Katalog Intrnet doc - Instytut Literatury

2019Katalog

nstytut Literatury powstał, by zaspokajać dwie

Iważne potrzeby życia kulturalnego ‒ udzielać

realnego, materialnego wsparcia polskiemu środo-

wisku literackiemu, ze szczególnym uwzględnieniem twór-

ców dzieł niekomercyjnych, oraz dbać o stałe podnoszenie

czytelniczych kompetencji odbiorców literatury współczesnej.

Jednym ze sposobów realizacji tych zadań jest działalność

wydawnicza. Niniejszy katalog stanowi podsumowanie na-

szych dotychczasowych osiągnięć na tym polu.

Instytut Literatury wydaje trzy serie, z których każda

prezentuje literaturę z odmiennej perspektywy. W Kwartal-

niku Kulturalnym „Nowy Napis. Liryka, epika, dramat” czytel-

nik znajdzie najnowsze wiersze i opowiadania polskich twór-

ców, a także eseje, dramaty i wywiady. Poruszanie się po

labiryncie literatury współczesnej ułatwiają książki składające

się na Bibliotekę Krytyki Literackiej Kwartalnika „Nowy

Napis”, wydawane wraz z czasopismem, poświęcone ważnym

Szanowni Państwo, postaciom i zjawiskom literatury polskiej. Poszczególne

tomy zawierają monografie pisarzy i antologie ich tekstów

albo są zbiorami wypowiedzi najwybitniejszych krytyków

literackich. Przedstawicielom świata akademickiego dedy-

kowana jest seria Biblioteka Pana Cogito, w której szczególne

miejsce zajmują omówienia twórczości Zbigniewa Herberta

i Tadeusza Różewicza, ale publikowane są również artykuły

naukowe poświęcone dziełom żyjących poetów i pisarzy.

Najmłodszym dzieckiem Instytutu Literatury jest Biblioteka

Literacka Kwartalnika „Nowy Napis”, zbierająca wartościowe

tomy poetyckie, utwory prozatorskie i eseje, w tym książki

nagrodzone w Ogólnopolskim Konkursie na Książkę Literacką

„Nowy Dokument Tekstowy”.

Zachęcam do zapoznania się z zawartością katalogu ‒

wśród dopełniających się wzajemnie publikacji każdy czytelnik

znajdzie coś dla siebie.

p. o. Dyrektora Instytutu Literatury

dr Józef Maria Ruszar

Kwartalnik Kulturalny „Nowy Napis”

Kwartalnik, wraz z towarzyszącą serią krytycznoliteracką, rozsyłany jest bezpłatnie do bibliotek

szkolnych, uniwersyteckich i pedagogicznych. Można go także nabyć w naszym sklepie interne-

towym (sklep.instytutliteratury.eu) oraz w sieci księgarni partnerskich Instytutu.

Kwartalnik Kulturalny „Nowy Napis. Liryka, epika, dramat” powstał, aby prezentować czytelnikom

szeroki pejzaż współczesnej literatury niekomercyjnej.

Równocześnie – za sprawą towarzyszącej kwartalnikowi krytycznoliterackiej serii wydawniczej,

cyklicznie publikowanych tekstów z gatunku ars poetica i bieżącej działalności krytycznej – chcemy

poszerzać krąg czytelników kompetentnych do oceny współczesnych zjawisk, wydarzeń i dzieł

literackich, a także stale poszukujących nowych nurtów i konwencji w literaturze. Innymi słowy –

stwarzać czytelnikowi okazje do pełnego przyjemności odkrywania głębszych sensów kultury.

Tomasz Chomiszczak, Grażyna Halkiewicz-Sojak, Stanisław Gawliński, Paweł Kaczmarski, Marek

Kornat, Wojciech Kudyba, Krystyna Latawiec, Karol Maliszewski, Marta Smolińska, Katarzyna

Szewczyk-Haake

O P I S : Nowo powstały kwartalnik kulturalny „Napis” (z podtytułem „Liryka, epika, dramat”) ma służyć

upowszechnianiu współczesnej literatury. W związku z tym zaczynamy też wydawać serię popu-

larnych monografii i antologii poświęconych współczesnym poetom, prozaikom i dramaturgom.

Zamiarem naszego wydawnictwa (finansowanego – jak wiele innych – przez Ministerstwo Kul-

tury i Dziedzictwa Narodowego) jest kształcenie kompetentnego czytelnika, uczestnika kultury

wysokiej, potrafiącego zaznajomić się z wielością pozycji literackich.

W N U M E R Z E : Krzysztof Ćwikliński, Agata Jabłońska, Ziba Karbassi, Małgorzata Lebda, Józef

Łobodowski, Andrzej Niewiadomski, Artur Pałyga, Edward Pasewicz, Jan Polkowski, Bianka Rolando,

Tadeusz Różewicz, Krzysztof Skórczewski, Jacek Sroka, Krzysztof Szeremeta, Stefan Türschmid,

Janusz Węgiełek

L I C Z B A S T R O N : 256

W Y D A W C A : Polskie Wydawnictwo Muzyczne

R O K W Y D A N I A : 2018

R E D A K T O R : Józef Maria Ruszar

T Y T U Ł : Kwartalnik Kulturalny „Napis. Liryka, epika, dramat”

W dalszej części Andrzej Szpulak przypomina dzieła Kazimierza Kutza, a Marta Kwaśnicka omawia

jedną z ostatnich premier w Teatrze Śląskim – głośnego Dracha Szczepana Twardocha w reżyserii

Roberta Talarczyka. Sam reżyser, a zarazem dyrektor Teatru Śląskiego, w rozmowie z Markiem

Trojanem opowiada o swojej wizji teatru lokalnego: „Chcemy, żeby widzowie po obejrzeniu

spektaklu czuli się lepsi, przeżyli szczególne katharsis, które sprawi, że powiedzą o sobie «jesteśmy

niezwykli». Bo jak ktoś im mówi «wy jesteście jak Indianery w rezerwacie», to może to jest obraźliwe,

ale z drugiej strony też ich indywidualizuje”.

O P I S : „Warto, żeby szerzej zobaczono, że mamy tu swoją wrażliwość i wielkie kulturalne bogactwo.

Nie mamy kompleksów. Zakompleksionych zapraszamy do nas” ‒ mówi Marian Kisiel, poeta i litera-

turoznawca z Uniwersytetu Śląskiego w wywiadzie otwierającym dział „Ars Silesiae”. Tematem, który

szczególnie interesuje nas w tym numerze, jest bowiem Śląsk i jego kultura. Pytamy, czym różni się

od tej, którą tworzy się w innych rejonach Polski i badamy, skąd biorą się nieporozumienia pomiędzy

„centralą” a Śląskiem.

Zagadnienie odrębności literatury pisanej na Śląsku badamy za sprawą eseju Magdaleny Pospie-

szałowskiej oraz tekstu Jakuba Skurtysa, który przybliża działalność Instytutu Mikołowskiego w dwudzie-

stolecie jego istnienia.

W dziale „Ars Poetica” swoją sztukę pisania prezentują Wojciech Brzoska, Waldemar Jocher, Zbigniew

Machej i Jarosław Jakubowski, którego dramat Buława ‒ wraz ze szkicem Katarzyny Wójcik na jego

temat ‒ również znalazł się w tym numerze. Wiersze Brzoski i Jochera przeczytać można w dziale

„Liryka” obok twórczości Anny Adamowicz (opatrzonej szkicem Moniki Glosowitz), Adama Pluszki

(o którego wierszach pisze Dawid Kujawa), Jana Barona (w towarzystwie tekstu Ewy Bartos) oraz

fragmentów „poemiksu” Joanny Mueller i Joanny Łańcuckiej opisanych przez Przemysława Rojka.

Łukasz Orbitowski prezentuje fragmenty nowej powieści Kult, a Piotr Wojciechowski trzy opowiadania

ze zbioru Przebierańcy i przechodnie. Całość domyka wnikliwy esej Pauliny Dąbkowskiej na temat

twórczości i postaci wielkiego artysty, Zdzisława Beksińskiego, którego prace stanowią o sile

oprawy graficznej pierwszego numeru „Nowego Napisu”, wydanego już pod egidą nowo powstałego

Instytutu Literatury.

