ΠΑΠΑΠΑΝΤΕΛΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ

ΕΚΠ/ΚΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

1o ΕΠΑΛ ΑΛΕΞ/ΠΟΛΗΣ

e-mail: nikitpapa@yahoo.gr

29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΡΔΙΑΣ

« Το σχολείο ως εργαστήρι υγείας»

Σεπτεμβρίου

Κάθε χρόνο από το 1999, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Καρδιολογίας σε

συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την UNESCO

διοργανώνει, στις 29 Σεπτεμβρίου, την Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς, με σλόγκαν

"Μια καρδιά για μια ζωή". Με αφορμή την ημέρα αυτή, οι επιστήμονες

κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας την ανάγκη για επιστροφή

στις παραδοσιακές διατροφικές συνήθειες. Για την καλή λειτουργία της καρδιάς

απαραίτητη η σωστή διατροφή και άσκηση, με άλλα λόγια ο υγιεινός τρόπος

ζωής.

Στην Ελλάδα έχουμε 20.000 νέα εμφράγματα ετησίως. Το 45-50% του

πληθυσμού είναι καπνιστές, έως και το 1/3 του πληθυσμού είναι παχύσαρκοι,

το 10% πάσχει από διαβήτη και το 1/3 των Ελλήνων έχει αυξημένη αρτηριακή

πίεση. Με τη στεφανιαία νόσο να κρατάει τα σκήπτρα στις αιτίες θανάτου στον

Ελληνικό πληθυσμό και με δεδομένο ότι πλέον τα καρδιακά νοσήματα χτυπούν

όλο και νεότερους σε ηλικία ανθρώπους οι γιατροί προειδοποιούν αλλάξτε

τρόπο ζωής.

Το καρδιακά νοσήματα αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στις

αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ έως το 2025, οι θάνατοι θα ξεπερνούν τους

25.000.000 ετησίως. Τα καρδιακά νοσήματα κοστίζουν 169 δις ευρώ ετησίως

στην ΕΕ.

Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία, οι Έλληνες διατρέχουν τον

υψηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα μεταξύ των χωρών της

Μεσογείου, καθώς έχουν εγκαταλείψει τον παραδοσιακό τρόπο διατροφής και

ζωής. Οι καρδιολόγοι ζητούν άμεσα συντονισμένες ενέργειες για την πρόληψη

διαφορετικά σε μερικά χρόνια στα νοσοκομεία θα έχουμε ανάγκη περισσότερες

μονάδες εμφραγμάτων.

Διεθνώς επισημαίνεται ο κίνδυνος που διατρέχουν σήμερα οι νέοι για την

υγεία τους από την προοδευτική μείωση της εμπλοκής τους σε φυσικές

δραστηριότητες που συμβαίνει με την ενηλικίωση. Σε μια προσπάθεια προώθησης

του δραστήριου και υγιεινού τρόπου ζωής, οι ειδικοί δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο

ρόλο του σχολείου και του μαθήματος της φυσικής αγωγής (ΦΑ). Ήδη από το 1997

το Εθνικό Κέντρο για την Πρόληψη Χρόνιων Παθήσεων και Προώθησης της Υγείας

των Ηνωμένων Πολιτειών συνιστά την εφαρμογή σε όλο το εύρος εκπαίδευσης

«προγραμμάτων και στρατηγικών διδασκαλίας που δίνουν έμφαση σε

ευχάριστες φυσικές δραστηριότητες βοηθώντας τους μαθητές –τριες να

αποκτήσουν την απαραίτητη γνώση, τη νοοτροπία, τις κινητικές δεξιότητες, και

την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους που θα τους βοηθήσουν να υιοθετήσουν ένα

δια βίου δραστήριο τρόπο ζωής». Ο απολογισμός πολλών ερευνών δείχνει ότι

τα καλοσχεδιασμένα σχολικά προγράμματα ΦΑ μπορούν να συμβάλλουν

αποτελεσματικά στην προώθηση της φυσικής δραστηριότητας, της υγιεινής

διατροφής και άλλων επιθυμητών συμπεριφορών (Αυγερινός, Ζέτου &

Βερναδάκης, 2006).

Αναμφισβήτητα το περιβάλλον του σχολείου είναι ιδανικό για τη

διαμόρφωση ενός τρόπου ζωής με υψηλές αξίες προς την υγεία διότι σ’ αυτό

μπορούν να εκπαιδευτούν και να επηρεαστούν μαζικά οι επερχόμενες γενιές,

σε μια καθοριστική ηλικία για τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς τους.

Ωστόσο, συχνά διαπιστώνεται η αδυναμία των σύγχρονων προγραμμάτων

ΦΑ, ειδικά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, να δώσουν ουσιαστικές

εκπαιδευτικές εμπειρίες στους μαθητές και να επιτύχουν τους σκοπούς τους.

Αυτό συμβαίνει πιθανά διότι :

α) δεν λαμβάνονται υπόψη τα ενδιαφέρονται και οι ανάγκες τους

β) συχνά τα περιεχόμενα του μαθήματος δεν ταιριάζουν στα ιδιαίτερα

αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και δεν διασκεδάζουν από τη συμμετοχή

γ) η εφηβεία από τη φύση της είναι μια ιδιαίτερη περίοδος όπου οι νέοι

βιώνουν σημαντικές ψυχοσωματικές αλλαγές που συνδυάζονται με

αλλαγή ενδιαφερόντων και αναζήτηση νέων εμπειριών.

