Kayığım Rosinha Jose Mauro De Vasconcelos

8/9/2019 Kaym Rosinha Jose Mauro De Vasconcelos

1/119

BRNC BLMBitkiler

1Sevgi dolu gevezelik

Bu i hep byle son bulurdu: Hayatn pek gzel olduunu dnd iinglmsyordu Ze Oroco. Bu nedenle krek ylesine tatl bir plof-plof sesikard ki, nehrin suyu neredeyse mzie dnt ve kayk, uarcasna,gevek gevek kayd.

Ilk ve gten dmekte olan gne, bulutlarn ardna gizleniyor, akambirlikte srkleyerek alalmaya balyordu. Nehrin kysnda, beyazkumsaln zerinde, bir jaribu,1sonu gelmeyen suskunluunu srdrmekteydi. Birnoktadan brne yryor, sonra uzun ayaklarnn zerinde yarm arkediyor, balang noktasna dnyordu. Yerdeyken irkin ve bostankorkuluu gibiydi, utuunda inceliine eriecek yoktu.

Hafif ve serin-souk bir rzgr kt, adamn plak gsnde bir rperti

gezdirdi. Ama bu da iyiydi; byk yaz souunun habercisiydi.Ze Oroco azn daha da yayarak gld. Atein evresinde geen geceleri,

kuru odunlar zerinde uuan alevlerin kzl dillerini, orackta hemenyakndaki o saysz yldzlar, gvdeleri kavurucu gnete yorgun dm,yumuack battaniyelerin altna gmlm, geceyi kaplayan souktankorunmaya alarak uykuya dalan insanlarn konumalarm dnyordu.

Nisan aynn sonu yaklamaktayd. Gelecek yldan nce byk yamurlaryamazd ardk. Belki birka hafif saanak daha derdi. Belki bir gnsrecek bir yamur bastrverirdi, ama daha uzun srme olasl yoktu.

1Jariu: Leylek trnde bir ku.

"Hem de uyurum. Konuuruz.""Tamam. Epey oluyor konumayal.""Vaftiz olun, Canari Sariua koca adam oldu."Andedura, iri-yar olunu hatrlaynca glmsedi. Bir an, evinde olma isteini

duydu."Sana ham ekerle bir olta inesi vereceim, ona gtrrsn. Olur mu?""Tabii."Ufak bir ate yakmak ve balklar piirmek iin, Andedura kumsalda al rp

toplamaya kt.O gnden bu yana, gndr, Ze Oroco akntya kar nehirde krek sallayp

duruyordu. gn sonra da, Sao Felix'i yirmi be kilometre kadar anca rio

das Mortes'in

1

azn geecek ve ertesi sabah gn rken Pedra'ya varacakt.Dncelere dalp giden Ze Oroco, birden, serseri ve hzl geceninyaklamakta olduunu fark etti. Kupkuru, sivrisinekleri uzaklatran akammelteminin yalad bir kumsal bulmas gerekiyordu.

Ze Oroco onu dnd ve dargnlklarna son vermeyi kararlatrd. ki gndrsurat ediyordu, kendisiyle konumuyordu. Hep barmay en son isteyen oolduundan, ncelii kendisinin elden brakmamas gerekliydi.

"Ge oluyor, bir yere yanamalyz, deil mi?"Sessizlik. Yant yok. Ze Oroco steledi:


2/119

"uradaki kumsal houna gidiyor mu?"O yantlamak ltfunda bulundu:"Xengo-delengo-tengo. Fark etmez."Ze Oroco ya sabr ekti. Bard:"Credo!2u sralar yle huysuzlatn ki! Olur olmaz eyden nem kapyorsun. Seninle

konuuyorum da duymazlktan geliyorsun..."

1Rio das Mortes: Mortes rma.2Credo: Pes! Vay canna.

"Xengo-delengo-tengo. Yine ben, deil mi? Hep su bende. Tartyorsun,sinirleniyorsun, sonra da barp arp benim haksz olduumu sylyorsun."

Byle durumlarda, iin daha da ktye gitmesini istemiyorsa onaylamak ve birbahane bulmak uygun derdi.

"u doktor olayna sinirlendim de...""Xengo-delengo-tengo. yleyse deimen gerek. u kumsala yanaalm desem,

sen, ala krek gidiyor ve br kyya yanayorsun. Hep cann ne ekerse

onu yapyorsun...""Dikkat edeceime sz veriyorum."Sustular. Hava kararyordu. Nehrin kys neredeyse grnmez olmutu;

kumsaln beyaz yitiyor, yitiyordu...Ze Oroco ks ks gld. Beriki yumuuyordu:"Sence uraya yanasak daha m iyi olur?""Xengo-delengo-tengo. krek daha salla, esiz bir yer oras."Bunun zerine, Ze Oroco, sesine Brezilya'nn btn eker deirmenlerinin tatlln

katt:"Xengo-delengo-tengo. Seviyorum seni. Ya sen?""Sana tapyorum.""Xengo-delengo-tengo. Yalan sylyorsun."

"Yemin etmemi ister misin? Peki. Assisi'li Aziz Francesco'nun be yaras zerine yeminederim."

"Xengo-delengo-tengo. Assisi'li Aziz Francesco'nun drt yaras vard.""Be yaras vard. Biri byk, yreinde, kimsenin gremedii.Ne haber?""Xengo-delengo-tengo. yleyse sorun yok. Sa... sana inanyorum."Ze Oroco iini ekti, rahatlamt. Gkyznde Caraja'larn byk yldz Taina-

kan, koca parltsnn evresinde buzdan bir kk hle oluturuyordu.


3/119

2

Sradan bir adamn yks

Odun atarak atei canlandrmak ya da eri br demir kazanda kaynayanyoun orbay kartrmak iin ocaa her eiliinde perem perem gzlerineden salarn geriye att Madrinha Flor. Btn bir hayat boyu byle olmutu.Ellerini geni eteine silip ocaktan uzaklamay, baardnda da, bir glckdatmak ya da dosta bir sz sylemek iin yapard bunu. Bir iyilik srgnyeermiti ruhunda. Byle anlarda ylesine dalgnd ki aklna eseni sylerdi:Szsz bir ark ya da hi anlam olmayan szler.

Bu yzden, Chico do Adeus'un, hi dikkat etmedii yamurdan iyice slanan apkasnsilkeleyerek ieri girdiini grmedi:

"Rezillik bu yamur..."Madrinha Flor, geri dnd ve glmsedi.Rio Araguaia'ya yaan, mat youn perdeye

bakt. ini ekti ve yeniden glmsemeye koyuldu."Kapa eneni, Chico. Gz ap kapayana kadar geecek iyi yrekli kk bir

yamur bu.""Geer, geer de... Bu uursuz, Brejao'dan kal beri iliklerime iliyor.""Srk gibi koca adam kck tatl bir yamurdan yaknyor! Dn biraz,

efendi, msra boy verenin yamur olduunu."

1Rio: Irmak.

Kapya yasland ye diken diken olmu nehire boalan sudan duvara bakt.br kyda incecik bir kayk hzla akp gidiyordu. Bir caraja Kzlderilisiydibelki de bu. Bir Beyaz da olabilirdi. Nehir ne kadar da gzeldi! Hele aalar,yamur kesildiinde, nemli yapraklaryla her zamankinden gzel olacaklard.Her ey gzeldi Madrinha Flor iin. Yllar oluyordu bu yere geli; burayayerlemiti. Maranhao'nun usuz bucaksz derinliklerinden gelmiti. Hounagitmiti buras. Kalmt. Kimse, ne pahasna olursa olsun, onu bu toprakparasndan skp atamazd. Geen yllar gzlerinin nne ayn eylerigetiriyordu... Yamurdu, ateli hastalklard ve sivrisineklerdi bunlar. Souk


4/119


5/119

"Chico do Adeus.""Chico do Adeus ne?""Adeus do Adeus! Tanr'ya emanet, o kadar!"Doktor yuvarlak ban kamt. Ne kadar bykt ve bilinmeyenlerle

doluydu Brezilya!"

"Ya?""Bilmem, baym..."" aa be yukar?"Chico do Adeus, parlak zeksn ortaya koymak istemiti. Ama zeks kellesinin

ta andran sertliine toslam ve ak seik salakl kvermiti ortaya." aa be yukar yam olmad hi, doktor."Millet byk altndan glmt, ama doktor ciddi grnn deitirmemi,

kimse de istifini bozmamt."Bir derdiniz var m?""Hayr, baym...""Ateli hastalk geirdiniz mi?""Hayr, baym..."

"Ba ars, karn ars? Zhrevi hastalklar geirdiniz mi?""Hayr, baym...""Demek hi derdiniz yok? Hi hastalanmadnz m?""Yani, doktor, drt yl oluyor, bay Climero de Zuza hesabna nehrin br

yakasnda bala kmtm, Amargozinho denen yerde, ama sanrm orannbir ad daha var, bir ey oldum stnze afiyet... syleyebilir miyim doktor?" ,

"Ben doktorum. Bu i iin burdaym. Syleyin.""stnze afiyet, bir karn ars... Sanrm timsah kuyruu ve i muz orbasna

koyduum krmzbiber neden oldu buna..."Doktor kendini g tuttu.

"Peki. Ya imdi... bir ey duyuyor musunuz?"Brejao'lu Bastiana, dayanamad:"Doktor, bu ahmakla vaktinizi boa harcyorsunuz. Onun gibi bir hayvan,

hastal bile korkutur."Chico do Adeus, patlad:"Biliyor musunuz, doktor? Asl beni korkutan u kar.u bir trl erkek

bulamayan, u kar sesli rezilin peimden komas talihsizlik deil de nedir?Ne zaman hayvanlar suya indirsem, La Matroca boaznda kyya oturur,bacaklar yukarda, etek alm, hava basar, canmn bir ey ekebileceinidnr. Ama bana gelmez byle eyler, kan ksm efendi olmal, tekyda htrlan kabaklar gibi deil..."

"Kapa eneni, byc! Doktor, una iyice bakn, sanrm piranha'larleyinin yarsnkapp gtrm."