Ewa Bartos, Paulina Dąbkowska, Monika Glosowitz, Dawid Kujawa, Marta Kwaśnicka, Magdalena

Pospieszałowska, Przemysław Rojek, Jakub Skurtys, Andrzej Szpulak, Marek Trojan, Katarzyna Wójcik

W N U M E R Z E : Anna Adamowicz, Jan Baron, Zdzisław Beksiński, Wojciech Brzoska, Waldemar

Jocher, Jarosław Jakubowski, Marian Kisiel, Joanna Łańcucka, Zbigniew Machej, Joanna Mueller,

Łukasz Orbitowski, Adam Pluszka , Robert Talarczyk, Piotr Wojciechowski

T Y T U Ł : Kwartalnik Kulturalny „Nowy Napis. Liryka, epika, dramat” 1/2019

R E D A K T O R : Józef Maria Ruszar R O K W Y D A N I A : 2019

W Y D A W C A : Instytut Literatury


I S S N : 2657-6791

O P I S : „Szczerze mówiąc, kategoria pokolenia nigdy nie była mi do niczego potrzebna” – zaznacza

stanowczo Roman Bobryk w dyskusji z Józefem Ruszarem, Michałem Januszkiewiczem, Małgorzatą

Peroń, Radosławem Siomą i Zofią Zarębianką. To właśnie kategoria pokolenia w literaturze będzie

nas zajmowała tym razem. Spojrzenie poetów na tę kwestię przedstawimy w rozmowie Romana

Honeta z Joanną Mueller, Joanną Lech i Edwardem Pasewiczem, którzy ustosunkowują się do własnej

przynależności pokoleniowej. Nieco inne światło na problem rzuca Andrzej Szpulak w tekście o polskiej

szkole filmowej. Najciekawsze debiuty poetyckie ostatniej dekady omówią krytycy towarzyszący tym

debiutom: Monika Glosowitz, Marta Koronkiewicz, Paweł Kaczmarski, Dawid Kujawa, Klaudia

Muca i Jakub Skurtys.

Marcin Bałczewski i Maciej Bieszczad zaprezentują nam swoje premierowe opowiadania, nato-

miast dramat Wojciecha Tomczyka Wielka Improwizacja dziejący się 3 maja 1967 roku zamknie

literacką część drugiego numeru „Nowego Napisu”. Między innymi tego, że czas akcji jest tutaj

nieprzypadkowy, dowiemy się ze szkicu krytycznego Łukasza Kucharczyka.

W N U M E R Z E : Marcin Bałczewski, Maciej Bieszczad, Martyna Buliżańska, Mirosław Dzień, Roman

Honet, Łukasz Jarosz, Marcin Jurzysta, Joanna Lech, Filip Matwiejczuk, Joanna Mueller, Edward

Pasewicz, Wojciech Tomczyk, Adam Wiedemann, Jan Paweł II

W dziale „Ars Poetica” znajdziemy tym razem szkice Macieja Bieszczada, Mirosława Dzienia,

Romana Honeta i Adama Wiedemanna, który w „Liryce” zaprezentuje też ciekawą korespondencję

poetycką z młodym poetą, Filipem Matwiejczukiem. O wierszach Martyny Buliżańskiej napisała dla

nas Anna Mochalska, a Jarosław Nowosad pochylił się nad nowymi utworami Łukasza Jarosza. W tym

sąsiedztwie znajdziemy wiersze innego laureata Nagrody im. Wisławy Szymborskiej – Romana

Honeta, a także Marcina Jurzysty, którego twórczość swoim komentarzem opatrzył Rafał Gawin.

Za oprawę graficzną numeru dziękujemy tym razem Krzysztofowi Dydo, który udostępnił nam

wybór prac polskiej szkoły plakatu ze swojej kolekcji i dołączył opowieść o historii swoich zbiorów; tę

prezentację – oraz cały niniejszy numer „Nowego Napisu” – zamyka szkic Pauliny Ornatowskiej,

przybliżający czytelnikom specyfikę i fenomen polskiej szkoły plakatu oraz problematykę sztuki

plakatu jako takiej.

Ze względu na okoliczność czterdziestej rocznicy pierwszej wizyty Jana Pawła II w Polsce, przypo-

mnimy treść jego homilii na wzgórzu Lecha. Jerzy Sikora w szkicu towarzyszącym opowie nam o kazaniu

jako gatunku literackim.

Roman Bobryk, Krzysztof Dydo, Rafał Gawin, Monika Glosowitz, Michał Januszkiewicz, Paweł

Kaczmarski, Marta Koronkiewicz, Łukasz Kucharczyk, Dawid Kujawa, Anna Mochalska, Klaudia Muca,

Jarosław Nowosad, Paulina Ornatowska, Małgorzata Peroń, Józef Maria Ruszar, Jerzy Sikora,

Radosław Sioma, Jakub Skurtys, Zofia Zarębianka, Joanna Mueller, Łukasz Orbitowski, Adam Pluszka,

Robert Talarczyk, Piotr Wojciechowski





I S S N : 2657-6791

Następny dział zawiera teksty Mariusza Wilka poświęcone tropieniu neapolitańskich – i nie tylko –

śladów Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.

Paweł Rojek w swoim eseju Polska, czyli nigdzie, wychodząc od wizji Cichockiego i Czaplińskiego,

przedstawia własną propozycję spojrzenia na „geograficzno-kulturowe położenie Polski”. O Poru-

szonej mapie pisze także Monika Glosowitz. Józef Maria Ruszar szkicuje własną mapę współczesnych

cywilizacyjnych napięć oraz wyzwania, w obliczu jakich, w tym kontekście, staje Polska. Karol Samsel

tropi z kolei wpływy poezji anglojęzycznej na najnowszą poezję polską, przyglądając się trzem

tomikom wybranych poetów: Jerzego Jarniewicza, Kacpra Bartczaka oraz Andrzeja Sosnowskiego.

Andrzej Szpulak o związkach Polski z Południem pisze na przykładzie filmu Macedończyk Petro

Aleksowskiego.

Monika Brągiel, Rafał Gawin, Monika Glosowitz, Dawid Kujawa, Lechosław Lameński, Paweł Rojek,

Józef Maria Ruszar, Karol Samsel, Andrzej Szpulak, Krzysztof Sztafa, Radosław Wiśniewski, Maciej

Woźniak

Dramat reprezentuje z kolei operowe libretto: Człowiek na torze albo do trzech razy sztuka Antoniego

Libery. Librettu towarzyszy omówienie autorstwa Macieja Woźniaka.

W N U M E R Z E : Józef Baran, Miłosz Biedrzycki, Tadeusz Dąbrowski, Artur Grabowski, Antoni Libera,

Krzysztof Lipka, Anna Mochalska, Daniel Odija, Maciej Taranek, Mariusz Wilk, Zofia Zarębianka

W kolejnej odsłonie naszego działu „Ars Poetica” znajdziemy tym razem autokomentarze Tadeusza

Dąbrowskiego, Artura Grabowskiego, Krzysztofa Lipki i Daniela Odiji. Dział „Liryka” zawiera

prezentację nowych wierszy i towarzyszących im odczytań: wiersze Miłosza Biedrzyckiego opatrzone

są szkicem Dawida Kujawy, utwory Anny Mochalskiej omawia Monika Brągiel, a zestaw aż siedmiu

niepublikowanych dotąd wierszy Macieja Taranka interpretuje Krzysztof Sztafa. Oprócz nich znaj-

dziemy tu także nowe wiersze Józefa Barana i Zofii Zarębianki.

O P I S : Na to, że Polska kulturowo i cywilizacyjnie leży nie tylko między Wschodem a Zachodem, ale

również między Północą a Południem, zwróciło ostatnio uwagę dwóch, tak różnych, autorów, jak

Marek A. Cichocki w książce Północ i Południe oraz Przemysław Czapliński w Poruszonej mapie. Ta

problematyka stała się punktem wyjścia dla „Kompasu kulturowego”, wiodącego działu niniejszego

numeru „Nowego Napisu”.

Oba teksty działu „Szkice” poświęcone są zmarłemu niedawno Juliuszowi Gabryelowi. Jego

postać i wiersze przybliżają nam Radosław Wiśniewski oraz Rafał Gawin.

