KADERhttps://www.youtube.com/watch?v=sTIx108ZzWchttps://www.youtube.com/watch?v=v6IlDV3cGgYDEĞERLENDİRMESORULARI:1- Kadervekazakavramlarınıtanımlarmısınız?2- KulliveCüziiradenedir?3- İrade-ikülliyeninyalnızveyalnızAllah’aaitolduğuKur’ân-ıKerim’debeyan

olunmuştur.Bununyanısıra,cüz’îbiriradenininsanaverildiğidemalumdur.Hâlböyleolunca,günahişleyenbirkişikendiiradesineuyarakmıgünahişler,yoksaCenâb-ıHakk’ınirade-ikülliyesimigünahişletir?

NOT:26.SozKaderRiselesininokunmasitavsiyeedilir.KİTAPVESÜNNETPERSPEKTİFİNDEKADER(ÖZET)

Kitapbirtakdimledörtbölümdenmeydanagelmiştir.Birinci bölüm, Giriş Makalesi ile Farklı Yönleriyle Kader dokuz altbaşlıkta

incelenmiştir.İkinciBölüm,Kaza–KaderMünasebetleridörtaltbaşlıktanmeydanagelmiştir.ÜçüncüBölüm,Kaza–Kaderveİradeİlişkisiikibölümdeelealınmıştır.DördüncüBölümise,Kaderileilgilidokuzsoruvecevabınıihtivaetmektedir.TAKDİMKitabıntakdimi,SafvetSenihtarafındanyapılmışolupbutakdimde:a) Kaderinkayganzeminkabuledildiğiiçinulemanınteferruatagirmediğini,b) Kitabınmüellifinsorulucevaplısohbetlerindenderlendiğini,c) O zamanlarda üretilen şüphelere eldeki eserlerin çare olamadığını, bu

sohbetlerinvebukitabınozamankiihtiyacatamçareolduğuifadeedilmiştir.

BİRİNCİBÖLÜMGİRİŞ

Giriştekaderintarifi,manası, imanınbirrüknüolduğuifadeedilipbukitaptacüz-i

ihtiyarîileilgilisorularacevapverileceğivurgulanıyorveKaderşöyletarifediliyor:Kader,sonsuz ilmesahip, geçmiş,hâlvegeleceğibirnokta gibigörüp bilen veesasenKendisiiçingeçmiş,hâlvegelecekdiyehiçbirşeymevzuubahisolmayanCenâb-ı Hakk’ınmikroâlemdenmakro âleme, zerrelerden sistemlerevegelecektekibütün hayatıyla normoâlem insanakadar en küçükten en büyüğe,bütünkâinatı ilmîplanda,ilmîvücudlarıylaplanlayıpprogramlaması,tayin,tesbit, tasnif, takdir etmesivebütün bunları tasarı veilmîplandanalıp, irade, kudret vemeşîetplanınageçirmesi,haricî ve varlık âleminde

göstermesiadına olup bitecekher şeyidahaolmadanevvelKitab-ıMübîn’de tesbitvetakdiretmesidir.

Girişten sonra, Farklı Yönleriyle Kader başlığı altında dokuz mesele elealınmaktadır.

1.KADERİNLÜGATVEISTILAHMÂNÂLARIKader, kelime olarak, ölçme, takdir etme, biçime koymave şekillendirmegibi

mânâlara gelir. Arapçada قدر (Ka-de-ra), takdir etti,hisselere ayırdıveherkese payınıbölüştürdümânâsınagelirkenbirde aynı kelimenin, “güç yetirdi,muktedir oldu” gibimânâları vardır. Kelime “Tef’il”babına nakledilince قدر (Kad-de-ra) olur ki o zamanmânâsı“hükmetti,hükmünügeçirdi ve kazada bulundu”şeklinde olur. İştekelimeninbu lügatmanasındançıkışyaparak“Kader”eıstılaholarak şöylebirtarifgetirilebilir:

“Kader,Allah’ın(celle celâluhu)kazaolaraktakdirvehükmettiği şeydir.”Aşağıda kaydettiğimiz âyet-i kerimeler debu tarifiteyiteder mahiyettedir:

وال رطب وال یابس اال في كتاب مبین Yaşkurunevarsahepsi“Kitab-ıMübîn”dedir.”1

ماء واألرض إال في كتاب مبین وما من غائبة في الس“Gökteveyerde,görülmeyenherşeyşüphesizKitab-ıMübîn’dedir.”3

وكل شيء أحصیناه في إمام مبین “Herşeyiapaçıkbirkitaptasaymışızdır.”4

Kazailekaderbiryönüyleaynıdır.Diğerma’nâdaise,kader,Allah(cc)’ıntakdiri,kazâise,bu takdiri infaz veyapılacak şeyiedaetmesi vehükmüyerinegetirmesidemektir.Kader,insanınkesbiyleAllah(cc)’ınyaratmasınınmukârenetveberaberliğidir.Yaniinsan,birişemübâşeretedip,iradesiyleoişiniçindebulunurveAllah(cc)dilerseoişiyaratır.İştekader,ezelîvesonsuzilmiyleeşyâyıolmadanevvelbilenAllah(cc)’ınyineolacaklarıdahaolmadanevveltesbitbuyurmasıdır.

Demek oluyor ki, kaderi, ilm-i ilahinin bir ünvanı olmasını nazara alarak, sadecebundanibaretsaymakdoğrudeğildir.Sahaolarakkader,Cenâb-ıHakk’ınilmiiletayinvetakdiri demek ise de, fakat aynı zamanda o, Cenab-ı Hakk’ın Sem’i, Basar’ı, İrade veMeşiet’idedemektir.

2. KAİNATTAHAKİMOLANCEBRÎKADERBuradakaderinsadece insanlarlasınırlıolmayıpmikroalemdenmakroaleme

kadarbütünkâinatıkuşattığıanlatılmaktadır.Şöyleki:Kâinatta,kader,plân,program,ölçüvedengehâ-kimdir.Nitekimayet-i

kerimede◌ وكل شيء عنده بمقدار

O’nunkatındaherşeybirölçüyegöredir.(Ra'd,13/8-10).لھ إال بقدر معلوم وإن من شيء إال عندنا خزائنھ وما ننز

“Hazinesibizimkatımızdaolmayanhiçbirşeyyoktur.Bizonuancakbellibirtakdiregöreindiririz”(Hicr,15/21).

Âyetleribize,plân,program,ölçüvedengeyianlatmaktadır.Kâinatta öyle şâmil ve geniş dairede bir kader vardır ki, onun dışında hiçbirşey

tasavvuredilemez.KâinatıyaratanAllah(cc),çekirdeğinçatlamasındanbahara, insanın

doğuşundan yıldız ve galaksilerin doğuşuna kadar her şeydemuhît ilmiyle bir plân veprogramtesbitbuyurmuşvebirkadertayinetmiştirki,dünyanındörtbiryanındakiilimadamlarıvearaştırmacılar,yüzbinlereulaşaneserleriylebunizam,buahenkvebutakdiretercümanolmayaçalışmaktadırlar.

Çekirdekvetohumlarkaderyüklüsandukçalardır.Geçireceğiherbirsafhaveağacınbütünhayatıçekirdektekaydedilmiştir.

Meseleyiistersenizbukadarküçükdairedeelealın,istersenizyıldızlarvegalaksilerçapında değerlendirin; her yerde en hassas ölçülerle ölçülmüş bir denge ve ölçügöreceksiniz.

Baştanburayakadarsöylediklerimizcebrîkaderilealâkalıdır.Yaniinsaniradesininsöz konusu olmadığı, kâinatın umumunda carî olan kaderdir. Bu kader âlemşümuldür.Oradainsanıniradesiaslanazaraalınmaz.

3. KADERVİCDANÎBİRMESELEDİRBubölümdekaderin ilmîdelillerle isbatedilemeyipvicdanlakabuledileceği ifade

edilmektedir.Ezcümle, Cenâb-ı Hakk’ın varlığını, Peygamberimiz (sav)’in peygamber oluşunu

çeşitli ilmî delillerle isbat etmekmümkündür.Hatta öldükten sonradirilmemeselesinidahiilmîdelillerleisbatedebiliriz.Fakatkaderöyledeğildir.Ohâlîvevicdânîbirmeseledir.İlmîvenazarîdeğildir.

İnsankadere,îmândakiderecesinegöreinanırvekadermeselesinikendiistiabvekapasitesiölçüsündekabullenir,idrakeder.

4. KADERİNANCININGETİRDİKLERİBukısımdaisekaderveirade-icüz’iyyenininsanakazandırdıklarıanlatılmaküzere

deniyorki;(KulunherşeyinyaratılışınıAllahaverevere)neticedeteklifvemes’ûliyetortadan

kalkmasın diye irade devreye girer. İnsana “Sen mes’ulsün” der, ona mes’ûliyetinihatırlatır. Yapılan güzel işler karşısında gurura düşmemek için de kader devreye girer.“Mağrur olma yapan sen değilsin!” diyerek insanı gurura düşmekten kurtarır. Böyleceinsandengeyikurar..veböyleyaşadığımüddetçedehepdengelikalabilir.

İnsankendisindensadırolangüzellikleri sahiplenemez.ÇünkübütünogüzelliklerCenâb-ıHakk’ınplânıdır.Aksihalde,gizlibirşirkiçinegirilmişolunur.ÇünkügüzellikleriverendoğrudandoğruyaAllah’tır.

Kötülüğüisteyenisenefistir.Öyleysekötülüğeaitmes’ûliyettamamennefseaittir.İşteâyet,buikianaesasıbirleştirirve

ما أصابك من حسنة فمن هللا وما أصابك من سیئة فمن نفسك “Sana gelen her iyilik Allah’tandır, her kötülük de nefsindendir” (Nisa, 4/79)

buyurur.Güzellik adına ne varsa hepsi Cenâb-ı Hakk’ın sana ihsanıdır. İhsan ise şükür ve

mahviyet ister. Günahlara gelince, onların yaratılmasında senin cüz’î ihtiyarın bir şartıâdidir. Öyle ise mes’ûliyet senin nefsine aittir. Zira sen neye meyletmiş, ne yapmayıdüşünmüşveyameylindenasıltasarrufyapmışsanCenâb-ıHakkdaonuyaratmıştır.Ancakbütünbuanlattıklarımızdayinehâlvevicdanlaanlaşılacakhususlardandır.Yani,içinden

geçenmeyile veyameyildeki tasarrufa tek şahid vardır; o da vicdandır. Cenâb-ı Hakk,kendiilminevekendibildiğineseninvicdanınışâhidtutmuştur.

Mübtedî,yaniişindahabaşındaolanbirinsandakadereinanır,amao,maziyevebaşagelenmusibetlerekaderaçısındanbakarvebinlercebelâumusibetleçepe-çevrekuşatılmışolduğubirhengâmda,“Cenâb-ıHakk’ınbenimhakkımdakitakdiribudur”derve ümitsizliğe düşmekten kurtulur. İstikbâl ve ma‘siyete bakarken de irade açısındanbakar.“Nasılolsaeldeedeceğimherşeykaderimdevarsaolacaktır”deyiptembeltembeloturamaz veya niyetlendiği günaha karşı kaderi, kendisi için bir teselli vasıtası olarakkullanamaz.