Bastiana glmekten kpkrmz kesilmiti.Doktor edepli havay geri getirmek iin serte konutu:"Susun. alabilmek iin sessizlie ihtiyacm var."Chico do Adeus doktorun nndeydi, saygl ve imdiden olup biteni unutmutu."Demek birey duymuyorsunuz?""Duyuyorum, baym, kkten beri bir ey duyuyorum."


6/119

"Syleyin.""Yolculuk etme istei.""Hastalk deil bu.""Hi duymadnz iin...""Hadi, hadi, Tanr akna, ben acdan sz ediyorum, gerek acdan.""Ha, o ynden bir derdim yok, koruyucum aziz Antonho de Catingereba sayesinde, kazan

gt gibi kara olan tek gerek kk zz Antonho sayesinde. Ondan sz edildiiniiittiniz mi, doktor?"

' Piranha ya da pirana: ok yrtc, obur bir balk tr.

"Dostum, birey duymuyorsanz neden bana bavurdunuz?""Size ba ma vurmadm, doktor. Sizin herkese bakmak istediinizi

sylediler."Yamur nehrin dirseinde yitip gitmiti. Gne yeniden burnunun ucunu

gsterdi. Madrinha Flor, kulbenin br yanna bakt. Doktor en yeni hamann

zerinde uyuyordu, ziyaretler iin kulland hamakta. Ve horluyordu...Uzun uzun horultular. Aya sallanyor, dzenli olarak kulbenin kiriinedeiyordu. u lanet olasca uyku, gneten gelmeliydi. Doktor bu gneealkn deildi; ylesine beyazd, teni o denli narin ve solgundu ki, imdiyakc gne altnda kararmt. Madrinha Flor da bir trl doktoruanlayamyordu. Leopoldina'dan nehir yoluyla geldiini sylyordu doktor.Buras da son dura olacakt. Bir hafta sonra dn yolunu tutmasgerekiyordu. Asl kts, gelecek yl sonucu grmek iin geri geleceiydi.Bu kez daha aa inecek, baka aratrmalar yapacak, baka hastalarabakacakt... Ah, u zengin insanlar gerekten gariptiler!.. Burada olduunagre neden nehir yoluyla Belem'e kadar gitmiyordu? Zaman olmadn

sylyordu... Ama... Bu Madrinha Flor'u niye ilgilendir sindi? Bu doktoruilgilendirirdi... Doktorun, evine dnmek istediini anlyordu Madrinha Flor.Evine dnmek, evet buydu doktorun istedii!.. Karsna ve ocuklarnakavumak. antasnda, incecik, ak renk salar yaplm, bir sr miniminnack, hepsi de yepyeni pabulu ve giysili, tertemiz kokan kz ve olanocuuyla evrili bir kadn fotoraf vard.

Madrinha Flor, kahveyi stmaya koyuldu. Doktora seslenmesi, ona kahvevermesi, saatin neredeyse drt olduunu sylemesi gerekiyordu; gidip neyapacaksa yapsnd, yoksa akam gzne uyku girmeyecek, durmadangevezelik edip duracakt. Sonu gelmeyen bir tatava olacakt bu.

ou kez anlamad eyler sylyordu. Madrinha Flor'un gzleri uykudanyanyor, hamaa uzanmak iin dayanlmaz bir istek duyuyordu; ama doktor,bunu fark etmiyordu bile. Konuuyor babam konuuyordu... Ertesi gnerkenden, daha gn madan Madrinha Flor'un horozlar uyandrmas,tavuklar yoklamas, yumurtlamak zere olanlar anlayp bir yere kapamas-yoksa hayvanlar aktaki yumurtalar yiyorlard- gerektiini unutuyordu.

Kahve ibrii ilk buhar dumann koyverdi. Eski kupay ald, bir yandandnrken bir yandan da doldurdu: "Gelen teknelerden birinin yeni mutfak


7/119


8/119

Atein zerinde bir ey tatl tatl czrdad ve kabaran yan gl kokusuduyuldu.

"Nasl geldi buraya?""ok oluyor. Ben o sra genceciktim. O da. Pedra'nn orada ev mev yoktu daha.

Btn hatrladm, hznl bir adamn gelii. Kentli olduu syleniyordu.Buraya yerleti. Nehrin zerindeki birok yerde oturdu, ama sonunda bu: rayseti. imdiye kadar, her yl, kentten kendisine gnderilen paray almak iinnehir boyunca Leopoldina'ya kadar gider, dner. Ona Ze Oroco dediler, ad ZeOroco kald. Basit bir ykdr bu, doktor."

"Buraya niin geldiini kimse bilmiyor mu?""Tanr'dan baka hi kimse. nk Ze Oroco kimseye bir ey anlatmaz."Madrinha Flor glmsedi."Ze Oroco byle olmadan nce, ondan bir olan ocuk dourdum. ld, u kadarck

bir kk melekti."Madrinha Flor, bolukta eliyle lenin boyunu gsterdi.Doktor pantolonunun cebinden bir sigara kard, bir kibrit akt. Kadn yeniden belli

bir srarla incelemeye koyuldu. inden, kendi kendine syleniyordu: 'Bugn tamheyheylerim zerimde!"

"ok zamandr m byle?""Dorusu, zaman hesabn ardm. Ama o lanet olasca kay bulur bulmaz

tand.""iddete bavurduu olur mu, zaman zaman?."Madrinha Flor, istemeden dizinin zerindeki dolgunca bir baldr parasn ortaya

koyarak ellerini etekliine sildi. ,"Ne diyorsunuz? Her zaman tatllkla konuur, hi fkelenmez. Ondan daha

yardmseveri yoktur. Btn hastalananlarn yardmna koar. stendiindearalarn dn verir. Olta inesi verir, giysilerini paylar... bir tek..."

"Bir tek ne?"."Birden, atamad bir hzn ker zerine. Kimseyle konumaz olur. Yemeden

imeden kesilir. Sanki hibir ey grmez, hibir ey duymaz. O zaman benaklndan zoru olduunu ve herkesi ldrdn dnrm. Byle efkrlandm bir tek ey dnr, kayyla ortadan kaybolur, gllerde, boazlardaavlanr, bazan aylarca grnmez."

"Ya u kayk hikyesi, doru mu?""Ben hi grmedim, ama iiten kiiler var."Madrinha, bir an sustu, sonra konumasn srdrd:"Ama bilinir ki, nehrin zerinde ne olursa Ze Oroco anlatmtr. Yukarlara yamur mu

yad, nehir ykselecek mi, bir balk akn m var... Her eyi bilir o.""Ama nereden sezer bunu?""Sylentiye gre Rosinha anlatr.""Kim bu Rosinha?""ey, doktor, kaynn ad.""Kayn her eyi bilebileceine inanyor musunuz?""Bilmem, doktor. Ama bizim buralarda, allmam o kadar ok ey grlr ki...""Peki ama kayk btn bunlar nereden bilebilir?"


9/119

"Balklarla, pirana'larla, corvin'lerle,jaribu'larla konuarak..."Doktor glmsedi. Grnd kadaryla tek deli Ze Oroco deildi. Ama, bu iyi

yrekli insanlar ylesine basittiler ki..."Geldi doktor.""Kim?""Giribel."

Doktor, bembeyaz bir glmsemeyle kendisine bakan kk zenciyi szd:"Nerede teki, Coro?""Coro, gn rken yeni douran bir inee bakmak iin Chico do Adeus'la

birlikte geldi."

"Hadi bakalm.""Kayk ilerde, br koyda," dedi Giribel.Kulbelerin nnden getiler. Herkes gndelik minicik hayatn yayor ve doktorun ne

yaptna dikkat bile etmiyordu; kocaman krmz yzne almlard."Bakn doktor, simbaiba ieklerinin zerindeki kk gene!"Doktor gzlerini Giribel'in iaret ettii yne evirdi:"urada grnen dam kenar, Ze Oroco'nun kulbesi ite.""O yolculuktayken kulbeye kim gzkulak olur?""Hi kimse. Ancak bir Kzlderili buradan geerse evde kalr. Kimse Ze

Oroco'nun eyasna dokunmak istemez, nk bir ey istendi mi hi hayrdemez o."

Doktorun aklna bir ey geldi."Hey! Giribel! Ze Oroco'nun kayn tanr msn?""Tabii... Rosinha.""Onu nereden buldu?""lmek zere olan bir Kzlderili verdi kendisine. Curumare adnda ufak tefek bir

ihtiyar.""Ze Oroco'nun kayyla konutuunu hi grdn m?"Giribel, yuvalarndan uram gzlerle doktora dnd, gznn btn ak

ortaya kt, dudaklar titredi:"Biliyor musunuz, doktor, babam bundan sz edilmesini sevmez.""Peki ama basit bir kayktan bu kadar korkmak neden?""Ktdr o.Lateni'nin gc vardr onda."Bu insanlar yine anlamad eylerden sz etmeye balyorlard."Kim bu Lateni olacakeytan?""Sylediniz ite."Alelacele ha kard ve baparmann ucunu pt."Demek, Lateni eytann ta kendisi?"

Giribel ban sallad ve isteksizce konutu:"Lateni, caraja Kzlderililerinin ktlk tanrs..."Hibirey renemeyeceini anlayan doktor, sigarasn tttrerek sessizce

yrd. imdi Beyazlarn topraklarn geride brakmlar, Kzlderililerinblgesine girmilerdi. Derme atma, dank, says ok olmayan kulbeler.Hepsinin ii botu. Bir tek kulbenin giriinde, yere oturmu, eci bcparmaklaryla bir hasrn samanlarn ren yal bir kadn grd. Belirli bir


10/119

ustalkla, hi bakmadan yapyordu bunu. Aznda snm bir pipo. Ve lifleriayrp birletiren parmaklan.

"imdi yamurlar kesilir, nehir alaktr, ne kadar Kzlderili varsa kumsaldayaar, gnete. Cunhazinha ve Ariore btn gn suda hoplayp zplarlar. tekayk, doktor."

Giribel, alayc denebilecek bir bakla doktorun sarsak sarsak geliini gzleyip

bayr aa kotu. Doktorun binmesi iin kay tuttu. Adamn burunayerletiini grnce kay itti, nehrin zerinde kaydlar.