Oprawę graficzną numeru zawdzięczamy Leszkowi Konarskiemu. Są to prace artysty, którym zainte-

resowanie przeżywa ostatnio prawdziwe odrodzenie – Stanisława Szukalskiego, założyciela Szczepu

Rogate Serce, oraz Mariana Konarskiego, najważniejszego członka tej formacji. Historię grupy

przybliża w swoim szkicu Lechosław Lameński. Jako że dzieło Szukalskiego prowokuje również do

przemyśleń na temat kulturowej przynależności polskiej twórczości, zamykający kwartalnik dział

„Sztuki” można odczytać także w kontekście głównego tematu tego numeru naszego pisma.





I S S N : 2657-6791

Biblioteka Krytyki Literackiej Kwartalnika „Nowy Napis”

Biblioteka Krytyki Literackiej Kwartalnika „Nowy Napis” jest serią krytycznoliteracką wydawaną

w dużym nakładzie, omawiającą najnowszą twórczość np. poetów i prozaików ostatnio

uwzględnionych przez MEN w podstawie programowej w szkołach średnich, a także emigrantów,

których twórczość powinna zostać przywrócona polskiej literaturze. Książki, które ukazują się w serii,

wraz z kwartalnikiem tworzą pakiet dla bibliotek. Na pojedynczy tom składa się monografia

wybranego pisarza oraz antologia jego tekstów, skomponowana przez autora opracowania.

O P I S : Poeta, prozaik, krytyk literacki, autor wierszy dla dzieci, znawca i tłumacz literatury serbsko-

„Jestem człowiekiem o powściągliwych emocjach, posługuję się dystansem […]. Nie lubię chaoty-

cznego potoku obrazów, nie daję się ponieść wyobraźni” – wyznawał Annie Piwkowskiej Julian

Kornhauser. I jest to jedna z nielicznych tego rodzaju wypowiedzi poety, w której odsłania on cząstkę

tajemnicy własnego charakteru. Zapewne z powodu owej dyskrecji autor Świata nie przedstawionego,

po pierwsze, nie decydował się na ujawnianie świadectw dotyczących własnej egzystencji (nie

dysponujemy korespondencją poety, w licznych wywiadach twórca także nie odsłaniał przed

czytelnikami sceny własnego życia), po wtóre, nie uprawia pisarstwa (poza kilkoma utworami

poetyckimi i mikropowieścią Dom, sen i gry dziecięce), w którym wyraźnie obecne są wątki

autobiograficzne. Mimo to przybliżenie drogi życiowej i twórczej pisarza stanowi ważny element,

zarówno w zrozumieniu wielu jego decyzji estetycznych i światopoglądowych, jak i w usytuowaniu

jego doświadczeń w obrębie pokolenia uformowanego przez wydarzenia Marca ‛68.

-chorwackiej, profesor zwyczajny w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli poetyckiej Nowej Fali w Polsce.



R O K W Y D A N I A : 2018

A U T O R : Adrian Gleń

T Y T U Ł : Języki rzeczywistości. O twórczości Juliana Kornhausera

I S B N : 978-83-224-5113-7

Jeszcze inne pytania otwierają się przed nami, gdy spojrzymy na Nowakowskiego jako autora prozy

wspomnieniowej, w której autobiografia i literackie opisy miasta składają się na unikatowe świa-

dectwa przeszłości, a pisarz wędrujący przez ulice Warszawy staje się kimś w rodzaju strażnika

czasu i pamięci. To wyjątkowy aspekt późnej twórczości Nowakowskiego – stanowiący zarazem jej

zwieńczenie.

O P I S : Po pierwsze, mamy do czynienia z Nowakowskim-realistą – pisarzem tworzącym światy małe,

proste i wiarygodne, skoncentrowanym na tworzeniu przekazu wiernie prezentującego rzeczy-

wistość warszawskich peryferii lat 50. i 60. Celem Nowakowskiego nigdy nie było jednak reporterskie

opisywanie złodziei i przestępców, lecz poszukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania

dotyczące ludzkiej egzystencji. Pisarz wielokrotnie przyznawał, że w tym środowisku – mimo

wszystkich jego wad – dostrzegał pewną autentyczność, szczerość, a zarazem jasny kodeks zasad,

pozostający na antypodach tak zwanej moralności socjalistycznej...

Po drugie, można mówić o Nowakowskim jako kronikarzu codzienności PRL. Pisarz w naturalny

sposób łączył realistyczną narrację i opis z ambitnymi założeniami intelektualnymi. Jego opowiadania

mówią wiele o człowieku, ale jednocześnie stanowią świadectwo epoki, w której powstawały. Funkcja

ta staje się najwyrazistsza w Raporcie o stanie wojennym, ale da się ją zauważyć i w innych utworach

powstałych przed 1989 rokiem.

Po trzecie, dostrzec należy etyczny wymiar twórczości pisarza. Nowakowski wielokrotnie podej-

mował istotne problemy moralne i egzystencjalne, zawsze zanurzone w historycznej codzienności.

Refleksja etyczna w naturalny sposób nasycała rozmaite opisy rzeczywistości PRL, a następnie III RP,

być może to ona decydowała o randze dokonań prozaika…



R O K W Y D A N I A : 2018

A U T O R : Maciej Woźniak

T Y T U Ł : Podróż przez rzeczywistość. O twórczości Marka Nowakowskiego

I S B N : 978-83-224-5115-1

O P I S : Poezję tę przenikają różnorodne idee, wiążące się w spójny system przekonań i zasad.

Niewątpliwie u podstaw światopoglądu poetyckiego leży filozofia Miejsca, danego poecie jak –

każdemu człowiekowi razem z rodziną, przyjaciółmi i światem przyrody. Wszystko tutaj w mikro- – –

kosmosie Janusza Szubera ma swoje znaczenie możliwe do rozpoznania przez dorastającego –

stopniowo poetę. O głębokim zakorzenieniu autora świadczą dziesiątki wierszy dotyczących

miejscowej tradycji okolic Sanoka. Inne miasta w świecie poetyckim Szubera nie grają ważnej roli,

stanowią tylko odległe tło kulturowe. Ta osobliwość łączy świat Szubera ze światem Brunona Schulza.

Warunkiem przetrwania kultury lokalnej wydaje się tutaj przekaz rodzinny, ciągłość biologiczna w mi-

nionych stuleciach. Mimo okrucieństwa okupacji i powojennych walk z Ukraińcami w tradycji

sanockiej ważne pozostaje otwarcie tubylców na obce nacje, zgodnie ze sobą współtworzące kulturę

karpacką. Wedle starych zwyczajów górskich każdy przybysz wnosi coś cennego do miejscowej wspól-

noty, każdemu też trzeba dać szansę budowania kultury od „surowego korzenia” poczynając aż do –

drewnianej, wygodnej chałupy.

Złożone są czynniki budujące świat poetycki Janusza Szubera. Wiersze jego są tak ważne dla szeroko

rozumianej kultury bieszczadzkiej, jak twórczość Kazimierza Przerwy-Tetmajera dla górali pod-

halańskich, a pisarstwo Władysława Orkana dla Gorców pomiędzy Rabą i Dunajcem.



R O K W Y D A N I A : 2018

A U T O R : Andrzej Sulikowski

T Y T U Ł : Rynek i coraz dalsze okolice. O twórczości Janusza Szubera

I S B N : 978-83-224-5114-4

O P I S : Niniejszy tom obejmuje swym zasięgiem pełny horyzont czasowy dokonań badacza. Mieści

zarówno wczesny szkic o poezji Tadeusza Różewicza (opublikowany w „Twórczości” w 1949 roku), jak

i późne eseje ogłaszane na łamach „Tygodnika Powszechnego” na początku trzeciego tysiąclecia. Nie

jest jednak systematycznym kursem historii literatury – staje się raczej wykładem prywatnym,

tworzonym ze względu na osobiste fascynacje. Nie dlatego, by Błoński takiej syntezy stworzyć nie

mógł, ale dlatego, że nie chciał. Zawsze podkreślał, że jego sposób obcowania z literaturą ma

charakter afektywny. Bronił prawa krytyka do „zakochiwania się”, do przywiązywania się do

ulubionych autorów. Jak podkreśla Teresa Walas, „W polu jego zainteresowania pozostają już

wówczas tylko ci autorzy, o których – jak mówi – może pisać poważnie”. Co zdaniem Błońskiego

decyduje o wadze, a więc i powadze twórczości poety? Czy ranga podejmowanych przez niego

problemów? Horyzont (metafizyczny?) jego wyobraźni? Oto pytania, które będą nam towarzyszyć

w trakcie lektury tego tomu.


