zadziwić Franków! W ich pałacowej kaplicy znaj-

dują się przecież niesłychanie cenne relikwie…

Najcenniejszą z nich jest perizonium – opaska,

która osłaniała biodra ukrzyżowanego Chrystusa.

Tylko trochę mniej cenną – chusta, w którą owi-

nięto ściętą głowę Jana Chrzciciela. Może tylko

tunika Najświętszej Marii Panny, założona przez

Nią w dniu narodzin Chrystusa, mogłaby jeszcze

wzbudzić zainteresowanie tłumu.

Jednak dzisiaj entuzjazm i ciekawość mieszkańców budzą inne rzeczy:

– przepięknie rzeźbiony róg z kości słoniowej na złotej tacy,

– dwa wysokie, misternie grawerowane mosiężne świeczniki,

– złoty flakon, z którego roztacza się niezwykła woń perfum,

– barwny namiot i atłasowe szaty z wyhaftowanym po arabsku napisem jest tylko jeden

Bóg.

Te wspaniałe i jakże egzotyczne przedmioty budzą niekłamany podziw. Żaden z miesz-

kańców miasta nie widział jeszcze takich cudów! Były one jak z innego świata… Taki na przy-

kład zegar wodny z dwunastoma mosiężnymi kulami, z których co godzinę jedna spada na

specjalny talerz, a dwunastu rzeźbionych jeźdźców przesuwa się w maleńkim okienku jak na

paradzie. Jednak najwspanialszym z darów są szachy Harun ar-Rashida. Również one – obok

innych wspaniałych przedmiotów – mają być podarowane władcy władców –

47

Akwizgran to niezwykłe miasto. Zbudowali je Rzymianie, którzy, doceniając lecznicze

właściwości ciepłych wód, nazwali je – na cześć celtyckiego bożka – Wodami Granusa. W ich

języku, czyli po łacinie, brzmi to Aquae Granni (czyta się akwe grani). Frankowie, późniejsi

mieszkańcy miasta, zmienili nazwę na Akwizgran.

Wiosną 804 r. przechodzi przez Akwizgran niezwykły i barwny pochód, który budzi

wśród mieszkańców ogromną sensację. Oto do ich miasta przybyło poselstwo legendarnego

władcy Wschodu Haruna ar-Rashida!

Kto żyw tłoczy się przy trasie przemarszu, by na własne oczy ujrzeć kolorowy i egzo-

tyczny orszak, majestatycznie zmierzający w stronę rezydencji króla – Auli Regia. A niełatwo

46

K a r o l W i e l k i c o n t r a L e o n I I I T r i k C e s a r z a

R y c e r z p ó k i ż y j e n i e p o d d a j e s i ę

K a r o l o w i W i e l k i e m u .

Ojcem zmian, które na wieki ukształtowały dzieje Europy, był p a p i e ż L e o n I I I .

Gdy w grudniu 795 roku zostaje papieżem, jego sytuacja przypomina szachowy zugz-

wang (jest to ten moment w trakcie gry w szachy, kiedy każdy ruch powoduje pogorszenie

sytuacji grającego). Wpływowe rody rzymskie zawiązują spisek, który ma na celu jego uwię-

zienie.

Leon III wysyła wówczas Karolowi – królowi Franków – klucze do bram zamykających

dostęp do grobu św. Piotra i sztandar Rzymu. Chce w ten sposób pokazać, że uznaje Karola

za swego opiekuna. Jednak spiskowcy nie dają za wygraną. Podczas procesji papież zostaje

uwięziony i zamknięty w klasztorze. Jednak udaje mu się zbiec, pokonać Alpy i schronić na

dworze Karola w Padenborn. Stamtąd wraz z królem Franków wraca do Rzymu i składa uro-

czystą przysięgę na Ewangelię, że wszystkie zarzuty wobec niego są kłamstwem…

Wobec potęgi takiej świętej przysięgi (i potęgi Karola) spiskowcy ustępują.

