KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE … YE.pdf · Aşağıda Tablo 1’de bireyin öğrenme yolları verilmektedir: ... aile ve kitle iletişim ... terimleri kadar

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE

YETKN ETM

Bu Proje Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyeti tarafndan ortaklaa finanse edilmektedir.

Bu yaynn ieriinden yalnz ECORYS Danmanlk ve Mhendislik Ltd. ti. liderliindeki Konsorsiyum sorumlu olup, yayn hibir ekilde Avrupa Birliinin grlerini yanstmamaktadr.

NDEKLER

5.BLM YETKN ETM - SUNU ..................................................... 3

Yetikin Eitimi ................................................................................................. 91. Yetikinlerde renme ve Yetikin renmesinin Temel Varsaymlar .......... 11 1.1. Yetikin ...................................................................................................... 11

1.2. Yetikinlerde renme ........................................................................... 12

1.3. renen Olarak Yetikinin zellikleri ..................................................... 13

1.3.1. Benlik kavram ........................................................................................ 13

1.3.2. Yaantnn (deneyimin) Rol ................................................................. 14

1.3.3. Bilme Gereksinimi ................................................................................ 14

1.3.4. renmeye Hazr Olma ........................................................................ 15

1.3.5. renme ynelimi ................................................................................ 15

1.3.6. renmeye Gdlenme ....................................................................... 16

2. Eitimde Kolaylatrclk Rol ve Uyulmas Gereken Temel lkeler .............. 17

2.1. Kolaylatrclk Rol: Demokratik ve birliine Dayal Bir aba .......... 17

2.2. Yetikin Eitiminde Temel lkeler ............................................................ 17

2.2.1. Konuya ilikin yeterlilik ................................................................... 17

2.2.2. lk zlenim ....................................................................................... 18

2.2.3. Kurallar oluturma ......................................................................... 18

2.2.4. Aktif katlmn tevik edilmesi ........................................................ 18

2.2.5. Geri bildirim .................................................................................... 19

2.2.6. Farkl grlere sayg ve eitlik ..................................................... 20

2.2.7.Sk tekrarl renme ....................................................................... 20

2.2.8. Aralkl renme ........................................................................... 20

2.2.9. ok duyu organna dayal renme ............................................. 21

2.2.10. renmenin transferi ve anlam olan bilgi ................................ 21

2.2.11. Kendini deerlendirme .............................................................. 22

3. renmeyi Engelleyen ve Gletiren Durumlar ........................................... 22

3.1. Sklma ....................................................................................................... 22

3.2. Karmaklk ............................................................................................... 22

3.3. Rahatsz olmak .......................................................................................... 22

3.4. Korku ......................................................................................................... 23

3.5. Serbest iletiimin engellenmesi ............................................................. 23

4. Yetikin Eitimi Programlarnn Planlanmas ve Ynetimi ................................ 23

4.1. htiya Belirlemenin nemi ..................................................................... 24

4.2. Program Amalar ..................................................................................... 25

4.3.renmeYaantlar ................................................................................. 26

4.4.YetikinEitimindeEnokKullanlanTeknikler ..................................... 27

4.4.1.IsnmaTeknikleri .............................................................................. 27

4.4.2.AnlatmTeknii ............................................................................... 27

4.4.4.GrupTartmas .............................................................................. 28

4.4.5.rnekOlayTeknii ........................................................................ 28

4.4.6.RolOynama .................................................................................... 29

4.4.7.VzltGuruplar .............................................................................. 29

4.5.ProgramnUygulanmas ........................................................................... 29

4.6.Deerlendirme ........................................................................................ 29

4.6.1.TepkiDeerlendirme .................................................................... 30

4.6.2.renmeyiDeerlendirme .......................................................... 30

4.6.3.SonularDeerlendirme ............................................................ 30

SONU ................................................................................................................... 31

KAYNAKLAR ............................................................................................................ 32

ETM PROGRAMI AKILARI .................................................................. 33

EKLER ..................................................................................................... 43

ETM PROGRAMI SLAYTLARI ............................................................... 51

YETKN ETM

5.BLM

YETKN ETM

Editrler: Ebru Hanbay akr (Proje Toplumsal Cinsiyet Kilit Uzman)In Grel (Proje letiim Kilit Uzman) - Nur Otaran (Proje Uzman)

Hazrlayan: Prof. Dr. Meral Uysal

8

KADINA YNELK ALE DDETLE MCADELE ETM SET

9

YETKN ETM

YETKN ETM

Eitim szcnn ngilizce karl olan education, Latince beslemek anlamna gelen educare ve bir eye doru gtrmek anlamna gelen educere kavramlarndan tretilmitir. Pek ok tanm yaplan eitim, genel anlamda insann iinde yaad toplumda uygulama deeri olan yetenek, yneli, duygu, dnce ve davranlar yine kendi yaants yoluyla oluturma, gelitirme ve deitirme sreci olarak tanmlanabilir (Duman, 2007). Freire (2007) iin eitim insanlarn iinde yaadklar toplumda kendi gerekliklerine eletirel bir yaklamla bakmalarna ve onu dntrmelerine yardm edecek bir zgrleme pratiidir. renme ise bireyin evresi ile etkileimi sonucunda oluan bilgi, beceri ve tutumlarnda kalc iz tayan deiikliklerdir. renme kastl ve planl bir sre olan eitimi de iine alr. Ama her renme planl bir eitim srecinin sonucu deildir. Birey yaam boyunca renmeyi farkl biimlerde srdrr. Yaam boyu renme kavram, bireyin farkl renme yollarnn tmn ierir. renme, renen, reten ve renilenler arasndaki etkileimin sonucudur. renenin ve retenin belli bir amacnn olmas ya da olmamas sreci belirler. Aada Tablo 1de bireyin renme yollar verilmektedir:

Tablo 1: Bireyin Yaam Boyu renme Yollar

renen reten

C Amasz (kastsz)

Amal(kastl)A

rgn EitimYaygn Eitim

CAlgn Eitim

(nformal)

Amasz(kastl)B

Algn Eitim(nformal)

DRastlantsal renme

retenin ve renenin belli bir amac olmas durumunda renme A kutusu hem renenin, hem retenin belirli amalar gerekletirmek iin isteyerek ve bilerek (kastl olarak) katldklar eitim/ retim etkinlikleridir . reten ve renenin kastl olduu renme trnde retimin hedefleri nceden bilinir, eitim programlar bu hedeflere gre planlanr, eitim ortam bunlara gre dzenlenir. Eitim hedefi, eitim etkinlikleri sonunda kazanlan davranlar gsterir. rgn ve yaygn eitim programlar bu kmeye girer.

retenin belli bir amac olduu renenin amac olmad durumda renme B kutusu retenin renme srecine kastl olarak girdii, renenin ise bilerek ve isteyerek katlmad renme durumunu vermektedir. Kitle iletiim aralar yoluyla renme buna en gzel rnektir. Bu tr renme algn/informal eitim bal altnda ele alnmaktadr.

10


retenin belli bir amacnn olmad, renenin amacnn olduu durumda renmeAlgn renme bal altnda ele alnan bu tr renme bireysel renme bamsz renme, olarak da adlandrlmaktadr.. Bu durumda renen birey kastl olarak bir konuyu incelemekle, o konuda yaynlar okumakta, ya da deney yapmaktadr. Birey kastldr ancak karsnda ona kastl olarak retmeyi amalayan bir reten yoktur (C kutusu).

retenin ve renenin amasz olduu durumda renme Birey gnlk yaamnda, evresindeki uyarclara ounlukla rastlantlara dayal olarak srekli iletiim iindedir; evresindeki insanlarla srekli iletiim halinde bulunur. Buna doal iletiim de diyebiliriz. Bu yolla birey, srekli renir. Doal etkileimler sonucunda birey, etkileim trne gre, kendisi ve toplum bakmndan uygun davranlar kazanabilecei gibi uygun olmayan davranlar da edinebilir. Bu yolla renmede, birey kastszdr ve evrede de kastl bir dzenleyici yoktur (D kutusu).

Toplumsal cinsiyete ilikin rendiklerimiz ou zaman kltreldir; evre, aile ve kitle iletiim aralar gibi rastlantsal ve informal renmeler sonucu oluur.

Kutu 1

renme yetikinler iin gndelik yaamn bir parasdr. nsanlar yaamn her alannda ve her aamada farkl kaynaklardan farkl eyler renir.

Yetikin Eitiminin Genel zellikleriYetikin eitimi toplumda yetikin olarak dnlen kiilerin ihtiyalarna gre dzenlenmi olan ve yetikinlerin renmelerine olanak salamak zere planlanan dzenli iletiim sreci olarak tanmlanabilir. Bu iletiim srecinin temel zellikleri unlardr:

1. Yetikin eitiminin hedef grubuna, herhangi bir rgn eitim kurumunun tam zamanl programlarna devam eden belli ya grubundaki ocuklar ve genler dnda kalan herkes girmektedir.

2. Yetikin eitimi hedef gruplar belli, amalar dzenli ve planl bir eitimdir.

3. Yetikin eitimi, amalanan eitimin ierii ne olursa olsun, dzenlenirken ve uygulanrken, yetikinlerin bireysel zelliklerinin dikkate alnd, kurallarn esnek tutulduu bir eitimdir.

4. Yetikin eitimi programlarnn ieriini bireyin ve toplumun ihtiyalar belirler. Yetikinlerin renme ihtiyac duyduklar her konu yetikin eitiminin kapsamna girer. Yetikinlerin renme ihtiyalar eitlenmitir.

Yetikin eitimi programlar be temel grupta ele alnmaktadr (lLowe,1985):

1. Tamamlama eitimi. Okul eitimine denklik salayan okuma yazma programlar, yetikinlere sunulan ak eitim programlar, dardan bitirme programlar bu balk altnda ele alnabilir. Bu programlar rgn eitimin eksikliklerini tamamlamaya ve diploma kazanmaya yneliktir.

11

YETKN ETM

2. Mesleki ve teknik yeterlilik iin eitim. Yetikinlerin yeni bir meslek edinmelerine, sahip olduklar meslekteki niteliklerini gelitirmelerine ve mesleki yenilikleri izlemelerine olanak salayan eitimdir.

3. Daha iyi salk, refah ve aile hayat iin eitim. Toplumsal yaamn niteliini ykseltmeye dnk programlardr. Salk eitimi, ana-baba eitimi, beslenme eitimi, nfus planlamas eitimi gibi.

4. Yurttalk eitimi -siyasal ve toplumsal yeterlilik iin eitim. Bireyin iinde yaad toplumun siyasal ynetimine katlmasn, aktif bir yurttalk bilinci ve demokratik bir anlay gelitirmesini amalayan programlardr.

5. z-doyum iin eitim (kendini gerekletirme). Bireylerin renmekten mutlu olduklar, doyum saladklar programlardr. Mesleki bir ama gtmeyen sanat, spor ierikli programlardr.

Mesleimizin gerei olarak eitici niteliklerimizi gelitirmeyi amalayan eitici eitimi programlar mesleki ve teknik yeterlik gelitirme programlar iinde ele alnabilir. te yandan bu program kendi yaammza ilikin edindiklerimiz daha iyi salk, refah ve aile hayat iin eitim programlar iinde de ele alnabilir.