5. KADERİLEİRÂDEBİRBİRİNEZITDEĞİLDİRBubölümdeismindendeanlaşılacağıgibikaderveirade-icüz’iyyeninbirbirinezıt

olmadığıanlatılmaktadır.Esasitibariyle,insanirâdesiylekaderarasındabirzıddiyetvemünâfâtyoktur.İnsan

irâdesiyle kader, omuzomuzadır. İnsanlar işledikleri sevaplarla cennete, günahlarla dacehennemegitmeleribirvak’aise,bunlarınkaderdilinde,Cenâb-ıHakktarafındantasdikedilmesi,birbakımairâdelerininte’yidedilmesidir.Demekinsanda,onuhayra,sevabavecennetesevkedenveyatamamentersine,kötüye,günahavecehennemeyuvarlanmasınasebepolanbirgüçvarki,takdireesasteşkilediyor.İştebugüçirâdedir.VebuirâdeninvarolmasıAllah’ıntakdirinemânideğildir.

Esasen bütün fiillerimiz için de böyle düşünebiliriz. Meselâ, elimizi kaldırmakistediğimizde, fizikî bir ârıza söz konusu değilse, elimizi kaldırabilir; konuşmakistediğimizdedekonuşabiliriz.Bu fiilleri işlemeyemuktediroluşumuzbizebirşeyi, yanibizdebirirâdeninoluşunuisbateder.İsterbunairâde,istercüz’-iihtiyarî,istersemeşîetveyadilemedeyin,neticedeğişmeyecektir.Mahiyetinibilmediğimizbuşeyinvarlığıhertürlüisbatgayretininüstünde,güngibiayândır.

İlâhîtakdirinma’nâsınagelince;sankiCenâb-ıHakk,insanaşöyledemektedir:“Ben,şuzamanda,iradenişuistikamettekullanacağınıbiliyorum.Onuniçindeseninhakkındabuişioşekildetakdirbuyuruyorum.”İştebu,iradeyite’yidetmekdemektir.

Evet, eşyayı yaratan Allah’tır. Ancak insan iradesinin söz konusu olduğu yerde,yapılan takdirde, insan iradesinin hangi tarafa sarfedileceği Cenâb-ı Hakk tarafındanbilinmektevetakdironagöreyapılmaktadır.Öyleisekader,insaniradesinite’yidediyor,ibtaletmiyor.Yani,birbakımakader,insaniradesinideiçinealıpkuşatıyor,ihataediyor.Buiseiradeyite’yidetmekdemektir;ibtaletmek,nefyetmekdeğildir...

6. KADERİLİMNEV’İNDENDİRBubölümdeiseCebriyyeniniddiaettiğigibi,bircebrinbirzorlamanınolmadığıizah

edilmektedir.Şöyleki;Kaderilimnev’indendir.İlimisedaimama’lûmatâbidir.Yanibirşeynasılsa

venasılolacaksaöylebilinir.Yoksa,ma’lûmilmetâbideğildir.Durumböyleolunca,bizimne yapacağımızı, iradelerimizi nasıl kullanacağımızı Cenâb-ıHakkbiliyor ve takdirini debildiğiistikametteyapıyor.O’nunilmimuhittir,herşeyikuşatmıştır.

Birtrendüşünelim.Butreninikiistasyonarasındakatedeceğimesafe,zamanlamaaçısındanbellidir. İncehesaplarlahesaplanmışbunetice,treninhareketindençokönce

bilinir vebazendebuma’lûmatmatbûhâlegetirilir. İştebubilinenneticebirplânveprojedir.Mes’eleyi,mevzûmuzateşmilvekıyasedecekolursakbizbuna“Kader”deriz.Şukadarvarki,elimizdekibuma’lûmatvekader,trenihareketegeçirencebrîbirgüçdeğildir.Yanitrenbuplânveprojedendolayı,denilensaatte,denilenistasyonagitmiyor,belkitrenovakitlerdeoralaragideceğiiçinbuplânveprojede,yanitreninkaderindebuböyleyazılıpkaydediliyor. Çünkü ilimmalûma tâbidir. Nasıl olacaksa öyle bilinmekte ve hakkındakitakdironagöreyapılmaktadır.

İnsanın yapacağı herşey önceden yazılmıştır. İnsan yaptıklarıyla sadece kendihakkında yazılmış olanı yerine getirmektedir. Ancak bu yazılma, insanın yapacaklarıöncedenbilindiğiiçindir.Yoksainsanızorlayıcıbirgüçvekuvvetdeğildir.İnsanınboynunaasılan bu defterle, insanın fiillerinin melekler tarafından yazıldığı defter yan yanagetirildiğindegörülecektirki, insantekertekerkendisi içindahaönceyazılandanbaşkabirşey yapmamıştır. Sonra Cenâb-ı Hakk, bu defteri insana okutacak ve hesabı da budefteregöregörecektir.

7. İRADENİNFONKSİYONUBuradaise,Mu’tezileveCebriyyeninifrat-tefritoluportavedoğruyolunehl-isünnet

olduğuizahedilmektedir.İrademizvardır;fakathâricîbirvücuduolmadığıiçinyaratılmışdeğildir.Onuniçin

biz irademize mevcud nazarıyla bakamayız. Mevcud olmayan şeyler yaratılmayanşeylerdir ama bütün bunlar da Allah tarafından bilinir. Yani ilmî plânda onların da birvücuduvardır.Fakatonlara iradevekudrettaalluketmemiştir.Eğeraksibahismevzûuolsaydı,yaniirademizdediğeruzviyatımızgibiharicîvücudnoktasındavarveyaratılmışolsaydıişteozamanarayacebirgirerdi.

NasılCenâb-ıHakk,biziyaratırkencebrîolarakyarattı.Bizibizesormadı.Onungibiirademizdeböyleyaratılmışolsaydı,işlenenlerinhiçbirindenmes’ulolmagibibirdurumsözkonusuedilemezdi.

Tabiîkihiçkimseyaptığıhasenâtamukabilmükâfatdatalepedemezdi.İşteirade,hiçbirağırlığıolmayanböyleizafîbirvücudasahiptir.Şukadarvarkio,

Cenâb-ıHakk’ınicraatveyaratmasınabirşart-ıâdîdir.Yaniokendinedüşeniyaptığızaman-kibuyameyelandıryadameyelandakitasarruftur-Cenâb-ıHakkonunistediğifiiliyaratır.Demek oluyor ki, ister meyelan, isterse meyelandaki tasarruf, haddizâtında haricî birvücuda sahipolmamaklaberaber, yaratma işi bumeyelan veyameyelandaki tasarrufabağlıkılındığıiçindirki,iradeapayrıbirdeğervekıymetkazanmaktadır.

Bizim irademiz zâtında kıymet ve ağırlığı olmayan birşey olsa bile, işlerimiziyaratacakolanAllah,buplânüzerineyaratacağı için,bizbuyaratılacakşeyesebebiyetvermekteyiz.Yaratılmasınasebepolduğumuz“hasenât”isemükafâtkazanırız;yokeğer“seyyiât”isecezayaçarptırılırız.

PeygamberEfendimizbuzarureteişaretbuyurmuşveitizâlîdüşünceleredüşenleribu ümmetin Mecûsîleri olarak vasıflandırmış ve “Her ümmetin, Mecûsileri vardır. BuümmetinMecûsileriise‘kaderyoktur’diyenlerdir”4buyurmuştur.ZiraonlarhayırveşerriAllah’a vermemekte ve kulu kendi fiilinin yaratıcısı kabul etmektedirler. Önceleri“Kaderiye”ismicebrekailolanlaraverilmişti.Ancakdahasonrahadîsinma’nâsınauygunolarakbuisimkaderiinkâredenlere“Kaderiye”ismiverildiveböyleceisimhakikisahibini

bulmuşoldu.Günümüzde“Kaderiye”yineMu’tezilemezhebinedenirki,azfarklılıklaeskimevcudiyetinimuhafazaetmektedir.

İnsanın yaptığı işlerde kendine ait hiçbir fonksiyon yoktur düşüncesi de Cebriyemezhebineaittir.Halbukiyukarıdadaısrarlaüzerindedurduğumuzgibi,bugörüşdedoğrudeğildir.Ehl-iSünnetmezhebiiseherikisindenaldığıhakikatlaortayolutemsileder.Buyolifratvetefrittenkorunmuşyoldur.FiilimiziyaratanAllah’tır,fakatisteyen,talepedenbizleriz.Öyleisemes’uliyetbizeaittir.İşteEhl-iSünnetgörüşüdebudur..!

8. İNSANİRADESİveALLAH’INDİLEMESİBukısımdabirçokmisalverilerekkâinattacereyanedenherşeyinCenab-ıHakkın

emirveiradesiylemeydanageldiğigenişbirşekildeanlatılaraközetleşöyledenilmektedir;İnsanhernekadar ihtiyar sahibi isede,emirve iradeAllah’aaittir.O’ndanemir

gelmeyincehiçbirşeyolmaz..Oiradeetmeyincehiçbirnesnevücudagelemez!“Ben yaptım, ben tertip ettim, ben yol gösterdim..” gibi iddialı sözler, insanların

dudaklarıarasındandökülsebile,şeytanaaithırıltılarolduğundaşüpheyoktur.9. ÂYETVEHADİSLERİNAYDINLATICITAYFLARIALTINDAKADERBu bölümde ayet ve hadislerin ehl-i sünnet görüşünü açıkça ortaya koyduğu

misallerlegösterilmektedir.Kadermeselesi,ancakaşağıdazikredeceğimiz âyetvehadislerin ışığıaltında ele

alınırveişlenirseEhl-iSünnet ve’l-Cemaatanlayışına uygunluk sağlanmış olur.Birâyette Allah(cellecelâluhu) şöylebuyuruyor:

قبل أن نبرأھا ما أصاب من مصیبة في األرض وال في أنفسكم إال في كتاب من “Yeryüzünde ve sizin başınıza gelen herhangi bir musibet yoktur ki Biz onu

yaratmadan önce obirkitaptabulunmasın.”(Hadid,57/22).Kadermeselesinedelâletedenâyetlerekitabımızın başındaişaret etmiştik. Şimdi

onları tefsiredenbirçok hadis-işeriftenbirkaçtanesini aktarmakistiyoruz:1.Abdullahb.Amrb.Âsrivayetediyor: Efendimizşöylebuyurdular:موات واألرض بخمسین ألف سنة وعرشھ على الماء كتب هللا مقادیر الخلق قبل ان یخلق الس

“Allah,gökleriveyeriyaratmadanelli binseneevvelmahlukatın kaderlerini tayinvetesbitetmiştir.VeArş’ısuüzerindeydi.”(Muslim,Kader,16)