R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Jan Błoński

T Y T U Ł : Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku

O P I S : Książka jest rodzajem monografii jednego, dość spójnego środowiska literackiego. Tworzą je

czterej autorzy, połączeni pewnym podobieństwem życiorysów, miejscem zamieszkania, a także

okolicznościami społeczno-politycznymi, w których przyszło im pisać. Najstarszy z nich, Witold

Sułkowski, urodził się w 1943 roku; najmłodszy, Zdzisław Jaskuła – w 1951 r. Pierwszy z nich w Warszawie,

ale zaraz po wojnie znalazł się w Łodzi, drugi – w Łasku, lecz (od rozpoczęcia studiów polonistycznych

na Uniwersytecie Łódzkim) też był związany z Łodzią do końca życia. Jacek Bierezin i Zbigniew

Dominiak byli łodzianami, razem rozpoczynali studia na UŁ w 1967 roku, a zatem kilka miesięcy przed

wydarzeniami 1968 r., które wstrząsnęły ówczesnym życiem akademickim i artystycznym, a wraz z ni-

mi podstawami gomułkowskiej „małej stabilizacji”. Autorzy opracowania świetnie pokazują, w jaki

sposób poezja wspomnianych autorów stawała się artystyczną konsekwencją sprzeciwu, a zarazem

odpowiedzią młodej generacji twórców na ówczesną sytuację polityczno-społeczną; w jaki sposób

świadczyła o wyborze etycznym – o imperatywie mówienia prawdy, demaskowania kłamstw

komunistycznej nowomowy.

L I C Z B A S T R O N : 232W Y D A W C A : Instytut Literatury, Wydawnictwo Naukowe ATH

R O K W Y D A N I A : 2019A U T O R : Konrad W. Tatarowski, Renata Nolbrzak

T Y T U Ł : Liryka i polityka. Jacek Bierezin, Zbigniew Dominiak, Zdzisław Jaskuła, Witold Sułkowski – o twórczości poetów podziemnego pisma „PULS”

I S B N : 978-83-66249-06-6, 978-83-66359-00-0

W Y D A W C A : Instytut Literatury, Wydawnictwo Naukowe ATH

I S B N : 978-83-66249-08-0, 978-83-66359-01-7

O P I S : Katarzyna Szewczyk-Haake w swych interpretacjach eksponuje fundamenty postawy

etycznej, jaką ewokują dzieła Józefa Wittlina. Badaczka opisuje z wyczuciem i znawstwem składniki

duchowej autobiografii człowieka poddanego niełatwym, lecz wyrazistym wyborom moralnym.

Niewątpliwą zasługą prezentowanego w książce podejścia jest ukazanie siły dykcji artystycznej oraz

przejrzystości aksjologicznego wymiaru utworów pisarza, a jednocześnie oświetlenie ich uniwer-

salizmu. Dzięki temu dowiadujemy się, w jaki sposób ważne dla Wittlina idee żyją w zmieniającym się

czasie historycznym.


W Y D A W C A : Instytut Literatury, Wydawnictwo Naukowe UKSW

R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Katarzyna Szewczyk-Haake

T Y T U Ł : Moralna strona ludzkiego bytu. O twórczości Józefa Wittlina

I S B N : 978-83-8090-608-2

O P I S : Istotnym walorem opracowania jest ciekawie nakreślona diachronia twórczości Kazimiery

Iłłakowiczówny; syntetyczny, przejrzysty obraz rozwoju jej warsztatu poetyckiego. Zbigniew

Chojnowski sprawnie porządkuje obszerny dorobek poetki, grupuje rozległy i mocno zróżnicowany

materiał w bloki tematyczne, a następnie dokonuje ich rzetelnego omówienia. Wydobywa przy tym

wiersze, które, choć dawne, to jednak do dziś uderzają wyrazistością moralnego przesłania.

Otrzymaliśmy książkę, która spełnia oczekiwania wszystkich tych, którzy, zafascynowani niezwykłą

biografią Kazimiery Iłłakowiczówny, poszukiwali przystępnego opracowania poświęconego nie tyle

jej życiu, ile raczej jej bogatej, interesującej i wciąż ważnej twórczości.



R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Zbigniew Chojnowski

T Y T U Ł : Postacie kobiecości. O poezji Kazimiery Iłłakowiczówny

I S B N : 978-83-8090-607-5

O P I S : Książka o poezji Wojciecha Wencla jest potrzebna. To dziwne, że dotąd nie powstała, skoro

debiut miał ów poeta olśniewający. Czesław Miłosz, pytany przez Teresę Walas o najciekawszych

poetów konfesyjnych, obecnych następców Jerzego Lieberta, mówił o nim: „Jest taki poeta, Wencel

w Gdańsku. Ale nie wiem, czy nie jest to jakiś nałóg, żeby łączyć katolicyzm z formami tradycyjnymi,

metrycznymi. Czy rzeczywiście tak być musi? Zadaję takie pytanie”. Związany przez pewien czas ze

skandalizującym „BruLionem”, uznany za odnowiciela polskiego neoklasycyzmu, autor stał się

jednym z najmłodszych laureatów prestiżowej Nagrody im. Kościelskich, a jego głośny tom Oda chorej

duszy w 1997 roku znalazł się w ósemce książek nominowanych do literackiej nagrody Nike. Opinia

o wysokiej wartości jego wierszy do niedawna była na tyle ugruntowana, że trudno było pomijać jego

nazwisko w uniwersyteckich syntezach, a nawet w podręcznikach szkolnych. […] Można zatem rzec,

że Wencel wraca – wraca wraz z opracowaniem prof. dr hab. Doroty Heck – po to, by wciąż zachęcać

do rozmowy o nas samych i naszej kulturze.



R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Dorota Heck

T Y T U Ł : Topika, tren i tło. O poezji Wojciecha Wencla

I S B N : 978-83-66249-07-3, 978-83-66359-03-1

O P I S : Andrzej Busza, Bogdan Czaykowski, Adam Czerniawski, Jan Darowski, Florian Śmieja – czy

wiemy o ich twórczości coś więcej niż może zawierać encyklopedyczne hasło? A przecież właśnie oni

tworzyli grupę literacką „Kontynenty”, która jako pierwsza w dziejach polskiej literatury dojrzewała

i debiutowała na obczyźnie – w Londynie na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku. Choć każdy z nich

ma bogaty dorobek literacki, a niektórzy doczekali się już monografii, trudno mówić, by ich twórczość

na dobre zadomowiła się w naszej świadomości literackiej. Książka Jerzego Sikory może to zmienić:

stanowi przystępne i rzetelne kompendium wiedzy o historii grupy, pasjonujących biografiach jej

członków oraz o ich twórczości.



R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Jerzy Sikora

T Y T U Ł : Żywe ryby na piasku. Poeci londyńskich „Kontynentów”

I S B N : 978-83-66359-08-6, 978-83-8090-625-9

O P I S : Józef Mackiewicz to jeden z najbardziej intrygujących świadków historii XX wieku. Monografia

Adama Fitasa nie pozostawia co do tego najmniejszych wątpliwości. Lubelski badacz przekonująco

burzy stereotypy, których gęstą sieć zarzucono zarówno na biografię autora Kontry, jak i jego dzieła.

Ukazuje go jako człowieka odważnego i niezależnego od wpływów dwudziestowiecznych utopii, a także

jako prozaika na wskroś nowoczesnego, obdarzonego ogromną wrażliwością na regionalną

odmienność kulturową i strzegącego tej odmienności. Za sprawą opracowania Fitasa czytelnik,

nawet ten nieco zaznajomiony z historią XX stulecia, odkrywa mało znane, a oświetlone przez

Mackiewicza fakty z historii XX wieku – takie jak epopeja kozacka w czasie II wojny, eksterminacja

Żydów w podwileńskich Ponarach czy też naloty i bombardowania dywanowe Drezna. A przy okazji

poznaje tajniki niezwykłego warsztatu pisarza.