1. Yetikinlerde renme ve Yetikin renmesinin Temel Varsaymlar

Yetikin eitiminde yetikinlerin zellikleri nemli bir rol oynamaktadr ve eitim yaklam bu zellikler dikkate alnarak ocuklarn eitiminden farkllklar gstermektedir. Bu blmde ncelikle yetikin tanmlanm, zeka ve renme yetenei zerinde durulmu ve yetikinlerin renmesine yardm etme bilim ve sanat olarak tanmlanan andragoji yaklamna gre yetikin renmesinin temel varsaymlar aklanmtr.

1.1. Yetikin

Yetikinlik ,bebeklik, ocukluk, ergenlik, terimleri kadar ak bir kavram deildir. Yetikinlik, yaamn ocukluk ve genlik dnemine gre ok daha uzun bir dnemi kapsar. Yasal olarak ou zaman 18 st ya dnemine denk der.

Yetikin, szc Latince bymek fiilinden gelmektedir. Dolaysyla yetikin en basit tanmla bym kiidir. Yetikinliin, biyolojik ve toplumsal yalanma ile bir tutulmas ortak ynelimlerden birisidir. Biyolojik yalanma insan organizmasnn yap ve ileyiinin zaman iinde deiimine dayanr. Bu adan bakldnda bireyin retebilecek yaa gelmesi, bir baka anlatmla ergenlik dnemine girmesi biyolojik olarak yetikin olmay belirler. Toplumsal yalanma ise, bir bireyin zaman iindeki rolleri stlenmesi ve terk etmesindeki deiimlere dayanr.

12


Ya normlar. Birey doumdan lme, hem toplum tarafndan dzenlenmi evrelerden, hem de biyolojik evrelerden geer. Toplum, deiik yalarda olunacak ve yaplacak eyleri tanmlar, buna ya normlar ad verilir. rnein bir erkek ya da kadn iin en uygun okulu bitirme, evlenme, ocuk sahibi olma, emekliye ayrlma yan toplum belirler. Ya normlar bazen resmi kurallarla da dzenlenebilir. rnein seimlerde oy verme ya, asgari evlenme ya, src belgesi alma ya, emekliye ayrlma ya byledir. Ya normlar yaa uygun roller konusundaki beklentiler asndan gayri resmidir. Toplumun bireylerden yana uygun davranmas konusunda beklentileri vardr. Toplumda, bir i-meslek sahibi, e, anne, baba gibi rolleri yerine getiren kii yetikindir dediimizde yetikinin toplumdaki sorumluluklarna vurgu yapyoruz demektir. Bamszlk. Yetikinlik psikolojik adan tanmland zaman bamszlk ile ilgili bir kavramdr. Kendi yaamlarn ynetme sorumluluunu stne alan, kendi kararlarn vermeye kendini hazr hisseden kii yetikindir. Kiinin kendi kararlarn verme yetenei, bir baka anlatmla z ynetimli olmaya ilikin benlik algs, yaamn erken dneminde balayarak, biyolojik olarak olgunlatka, toplumdaki eitli rolleri yerine getirmeye baladka, birikimli olarak geliir ve birey i sahibi olduunda, evlendiinde kendisinin ve toplumun gznde yetikinlik stats kazanr. Gnmzde daha eitimli ve daha st sosyo-ekonomik dzeylerde yetikinlik eiinin daha ileri yalara telenmesi ynnde bir eilim olduundan da sz edebiliriz.

Yetikinlerin deneyimleri ve gerek yaam sorunlar belirleyicidir. Yetikinden beklenen rencilik rol, yetikin olmann getirdii rol ve sorumluluklara gre ikinci plandadr. Yetikin eiticileri, yetikinlerin toplumdaki temel rolnn ncelikle sz edilen sorumluluklar yerine getirmek olduunu ve eitimin, bu sorumluluklar dikkate ald ve renmenin ierii bu sorumluklarla ilikilendirdii taktirde yetikinler iin anlaml olacan dikkate almaldr.. Yetikinlere verilecek eitim ocuk ve genlere verilen eitimden farkldr, ve farkl eitim yaklamlar gerektirir.

1.2. Yetikinlerde renme

Yetikinlerin renme yetenei konusunda nc aratrmalardan birisi 1928 ylnda Thorndike tarafndan yaplmtr. Bu aratrma yetikinlerin de renebildiini ve yalanan kimsenin zeksnn anlaml bir biimde azalmadn gstermektedir. Genel salk ve enerji, renmeye ilgi duyma ve frsatlar renmeyi zekdan daha ok etkilemektedir (Aktaran, Blbl,1991). Yetikinlerde renme psikolojisi ile ilgili yaplm aratrmalar topluca deerlendirildiinde yetikinlerde:

Tepki hznn azald, yani renme hznda dmenin olduu,

Problem zme yeteneinde gerilemeler olduu,

Devinsel becerilerin geriledii, buna karlk szel yetenek ve kavray bakmndan ilerlemeler olduu grlmektedir.

Aratrmalardan kan ok nemli bir bulgu, balangta eriilmi eitim dzeyi ne kadar yksekse, zihinsel gerileme de o denli az olmaktadr. Eitim dzeyi dk olup, sradan ilerde alanlarda zihinsel gerileme daha ok olmaktadr. Buna gre renme yetenei aralksz kullanma ile korunabilmektedir. Yal kimseler kendi hzlarnda genler kadar renebilmektedir.

13

YETKN ETM

Yetikinlerin yan ilerlemesine bal kayplarn evrenin etkisi telafi etmektedir. Muhakeme, hz ve alglama kayplarna kar, zihinsel faaliyetlerin canlln srdrmesi kaydyla, tecrbe ve bilgi bu kayplar dengelemektedir. Burada gdlemeye bal faktrlerin de rol oynadn syleyebiliriz. Yetikinler renme abalarn, zellikle kendi kiisel ilgilerinin topland tecrbe alanlarna younlatrabildikleri takdirde renmeye devam edeceklerdir.

1.3. renen Olarak Yetikinin zellikleri

Yetikin eitimi, yetikinlerin renmeye ilikin olarak ocuk ve genlerden farkl zellikleri olduu ve bu zelliklerin renme srecine nasl yanstlmas gerektii ile ilgilenir. Bu farkllklar yetikinlerin ocuk ve genlerden farkl olan psikolojik zelliklerini ve toplumun onlardan beklentilerini kapsayan toplumsal ve kltrel zeliklerini kapsar. Malcolm Knowles(1996) tarafndan gelitirilen ve yetikinlerin renmelerine yardm etme bilim ve sanat olarak tanmlanan Andragoji yaklamna gre renen olarak yetikinin benlik kavram, deneyimleri, gereksinimleri, renmeye hazr olmas, renme ynelimi ve isteklilii renme srecini etkiler.

1.3.1. Benlik kavram

Benlik kavram, psikolojik olarak olgunlama ile ilgili bir kavramdr. Ben kavram, kiinin kendisini nasl tand, nasl tanmlad ile ilgilidir. Benlik kavramnn gelimi olmasnn anlam, yetikinin bamsz bir birey olarak, kendi kararlarn vermeye ve sonularna katlanmaya kendisini hazr hissetmesi, bir baka anlatmla z ynetimli olmasdr. Kii benlik algsna ulatktan sonra, bakalarnn da kendini ynetme yeteneinde olduunu grmelerini bekler. Benliklerini tehdit altnda hissettikleri zaman anlaml renme gereklemez ve eitimden uzaklaabilir. Bu nedenle yetikinlerin aadaki zellikleri yetikin eitiminde gz nnde bulundurulmaldr:Yetikinler;

Kendilerine olgun bir insan gibi davranlmasn, saygl olunmasn beklerler. Kendilerini ocuk gibi gren eitim deneyimlerinden holanmazlar.

Alngandrlar, baarszlktan, bakalarnn yannda kk dmekten ekinirler, korkarlar.

Eitimde pasif alc olmaktan holanmazlar, aktif rol almak isterler. Kendi renme yaantlarn planlama ve yrtmekten haz duyarlar. Kaydettikleri gelimeyi deerlendirmeye katlma gereksinimi duyarlar.

Gereksiz, sk otoriteden holanmazlar, kendi renmelerini kendileri kontrol etmek isterler.

Eitim dzeyleri dkse kendilerine kar bir gven eksiklii duyabilir, bu durum onlarn eitime olan ilgisini azaltabilir, gven duygularnn gelitirilmesine ihtiya duyarlar.

Kendi kendilerini deerlendirmeleri iin frsat sunulmasn beklerler.

14


1.3.2. Yaantnn (deneyimin) Rol

Yaant bireyin evresi ile etkileiminin kendisi asndan ieriidir. Bir baka tanmla, yaant bireyin evresi ile etkileimi sonunda edindii davranlardr. ocuun yaantdan edindii deneyimi yetikine gre azdr. Yetikinin nceki yaantlarndan edindii deneyimler renmeyi etkiler. Gittike artan bir dizi yaant birikimi yetikinin kendisini tanmlar. Yaantlarnn deeri yetikin iin byktr. Bunun iin de kendisini yaantlarndan yararlanlmayan ya da bunlara pek deer vermeyen bir ortamda hissettii zaman, yaantlar ile birlikte kendisinin de reddedildiini dnr. Yaantlara yer vermeyen bir eitim otorite merkezlidir, ezberci bir eitim olur. ocuklarla yetikinlerin yaant bakmndan farkllklarnn eitim uygulamalar asndan sonular unlardr:

Yetikinlerin bakalarnn renmesine katkda bulunaca eyler daha oktur. Birok renme trnde yetikinlerin kendileri de zengin bir renme kaynadr.

Yetikinlerin yeni yaantlar ile ilikisini kurabilecekleri daha zengin yaant birikimleri olmas, yeni renmelerin onlar iin anlaml olmasna yol aar.

Yetikinler yerlemi alkanlklara ve kalp dncelere sahiptirler. Bu nedenle daha az ak fikirlidirler. Gemi renmelerine ters den renme yaantlarn reddederler. Davran deiikliklerine direnirler. Onlarn kalplam deer yarglarna ters dldnde eitimden uzaklaabilirler. O halde renme srecinde yetikinlerin yaantlar, bilgi birikimleri reddedilmemeli, hatalar bir renme frsat olarak deerlendirilmelidir.

Grup tartmas, problem zme, rnek olay gibi tekniklerin kullanlmas yaant yoluyla renmeye olanak verdii iin aktarmac teknie tercih edilmelidir.

1.3.3. Bilme Gereksinimi

Yetikinler bir eyi renmeye girimeden nce onu niin renmeleri gerektiini bilmek isterler. renme etkinliinin bir yetikin iin somut, gzle grlr, bir sorununa karlk gelen bir sonucu olmal ve bu da yetikin tarafndan aka grlmelidir. Bir baka anlatmla eitim program ile yetikinin yaam alan arasndaki ilikiyi yetikinin grmesi salanmaldr. Yetikinler herhangi bir etkinliin daha banda yararl ya da yararl deil biiminde bir izlenim gelitirebilirler. Eer yetikin katld eitim etkinliinin yararl olmayacana ilikin bir kanya sahip olmusa, katlma gds der ve eitimden vazgeebilir. Yetikinler ihtiyalarnn farknda deillerse, ihtiyalarnn farknda olmalar salanmaldr. Bu nedenle:

Amalar aka tanmlanmal, amalar ve ihtiyalar arasndaki ilikiyi grmesi iin yetikine yardm edilmelidir.

