlerlecanlan-dırıpyenidenveözgürcedoğuşsürecinegire-bilir. Geneldeki demokratikleşmeyle sıkı birbağ içinde hareket edildiğinde, tarihe yaraşırbirrolünsahibiolabilir.Fırat’ınovalaraakıtıl-ması,yeniuygarlıkhamlesiiçingüçlübirmad-di zemin oluşturmaktadır. Daha şimdiden en

67

gelişmişteknolojiyletanışma,demokratikuy-garlıkyolundabüyükbiradımıifadeetmekte-dir.Gelişmeninönündekienönemliengel,fe-odal zihniyetvekurumlarla cumhuriyetinde-mokratikvelaikişleyişetamanlamıylakavuş-mamışolmasıdır.Önümüzdeki dönemde PKK etkisi kendini

yenilerken,bunuancakbueksikliklerveyan-lışlıklarıaşarakgerçekleştirebilir.PKKkendi-siniyasaldemokratikbirkurumlaşmayauyar-lamak durumundadır. Çok kapsamlı bir siviltoplumprojesiyle,hembarışhemdemokratik-leşmeyeenönemlikatkıdabulunabilir.Urfaveyöresiiçin,siviltoplumprojeleriha-

yati öneme sahiptir. Klasik toplum ve devletanlayışlarıylailerlemeşuradakalsın,ancakge-riliğevetutuculuğahizmetedilebilir.İstertop-lumtümüyledevletinemrinegirsin,istertersi-nedevlether şeyiyle toplumunhizmetinegir-sin,butarzfazla ilerlemevedönüşümimkanıvermeyecektir. Çünkü bireysel inisiyatiftenyoksun ve çağdaş sivil toplum kuruluşlarınadayanmayanbuyöntemyaratıcıdeğildir.Rant-çı tarz bir siyasi anlayışı hep devrede tutar.Rantçılık, zaten üretkenliğin ve yaratıcılığınzıddıdır.Tümalternatiftoplumsalalanlardaöz-günbirprogrametrafındaörgütlenmişvedoğ-

68

rubirçalışmaanlayışıylahareketedençoksa-yıdakoordineli sivil toplumkuruluşu,bölgeyidemokratikleşme sürecine sokabilir.GAP içingerekliolanmaddikalkınma,ancakböylesibirdemokrasiprojesiylegerçekanlamınakavuşa-bilir.Demokrasiylemaddikalkınmaetletırnakgibibirbirinebağlıolup,birliktegelişirlerseda-hasağlıklısonuçlarayolaçabileceklerdir.OhaldebirkezdahaUrfa’nınHz.İbrahim

döneminedönüpbaktığımızda,günümüzdenegörmekteyiz?Hz. İbrahim’inKenan illerine yönelişi bü-

yükbirtarihselgelişmeyebaşlangıçolabilmiş-tir.Peygamberlikkültürüne tek tanrılıdiniveAllah’adayalıinançveahlakdünyasınıdoğu-rabilmiştir.Butemeldetüminsanlıktarihietki-lenmiştir. Urfa ve yöresinde doğan insanlık,gerçektenbunalayıkolduğunuevrenselleşerekkanıtlamıştır. Şimdi en gerilerde lanete uğra-mış olarak durmakta ve yeni bir rönesansla,doğuşla karşı karşıya bulunmaktadır. PKK,cumhuriyetin yerine getiremediği görevleriüstlenerekburolüoynamakistedi.Ancaktambaşardığı söylenemez. Başarı, ancak laik vedemokratikcumhuriyetilkelerinegerçekteniş-lerlik kazandırılırsa ve barış içinde kardeşlikruhuylahareketedilirsegelecek,ortaklaşabir