R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Adam Fitas

T Y T U Ł : Tylko prawda jest ciekawa. O twórczości Józefa Mackiewicza

I S B N : 978-83-66359-15-4, 978-83-8090-624-2

O P I S : Jeśli do rąk polskiego czytelnika nie trafiło dotąd popularne opracowanie poświęcone

znanej i cenionej twórczości Włodzimierza Odojewskiego, to książka Wiesława Ratajczaka

wypełnia ów brak z naddatkiem. Szczupłe ramy opracowania nie pozwalały na zbyt obszerną

narrację, mamy więc do czynienia z ujęciem aspektowym. Ratajczak wybiera jeden, ważny dla

pisarza problem i to jemu poświęca najwięcej uwagi. Znawców twórczości Odojewskiego nie

zdziwi fakt, że wybranym przez badacza aspektem jest pamięć. Poznański historyk literatury

odsłania motywacje skłaniające prozaika do koncentracji twórczości wokół kwestii pamięci

historycznej, widzianej przez pryzmat konkretnego ludzkiego losu. Okazuje się, że sprawa ta jest

dla pisarza ważna także ze względu na toczącą się walkę o symboliczne panowanie nad przeszło-

ścią narodów i państw.



R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Jolanta Nawrot, Wiesław Ratajczak

T Y T U Ł : Ocalone, nieuśmierzone... O twórczości Włodzimierza Odojewskiego

I S B N : 978-83-66359-16-1, 978-83-8090-626-6

Biblioteka Pana Cogito

Obecnie Biblioteka Pana Cogito skupia się na badaniu najnowszej poezji polskiej.

Instytut Literatury wydaje serię naukową Biblioteka Pana Cogito, która ukazuje się od roku 2004 pod

redakcją dr. Józefa Marii Ruszara. Książki wydawane w jej ramach obejmują szeroki wachlarz

tematów, wśród których wyróżnia się obecność doświadczenia religijnego i metafizycznego w poezji

polskiej XX wieku. Czytelnik znajdzie w Bibliotece Pana Cogito zarówno osobne, autorskie propozycje

interpretacyjne wybranych problemów, jak i zbiory artykułów. Dla polskiego odbiorcy wyjątkowo

zajmujące mogą okazać się interpretacje wychodzące spod piór badaczy zagranicznych,

prezentujących nowe, nieoczywiste ujęcia. Szczególną uwagę poświęcono twórczości Zbigniewa

Herberta (na co wskazuje sam tytuł serii) i Tadeusza Różewicza – ich poezja jest badana z wielu

perspektyw i przy użyciu rozmaitych narzędzi badawczych, co skutkuje wyjątkowo dogłębnym i błysko-

tliwym omówieniem.


O P I S : Tytuł książki sugeruje, że w niniejszym tomie Czytelnik znajdzie szkice poświęcone aspektom

religijnym w twórczości Zbigniewa Herberta. To tylko część prawdy, ponieważ nie istnieje wyizolowana

kwestia przekonań religijnych bez poglądów na człowieka. Religia jest sprawą relacji i dlatego

rozważania dotyczące obrazu Boga muszą wiązać się z ludzkim autowizerunkiem. Teologia ściśle łączy

się z antropologią, a doświadczenie religijne stanowi jeden ze sposobów głębokiego samopoznania. Nie

można mówić o Niepojętym (termin Zbigniewa Herberta), nie mówiąc o człowieku, o jego odpo-

wiedzialności, solidarności z innymi, empatii, aksjologicznej ważności słowa, tożsamości i pamięci.

Wszystkie te aspekty twórczości autora Pana Cogito znalazły swoją interpretację w analizach

poszczególnych wierszy.


W Y D A W C A : Instytut Myśli Józefa Tischnera, JMR Trans-Atlantyk

R O K W Y D A N I A : 2018

R E D A K T O R : Józef Maria Ruszar

T Y T U Ł : Nie powinien przysyłać Syna. Etyczne i metafizyczne aspekty twórczości Zbigniewa Herberta

I S B N : 978-83-60911-26-6, 978-83-950315-1-9

To z pewnością będzie wyraźne osiągnięcie badawcze. Ale ‒ przede wszystkim ‒ jest to piękna

książka.

O P I S : Kolce Grünewalda. Nie tylko o ekfrazach to zbiór osobnych studiów i interpretacji, a jednocześnie

opracowanie w jakimś sensie jednorodne, bardzo mądrze pomyślane, precyzyjne, erudycyjne i ważne.

Niby detaliczne, a przecież próbujące zmierzyć się z nieoczywistym doświadczeniem ekfrazy.

Autorka bardzo dobrze czyta wiersze. Instrumentarium badawcze jest bogate i instruktywne. Każdy

sąd ma swój przypis, znajomość rzeczy sąsiaduje z czytelniczym zachwytem. Interpretatorkę

interesuje wiersz an sich, rzecz sama w sobie, byt niepodległy, cudowne stworzenie wysłowienia.

prof. dr hab. Marian Kisiel



R O K W Y D A N I A : 2018

A U T O R : Katarzyna Szewczyk-Haake

T Y T U Ł : Kolce Grünewalda. Nie tylko o ekfrazach

I S B N : 978-83-224-5116-8

O P I S : Książka jest bez wątpienia dowodem nie tylko na wnikliwą znajomość twórczości autora Pana

Cogito, ale również poświadcza fascynację piszącego.

Zaufanie do autora wzbudza jednak fakt, że świadomość rangi pisarstwa Herberta i osobiste upo-

dobania nie przeszkadzają mu w krytycznym spojrzeniu na przedmiot badań, w czytaniu z dystan-

sem, niekiedy z pewną poznawczą nieufnością.

O wartości rozważań Tomasika świadczy nie tylko umiejętne wykorzystanie nowych metod czy

umiejętność świeżego spojrzenia na tematy już niejednokrotnie omawiane, ale interpretacyjna

pieczołowitość wobec omawianych utworów, co sprawia, że naukowa narracja nie odrywa się od

literackiego konkretu. Niektóre z tych tekstów to po prostu wzorcowe interpretacje utworów lite-

rackich. Drugą sprawą jest język książki, precyzyjny i subtelny jednocześnie, co widać zwłaszcza tam,

gdzie Tomasik wkracza w problematykę erotyzmu i męskości w poezji Herberta.

dr hab. Radosław Sioma



R O K W Y D A N I A : 2018

A U T O R : Tomasz Tomasik

T Y T U Ł : Poczucie tożsamości. Lektury na marginesach twórczości Zbigniewa Herberta

I S B N : 978-83-224-5117-5

z poetów kształtuje własną świadomość artystyczną w konfrontacji z dziełami i losami wielkich

malarzy. Cechą wspólną analizowanych w książce utworów jest to, że stanowią one zapis ważnego

doświadczenia – zetknięcia poety z artystyczną indywidualnością, jej niezwykłymi dokonaniami

i często powikłaną biografią. Poetycka ewokacja arcydzieł oraz próba rekonstrukcji dramatu człowieka-

O P I S : Książka zawiera interpretacje tekstów Zbigniewa Herberta i Tadeusza Różewicza o wybitnych

malarzach. Omówione zostały utwory dotąd nieanalizowane, omawiane fragmentarycznie, w innych

kontekstach lub stanowiące dla interpretatorów nieczytelną zagadkę. Autorka ukazuje, jak każdy

-artysty pozwalają Herbertowi i Różewiczowi zmierzyć się także z własnymi rozterkami twórczymi i egzy-

stencjalnymi. Na tym właśnie polega „spotkanie” poety i malarza opisywane w tej książce.

Bohaterami dwóch tekstów zamieszczonych w aneksie nie są malarze, lecz teolog-poeta oraz

kompozytor. Pierwszy ze szkiców opisuje dysputę Tadeusza Różewicza z Dietrichem Bonhoefferem

na temat etyki i piękna w kontekście idei bezreligijnego chrześcijaństwa. Drugi relacjonuje przemiany

stosunku Różewicza i Herberta do postaci Ludwiga van Beethovena oraz zmagania poetów z konso-

lacyjnym mitem sztuki.



