Slide 1

Ang Panitikan sa Panahon ng EspaolPanitikan:Tula Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres BonifacioWika: Mga Pandiwang Ginagamit sa Pagpapahayag ng Emosyon o Damdamin Panitikan: SanaysayAng Katamaran ng mga Pilipino ni Dr. Jose P. Rizal

Wika: Pangunahin atPantulong na KaisipanPanitikan: Dulang PantanghalanKaragatanDuplo

Wika: Mga Eupemistikong PahayagMga Eupemistikong Pahayag

Bakit mahalagang unawain ang mga katangian ng karagatan at duplo bilang matandang anyo ng panitikan?

- Paano makatutulong ang eupemistikong pahayag sa maayos na pakikipag-uganayan sa kapwa?

PAGLINANG NG TALASALITAANPiliin ang kasingkahulugan ng sinalungguhitang mga salita.Piliin ang letra ng tamang sagot.1. Ilang ilaw sa mga bahay ang nakita moa.babaeng niligawanb.babaeng pinakasalanc.babaeng kaibigand.babaeng sinulyapan4. ihibik ang pag-ibiga.umakyat ng ligawb.umiyak ng umiyakc.lumuha sa kabiguand.umibig sa iba2. dilay nauumida.nabubulol magsalitab.umikli ang dilac.nanginginig ang tinigd.di-makapagsalita5. ikapugto ng hiningaa.mahirapang humingab.malagutan ng hiningac.mawalan ng malayd.masiraan ng loob3. ikaw ang buwayaa.taong selosob.taong masama ang ugalic.taong sakimd.taong mapagsamantala

1. Basahin ang Karagatan.2. Sagutin ang sumusunod na katanungan.. a. Tungkol saan ang paksa ng larong karagatan?ng larong duplo? b,. Bakit nangangailangan ng talas ng isip ang mga binatang kalahok sa larong karagatan? c. Paano ipinagtatanggol ng mga bilyako at bilyaka ang kani-kanilang sarili?Alin sa mga sumusunod ang naging impluwensya ng mga Kastila sa mga Pilipino?KristiyanismoPagmamanoBibliyaPamahiinPansitMaaanghang na pagkain

Ang iyong mababasa ay unang bahagi ng pagtatanghal ng Karagatan ng Sulo ng Inang Wika noong ika-19 ng Disyembre 1967, sa Ika-19 na Pagkakatatag ng Unibersidad ng Manuel L. Quezon.

KARAGATAN (May isang mesang nakalagay ang mga paninda-mga garapon ng pagkain at mga de-bote. May dalawang dalaga at apat na binata sa paligid ng mesa. Maraming tao sa paligid. Isang matanda ang lalapit sa ponda.)

Tandang Terong: Humm tila matagal nang nakasalang ang sinaing ay di pa nagagatungan.Isang Manonood: Kailangang gatungan ang sinaing nang malutot tayoy makakain.Maring: Ang kahoy na panggatong kaya di masindihan ay higit na marami ang nasa kalan kaysa kailangan.Isa pang manonood: Tama si Maring. Ang isay malungkot kayat naghahanap; dalawahay angkop at siyang anong sarap; ngunit pag nagtatloy isa na ang kalabisan.Kung di matiyak ni Neneng kung sino sa kanila ang kakausapin,mga kanayon anong kailangan?Lahat:Tanging paraay ang karagatan.Ingkong Terong: Ayos ka na ba, Neneng?Neneng:Tumanggi man po akoy walang mangyayari. Kagustuhan rin ninyo ang masusunod.Ingkong Terong: At kayong apat?Apat na Lalaki : Opo.Ingkong Terong: Akin na, Neneng ang iyong singsing. (Aabutin sa dalaga ang singsing at ihuhulog sa tubig na nasa garapon). Kayong apat ay magpapalabunutan kung sino ang unang sisisid sa singsing na inihulog ni Neneng. (Palabunutan). At ikaw Berting ang unang sisisid sa dagat ng pag-ibig upang makuha ang singsing.Mga Tao: (Palakpakan)Isang Tao: Pagbutihin mo, binata at si Neneng ay marami nang nailunod na talisuyo sa karagatan. Berting:Magandang gabi sa inyong lahat Mga nariritong kanayon ni Neneng At sa iyo mutyay muling nagpupugay. Ipinangangakong nahulog mong singsingAking sisirit sa iyoy ibibigayTanda ng pag-ibig na walang hangganan.Dahilan sa akoy siyang nakabunotNg palitong itong nagpapahintulotAko ay sumisid sa dagat ng naisAt ang iyong singsing ay aking makamitAy katunayan nang Diyos ang pumiliNa ako ngang itoy siya mong itangi.Neneng: Sumisid sa singsing na aking hinulogSubalit di upang siyang maging irogKundi idaan lang muna sa pagsubokKayat sisirin mo ang tanong kong ito At singsing kong ito ay nang maangkin moAng singsing na itong linsot walang batoTuran mong simula at ang dulo nito.Berting: Tila ang bugtong moy sinlalim ng dagatNa di matatarok ng isip kong pahat.Kayat iyong singsing nais mang makuhaIsa pang pagsubok ay hiling ko sinta.