69

çabaylayaratılacaktır.Birinciveasliittifak,buçerçevede ve 1920’lerin taze anılarına içtenbağlılıkla,TürkveKürthalkıarasındabirkezdaha gerçekleştirilmek durumundadır. Özgürbirlikteliğedayanan,kültürelvarlıkların ifadeözgürlüğünüesasalanbirittifak.Aslivesonuçbelirleyiciittifakbudur.Uluslararası alanın ilgisi de bölge için her

geçengünartmaktadır.Bunutümüylesömürge-ci amaçlarla yorumlamak yanlış olduğu gibi,Sümerdönemindenberibirkoloniciliğinsürek-li gelişimhalinde olduğuda asla unutulamaz.Uluslararası ilgiyi ancak demokratik uygarlıkdeğerleriyleölçerekkabuletmek,dayanışmaveortaklıkiçinegirmekendoğrusuolacaktır.Ur-favekomşuyörelerinin,uluslarüstübiruygar-lığın merkezi olabileceğini bu yolla kanıtla-mak,tarihineyaraşırbiryüceliktir;uygarlıkdo-ğuranbölgeninmirasınabuamaçlayenidensa-hipçıkmaktır;yeniuygarlıksalçıkışayolaça-cakvekendizeminindebirkezdahatümOrta-doğu’yu etkileyecek gelişmeleri hızlandırmaküzeretetiğebasmayıbaşarıylayapmaktır.YineHz.İbrahim’lebaşlayanİbranikabile-

leriylediğerSemitikkabilelerarasındakiçatış-ma,günümüzdeArap-İsrailçatışmasıbiçimin-desürmektedir.Taraflarbirtürlübarışamıyor-

70

lar. Bunun nedeni Hz. İbrahim’in dininden,onunözündenuzakkalmalarıdır.Urfaveyöre-si,butarihianlaşmazlığıçözmedederoloyna-yabilir.İnsanlıksorunları,onlarıdoğuranbeşikkoşullarında daha anlamlı çözümlere kavuşa-bilir.Araplarınve İsrail’ineskidenberibölgeüzerindehakiddialarıdaeksikolmamıştır.Ha-lenHarranAraplığı bir gerçektir. İsrail,GAPyoluylavedünyateknolojisinivemaliserma-yesiniarkasınaalarak,yavaşyavaşüslenmekteve alana yerleşmektedir. Arap sermayesi debenzerbiryaklaşım içindedir. İkisininde içtegüçlümüttefikleri vardır. Bunların aracılığınıkullanmaktadırlar.Ama bunların Sümer tarzıbirkolonileştirmeçabasınınanlamsızolduğu-nuşimdidenbilmelerigerekir.Bölgehalkınınyoksul ve yaralı olması, onları boşuna yanlışhayallerekaptırmasın.Doğrusu,tümhalklarvekültürler arasında barış ve hoşgörüyü esasalan,Ortadoğu’dademokratikölçülerlesorun-laraçözümarayanbiryolagirmeleri,buanla-yıştemelindebölgeyegelmeleridir.BölgedeAsurveErmenihalkınındabüyük

emeğigeçmiştir.Onlarınilgisinedebüyükbirsaygıylakarşılıkverilmelidir.UrfakültüründeAsurilerveErmenilerinsilinmezizlerivardır.Ohaldetümbuasliöğeleredayalıbirenternas-

71

yonal, hatta uluslar üstü demokratik uygarlıkdayanışmasıhemçağınmükemmelyakalanışı-nı sağlayabilir; hem de neolitik tarım toplu-mundanberikaybedilenilkeldemokrasiyiye-nidenkaynaştırarak,üstdüzeydeyeniuygarlı-ğınenönemlibirsentezparçasıhalinegetire-bilir.BirkezdahabuyollaHz.İbrahimgelene-ğiçağdaşölçüleriçindeevrenselleşebilirvein-sanlığınortakhazinesinedönüşebilir.YeniUr-fa,yeniOrtadoğubutemeldetarihirolüneya-raşırbirkonumaulaşabilir.Sonuçolarak,peygamberlikkültürüveku-

rucuatasısayılanHz.İbrahimgeleneğiçağdaşyorum ve uygulamaları gerektirmekte veönemlikılmaktadır.Urfaveyöresinininsanlıktarihi içindeki yeri ve gelişimi doğru ortayakondukça,günümüzüdedahaaydınlıklıdeğer-lendirmeimkanıdoğmaktadır.Tarihdoğruçö-zümlenmedikçe,geleceğeilişkinanlamlıpers-pektiflerçizmekdemümkünolmamaktadır.Bölgede halen çok değer verilen kutsallık

kültürü ve bunun bir parçası olarak peygam-berlik ve İbrahimi gelenekler, kaynağı tarihteilkdefagerçekleşentarımdevriminekadarge-riyegitmektedir.Bölgedebudöneminderiniz-leri bulunmakta ve yaşanmaktadır. Kutsallık,bugerçekliğinzihniyetveruhsaldünyayayan-