2. Ubâde b. Sâmit vefat edeceği an etrafında toplanan çocuklarına şunlarıanlatıyordu:

ل ما خلق هللا القلم فقال اكتب :رسول هللا یقول سمعت اكتب مقادیر كل :رب وماذا اكتب قال :قال .إن أواعة یا بني إني سمعت رسول هللا یقول .ا فلیس منيمن مات على غیر ھذ :شيء حتى تقوم الس

“Allah’ın ilk yarattığı kalemdir. Allah, kalemi yaratır yaratmaz ona ‘Yaz!’ emriniverdi.Kalem‘EyRabbimneyiyazayım?’dedi.Cenâb-ıHak‘Kıyametekadarolanherşeyinkaderleriniyaz!’ buyurdu.”VesonraAllahResûlü sözlerineşöyledevam etti:Kimbununaksine bir iman üzerine ölürse benden değildir! (Onun intisab-ıMuhammediyesi veİslâm’la ilgisiyoktur).”Ebu,Davud,Sunnet,16

3.Abdullah b. Abbas, AllahResûlü’nünterkisinde bulunuyordu. Efendimizonahitabenşöylebuyurdu:

لك ولو اجتمعوا علىواعلم أن األمة لو اجتمعت على ان ینفعوك بشيء لم ینفعوك اال بشيء قد كتبھ هللا وك اال بشيء قد كتبھ هللا علیك رفعت ا وك بشيء لم یضر حف ان یضر ألقالم وجفت الص

Eydelikanlı!Kat’iyenbilki,bütün insanlartoplanıp sanabiryardımda bulunmakisteseler,Allah’ınsenin içinyazdığınındışındabiryardımdabulunamazlar.Ve yine bütüninsanlar sana zarar vermek için bir araya gelseler, Allah’ın senin aleyhine yazdığınınötesindehiçbirşeyyapamazlar.Ziraartıkkalemlerkaldırılmış,sahifelerkurumuştur.”Tirmizi,

Kiyamet,59;Musned,I,293,303/307

Allah’ın çeşitli kitabetleri var, dedik. Kader kaleminin Levh-i Mahfuz’a yazıpkaydettiği şeyleri, daha sonra ellerinde kalem, mükerrem melekler istinsahetmektedirler.Meleklerinyazdıklarıbukitaplar,her ferdinboynunaidamlıkyaftasıgibiasılmakta, yani henüz işleyeceklerini işlemedenevvel bütün sergüzeşt-i hayatlarıbukitaplarda mevcut bulunmaktadır. Nerede, nasıl ve ne yapılacaksa, her şey oradayazılıdır.Ancak bu yazılma, insan iradesi hariç tutularak yapılmamıştır. Belki bütünoradayazılı bulunanfiilleriinsanlar,kendiiradeleriyleyapacaklardır. Sonradainsanlarınyaptıklarınımelekler tekrar yazacaklardır(Kehf,18/49;Casiye45/29;Kaf,50/18;Infitar,82/11-12)..vebu ikikitap yan yanagetirildiğindebirbirininaynıolacaktır.

İlmiher şeyikuşatan Cenâb-ı Hakk’ınbumuhit ilmiyleyazdığı kitap, dahasonrameleklerinyazdığıkitaplaelbette tenakuziçindeolmayacaktır.

Başkabir hadisteEfendimiz(sallallâhualeyhivesellem)şöylebuyurmaktadır:ھ عید من سعد في بطن ام ھ والس قي من شقي في بطن ام الش

“Şakîdahaannesinin karnında iken şakîdir,saîddedahaannesinin karnında ikensaîddir.”Heysemi,Mecma’u’z-Zevaid,VII,193.

Evet, saîd ve şakîdahaannelerininkarnındaikentesbitedilir.Amabu kitabet veyazılış,o insanın iradesi, o insanınkini,nefreti veya tam tersine şefkat vemürüvvetihesabakatılmadan yapılmaz.

HayrıdaşerrideyaratanAllah’tır.FakatO’nunhayra rızasıvar,şerrerızasıyoktur.Şerriisteyen, insandır.Allah,insanın şer işlemesiniistemez.Fakat insan şerriisteyince,Oda yaratır.

Hâsılı, insan ne yaparsa yapsın,dahaöncekendisi için yazılandan öte birşeyyapamayacaktır.Ancakbuyazma, onuyapmayamecbur kılanbirharicîzorlama olarakdeğerlendirilmemelidir. Yukarıdadaısrarla söylediğimizgibi, Cenâb-ıHak, ezelîilmiylekulun ne yapacağınıöncedenbildiğiiçin,kader defterini ona göre yazmıştır.

2 . BÖ LÜM

KA ZA- K AD ER MÜNAS E B E TİKaza ve kaderin çeşitli yönleri vardır. Bunları dört ana grupta toplamak

mümkündür:1.İlm-iİlâhî’ye bakanyönüyle kazavekader.2.Kitabetebakanyönüyle kazavekader.3.Meşîet-iİlâhiye(Allah’ındilemesi) açısındankaza vekader.4.Yaratma açısındankazavekader.1.İLM-İİLÂHÎAÇISINDANKAZAVEKADERBumevzua birhadis-işeriflebaşlamak istiyorum.Yukarıdada geçen bu hadiste

Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem): “Sizden hiç kimse yoktur ki, Cennet veCehennem’dekiyeribilinmişolmasın.”(Muslim,Kader7.)buyuruyor.

Demek oluyor ki, daha insan yaratılmadan, Cenâb-ı Hak, insanın Cennetlik mi,yoksaCehennemlikmiolduğunubiliyor.

İşteilm-iilâhîde her hâdise başlangıç veneticeleriyleböylesırdan bir yumaktır.Yani,Allah(cellecelâluhu) hem Zâhirhemde Bâtın olması hasebiyle,hâdiselerinhemmülk hemde melekût cihetini bilmektedir. Ve kader de O’nun bu ilminin sırlıbirunvanı demektir. Bukeyfiyetiylede kader Levh-iMahfuzhakikatinin birbaşka adıdır.

2.KİTABETAÇISINDANKAZAVEKADERİlimaçısından, gelecekteolacaklarıngeçmiştetayinvetakdiredilmesivebunların

vaktigelinceortayaçıkmasıkazavekadereaitilâhîbirtesbit,eşya vehâdiselerinvukuuanında yazılmış olması da insanınmuhasebe-i a’mâliyle alâkalı bir kitabettir. Gecegündüz şeridine takılmışgibiheranolupbitenlervebizimhayat serüvenlerimizheranyazılıpdurmaktadır.Bizbunada “yevmîtayinvetakdir”diyoruz.

İmam-ıMübîn’den (kaderî levhalar) istinsah edilerek,Kitab-ıMübîn’ekaydedilenveKur’ân-ıKerim’de:

یعلمون ما تفعلون &كراما كاتبین “Yaptıklarınızıbilenmükerremmelekler.”62şeklindeanlatılanmeleklerinyazdığıbir

tayinvetakdirde vardır.وكل إنسان ألزمناه طآئره في عنقھ ونخرج لھ یوم القیامة كتابا یلقاه منشورا

âyetibizebunu anlatmaktadır:“Herinsanın işledikleriniboynuna sararız.Kıyametgünü açılmışbulacağıbu kitabınıönüneçıkarırız.”63fehvâsıncaötedekimuameledebukitabetüzerine cereyanedecektir.

Demek oluyor ki,önce haricî vücudu olmayan bir ilmîkitabetvardır ki, biz onaLevh-iMahfuzdiyoruz. Birde dahasonra meleklerin yazdığıve haricî bir vücuduolankitap varkibundadainsanların yaptıklarıtesbit edilip kaydedilmiştir.

Demekoluyorki, iki ayrıyazılış sözkonusu: Birincisi, Levh-i Mahfuz’akaydedilipyazılanlardırki, her şey oradailmîvücuduylakayıtlıdır. İkincisi ise,tekertekervücudagelen hâdiselerin yazılıp kaydedilmesidir. Burada ise eşya ve hâdiseler haricî vücudnoktasında ortaya çıkmaktadır.Bunlardan iradîolan fiillerinsorumluluğuda tamameniradeninkendisineaittir.

Mahkeme-i Kübra’da hüküm verilirken bu her iki kitabın mukabelesine görehükümverilecektir.

3.MEŞÎET-İİLÂHİYEAÇISINDANKAZAVEKADERBubölümdeayetvehadisleraçısındankader,emr-icebrîveemr-işer’îmeseleleri

anlatılmaktadır.Eşya ve hâdiselerinzuhur ve vukuundameşîet-i ilâhiyeesastır. Kur’ân birçok

âyetiyle bize bu hakikati anlatır. Şimdi meşîet-i ilâhiyeye delâlet eden âyetlerdenbazılarınıelealalım:

وال تقولن لشيء إني فاعل ذلك غدا إال أن یشاء هللا “Herhangi bir şey için ‘Ben onu yarın yapacağım.’ deme. ‘Ancak Allah dilerse…’

de.”Kehf,18/23-24وما تشاؤون إال أن یشاء هللا

“Allahdilemedikçesizbirşeydileyemezsiniz.”(Insan,76/30)

Zaten:ما شاء هللا كان وما لم یشا لم یكن

“Allah ne dilerse o olur. O’nun dilemediği ise asla olmaz.”75 hadisi bir kaide-imukarreredir.

Allah neyi dilerse o keynûnet kazanır, oluverir. Neyi dilemezse, yani neyinolmamasını dilerseodaolmaz.

Yoksa,bazılarınındediğigibi, “Meşîet-i ilâhiyetaallukederseo şey olur, taalluketmezse olmaz.” gibi bir düşünce doğru değildir. Yani meşîet-i ilâhiyenin taalluketmemesigibibirdurumsözkonusuolamaz.Çünküyoklukdaaynenvarlıkgibimeşîetinelinde yoğrulmaktadır.

قدیرا إن یشأ یذھبكم أیھا الناس ویأت بآخرین وكان هللا على ذلك “Ey insanlar! Allah dilerse sizi yok eder ve başkalarını getirir. Allah buna

kadirdir.”(Nisa,4/133)Sahabeyi götürdükten sonra Emevi’yi, onu götürdükten sonra Abbasi’yi, onu

götürdüktensonraSelçuklu’yu, onlarıdagötürdüktensonraOsmanlı’yı getirdiği gibi...Burayakadarnaklettiğimiz âyetlerdegördük ve anladıkki, meşîetbütünhayatı

çepeçevresarmış ve ihataetmiştir.Evet,O’nundilemesivemeşîetiherşeyikuşatmıştır.Yoklukdahi O’nun meşîetinin,o yöndetecellîetmesinebağlıdır.O

فعال لما یرید (Hud 11/107; Buruc , 85/16)yani istediğini yapan tek hâkimdir. O’nun

dilemesiolmadanhiçbirşeyolamaz.Meşîetegösterilen teslimiyet, insanı kibirve gururdandakurtarmaktadır.İlâhîmeşîetherşeydirve insaniradesinegöreesastır.OnukabuletmemekAllah’ın

Rubûbiyetine şerik kabul etmekten farksızdırve bir kısım icraatı Allah’tan başkasınavermekdemektir.