Eitici, bu amalara nasl ulalaca konusunda yetikinlere yol gsterici olmaldr.

Eitim yaplan gruplarda cinsiyetler aras eitsizliin farknda olmayan bireylerle kar karya gelmeniz olasdr. Eer bireylere bu konuda rendiklerinin kiiler aras ilikilerde sorunlarn zeceine ilikin bir farkndalk gelitirilirse, eitim ihtiyacn daha ok hissedebilirler ve programn amacna ulamas sz konusu olur.

15

YETKN ETM

1.3.4. renmeye Hazr Olma

Yetikinler ihtiyacna uygun olmayan renmeleri kabul etmezler. ocuklar bym ileri yataki bir yetikin ana baba eitimine ihtiya duymaz. Yetikinler ocuk ve genlere gre daha gerekidirler; grdkleri eitimin somut gereksinimlerine doyum getirmesini beklerler. Yetikinler aile, toplum ve meslek sorumluluklar ile ilgili konular renmeye hazrdrlar. Yetikinlerin gnll olmad, ihtiya duymadklar, renmek istemedikleri, sorunlarn zmeyen konularda eitime katlmalar ile yetikinlerin renmelerine yardmc olamayz. Kendilerinin renmeye hazr olu durumunu en iyi yetikinlerin kendisi belirleyebilir.

Yetikinlere sunulan eitim programlarnn, eitime katlmasna neden olan gdlerine, ihtiyalarna uygun olmas gerekir. Eitim hedefleri (bireylere kazandrlmas amalanan davranlar) bireylerin ihtiyalarna gre saptanmaldr. Bu nedenle:

Katlanlarn yaam alanlarna dair kapsaml bir bilgiye sahip olmak, katlmclar mmkn olduunca tanmak ve

Yetikinlerin ihtiyalarnn doru analiz etmek ve analizleri program planlama srecinde temel almak gerekir.

Yetikinler iin program planlama srecinde ihtiya analizi bu i konusunda deneyim ve bilgi sahibi olan uzmanlarn ii olmakla beraber, eiticilere den sorumluluklar da vardr. Eitim sreci balarken ve devan ederken eiticiler katlmclarn beklentilerini sormal, ifade edilmemi, ortaya kan yeni ihtiyalar ve durumlar karsnda gerekli esneklii gstermelidir. nceden planlanm olan yetikin eitimi programnn btn ngrleri kapsayamayabilecei gz nnde bulundurulmaldr.

1.3.5. renme ynelimi

Konu merkezli renme yerine sorun merkezli bir renme perspektifi yetikin eitiminde temel kouldur. Yetikinleri ocuklardan ayran temel zelliklerinden birisi yetikinin zamana bakdr. Genellikle ocua ynelen eitimin amac, ocuun kiiliini gelitirmek, topluma iyi bir ye olarak yetitirmek, ksacas ilerde atlaca yaantya hazrlamaktr. ocua ilerde karlaabilecei sorunlar zebilmek iin hazrlanm reeteler, zm yollar dizisi verilir. Yetikin ise bugn karlat sorunlarn zmne ynelmitir. Hemen uygulamaya dntrlmeyen renmeler yetikinler iin anlam tamazlar.

Kutu 2

Yetikin eitiminde eitim programnn arl, eiticinin retmesi zerine olmaktan ok, bireyin renmesi zerinedir. zlecek sorunlar, rnek olaylar vb. onlara yaplan konumalardan daha fazla frsat sunarlar. Kuramsal yaklamlar yerini sorun zme yaklamna brakmaldr.Yetikin eitimi programnn yaamla ba kurulmaldr.

Yetikin eitiminde yaamla ba kurmak iin rol oynama, rnek olay gibi almalarda gerek yaamdan seilen konular ele alnmal, katlmclarn konu ile ilgili yaantlarn renme ortamnda paylamalar salanmaldr.

16


1.3.6. renmeye Gdlenme

Yetikinler daha iyi i, yksek cret, iinde ykselme, iinde karlat sorunlar zme gibi dsal faktrlerin yan sra i doyumu, zsayg, yaam kalitesi, kiisel geliim gibi isel faktrlerle de eitime gdlenirler. ou zaman renmede dsal faktrler n plana km gibi grnse de isel faktrler de en az onlar kadar nemlidir. Amalarn neler olduunun bilinmesi, yetikinlerin eitim program ile balarnn glendirilmesi ve yetikinin daha iyi renmesi asndan nem tar. Yetikinlerin programn amalarnn belirlenmesine, etkinliklerinin dzenlenmesine katldklar durumlarda renmeye gdlenmesinin ykseldii grlmektedir. Kukusuz yetikinin katld programn sorunlarn zeceine inanmas, ihtiyalar ile program amalar arasndaki ilikiyi kurmas gdlenmedeki dier nemli faktrlerdir.

Eitime katlma gds kimi durumlarda yeni arkadalar edinme gibi sosyal ilikileri glendirme isteinden kaynaklanaca gibi kimi zamanlarda gndelik yaam sorunlarndan uzaklamann da bir arac olabilir. Eitim programnn kii asndan iletiimin glendirilmesi gibi sonular da olabilir. Baz durumlarda katlan asndan ynetsel otoritenin isteini yerine getirmenin salayaca yararlar da sz konusu olabilir. Buna gre:

Katlmclarn katlma gdlerinin belirlenmesi yetikinlerde program stratejilerinin bir paras olmaldr.

Yetikin eitimi etkinliklerinde sosyal programa da yer verilmelidir.

Andragojik yaklam her koula her kiiye btnyle uygulanmasa da yetikin eitiminde olmazsa olmaz bir koul olan eitimde demokratikleme ve yetikinlerin renmeye ilikin zelliklerinin eitim srecine yanstlmas bakmndan olduka gl sonular ortaya karmaktadr. zet olarak aadaki ilkelerin eitimde uygulanmasn nerir.

Kutu 3 Katlmclarn tannmas nemlidir. Eiticiler katlmclarn amalarnn, beklentilerinin

ve motivasyon (gdlenme) kaynaklarnn neler olduunu bilmelidir. Yetikinlerin kiiliklerine sayg gsterilmelidir. renme konusunda kendilerine

gven duygularn gelitirmeleri konusunda yardmc olunmaldr. Yetikinlerin renme yaantlarnn planlanmasna ve yrtlmesine katklarn

salanmaldr. Yaant birikimlerini reddetmemeli, hatalar bir renme frsat olarak

deerlendirilmelidir. Kuramsal ve aktarmac yaklamlar yerine, sorun zmeyi merkeze alan grup

tartmas, rnek olay incelemesi, rol oynama gibi tekniklere yer verilmelidir. Programn amalar aka tanmlamal, katlmcnn amalar ile rtmesi

salanmaldr.

Tm bu ilkeler yetikin eitimi srelerinin aktarmac, geleneksel ya da didaktik olarak ifade edilen, renenin edilgen, retilmeyi bekleyen ve paket edilmi bilginin alcs durumunda olduu, retmenin ise otorite, bilginin temel kayna olarak kabul edildii bir eitim anlayn deil, ibirliine dayal eitimin yetikinler iin uygun olduunu gstermektedir.

17

YETKN ETM

birlii, ortak amalar gerekletirmek iin birlikte alma anlamna gelir. birliine dayal renme ise maksimum renmeyi gerekletirmek iin rencilerin birlikte altklar bir grupla renme yaklamdr (Johnson, Johnson ve Holubec,1998) Gvenli ve ak bir iletiimin egemen olduu, gruba anlaml bir ballk gelitirmi grup yelerinin birbirlerini gelitirmek zere etkiletikleri, farkllklarn birbirinden renme iin bir frsat olarak kabul edildii retimdir. Byle bir renme srecinde hibir grup yesi ihmal edilmez ve srece katlr. birliine dayal renmenin katlm tevik ettii, farkl grleri dinleme becerisini gelitirdii, eletirileri yapc hale getirdii grlmektedir. Grup ruhu birlikte deiimi harekete geirir. retmen bir otorite kayna deil bir rehberdir ve bu rol renmeyi reten kolaylatrclk roldr.

2. Eitimde Kolaylatrclk Rol ve Uyulmas Gereken Temel lkeler

Yetikin eitimi byk lde retmen merkezli bir yaklamdan farkl olarak kolaylatrc olarak da ifade edilen eiticinin srete stlendii rol ile etkili hale gelir. Aada kolaylatrcnn bu rolnn ne olduu aklanmaktadr.

2.1. Kolaylatrclk Rol: Demokratik ve birliine Dayal Bir aba

Eitici klasik eitimden farkl olarak yetikin eitiminde retici bir rehber, bir kaynak kii olmaldr. Eiticinin bu rol kolaylatrclk olarak ifade edilebilir. Kolaylatrc yetikinin renmesini kolaylatran koullar salar. Bu anlamda retim sreci renen ve kolaylatrcnn karlkl olarak zerinde anlat, demokratik ve ibirliine dayal bir aba olmaldr. Kolaylatrc eer, yetikin renmesi konusunda alannda yeterli, gvenli, sabrl, istekli, kendi snrllklarn kabul eden bir rol benimseyerek renme srecine katlyorsa yetikinlerin renmesine yardmc olabilir. Kolaylatrcnn grevleri temelde katlmaya ve renmeye tevik eden, cesaretlendirici, gven duygusunu oluturan bir renme atmosferinin yaratlmas ve renmeye yardmclk olmak zere birbirinin iine geen iki temel kategori altnda ele alnabilir.

2.2. Yetikin Eitiminde Temel lkeler

Kolaylatrcnn yetikinlerde etkili bir renme yaantsnn gerekletirilebilmesi iin aada verilen ilkelere uymas beklenmektedir.

2.2.1. Konuya ilikin yeterlilik

Eitim etkili bir iletiimin sonucu olarak grldnde, kolaylatrcnn renilmesi planlanan konuya ilikin olarak yeterli olmas, hazrlkl olmas renene yardm edebilmesinin temel kouludur. Bu ayn zamanda katlmcya sayg gsterildiinin de bir gstergesidir. Eer kolaylatrc sahip olduu bilgilerle gvenilir bir kaynak olarak kabul edilirse ondan gelen mesajlarn da kabul edilme olasl artacaktr. rnein, kadna ynelik iddetle ilgili yasal dzenlemeleri bilmiyorsanz bu konuda yetikinlerin renmesine yardm eden kolaylatrc roln yerine getiremezsiniz.

18


2.2.2.lk zlenim

Kolaylatrc iyi bir n hazrln yannda derse balarken kendisini tantmal, dersin, konunun hedeflerini aklamal ve renmenin karlkl ibirliine dayal bir sre olduunu, katlmn tevik edildiini belirtmelidir. Bylelikle daha balangta olumlu renme atmosferinin yaratlmasna katkda bulunacaktr. Herhangi bir yetikin eitimi almasnn balangcnda elde edilen ilk izlenimin olumlu ya da olumsuz olmas gerek durumu yanstmasa da programn baarsn etkileyecektir. Bu nedenle srecin daha banda olumlu bir izlenim yaratmaya dikkat etmek gerekir.