72

sımasıdır.Özündebitkivehayvanyetiştiricili-ğinin,böyleceilkdefazengingıdakaynağınakavuşmanın duygu ve düşüncelerini ifade et-mektedir.Butemeldebirmitolojivedinseldü-şünceye,ahlakidavranışayolaçmaktadır.Artı-ürünüzerinekurulan ilk sınıflı toplum

olan Sümer hakimiyeti kolonicilik biçimindegelişince,bölgehalkınıntepkisi,tarihederiniz-lerbırakanpeygamberliktarzıbirdirenişveku-rumlaşmayla bir cevap geliştirmek olmuştur.Dahasonrakigelişmelerbutarihseldiyalektik-leyürüyecektir.Sümerlerlebaşlayanvegünü-müzde de devam eden kolonileştirme yakla-şımları,özündekutsallıkkültürüyleçelişmekte-dir.Birisiemeğe,alın terine,derinveanlamlıinsanlık dayanışması ve kardeşliğine dayanır-ken,diğerielkoymaya,egemenliğevebaskıyadayanmaktadır.Tarihenderingelişimyatakla-rındanbirinibuçelişkidenyolaçıkarakçizme-yeçalışmıştır.Günümüzdebutambirtıkanmaveçözümsüzlüklesonuçlanmıştır.Yaşamadınakıvranma,büyükbirzihinselveruhsalgerilik,yozlaşmavedeformasyonyaşanmaktadır.Bugerçeklikyenidendoğuşu,rönesansızo-

runlukılmaktadır.Çağdaşdemokratikuygarlıkbölgeyeyansımışolmaktanuzaktır.Dıştange-lenetkiler,özellikleGAP’labirlikteSümerko-

73

loniciliğininçağdaşbirtekrarlanmasındanbaş-kabiranlamifadeetmemektedir.Kendiarala-rındayoğunbirçatışmayıyaşayan,aynıSemi-tikkökenedayalıArapveİsrailsermayesi,ta-rihteolduğugibiyinebölgeyiyenidenfethet-meye çalışmakta; güçlü işbirlikçileri yoluylaadımadımilerlemektedir.Bölgeninaskerivesiyasiegemengücüola-

rakTürkburjuvazisi,henüzekonomiktekeliniistediğigibikuramamıştır.Genişbirdışmütte-fiklerağıylabuekonomiksistemigeliştirmeyeçalışmaktadır.Bölgenin15binyıllık emektarhalkıolanKürtler tümüyledevredışı bırakıl-maktadır.HalbukiKürtlertemeletnik,sosyal,kültürel ve ekonomik güçtür.Onlara rağmen,çağdaş bir sömürgeciliğin bile yürütülemeye-ceğiçokiyibilinmelidir.Mevcutbüyükbilinçgeriliği,çarpıklığıveörgütsüzlükkimseyiya-nıltmamalıdır.Yinesahtedincilikvetarikatlaş-malarhızlaçözülmekdurumundaolup,sömür-geci cephenin uzun süre dayanabileceği ku-rumlarolmaktanuzaktır.KürtveTürkhalkınınbölgedeyaklaşıkbin

yıllıkbiriçiçeliğidediğerbirgerçektir.Dahaçokgönüllülüğeveözgürbirlikteliğedayananbu iç içeyaşam,1920’lerdekiantiemperyalistulusal kurtuluş hamlesine önemli bir katkıda