Hadis-iŞeriflerdeMeşîet-iİlâhiyeAhmed b. Hanbel’in, Hz.Âişe’ninanabirkardeşi Tufeyl’dennaklettiği şöylebir

hâdise var.Tufeyldiyorki:“Rüyamda kalabalık bir cemaat gördüm ve yanlarına sokuldum. Onlara: ‘Siz

kimsiniz?’diye sordum.Onlar da‘BizYahudi cemaatiyiz.’ dediler. Ben de ‘Sizne güzelbircemaatsiniz.Keşke Üzeyr Allah’ınoğlu,demeseydiniz!’dedim.Bunun üzerineonlarda: ‘Sizde ne güzelcemaatsiniz. Keşke

د ان شاء هللا وان شاء محم(AllahveMuhammeddilerse)demeseydiniz.’cevabını verdiler.Daha sonra başka bir kalabalık cemaat gördüm. Onların yanına gittim. Kim

olduklarınısordum.Nasârâolduklarınısöylediler.Bendeyine:‘Siznegüzelcemaatsiniz.KeşkeMesihAllah’ınoğlu,demeseydiniz!’dedim.Onlardabirazevvelkicemaatgibi,‘Sizde ne güzelcemaatsiniz. KeşkeAllahveMuhammeddilerse,demeseydiniz.’ dediler.

Bunun üzerine uyandım ve geliprüyamı Hz.Âişe’yenaklettim.O da bu rüyayıEfendimiz’eanlatmış. Efendimizbeniçağırarak, ‘Bu rüyayı kimseyeanlattın mı?’ diyesordu. Ben de anlattığımı söyledim. Bunun üzerine Efendimiz herkesin mescittetoparlanmasını emir buyurdu;dahasonradaoradakilere şöylebirkonuşmayaptı: ‘Eyinsanlar, şimdiye kadarsize birmeseleyi hayâ ifadesi olarak söylememiştim. Sizin busözünüzbeni mesul etmese de sizisorumlu hâlegetirir.Sakınbundanböyle, ‘Allah ve

Muhammeddilerse.’demeyin.Belki‘Allahdilerse’,deyin. ‘OtektirveO’nunşerikiyoktur.’dedi.”(Musned,V/72)

Bu hâdiseve hadistendeanlıyoruz ki,meşîet-i ilâhiyeesastırvebumevzudaonahiçkimseortak tutulamaz. Hattabunu kasıtlıyapmakküfürdür veşirktir.

حمن یقلب كیف یشاء القلب بین إصبعین من أصابع الر“KalbAllah’ın iki parmağıarasındadır.Nasıl isterse onuo tarafaçevirir.”Muslim,Kader,

17

Emr-iCebrîve Emr-iŞer’îMeselesiCenâb-ı Hakk’ınemri ikikısımdır.Birincisi:Emr-ikevnî,emr-icebrîveya emr-itakdîrî.İkincisi:Emr-idinîveya emr-işer’î.Kâinattacebrîemirhâkimdir.Cenâb-ıHakyarattığınıhep cebrîolarak yaratır. Hiç

kimsebucebirkarşısındabirşeydiyemez.Emr-idinîve şer’îde ise,yineCenâb-ı Hakk’ınemirleriylekarşıkarşıyayızdırama,

onları yapıp yapmamada,zâtihiçbir varlığıolmayaniradeye,izafîbir yetkive salâhiyetverilmiştir. Bu ikiemri tam anladığımız zaman, Kur’ân-ıKerim’de zâhir nazara görebirbirinezıtgibigörünen emirlerinmânâ vemuhtevasınıda anlamış oluruz.

Meleklerin ibadetleri, amelleri, Cenâb-ı Hakk’ın emir ve dilemesiyledir.Peygamberlerin yaptıklarıda öyledir. Salihkullarınsalihât dediğimiz amelleri de aynışekildedir.Vebütün bunlardanCenâb-ı Hak, hoşnuttur,razıdır.

Fakat öyle işler de vardır ki,temellerinde Cenâb-ı Hakk’ın meşîet ve dilemesiolmasına rağmen onlara rızası yoktur. Küfür, isyan ve günahın her çeşidi bucümledendir.

وال یرضى لعباده الكفر “Allah, kullarının küfre girmesinerazıdeğildir.”(Zumer.39/7)

ان هللا ال یحب المفسدین “Allah,fesatçıkaranlarısevmez.”(Kasas,28/77)

انھ ال یحب المسرفین “Allah,müsriflerisevmez.”(En’am,6/141)

ان هللا ال یحب المعتدین “Allah,haddi aşanlarısevmez.”(A’raf,7/55)

ان هللا ال یحب من كان مختاال فخورا “Allah,cimrivekibirlilerisevmez.”(Nisa,4/36)gibiâyetler buhususaişaretetmektedir.Allah(cellecelâluhu) fesadı yaratır. Yaratması meşîetinintaalluku ileolur. Fakat

O’nun fesada rızasıyoktur.Heriki emrideçokiyi anlamakgerekiyor.Cebriyemezhebi,buikiemri,yaniemr-

i tekvînî ileemr-i şer’îyibirbirine karıştırdığıiçin iradeyi inkâr etmiş ve sapık bir yoladüşmüştür.Mutezilede iradeyiesasalarak, “Kulkendifiilinikendisiyaratır.”dediğiiçinayrı bir yanılgı ilesapıtmıştır.Biz,her ikitarafın da doğru yanlarını biraraya getirerekmüstakimbirrota çiziyorvediyoruzki:

Emr-i tekvînîdedeemr-i şer’îde deesasolan,meşîet-i ilâhiyedir. Fakat emr-işer’îde kulun iradesine,şart-ı âdi olmak gibibirpâye verilmiştir.Ona meşîet taalluketmezsehiçbirşeyolmazfakat,hariçte vücuduolan şeyleröyledeğildir.Hatta kötüveçirkin olan şeylere de Cenâb-ı Hakk’ın meşîeti taalluk eder. Fakat Cenâb-ı Hakk’ın

bunlararızasıyoktur.Onun içinde kul,yaptığıkötülüğün cezasınıçeker.Evet, hidayetde dalâlet deAllah’ınelindedir.Bütünbunlarıkabulleberaber,O, bizimmahiyetimize,mahiyetimeçhulbir irade

koymuştur. Çünkü O’nun icraatında abesiyet yoktur. Bu mahiyeti meçhul iradeninüzerine,O, bizim geçmiş ve geleceğeait bütünyapacaklarımızıve yaptıklarımızıbinaetmiştir ve etmektedir.Ayrıca,bu binanın planını da dahainsan yaratılmadanyapmışve bu planı Levh-iMahfuz’akaydetmiştir. Öyle isebizedüşen O’ndanhidayet talepetmektir.ÇünküO,yukarıda zikrettiğimizâyettededenildiğigibi,Allahkiminhidayetinimurad buyurursa onun kalbine inşirah verir, onun gönlünü İslâmiyet’e ısındırır vehakikatin tatlı yüzü ona olduğu gibi görünür.Görünürde hakikate karşı hâhişkârlıkduyar. Allahkimin de dalâletinimuradbuyurmuşsa, onunkalbini daracıkve sımsıkıkılıverir.Artıko, İslâmî hiçbir teklifeevet diyemez. Nasihatten,aslandankaçanyabaneşeklerigibikaçar(Muddessir,74/48-51)ve her adımı onuİslâm’dandahada uzaklaştırır.

Ancak, bütünbunların üzerinde kesilipbiçildiğibirşart-ıâdi vardır.Oda insanıniradesi yani birşeyyapma veya yapmamayakarar verme duygusudur.Esasen insanınkendisinivicdanenhürkabuletmesidebunugösterir.Dolayısıyladavicdanenkendisinimesul sayar. Evet, irade, yapılan şeyleretemel taşı vazifesigörmektedir.Cenâb-ıHakyaratacağıherşeyibu temelüzerinde yaratmaktadır.

EğerO,sizhiç liyakat kazanmadan bazı keremlerdebulunursa,bu sadeceO’nunlütuf ve ihsanıdır.Hiç kimse de O’na birşey sormahakkınasahipdeğildir. Ne var ki,lütuflara iş bina edilemez. Evet, sebepler dairesi içinde, siz,sizeve iradenizedüşenvazifeyibütünüyleyerine getirecek sonra da elleriniziaçıp isteyeceğiniz şeyi Cenâb-ıHak’tanisteyeceksiniz.Meseleyi başlattığımız noktayaçekecekolursak,siz, size aitherşeyi yerine getirdikten sonradır ki, Allah (celle celâluhu), sizin mâkus tali’inizideğiştirecek veeğridünyadüzeni de gidiprayına oturacaktır.

Zaten öyle olmuyor mu? Kişi canını veriyor, Cenâb-ı Hak da ona şehitlikbahşediyor. Bu pâyeyi verdikten sonra da nimetleri birbirini takip ediyor: Cennetveriyor,Cemalullah’ımüşâhede imkânı veriyor ve dahanice nimetlerle onu serfirazkılıyor.Yanitenezzülen insanla mukavele yapılıyor.

Öyle ise, ricaederim,siz,sizeaitmalzemeleri kullanmadan önce, harikulâdedenne Heraklit ne Mesihne de Mehdibeklemeyin.Cenâb-ıHak,peygamberleriiçin dahideğiştirmediği âdet-isübhanîsinisizler için değiştirecekdeğildir.Evet, kadimdenberidevamedegelenyolveyöntem budur.

Kaderin meşîet-i ilâhiyeaçısındantahliliniyaptığımızbuhususu tekbircümle ileşöylenoktalayabiliriz:

Cenâb-ı Hak,herşeyikuşatan ilmiyle,ileridebizimiradelerimizleyapacağımız herşeyibiliyorvebildiklerinide tayinvetakdirediyor.. sonra dabunlarıbirerplanhâlindeLevh-iMahfuz’a kaydediyor,dahasonradamelekler bizimhakkımızdabir deftertutupbütünamellerimizi yazıyor, böylece her iki defter de birbirinin aynı oluyor. TabiîbunlarınhepsindeCenâb-ıHakk’ındilemesiesasoluyor.ZirabizEhl-iSünnetve’l-Cemaatolarak, “Allahdilersebirşeyolur,Allahbirşeyinolmamasınımuradbuyurursaoşeydeolmaz.” kanaat veinancını taşıyoruz.

4.YARATMAAÇISINDANKAZAVEKADER

Herşeyiyaratan Allah’tır.“Şey”dediğimiznevarsahepsiO’nunmahlukudur. Bizdeamellerimiz debunadahiliz.Onun içindirkiKur’ân-ıKerim’de:

وهللا خلقكم وما تعملون “SiziveamelleriniziyaratanAllah’tır.”(Saffat37/96)buyrulmaktadır.Efendimiz debir hadislerinde:

ان هللا صانع كل صانع وصنعتھ “Her sanatkârı ve sanatını yaratan Allah’tır.”(Kenzu’l- Ummal, I/263) ihtarında

bulunmaktadır.Esasen bizimfiillerimizinde Allahtarafından yaratılmışolması bizlereapayrı bir

duygu vegüven aşılamaktadır. Buöylemüjde dolu bir inanç ve birdüşüncedirki,biziyaratanRabbimiz, bizi ef’âlimizlebaşbaşabırakmamakta, kudretve ilmiyleher an veher zaman bizebizden daha yakınbulunmaktadır. İnsan için bundandahasevindiricine olabilir?