Kulas: Ang pagkakataoy isalin sa ibaNang di masabing ikaw ay buwayaAkong nabunot ng pang-ikalawaInaangkin hirang kanyang karapatanSumisid sa dagat ng singsing mong bugtongNa siyang panumbas sa iyong pag-irog.Neneng: Kung gayon, o, Kulas, iyo nang sisirinAng lalim ng punot dulo niyang singsing.Kulas: Singsing, aking Neneng, walang punot duloMayroon ngang simula at may wakas itoAng simulay bilog nito na panloobAt ang katapusay panlabas na bilog.Ganyan kung gawin, singsing ng pag-ibigHayat nasisid ko singsing mong nahulog.Neneng:Iyan ang tanong diyan kay LambertoKayat heto naman ang para sa iyo;Nang ikay parito, pamula sa kantoIlang bahay, Kulas, ang naraanan mo?May ilaw ay ilan, iyo sanang turanTingnan ko ang tibay pang-alaala mo?Kulas: Salamat Neneng kot iyang katanunganKay daling sagutin kayat aking masasabingAkoy tanging mahal; Heto ang tugon ko:Bahay, pito lamang at sa mga itoyAking natandaan, apat ang may ilaw-Itoy patotoong isip koy malinaw.Neneng:Kulas, ikay mali sa iyong katugunanKayat isasalin itong aking tanongSa sinong ikatlong sa tubig lulusongAt siyang sisisid, sa singsing kong bugtong.Nardo:Ako ang ikatlong dapat subukin moKayat iyong dinggin ang tugon koy:Pamula sa kanto at hanggang sa ritoWalang bahay ni ilaw akong natandaanKundi itong ponda ni Neneng kong mahal.Mga Tao:(Palakpakan at kantiyawan)Neneng:Kung gayon ito naman ay tuguninPang-una sa ikatlong iyong sasagutinBakit ba ang tubig sa bilog na mundo Hindi tumatapon walang ligwak ito?Nardo:Sa abot ng isip narito ang tugon:Tubig, batot tao, at lahat sa mundoAy di tumatapon dahil sa ang globoAy isang malakit mabisang magneto;Hinihigop nito ang lahat ng naritoAt sa kalawakay di tayo tutungo.Mga Tao:Magaling! Mabuhay si Nardo!Neneng:Pangalawang tanong,heto nat pakingganPaanong buwang sa langit ay tanglawAking mahihipot mapaglalaruan?Itoy pangarap nang akoy musmos pa lamangKung talagang ako ay sadyang mahal moPaiirugan mo ang hiling kong ito.Nardo:Salamat, O, Ina, sa pag-aaruga mo,Noong akoy muntit pinalalaki mo.Isang paboritot ibig kong kuwentoAy siyang panugon sa tanong na ito.Sa pamamagitan ng isang salaminMinumutyang buwan ay pabababainKahit sa kandungan ng mutya kot giliwMapaglalaruang buwang hinihiling.Mga