2.2.3. Kurallar oluturma

Eitim programlarnda katlmclarn uyacaklar kurallar, programn banda ak hale getirilmelidir. Kurallar kat ve gereinden fazla olmamaldr. Kurallarn bir blm ynetmeliklerde yer alm olabilir, bir blmn de retici/kolaylatrc koyabilir, baz kurallar da katlmclarla birlikte kararlatrlabilir. Varsa ynetmelik maddeleri programn banda aklanmal, retici kendi isteklerini sebepleri ile birlikte aklamal, dier hususlar da tartlarak birlikte kararlatrlabilmelidir. Bunlar yaplabilirse ilerde krgnlklar ve sorunlar azalacak, gereksiz tartmalar nlenebilecektir. Ayrca renenlere saygnn bir gerei olarak dersin balang ve biti saatlerine zen gstermelidir.

2.2.4. Aktif katlmn tevik edilmesi

Aktif renmenin salanmas byk lde aktarmc yaklamdan vazgeilmesi, tartma ynteminin tercih edilmesi, katlmclarn birey ya da grup almalarna tevik edilmesi ile ilgilidir. Eitici ile katlmclar arasnda karlkl soru sorma ve cevap vermeye, gr aklamaya dayal bir renme sreci etkileimin younluunu artrr, renmeyi canl hale getirir. Etkileim katlmcnn renme motivasyonunu artrr ve renmede kalcl salar. Soru sorarken, sorular yantlarken ve bildirilen grleri dinlerken dikkat edilmesi gereken baz incelikler vardr:

Soru sormakKatlmclara konuya ilikin sorular yneltilmesi konuya ilginin canl tutulmas bakmndan nemli olduu gibi katlmclarn hazr olma dzeyine dair ip ular salar. Sorular olgular kefetmeye katkda bulunacak nitelikte olmaldr. te yandan balangta daha kolay sorular sormak, katlmclarn kendilerine gven duygularn gelitirebilir.

Soru sormaya tevik etmek Katlmclarn soru sormas ou kez renmeye ilikin bir isteklilie iaret eder. Ancak yetikinler, bulunduklar renme ortamlarnda, g ilikileri, alay edilme ve kk dme korkusu, yetersiz olarak alglanma korkusu gibi nedenlerle soru sormaktan ekinmilerse renme engellenmi demektir. Mutlaka soru sorma zendirilmeli hibir sorunun aptalca olmad aklanmaldr. Soru sormaya tevik etmenin n koulu etkili dinlemeden geer.

Sorular cevaplamakSorulan sorulara kar duyarl olduunu gsteren bir kolaylatrc/eitici renen ile ibirliine ynelik bir davran gerekletirmi olur. Sorulara ak ve net cevaplar verilmeli, renenlerin

19

YETKN ETM

sorduklar soru konusunda kafasnda karklk olmamasna dikkat edilmeli, o sorunun cevabnn renildiinden emin olunmaldr. Kolaylatrcnn, sorulan sorunun cevab konusunda emin deilse, konunu cevabn aratrp daha sonra bildireceini sylemesi doru bir yaklam olacaktr.

Cevaplar dinlemek

Sorulan sorulara kar katlmclarn cevap vermede istekli olmas etkileimin younluuna ilikin bir gstergedir. Cevaplar ayn zamanda konunun anlalp anlalmadna dair de gsterge oluturur. Sorulara verilen cevaplar dikkatlice dinlenmeli, cevaplar btnyle doru deilse bile yanl olan bildirilmeli ve cevabn doru ksm onaylanmaldr. Katlma iltifat etmek ve tevik etmek olumlu bir gdleyici olarak renmeyi pekitirir. Cevap verme konusunda renenlerin endielerinin olmas olumsuz renme atmosferine iaret eder.

2.2.5. Geri bildirim

Eitim ortam ayn zamanda bir iletiim ortamdr. Etkileimin gereklemesi geri bildirim srecinin etkili olarak iletilmesine baldr. Geri bildirim yetikine ve eiticiye yarar salar. Eitici ilettii bilginin yetikine doru olarak ulap ulamadn, rencilerin sorular olup olmadn, yeterince anlalp anlalmadn anlamak iin geri bildirime ihtiya duyar. Yetikinler de nasl bir ilerleme gsterdiklerini anlamak iin geri bildirime ihtiya duyarlar.

Kutu 4

Geri bildirim verme bireyin hangi ynde nereye doru gelieceine ilikin ip ucu veren yapc bir etkinlik olmaldr.

Yukarda sz edildii gibi aktif katlmn tevik edildii bir renme srecinde yetikin ve eiticinin karlkl olarak bir birlerine sorduklar sorular ve aldklar cevaplar geri bildirimlerin elde edilmesi asndan nemlidir. Geri bildirim sadece soru ve cevap sreci ile ilemez. Yetikinin renme srecinde gerekletirdii bir performans da eitici iin geri bildirim salar.

Unutulmamaldr ki, ou zaman szsz mesajlar (jestler, mimikler, beden duruu) szl mesajlara oranla daha gvenilir bilgi verir. renenin anlayp anlamad, sklp sklmad, dikkatinin devam edip etmedii szsz mesajlarndan rahatlkla anlalr. Aktif katlmn devam ettirilebilmesi szsz mesajlar dikkate alnd oranda artar.

Geri bildirimlerin elde edilebilmesi iin bavurulabilecek bir uygulama da snavdr. Geri bildirimin elde edilebilmesi iin snava bavuruluyor ise, bunun bir durum saptamas olduu hatrlatlmal, snav endiesi yaratlmamal, katlmclarn dk puanlar utanma konusu yapmamalar salanmal, sonular katlmclarla tartlarak snav renme iin bir frsata dntrlmelidir.

Hangi biimde verilir ise verilsin, geri bildirimin ilgili durumun hemen arkasndan olabildiince erken verilmesinde yarar vardr. Erken verildike geri bildirimin deeri artar. Araya zaman girdike anlamn yitirir.

20


2.2.6. Farkl grlere sayg ve eitlik

Yetikin eitimi gruplarnda farkl dnce, gr ve inanlara sahip kiilerin olmas muhtemeldir. Kolaylatrc farkl grlere sayg temelinde, herkese eit sz hakk tanmal, her farkl gr ve dncenin birbirinden renmek konusunda bir frsat sunduunu kabul etmelidir. Kolaylatrc ayrmcla kar olduunu, farkllklara sayg duyduunu hissettirmeli, davranlaryla da gstermelidir. Her trl ayrmcla dair aka yapmaktan kanmaldr. Katlmclar ayrmcla uradklar, eit grlmedikleri ynnde bir hisse kaplmlarsa, renme etkinliine katlm konusunda istekli olmayacaklardr.

2.2.7.Sk tekrarl renme

Unutma iin geen zaman insandan insana, konudan konuya deimekle birlikte, insanlar rendiklerini zamanla unuturlar. renilen bilginin sk sk tekrar (hatrlanmas) unutmay belirgin olarak azaltr. renilenler zaman zaman eitici tarafndan tekrar edilecei gibi, tekrar bizzat renenlerin kendisinin yapmas da yararl olur. ok tekrarl renme ilkesini uygulayarak unutmay belirgin bir biimde azaltabiliriz.

renilenlerin hatrlanmasnn en kalc yolu bireylerin rendiklerini kullanmalarn salamaktr. zellikle devinsel boyutta renmeler iin, yaparak uygulama ve renmelerin bu yolla tekrar davrann mkemmellemesini salar. Dier renmeler iin renme ortamnda rnek olay, rol oynama almas vb. etkinliklerle bireylerin rendiklerini uygulamalarna frsat yaratlmas nemlidir.

Sk tekrarl renmeyi salamak iin, daha nce ilenen konular hakknda zaman zaman soru sorulabilir.

Katlmclardan eitim srasnda kendilerine sunulan bilgilerle, daha nce rendikleri bilgileri karlatrmalar, ilikileri belirlemelerini istenebilir.

alma programnda, tekrar iin belirli zaman ayrmaldr.

Katlmclar hatrlamaya zorlayacak kk testler verilebilir. Ancak burada nemle vurgulanmas gereken nokta, bu tr uygulamalarn katlmcnn kendisine verilen bir geri bildirim olduunun hatrlatlmasdr. Test sonularnn gruba ilan edilmemesi olumlu bir yaklamdr.

Her dersin ya da nitenin sonunda, renilenler zetlenebilir, bu zetlemelerde katlmclarn aktif rol almalarn salanmaldr.

Yeni bir derse ya da niteye balarken, bir nceki ders ya da nitede renilenler ksaca tekrarlamaldr. renilenlerin tekrar, olanaklar lsnde, soru sorarak katlmclara yaptrlabilir.

2.2.8. Aralkl renme

Beynin ikinci bir grup olguyu kabul etmeden nce, daha nceki bir grup olguyu zmlemek iin zamana gereksinimi vardr. Bu nedenle, bir konunun, hi ara verilmeden retilmesi yerine, uygun aralklar verilerek retilmesi, renmeyi kolaylatrc, renilen daha uzun sre hatrda kalmasn salar. Aralkl renme, bir sonraki konuya gemeden nce, daha nce ilenen

21

YETKN ETM

konularn hatrlanmas ve gzden geirilmesi frsat verdii iin de renilenlerin unutulma orann azaltmaktadr. Her 45- 50 dakikalk oturum sonunda 10 dakikalk dinlenme aras vermek uygun olur.

2.2.9. ok duyu organna dayal renme

renmede renenlere maksimum girdi salamak iin, en az iki ya da daha ok duyu organna hitap edecek yntemler kullanlmaldr. nsanlar rendiklerinin ounu grme yoluyla elde etmektedir. Bu nedenle, grsel aralar mmkn olduu kadar fazla kullanlmasna zen gstermelidir. Bu konuda unlar nerilebilir:

Bir dersin ilenme yntemini belirlerken mutlaka grsel aralarn kullanlmasna yer verilmelidir.

Eer ders ilenirken gerek ara-gereler kullanlyorsa ya da bir rn elde ediliyorsa, rencilerin bunlara dokunmalarna, bunlar koklamalarna, tatmalarna izin verilmelidir.

Bir ey hakknda konumak yerine gerek nesne ya da grsel malzeme olarak snfa getirilmelidir.

2.2.10. renmenin transferi ve anlam olan bilgi

Yetikin eitimi programlarnda hedefler belirlenirken katlmclarn gerek yaam koullarnn (ev, i, toplumsal yaam) dikkate alnmas gerekir. Bireyler derste rendiklerini gerek koullara uygulayabilmelidir. Aksi durumda renilenler davran deiikliine katk salamayacaktr. renme bilinenden bilinmeyene dorudur ve insanlar halen bildikleriyle ilgili ya da tutarl olan yeni bilgileri renme, tutarl ve ilgili olmayanlar reddetme eilimindedir. Yetikin eiticileri katlmclarn dnya grlerini, gelenek ve greneklerini, deerlerini, sorunlarn, beklentilerini, neyi ne kadar bildiklerini belirlemek, ksaca onlar tanmak, dikkate almak zorundadr. te yandan, eiticiler, katlmclarn, rendiklerini yakn gelecekte uygulayp uygulamayacaklarn da bilmek durumundadr. Aadaki hususlara uyulmas durumunda yetikinler gerek koullara transfer edilecek renmeyi gerekletirebilir.