Sözünbaşındadadediğimizgibi,hidayetdedalâletdeAllah’ınelindedirvebunlarınvücudbulmalarıCenâb-ıHakk’ınmeşîet veyaratmasınabağlıdır.

Kur’ân-ı Kerim’de bu husus tafsilatıyla ele alınmıştır. Biz sadece misal olmasıbakımından birikiâyete temasedeceğiz:

من یھد هللا فھو المھتد ومن یضلل فلن تجد لھ ولیا مرشدا “KimiAllahhidayeteerdirirseohidayeteerer.Kimidedalâlettebırakırsa,artıkonu

irşadedecekbirmürşidbulamazsın.”(Kehf,18/17)ومن یھد هللا فھو المھتد

“Allahkimi hidayeteerdirirseancak ohidayettedir.”(Isra,17/97)ومن یھد هللا فما لھ من مضل ألیس هللا بعزیز ذي انتقام

“Allahkimihidayeteerdirirseonusaptıracakyoktur.Allahazizveintikamalıcıdeğilmidir!”(Zumer,39/37)

Hidayet vedalâletiAllahyaratır;ancak itibarîdahi olsa, onları mevcut iradeninistekvetalebiüzerineyaratır.Kulister,HâdiveMudillisimleriylemüsemma olanAllah(cellecelâluhu)da,hidayetvedalâletiyaratıverir.

3.BÖLÜM

KADER–İRADEveHİDAYETİLİŞKİSİ;İkialtbaşlığıihtivaetmektedir.Bizimtespitedebildiğimizşekliylehidayetin ikimertebesiveya çeşidivardır:Birincisi:Şeriat-ıfıtriyeşartlarıiçindecereyan eden, cebrîhidayet.İkincisi:İnsaniradesinin nazara alındığıhidayet.1. ŞERİAT-IFITRİYEŞARTLARIİÇİNDECEREYANEDENHİDAYETHer varlık,yaratılış ve fıtrat kanunlarınagöre kendisi içintakdiredilenhedef ve

gayeyedoğrugiderkencebrîbiristikamettakipetmektedir.Bunailâhîsevkdemekdahauygundur.

Zerrelerdenkürelere kadaryani, atomçekirdeği etrafındadönenelektronlardan,gökyüzündeMevlevî gibi dönenyıldızlara,galaksilere ve bütün gök cisimlerine kadarherşeybusevksayesinde kendisinedüşen vazifeyiyerinegetirmeyeçalışmaktadır.Her

şey, Allah karşısındamatlup hâli alabilmek için, çizilenistikametten zerrece inhirafetmedenvarmakistediğihedefe doğru süratle koşar.

Kur’ân-ı Kerim yer yer bize, builâhî sevkleri hatırlatır.İşteonlardanbirkaçı:

ا یعرشون ثم كلي م جر ومم ن كل الثمرات وأوحى ربك إلى النحل أن اتخذي من الجبال بیوتا ومن الشفاسلكي سبل ربك ذلال

“Rabbin,balarısınaşöyleilhametti:Dağlarda,ağaçlardavehazırlanmışkovanlardayuvaedin;sonraherçeşitüründenye,sonradaRabbiningösteripmüyesserkıldığıyollarakoyul.”(Nahl,16/68)

Evet,arı,balyapma tekniğiniişteböylebirirşad,talimvehidayetle öğrenmiştir.2. İNSANİRADESİNİNNAZARAALINDIĞIHİDAYETAllah (celle celâluhu), hidayete götürücü bütün vesileleri yaratır. Hidayeti

yaratmasına gelince o, insan iradesine bağlıdır. İrade dediğimiz mahiyet ve hüviyetimeçhulbuizafîvarlık,buradadabirâdişartolmaktadır.

Kur’ân-ıKerim’inbirçokâyetindebutürhidayetelealınmaktadır.Biz,bunlardanbirikisinizikretmişolacağız:

a.ا ثمود فھدیناھم فاستحبوا العمى على الھدى فأخذتھم صاعقة العذاب الھون بما ك انوا یكسبون وأم

“Semudmilletinedoğruyolugöstermiştik,amaonlarkörlüğüdoğruyoldagitmeyetercih ettiler. Kazandıklarının karşılığı olarak onları alçaltıcı azabın yıldırımıçarptı.”(Fussilet,41/17).

Hem hidayet hem de dalâlet doğrudan doğruya Cenâb-ı Hakk’ın yaratmasıylavücudagelir.Bumânâyıifadeedenşuhadis-işerifdebuhakikatitamtenvireder:

اللة بعثت مبلغا انا وداعیا ولیس الى من الھدى شيء وخلق ابلیس مزینا ومبغیا ولیس الیھ من الض

شيء “Ben tebliğ vedavetedici olarakgönderildim.Hidayetmeselesindebenimhiçbir

müdahalemvesalâhiyetimsözkonusudeğildir.Şeytandabâtılısüslügöstermekvesiziazdırmak için gönderilmiştir. Onun da dalâlet hakkında bir söz ve salâhiyetiyoktur.”(Kenzu`l-Ummal,1/546).

4. BÖLÜM

KADERLEILGILISORUVECEVAPLARBubölümdekaderileilgilidokuzsoruvecevapyeralmaktadır.Soru1:Elestü:Kâlû-belânedemektir?Bizler,vicdanlarımızınderinliklerindengelenböylebirsesiduymaktavekalbimizin

bubezme şehadetinemuttalibulunmaktayız.Eski ve yeni bütün tefsirciler bu söz alınma meselesi hakkında pek çok şey

söylemişlerdir.Daha önce de kısmen arz edildiği gibi, bir kısmı “zerrât âleminde daha atomlar

hâlindeyken, ileride terkip hâline gelecek bu zerrelerden, ruhları ile beraber söz

alınmıştır.” demektedir. Bazı tefsirciler de, “Bu, çocuğun anne karnına düştüğü zamanalınmış bir sözdür.” derler. Bir hadis-i şerifin de teyidine dayanarak, bazı mudakkikmüfessirlerdederlerki,“Hayatnefhedildiğiandaoinsandanalınmışbirsözdür.”(Elmalili,4/167-175,Istanbul1992azimdagitim)kanaatiniizharederler.

Bu misak ruhlar âleminde olabildiği gibi, ruhun kendi atomlarıyla münasebetegeçtiği başka bir âlemde de olabilir. Embriyolojik safhaların herhangi bir devresindeolduğugibi,rüşdeerileceğiânakadargeçenherhangibirdevrededeolabilir…

Soru2:“BensizinRabbinizdeğilmiyim?”sualine“Evet,Rabbimizsin.” ilecevap

verildiğineaklîdelilvarmıdır?(Bu sorunun cevabında Cenab-i Hakkin vahiy, ilham, telepati gibi cok cesitli

sekillerdekonusmasiolduğuizahedilerekdeniyorki):Bütünbunlardananlaşılıyorki,Allah(cellecelâluhu),“lâyuâdvelâyuhsâ”(sayısız,

pekçok)konuşmastilleriyaratmış.Şimdigelelimmeselemize.Allah(cellecelâluhu)bize RabbinizsizinBen“الست بربكم

değil miyim?”149 buyurdu; ama, bunu hangi konuşma stilinde ifade etti bilemiyoruz.Şayet,velininkalbinedikteedilenmorsalfabesigibibirtarzlabildirmişsebunu,herhâldekulaklarımızla duyacağımız bir sesle beklememiz doğruolamaz. Bubir ilham ise, vahiydeğildir. Vahiy ise, ilhamdeğildir. Ruha bir konuşma ise, cesede bir konuşmadeğildir.Cesedebirhitapise,ozamandaruhahitapnevindendeğildir...

Şu nokta çok önemlidir: İnsanlar, misal âleminde, berzah âleminde veya ervahâleminde gördükleri, duydukları şeyleri, bu âlemin mikyasları ile değerlendirdikleritakdirde yanılırlar. Muhbir-i Sâdık (sallallâhu aleyhi ve sellem) bize diyor ki: “KabirdeMünker-Nekirgelir,sizesorusorar.”150Acabaadamınneyinesorusoracaklar?

İstercesedinesorsunlar,isterruhuna;neticedeğişmez.Sorduklarınıölüduyaramaonunyanındabulunankimselerkat’iyenduymazlar.

Soru 3: İrade-i külliyenin yalnız ve yalnız Allah’a ait olduğu Kur’ân-ı Kerim’de

beyanolunmuştur.Bununyanısıra,cüz’îbiriradenininsanaverildiğidemalumdur.Hâlböyleolunca,günahişleyenbirkişikendiiradesineuyarakmıgünahişler,yoksaCenâb-ıHakk’ınirade-ikülliyesimigünahişletir?

İş tamamıyla Allah’a aittir. Fakat Allah size ait bu işleri yaratırken, sizin cüz’îmüdahalenizi de âdi şart olarak kabul etmiş ve yapacağı her şeyi onun üzerine inşabuyurmuştur.

Meselâ,hazırlanıpişler,çalışır,yürürhâlegetirilmişbirmakinedüşünelimki;sadeceçalıştırmak için onun düğmesine dokunma vazifesi, size verilmiş olsun. O makineyihareketegeçirmeise,onukuranveinşaedenzatamahsustur.İşte,beşereaitbuküçükmübaşerete biz, “kesb” veya “cüz’î irade” diyoruz. Allah’a ait olana ise “halk etme,yaratma”diyoruz.

Meseleyidahafazlatenvir için,buradabirbüyükzatınbumevzuda iradettiğibirmisaliarzetmekistiyorum.Diyorki:“Senbirçocuğunisteğiyle,onukucağınaalsan;sonrasana dese ki, beni falan yere götür; sen de onu oraya götürsen; o da orada üşüyüphastalansa;şimdioçocuksana:“Beniniyeburayagetirdin?”diyeitirazdabulunabilirmi?Bulunamaz,çünkükendisiistedi.Üstelikona:“Senistedin!”diyerekikidetokatvurursun.”

Şimdibuhusustaçocuğuniradesiinkâredilebilirmi?Edilemez;ziraotalepettiveistedi.Amaonuorayagetirensensin...

Soru4:Kur’ân-ıKerim’de,“Ben,kimedalâletmuradedersem,dalâlettenayrılmaz;

kimehidayetmurad edersem hidayetten ayrılmaz.”deniliyor.Hemde “İnsanoğlunaakıl, fikir verdim, iradesini kendi elinebıraktım, ayrıca doğru yolu da eğri yolu dagösterdim.Hangisinden gidersegitsin.”deniliyor.Bunlar,nasıltelifedilir?