Wtedy właśnie papież zaprasza króla na świąteczną mszę do bazyliki św. Piotra, nakłada

mu na głowę cesarski diadem i przyklęka…

2 5 g r u d n i a 8 0 0 r . t o d a t a b a r d z o w a ż n a . W t e d y b o w i e m – a b y ł t o j e d y n y t a k i p r z y p a d e kw d z i e j a c h S t o l i c y P i o t r o w e j – n a j w y ż s z y k o ś c i e l n y d o s t o j n i k z ł o ż y ł h o ł d z i e m s k i e m u w ł a d c y , c od o p r o w a d z i ł o d o p o d z i a ł u c h r z e ś c i j a ń s t w a n a w s c h o d n i e i z a c h o d n i e .

49

2 5 g r u d n i a 8 0 0 r o k u w Rzymie papież Leon III wkłada na głowę króla Franków Karola

Wielkiego koronę cesarską i… klęka przed nim. Jest to hołd złożony przez papieża i uznanie

władzy cesarskiej nad papieską. Nikt ze zgromadzonych na mszy tego się nie spodziewał…

W obecności swoich poddanych oraz najwyższych dostojników kościoła zachodniego Karol

Wielki zostaje uznany za najważniejszego pośród panujących na ziemi władców. Z o s t a j e c e s a r z e m ! Obecni w kościele rzymianie wznoszą radosne okrzyki: Carlo augusto a Deo coronto,

magno et pacifico imperatori Romanorum, vita et victoria!

Koronacja Karola Wielkiego jest symbolicznym aktem utworzenia Cesarstwa Zachod-

niego. W ten sposób imperium rzymskie zostaje podzielone na dwie części: Cesarstwo Za-

chodnie i Cesarstwo Wschodnie. Wzbudza to ogromne niezadowolenie wśród władców

Bizancjum – stolicy Cesarstwa Wschodniego – którzy uważają, że są jedynymi spadkobiercami

cesarzy rzymskich.

48

P r o p o n u j e z a k ł a d – jeśli wygra lub padnie remis, otrzyma szachy, na których rozgrywają

partię. A jest to komplet podarowany przez kalifa z Bagdadu! Jeśli przegra – Karol Wielki do-

stanie przepięknie zdobiony relikwiarz z grotem Włóczni Przeznaczenia. Władca powiększy

więc swoją kolekcję relikwii, które przechowuje w Akwizgranie. Papież ustawia poprzeczkę

niezwykle wysoko. Żeby zachować szachy cesarz musi wygrać. Ale odwaga i roztropność

króla Franków jest wręcz legendarna. Cechy te są również niezwykle cenne w czasie partii

szachów. Jedno uważne spojrzenie na szachownicę i zaczyna rozumieć, do czego zmierza

przeciwnik. Przygotowana przez Leona III pułapka jest godna prawdziwego mistrza. Ale to,

czym zamiera zwyciężyć, jest jeszcze bardziej nieprawdopodobne…

1. ia5–a6 Pion ma wyznaczony kierunek

i chyba nikt nie powstrzyma rozpędzo-

nego piechura. Czarny goniec odgrywa

teraz rolę statysty. Nie może złapać

pionka pędzącego po linii „a”, bo na dro-

dze (na polu f2) stoi kolega z jego własnej

drużyny i uniemożliwia złapania pionka.

1. … Jh2-g1 Chyba rzeczywiście papież

Leon III wpadł na pewien niezwykły po-

mysł.

2. ia6–a7 Ih3–h2 Ale cóż to? Za chwilę

zwodzony most zostanie podniesiony

(Ih4–h3) i do zamku nikt się już nie prze-

ciśnie, a tym bardziej słusznej postury

hetman.

3. a7–a8k Skoczek!!! I tu prawdziwa niespodzianka. Kopciuszek zamienia się, ale nie w piękną

królewnę, tylko w rumaka. Niestety o wiele bardziej wolniejszego od pionka.

3. … Ih4–h3 Leon III właśnie zakończył realizację swojego, obmyślonego w każdym szcze-

góle, planu.