Kayk uzaklayordu, br yakadaki kumsaldan gelen rzgrn yumuattyakc gne tekneye egemen oldu.

Uzakta, avlanmak iin nehri gzleyen manguari'ler1 dnp duruyorlard. Giribel,kendinden pek honut, krek ekiyordu. O an bir erkekti, bir erkeksorumluluu yklenmiti, sekiz yl akn bir sredir yrede grnmeyenpeder Serafim'den sonra hayatnda grd en nemli kiiyi bilek gcyletayordu.

Kayk, birsarandi2kmesine srtnd, kular grltyle havalandlar, sonra parlakrenkli kuyruklarn sallayarak birpiquizerio'nun3dallarna kondular.

"Bu kular kimse yemez, doktor. Sopa gibi kupkurudurlar. En iyisi, biriniyakalayp gece timsah avlamak iin koca bir inenin ucuna takmaktr."

1Manguari: Marty andran bir ku tr.2 Sarandi: Bir kam tr.3Piquizerio: Bir aa.

Kumsala vardlar. Kulbeleri andran saman ynlar byk beyaz kumsalnortasna dikilmiti. Doktor, belli belirsiz bir honutsuzlukla kalarnkaldrd.

Giribel anlad ve aklama yapt:"Buraya hi gelmemi miydiniz? Coro hi getirmemi miydi?

Dorusu, bizim en iyi kumsalmzdr."Doktor, ayaklarn kuma gmerek olduu yerde durdu. lerlemek istemezgibiydi.

"Kzlderililer mi var sanyorsunuz? Yok. Gn rken rio das Mortes'deavlanmaya gittiler. Rahat rahat yzebilirsiniz, kimse yok."

Ilk, nefis rzgr, yaklamaya kalkan her trl sivrisineiuzaklatryordu. Meltemi tembel ve en, kumun zerinde dneniyor, dahaileride, bir susamuru gibi parlak ve evik, yeniden kyordu ortaya.Giribel, yzerek kumsala doru geldi. Gld.

"Gelebilirsiniz doktor. Burada piranha yok."Doktor arkasna dnd, soyunmaya balad. Sonra geni admlarla nehre

doru yrd.Giribel, adam gzlyordu:"Maymun gibi kllsnz."Doktor balklama atlad ve suyun iine oturdu. Gs kllar akntda

yzmeye koyuldu.Giribel dnd: 'Herhalde bu nedenle herkesin nnde yzmeyi

sevmiyor.'"Neden siz beylesiniz de Kzlderililer klsz?"Doktor, ocua syleyecek bir ey bulamayp gld:


11/119

"Byle ite. Ten rengi gibi bir ey bu, beyaz insanlar var, siyah insanlarvar ve Kzlderililer gibi bakalar var."

Sabunu ald ve beyaz bedenini sabunlamaya koyuldu."Yakala! Kap sabunu."Giribel sabunu ald ve burun deliklerine gtrd. Uzun uzun, byk bir

zevkle koklad.

"ff! Zengin olmak ok iyi! Byle gzel kokan eyleri olabilir insann."Zevkten gzlerini yumdu. Sonra, doktorun yapt gibi, sabun parasn btn

bedeninde gezdirdi."Houna gidiyor mu? Buradan ayrlrken sana bir sabun brakrm. Bende

ok var bunlardan.""O kadar gzel kokuyor ki, insann can yemek istiyor. Suya dalmak beni

zyor, btn bu gzel kpk gidecek."kisi de gldler ve ayn anda suya daldlar.

Sonra, kurumak iin kumsala oturdular."Giribel!"Kk zenci, dikkat kesildi."Madrinha Flor bural biriyle evli mi?""Hayr, efendim.""Ama Ze Oroco'dan bir ocuu olmad m?""ok uzun zaman nceydi bu... Ama imdi..."Kurnaz kurnaz gld."imdi ne?"Giribel gz krpt."Eskiden birok kere evlendi. Ama imdi, uzun zamandr evlendii yok..."Doktor havluyu ald, glmsedi ve gecenin, kolundan ekip srkledii

ikindiyi szd.


12/119

3

Aalarn dili

Kay, kuma gmlm duran kree balad. Atlad, ayaklarnn altndayumuack kumu yassltarak. ap... ap... ap...Gne tmyle yitip gitmeden, Ze Oroco,.ate yakmak ve geceyi ltmak iin

kuru odun peinde kumsalda hzl admlarla yryordu.Az sonra, koca bir kuru dal demeti altnda iki bklm, geri dnd. Kaya yaklat.

Dallan yere att, ellerini, sonra da arl omuzlarn ovuturdu."Offf! Vay canna! Kumsalda odun tamak iki kat g."Birka para al rp seti, atei hazrlamaya koyuldu. Hafife kayn iine

atlad, aralarn kartrd, tavay ve tencerelerden birini ald. Sonra bir parabalk kard. Her eyi sakin sakin yapyordu: Onunki gibi bir hayat, sarsntsz,ok dzenli gemeliydi. Doktoru ve Pedra'ya varmadan geirecei iki geceyidnd. Krei ve kancay kullanaca, uzun ve yakc iki gneli gn...

Bedeninin kokusunu iine ekti. Ykanmaya ihtiyac vard. Kay gneinaltnda bilek gcyle yrtmek, insann bedenini eki, le kokulu bir terebatryordu. Yemei piirmeye balamadan bir ykansa iyi ederdi. okgemeden, hava kararrken, souun kmasndan nce, vzldayan ve sokansivrisinekler srler halinde geleceklerdi. Tanrm, ne de can yakarlard...Dndn hemen yapt. Soyundu, piranhalarn korkusundan, sularnbulank olmad, akntl bir yer arad. Honutlukla suya dald ve aryanbelini dinlendirmek iin uzand. Azn suyla dolduruyor, suyu hafifefkrtyordu. Uzakta, gkyznde hl kk bir mavi ke vard. Tepesindekendini rzgra brakan jaribu,1yeniden geni daireler iziyordu. Dudu kulargrtlaklarn yrtyorlard. Gneyden gelen bir bulut uzun glgesini birden ZeOroco'nun ve kayn zerine drd. Bulut abucak geti.

Srtst uzand, geni gkyzn seyretti. Tanrnn btn iyi niyetinikapsayabilmesi iin gkyznn gerekten ok geni olmas gerekiyordu. Su,kulann dibinde tatl tatl akyordu. Bu ann sessizliinin ve yreindekihuzurun tadn kararak gzlerini kapad... Gzlerini at ve birden geceninallmtan daha erken bastrdn fark etti; bir srayta ayaa kalkt, heryanndan sular aktarak kumun zerinde kaya kadar yrd; bir antanniinde gzel kokulu sabunu arad; sevgi dolu bir yumruk att kaya: "AhRosinha!" Dnd, suya girdii yere geldi. Vay canna! Dars amma dasouktu! Suyun ii bakayd. Bedeni dinlendiren lk bir su. Oturdu,sabunlanmaya koyuldu. Kpn kllarna deerken kard hrt kadife gibiyumuak bir duygu veriyordu. Madrinha Flor'la krtrd gnleri,Madrinha'nn, 'saatlerce, kedi gibi, gsn okayn dnd yeniden.

Suya dalp duruland. Sudan kt, yakmas gereken atei ve bidonun dibindekalan zeytinyayla kzartaca bal dnerek rzgrda kurundu.Atein kayn burnunu aydnlatyordu. Siyahla evrili krmz harfler pul

pul dklmeye balamt."Biraz boyam olduunda adn yeniden yazacam, Rosinha!..."Ze Oroco akam yemeini bitirmi, her zamanki gibi kayn yannda ate

yakmt... Haman kumun iinde at bir ukura yaym, giysilerini yastkniyetine drm ve imdi, eski bir yorgana sarnm atein yannda sigaraiiyordu.


13/119

Gerek bir gece, gzel bir gece, aysz, hibir eysiz. Rengrenk yldzlargkyznde. Henz uyumam olan hayvanlar uykusuzluklarn grltylebelirtiyorlard. Su yelvesinin pis hrlts!.. Uyandnda, dertli kiiler gibi ya-knyordu. Hnzr bir ku, grlt etmek iin berikinin uyumasn bekleyerekbir yerlerde debeleniyordu.

Ze Oroco kayn daha yaknna uzand. Korkun bir gevezelik etmek istei

duydu:"Rosinha, bu gece senin gecen." ."Xengo-delengo-tengo...""Kzgn ve fkeli deilsen niin xengo-delengo-tango diyorsun?" '"Birey dnyorum. Neden u doktor seni artt?"Ze Oroco dilerinin arasndan slk ald:"Kayglar daha sonraya brakalm. u hep acl olaylar dnme tutkusu!..

Hemen bir hikyeye balasan daha iyi edersin.""Hikyelerimin hep ayn olduunu fark etmiyor musun?""Olsun, yine de seviyorum hikyelerini."Rosinha kar kt:"Ben, sizler gibi etten kemikten deilim, bireyler uyduracak koca bir kafam yok.

Btn bildiklerimi, yal kiileri dinleyerek rendim. Ama hep ayn eyleriiitmekten nasl yorgun dmediini anlamyorum... Hangi hikyeyiistiyorsun, bugn? Orman Yasas Urupianga'nnkini mi, yoksa aacnhikyesini mi?"

Ze Oroco bir an dnd, sonra kararn verdi:"Geenlerde byk timsahn hikyesini anlatmtn. yi, iyi aacnkini pek

hatrlamyorum da stelik.""Ortasna doru balayabilir miyim?"Ze Oroco tartmay kesmeye alt:"Yalvartma insan, Rosinha, batan bala.""Ah! Yorgun olduumu, btn gn canmn ktn unutuyorsun..."Ze Oroco btn bu serzenileri ezbere biliyordu, aldrmad bile. Tersine hikyeyi

dinlemenin sabrszlyla delirerek kuma iyice yerleti, dudaklarnn kysnabir sigara kstrd.