Dalâleti, Mudill isminin iktizasıyla yaratan, hidayeti, Hâdi isminin tecellîsinebağlayanancakAllah’tır(cellecelâluhu).Demekki,ikisiniverendeHak’tır.Amabudemekdeğildir ki; kulun hiçbir dahli, mübaşereti olmadan, Allah tarafından cebren dalâleteitiliyorveyahidayetesevkediliyorda,o,yadâll(sapık)veyarâşid(dürüst)birinsanoluyor.

HidayetedenAllah’tır;fakatbuhidayeteermedeAllah’ınkapısını,“kesb”unvanıyladövenkuldur.

Demekoluyorki;hidayetedende,dalâletiverendeAllah’tır(cellecelâluhu).Amabirkimsedalâletinyolunagirdiyse,Allah(cellecelâluhu)dabinde999,9ötesikendisineait işi yaratır; –tıpkı düğmeye dokunma gibi–, sonra da insanı, dalâletemeylettirir. Oarzusundanötürüdeyacezalandırırveyaaffeder.

Soru5:Allah(cellecelâluhu)çok insanlara,araba,apartman,mal,mülk, itibar,

arkadaş, şan, şöhret vermiş. Bazı insanlara da fakirlik, dert, musibet, elem, keder,vermiş;sonrakiinsanlarçokmukötü,yoksaAllahöbürleriniçokmuseviyor?Uçmakiçinyaşayanla,sürünmekiçinyaşayanarasındakifarknedir?

Mamafih,zayıfbirhadis-işerifte;Allah’ın,malısevdiğine-sevmediğine,dinveimanıise sevdiğine verdiği ifade edilmektedir. (Mecma’uz- Zevaid, X/90,228;Deylemi) ki,mevzuumuzitibarıylaoldukçamânidardır.

Bir de,mal-mülkmutlakahayır sayılmamalıdır. Evet, bazenAllah (celle celâluhu)mal-menalvedünyevîhuzurvesaadetisteyenlere,istedikleriniverir;bazendevermez.AmaAllah’ın(cellecelâluhu)hemvermesi,hemdevermemesihayırlıdır.Ziraseniyibirinsan ve verileni de yerinde kullanacak isen, senin için hayırlıdır. İyi bir insan değil veistikamettendeayrılmışisen,Allah’ınvermesidevermemesideseniniçinhayırlıdeğildir.

Onuniçin,nemüstakillenservetnedefakirlikbirfelakettir.BelkiyerinegörefakirlikdeservetdeAllah’ınenbüyüknimetlerindendir.AllahResûlü(sallallâhualeyhivesellem)iradesiylefakirliğiihtiyarbuyurmuştur.Hz.Ömer’ehitaben,

نیا ولنا اآلخرة اما ترضى ان تكون لھم الد“İstemezmisindünyaonlarınolsun,ahiretbizim.”161buyurmuşlardır.Hz.Ömer,

dünya servetleri devlet hazinesine aktığı hâlde, bir fakir insan gibi kût-u lâ yemûtlageçinmişvefazlasınıistememiştir.Demek ki, yerine göre fakirlik nimet, yerine göre de devlet. Asıl mesele, kalbdemusaddıkınbulunmasıdır.Yani:

“YâRabbi, Sendennegelirsegelsinmakbulümdür.HoşturbanaSendengelen, yahıl’atüyahut kefen;Ya tazegül,yahut diken, lütfundahoş, kahrındahoş.”diyebilmektir.ŞarkîAnadolu’da da;“Senden,ohem hoş,hem buhoş.”derler.

İnsan hil’at giyip servet içinde de yüzse, Allah’la beraber olduğu takdirde,Abdülkadir Geylânî gibi, yine ayağı velilerin omuzunda ve mübarekbaşı daResûl-iEkrem’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) dâmenine dokunacaktır. Ama Allah ilemünasebetiyoksa, o fakirindünyası da hüsran,ahireti dehüsrandemektir. KezaAllahileberaberolmayanzengin, zâhiren dünyadamesut gibigörünsede, neticedeağır birhüsrana uğrayacaktır.

Soru6:Allahniçinkullarınıbiryaratmadı?Kiminikör,kimisinitopalolarakyarattı?1.Allahmülksahibidir.Mülkündeistediğigibitasarrufeder.KimseO’nakarışamaz

ve O’nun icraatınamüdahale edemez. Senin zerratını yaratan, terkibini düzenleyenAllah’tır.İnsanîhüviyeti bahşedende yine Allah’tır (cellecelâluhu). Sen bunları sanalütfeden Allah’a daha evvel bir şey vermemişsin ki, O’nun karşısında bir hak iddiaedebilesin.Eğer sen, sanaverilenler mukabilindeAllah’abir şey vermişolsaydın, “Birgözverme, ikigözver;birelverme, ikielver!”gibiiddialardabulunmaya..“Niyeikitanedeğil de birayakverdin?” diye itirazetmeye belkihak kazanırdın. Hâlbuki senAllah’a(celle celâluhu) bir şey vermemişsin ki, –hâşâ ve kellâ– O’naadaletsizlik isnadındabulunasın.Haksızlık, ödenmeyenbir haktangelir. SeninO’na karşı ne hakkın var ki,yerine getirilmedide haksızlıkirtikâpedildi!

2.Cenâb-ıAllah,bazen insanın ayağını alır;onunkarşılığındaahirette pek çokşeyverir.Ayağınıalmakla okimseyeaczini,zaafını, fakrınıhissettirir.KalbiniKendisineçevirtip,oinsanın duygularındainkişafbaşlatırsa çokazbirşeyalmakla,pekçokşeylervermiş olur. Demek ki zâhiren olmasa bile hakikatte bu ona, Allah’ın lütfununifadesidir. Tıpkışehitedip ona Cennetvermek gibi...

Meselâ, şehirlerin altını üstüne getiren korkunç bir zelze-lede, binlerce insanınbütün gayretlere rağmen kurtarılama-malarına mukâbil, zelzeleden günlerce sonrakendini koru-madanâciz çocukların,hiçbir zararve ziyânauğramadan toprağınaltındaistirahatederkenbulunmaları..hemkanalayuvarlananbirrömorkiçindekibütünişçilerinboğulmalarına karşılık, çok ötelerde hiçbir arızaya uğramadan, suyun üze-rinde yüzüpdurankundaktabirçocuğunbulunması,hembiruçakkazasında,enmâhirvetecrübelikimselerinkaçamayıpcayırcayıryanmalarınınyanında,uçağındüşmesiyleikiyüzmetreöteyefırlayanminiminibiryavrununhiçarızaalma-dankurtulmasıgibi...yüzlercehâdiseispatetmektedirki;hayatdaölümdekendikendineolmayıp;aksine,bilen,gö-renveidareedenBir’inintedbiriylemeydanagelmektedir.

Soru 7: İnsanın ne zaman ve nasıl öleceği önceden belirlendiğine göre onu

öldüreninsuçunedir?O irade Yüce Yaratıcı tarafından bir şart ve sebep olarak kabul edilmişse onu

hayırlaraveşerlereçevirmesınegöresuçluveyasuçsuzolması,iradedediğimizcüziemrinhayraveyaşerremeyilgöstermesinedayanmaktadır.

Meselâ,OyüceZât,iklimlerindeğişmesigibiçokbüyükbirhâdiseyi,bizimnefesalıpvermemize bağlayıp sonra da dese ki: “Şu miktarın üstünde nefes alıp verirseniz,bulunduğunuz yerin coğrafî durumunu değiştiririm.” Bizler, tenasüb-ü illiyet prensibiaçısından,nefesalıpvermeile,iklimlerindeğişmesiarasındabirmünasebetgörmediğimiz

için, yasakedilen şeyi işlesek;oda, vaadettiği gibi iklimlerideğiştirse, takatimizin çokfevkindedahiolsabuişebizsebebiyetverdiğimiziçinsorumludabizoluruz.

İştebunungibi,herkeselindekicüz’îiradeveihtiyariyle,sebebiyetverdiğişeylerinneticelerinden ötürü, ya suçlu sayılır ve muâheze görür veya vefalı sayılır, mükâfatamazharolur.

Kimin,hangiistikamette,nasılbirtemayülüolacakvekimâdibirşartvesebeptenibaretolan iradesini,hangi yöndekullanacaksa,bütünbunlar,öncedenbilindiği için;osebeplere göre meydana gelecek neticeleri takdir ve tesbit etmek, insan iradesini nebağlamakta ne de zorlamaktadır. Aksine, onunmeyilleri hesaba katılarak hakkında butakdirleryapıldığıiçin,iradesikabuledilmekteveonadeğerverilmektedir.Aynenöylede,YüceYaratıcıkullarındanbirine:“Senşuistikamettebirmeyilgösterecekolursan,bendeseninmeyilgösterdiğinoşeyiyaratacağım.Veişteseninotemayülünegörede,şimdidenonubelirlemişbulunuyorum.”diyefermanetse,onuniradesineehemmiyetatfetmişvekıymetvermişolur.

Binaenaleyh, ilk belirlemede iradeyi bağlama olmadığı gibi, insanı, rızası hilâfınaherhangibirişezorlamadayoktur.

Hâsılı:Allah,olmuş-olacakherşeyiihataedengenişilmiyle;sebeplerineticelergibi;neticeleridesebeplergibibilmektedir.Kimlerin iyi işleryapmayaniyetedeceklerinivekimlerinkötüşeylereteşebbüstebulunacaklarınıbilmişveiştebuteşebbüsveniyetleregöreneleryaratacağınıbelirlemişvetakdiretmiştir.Zamanıgelincede,mükellefinmeyilveniyetlerinegöre,takdirbuyurduğuşeyleridilediğigibiyaratmıştır.

Onun için, bir insanın nasıl ve ne zaman öleceğinin ve bir başkasının da bu fiilesebebiyet vereceğinin önceden tayin edilmiş olması, mesuliyeti giderici değildir. Ziratakdir,onunhürriyetveiradesihesabakatılarakyapılmıştır.Buitibarlada,onuncürmükendisineisnatedilecekveonagöredemuâhezeyetâbitutulacaktır.

Soru8:İrade-ikülliyeveirade-icüz’iyenedemektir?Aslında,Cenâb-ıHakk’ıniradesineküllîiradedenmekleşumânâlarkasdolunmuştur:

BütüniradeAllah’aaittir.İrade,O’nuniradesineverilenbirisimdir.Omuradbuyurduğuzaman,başkasının iradesinebakmaksızın,muradbuyurduğu şeyi yaratır. Burada, dahaöncedikkatiniziçektiğimizbirhususuyenidenhatırlatmakistiyoruz.Bazılarıyanlışolarak,“O dilediğini yaratır, dilemediğini yaratmaz.” der. Bu söz yanlıştır. Doğrusu şu şekildeolmalıdır: “Allah’ın (celle celâluhu) olmasınımurad ettiği şey olur. Olmamasınımuradettiğişeydeolmaz.”

İnsanlara da bir irade vermiştir. Bu irade, insan için bir terakkî veya tedennîvasıtasıdır(kibunadairade-icuziyyedenir.