R O K W Y D A N I A : 2018

A U T O R : Joanna Adamowska

T Y T U Ł : Sens kobaltu. Zbigniewa Herberta i Tadeusza Różewicza spotkania z malarzami

I S B N : 978-83-224-5118-2

dr hab. Dariusz Pniewski

O P I S : Nurt badań polskiej literatury z perspektywy postsekularnej, choć już okrzepł, wciąż jest

atrakcyjny, żywotny, otwarty, umożliwia poszerzanie obszaru badawczego, a także oferuje nowe,

skuteczne metody i narzędzia, pozwalające na (dekonstrukcyjną) analizę zarówno zjawisk znanych

z tradycji (jak np. polski mesjanizm), jak i najnowszych dokonań literackich. Dodam, że większość

autorów przedstawionych tekstów zdecydowała się na zbadanie tych ostatnich. To, podobnie jak fakt,

że interpretacjom poddano polską poezję, z pewnością można uznać za zaletę planowanej publikacji.

O ile bowiem wśród polskich badaczy dobrze znane są nie tylko podstawowe „uniwersalne”

opracowania dotyczące postsekularyzmu w kulturze (fundamentalne prace zostały przetłuma-

czone), o tyle na gruncie polskim wciąż słabo rozpoznane lub nietknięte pozostają pewne grupy

tematów (np. postsekularyzm w polskiej poezji najnowszej, w polskiej popkulturze, w „odkrywanej na

nowo” kulturze ludowej, w filmie polskim itd.).



R O K W Y D A N I A : 2019

R E D A K T O R Z Y : Mieszko Ciesielski, Katarzyna Szewczyk-Haake

T Y T U Ł : Szkoda, że Cię tu nie ma. Filozofia religii a postsekularyzm jako wyzwanie nowych czasów

I S B N : 978-83-60911-29-7, 978-83-950315-4-0

O P I S : Serii „Biblioteka Pana Cogito” znawcom przedstawiać nie trzeba: składają się na nią tomy,

które od wielu lat wnoszą istotny, a może najistotniejszy wkład w popularyzację twórczości Zbigniewa

Herberta i poszerzanie jej horyzontów interpretacyjnych. Nikt, kto poważnie zajmuje się pisarstwem

jednego z najważniejszych powojennych poetów polskich, nie może nie sięgać do tej serii. Tom, który

trafia w ręce czytelników, jest jednak szczególny. Zawiera on teksty literaturoznawców z ośrodków

zagranicznych – wywodzących się z odmiennych kręgów kulturowych i obszarów językowych – oraz

badaczy polskich od wielu lat mieszkających poza Polską – na przykład we Francji, w Hiszpanii,

Holandii czy nawet w Brazylii. Odmienny kontekst kulturowy okazuje się tutaj kluczowy dla nowych

rozpoznań, ujęć i stanowisk badawczych, które wpisują się w inną niż polska tradycję i tworzą

niezwykle wartościową nową historię interpretacji. Jestem zatem przekonany, że książka spotka się

z uznaniem czytelników: zarówno badaczy twórczości Herberta, jak i wszystkich miłośników tej poezji.

dr hab. Michał Januszkiewicz, prof. UAM



R O K W Y D A N I A : 2018

R E D A K T O R Z Y : Józef Maria Ruszar, Dorota Siwor

T Y T U Ł : Świat piękny i bardzo różny. Szkice o wojażach Pana Cogito

I S B N : 897-83-60911-25-9, 978-83-950315-0-2

dr Adam Workowski

O P I S : Książka jest kontynuacją wydanej w roku 2017 pozycji Drogi i bezdroża. Szkice z filozofii religii

dla humanistów. Jan Andrzej Kłoczowski OP bada tu podstawy nowoczesnej filozofii religii, ponieważ

wychodzi z założenia, że chcąc zrozumieć teraźniejszość, trzeba sięgnąć do jej źródeł ukrytych w prze-

szłości. Omawiane postacie i problemy są ze sobą powiązane i toczą między sobą „podskórny"

dialog. To sprawia, że kolejno czytane eseje oświetlają się nawzajem. W pierwszej części autor opisuje

najważniejszych myślicieli, a w drugiej palące problemy filozofii religii. Ciekawe, że koncepcje

źródłowe dla współczesnej filozofii religii powstają od końca XIX wieku, a fundamentalne słowa i poję-

cia sięgają zamierzchłych czasów – opowieści biblijnych, starożytnych opisów miłości i śmierci lub

zmagań mistyków z tym, co nieuchwytne. Podczas uważnego czytania odsłania się ciekawa struktura

rzeczowa tej książki. Dwie części budują dwa typy narracji – jeden przedstawia rozwój koncepcji

filozofii religii, a drugi – pogłębiający się opis doświadczeń i pojęć dotyczących duchowości. Obie

narracje nakładają się na siebie, pokazując bogactwo źródeł współczesnej filozofii religii.



R O K W Y D A N I A : 2018

A U T O R : Jan Andrzej Kłoczowski OP

T Y T U Ł : U źródeł nowoczesnego myślenia o religii. Szkice z filozofii religii dla humanistów

I S B N : 978-83-60911-28-0, 978-83-950315-3-3

dr hab. Radosław Sioma

O P I S : Niewątpliwą zaletą omawianego zbioru jest różnorodność punktów widzenia, zarówno tych

literackich, wyrażających indywidualne doświadczenie sacrum (lub jego brak), jak i badawczych:

teologicznych i filozoficznych, ale też literaturoznawczych. Nałożenie na poszczególne twórczości

różnych pryzmatów: m.in. filozofii dialogu (Janusz S. Pasierb), apofatyzmu (Aleksander Wat), koncepcji

sytuacji granicznych Karla Jaspersa (Tadeusz Różewicz), mistycyzmu Henryka Elzenberga (Zbigniew

Herbert) oraz myśli teologicznej Richarda L. Rubensteina, Irvinga Greenberga i Hansa Jonasa (Henryk

Grynberg), a wreszcie prezentacja metody kerygmatycznej i niemieckiej Literaturtheologie dają

przegląd zmagań literatury dwudziestowiecznej z teologiczną niepewnością, ukazując zarazem jej,

warunkowaną historycznie, metafizyczną tęsknotę i bogactwo epifanijnego doświadczenia „światłej

ciemności”.



R O K W Y D A N I A : 2018

R E D A K T O R Z Y : Ewa Goczał, Józef Maria Ruszar

T Y T U Ł : Widziałem Go. Literatura wobec doświadczenia religijnego

I S B N : 978-83-950315-2-6, 978-83-60911-27-3

O P I S : Publikacja zawiera głównie interpretacje konkretnych wierszy, ale także omówienia tomów

lub całej twórczości poetów – przede wszystkim Nowej Fali i twórców skupionych wokół pisma

„Topos”. Czytelnik znajdzie też teksty poświęcone Zuzannie Ginczance (poetce należącej do generacji

piszącej jeszcze w II Rzeczpospolitej) czy Urszuli Kozioł oraz poetkom i poetom urodzonym w latach

50., jak Marta Fox, Anna Frajlich, Jan Polkowski i Jacek Kaczmarski. To zbiór komplementarny, ważny

dla szerokiego grona humanistów.



R O K W Y D A N I A : 2019

R E D A K T O R Z Y : Justyna Pyzia, Józef Maria Ruszar

T Y T U Ł : Czy są jakieś pytania? Szkice o najnowszej literaturze polskiej

I S B N : 978-83-66359-06-2, 978-83-8090-621-1

O P I S : Artykuły zawarte w tomie dotyczą wielu przekładanych autorów (między innymi Tadeusza

Różewicza, Andrzeja Bursy, Rafała Wojaczka, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Witolda

Gombrowicza czy Wisławy Szymborskiej), liczne są również analizowane języki tłumaczeń, w tym

portugalski, słowacki, włoski, angielski, bułgarski i czeski. Autorzy – zarazem tłumacze i teoretycy

tłumaczenia – na podstawie własnych poszukiwań i praktyki translatorskiej przedstawiają proble-

matykę przekładoznawczą, rolę tłumacza i skomplikowane kwestie językowe, jakie napotyka on w swo-

jej pracy, a także relacje między autorem a jego reprezentantem w obcej kulturze.