Rosinha dikkatini toplad, dnd ve hikyeye balad:Bir tohum olan gvdesini sktran topran kokusu boucuydu. Balangta,

rzgr onu yere frlattnda, biraz kmldanabiliyordu. Ama daha sonra, orzgr grevini tamamlarken, zeri kumla kaplanana dek dnmeye ko-yulmutu. Yava yava soluk almay, bu hapislie almay baard. Bir eyona bu durumun uzun srmeyeceini sylyordu... Byk bir rknt minicikvarln kaplamaktayd, nk kapkara toprak darda olup bitenlerden hisz etmiyordu. Gnei zlyordu, kularn cvltsn da... Yine de yatyor, bugizin deiiminin gerekli bir blm olduunu anlamaya alyordu.

Ve gnler geiyordu, bitmek tkenmek bilmez ve tekdze, scak saatler her gn birazdaha uzundu. Bazan, solucanlar srnrken kukulu bedenine deiyorlar, buda onda eski dnyasna dnme istei uyandryordu!

Konuamyordu, nk her eyi boan scak toprak, szlerini sessizliedntrmekteydi. Ayn tasa iinde, kendisi gibi bu alakgnll bekleyiekatlanan br tutuklu tohumlar da dnd.

Mutlak bir sessizlik hafif rpertilerinin yerini alana ve bir tr uyku, elini kolunu balayanadek. Byk bir grlt onu uyandrd. Doa gemi azya aldndan toprak kor-kuyla titriyordu. Yamurun yere arparken kard ses ve slak topran


14/119

gzel kokusunu duydu. Sonra, yamur taneleri ieri akt, topranderinliklerine kadar szd... Gkyznde ve fkeli nesneler arasnda yaptklarbu uzun yolculuktan yorgun dm, geliyorlard...

Kk tohum canland, nk tanecikler gitgide yaklayorlard. Sonunda, soukbir eye deen srt rperdi ve tatl bir ses konutu:

"Hey! Kk! imdi kabilirsin, topra delebilir, zgrlne kavuabilirsin."Tohum zar zor gzlerini at ve kekeledi:"yi geceler, bayan..."Su damlas gld:"Gece deil, kk, gndz.""Nereden bilebilirim? Buras yle karanlk ki..."Yamur gld.Tohum, utana skla sordu:"Btn bunlar nasl bilebiliyorsunuz?""Aman, kk, ben yamur damlas olarak yaamaktan yorulmu yal bir

yamur damlasym.""Nereye gidiyorsunuz, imdi?""imdi kz kardelerimle birlikte, yllar sonra byk bir nehir haline gelecek

kk bir akarsu yaratmaya gidiyorum. Uzun sre nehir olarak yaayacam,bir ebemkua beni iip yeniden yamur damlasna dntrene dek..."

"Ve hayatnz boyunca yamur tanesi olarak m kalacaksnz?"Yamur tanesi hznlendi ve daha deiik bir seslekarlk verdi:"Bir hayvan beni yutabilir, o zaman herey biter. Bu olaydan sonra bir daha

konuamam. Beni eski dncelerime dndryorsun: Niin doduumu venereye gideceimi bilmiyorum. Eninde sonunda, hepimiz byleyiz ya..."

Yamur tanesi, sustu."ok yorgun olmalsnz, deil mi?"

Tohum, yamur tanesinin aladn ve bunu saklamaya altn farketmiti. Yamur karlk verdi yine de:

"Bir para, ama imdi yola koyulmazdan nce birka saat iyi bir uyku ekebilirim.""Ya ben?""Ne var, kk? Tir tir titriyorsun?""Ah, Yamur Ana, domaktan yle korkuyorum ki!"Yamur Anann parmaklar tohumun srtn yoklad ve belirli bir noktada

durdu:"Buras olmal, kabuk ok ince. Onu biraz daha yumuatacam, sen de biraz

aba harcarsn..."Baka bir ey sylemedi. Tohum, soluunu tuttu. Tuttu, tuttu. Biraz daha

tuttu. Patlayacak gibi olduunu hissediyordu. Byle bir aba harcamolmaktan tr neredeyse mosmordu. Bir ey debeleniyordu iinde; yaprakdolu dallar olmalyd bunlar.

Yamur yeniden gld:"Bir kere daha dene."Tohum derin bir soluk ald ve byk bir ac gvdesini deldi geti. Sanki derisi

yukardan aaya yarlyordu. Kollarndan birinin ucu dar frlad."Ah! ok acyor! Uff! Pek souk!"


15/119


16/119

tozdan arnm toprak kokusu, eci bc koca kklerde toplanan topranrk kokusuna karyordu...

Ah! Ne zaman bunlar gibi gl peneleri olacakt. Yeniden evresine bakmayakoyuldu ve btn gvdesiyle rzgrda eilip bklen Tucumpalmiyesinininceliini fark etti.

O anjatoba,bir anda byk bir sevgiyle canland ve yzyllarn oluturduu sesini

tatllatrd:"Narin bir gzel kk kzsn sen. Benden korkma. Senin dedenim, anlyor

musun?"Ban, evet dercesine sallad.Jatoba, hayranlkla kendinden gemi, konumasn srdryordu:"Bu kadar uzakta olmasaydn seni kollarma alrdm..."Gld ve daha da tatl bir sesle: "Aalar birbirleriyle kucaklaamazlar," dedi.

"Sana sevgimi belirtmemin bir yolu bu. Ama bana gvenebilirsin.Bunun zerine evresine daha dikkatle bakt, yalnzca byk aalar olduunu

grd. Kendisi kadar miniminisi yoktu. Yal aalarda bylesine bir tatllnnedenini kolayca anlad.

Dede, dncelerini sezmiti:"Uzun zamandr rzgrdan buraya bir tohum getirmesini istiyorduk.

Gryorsun, 'hepimiz yal aalarz. ocuksuz bir hayat da ekilmez, irkinbir ey."

Beyaz canjirinha'n gzlerinin kapandn grd iin sustu. Uyku, jatoba dedeninszlerini uzaklatryordu. Gzleri ufalyor, ufalyordu... Glkle, uzakta, en ufakbir serseri bulutun glgelemedii masmavi gkyzn seebiliyordu. Yine dehzla uan ve ortalkta grlmeyen bulutlarn yerini alan bir beyaz leyleksrsn de grebildi.

Zaman geiyor, geiyordu. imdi dede ok yaknndayd. Gnlerini gevezeliketmekle geiriyorlard:

"En ok istediim ey imdiden bymek, bir gen kz olmak...""Hereyin zaman var, yavrum.""Biliyorum, dede. Ama anlyorsun ya, bu boyumla bir ey grdm yok. Bana

nehirden sz ediyorsun, kard sesi duyuyorum, o kadar. Nehrin okyaknnda olduumu biliyorum, ama gremiyorum onu, ok km."

"Nehre bakacak ok zamann olacak kzm."Dede duygulanmt, iini ekti hafiften.Jatoba'nn tutumu gen bitkiyi

meraklandrmt. Aklna bir ans geldi... Hah! lk gnlerde Tucumpalmiyesininsyledii bir cmleyi hatrlyordu: 'Nehre bu denli yakn doduu iin ok yazk!Dedenin azn aramaya karar verdi:

"Dinle, kk dedecik, neden nehirden sz etmeyi sevmiyorsun?"

Dede birey sylemedi, ama artan bir sevgiyle bakt ke. Kk canjirinhasteledi:

"Neden Tucum Teyze nehre bu denli yakn domama zldn syledi?""Sama bu Nininha (canjirinha'ybyle ksaltyordu,) her sylenene kulak asma.

Yaknda nehri grebilecek ve merakn giderebileceksin."Nininha, dedenin numara yaptn fark etti. Ayrca kt bir oyuncu olduunu da.

Glmeye alt, ama bu daha da yapay geliyordu."Yarasay hatrlyor musun, Nininha?"


17/119

"Pitt! Hem de nasl! Ne korkmutum!"Ve kafasnda o sahneyi yeniden yaad...... Balangta, ilk dallan belirdiinde, hepsi clz, acnacak durumdayd. Yine

de dallaryla kvanyordu. Gnlerini onlara bakmak, byyp bymediklerini,kalnlap kalnlamadklarn, bir eyin yumuak ve parlak derilerini syrmatehlikesi olup olmadn gzlemekle geiriyordu. Derken bir leden sonra,

rzgrn hafife uykuya dald sra, Nininha, souk bir eyin en kaln dalnasarldn hissetti. Ah! Ne byk korkuydu o! Ne iren, korkun bir hayvand!Kendini tutamad! Bir lk koyverdi. lyormuasna bard. Ortalkbirbirine girdi. Komu aalar srayarak uyandlar. Dedenin alnnda soukterler belirdi. Nininha durup dinlenmeksizin baryordu.

"Git buradan pis hayvan! Canavar! Byc!.."Ama aalar bu byk korkunun nedenini grdklerinde bastlar kahkahay.

lklardan rken hayvan, slk alarak uzaklat. Nininha, fkeden kudurmu,titriyordu:

"Hibirinizde yrek yok! Bu korkun hayvan beni yutabilirdi, lebilirdim ve siz yineglerdiniz!"

"Birey deil bu, ahmak, zavall bir yarasack, o kadar!.."Bam nne edi ve kimseyle konumak istemedi. Ama bu durum bir

eyrekten fazla srmedi, nk bir aacn yrei kin tutmay bilmez. Azsonra, her eyi renmek isteiyle yeniden dedeyle gevezelik ediyordu...

"Hatrlyor musun, Nininha? Ben gzlerimi kapyor ve her eyi yenidengryorum. Neydi o halin!"

"Sen kkken hi byle korkmadn m?""Byle korkmadm hi. Ama genken, bir pembe leylek dallarma yuva kurmak

istediinde isyan ettiimi hatrlyorum.""Bu, hibir zaman izin vermeyeceim bir eydir!"Jatoba dede glmsedi:"Yok, canm! stelik bu seni ok sevindirecek. yle gzeldir ki! Eninde

sonunda, bizim varlk nedenlerimizden biridir bu. Ve kular, Ulu Tanrm,doann btn rengi ve neesidir."

O sra, yal bir landi, zamann i ekmekle geiren ve yalnzca yaknacazaman konuan, gevezelikle ilgisiz bir aa, derinden i geirdi.

