KATI ATIK DEPOLAMA

SAHALARININ GEOTEKNİK

TASARIM İLKELERİ

HAZIRLAYANLAR

MUHAMMED DUMAN

MUHAMMET TEZCAN

AHMET ARAS

Atıkların Sınıflandırılması ve Tasfiyesi

Atıkların Geri Dönüşümü

Çevre Bilinci Eğitiminin Verilmesi

Gerekli Hukuksal Düzenlemelerin Yapılması

Mühendislik çalışmalarından sonra depo

bölgesi olarak tespit edilen arazinin toprak ve

su kirliliğine neden olmaması için depo tabanı

geçirimsiz olan doğal veya sentetik şiltelerle

kaplanmalıdır.

Doğal Şilte Sentetik Şilte

DÜZENLİ DEPO KESİT ALANI

DEPO YERİ SEÇİMİ

Bölge oldukça dayanıklı malzeme ile temellendirilmeli ve iyi hidrolojik

özelliklere sahip olmalıdır.

Bölgedeki mevcut malzemenin inşaat malzemesi olarak değerlendirilmesi

(şilteler için kil vs.), alanın depo sahası olarak mevcut performans

analizinin yapılması, yeraltı suyunda oluşacak muhtemel etkiler ve

tesisin stabilitesinin tespit edilmesi gerekir.

Bir depo yeri tespit çalışmasında temel mühendislik problemleri zemin

profilinin saptanması, yer altı suyu koşullarının belirlenmesi, akiferlerin

ve akiferlerdeki piyezometrik su seviyelerinin ölçülmesi, daha önceki su

niteliği ve jeokimyasal şartlarının karekterize edilmesi, başlıca depo

sahasındaki zeminin mühendislik özelliklerine karar verilmesi, zeminin

geçirgenliği, jeokimyasal bozulma ve mukavemetinin tespit edilmesidir.

• Atık Kriterleri

• Atık İşleme Yöntemleri

• Jeolojik Kriterler

• Fiziko-Coğrafik Kriterler

• Ulaşım Kriterleri

• İklim Kriterleri

• İnsan ve Çevre Kriterleri

• Su, Toprak, Hava Kriterleri

• Hidrolojik Kriterler

• Biyolojik Kriterler

Yer seçiminde aşağıdaki sıralanan kriterlere genel olarak uygunluk

araştırılarak en uygun alternatif bölgeye karar verilmelidir.

ATIK KRİTERLERİ

Evsel, ticari ve inşaat atıkları

İnsan sağlığını tehdit eden tehlikeli endüstriyel

atıklar

Tıbbi atıklar

Nükleer ve patlama riski taşıyan yüksek seviyeli

atıklar.

I. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: Tehlikeli

atıkların depolanması için gereken altyapıya

sahip tesis.(Yaşam alanına en az 1 km uzak

olmalıdır.)

II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: Belediye

atıkları ile tehlikesiz atıkların depolanması için

gereken altyapıya sahip tesis. .(Yaşam alanına

en az 250 m uzak olmalıdır.)

III. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: İnert

atıkların depolanması için gereken altyapıya

sahip tesis. .(Yaşam alanına en az 250 m uzak

olmalıdır.)

ATIK TESİSLERİNDE KULLANILAN

DOĞAL VE SENTETİK ŞİLTELER

Doğal şilte olarak kil zeminler yaygın kullanılmaktadır.

Yaygın kullanılan kil grupları geçirgenliği oldukça düşük

olan montmorolit kil grubudur.

Tesis altındaki zemin yeterli mühendislik özelliklere

sahip değilse o taktirde doğal zemin geçirimsiz bir kil zeminle

değiştirilerek depo tabanında kil şilteler yapılmalıdır.

Depolama çalışması bitmiş tesisin üzeri geçirimsiz örtü

tabakası ile kaplanmalıdır.

KİL ŞİLTELER

Sıkıştırılmış doğal kil malzemelerden yapılır.

SENTETİK ŞİLTELER

Kil şiltelerde geçirimsizlik sağlamak için geomembran

kullanılmaktadır.

GEOSENTETİK KİL ŞİLTELER

Geotekstil veya geomembrana kimyasal veya mekanik olarak

yapışabilen tozlu

bentonit veya zayıf granüler, tabakalardan oluşan çok düşük

geçirgenliğe sahip yalıtkan malzemelerdir.

ÇÖP SUYU TOPLAMA VE UZAKLAŞTıRMA

SISTEMLERI

Katı atık depolama tesisinin verimli çalışabilmesi; atık

deposu içerisinde oluşacak çöp suyu sızıntısını toplayacak

ve uygun şekilde dağıtacak yada uzaklaştıracak sızıntı

uzaklaştırma sisteminin bulunmasına ve çalışmasına

bağlıdır.

Depolarda çöp suyu ishalesi için değişik dizaynlar

kullanmak mümkündür bu dizaynlar depo tabanının

eğimli bölmelere ayrılması veya tabanın boşlukla

donatılmasıdır.

DEPO GAZI TAHLİYE SİSTEMİ

Depo gazı kontrol sistemleri depo gazının atmosfere verilmesini

veya atık içerisindeki dikey hareketini kontrol etmek için

kullanılmaktadır.