Tao:Magaling! Iyan ang binata namin!...Pakinggan natin ang tanong na ikatlo.Nardo:Akoy nakahanda sa pangatlong tanongSingsing na nahulog aking sisisirinSukdang ikapugto ng hiningang tanganKung puso ng mutyay aking maaangkin.Neneng:Akoy nangangamba, akoy natatakotNa ang huling tanong kaniyang masagotItong karagatan isang laro lamangNgunit paglalarong birong totohananAyoko na yatang ito ay ituloyBaka sa sagutan akoy maparool.Ingkong Terong: Ituloy mo, apo, bahala na ako.Neneng:Kung gayon, Leonardo, tugunin mo ito.Kung tayoy makasal, ay nanaisin koNa magpulot-gata sa bayang MindoroNa ating sasakyay binalsang kawayanNa bigkis ng lubid na pawang hinabiSa buhanging pinot ikaw ang pipili.Nardo:Neneng, aking mahal, sadyang mahal kitaKayat imposibley pag-aariin paLubid na buhangin, aking pipiliinKung pababaunan ng aking pagkainBawat isang linggong kakailanganinSa sang dahong ipil iyong babalutin.Neneng:Di bat ang hiling sa akin nanggalingBakit ngayoy ako ang pasusulitin?Nardo:Pagkat paniwalang di ka sinungalingNeneng:Ano ang batayan ng iyong pasaring?Nardo:Salamat kung gayon, mutya ko at giliwIkaw ay may wikang tapat at matiningNang iyong sabihin tayoy kakasalinInakalang tapat ikaw sa paggiliwKayat sa problemang aking Kahati ka sa tuwat sa ligaya gayoy dinAng buhanging lubid ay kaya kong gawinKung sa hirap nitoy kasalo ang giliw.Neneng:Ayokot di tama! Di pala kasal,Ni walang sintahan ay mag-aasawa na.Nardo:Di nga mag-asawa ngunit may pagsinta!Neneng:Ay sayang! Sayang na pag-ibigSayang ang singsing kong nahulog sa tubigKung ikaw rin lang siyang sisisidMahangay hintin kong kumati ang tubig.Tandang Terong:Sa unang pagkakataon ay nagkaganito ang apo ko. Ako ang hahatol. Tama si Nardo.Ang karagatay simula lang ng kuwentoMula ngayon, Nardo, sa bahay pumanhikAt doon mo ihibik ang iyong pag-ibig.Pepito:(Iiling-iling at magkikibit ng balikat.)Mga Tao:Mabuhay si Ingkong Terong! Mabuhay!Mabuhay ang karagatan, aliwang Pilipino!(Palakpakan) W A K A SMga Gabay na Tanong: Ano ang paksa ng binasang karagatan?Paano ito binigyang-buhay ng mga tauhan? Ano-ano ang papel kanilang ginampanan?Bakit sinasabing hindi kinakailangang sumisid ang binatang nais magkapalad sa dalagang nawalan ng singsing?