Bu dokmanda da benzeri bir yaklam izlenmitir. nce eitim, renme gibi dier aklamalar iin balang oluturacak konular ele alnm, yetikin eitimi ile ilgili konulara daha sonra geilmitir.

Kutu 5

renilenlerin uygulamaya transfer edilmesini kolaylatrmak iin: Bir programa balamadan nce, katlmclar ve gerek sorunlar /ihtiyalar ile ilgili

bilgi derlenmelidir. Yeterli bilgi yoksa eitim programna katlacak olanlar gerek yaam ortamlarnda

(evlerinde ya da i yerlerinde) ziyaret edip, konu ile ilgili olarak neler yaptklar gerekirse izlenebilir.

Konu ilenirken katlmclarn yaamlaryla uyumlu, onlarn yaamlarndan seilmi rnekler kullanlrsa renme kolaylar ve yeni bilginin kabul salanr.

22


2.2.11. Kendini deerlendirme

Eitici/kolaylatrc katlmclarn kendi baar dzeylerini deerlendirmesine olanak salamaldr. Bu zellikle yetikin eitiminde nemli bir husustur. Amacn retmek olduu, not vermemek olduu aka paylalmaldr. Yetikin, zaten baaramamak korkusu iindedir, mahcup dmek istemez. nemli olan onun renmesidir. Eer kendi baar derecesini, kendisinin deerlendirebilmesi iin ona ltler verebilirsek, onun rahatsz olmasn nlemi, deerlendirme yoluyla renmesine katkda bulunmu oluruz. Byle bir uygulama ile ayn zamanda yetikinin kendi renmesinin sorumluluunu almas iin de bir frsat yaratlm olacaktr.

3. renmeyi Engelleyen ve Gletiren Durumlar

renmeyi kolaylatran durumlar olduu gibi, gletiren engelleyen durumlar da vardr.

3.1. Sklma

Eer birey ilgisini ekmeyen konular, gdlenmemi olma, hep dinlenme zorunda kalma, anlatlan anlamama, eiticiyi yeterince iitmeme, zamannn boa harcandn grme vb. nedenlerle alma srasnda sklmsa, renme engellenebilir. Yetikinler eitime ayrdklar zamannn iyi kullanlmasn bekler, bu zamann renenenin ilgilendii ve yararland etkinliklerle deerlendirilmesi demektir. Zaman boa harcamann ve insanlar skmann yollar oktur. rnein sevimli olaym diye, eitimin amacna hizmet etmeyen fkralar anlatan bir eitici etkili bir eitim ortam salayamaz. Bir fkra ilenen konuyu destekliyorsa yararldr.

Eiticinin ders plann ok iyi hazrlam olmas ne zaman ne yapacan, hangi eitim malzemesini, hangi etkinlii ne zaman kullanacan nceden planlamas gerekir.

3.2. Karmaklk

Eer birey renilen konular kafasnda dzenleyememi, birbiri ile ilikisini kuramam ve onlar birbirine kartrmsa renemez. Her bireyin zihinsel yaps birbirinden farkldr. Eitimin bireyselletirilmesi, bireyin z ve ayrnty birbirinden ayrt etmesi, konularn birbiri ile ilikisini kurmas ve onlar dzene koymas iin yardm edilmesi gerekir.

3.3. Rahatsz olmak

Eiticinin uygunsuz tavrlar, rencileri kmsemesi, ters davranmas, alay etmesi gibi yanl davranlar yetikinleri ok rahatsz eder. Her bireye sayg duyulmas ve eit bireyler olarak yaklalmas gerekir.

Sadece eitici ve renen arasndaki deil, renen-renen, renen-ynetim arasndaki insan ilikilerinin bozuk olmas da yetikin reneni rahatsz eder. Rahatszlk sadece insan ilikilerinin bozukluundan kaynaklanmaz; deiim de rahatsz edebilir. Birey ancak kendi

23

YETKN ETM

isteiyle deer ve inanlarn deitirir. Eitim araclyla bir deiim salanmak isteniyorsa, onu rahatsz etmeyecek yaklamlar kullanlmas gerekir. Yetikinlerde davran deitirmesi oluturmak isteyen eitici sabrl olmak zorundadr.

3.4. Korku

Yetikin renenlerin iine decekleri gln olma korkusu, alay edilme korkusu, baaramama korkusu, birisi tarafndan incitilme korkusu, snav korkusu bilinen ortak korkulardr. Bunlarn yan sra eitimde ele alnan konuyla ilgili olarak gemi yaantlar nedeniyle bireyin kendisinin nceden farknda olmad korkular da olabilir. Eitici bunlar ve benzeri korkular ortadan kaldrmak ve katlmcnn kendine gvenecei, baarabilecei durumlar yaratmak zorundadr.

3.5. Serbest iletiimin engellenmesi

almalar srasnda iletiime bir engel koyulmamaldr. Eer yetikinler eitli nedenlerle bilgi, duygu ve dncelerini aklamaktan ekinirlerse, ya da eitici tarafndan byle bir snrlama koyulursa renmenin etkinlii azalr. letiimin engellendii ortamlarda yetikinler kendilerini bask altnda hissederler. Bask tepki dourur. Bu tepki korku nedeniyle darya yanstlmam olsa da eitimi engeller. letiimi ak tutmak, kukusuz renme konusu ile ilgili olmayan konularn konuulmasna, konunun datlmasna izin vermek anlamna gelmez.

3.6. Sorunlu katlmclar

Kimi zaman, yetikin renme ortamlarnda, sorunlu olarak tanmlanabilecek katlmclara rastlamak mmkndr. Bu tr katlmclar olumsuz tepki gsteren, tartma karan, ikayet eden, eiticinin an arayan, bilgilik taslayan, snf ii tartmay tekeli altna almak isteyen katlmclardr. Byle katlmclar, kontrol altna alnmaz ise olumlu renme atmosferini bozar ve renmeyi olumsuz ynde etkiler. Sorunlu katlmclarla ba etmek iin eitici tartmay kiiselletirmekten kanmal, dierleri nnde tartmamal, gerekirse ders arasnda o katlmcyla zel olarak grmeli nedenini anlamaya almaldr. Oturumun balangcnda katlmclarla birlikte gelitirilen snf kurallarndan sorunlarla ba etmede yararlanlabilir.

4. Yetikin Eitimi Programlarnn Planlanmas ve Ynetimi

Program planlama en genel anlamda sistemli eitim etkinliklerinin iinde olutuu evrenin dzenlenmesi srecidir. Bir baka tanmla program planlama retme-renme srelerinin ve bu srelerde yer alan, rgt, katlmc, personel, ierik, yntem, ara-gere bina, tesis, finansman gibi elerin belirlenen amalar gerekletirmek iin birbirleri ile tutarl olarak tasarlanmas ve belirlenmesidir.

Yetikin eitimi programlar, bireylerin, bireylerin iinde yaadklar rgtlerin ve toplumlarn eitim ihtiyalarn karlamak iin dzenlenir. Programlarn amalarna ulamas, planlama srecinin salkl ilemesine baldr. Yetikinler iin eitim frsatlar sunulurken, planlamann rastlantya dayal olmamas gerektii ve uzmanlk gerektiren bir sre olduu akldan

24


karlmamaldr. Yetikin eitimini rgn eitimden ayran en temel ilev program planlamadr.

Yetikin eitiminde program planlama srelerinin, rgn eitimden farkllklar u noktalarda toplanr:

rgn eitim programlar standarttr, duraandr, grece deimeye kapaldr. Yetikin eitimine ise ok farkl, deiken ihtiyalara cevap vermek sz konusudur. Toplumdaki deiim ve dnmler yetikin eitimi ihtiyalarn etkiler.

Yetikin eitimi etkinlikleri ok geni bir yelpaze iinde sunulur. Yelpazenin bir tarafnda informal programlar, teki ucunda da rgn eitime ok benzeyen programlar sz konusu olabilir.

Yetikinlerin temel zelliklerinin renme srelerinde dikkate alnmas srecin baarsn etkiler.

Eitimin amalar, hedef kitlenin toplumsal ve kltrel zellikleri, eitimi sunan kurumun nitelikleri planlama srecini etkiler.

Kat zerinde ok iyi grnen planlar uygulamada baarsz olabilir. Bunun nedenleri ulam sorunlar, eitim programnn maliyetini karlayamama, yetikinlerin eitime ilgi gstermemesi, kltrel basklar, yeterli kaynak ayrlmamas, eitimin gerekliliine inanlmamas gibi etkenlerden kaynaklanabilir.

Yetikin eitiminde program planlama sreci eitim ihtiyalarnn saptanmas ile balar ve deerlendirme ile sonulanr. Program erevesinde katlmclarn ihtiyalar-programn amalar- renme sreci deerlendirme- sonularn izlenmesi birbirleriyle ilikili olarak ele alnmaldr.

4.1. htiya Belirlemenin nemi

Yetikinlerin renmeye ilikin zellikleri, yetikin eitiminin gnll katlma dayal olmas gibi nedenler yetikin eitiminde ihtiyalarn belirlenmesi ve eitim programnn bu ihtiyalara dayal olarak gelitirilmesini gerekli hale getirmektedir. Deiik ihtiya tiplerinden sz edebiliriz:

Birey eitim ihtiyacnn farkndaysa hissedilmi ihtiyalar, Eitim bireyin sorununa karlk geliyorsa gerek ihtiyalar, Bireyin eitim ihtiyac dardan biri tarafndan belirlenmise yklenmi ihtiyalar, htiyalar toplum dzeyinde ortaya konulmusa sosyal ihtiyalar.

Kapsaml ve sistematik ihtiya belirleme sreleri eitim bakmndan yoksunluk iinde bulunanlarn eitime katlmalarnn salanmasnda gl bir etkendir. nk eitim ihtiyalar doru belirlenir ve eitim programnn ieriine yanstlrsa bireylerin eitime katlmasn artrr. htiya saptama program planlamann nemli bir esi olmakla birlikte, etkili bir ara olarak kullanlmamaktadr. Bunun nedenleri, kuram ile uygulama arasnda boluk olmas, ou zaman sezgilerle hareket edilmesi, ihtiya saptamann nasl yaplacann bilinmemesi, programlar iireceinin dnlmesidir. htiya saptama temelde bir aratrma srecidir. Eitim ihtiyalar test, anket, grup toplantlar ve odak grup grmeleri, grme, i analizi, nominal grup teknii, Q sort, delphi gibi tekniklerle toplanabilir.

25

YETKN ETM

Bu proje kapsamnda da eitim ihtiyalar belirleme almas yaplmtr. Ondrt ilde gerekletirilen ihtiya analizi almasnda, grme teknii, odak grup grme teknii ve kadna ynelik iddet ve toplumsal cinsiyet konusunda tutum lei anketi olmak zere ayr teknik kullanlmtr. Sonular program ieriine yanstlmtr.