R O K W Y D A N I A : 2019

R E D A K T O R Z Y : Justyna Pyzia, Józef Maria Ruszar

T Y T U Ł : Jakże samotny na niepewnej drodze! O tłumaczeniach literatury polskiej

I S B N : 9978-83-66359-07-9, 978-83-8090-613-6

Różewicz nie jest tutaj czytany na kolanach. Mając dla poety wielką atencję, monografista stara się go

„podejrzeć” w różnych sytuacjach szczegółowych. W kontekście historii i egzystencji, polskości i pry-

watności, sztuki i życia codziennego. To nie są zdawkowe i letnie interpretacje, przeciwnie – poetę

czyta ktoś, kogo bardzo obchodzą sprawy, jakimi poeta żył. Czy można nazwać tę lekturę

empatyczną? Bałbym się tak jednoznacznego określenia. Powiedziałbym raczej, że interpretacje

Ruszara dotykają tego, co jest doświadczeniem, a przynajmniej śladem doświadczenia egzystencji

pojedynczej. […]

O P I S : Józef Maria Ruszar wybrał dla swojej książki tytuł naznaczony wielopiętrową symbolika. Któż

to liczy, waży i dzieli (rozdziela)? Bóg czy poeta? W swoim czasie czy w czasie kultury? Ale ważniejszy

jest w tej monografii podtytuł. „Obrazy Boga w twórczości Tadeusza Różewicza" – to bardzo odważne

wyzwanie. Jak tego Boga szukać, jak o niego pytać?

Ale Ruszara nie interesuje Różewicz jako przedmiot polonistycznych rozważań. On poszukuje

odpowiedzi na filozoficzne pytania, które stawia, piętrzy i może nawet wie, że czyni to czasami nazbyt

natrętnie. Eseistę obchodzi to, jak poeta mieści się w porządku antropologicznym, to znaczy –

najogólniej – „w ścisłej relacji do samopostrzegania”. Obrazy Boga wyprowadzane są stąd właśnie,

nawet jeśli podbudowane zostały frazami z Ewangelii.

Ewangelie bowiem, jak słusznie zauważa badacz, są ius primus światopoglądu Różewicza. To one

legły u podstaw jego rozterki poznawczej, która w XX wieku stała się także fundamentem kryzysu

kultury: „śmierć Boga” i „śmierć bliźniego”. Może zamiast spójnika „i” właściwszy byłby tu przyimek

„wobec”. Ale światopogląd autora Płaskorzeźby obie te wersje dopuszcza. A my widzimy mocowanie

się eseisty z tą koniunkcją/alternatywą, kiedy próbuje zobaczyć w autobiograficznym podmiocie

także kulturowe figury Kaina, Jezusa i Piłata.

prof. dr hab. Marian Kisiel


W Y D A W C A : Wydawnictwo Naukowe ATH, Instytut Myśli Józefa Tischnera

R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Józef Maria Ruszar

T Y T U Ł : Mane, tekel, fares. Obrazy Boga w twórczości Tadeusza Różewicza

I S B N : 978-83-60911-33-4, 978-83-66249-05-9

O P I S : Pełne zbadanie różnorodnej wyobraźni odpowiedzialnej za obrazy Boga w polskiej literaturze

ostatnich stu lat jest – co oczywiste – niemożliwe. Nie tylko dlatego, że indywidualne przeżycie

egzystencjalne, nawet we wspólnocie języka i kultury od stuleci judeochrześcijańskiej, musi być z natury

zindywidualizowane, a kształt wypowiedzi różny, choćby z powodu wyznawanej poetyki. Jeszcze

większy wpływ na rozmaitość postaw mają burzliwe dzieje polityczne Europy, zarówno dwie wojny

światowe i groza totalitarnych systemów, jak i przygody intelektu powodujące gwałtowne zmiany

mentalne, w tym stosunek do Transcendencji. Przy tak rozległym materiale możliwe są wyłącznie

badania punktowe, prowadzone z troską o różnorodność przypadków, aby rozpostarty wachlarz

prezentował w miarę kompletną panoramę.


Przedstawiając trzytomowe pokłosie w ramach grantu „Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI

wieku” pragnę zwrócić uwagę na fakt, że nie jest to dzieło jedyne. Efektem prac – nie licząc wystąpień

na obcych konferencjach – jest dziewięć tomów, w których przedstawiono badania uczestników

grantu oraz zaproszonych gości.



R O K W Y D A N I A : 2019


T Y T U Ł : Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Od pierwszej do drugiej wojny światowej

I S B N : 978-83-60911-30-3, 978-83-66249-02-8

O P I S : Przygotowanie do druku książki naukowej poświęconej „obrazom Boga" w literaturze

przełomu XX i XXI wieku w epoce postnietzscheańskiej „śmierci Boga" i w samym środku taylorow-

skiego „wieku seksualnego" okazało się przedsięwzięciem trafionym, potrzebnym i nader płodnym

pod względem poznawczym. Przedstawione w tomie analizy oraz interpretacje tekstów współ-

czesnych pisarzy polskich, których można jednoznacznie przypisać do nurtu literatury religijnej

(Karol Wojtyła, Janusz Stanisław Pasierb, Leszek Moczulski), występują obok interpretacji utworów

o proweniencji metafizycznej, wyraźnie obecnej w twórczości klasyków dwudziestowiecznej poezji

(Krzysztof Kamil Baczyński, Zbigniew Herbert, Tadeusz Nowak, Ryszard Krynicki, Adam Zagajewski).

Ponadto czytelnik, który sięgnie po niniejszy zbiór, dowie się, jak o fenomenie Boga (boskości) myśleli

i pisali autorzy, po których nie spodziewalibyśmy się tego typu refleksji (Wiktor Woroszylski, Henryk

Grynberg, Bogdan Czaykowski, Wiesław Myśliwski, Tadeusz Kijonka). Na szczególne wyróżnienie

zasługują także znakomite rozdziały poświęcone daoizmowi w twórczości Edwarda Stachury oraz

wątkom buddyjsko-daoistycznym w poezji Ryszarda Krynickiego. Ciekawy, wielowątkowy i ważny

tom skłaniający do pogłębionej refleksji o tym, co najważniejsze.

dr hab. Marek Bernacki, prof. ATH



R O K W Y D A N I A : 2019


T Y T U Ł : Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Od pokolenia wojennego do Nowej Fali

I S B N : 978-83-60911-31-0, 978-83-66249-03-5

dr hab. Michał Januszkiewicz, prof. UAM

O P I S : W kolejnym, trzecim już tomie z cyklu Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku,

zatytułowanym Przełom XX i XXI wieku, badacze podejmują namysł nad literackimi sposobami

mówienia zarówno o Bogu, jak i o kwestiach – w szerokim sensie – metafizycznych, teologicznych czy

związanych z problematyką niewyrażalnego, zwłaszcza w poezji najnowszej. Poruszając tematykę

centralną dla humanistyki, autorzy nie tylko dowodzą swojej znajomości literatury i jej różnorodnych

kontekstów, ale i udanie zmagają się z problemami natury metodologicznej i ogólnohumanistycznej.

Jestem przekonany, że książka ta zainteresuje znawców i studentów, a także innych pasjonatów

literatury oraz zagadnień dla humanistyki pogranicznych.