Alam mo ba na Ang matalinghagang pahayag ay mga pahayag na gumagamit ng mga salita na hindi tuwirang inihahayag ang tunay na kahulugan nito. Karaniwan itong ginagamitan ng paghahambing ng mga bagay na nagpapataas ng pandama ng mga mambabasa.

MATATALINGHAGANG PAHAYAG MULA SA BINASANG KARAGATANIBIG SABIHINKayat sisirin mo ang tanong kong ito at singsing kong ito ay nang maangkin moIlang bahay, Kulas, ang naraanan mo? May ilaw ay ilan, iyo sanang turan.Tingnan ko ang tibay pang-alaala mo?Kung ikaw rin lang siyang sisisid Mahangay hintin kong kumati ang tubig.Pagbutihin mo, binata at si Neneng ay marami nang nailunod na talisuyo sa karagatan. Ang kahoy na panggatong kaya di masindihan ay higit na marami ang nasa kalan kaysa kailangan.Pepito:(Iiling-iling at magkikibit ng balikat.)

Sa iyong palagay, ano ang angkop na pamagat ng binasang karagatan?Ilahad ang mga pag-uugali o kasanayang napaunlad ng mga Pilipino batay sa larong karagatan?

Ang KaragatanIto ay isang larong may paligsahan sa tula. 2. Ang kuwento nito ay batay sa alamat ng singsing ng isang dalaga na nahulog sa gitna ng dagat.3. Pakakasalan ng dalaga ang binatang makakakuha ng singsing. 4. Sa larong ito, hindi kinakailangang sumisid sa dagat ang binatang nais magkapalad sa dalagang nawalan ng singsing. 5. Ginaganap ang laro sa bakuran ng isang bahay.

6. May dalawang papag sa magkabila ng isang mesang may sarisaring pagkaing-nayon. 7. Magkaharap ang pangkat ng binata at dalaga. 8. Karaniwang isang matanda ang magpapasimula ng laro. 9. Maaaring magpalabunutan para mapili ang binatang unang bibigyan ng dalaga ng talinghaga.10. Maaari pa rin ang pagpili sa binata ay batay sa matatapatan ng tabong may tandang puti. 11.Bibigkas muna ng panimulang bahagi ang binata bago tuluyang sagutin ang talinghaga.

ANG DUPLO: Ang Ibon ng Hari Hari: Simulan na ang laro. Bumilang kayo.Mga Bilyaka: Una, Ikalawa, Ikatlo.Mga Bilyako: Una, Ikalawa, Ikatlo.Hari: Tribulasyon!Lahat: Tribulasyon!Hari: Estamos en la Buena composicion.(Titindig) Ang komposisyon ng tanan ay paglalarong mahusay! Ang magulo ay mahalay Sa mata ng kapitbahay. Mga binibini at mga ginoo, Matatandat batang ngayoy naririto, Malugod na bati ang tanging handog kosa pagsisimula nitong larong duplo.Ang hardin koy kubkob ng rehas na bakal,Asero ang pintot patalim ang urang;Ngunit at nawala ang ibon kong hirang,Ang mga bilyaka ang nuhat nagnakaw!Mga Bilyaka: Hindi kami ang nagnakaw.Hari: Sino ang nagnakaw?Bilyako 1: Kagabi po, hari, maliwanag ang bwan;May isang aninong aking natanaw;Hindi sinasadya, nang aking lapitanIsang babae po, iyang natagpuan.At kitang-kita kong ikinubli niya.Siyay naririto at nasa tribuna,Nagnakaw ng ibon ay isang bilyaka!Hari:Diyatat bilyaka?Sino sa kanila?Bilyako 1:Sa unang hanay po.Bilyaka 2: Hwag paniwalaan.Siyay bulaan!(Magkakaingay)Hari: (Sa lahat) Katahimikan! (Sa Bilyako 1) Mapatototohanan?Bilyako 1: Akoy nalalaan!Bilyaka 2: Kung kagabi lamang ang sinabi niya,Hindi maaarit kamiy magkasama;Kamiy namamasyal ng irog kong sinta,Panong mananakaw ang ibon sa hawla?Hari:Kung hindi nga siya, sabihin kung sinoAt pakaasahang parurusahan ko.Bilyaka 2: Ang nuha ng iboy sa ikalawang hanay,Doon nakaupo nang buong hinusay,Walang iba kundi kanyang kasintahan (Ituturo.)Kung hindi ay bakit ipinagsasanggalang?Hari:Pinararatangay hindi umiimik,Tila nga may salat dilay nauumid. (Mag-iisip)Sapagkat may salaHeto, palmatorya! (Akmang papaluin)Bilyako 2: Kaiingat kayo, O mahal na hari,Mag-isip-isip kat baka magkamali.(Titigil ng pagsasalita bago magpapatuloy)Nalalaman ko po kung sinong nagnakaw.Aking ibubulong kung pahihintulutan.Hari: Nagpapahintulot!Bilyako 2: (Lalapit at bubulong)Hari:Ipakakaon ko, talaga bang tunay?(Siyang pagdating ng abay ng reyna)Abay ng Reyna:Mahal na hari po, iboy aking dala,Isasauli ko sa kinunang hawla;Kagabi po itoy kinuha ng reynaSiya ay nag-aliw sa pangungulila!Hari:Kung gayon ay walang dapat parusahan!Ibalik ang ibon sa hawlang kinunan.Kung uulitin pay ipagbibigay-alamNang huwag ang iba ang mapagbintangan.Abay ng Reyna:Pinagbigay-alam sa inyong gwardya,Baka nalimutan at nalingat siya.Hari:Maraming salamat, bilyakat bilyako,Ngayoy tinatapos itong larong duplo.Paalam sa lahat, salamat sa inyo,Muling magkikita pag naglaro tayo. W A K A S Halaw sa Talindaw nina Abueg, E.R. et al.