Nininha alak sesle sordu:"Neden bu byledir, dede?"Dede de sesini alakt:"nk... Ne kadar dik, yksek, salam, stelik ne gzel bir gvdesi olduunu

gryorsun deil mi?"Nininha bayla onaylad."Bu yzden kaderi bir Kzlderili kay olmak. Yaknda, Kzlderililer gelecek

ve onu gtrecekler."

"Ama neden yakndn anlamyorum. Gitmek istedii iin mi, istemedii

iin mi?""nsan artyorsun. Ben de hi bilmiyorum.""Bylesine suratsz olduuna gre, kukusuz gitmek istiyordur.""t! O kadar yksek sesle konuma, seni iitebilir."Konuyu deitirdiler:"Dede, bana verdiin sz ne zaman tutacaksn?""Yaknda.""Neden bugn olmasn, dedecik?"


18/119

Bu sesle, byle konutuunda ve yal aaca "dedecik" dediinde partiyikazanm demekti. Biraz daha steledi:

"Neden olmasn, dedecik? Pazartesi benim doum gnm, armaanm olur."Dede, elini aklam yapraklarnn yaknndaki aznda gezdirdi:"Tanrm! Zaman nasl da geiyor! Sen doal neredeyse iki yl olacak...""yleyse?"

"Peki, kkeytan. Sz veriyorum. imdi sus, dnmeye ihtiyacm var."Nininha ona bir pck yollad ve le sonrasnn geri kalan blmn, bir

rmcein an ne byk sabrla rdn gzlemekle geirdi.Gece gelmek bilmiyordu. Akamst, her zamankinden daha uzun srmek ister

gibiydi. Sonunda yuvalarn arayan ilk kular kanat rparak getiler: beyazleylekler, srler halinde dnyorlard; su tavuklar bouk bir seslehomurdanarak havalanyorlard; sorgulu leyleklerin pembemsi tyleri dahakoyu bir renge brnd; dudu kular dnyann grltsn karyorlard...Nininha'nn gzleri, beklemekten yorgun dp kapand. Ve gecenin' karan-l, onu, saf ve dten yoksun bir uykuya dalm olarak yakalad.

Dedenin sesi, alack, duyuldu:"Nininha! Nininha!"

aknlkla at gzlerini. Gece ne kadar da karanlkt! Nininha, sanki yeniden kara toprankarnna dnmt (bir rperti her yann, dolat). Ama yrei yatt.

Dedenin sesi:"Gryor musun, Nininha?" dedi. "Bu grdn, btn gizleriyle gecenin ta kendisi."Gzleri, kendisini evreleyen karanlkta gezindi."Ama ok gzel, dede!"Birbirlerine gz krpan yldzlar oyun oynar gibiydiler. Saylan ylesine oktu ki,

elinde olmakszn, yksek sesle saymaya koyuldu."Bunu yapma, yavrum, parmakla yldzlar gstermek siil yapar!""Yldzlar hep byle farkl mdrlar?""Hep, Nininha. Birka tanesi birbirlerine yakn oturur ve ayn ailedendirler. Bir ha

oluturanlara Gney Ha denir. br yandaki byk bir kuyruu olan BykAy'dr. Gece yolculuk edengarimpeiro'lara kuzeyin nerede olduunu gsterir."

"Garimpciro'lar nedir?""Elmas arayan birtakm insanlar.""Elmas nedir?""Elmas, nehirlere den ve yldza dntkten sonra elmas halini alan kck

bir gne damlasdr. nsanlar elmas yznden birbirlerini boazlarlar.""nsanlar, yldzlar yznden de birbirlerini boazlarlar m?"Dede gld:"Yldzlar insanlar ilgilendirmez!""Dede, insanlardan ok sz ediyorsun... nsanlar nedir?" ."nsanlarn ne olduu anlatlamaz. Yeryznn en korkun eyidirler. Btn

zamanlarn birbirlerini yok edecek eyler kefetmekle geirirler. Bir gninsanlar greceksin."

Karanlktan bir kar kma l ykseldi.Landi'ydibu."Susma saatinin geldiini bilmiyor musunuz? Saat oktan onu geti."Dede sesini alakt:"imdi ses karma. Komular rahatsz ediyoruz. (i cenin bayramn

seyretmek iin bir ey sylemeden dura caz. Doa, ilkbahar ve Urupianga'nndnn kutlamaya hazrlanyor..."

Rzgr hzlanmaya ve aalarn yapraklan arasnda trk sylemeye balad.


19/119

Onunla topran kokusu ortala yaylyor, ieklerin kokusu dnyaytutuyordu. Nininha'nn yrei zevkten atlayacakt sanki.

Gkyznde bir aydnlk belirdi, ay bu aydnln zerindeydi. Ay kapkaragzleriyle yaban zambaklarnn beyaz kupalarndan imeye koyuldu. Ah! Ne kadargzeldi bu grnt!

Ate bcekleri aya elik ediyor, ktan bedenleri her yan parlak kk

renklerle aydnlatarak gz krpyordu. Baltalklarda drtnal koan hayvanlarnkard grlt duyuldu. Yaban domuzlar o ynde geiyorlard ve ayn andaorman gn gibi aydnland. Yaban domuzlarna binmi cinler, alev dillerindenolumu kzl bedenleriyle, aynda kumsaln beyaz kumunda dans etmeyegidiyorlard.

Nininha hl nehri gremediinden iini ekti.Toprak kavallarn sesi, gecenin karanln nlatt ve yal kr tanrlar da

mzikle uyumlu sallanan kzl sakallaryla getiler. Pelerinde, ar ar,neredeyse hareketsiz dans eden su perileri, ilkbahar haber vermek iinaalarn tepesine koymak zere ieklerden elenkler ryorlard.

Nininha heyecandan soluk alamaz olmutu neredeyse.Tek ayann zerinde seken Saci,piposunu tttryor, krmz klah da

sramalarna uyup saa sola sallanyordu.Sonra, bir mucize olmu gibi, henz btn yzn gstermeyen, ama yine de

bembeyaz tenini ortaya koyan ay, kavallarla bir azdan ark sylemeyekoyuldu.

Bunun zerine btn yldzlar, bir k cmbyle, Nininha'nn henz gremediinehre doru kendilerini braktlar.

Orman sustu ve gece yeniden karard. Nininha'nn gzleri tatl tatl kapand...Nininha uyandnda gne ok ykselmiti. Byk bir tembellik, bedeninin

zerinde arln hissettiriyor, soluunda seziliyordu.Yalsimbaiba, duygulanm, ona bakmaktayd:"Ne o, da san, uykusuz bir gece geirdin, gndz hl gzlerinden uyku

akyor...""Hatrlatmayn, dedecik. Gece, akllara durgunluk veren bir ey!"Landi, homurdand:"Evet, insan rahat uyudu mu akllara durgunluk veren bir ey."Nininha azn amad. ok iyi yetimi bir canjirinha olmasa, bu oyun bozana

kaba bir yant verirdirbr yana dnd.Jatoba Dede hl uyuyordu. Tucum Teyzesinin kendisine seslendiini

iitti. Ona glmsedi. ncecik, uzun boylu, hindistancevizinden bilezikleriylene kadar da zarifti teyzesi.

"u yal suratszn dediklerine kulak asma. Yaknda mutlu olacak. DoaAnamz bilgelik doludur. Ona bir Kzlderili kay ruhu vermi, nehirde gidipgelebilecei gn yeryznn en mutlu yarat olacak."

"Teyzecik, btn hayvanlarn szn ettii u Urupianga kim?""Urupianga, ormann sesi, hayvanlarn tanrsdr. Her yl, ilkbaharda grlr.

ok yakkldr! Uzun boylu, esmer, geni omuzlu. Hayvanlar onun srtnokamaya, salarn rmeye baylrlar. Urupianga konutuunda bir ses deildirbu, bir mziktir. Ben onu bir kerecik grdm, gz ap kapayncaya dek."

"Teyzecik, tanrmz nasldr?""Aalarn tanrs m? Bitkisel, sakin bir tanrdr, Calamanta derler adna. Bize

ihtiya duyduumuz tek eyi verir: Sabr. Sakin sakin yaama ve


20/119

kprdamadan gelecei bekleme sabrn."Tucum Teyze, Nininha'nn yal Landi'ye ynelttii akn baklar anlad. Aka

grld gibi, Calamanta'nnbu ilkeleri yal suratszLandi'yi hi ilgilendirmiyordu."Bir Kzlderili kay olmakLandi'ye g gelecek mi?""Sanmyorum. Yaknda Kzlderililer onu kefedecekler."Yamurun gemesi gerek... Zamann gemesi gerek...Rosinha esnedi ve Ze Oroco'ya bakt. ok gzel bir eydi bu. Adamn gzleri ilgiyi

gevetmemek isteiyle parlyordu:"Devamn anlatmam istiyor musun?""Tabii! En gzel yeri devam!""Ama yarn acelemiz var, erken kalkmamz gerekiyor.""Neden acelemiz olsun, Rosinha?""Doru. yleyse devam edelim."Ve zaman geiyor, geiyordu. Nininha'nn dallar geliiyor, daha da ykseliyor.

Hayat, her gn, dersini veriyordu ona.lkbahar, iekler arasnda arki syleyerek belirdi. Dedenin yz bile, alnna ve eri br

kollarna sarlan kucak kucak iekle yepyeni bir genlie kavutu. Sonra iekler soldu vesonbahar rzgr, kuru yapraklar bozguna uratt. Dallar kirli, donuk bir sar renge brnd.Bu da hayatn gerekli bir dnemiydi. Calamanta ne yaptn biliyordu.

Yamur, hayat tehdit etti. Gkyz karard, ekilmez oldu. Bir gnyukardan aaya yarld. Nininha minnetle glmsedi. Yeryzn sulamayave baka tohumlara can vermeye gelen Yamur Anay hatrlyordu. Arkadave koruyucusu o saatte nerede olabilirdi acaba? Dost yzn arayarak, denher yamur damlasna bakyordu...