74

bulunmuştur. Ortadoğu’nun ilk ve derin dev-rimciadımlarındanbiriolarakcumhuriyetila-nıvekurumlaşması,isyanlarvefeodalkurum-lara dayanma nedeniyle beklenen demokratikdönüşümeişlerlikkazandırmagücünügöstere-memiştir.Bunaverilentepki,PKKolgusuol-muştur.Acılıbirsürecinyaşanmasınayolaçanbusüreçbirayrılıkdeğil,özgürveçağdaşbirbirliktelikpeşindedir.UrfaPKKDavası’ndançıkarılmasıgereken

en önemli ders, şiddet ve ayrılığı körükleyendavranışlardankarşılıklıolarakuzakdurmakvegerçektenkardeşçebirbirlikteliğeimkanverenyaklaşımları hızla gündemleştirmektir. Bununyolubarışçılortamayüksekdeğerbiçmek,hal-klarınkültürelvarlığınaözgürifadeimkanıta-nımakvetümsorunlarınçözümündedemokra-tikuygarlıkkriterleriniesasalmaktır.Buyakla-şımıncumhuriyetçiliğingerçeklaikvedemok-ratikyapısınınbirgereğiolduğudaaçıktır.PKKbaştaolmaküzere, tümKürtveTürk

halkınınbilinçliöğelerinedüşengörev,laikvedemokratikbircumhuriyetiçinenkapsamlıbirsiviltoplumprojesinedayalıolarak,çözümle-yicibirseçeneğivargücüyleoluşturuphayatageçirmektir.Endoğruçözümyolununbuoldu-ğunainanmakkadar,bunundışınataşanyolve

75

yöntemlerin ayrılığı, şiddeti, inkarı ve acılarıdaha da geliştirmekten ve içinden çıkılamazdurumlarayolaçmaktanöteyesonuçvermeye-ceğinideiyibilmekgerekir.Herşeydoğruçö-zümyolunda,geçmişinacılarınıözgürbilincevegücedönüştürerek,umutdolubirgeleceğinyaratılması uğruna, büyük bir demokratik se-ferberlikvebarış hareketininoluşturulmasınavebaşarılmasınabağlıolmaktadır.O halde, bölgenin temel sorunu ve çözüm

yolununbuözlütanımlamaçerçevesinde,çağ-daşbirHz.İbrahimyorumu,açıklamasınean-lamagelmektedir?

1- Her şeyden önce tek tanrılı dinlerin,özüneuygunolarak,derindensorgulanmasınıgerektirmektedir.İbrahimidinlergerçekliğinedaha yakınlaşmak ve özgürleşmek içindir.Yoksatümegemenvesömürücüsınıflarınçı-karlarını örten bir ideolojik kimliğe bürün-mek, İbrahimi dinler anlamına gelmemekte-dir. Bu temelde camide, kilisede ve havradaibadet etmek, Hz. Muhammed, İsa ve Mu-sa’ya özde bağlı olmak anlamına da gelme-mektedir.Bupeygamberlerkendidönemleri-ninengelişmişakliyorumunuveahlakidav-ranışınızirveleştirenkişiliklerdir.Onlarager-çekten saygılı ve bağlı olmak, çağımızın en

76

gelişmişakılgücüneveözgürahlakınadeğervermek,bunlarıesasalmakvegerekeniyap-makanlamınagelmektedir.

2- Bunun içingerçek ibadet, kutsalmekan-lardabinlerceyıldırtekrarlananveanlamınıyi-tirenhareketleritekrarlamakdeğil;bilimselliğe,özgürlüğevesanataalabildiğinedeğervermekveyaşamıhemtoplumsalhemdebireyseldüz-lemdebugerçeklerebağlıolarakdüzenlemek-tengeçmektedir.Enbüyükibadetbilimi,özgür-lüğü ve sanatı bireysel ve toplumsal yaşamınherboyutunaegemenkılmaktangeçmektedir.

3- Artık imanın şartları namaz, oruç, kur-ban,zekatvekelime-işahadetgibiklasikölçü-lerdençok,bilimdediyalektikfelsefeye,ahlak-taözgürlükbilincivedavranışına, sanatta isegüzellik anlayışına ulaşmaya ve gereklerinigönülden yerine getirmeye bağlı olmaktadır.Camide,kilisedevehavradaartıkbununyolu-nuöğretmekveönderliketmek,gerçekçağlar-da bu gerçekleri esas almaya dayanmaktadır.Onuanlamsızhareketvedavranışlaraboğmak,özünetersdüşmekanlamınagelmektedir.