1. Tungkol saan ang binasang duplo?

2. Sino-sino ang tauhang gumaganap sa duplo?

4. Paano ipinagtatanggol ng mga bilyako at bilyaka ang bawat isa?

6. Makatuwiran pa rin kaya na gawin ang larong duplo sa mga lamay sa patay sa kasalukuyan? Bakit?

3. Paano nilalaro ang duplo?

5. Sa iyong palagay, ano-ano ang mabuting epekto ng dupluhan?

Ang DuploIsa rin itong larong may paligsahan sa pagtula kaya maaari ring mauring tulang patnigan.Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae ay duplera.Sila ay tinatawag na bilyako at bilyaka kapag naglalaro na.Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa pagpalo sa palad ng sinumang nahatulang parusahan.Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal para sa kaluluwa ng namatay.

6.Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nawawalang loro ng hari o kaya naman ay magsusumbong ang bilyako sapagkat hinamak ng isang bilyaka.7.Ginaganap ito sa bakuran ng isang tahanan.8.Tulad ng karagatan, ginaganap kapag may lamay o parangal sa isang namatay.9.Nagpapatalas ng isip sapagkat ang pagmamatuwid ay daglian o impromptu.10.Pinangungunahan ng isang matanda na gaganap na haring tagahatol. Halaw sa Talindaw nina Abueg, E.R. et al.

KARAGATANMga ElementoDUPLOPaksaMga TauhanHakbang ng PagsasagawaPalitan ng PangangatuwiranHatolPAGKAKATULADPaksa: ___________________________________________________Mga Tauhan: ______________________________________________Hakbang ng Pagsasagawa: __________________________________Palitan ng Pangangatuwiran: _________________________________Hatol: ____________________________________________________RUEL: Kung manliligaw ka doon sa bahay, hindi sa kalye. Alam ko yang plano mo. TONY: Uso pa ba yon? Porma pa lang tiyak na sasagutin na ako ni Precious. RUEL: Baka nagkakamali ka. Ayaw niya ng mayabang. Ikaw yon! Mababasted ka kaagad. TONY: Ang sakit mo namang magsalita. RUEL: Ikaw kasi. Sinasabi ko sa yo tiyak na mababasted ka. TONY: Pakialamero! Hayaan mo nga ako. RUEL: O sige, halika na, pasok na tayo.

PAGPAPAGANDA NG PAHAYAGSUMAKABILANG BUHAY - NAMATAY sumakabilang bahay - naghanap ng ibang asawa tawag ng kalikasan - naihi malikot ang kamay - magnanakaw nasagasaan ng bote - nalasing,lasingNaihitawag ng kalikasanmagnanakawmalikot ang kamaynataenaghulog sa balonnalasingnalunod sa mamamnapikotnadale ng bruha