Soru9:Cenâb-ıHakk’ınatâkanununuizahedermisiniz?Atâyı ise şu şekilde anlayabiliriz: Meselâ kul, iradesini, meylini şer istikametinde

sarfeder.FakatCenâb-ıHakokulungüzelbirhâli,kalbiningüzelbirdurumuveyaiyibirdavranışı,mazideişlediğigüzelbiramelisebebiyleyadaistikbaldeyapacağı iyiamellerivesilesiyleonundalâletinimuradetmezveonuniçinokötülüğüyaratmaz.Hattabirengelçıkarırveonuöylebirkötülüktenalıkor,kötüyeregitmesinemeydanvermez.Bu,Cenâb-ıHakk’ınatâsıdır.

Fakat bütün bunlar Levh-i Mahv ve İsbat’ta cereyan eden şeylerdir. Yoksa ilm-iilâhîdeherhangibirdeğişikliksözkonusudeğildir.Levh-iMahvveİsbat,birbakımainsanınhususîdefteridir.Buralardadeğişikliksözkonusuolabilir;fakatLevh-iMahfuz-uÂzam’dadeğişikliksözkonusuolmaz.

Atâbirlütuftur.Lütuflardaiseistihkakşartdeğildir.EsasenmeseleyebuzaviyedenbaktığımızdabizimişlediğimizbütünhasenelerinCenâb-ıHakk’ınatâsıolduğunugörürüz.

KADERZULÜMEDERMİ? Bazıinsanlarzengin,güzelvesıhhatlidoğarlar;bazılarıdafakir,çirkinvesakat.Bufarkı bahane ederek zulümden söz edenler duyarız. Halbuki zulüm bir hakkınçiğnenmesidir. Kulun ise, ALLAH ‘ta hiçbir hakkı yoktur. O, ne vermişse sırf lütfundandolayıdır.

Bize düşen verilmeyen nimetleri düşünüp isyana yeltenmek değil, verilenihatırlayıpşükretmektir.Eksiklikler,kulundenenmesiiçindir.Dünyayıbirimtihansalonunabenzetirsek,hoşagitmeyendurumlarbirerimtihansorusudur.Kulisyanmıedecek,yoksaverilennimetlereşükürle,mahrumkaldığınasabırlamıkarşılıkverecek?

Zenginbirtüccardüşünelim.Dükkanınagelenikifakire,sırfmerhametindendolayıiyiliketmekistiyor.Birinegömlekvepantolongiydirdi,diğserineise,bunlarailavetenpaltovecekethediyeeti.Sadecegömlekvepantolonalanadam,“tüccarbanazulmetti,öbüradamafazlaverdi”diyebilirmi?Derse,busözüedep-sizlikolmazmı?

Biz insanlarda bu fakirlere benziyoruz. ALLAH, sonsuz merhameti sebebiyle,tükenmezhazinesindennimetlerveriyor.Vücudumuzu,aklımızı,hayalimizi,soluduğumuzhavayı,içtiğimizsuyu,yediğimizgıdayıyaratanO.Çalışmadık,kazanmadıkhaketmedik.O,sırflütfundandolayıikramediyor.Eksikalansabrederseebedinimetlerkazanacak.

Dünyahayatıkısabirimtihandanibaret...Aznimetlenenkul,birinciadamgibiasiolur.“zulüm”derse,edepsizlikeder.Vazifesiverileneşükretmektir.Aksitakdirdeazabadavetiyeçıkarır.

ALLAH, her işinde adildir, asla zulmetmez. Musi-betlere de bu açıdan bakmakgerekir.Belalaryaişlediğimizbirhatanınsonucudurveyaimtihanınürünüdür.

Eviyanankişikaderediluzatmadanönce,bildiğibirsebepyoksabileyinesuçukendisindearasın.

Belkibirinsanınkalbinikırmıştır!Evyakansuçişler,amakaderadaleteder!

“OKENDİKADERİNİKENDİYAZMIŞOLDU”

BediüzzamanSaidNursiHazretleri’nin1960Mart’ındaağırhastavaziyetteUrfa’yagelmesiüzerine,bunuhaberalanİçişleriBakanlığı’nın,derhalüstad’ıgerigöndermeemriçıkardığını...

Halkın yoğun baskısı üzerine Urfa valisinin “Efendim, Said Nursi çok hasta vemüsaid bir araba da yok.” Demesine karşılık İçişleri Bakanı Namık Gedik’in: “Çöparabasıyladaolsagöndereceksiniz!”talimatınıverdiğinivebunuöğrenenBediüzzamanHazretleri’ninibretlibirşekilde:“Okendikaderinikendiyazmışoldu”dediğiniveçokkısabirzamansonraİçişleriBakanıNamıkGedik’inGenelkurmaybinasındankendiniatarakintiharedip,cesedinindeçöparabasıylataşındığını.biliyormuydunuz.

BANASORANOLDUMU?

“Dünyabirimtihansalonudur.İnsanisesınanmaktadır,diyorsunuz.ALLAHbanasormadankararvermişvebeniyaratmış.Belkideben,varolmakistemeyecektim...Bunanedersin?” “Öncebirsorusormakistiyorum..ALLAH’ainanıyormusun?” “İnanmıyorum!” “Öyleisebusoruyusormayahakkınyok.” “Neden?” “Çünküimanetmeyenbirkimseinanmadığıbirininkendisinidünyayagetirdiğineveimtihanettiğinedeinanmaz,inanmamalı.Mantıkbunugerektirir.Aksihaldeçelişkiyedüşmüşolur.Sanadoğrudansualkonusunuanlatmayaçalışmakabesle iştigaldir.ÖnceALLAH’a iman meselesini konuşmamız gerekir. Kabul edersin veya etmezsin, bu sanakalmış.” “Ya,ALLAH’aveonunbeniimtihaniçinyarattığınainanıyor,amayinedebusoruyusoruyorsam?...” “Ozamanbusorudanyaratıcınınhükmünerazıolmamakgibibir isyanmanasıçıkar.” “ Evet, diyelim ki ben inananlardanım , ama yinede soruyorum. Bana niçin varolmakistiyormusundiyesorulmadı?” “ Sana bu soru sorulamazdı, çünkü henüz sen yoktun. Olmayan birine sorusorulamaz.Yokolanvarolamazkisorusorulabilsin.Yokluktakininneaklıvardıranlayacak,neduygularıvardırhissedecek,nededilivardırsöyleyecek.” “Sorusormakiçinyaratabilirdi...” “Evet,yaratabilirdivesenvarolurdun.Ozaman,yaratmışolduğubirvarlığa,“Seniyaratmamıistermisin“diyesormanınhiçbiranlamıolmazdı.Zatenyaratmışvesendevarolmuşsun,niçinsorsun,buaşamadansonrasormanınneanlamıolur.” “Benimfikrimialmadanvaretmesihaksızlıkdeğilmi?” “Senyoktunkihakkınvarolabilsin.Olmayanbirininhakkıdaolamaz.Düşünsenesenancakvarolduktansonra“sen”oldunda“benimhakkımdiyebiliyorsun.Kaldıkivar

olmak en büyük nimetlerdendir. Bunu niçin anlamak istemiyorsun’ Bütün iyilikler vegüzelliklervarlıktangelir.Bütünçirkinliklervekötülükleryokluktandır.Zenginlikvarlıktır,fakirlikyokluk;malıolmayanafakirdenir,olanadeğil.Sıhhatvarlıktır,hastalıkyokluk,yanisıhhatin yokluğu.Afiyet varlıktandır,musibet yokluktan, yani afiyetin yokluğundan. Buörnekleriuzatmakmümkün...” “Banaimtihansonundacehennemegideceğimsöylenseydi,benhemenoandayokolmakisterdim...” “Sanacehennemegideceğinsöylenemezdi,çünkübudurumdaimtihanınanlamıkalmazdı. Sınıfta kalacağını kesin bilen bir öğrenci sınava bile girmek istemez.Nitekimşimdidehiçkimsecennetemi,cehennememigideceğinibilmiyor. Senidünyayagelişinepişmanedenne.Sahipolduklarınmı?Başınagelenbelalar,musibetlervehastalıklarmı.Bunlarınhepsigelipgeçicidir.Böyleolmasabiledünyahayatısayılı günlerden ibaret olduğu için, ondaki kötü hallerde geçip gidecektir. Hem de budünyadaiyiliklerasıl,kötülüklerveçirkinliklerayrıntıdır.Niçinhepyokolanlara,sanagelenkötülüklereveçirkinliklerebakıpduruyorsun,birdesahipolduğungüzelliklerebak.Varlık,hayat,insanlıkgibibüyüknimetleritattın.Gerçisahipolmadığıngüzelliklerdevar,birdeseninolanlarabaksana! Şunudadüşünki,sanagelenvehoşunagitmeyenhallerseninitirazınlayokolacakdeğiller. Bu isyanınla yok olacak bir tek şey var, oda senin imanındır. Yani sana ebedisaadetkapısınıaçacakolananahtarın. Seniisyanaveitirazasevkedensebeplerdenbirideşu;Günahlaradalmışsın,budünyada ilahi emirlere tabi olmak istemiyorsun, nefsinin arzuları peşinde koşmakistiyorsun, ama cehennem azabından da korkuyor, onu her fırsatta hatırlıyor, acıçekiyorsun. ALLAHile savaşacağınanefsinlesavaş,onu ıslahetmeyeçalış.Tövbekapısıherzaman açık, oradan girmeye ne mani var? Tövbe suyuyla yıkanda temizlerden ol,günahlarla zaten kirlenmişsin , birde isyana bulaşıp iyice kararma! Evet bu dünyayaisteyerek gelmedin , isteyerekte gitmeyeceksin. Getiren getirmiş götüren götürüyor.Gitmek istemeyinceburada kalacakdeğilsin. Şuhalde seni yaratanın iradesine tabi ol.İmanetverahatla.Başkaçıkışyolunyok,tekgerçekbuanlıyormusun?!“