4- Gerçekibadet,dahasomutvepratikgö-revler alanındademokratikuygarlıkkriterle-riniderindenöğrenmeyevegereklerinihaya-tageçirmekiçintümgücünüinançla,ustalık-

77

lakullanmayaçalışmaktır.Artıksabahakşambirbesmeleçekmeyivekelime-işahadetge-tirmeyi,budoğrultudaherkesedüşengörevle-riyerinegetirmeninveimanınentemelşartıolduğunusöylemekveyapmak,gerçekbirİb-rahimidinebağlıolmakanlamınagelmemek-tedir. İbrahimidinler, hiçbir zamananlamınıbilmedenvegüncelyaşamlaenileridüzeydeilişkikurmayıvekurumlaşmayıbaşarmadan,imanlı ve ibadetli olunacağını kabul etme-mektedir. Güncelin, çağın en derin bilimseldüşüncevefelsefesiniöğrenmek,özgürdav-ranışıenkutsalamelbellemek,sanatlayaşa-mınengüzelifadelerineulaşmak,gerçekİb-rahimidindenolmakdemektir.

5- Bununiçinamel,pratiksahibiolmak,an-cak herkesin en azından 3-5 sivil toplum veçevreyi, tarihi kurtarma projesinde yer alma-sıylamümkündür.Barışörgütlenmesindenin-sanhaklarına,demokratikpartileşmedenkitletoplantıvegösterilerine,özgürkadınbirlikle-rinden gençlik, çocuk ve ihtiyar birliklerine,basın-yayınorganlarındanekonomik,ticarivemalibirliklere,spordansanatkuruluşlarına,il-kokuldanakademikeğitime,çevredentarihivekültürü koruma vakıflarına, bilimden tekniğekadar her alanda herkesin ve grubun gücüne

78

göreenazından3-5kurum içindehareketet-mesi,gerçektenamelsahibiolunduğuanlamı-nagelecektir.Bunlarındışındakalmak,amel-siz,dolayısıylaibadetsizveimansızolarakya-şamakveölmekanlamınagelecektir.

6- Haramvehelalleyaşamınanlamıdeğiş-miştir.Kenditarihselgerçekleriyleçağınbilin-cindeolmak,dilininvekültürününözgür ifa-desinesahipolmak,emeğininkarşılığınısağla-mak,bunusağlayantoplumsalvesiyasaldüze-niesasalmak;imanlı,helallivekutsalolanbiryaşamın sahibiolmayımümkünkılar.Bude-ğerlerindışındayaşamak,yanitarihveçağbi-lincinden yoksunluk, dil ve kültürel varlığınıözgürceyaşayamamak,emeğinkarşılığınısağ-layamamak,buhususlarımümkünkılacaksos-yalve siyasaldüzeni esasalmamak; imansız,haramcavelanetlenmişbiryaşamiçindemah-kumolmakdemektir.Gerçekpeygamberlikveİbrahimigelenek,ancakbuçerçevedeharamıve helali tanımlar, gereklerini yerine getirir.Yoksa hiç anlamını ve hangi çağ için geçerliolduğunu bilmeden, başka bir dilden dua ez-berlemekveibadetetmekdininözüneaykırı-lıktır;kuklacılıklavicdansahibiolmayıbirbiri-nekarıştırmaktır;küfürlübiryaşamınbatağın-dayüzmektir.

79

7- Urfaveyöresininsahipçıkılacakgerçekkimliği,buanaçerçevedeveüçbüyükdinindekutsallığında ifadesinibulmuşyaratıcı emeği,onurluveözgüryaşamı,onungüzellikvebarı-şını, hakikat ve adalet ölçülerini akıl ve vic-danlabirlikteyaşamakanlamınagelir.Kelime-işahadet,namaz,oruç,kurban,hertürhayıriş-leri,ancakbutanımıngereklerinegörehareketedilirseimanlıolmayımümkünkılar;peygam-berlerinyolundaolunduğunukanıtlar.Gerçekcihat, bu yolda büyük uğraş vermekle anlamkazanır.Dinadınagirişilecek ister resmi istergayri resmi tarikatlardaki faaliyetler, cehalet-tenbaşkabiranlamagelmez.Çağda