51

C e s a r z K a r o l W i e l k i gra w swoją ulubioną królewską grę szachami, które dostał w pre-

zencie od wielkiego kalifa Harun ar-Raszida. Ale nie są to jedyne szachy, jakie dostał w darze…

Swoje czterdzieste urodziny świętuje rozgrywając partię z najlepszym szachistą swojego

królestwa – Garinem. Tym razem gra szachami, które zostały mu podarowane przez muzuł-

mańskiego gubernatora Barcelony Ibn al-Arabiego.

Do dzisiejszego dnia szachy te otacza aura tajemniczości. Bardzo długo przechowywane

były w opactwie Montglane, ale… zaginęły. Od tego czasu są poszukiwane przez miłośników

szachów. I nie tylko. Chcą je mieć także inni, ponieważ legenda głosi, że kto posiądzie ów

maurerański komplet szachów będzie panować nad światem!

Karol Wielki rozgrywa partię z Leonem III. Obaj potrafią docenić uroki tej pięknej gry

zwłaszcza to, że można pokonać rywala siłą swojego geniuszu, kierować wojskiem wykorzys-

tując przewagę nie brutalnej siły, a intelektu. Po kilkunastu ruchach, widząc układ pionków

na szachownicy, papież postanawia przechytrzyć cesarza.

Pozornie jego sytuacja wygląda na beznadziejną. Biały pion po linii A za chwilę zmieni

się w hetmana i nierówny bój szybko się zakończy. Jednak Leon III jest pewny, że mimo

wszystko nie przegra.

50

(diagram)

Papież widząc, że jednak przegra, złapał

za stojącego już w gotowości hetmana

i… wyrzucił przez okno. Niewzruszony

tym Karol Wielki wziął więc gońca. Leon

III, który nie lubił przegrywać, zdmuch-

nął świecę. Gdy zapadła ciemność pa-

pież wykonał jakiś ruch…

9. ie7–e8jId5–d4(jeśli 9. … Id5×e4, to nie można

je8–c6 bo pat!)

10. jd8–h5 Id4–d3 11. jh5–f3# 1–0(diagram finałowy)

By zakończyć opis tej pięknej rywalizacji na asztapadzie (szachownicy), warto zadać parę

pytań…

C z y o p i s a n a h i s t o r i a g r y w s z a c h y m i ę d z y p a p i e ż e m a c e s a r z e m r z e c z y w i ś c i e m i a ł a m i e j s c e ? A m o ż e t o t y l k o fa n t a z j a ?

I c z y d l a m i s t r z o s t w a i p i ę k n a r o z g r y w a n e j p a rt i i m o ż e m i e ć z n a c z e n i e c z a s w k t ó r y m s p o t k a l i s i ęw i e l c y t e g o ś w i a t a ( 8 0 0 r . n . e . ) ?

53

A l e K a r o l W i e l k i n i e p o d d a j e s i ęt a k ł at w o !

(diagram)

4. ka8–b6 Właśnie do tego potrzebny

był skoczek. Odsuwa bowiem groźbę

pata, przynajmniej o sekundę.

4. … Ic7×b6 Teraz małe wyścigi

5. ic6–c7 Ib6–b56. ic7–c8kA cóż to? Znowu wściekły skoczek, który

woli szybki, ale jakże ekscytujący sposób

opuszczenia placu boju.

6. … Ib5–b4 Czarni znowu ustawiają

PATA. Ale biali chyba się już przestali

przejmować.

7. kc8–d6 Ten mechanizm jest już

dobrze znany

7. … Ie7×d6 8. ie6–e7 Id6–d5(diagram)

52

5554

ABU ABASWeronika Domalaczna

2016

B i b l i o t e c z k a W i e d z y S z a c h o w e j Trik Karola – Wielkiego Cesarza

Powieść o szachach Karola Wielkiego to

Ósemka Katherine Neville.

Trzyma w napięciu do ostatniej chwili. Pełna

akcji łączy elementy historyczne z literacką fikcją.

Fabuła powieści nasycona jest wieloma wątkami:

tajemnicze przepowiednie, pojedynki szachowe,

matematyczne gry, obsesja władzy, zemsta za

krzywdy. Sensacja miesza się z thrillerem, wątki

mistyczne z historią i romansem.

5756

Hołd Leona IIIWeronika Domalaczna

2016