Eitim programlarnn hazrlanmasnda ou zaman ihtiya belirleme sreci eiticilerin grev tanmlamasnn dnda kalmaktadr. Yani eitimciler daha nceden belirlenmi amalar erevesinde program ieriinin paylalmasndan sorumludurlar. Ancak kimi zaman program devam ederken de beklentiler ortaya kar, yeni beklentiler geliebilir. Byle durumlarda katlmc beklentilerinin program ieriine yanstlmas ynnde bir esneklik oluturmaldr. te yandan katlmclarn beklentilerinin sorulmas onlarn programa katlma duygularnn yaratlmas asndan nemlidir. Katlma duygusu renme motivasyonunu artracaktr.

4. 2. Program Amalar

Yetikin eitiminde program planlamada byk lde esneklik vardr. Kapsamnn belirlenmesinde, amalarn gelitirilmesinde yetikin eitimi uzmanlar daha zgrdr. htiyaca dayal amalar, programn ierii, retim yntemleri, eitim materyalleri vb. hakknda bilinli kararlar vermeyi salar.

Amalar planl bir renme durumunda neyi baarmak istediimizi ortaya koyar.

renme yaantsndan ortaya kacak sonulardr.Yetikin eitimi srecinde amalar deiebilir, kaldrlabilir, yenileri eklenebilir.

renenlerin amalar birbirinden farkldr, her biri renme durumundan neyi istiyorsa onu alr.

retme renme srecinin planlanmam ktlar olabilir. Bazen renme srecinin sonular kursun sonunda grnmeyebilir.

Katlanlarn amalar ile renme programnn amalar rtmelidir

Yetikin eitiminde ama kategorisinden sz edebiliriz:

Uzun vadeli amalar ya da genel amalar,

zel amalar ya da ksa vadeli amalar,

Hedef davranlar ya da renme amalar.

renme amalar ya da hedef davranlar belli bir renme etkinliinden beklentileri tanmlar.

renme amalar drt temel alanda ele alnabilir:

Bilginin elde edilmesi (tanmak, listelemek, betimlemek, ifade etmek aklamak vb.).

Dnce becerilerinin gelitirilmesi (karlatrmak, deerlendirmek, zmlemek vb.)

Psiko-motor becerilerin gelitirilmesi (gstermek, izmek, onarmak, kurmak vb.).

Deer, tutum ve duygularda deiim (benimsemek, savunmak, onaylamak, ibirlii yapmak, kabul etmek vb.).

26


Amalar kendi iinde bir hiyerari oluturur. Alt dzeydeki amacn gereklemesi, bir st dzeydeki amacn gereklemesine katkda bulunur.

Kutu 6

Program amalar: Somut Aklc Uygulanabilir htiyalara dayal ve Belirli bir zaman diliminde ulalabilir

olmaldr.

4.3. renme Yaantlar

Program planlamada temel sorunlardan birisi neyin (eitim programnn ierii), nasl (yntem ve teknik), ne kadar srede gerekleeceine karar vermektir. Programn ierii oluturulurken aadaki hususlara dikkat edilmelidir:

Program amalar ve renme hedeflerine uygun olmal,

Katlmclarn hazr bulunuluk dzeyine uygun olmal,

Zaman snrlamalarna uygun olmal,

Yetikinin yaamna uyarlanabilir olmal,

Gerektiinde yetikinin ilgi ve beklentilerine gre esnek olmaldr.

Zaman snrlamalar sz konusu olduunda aadaki sralamaya gre ierik sralanabilir:

Katlmclarn bilmesi gereken, renme amalar iin gerekli olan ierik,

Gerekli olan ierie destek ierik,

Konunun anlalmas iin art olmasa da ilgili ya da ilgin olan ierik.

Yntem, programn nasl yaplandrlacan gsterir. Katlmclarn deneyimleri, personelin uzmanl, maliyet ve olanaklar, programn ierii ve programdan beklentiler hangi yntemi seeceimizi belirler. ok amal, geni kapsaml programlarda birden fazla yntem kullanlabilir. Yntemler aadaki gibi snflandrlabilir:

Bireysel yntemler (raklk, bilgisayar destekli eitim)

Yz yze kk grup yntemleri (dersler, seminerler, atlyeler, geziler)

Yz yze byk grup yntemleri (konferanslar, kongreler, sergiler)

Uzaktan eitim yntemleri (mektupla retim, sesli grntl konferanslar)

Toplum renme yntemleri (toplum kaynak merkezleri, toplumsal eylem gruplar)

Yntem belirlendikten sonra program iin uygun sre, programn her paras iin saatler ve tarihler belirlenmelidir. Programn zamanlanmasnda dikkat edilmesi gerekli noktalar yledir:

27

YETKN ETM

Program sresi katlmclarn hazr bulunuluk durumuna uygun olmaldr,

Programn saatleri katlmclara uygun olmaldr,

Tatil paketi programn sunu stratejisinin bir paras deilse, tatil dnemlerine konulmamaldr,

Tam gn olmamaldr, zorunlu ise sabah teorik, eden sonra pratik konular olmaldr. Program etkinlikleri yannda sosyal etkinlikler iin de zaman ayrlmaldr.

4.4.Yetikin Eitiminde En ok Kullanlan Teknikler

Yetikinlerle ibirlii iinde etkili bir renme atmosferi oluturabilmek iin aadaki durumlar dikkate alan farkl teknikler kullanlmaldr. zellikle grup dinamiinden yararlanan ve katlm tevik eden teknikler yetikin renmesinde daha etkilidir. Teknik seiminde aadaki hususlara dikkat edilmelidir:

Katlmcnn durumuna uygun olmaldr.

Eitimin amacna uygun olmaldr.

Eitim ieriine uygun olmaldr

Fiziksel ortam ve olanaklara uygun olmaldr

Oturumun sresine uygun olmaldr.Aada yetikin renme ortamlarnda kullanlmas nerilen baz teknikler verilmitir:

4.4.1.Isnma Teknikleri

Yetikin eitimi programlarnn balangcnda, grupta renme deneyiminin oluturulabilmesi iin, snma tekniklerine bavurulabilir. Isnma teknikleri, grubun birbirini tanmas, rahat, gvenli ve arkadaa bir renme atmosferi yaratlmas, grubun enerjisinin ykseltilmesi, renme iin ibirlii oluturulmasnda kolaylatrcya yardmc olur. Grubun enerjisinin dt durumlarda program devam ederken de snma tekniklerine bavurulabilir.

4.4.2. Anlatm Teknii

Yetikin eitimi etkinliklerinde uzun ve tek ynl anlatmlar nerilmez. Ancak konu katlmclar asndan yeni ise ve konu hakknda katlmclarn yeterli bilgisi yoksa aktarmn arlkl olduu renmeler sz konusu olabilir. Byle durumlarda aadaki hususlar gz nnde bulundurulmaldr.

Konu ile ilgili rneklere ska yer verilmelidir.

Mizah etkili bir ekilde kullanlmaldr.

Ses tonunda hareketlilik oluturulmaldr.

Katlmclarla gz temas kurulmaldr.

Katlmclara isimleri ile hitap edilmelidir.

Konuyu kontrol altnda bulundurmak kouluyla deneyimlerin paylalmasna izin verilmelidir.

Katlmclara arkadaa davranlmaldr.

Eitici katlmclara gvendiini hissettirmelidir.

28


Ar olmamak koulu ile konumada sylenilenleri destekleyen jest ve mimiklere yer verilmelidir.

4.4.3. Soru- Cevap Teknii

reticinin hazrlad sorular, renenlerin yantlamalarna dayal olan bir tekniktir. ou zaman anlatm yntemi ile birlikte kullanlr. Sorular yantlayann hazr olu dzeyine uygunsa, katlmclar dnmeye, kefetmeye ve yorumlamaya yneltiyorsa soru cevap teknii anlatm glendirir ve ilgiyi canl tutar.

4.4.4. Grup Tartmas

Ortak sorun ya da benzer ilgi ve ihtiyalar paylaan gruplarda, katlmclarn kendi gr ve dncelerini ifade etmelerine olanak vermek, tutum deiiklii oluturmak, sorun zme becerileri kazandrmak amacyla grup tartmas teknii kullanlabilir. 10-15 kiilik gruplarda etkilidir. Tartma yntemi etkili bir biimde kullanldnda grup yelerinin kendilerine gvenlerini gelitirmesine, bakalarnn fikirlerinden renmeye, yapc eletiriyi gelitirmeye katkda bulunur. Eer grup yelerinin gruba ball gelimise, ye grup iinde kabul grp takdir edildiini hissediyorsa renmede grup dinamiinin olumlu etkisi olur. Grup tartmas bir renme teknii olarak kullanldnda grubun eiticisi kolaylatrcs grup lideri roln stlenir. Tartma sreci iletiim ve etkileime dayanr.

Grup lideri olarak eitici demokratik, katlmc ve paylamc bir rol stlenmeli, kendini bir otorite kayna olarak sunmadan tartma srecini kontrol altnda tutmal, tartmay balatacak uygun sorular gruba yneltmeli, tartma sonucunda, konuyu toparlamal ve ortaya kan fikirleri zetlemelidir.

Tartma balamadan evvel gnlllk erevesinde herkesin tartmaya katlma sorumluu olduu ve bir bakasn dinlemenin nemi konusunda grup yeleri bilgilendirilmeli, sonucunda yazl ya da szl olarak grup yelerinin ne tr yararlar elde ettiine ilikin kendini deerlendirmeleri salanmaldr.

4.4.5.rnek Olay Teknii

rnek olay bir sorun ya da durumu neden sonu ilikisi iinde incelemeye dayal bir grupla alma tekniidir. Seilen ya da inceleme konusu olan olay yazl bir metin, rapor olabilecei gibi, bir gezi, her hangi bir eitimin izlenmesi, bir film olabilir. Gerek ya da kurgusaldr. Burada nemli olan inceleme konusu yaplan olayn, katlmclarn gerek yaam alanlar ile ilgili, sosyal kltrel zelliklerine uygun, ilgi ve ihtiyalarna dnk olmasdr. zellikle katlmclarn zdeim kurabilecekleri bir konu seilmesi yntemin etkililiini artrr.

Aktif katlma olanak verdii iin yetikin eitiminde elverili bir tekniktir. Grup lideri olarak eiticinin tartmay ynlendirecek kilit sorular yneltmesi, grup yanl zmlere yneldiinde ya da konudan uzaklatnda mdahale etmesi, sonunda ortaya kan zm nerilerini zetleyip gruba tekrar sunmas gerekir. Etkili olarak yrtlen bir rnek olay almasnda katlmclarn problem zme becerileri gelimekte, farkl gr ve bak alarn deerlendirme olana yaratlarak, yaratclklar ortaya kmakta eletirel becerileri artmaktadr.

29

YETKN ETM

4.4.6. Rol Oynama

Rol oynama/rol almas bir dnce, fikir ya da sorunun bir grup nnde canlandrlmas, dramatize edilmesidir. Yaplandrlm ve yaplandrlmam biimleri sz konusu olabilir. Yaplandrlm rol oynama srecinde, eitimin amacna ve katlmclardan ne tr beceriler beklendiine ilikin olarak bir senaryo hazrlanr, roller belirlenir. Dierinde ise sre kendiliinden bir biimde geliir.