Elde edilen depo gazı enerji üretmek için kullanılabilir veya

atmosfere verilerek zararlı bileşimlerin tahliyesini azaltmak için

kontrollü şartlar altında yakılabilir.

Aktif gaz toplama sisteminde depo içindeki gaz yatay ve dikey gaz

toplama kuyuları kullanılarak toplanır.

ÖRTÜ TABAKASI

ÖRTÜ TABASININ BAŞLICA AMAÇLARI;

• Depo tamamlandıktan sonra yağmur ve kar sularının

sızıntısını azaltmak.

• Depo gazlarının kontrolsüz kaçışlarını önlemek.

• Yanma tehlikelerini sınırlamak.

• Bölge yüzeyini bitki yetişmesi için uygun hale getirmek.

• Koku yayılmasını azaltmak.

Bu amaçlarla depo kaplaması;

İklimsel değişikliklere dayanıklı

Rüzgar ve su erozyonuna dirençli

Yüzey sızıntılarına karşı stabil

Temel zemini atığın sıkışması ve depo gazının

açığa çıkması nedeniyle oluşan farklı depo

oturmalarının etkilerine, depo üzerindeki ekstra

yüklere karşı ve deprem nedeniyle oluşacak

bozulmalara dayanıklı olmalıdır.

DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSİ TASARIMI

ÖZETİ

Düzenli depolama tesisleri projelendirilirken

atıkların düzenli depolamasına dair yönetmelik

ve bakanlığımız genelgeleri esas almalıdır.

Tesisin projelendirilmesi planı yapılırken ilk

yapılması gereken doğru bir yerleşim planı

yapmaktır. Bunu yaparken öncelikle lot yerleri

seçilirken sızıntı suyunun cazibe ile

uzaklaşması tercih edilmelidir.

İkinci öncelik ise yağmur suyu kontrolüdür.

Saha içi ulaşım kolaylığı sağlanması hususu

dikkate alınmalıdır.

Atık lotlarının taban geometrisi yapılırken eğim

mümkün olduğunca az yapılmalıdır.

Lotlar aşırı büyük yapılmamalı, değişik

sebeplerle lotlar büyük yapılırsa küçük

seddelerle lotlar bölünmelidir.

Saha geometrisi yapılırken sedde oluşumundan

mümkünse kaçınılmalı, değişik nedenlerle

sedde yapımı gerekli ise seddelerin yüksekliği

aşırı olmamalı ve sedde stabilitesi ilgili

uzmanlarca tahkik edilmelidir.

Saha geometrisi oluşturulurken alandaki zemin

uygunsa kazı-dolgu saha içerisinde

dengelenmesi tercih edilmelidir.

SORU 1

KATı ATıK DEPOLARıNDA ZEMINININ NEDEN

GEÇIRIMSIZ OLMASı GEREKTIĞINI 3 MADDE

HALINDE AÇıKLAYıNıZ ?

Yer altından gelecek suları engellemek için.

Zeminin bitki örtüsüne zararını azaltmak için.

Çöp suyunun zemine sızmasını önlemek için.

SORU 2 HANGI KRITELERE BAKıLARAK ATıK DEPOSUNU

YERINE KARAR VERILIR ? (5 MADDE YAZıNıZ)

• Atık Kriterleri

• Atık İşleme Yöntemleri

• Jeolojik Kriterler

• Fiziko-Coğrafik Kriterler

• Ulaşım Kriterleri

• İklim Kriterleri

• İnsan ve Çevre Kriterleri

• Su, Toprak, Hava Kriterleri

• Hidrolojik Kriterler

• Biyolojik Kriter

SORU 3

DÜZENLI DEPO TESISI YAPARKEN DIKKAT

EDILMESI GEREKEN 3 MADDEYI YAZıNıZ ?

Saha içi ulaşım kolaylığına

Depo yerinin eğimine

Doğru bir depo yeri seçimine

Şilteler kaynak yapılırken hendek kenarları

yuvarlatılmalıdır

Sedde oluşumundan mümkün oldukça

kaçınılmalıdır

SORU 4

ATıK TESISLERINDE KULLANıLAN ŞILTELER

NELERDIR ?

Kil şilte

Sentetik şilte

Geosentetik kil şilteler

SORU 5

GEOSENTETIK KIL ŞILTE NEDIR AÇıKLAYıNıZ ?

Çok düşük geçirimlilik ve maliyet nedeni ile atık depolarında kaplama ve örtü sistemlerinde kil şiltelere alternatif olarak geosentetik kil şiltelerin kullanımını tercih etmektedirler. Geosentetik kil şilteler, geotekstil veya geomembrana kimyasal veya mekanik olarak yapışabilen tozlu bentonit veya zayıf granüler, tabakalardan oluşan çok düşük geçirgenliğe sahip yalıtkan malzemelerdir.

Bentonit:Volkanik kül, tüf ve lavların kimyasal ayrışması ile veya bozulmasıyla oluşmuş çok küçük kristallere sahip kil minerallerinden oluşan yumuşak gözenekli kolayca şekil verilen bir kayadır.