R O K W Y D A N I A : 2019

R E D A K T O R Z Y : Ewa Goczał, Józef Maria Ruszar, Dorota Siwor

T Y T U Ł : Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Przełom XX i XXI wieku

I S B N : 978-83-60911-32-7, 978-83-66249-04-2

O P I S : Próba krytycznej wiwisekcji dorobku epistolarnego Haupta to przedsięwzięcie pionierskie,

poprzedzone przez liczne poszukiwania i szczegółowe ustalenia dokumentacyjne (nieznane do tej

pory fragmenty korespondencji), co samo w sobie stanowi istotną zasługę autora. Mamy zatem do

czynienia z wyrazistym zakreśleniem obszaru badań, zreferowaniem celu własnych poszukiwań. Jawi

się on jako ambitna próba rekonstrukcji samoświadomości twórczej Haupta, zdeterminowanej przez

kondycję wygnańca, ulegającą na przestrzeni lat ewolucji i przechodzącą w figurę outsidera. Panas

proponuje nam Haupta nieoczywistego, widzianego zarówno od strony jego warsztatu pisarskiego

będącego przedmiotem badań tekstologicznych, światopoglądu twórczego ujawniającego się po-

przez deklaracje w pismach z pozoru marginalnych, ale też poprzez konkretne działania natury

„technicznej”, wreszcie od strony wzajemnych relacji pomiędzy epistolografią a zasadniczą częścią

twórczości w postaci komponowanych (wydanych i niewydanych) zbiorów opowiadań.

dr hab. Andrzej Niewiadomski, prof. UMCS



R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Paweł Panas

T Y T U Ł : Zagubiony wpośród obcych. Zygmunt Haupt – pisarz, wygnaniec, outsider

I S B N : 978-83-66249-09-7, 978-83-66359-02-4

Biblioteka Literacka Kwartalnika „Nowy Napis”

W serii literackiej publikujemy najciekawsze dzieła, które mogłyby zostać przegapione przez rynek

komercyjny – poezję, eseistykę, prozę artystyczną, ambitną prozę gatunkową.

Oprócz uznanych autorów, w ramach tej serii swoje książki wydają autorzy wyróżnieni w corocznym

Ogólnopolskim Konkursie na Książkę Literacką „Nowy Dokument Tekstowy”. Do udziału w konkursie

zaproszeni są wszyscy pełnoletni twórcy, niezależnie od dotychczasowego dorobku. Rywalizacja

odbywa się w trzech kategoriach: liryka, epika i esej.

O P I S : Nowy Jork, 22 listopada 1954 roku. Umiera Andriej Januariewicz Wyszynski. Niegdyś inkwi-

zytor Stalina, od 1953 roku na „zsyłce” w USA, gdzie pełni funkcję ambasadora Związku Radzieckiego

przy Organizacji Narodów Zjednoczonych. Podzielony żelazną kurtyną świat jednoczy się w żałobie

nad trumną stalinowskiego oprawcy, wystawioną w asyście warty honorowej w głównym hallu

budynku ONZ. Tylko nieliczni znają sekret ostatnich wieczorów Wyszynskiego, spędzonych w towa-

rzystwie dziennikarza Jurija Sizowa i jego młodej asystentki…

W swej najnowszej noweli Stefan Türschmid kreśli alternatywną wersję historii, w której stalinowski

oprawca musi stawić czoła konsekwencjom swych zbrodni. Dzieło uzupełnia skorowidz postaci

historycznych oraz posłowie autorstwa Konrada W. Tatarowskiego.


W Y D A W C A : Instytut Literatury, Fundacja Lethe / Animi2

R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Stefan Türschmid

T Y T U Ł : Tancerz

I S B N : 978-83-66359-09-3, 978-83-66303-02-7

Jan Polkowski, Trzydzieści trzy słowa

„Los zdycha, czas milknie, świat gaśnie, a ja, jak idiota, w nerwowym napięciu obmyślam plan, który ma

przesądzić o wszystkim. Plan to neutralne i delikatne określenie, bo przecież pragnę i szukam ocalenia.

Zamierzam, bez względu na wszystko, wydobyć się spod okupacji obcego obłędu, z koszmaru cudzych

myśli. W rzadkich chwilach jasności marzę o odzyskaniu mowy, głowy, drogi i snu. O schowaniu się we

własnym oswojonym spokoju. Powrocie do bezpiecznego azylu własnego ja. O słodkim śnie pod lekką

kołdrą własnego ciała”.

O P I S : Tom opowiadań Jana Polkowskiego, poety (m.in. Elegie z Tymowskich Gór 1987-1989, Cantus, Głosy,

Pochód duchów) i prozaika, który w PRL był podziemnym wydawcą, a w wolnej Polsce – redaktorem i wyda-

wcą m.in. „Czasu Krakowskiego” i tygodnika „Film”.


W Y D A W C A : Instytut Literatury, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu

R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Jan Polkowski

T Y T U Ł : Portier i inne opowiadania

I S B N : 978-83-65662-43-9

w kategorii liryka.

Z laudacji jury: Doceniliśmy przede wszystkim wielowymiarową wrażliwość poetki – zarówno tę

O P I S : Nagroda główna w I Ogólnopolskim Konkursie na Książkę Literacką „Nowy Dokument Tekstowy”

z poziomu językowej organizacji formułowanych treści, jak i tę z poziomu kreacji zasad etyki współ-

bycia zróżnicowanych grup społecznych. Cechą rozpoznawczą jej poezji będzie z pewnością

niezwykłe wyczulenie na językowe melodie, które autorka przekłada na poetyckie small talki,

obrazki z codzienności, dobitnie piętnujące dyskryminujące praktyki funkcjonujące na każdym

szczeblu życia wspólnotowego. Jest w tym wszystkim niesamowicie odważna, z ironii czyniąc

najważniejsze narzędzie, za pomocą którego mierzy się z językiem i światem.


W Y D A W C A : Instytut Literatury, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi / Dom Literatury w Łodzi

R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Ewa Frączek

T Y T U Ł : niedoskonałości

I S B N : 978-83-66359-18-5

O P I S : Wyróżnienie w I Ogólnopolskim Konkursie na Książkę Literacką „Nowy Dokument Tekstowy”

w kategorii liryka.

Z laudacji jury: Książka ‒ czego nie da się ukryć, ale co również trudno referować ‒ trudna i bolesna,

będąca zapisem żałoby po śmierci ojca. Jest bardzo oszczędna w środki wyrazu, ale tym samym tak

wspaniale bezpretensjonalna i przejmująca zarazem, że ‒ cytując autora ‒ jesteśmy przekonani, iż

„na ostro się kręci / dzięki tobie w poezji” (podkultura).


W Y D A W C A : Instytut Literatury, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi / Dom Literatury w Łodzi

R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Maciej Filipek

T Y T U Ł : Formalina

I S B N : 978-83-66359-17-8

i to w jego najbardziej złowieszczych przejawach. Z jednej strony – jako rytuał wstępu do iluzo-

rycznego i cokolwiek demonicznego, ale przecież jak najbardziej realnego świata prawodawczej elity.

Z drugiej – jako narzędzie kreowania ogłupiającej dyskursywnej nadrzeczywistości. Z trzeciej wreszcie –

jako impuls wyzwalający nagą (klasową, kolonialną, metafizyczną – zawsze wszak nicestwiącą)

przemoc.


w kategorii epika.

Z laudacji jury: Bartosz Popadiak bezlitośnie i konsekwentnie, z budzącą szczególny szacunek twórczą

samoświadomością, analizuje w swej powieści dokładnie taki język, jaki nas zewsząd otacza,



R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Bartosz Popadiak

T Y T U Ł : Podzwonne dla Instytutu

I S B N : 978-83-66359-10-9, 978-83-66303-03-4


Z laudacji jury: Tom esejów Tomasza Genowa stanowi świadectwo myślenia, które demonstruje się w ży-

wym, inwencyjnym języku, umiejętnie wiążącym leksykę oficjalną i półoficjalną, a posługującym się

zarazem subtelnym, nienachalnym dowcipem. A kto potrafi posługiwać się językiem, potrafi również

myśleć. Uwagę zwraca bogactwo spostrzeżeń i poszukiwanie własnej drogi, wszakże niestanowiące

jedynie zapisu porozrzucanych impresji, lecz poddane próbie porządkowania wedle interesującego

zamysłu. Mamy do czynienia z potencjałem autentycznego myśliciela, niebędącego – znowuż –

próżnym estetą ni pasywnym kujonem, lecz człowiekiem z krwi i kości.

w kategorii esej.



R O K W Y D A N I A : 2019

A U T O R : Tomasz Genow

T Y T U Ł : Kosmos jest ze słów. Eseje o różności świata

I S B N : 978-83-66359-11-6, 978-83-66303-04-1

Documents

Katalog Intrnet doc - Instytut Literatury