Rol oynamann rollerdeki karakterlerle zdeim kurmay kolaylatrmas, elenceli olmas nedeniyle katlmclarn dikkatlerinin canl tutulmasna olanak salar. nsanlarn belirli konularda duyarlk kazanmalar, farkndalk gelitirmeleri bekleniyorsa rol oynama teknii elverili bir tekniktir.

4.4.7. Vzlt Guruplar

Katlmclarn tamamnn katld bir grup ortamnda, grubun kendi arasnda 2-3 kiilik gruplara blnerek, tartmay birka dakikalk srede kendi aralarnda srdrmeleri, gr ve deneyimlerini paylamalardr. Konuyu grup iinde konumadan nce grlerini gzden geirmeye olanak salad iin tartmann verimini artrr.

4.5. Programn Uygulanmas

Programn sunulmas aamasnda aadaki grevler kontrol altna alnm olmaldr:

Programn btesi ile ilgili almalar tamamlanm olmaldr. Bte, mali ileri ereveleyen bir plandr. Kurumun btesinden, katlmclardan, ya da baka kaynaklardan salanabilir. Eitim plan beklenen gelir ve harcamalar arasndaki denge ile yrtlr.

Program ile hedef kitle arasndaki iletiimin kurulmas iin, program kimin dzenledii, nerede olaca, varsa creti ve katlma koullar hedef kitleye bildirilmelidir.

Programn banda aksaklk olmamas iin beklenmedik durumlar karsnda nlemler alnmaldr.

Katlmclar ile ilgili hizmetler kontrol edilmelidir (yolluk, yevmiye ulam hizmetleri vb.).

Mmknse rencilerin dinlenme aralarnda oturabilecekleri rahat bir yer salanmal, ay, kahve vb. ikramlar salanmaldr.

Program dzenlemeleri katlmclara bildirilmelidir.

Eitim materyalleri katlmclara nceden ulatrlmaldr.

Eiticilerin eitim programnn planlanmas ve yrtlmesi ile ilgili grevlerinin dnda eitim verdikleri kiilere, meslektalarna ve topluma kar sorumlu olduklar etik deerler de bulunmaktadr. Bu deerler EK 1de verilmektedir.

4.6. Deerlendirme

Program deerlendirmesi, programn etkili olup olmadnn, beklenilen sonularn alnp alnmadnn belirlenmesi iin kullanlan bir sretir. Bu sre ayn zamanda programn baarl

30


olup olmadn belirleyen bir aratrma srecidir. Katlmclara, deneticilere, yneticilere geri bildirim salar. Gelecekteki program almalarna k tutar. Program planlanrken, programn nasl deerlendirilecei, yani deerlendirme plan da oluturulmaldr. Program deerlendirmeye ilikin veriler:

Program balamadan nce, program yerinde ya da katlmclarn ortamnda

Program srasnda program yerinde

Program bitiminde program yerinde

Programdan sonra izleme almalar biiminde toplanabilir.

Genelde deerlendirme dzeyde yaplabilir: Tepki deerlendirme, renmeyi deerlendirme ve Sonular deerlendirme.

4.6.1. Tepki Deerlendirme

Bir yetikin eitimi etkinliinin katlmclar tarafndan nasl deneyimlendii daha sonraki eitim almalarna k tutabilir. Eitime katlan grubun yazl ya da grup toplantlar yoluyla aadaki vb. konulardaki tepkilerini alabiliriz.

Eitimin yararl olduunu dnyor musunuz?

Eitimin en olumlu yanlar nelerdi?

Eitimin en olumsuz yanlar nelerdi?

Kullanlan yntem ve teknikler uygun muydu?

Eitimden elde ettiklerinizi yaama geireceinizi dnyor musunuz?

Snf ortam renme konusu asndan gelitirici miydi?

4.6.2. renmeyi Deerlendirme

renmeyi deerlendirme konusu yetikin eitiminde test/ snav gibi standartlam uygulamalar akla getirmektedir. Yetikinlere kayg yaataca gerekesi ile bu tr deerlendirmeler tartma konusudur. n test- son test biimindeki deerlendirme formlar ile giri ve k davranlar arasndaki fark deerlendirilmesi en allm biimdir.

4.6.3. Sonular Deerlendirme

Her renme renilenlerin yaama geirilmesi anlamna gelmez. Eitimin bireylerde, bireylerin iinde bulunduu rgtlerde, toplumda beklenen sonular retip retmedii gzlem formlar, soru kad yntemi , z deerlendirme formlar, grup toplantlar vb. yollarla deerlendirilebilir. Bu tr deerlendirmeler daha uzun sreli etkiyi dikkate alr. Etkiler ksa vadede ortaya kmayabilir.

31

YETKN ETM

SONU

Yetikinin renmesine olanak salayan bir renme sreci ancak yetikinlerle bu amala gerekletirilecek anlaml bir ibirlii sonucunda oluur. Bu ibirliinin gereklemesi iin yetikinlerin eitim amalar ile tutarl, yaam alanlar ile ilikili, renmeye ilikin zelliklerini dikkate alan bir eitim srecinin planlanp uygulanmas gerekir.

Yetikinlerin renmesi iin sorumluluk stlenen eiticiler, yetikinlerin renme beklentilerinden yola karak, onlarn kendilerini sayg ve gvene dayal bir renme ortamnda hissetmelerinin ve renmeyi gletiren durumlarn ortadan kaldrlmasnn olumlu bir renme atmosferinin yaratlmas ve renmenin kolaylatrlmas asndan vazgeilmez olduunun bilincinde olmaldr.

Yetikin iin eitiminin bir zorunluluk olarak alglanmasn ortadan kaldrarak, sorunlarn zmeye katkda bulunan anlaml bir etkileim sreci haline getirilmesi iin yaklamlarn neler olmas gerektii yukarda verilmeye allmtr. Bu verilen bilgilerin deneyimlerimizi zenginletirecek dier okumalara yol amas dileimizdir.

32


KAYNAKLAR

Bilir, M.(2009); Yetikin Eitiminde Yntem, Teknik ve Aralar Yetikin Eitimi (derleyen :Ahmet Yldz ,Meral Uysal, Kalkedon Yaynclk, Ankara

Blbl, Sudi. (1991); Halk Eitimine Giri, Anadolu niversitesi Yay. Eskiehir .

Cafferalla, Rosemary S.(1994)Planning Programs For Adult Learner, Jossey-Bass Publisher, San Francisco.

Doan, Hfz(1997)Eitimde Program Tasarm, nder Matbaaclk, Ankara

Duman, Ahmet(2007)Yetikinler Eitimi, topya Yaynlar:17,Ankara

Ergin, A; Birol, Cem(2000) Eitimde letiim, An Yaynclk, Ankara

Freire, Paulo(1998)Ezilenlerin Pedagojisi, Ayrnt Yaynlar, stanbul

Geray, Cevat(2002)Halk Eitimi, maj Yaynevi, AnkaraJohnson, Johnson ve Holubec(1998)Cooperation In The Classroom,Interaction Book Company, Minnesota.

Knowles, Malcolm (1996); Yetikin renenler Gz Ard Edilen Kesim. (eviren: Serap Ayhan) Ankara niversitesi Yay.

Otaran, Nur (Editr) (Feride Gven, Sheyla Gkmen, Arzu Hanc) (2008) Yetikin Eitimi Klavuzu, Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele Projesi, KSGM, Ankara.

Kowalski, Theodora J. (1988) The Organization and Planning Adult Education, State University of New York Press.

Lowe, John (1985); Dnyada Yetikin Eitimine Toplu Bak, (eviren: Turhan Ouzkan), Unesco Trkiye Milli Komisyonu, Ankara. Okabol, Rfat (1994); Halk Eitimi (Yetikin Eitimi), Der Yay. stanbul.

Okabol, Rifat(1986-87) Need ssesment in adult education, Boazii niversitesi Dergisi, 12, 59-71

Okabol, Rfat (2006),Halk Eitim(Yetikin Eitimi), topya Yaynlar:142Roger, Alan(2005), Teaching Adults, Open University Press.UNESCO(1985)Yetikin Eitimi Terimleri szl, Unesco Milli Komisyonu, Ankara

Uysal, Meral(2009) Yetikin Eitiminde Program Planlanma Yetikin Eitimi (derleyen :Ahmet Yldz ,Meral Uysal, Kalkedon Yaynclk, Ankara

TOPLUMSAL CNSYET ETL

33

ETM PROGRAMIAKILARI

34


35

PROGRAM AKILARI

YETKN ETM

YETKN ETM

AMA

KYA Temel Eitimi erevesinde gerekletirilecek olan ksa sreli eitim programlarnda eiticilerin ihtiya duyaca temel bilgi, beceri ve tutumlar kazandrmaktr.

HEDEFLER

1. Yetikin eitiminin temel ilkelerini aklar,

2. Olumlu bir renme ortamnn zelliklerini sralar,

3. Etkin snf ii iletiimin zelliklerini bilir, farkl retim tekniklerini kullanabilir,

4. Olumlu bir renme ortam oluturmada ve snf ii iletiimde eiticinin rolnn farkna varr,

5. KYA erevesinde gelitirilen Temel Eitim Setini tanr ve kullanabilir.

36


BENC GN

Oturum 1 Sre 15 dakika

Konu Tanma Eitimin amacnn ve ieriinin aklanmas Katlmclardan beklentilerin renilmesi Grup kurallarnn Gozden gecrlmas

Hedefler Eitici ve katlmclar birbirini tanr. Eitici kendi grevini aklar. Eitici, eitimin amalarn ve ieriini aklar. Katlmclarn beklentileri alnr. Katlmclar, eitimin ierii, program ve eitim materyalleri hakknda bilgi

sahibi olur.

zet Eitici ve katlmclar tanr. Programa ilikin bilgi verilir. Eitici kendi beklentilerini aklar. Katlmclarn konuyla ilgili beklentileri alnr. Katl tahtaya yazlr ve katlmclarn ve eiticinin grebilecei bir yere aslr. Eitimin ilk gn belirlenen kurallar katlmclarla gzden geirilir. Eklemek veya karmak istedikleri var m, sorulur. Varsa not edilir. Eitim materyalleri tantlr.

Yntem Sunum / Soru-Cevap / Tartma

Eitim Malzemeleri

Slaytlar Projeksiyon aleti Katl tahta ve kalemi Program Eitim Rehberi

Eitimciye Not

Eitim program oaltlarak katlmclara datlr.

37

PROGRAM AKILARI

YETKN ETM

BENC GN


Konu Yetikinlerde renme

Hedefler Yetikini tanmlar, Yetikinin renme zelliklerini kavrar, ocuklarn renme zelliklerinden

farkn bilir

zet Katlmclara yetikinlerin zellikleri sorulur, birlikte tartlarak, eiticinin listesiyle karlatrlr.

Katlmclardan ocuklarn ve yetikinlerin/genlerin renmelerindeki farkllklar karlatrmalar istenir; liste olutuktan sonra farkllklarn yetikin eitimine etkisi aklanr.

Yntem Soru-cevap / Grup almas

Eitim Malzemeleri

Slaytlar: 6-8 Katl tahta ve kalemi Yetikin Eitimi Sayfa

Eitimciye Not

38


BENC GN


Konu Yetikin Eitiminin Temel Varsaymlar

Hedefler Androgojik yaklam anlar, temel varsaymlarn kavrar, retim uygulamalarna yansmalarn bilir

zet renme ortamnda katlmclarn benliklerini tehdit eden durumlara ilikin rol almas yaplr.