Άμεση αρνητική επίπτωση είναι η δραματική μείωση της δυναμικής του

σχολείου και του μαθήματος της ΦΑ στο να επηρεάσει ουσιαστικά τους μαθητές

προς την υιοθέτηση συμπεριφορών που προάγουν την υγεία.

Σήμερα υπολογίζεται ότι το οικονομικό κόστος από ασθένειες που είναι

αποτέλεσμα του υποκινητικού τρόπου ζωής σε πολλά κράτη του κόσμου αγγίζει το

9.8% των συνολικών δαπανών για την υγεία (Wolf & Colditz, 1998) χωρίς να

υπολογίζεται το κόστος που οφείλεται στην χαμηλή παραγωγικότητα, στην πρόωρη

αποχώρηση από την εργασία και στη μείωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.

Η θέση του μαθήματος ΦΑ στη χώρα μας δείχνει να είναι οριακή για την

ύπαρξή του στο πρόγραμμα του τυπικού σχολείου, καθώς ελάχιστα πείθει με τον

τρόπο που γίνεται ότι διαδραματίζει κάποιο εκπαιδευτικό ρόλο. Αυτό συμβαίνει

διότι στην ουσία δεν εφαρμόζεται κάποιο πρόγραμμα με συγκεκριμένους σκοπούς,

οι μαθητές –τριες επιλέγουν να δραστηριοποιηθούν σε δραστηριότητες ‘τυπικές’

για τα ελληνικό σχολείο (κατά κανόνα να παίξουν κάποιο ομαδικό σπορ όπως

χρόνια κάνουν στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση και το γυμνάσιο), με ελάχιστο

ενδιαφέρον και κίνητρο για αυτούς (Goudas, & Hassandra, 2006; Goudas &

Dermitzaki, 2004). Ο/Η καθηγητής –τρια ΦΑ έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό το

εκπαιδευτικό κύρος του, αφού ο μοναδικός ρόλος που έχει είναι αυτός του τοπο-

παρατηρητή. Το μάθημα πραγματοποιείται σ’ ένα περιβάλλον με κακή ως μέτρια

υποδομή και υποστήριξη και με ανυπαρξία πολιτικής για θέματα που σχετίζονται με

την υγεία των μαθητών. Δεν είναι παράξενο το εύρημα πολλών μελετών που δείχνει

ότι οι μαθητές –τριες στη χώρα μας με το πέρασμα της ηλικίας καταβάλλουν

λιγότερη προσπάθεια στο μάθημα, διασκεδάζουν λιγότερο, η διάθεσή τους για

μάθηση μειώνεται, μειώνεται το ενδιαφέρον τους για δραστήρια αναψυχή και

ασκούνται όλο και λιγότερο εκτός σχολείου σε οργανωμένα προγράμματα άσκησης

(Αυγερινός, Almond, Στάθη & Κιουμουρτζόγλου, 2002).

Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια περίοδο που οι μαθητές στη χώρα μας

σημειώνουν παγκόσμιες πρωτιές στην αύξηση του σωματικού βάρους, στην

υποκινητικότητα, στην κατανάλωση καπνού και οινοπνεύματος, υποθηκεύοντας

έτσι το μέλλον της γενιάς τους, αυξάνοντας το κόστος υγείας και μειώνοντας όλες

τις παραμέτρους που έχουν να κάνουν όχι μόνο με το προσδόκιμο όριο ζωής, αλλά

και την ποιότητα της ζωής τους στο άμεσο μέλλον.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι πρέπει άμεσα να αλλάξει κάτι, ώστε το

μάθημα ΦΑ να διαδραματίσει ένα ρόλο ανάλογο των επίκαιρων αναγκών των

σημερινών μαθητών –τριών, προτάσσονταν πάνω και πέρα απ’ όλα την προαγωγή

της ψυχοσωματικής τους υγείας.

*.Πηγή: «Η φυσική αγωγή στο Λύκειο: μια εναλλακτική προσέγγιση»

( Αυγερινός Γ. Ανδρέας, ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ)

ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ: Κύριες επιδράσεις της άσκησης στην καρδιά:

• Προλαμβάνει τους κινδύνους που απειλούν την υγεία: Παχυσαρκία, καρδιακά νοσήματα, υψηλή αρτηριακή πίεση, εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη, έμφραγμα και διάφοροι τύποι καρκίνου, οστεοπόρωση.

• Βοηθάει στη ρύθμιση χρόνιων παθολογικών καταστάσεων: Μειώνει την αρτηριακή πίεση, βοηθάει στην καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα και στην ανακούφιση από τους χρόνιους μυϊκούς πόνους • Μειώνει τα περιττά κιλά: Σε συνδυασμό με μια υγιεινή διατροφή μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη μείωση του σωματικού βάρους • Προφυλάσσει από ασθένειες του ανοσοποιητικού: Ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα αφήνοντας το άτομο λιγότερο εκτεθειμένο σε ασθένειες του κατώτερου και ανώτερου αναπνευστικού, όπως το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη. • Κρατάει τις αρτηρίες καθαρές: Αυξάνει την συγκέντρωση της υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης - HDL, ή «καλής» χοληστερίνης – και μειώνει την συγκέντρωση της χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης -LDL, ή «κακής» χοληστερίνης - στο αίμα, με αποτέλεσμα την μειωμένη εμφάνιση της αρτηριοσκλήρυνσης.