Ve nehir kabard, bulunduklar yere yaklat. fkeli ' homurtusu iitildi, ilerliyorve saanaklarn hrpalad ormana hikyelerini tekrarlyordu. Kulargizlendiler, kurbaalar bataklklardaki sazlar arasnda vraklamalarn iki katoalttlar. Kaplumbaa yaknma dolu lklar atyor, martlar ok uzaklaragyorlard; ancak yamurdan sonra dneceklerdi. Sularn azgnlamaayd. Ezici geceler daha ar ve daha uzun oldu.

Dede hl yeillikle rtnmeyi baarabiliyordu, ama en garibi dnceli vesessiz olmasyd. Tasal tasal nehre bakyordu.

Islanan ve tylerinin rengi atan birtakm kular, baka barnaklar arayarak sessizceuuyorlard. Sanki btn hayvanlar, su basknlar sresince uyuyabilecekleribir smak aryorlard. Prtk prtk gvdeli koca timsahlar gllerin altnstne getiriyorlard, av peinde gezen bildik piranhalar gibi... Gelip geenhayatt bu.

Nininha hzla byyordu.Sular daha ekilmeden nehri grebiliyordu imdi. Ama ok bekledii nehir deildi

artk bu. nk bulank ve amurlu, artan bir keyifsizlik iindeydi. Tek iirliyan, bambulardan olumu bir sal zerinde beyaz bir leylein grkemligeiiydi.

Yeniden kuru mevsimin dnn beklemek gerekliydi.Bu arada, hatrnda tuttuu en gl izlenim, akntnn srkledii koca aa

gvdelerinin geiiydi. Byle anlarda, dedenin gzlerinin nemlendiini farkediyordu.

Birtakm eylere almak, duyular trplyor, diye dnmekteydi Nininha,yamur kesilmeye karar verdiinde. Yaad nc yamurlu yld bu veimdi, sra dan bir grn almaktayd. Uzun bir ayrlktan sonra gne ilk kez


21/119

grndnde, herkes sevinten cotu. Nininha, neredeyse Tucum Teyzeninboyunda uzun bir gen kz olmutu. Geceden yararlanmak iin dedenin kendisineseslenmesine artk gerek duymuyordu. Diledii zaman uyanabiliyor ve saatlerini,karanl gzlemekle geirebiliyordu.

Gne yeniden gkyzne yerletiinde aylar boyu srecekti bu, aalar sonyamur damlalarn drmek iin silkindiler, gnele sca derin derin

ilerine ektiler.Nehrin suyu alalmaya balad. Kular srler halinde geri dndler. Nehir bir

ayna gibi dmdz oldu ve hayatn trksn ard. lk kumsallar, aknlkiinde belirdiler, sonra bakalar, daha bakalar. Bunca zaman nehrin dibindeuyumaktan yorgun dm bir grnleri vard. lk timsah, gnein altnda,kumlarda uyuklamak ve slak pullarn kurutmak iin yaklat.

Devaml zgn ve dnceli olan bilge jaribu'lar, kumsallarn kysnda yryorve hl esmer olan kumda ayak izlerini brakyorlard. Hava kararrkensorgulu leylekler, nehirdeki adacklara konuyor ve yass gagalaryla uzun,pembemsi kanatlarn dzlyorlard.

Kumsallar geniler genilemez, kendilerine yaklaan bir ey oldu mu irenlklarn koyveren martlar yeri kazp yumurtlamak iin geri dndler.

Uzakta, ok uzakta, Kzlderililer, balk av mevsimini balatmak iin nehirboyunca iniyorlard. Derme atma kulbeler yapyorlard. Gece, marakaslarnsesine uyup tanrlar iin, ay iin, gne iin, oban yldz iin gzel arklarsylyorlard.

Nininha, gecenin, susuzluunu ayla gideremedii srece yldzlarla beslendiinibiliyordu. Dost nehir, yldzlarn lk sularnda yaamasna ses karmyor,uykuya daldklar iin ar ar akyordu.

Hayat buydu. Btn olgunluuyla, btn gzelliiyle gerekleen hayat.Bir gn Nininha, byk bir kii olduunu hissetti. Yapraklarnn yeryznn en

gzel yapraklar olduunu dnyordu; ok doal bir inanla. Yapraklar,rzgrda birbirlerine dolanyor, geni, yeil, hep rezalet halinde bir saoluturuyorlard. Gms beyaz gvdesinin cill bir kabukla kaplanmas iinpek ok yamurun ve pek ok kurak mevsimin gemesi gerekti. Dallarglendi; daha imdiden byk bir ku yuvasn barndrmaktan korktuuyoktu.

Jatoba Dedeye bir gz att:"Evet, Nininha! Gen bir kzsn, gzel bir aa oldun... Glmsemene gerek yok.

Ben de gen oldum, Calamanta'nn bana balad o btn gzellikle kvan du-yuyordum."

"Ah! Dede! Neler sylyorsun!"Dedeye duyduu sevgiyi hibir zaman yitirmemiti; zellikle yalln, onun

dallarn karartt, narin ve kolay krlr bir duruma getirdii imdi. Yllargetike kkleri kurumu, gvdesi hl gl olduu halde bu kklerkahverengi, hastalkl bir renk almt. imdi, Dede, zamann uyuklamaklageiriyordu. Konutuunda da her eyi, tarihleri bile birbirlerine kartryordu.Beyaz karncalarn kulaklar dibinde uyumalar, ve uyandklarnda bu kulaklaryemeleri umurunda deildi. Yapraklarn boan zararl otlara kar dakaytszlamt. ri kara karncalarn bile, her yanm kaplamalarna bir eydemiyordu. lkbahar yaklatnda yapraklar kckt, kokusuzdu, iri tohumlanneredeyse hi meyve vermiyordu.

Nininha bunu dnmekten holanmyordu. Onu gzlerken yrei zntyle


22/119

eziliyordu. Zaman getikeyal jatoba daha da iine kapanyordu. Ba eik,uykulu duruyordu. Gzlerini atnda belli belirsiz bir parlt kalntsbeliriyordu...

Landi yine dimdik ve tepeden bakyordu, hep kurtulaca ann zlemi iindeydi.Durmadan iini ekme alkanln edinmiti, en ufak eyde Tucum Teyzeyle yada Simbaiba Amcayla zorlu bir tartmaya giriiyordu. Baka zamanlar; hep ayn

konumalar yineliyor, tek bana sylenmeye koyuluyordu:"Neden gelmiyorlar? Allahn belas tembel Kzlderililer!.. Kyde oturuyorlar,

birbirlerinin kayn alyorlar ve ben bekliyorum! Gnn birinde benibulacaklar m acaba?"

Ve somurtuk, zaman zaman bir iniltiyle bozduu acl suskunluuna dnyordu.Bir gece, oban yldznn gkyzne egemen olduu sra, cokun bir kahkaha

iitildi. D gren Landi'ydbu.Dede, Nininha'ya sordu:"itiyor musun, Nininha? Ancak dnde glyor."tekiler rahatsz etmemek iin alak sesle ekledi:"Zavall!"Herkesi artan bir ey oldu, ertesi sabah Landi glmseyerek uyand.

Dudaklarnda glmsemesiyle, herkese dosta selam verdi. Garipti bu.Konutuunda tatsz homurtular koyvermekten baka ey yapmayanLandi,yle diyordu:

"Ah, dostlarm! Harika bir d grdm."Merakla kendine bakldndan, grd d anlatmak iin yalvarmalarn

beklemedi:"Dmde Kzlderililerin beni grdklerini, ky boyunca geldiklerini ve

buraya ulatklarn grdm! Ne gzel Landil'diye bard ilerinden biri. 'Onkiiyi tayabilecek bir kayk yaplr bundan,' dedi bir bakas.'Kesiyormuyuz?', 'Hadi, i bana.' Ve ses etmeden baltalarn kardlar, etimikesmeye koyuldular."

Nininha kendini tutamad,Landi'ye sordu:"ok can actyor mu, bay Landi"Aacn gzleri, kamamasna deiti:"Can actmak m? Hi bile! Canm acsayd da deerdi. Baltalar her vuruta

biraz daha derine giriyordu. Tak, , tak, tak. Kzlderililerin srtlar terden prlprld. Krmz tahtamdan kan akyordu... Sonra bir atrt iitildi. Gvdemsalland, Kzlderililer dme bakmak iin uzaklatlar. Gvdem iki yanasalland ve eildi, nce hafiften sonra korkun bir grltyle yere devrildim.Binlerce acl lk ortal nlatt. Sarmaklar, asalak bitkilerdi baranlar.Hepsi acyla ve korkuyla baryorlard..."

Landibir an durdu."Benim zerime dmedin ya, hi deilse?" dedi Dede."Hayr. Seni syrdm, ama korkudan sapsar kesildiini de grdm.""Korkutmayacak gibi mi?"Sustular. Ama konuma tatlyd, Dede sordu:"Sonra,Landi?""Sonra, kollarm kestiler. Ertesi gn baka Kzlderililer geldi, nehre kadar

srklenmeme yardm ettiler. Gvdemi, buradan uzaktaki hr kumsalatadklarn hissettim. Orada beni kurumaya braktlar... ok yazk..."

"Neden ok yazk?" "ok yazk, nk uyandm."Byk bir hzn gelip geti gzlerinden ve bir damla gzya gvdesine akt.


23/119

Nininha yalLandi'ye acd. ok tatl bir sesle:"Ama her zaman bunu anlatmaz mydnz?" diye sordu."Arada bir fark var, kk. Eskiden gzlerim ak d grrdm. Bu kez, uyurken d

grdm. Uyundu mu, dler geree daha ok benzer..."

"Uyanmasaydnz ne olacakt?"

"Biliyorsun. yi kurumak iin btn bir yl gnein altnda yatacaktm, sonrakikuru mevsimde Kzlderililer, beni kylerinin yaknndaki baka bir kumsalagtrmek iin geri geleceklerdi. Tahralaryla beni yontmaya balayacaklard,gvdeme bir Kzlderili kaynn ince uzun biimini vermek iin ince inceeritler keseceklerdi. Sonra, karnm yaracaklard. Ancak ondan sonra benikylerine gtrecekler, orada gerek bir Kzlderili kay olmam iin gerekeniyapacaklard. Ah, zerinde yzsem nehir bana ne hikyeler anlatrd!"