Bu alma iin 15 dakika sre ayrlr. Bundan yararlanarak yetikin eitiminin temel varsaymlar ve eitim

uygulamalarna ilikin sonular soru-cevap ve anlatm teknii ile ilenir. Nide yerel televizynonundan kadna ynelik iddetle ilgili syleiyi

kapsayan bir sylei videosu izletilir. Daha sonra deneyimlerin olumsuz etkilerini ortadan kaldrmakla ilgili ne yaplacana ilikin vzlt gruplar oluturulup yetikinlerin kendi aralarnda tartmalar salanr. Daha sonra vzlt gruplarnda ortaya kan fikirler grubun btn iinde tartlr ve eitici tarafndan toparlanr.

Yntem Anlatm / Soru cevap / Rol almas / Video izleme / Vzlt grubu

Eitim Malzemeleri

Slaytlar: 9-14 Katl tahta ve kalemi EK 1 - Rol almas Yapra Yetikin Eitimi Sayfa Ek 2 - Nide yerel televizyonundan video

Eitimciye Not

Video filmin hazr olup olmad kontrol edilir.

39

PROGRAM AKILARI

YETKN ETM

BENC GN


Konu Kolaylatrclk Rol ve Yetikin Eitiminde Temel lkeler

Hedefler Kolaylatrcln retmenlikten farkn kavrar, Yetikin eitimin temel ilkelerini kavrar

zet Yetikin eitiminde kolaylatrclk rneklerle gsterilir; yetikin eitiminin ilkelerinin neler olmas gerektii tartlr; ilkelerin gereklilii soru-cevap teknii ile ilenir.

Yntem Anlatm / rnekleme / Soru-cevap

Eitim Malzemeleri

Slaytlar: 15-16 Katl tahta ve kalemi Yetikin Eitimi Sayfa Slaytlar: 17 Katl tahta ve kalemi EK 3 Grup almas Yapra Yetikin Eitimi Sayfa

Eitimciye Not

40


BENC GN


Konu Yetikin Eitimi Programlarnn Planlanmas ve Ynetimi

Hedefler Program eleri, amalar ve deerlendirme arasndaki ilikileri kavrar, htiya belirlemenin nemini kavrar Eitimde ama kategorilerini ve zelliklerini tanmlar Yntem ve tekniklerin ilevini kavrar, seim kriterlerini bilir Deerlendirmenin amacn ve yetikin eitiminde kullanlacak yntemleri

kavrar.

zet Yetikin eitiminde program planlamada ayrc zellikler tartlr. erik belirleme, eitim srecini planlama ve deerlendirme konular soru-cevap teknii ile ilenir.

htiya saptamada sk karlalan yanlglar tartlr.

Yntem Soru-cevap / Tartma

Eitim Malzemeleri

Slaytlar: 18-30 Katl tahta ve kalemi Program Yetikin Eitimi Sayfa

Eitimciye Not

Video filmin hazr olup olmad kontrol edilir.

41

PROGRAM AKILARI

YETKN ETM

BENC GN


Konu Gn Sonu Deerlendirme

Hedefler Gnn deerlendirmesini yaplir, Ertesi gn yaplacak uygulamalarda bu konulardan nasl yararlanabilecei

deerlendirilir.

zet Gn boyu Yetikin Eitimi konusunda katlmclarla birlikte yaplan almalar zetlenir.

Beklentilerin ne kadar karland szl olarak deerlendirilir. Ertesi gnk uygulamalarla ilgili olarak dikkat edilecek noktalar birlikte

gzden geirilir. Oturum Deerlendirme Formu doldurtulur.

Yntem Szl ve yazl geribildirim verme / Deerlendirme

Eitim Malzemeleri

Sabah ilk oturumda katlmclarla birlikte oluturulan beklenti listesi Oturum Deerlendirme Formu (katlmc says kadar)

Eitimciye Not

BENC GN

Oturum 1-6 Bu uygulamann genellikle eitimin 6. Gn yaplmas tavsiye edililir. Bylelikle katlmclar, hem 5 gnlk eitim oturumlarn tekrarlama hem de kendilerini eitimci olarak pratik yapma ve deerlendirme olana bulurlar.

Konu Uygulama (Mikro Eitim)

Hedefler Olumlu bir renme ortam salar, Etkin snf ii iletiimi salar. Farkl retim tekniklerini kullanr.

zet Katlmclarn her birinin nceden belirlenen KYA konularnda 5er dakikalk sunu yapmalar iin gerekli dzenlemeler yaplr; sunularn yaplmas salanr, sunulara katlmclar ve eitici tarafndan szlu ve yazl gerbildirim verilir.

Yntem Gzlem ve szl-yazl geribildirim verme

Eitim Malzemeleri

Eitici Deerlendirme Formlar

Eitimciye Not

42


43

YETKN ETM

ETM SLAYTLARI

EKLER

44


EK 1 - ETK LKELER

Eiticiler eitim programnn planlanmas ve yrtlmesi ile ilgili grevlerinin dnda eitim verdikleri kiilere, meslektalarna ve topluma kar sorumlu olduklar etik deerler de bulunmaktadr. Bunlar:

1. Yeterlilik Eitici hem eitim konusunun ierii, hem de eitici nitelikleri bakmndan yeterli olmaldr.

2. Aklk Gizlilii gerektiren zel durumlar dnda, katlmclar program dzenlemelerine ilikin olarak renmek istedikleri her konuda bilgi almak hakkna sahiptir.

3. zel Yaama ve Gizlilie Sayg Eitim programnn planlanmas ve yrtlmesi aamasnda ynetici-katlmc, eitimci-katlmc, katlmc-katlmc arasnda paylalan zel durumlar bakalarna aklanmamal, byle durumlarda kiiler aklama yapmaya zorlanmamaldr.

4. Katlma Hakk Her katlmc biriciktir, grleri, fikirleri ve nerileri deerlidir. Neyi, ne zaman ve nasl reneceini belirleme hakkna sahiptir. Gerekli durumlarda farkl seenekler oluturulabilmelidir.

5. Katlmcya Gven ve Sayg Katlmclarn kendi renme kapasitelerine gven duygusunun gelitirilmesi temel koullardan birisidir. renme ortamnda bireylerin kendilerine gvenlerini zedeleyecek tutum ve davranlar kabul edilemez. te yandan kiilie sayg esastr, hibir katlmc dierleri nnde nedeni ne olursa olsun aalanamaz, kk drlemez.

6. Eitlik Cinsiyet, ya, etnik kken, dinsel inanlar, engellilik, cinsel ynelimler hem programa katlmada hem de eitim srasnda bir ayrmclk nedeni olamaz.

45

YETKN ETM

ETM SLAYTLARI

EK 2 - YETKN ETM TERMLER SZL

Andragoji Yetikinlerin renmesine yardm etme bilim ve sanat; yetikin eitimi kuram, kuram, sreleri ve teknolojisi ile uraan bilim dal

Algn Eitim(informal eitim) Her bireye yaam boyunca gnlk yaantlardan, eitimsel etkinliklerden ve evre kaynaklarndan-aileden ve komulardan, iten ve oyundan, pazardan, kitaptan ve kitle iletiim aralarndan- tutumlar, deerler, beceri ve bilgiler kazandran sre.

Bamsz renme Bireyin, her zaman deil, fakat genellikle baka birinin veya kurumun klavuzluu ve yardm olmadan kendi giriimiyle gerekletirdii renme

Kolaylatrc Bir renciye veya bir kme renciye kendi renim amalarn belirlemelerine ve bu amalara ulamay salayacak stratejileri semelerine yardm etme konusunda usta olan nder.

z-ynetimli renme Bir kimsenin veya bir kmenin kendi renme projelerinin planlanmasnda, uygulanmasnda ve deerlendirilmesinde giriimde bulunduu ve balca sorumluluu stlendii yntem.

Yaam Boyu Eitim Eitimin, ocuklukla balayan tam zamanl eitimin ilk dnemiyle snrl ilk ve son bir deneyim olmad, tersine mr boyunca devam etmesi gereken bir sre olduu dncesi

Yetikinlik Ergenlik an izleyen ve yaamn sonuna kadar uzanan dnem ve bu dnemin zellii saylan bedensel, ruhsal ve toplumsal olgunluk durumu.

*Tanmlar UNESCO Yetikin Eitimi Terimleri Szlnden alnmtr.

46


EK 3 - OKUMA LSTES

Blbl, Sudi (1991)Halk Eitimine Giri; Anadolu niversitesi Yay. Eskiehir .

Caffarella Rosemary S(1994)Planning Programs for Adult Learners;Jossey-Bass Publishers, San Francsco.

Duman, Ahmet(2007)Yetikinler Eitimi, topya Yaynlar:17,Ankara

Ergin, A; Birol, Cem(2000) Eitimde letiim, An Yaynclk,Ankara

Knowles, Malcolm (1996); Yetikin renenler Gz Ard Edilen Kesim; (eviren: Serap Ayhan) Ankara niversitesi Yay.

Otaran, Nur (Editr) (Feride Gven, Sheyla Gkmen, Arzu Hanc) (2008)Yetikin Eitimi Klavuzu, Kadna Ynelik Aile i iddetle Mcadele Projesi, KSGM

Uysal, Meral(2009) Yetikin Eitiminde Program Planlanma Yetikin Eitimi (derleyen :Ahmet

Yldz, Meral Uysal; KalkedonYaynclk, Ankara.Yldz, Ahmet; Uysal, Meral (Derleyenler) (2009) Yetikin Eitimi, KalkedonYaynclk, Ankara.

47

YETKN ETM

ETM SLAYTLARI

EK 4 - Sunum Becerileri Deerlendirme Formu

48


EK 5 - Oturum Deerlendirme Formu

49

YETKN ETM

ETM SLAYTLARI

50


EK 6 - Rol almas Yapra

Olumlu renme Atmosferi

Sre : 5- 10 dakika

Senaryo

Kolaylatrc daha nce katlmclardan iki kii ile anlar. Katlmclardan birisi oturum devam ederken dersle ilgilenmek yerine cep telefonufonu ile uraacaktr. Dieri ise derse ilgisiz bir biimde dary seyredecektir. Kolaylatrc iki katlmcy ders ilgisilikleri konusunda benliklerini tehdit edecek dzeyde uyaracaktr. Bir katlmc ocuunun nemli bir snav olduunu onunla ilgili bir haber almak iin telefonu ile uratn aklayacaktr. Dieri ise bir yaknn rahatszl nedeniyle ders younlaamadn belirtecektir. Grubun bu senaryodan haberi yoktur. Daha sonar kolaylatrc gruba bunun bir senaryo olduunu aklayacak ve byle bir durumun renme atmosferini nasl olumsuz etkiledii grupla tartlacaktr.

TOPLUMSAL CNSYET ETL

51

ETM PROGRAMISLAYTLARI

52


53

YETKN ETM

ETM SLAYTLARI

54


55

YETKN ETM

ETM SLAYTLARI

56


Documents

KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE … YE.pdf · Aşağıda Tablo 1’de bireyin öğrenme yolları verilmektedir: ... aile ve kitle iletişim ... terimleri kadar