BIRKADEROYKUSU AmerikanAdlîTıpDerneğinin1994’teSanDiego’datertiplenenödülyemeğindedernekbaşkanıDonHarperMills,aktardığıacayipbirölümolayındakiadlîkomplikasyonlarladinleyicilerinişaşkınaçevirmişti. ‘Kaderinadaletinedairincebirnüktetaşıyanbuyaşanmışöykü,sanırızsizleridehayretesevkedecektir: 23Mart1994’teRonaldOpus’uncesediniinceleyenadlîtabip,onunkafasındanyediğikurşunlaöldüğüsonucunavardı.Müteveffa,onkatlıbirbinanıntepesinden,intiharniyetiyleaşağıyaatlamıştı.(Umutsuzluğunu,geridebıraktığıbirnottaaçıklıyordu.)Ancak,dokuzuncukatınönündengeçerkenpenceredengelenbirkurşun

başınaisabetetmiş,hayatıbukurşunlasonaermişti.Apartmanınsekizincikatpenceresidüzeyindecamsilicilerikorumakiçinkonulmuşbirağvardı;amabuağınvarlığınınesilahıçeken,nedemüteveffabiliyordu.Açıkçası,kurşunolmasaydı,Opus’unintihargirişimibaşarılıolamayacak;zemineçakılmadan,sekizincikattakiağatakılıpkalacaktı.Budurumuanlattıktansonra,"Normalolarak,"diyedevamettiDr.Mills,"intiharetmeyekararverenbiri,mekanizmatasarladığıgibiolmasada,bunuenindesonundabaşarır." Opus’undokuzkataşağıdayereçakılmayıpdadokuzuncukattandüşüyorolduğuandabaşınagelenkurşunlavurulmuşolması,muhtemelen,onunölümşekliniintihardancinayeteçevirmeyecekti.Fakat,Opus’unintihargirişimininbaşarılıolmayışı,savcıyıelindebircinayetvak’asıolduğudüşüncesineitti. Silahınpatladığıdokuzuncukattakiodadayaşlıbiradamvekarısıyaşıyordu.Tartışıyorlardıveadamkadınısilahlatehditediyordu.Öylesinirlenmiştiki,tetiğiçekti;fakatmermikadınııskalayarakpenceredendışarıyöneldiveOpus’aisabetetti.BirinsanAşahsınıöldürmeyeteşebbüseder,fakatBşahsınıöldürürse,oBşahsınıöldürmektensuçlusayılmalıidi.Savcınınulaştığısonuçbuydu.Dolayısıyla,dokuzuncukattakiyaşlıadam,cinayettensuçluydu.Busuçlamaylakarşıkarşıyakaldığında,adamda,karısıdaçokşaşırdılar.Çünkü,tetiğiçekerkenadamda,karısıdasilahındoluolmadığındankesinlikleemindiler.Yaşlıadamuzuncabirsüredenberiboşsilahlakarısınıkorkutmayıalışkanlıkhalinegetirmişti.Bunukarısıdabilir,oyüzdenadamıntehdidinepekaldırmazdı.Kısacası,adamınkarısınıöldürmekasdıyoktu;silahındoluolduğunudahibilmiyordu.Böylece,Opus’unöldürülmesibirkazaoluyordu;silahkazaradoldurulmuştu. Araştırmalaradevamedilince,ölümcülkazadanyaklaşıkaltıhaftaönceyaşlıçiftinoğlunusilahıdoldururkengörenbirtanıkortayaçıktı.Anlaşıldığınagöre,yaşlıkadınoğlundanmalidesteğiniçekmiştivebabasınınannesinisilahlakorkutmatemayülünübilenoğul,annesinicezalandırmakasdıyla,babasınınannesinivuracağınıumarak,gizlicesilahıdoldurmuştu.Annesiölecek,babacinayettensuçlanacak,mallaroğulakalacaktı.ArtıkolayyaşlıçiftinoğlununRonaldOpuscinayetindensorumluolduğunoktasınagelmişti. Tambusıradasavcınınkarşısınayenibirvirajçıktı.Araştırmalaradevamedilince,geçenaltıhaftaiçindeanneylebabasınınsilahlatehdidevaranbirtartışmayaşamamaları,dolayısıylaannesininölümünübirtürlübaşaramayışınedeniyle,oğlunumutsuzluğununarttığıanlaşıldı.Bu,onu23Mart’taonkatlıbinanıntepesindenatlayarakintiharetmeyeitmişti.Ancak,ölümüplanladığıgibiolmamıştı;dokuzuncukatınönündengeçerkenbabasınınboşzannettiğisilahıtetiklemesiyleannesineisabetetmeyippencereyesekenkurşununkafasınaisabetetmesinedeniyle,RonaldOpus’unhayatısonaermişti.

Dosyaintiharolarakkapatıldı.

GİDECEĞİMİZYERİSEÇENBİZMİYİZ?

İnsanıncüz-iihtiyariadıverileniradesiönemsizgibigörünmekleberaber,kâinattageçerliolankanunlardanistifadeederekbüyükişlerinmeydanagelmesinesebepolmaktadır. Birapartmanınüstkatının lütuflarla,bodrumkatının ise işkencealetleri iledoluolduğunu ve bir şahsın bu apartmanın asansörü içerisinde bulunduğunu farzediniz.Kendisineapartmanınbudurumudahaönceanlatılmışolanbuzat,üstkatındüğmesinebastığındalütfamazharolacak,altkatındüğmesinebastığındaiseazabadüçârolacaktır. Buradairadeninyaptığıtekşey,sadecehangidüğmeyebasılacağınakararvermesiveteşebbüsegeçmesidir.Asansörise,ozatınkudretveiradesiyledeğil,belirlifizikvemekanikkanunlarlahareketetmektedir.Yâniinsanüstkatakendiiktidarıileçıkmadığıgibi,altkatadakendiiktidarıileinmemektedir.Bununlaberaberasansörünnereyegideceğinintayini,içindekişahsıniradesinebırakılmıştır.

İnsanınkendiiradesiileyaptığıbütünişler,buölçüyledeğerlendirilebilir.MeselaCenâb-ıHak,meyha-neyegitmeninharam,camiyegitmeninsefaziletliolduğunuinsanlarabildirmişbulunmaktadır.İnsanbedeniisekendiiradesiile,misaldekiasansörgibiherikiyeredegitmeyemüsaityapıdadır.

Kâinattakifaaliyetlerdeolduğugibi,bedeniçindekifaaliyetlerdedeinsanıniradesisözkonusuol-mamaktaveinsanbedeni,kanun-ukülliadıverilenİlahikanunlarlahareketetmektedir.Fakatonunnereyegideceğinintayini,insanıniradeveihtiyarınabırakılmıştır.Ohangidüğmeyebasarsa,yaninereyegitmekisterse,bedenorayadoğruhareketetmekte,dolayısıyladagideceğiyerinmükafatıveyacezasıoinsanaaitolmaktadır.

KADERİNHİKAYESİUzunzamanöncebirülkevarmışrefahiçindeyasayan.Ülkeninrefahiçerisindeyaşamasınınsebebiiyiyürekli,dürüstkralıimiş.Kralzamanzamantebdilikıyafetülkeyidolaşır,halkınındertlerinidinler,sorunlaraçözümbulurmuş.Geneböylebirgündekraldolaşırken,yoludağbaşındabirgölkenarınadüşmüş.Gölünkenarındakiağacındibineçökmüşaksakallıbirdede,birelindebirkese,diğerindebirkese.Birindenbirtasalıp,diğerindenaldığıtaşabağlayıpgöleatıyormuş.Buişeepeybirsüredevametmişvenihayetbittiğinde,dedeyolunagitmeküzereayağakalkmışvekrallagözgözegelmiş.Kraldedeyesormuş"dedebütünbirgünseniizledim,senneişyaparsınanlayamadım"demiş.Dedekralınsorusunusöylecevaplamış"oğlumbeninsanlarınkaderlerinibirbirinebağlarım","Pekiensonkiminkaderinibirbirinebağladın","KralıngüzelkızıileuşağıAhmet'inkaderinibağladım"demişaksakallıdede,Kralbucevabialıncadünyasıkararmış.Biryandagüzellergüzeliapakbiricikkızı,ülkeninprensesi,diğeryandaolmamışoğlukadarsevdiğizenciuşağıAhmet.Neyaparım,nasılederdeAhmet'ebirzararvermedenbukaderibozarımdiyedüşünereksarayınyolunututmuş.SarayagidincehemensevgiliuşağıAhmet'ihuzurunaçağırmışveona"oğlumAhmetsanabirmektupvereceğim,bumektubualacakveGüneş’egötüreceksin"demiş,Kralasorgusualedilmez.BiçareAhmetmektubuve

yolluğunualarakdüşmüşbilinmezyollara.Düşmüşkinedüşmek.BabasıkadarsevdiğiKral'ıonabirgörevvermişveobugöreviyerinegetirmeli,amanasıl?Günlercederetepedemedenyolgitmiş.Nihayetyorgunluktanbitkinhaldeikengördüğübiruluağacıngölgesindedinlenmeyekararvermişveuykuyadalmış.Uyandığındabirdenegörsün...ağacınazötesindebirgöl...ogölkiüzerinegünesinaksivurmuş..."KralımındediğiGüneşbuolsagerek"diyerek,üzerindesadecekülotukalıncayakadarsoyunarakatmışkendinigöle.Dibedoğruyüzmüş,yüzmüş,yüzmüş....Taadipte,günesinaksinintükendiğiyerdebirdenegörsün....Şahanebirhazinesandığı...almışsandığıçıkmışyüzeye...çıkmışama,AhmetartıkzencideğilbembeyazbirAhmet...sadecekülotununolduğubölgeeskirenginitaşıyor."Varbuistebirhikmet"demişveaçmışsandığı.Sandıkgerçekbirhazinesandığı,içindebinbirtürlümücevheratilebirlikteüzerinde"Güneş’tenKral'a"yazanbirzarf.Ahmetneyapacağınıbilemezhalegelmişbiranda.Yenirengiveyaşadıklarıileülkesinedönüncekimseninkendisineinanmayacağınıdüşünerek,ülkesinezenginbirtüccarkimliğiiledönmekararıalmış.Dönünceülkesine,düşleribirbirgerçekleşmiş.Ahmet'in...ÜlkesininbuyenidürüstveyakışıklıtüccarıilegüzellergüzelikızınıevlendirmeyekararverinceKral,dünyalarAhmet'inolmuş.KralvermişvermesinekızınızengintüccaraamaaklıdabiryandanoğlugibisevdiğivehiçbirhaberalamadığıuşağıAhmetdeimiş.GelzamangitzamandamadıilebirliktebirziyafetyemeğindeikenyeredüsenbirçatalıalmakiçineğilinceAhmet,şalvarınınkenarındankabaetigözükmüş...BunugörenKralgözlerininanamamış.Yemekbitipdeodasınaçekilecekikenherkes,koridorunsonunailerleyendamadınınarkasındanseslenivermişKral"Ahmet!..."Ahmetsenelersonraduyuncagerçekadını,gayriihtiyarikendisineseslenenKraladönüvermişve"neleroluyorAhmet,evladımanlatbaşındangeçenleribana"diyenkralınabütünolanlarıbirbiranlatmış...BununüzerineKral"PekiGüneşbanabirşeygöndermedimi?"diyesoruncadahemenodasınakoşarak,sandıktançıkanmektubualmışveKral'avermiş,mektuptasusatırlaryeralıyormuş...GÜNEŞEYAZIYAZILMAZ....YAZILANYAZI...ISEBOZULMAZ....!

Nükte...

RivâyetolunduğunagörebirhırsızıyakalayıpHz.Ömer'egetirdiler.Hz.Ömer(ra)

ona:

-Niçinçaldın?diyesordu.Hırsız:

-ÇaldımsaAllah'ıntakdîriyleçaldım.Allahböyletakdîretmiş,diyecevabverdi.

Hz.Ömerbucevabahiçbirşeydemedi,yalnızemirveriphırsızlıkcezasıolarakelini

kestirdiveayrıcadadayakattırdı.Kendisineniyeböyleikicezaverdiğisoruldu.

-Elkesmekhırsızlıktan,dayakdaAllah'ayalanveiftirasındandolayı,cevabınıverdi.