Landi sustu.Tucum Teyze yapraklarn silkeledi:"Bunun iin mi yle glyordunuz?"Landi sabrszland: '"Yeterli bir neden deil miydi?"

"Zevk meselesi."Landi fkeden kpkrmz kesilmiti:"Evet, zevk meselesi. Ama hi deilse, grg kurallarndan habersiz baz

hanmlarn varlndan kurtulmu olurdum.""una bakn! Ya biz, biz de kaba ve somurtuk bir ihtiyardan kurtulma

mutluluuna ererdik..."Jatoba Dede tartmay kesti:"Sakin olun, sakin olun dostlarm! ok gzel olaca anlalan bir sabah berbat

etmeyelim."Landi yaknd:"Bu kendini beenmi sskann byle konumasna gerek yoktu."Bu kez Tucum Teyze fkelendi:

"Ben, ha? Sska, yle mi? Pek gzel, sizi dibi delik kayk tahtas sizi. Budalacadlerinizle birlikte yaayn. Konuun, gln, skn herkesi sama sapandlerinizle... Ama (Tucum Teyzenin sesi ani bir nefretle deiiverdi)... ama buradan hikmayacaksnz! Hi! Hayale kaplmayn. Kzlderililer sizi hi bulamayacaklar,bulsalar bile ylesine yalanm ve dknlemi olacaksnz ki tahtanz birie yaramayacak. Nehri hi yakndan gremeyeceksiniz! Nininha'nn nehirdeyzp gitmesi ok daha kolay olacak..."

Tucum Teyze umutsuz bir hareketle elini azna kapad. Yal jatabo'yabir bakyneltti. Sonra, yreksizce, Nininha'nn gen gvdesine bakt. imdi gzleriyalarla doluydu.

Aalarn baklarnn birletii derin bir sessizlik oldu, bu baklar nemliydi.Nininha'nn yz bembeyaz kesilmiti. Soluu kesik kesikti. Birden bu uursuz

itirafn srrn kefediyordu. lk anda nem vermemiti. Ama sonra, o cmle,kulaklarnda nlayp durmutu; "Nininha'nn nehirde yzp gitmesi ok dahakolay... Nininha'nn nehirde yzp gitmesi ok daha kolay..."

Byk bir acnn yol at yara, iini szlatt. imdi kaderi aka belliydi,doduu sra azdan karlan o cmlenin anlam gibi: "Nehre bu denli yakndoduu iin ok yazk!"

Ban edi ve gzyalarn aktmaya koyuldu.YalLandi, gene kargalktan, Tucum Teyzeyebir ahlak dersi vermekte yararland.


24/119

"stediinizi elde ettiniz. te ok konuulduunda olanlar."Jatoba Dede sevgi dolu bir sesle:"Aldrma sen bu sylenenlere, Nininha," dedi. "Hepsi samalk. Meyveleri

geciktiinden Tucum Teyze sinirli... O kadar..."Nininha, geceyi znt iinde geirdi. Bu kez, yldzlar parlamaktan baka bir anlam

tamadan parlyorlard. Garip aklama onu gerekle yz yze getirdiinden

tlsm bozulmutu. Gzelliin nesnelerde deil, kiilerin iinde olduunukefetmiti. Gzellik yitip gittiinde de, nesneler mat, snk, inanlmayacakkadar sradan oluyorlard.

Bir an olsun gzlerini krpmad halde, Dede'yle bile konumak istemiyordu.Tan aarken, gne grndnde, glen Tucum Teyzeydi. Meyveleri sevgiyle memesini

emen yzlerce yeil kabuk halinde patlyordu."Dede, son olarak, bana gerei syle, bir daha ban artmayacam.""sama sapan eyler, Nininha. Canlar istedii iin geldiler.""Hayr, kk Dede'cik, sen istedin, deil mi?""Sana yemin ederim ki, Nininha, byle birey yapmazdm.""yi yleyse."Sustu ve tepesini szd. Yapraklar ayrlm, allak bullak drt yana dalmt. Buna

zlmedi. Hayatn varlk nedeni gerekten buydu. Yazk ki ok ksasryordu! En iyisi kendi sorunlarn bu kadar ok dnmemek ve ilgisinibakalarnn eylemlerine yneltmekti.

Selamsz sabahsz bir ift kara leylek tarafndan allak bullak edilenyapraklarna bakmaya devam etti. Yorgun dii, kaygl bir bakladinleniyordu; erkek, gelecekte ortaya kacak yuvalarnn plannyapmaktayd:

"Sevgilim, sanrm burada esiz bir yuvamz olacak.""Kukusuz," dedi diisi glmseyerek."Korunmu olacaz burada, sen de nehri grebileceksin yine.""Bu halimle nehri de gremezsem, sanrm zlem beni ldrr."Nininha'nn yznde sabrl bir glmseme belirdi. Calamanta,paylatrmay iyi biliyordu.

Bir hayat balangcyd bu.Nininha iinde, Dedenin btn bunlar dzenledii ve kendisini avutmak iin kara

leylekleri ard dncesini beslemeyi srdryordu.Gz ucuyla Dede'nin glmsediini grd. Can skacak bir ey yoktu bunda. Dede

o kadar iyiydi ki, btn varl bu sevgiyle alvermiti...Yeniden kular gzlemeye koyuldu. Ne de kocamand gagalar! Ucunda

byk bir madeni para vard sanki. Hi bunlara benzeyen kulara yaknolmamt.

Kara leylek utu ve dosdoru ormandaki alkla indi. Sarmak paralaryla geridnd ve yuvay rmeye balad.

O andan sonra da, Nininha, hayat ve acmasz ynlarn unuttu. "Bir kuundallarmda yuva yapmasna asla izin vermeyeceim," szlerini sylediignler ok gerilerde kalmt.

Kuun, dal ve sarmak paralarn tamak iin ka kere gidip geldiinisyleyemezdi. al rp rmeye ara verdiinde, mutlu bir sesle arksylyordu:

Bir yuva yapyorumipirin ve pek gzelSevgilim otursun diye;


25/119

nnde de bir baheZambakl yaseminliSevgilim koklasn diye...

Duruyor, ok tatl bir bakla, arksn hayranlk iinde dinleyip yuvannyapmn izleyen diisini szyordu.

"Ne diyorsun? Beceremeyeceimi sanyordun, deil mi?""Bir harika bu, sevgilim!"Yuva hazr olduunda, erkek, nehre doru utu, yemyeil bir saz dal ve mor

simbaiba iekleriyle dnd. Hepsini yuvasnn giriine rd ve sevgilisine:

"Bu mor iekler kanatlarnn pembesi yannda enfes duracak," dedi."Sen bir tanesin, hereyi dnrsn."Ar ar, ok dikkat ederek, kendini dallar boyunca brakt dii ve gelip

yuvann zerine kondu. Hareketlerinin hibiri erkeinin ak dolu dikkatindenkamyordu.

"nanlmayacak kadar rahat.""Bir eksiin var m?"

"Eksiim yok. Artk yuvay stmak ve beklemek gerek."Sustular.Nininha, hayatnda hi bu kadar kibar kiiler tanmadn dnd.Kular konumalarn srdrdler:"Beklemekten baka ey kalmyor..."Dii biraz kzard, sonra kvanla ekledi:"Eli kulandadr. Yarn ilk yumurtam yumurtlayacam.""Ka ocuumuz olacak?""Daha nceleri ka ocuumuz olduysa: ya da drt.""Yamur baladnda..."Bir kayg glgesi gelip geti alnndan, ama tasalarn uzaklatrd dii:"Yamurun balamasna daha zaman var: ya da drt ay. O zamana kadar

da yavrular bym, ilk uularn yapm olurlar."Nininha gzlerini indirdi. Kular, istemeden yarasn deiyorlard."Drt, sevgilim!"Honutlukla kanat rpyordu erkek.Dii, aacn zerinde dikilmi, nehire bakyordu. Tmyle ortaya km olan

beyaz kumsallar, yere serilmi byk bezlere benziyordu.Erkek ku anlad:"Nehri ne kadar da seviyorsun, hayatm! imdi ne kadar kulukada yatman

gerekiyor?""Bir aydan az.""O kadar m?"Ve kt bir i yapyormu gibi fena halde tedirgin gzlerini indirerek yle

dedi:"Sevgilim, biraz da benim kulukaya yatmama izin vereceksin deil mi? Biliyorsun, alt

gnden fazla oluyor sen nehre gitmeyeli, balk avlamayal, gagan duru suyadaldrmayal... Ben de..."

"Budala! Tabii izin vereceim. Bunca bahane arama. br kocalar da ayn eyiyapyorlar. Babam sk sk annemin yumurtalarnn zerinde kulukaya yatard.

Yumurtalarn zerinde dilediin kadar kalabilirsin. imdi kendimi ty gibi hafifhissediyorum: nehri yle bir yakndan grmek isterim. Sonbahar ilerliyor,


26/119

aalar sararmaya balyor, bu da yamur habercisidir."Daha yksek bir dala srad:"Gelebilirsin."Erkek, sz ikiletmedi, yuvann zerine uzand, nce ireti, sonra daha rahat.Dii, geni pembe kanatlarn at ve bolua atld. Kocasn iyice gzlemek

iin yuvann zerinde daireler izerek utu. Ardndan, kanatlar ak, ince

uzun gvdesini, kumsala varncaya dek rzgra brakt.Gnler, daha snd. Gne her eyi kavuruyordu. Uzakta, yabanl otlar yeil

renklerini yitiriyor, lk rzgrn altnda eilip bklen usuz bucaksz biralevden yeleye dnyorlard.

Kular zamanlarn saydam sularda ykanmakla geiriyorlard. Nehre ancakgecenin l saatlerinde yaklaan rkek ve yalnz yaban domuzu, imdi iri argvdesini serinletmek iin gnn herhangi bir annda ortaya kmak tayd.

lkbahar, btn iekleri de yanna alarak ekip git misti. Scak ve amansz sonbahar, ayrmyapmakszn btn yapraklar sarartyordu. Bir sr kuru yapran, cansz, yere dt vetopran zerinde ynlar oluturduu grlyordu. Gece, byk canavarlarn tepinmesi iiti-liyordu.

Kaplumbaalarn yumurtlamas gecikmedi ve kumsal, suyu arayan minimini

noktalarla doldu.ok uzakta, insanlar kuru otlar ykyorlard. Nehrin kendine ektii duman, byk

sis tabakalar gibi suyun zerinde dalgalanyordu. Gne bu dumangeemiyor ve her eyi gzleri actan bir nemlilie dntryordu.

Nininha dallarn teker teker inceliyordu. irkinlikleri karsnda dehete dt.Vck vck bir toz tabakas kabuundaki beyazln yerini almt. Boucu birscak duyuluyordu. Gkyznde, koca karnl, tembel ve ar bulutlarilerliyordu.

Yamurun ve nehirlerin ykseliinin bekleniiydi bu.Dallarnn tepesinde, yavru kara leylekler domak zereydiler. Kabuklarn

atrtsn ve ana kuun ucu madeni para biimindeki gagasyla onlara yardmediini ak seik duyuyordu. leden sonra yavrular irkin bir sesle c-vldamaya balamlard bile: Mzldanmay andran bir cvltyd bu.

Hava karardnda, kara leyleklerin yuvas bayram yerine dnmt.Yuvalarna dnen btn byk kular, yeni doanlar grmek iin kara leylekailesine kadar uzanmlard. Nininha'nn, zsudan yoksun, kurumu yapraklarbatan aa beyazd. Ku tylerinden de beyaz. St beyaz sorgulu leylekler,jaribu'lar, ince uzun bacakl leylekler, su yelveleri ve evrede, komu aalardayaayan btn kara leylek aileleri...

Ana ku, yavrularn kvanla sergiliyordu:"una bakn!"Yavrulardan birini sevgiyle kaldrd.Btn azlardan ykselen bir hayranlk l duyuldu:

"Olamaz! nanlr gibi deil!" Hepsi, yavruyu incelemek iin yaklatlar."Tanrm! Harika bir ey bu!""Gerek bir mucize!""Gzlere bakn!"Sylenenleri anlama benzeyen yavru ku, iri gzlerini devirip duruyordu.

Gzbebeklerinin dibinde gkyznn mavisi vard. ri yuvarlak gzleri, stnestlk, upuzun kara kirpiklerle evriliydi.

"Ama bunlar insan gzleri!"Duygulanan baba kara leylek, karlk verdi:


27/119

"Ben de yle diyordum ya."Ak sakall yal bir jaribu aknlkla bard:"Credo! Bunca yl yaadm, hi byle bir ey grmemitim. Tevekkeli yaayan

bilir dememiler. Bari bu gzler felket getirmese!..""Tanr bizi korusun!" diye bard tekiler.Ama ana kara leylek mutlu ve tasaszd:"Hibir zaman byle birey olmaz! u kk gzlere bakn!"Yavruyu biraz daha kaldrd:"Gkyz gibi masmavi, nehrin suyu gibi saydam. Tanrsal bir kutsamadan baka ey

getiremez" bu gzler."Aacn zerinde bir mrlt iitildi:"Hadi bakalm, dostlar! Neredeyse gz gz grmeyecek.". Ge kalan komulardan bir dii sordu:"Yamurlar srasnda burada m kalacaksn?""Hayr. O zamana kadar yavrular bym olur, hayada uarlar. erilere

gideriz."

imdiden glgelik bir dala tnemi olan baba kara leylek iini ekti:

"Hava scak. Bu yl korkun yamurlar olacak. Gerekli de, nk son yllardanehir pek kabarmad."

Esnedi:"Uykum var. Yarn, avlanmak iin erken kalkmam gerek. imdi fazladan

drt boazmz var."Ve baba kara leylek.uyudu.Her geen gn scaklk anyordu. Yavru kara leylekler imdiden yuvadan

dar kyor, gms beyaz tyleri pembe bir ty yumanadnyordu.

Yumurcaklar su gibi konuuyorlard; yaramazlklarn nlemek iin analaronlar yakndan izlemekteydi.

Bir sabah ilk deneme uularn yaptlar. Korkuyorlard. Hepsi daldan atladlarve ylesine bir rkntyle utular ki Nininha yreklerinin atn iitti.Hepsinin deil ama. Bir diinin hibireyden korkusu yoktu. Kahkahalaratarak nehrin kysna ilk ulaan o oldu. lk kez, uzun acemi ayaklarzerinde, nehrin sularnda avlanan yine oydu. Acemi kk kardeleri iinher eyi o kefediyordu. Onlar alaya alyordu:

"abuk renin, sizi smskler! Yoksa geride kalrsnz. Bakn gkyznasl."

Uzakta koca koca bulutlar oluuyor, yeryzn tehdit ediyorlard. gn sonra yavrularn hepsi kusursuz uuyordu. Ana kara leylek, onlar

yannda tutmakta ok glk ekiyordu.Bir hafta daha geti, bulutlar kara ve rktc oluyorlard.Jatoba Dedenin gzleri, honutsuzlukla her eyi inceliyordu. Yamurla birlikte

uyuklamas geecekti, ama...Nininha'ya bir gz att ve znt iinde olduunu fark ederek szlerini kendine

saklad.Yalyd, dedeydi. Gzleri artk bir szde canll korumaktayd. Hayattan yorgun

dm gibiydi. Hele kuraklk geldi mi, gzlerini birka gn ak tutuyordu.Sonra yeniden uykuya dalyordu. Yamur balad m ayn ey oluyordu. Nekadar acyd, yallk.


28/119

Nininha'ya arasra bir gz atyor, onun durumuna gpta eder gibi bir izlenimbrakyordu; hayat artk onu ilgilendirmez olmutu.

Nininha'nn dnceleri dald, nk bir umutsuzluk l ortalnlatmt.

Bu haykrn geldii yne evirdi ban. YalLandi, kalar atk ve gzlerifkeden akmak akmak, yumruklarn skm, gkyzne lanet yadryordu:

"Bu ne byk cehennem azab... Yine yamurlar yaacak. Bense hal buradankmay baaramadm!"

Hep dimdik, hep sapasalam ayakta olan Tucum Teyze: 'Ben demedim mi?.. Biliyordum,burada leceksin ve herkesi tatszlndan kurtaracaksn,' dercesine glmsedi.

Derken genel bozgun balad. Orman tanyordu. Her ynde kouan hayvanlargrlyordu.Ariranha, titrek bir sesle timsahla konuuyordu:

"Sallanma, geliyor,""Denklerim hazr."Benekli pars arkadalarn armak iin kkredi. Martlar srler halinde

toplandlar, uzak bir deniz kysna doru ilk yola kan onlar oldu. Kayglormann telann yrtc hayvanlarn grltsne kart iitiliyordu.Perdeayakllar, sarmaklar kopararak, dallan ezerek bataklklar arasndakouyorlard. Knlan bambular atrdyordu. Bu delice kou srasnda sklpatlan asalak bitkilerden kuru iek kalntlar dklyordu.

Tanrm! Hi kukusuz, orman ldrmt!

Sinirlilik btn canllara yaylyordu. Karncayiyen elinden geldiince derinliklerinegirdii orman yolculuunda dzinelerle aynn da birlikte gelmesine ses karmad.

"Gelin... Gelin... Mata Fechada glnde buriti palmiyelerinin tepesine yerleeceiz!" diyehaykryordu lgn papaanlar.

Birkapibara, srsn yitirdi ve yardm isteyerek umutsuzca inlemeye koyuldu.Ama yal bir maymun, sabrla, clz parmaklarn uzatp ona yolu gsterdi:

"uradan, yoksa benekli parslarn nne kverirsin."Orman gerekten ldrmt. Bir tek nehir, yalnzca o, biriken ve rzgrsz

gkyznde srklenen kara bulutlan yanstarak, dingin akyordu. Ayn gn,kara leylekler harekete hazrdlar.

Baba t veriyordu:"Sakin olun, sakin olun yavrularm! Vaktimiz var!"Ama sinirli ve kabna smayan dii yavru, karlk veriyordu:"Hemen yola kalm! Gle vardmzda herkes en iyi yerleri kapm olacak..."Ana glmsedi:"Kk sersem... Orada bir evimiz var... Yersiz yurtsuz kalma tehlikesi yok ki!..""Biliyorum anne. Ama ya eve bir tembayku el koymusa?""Ne mene bir hayvan bu tembayku?""Benim uydurduum bir hayvan. Tembelle bayku karm."Baba kara leylek, cesareti tkenmi, ban sallad:"Bu kk, cin arpm gibi. nanlr ey deil..."Ama ana, yavrunun savunmasn stlendi:"Brak. Byk bir hayal gc var."Baba kara leylek, byk bir sarma yakalad ve yavrularna t verdi:"Her biriniz bunu gagasyla iyice yakalasn. Ananzla ben iki ucunda olacaz,

sizler de ortasnda."Dii yavru, mrldand:"Gln!"


29/119

"Gln ya da deil, sz dinlemek ltfunda bulunacaksnz kk hanm."Yuvada son bir denetim yaptlar. Onlar yneten pimanlklard."Gidiyor muyuz?"Ana leylek, yaaran gzlerle evresine baknd. Bouk bir sesle:"Gidelim..." dedi.Bir azdan bardlar:

"Elveda, eski dost aalar. Gelecek yl grmek zere. "rplan kanatlarn sesi iitildi ve az sonra, bir daha dnmemek zere

braklan yuva bombo kald.Uzakta, gkyznde ok uzakta, ulu aalarn zerinde, kara leylekler yitip giden

minik, noktalara dntler... minik noktalara...Orman bombo kald. Yalnzca, kaygsz bir tembel, bir biber fidannn tepesine

tnedi ve ark sylemeye koyuldu:Ne yamur korkutur zmNe de gk grltsyle imekYa gzel yamur, tatl yamurSerinlet yreimi...

Derisi yzlen bambunun cayrtsn andran sesi kesildi ve bir mucize sonucu hlbiber fidannn zerinde kalm olan srgnleri kemirdi. Bu arada gkyzndebulutlar gitgide ylyordu. Ik kalmamt ortalkta, oysa gece deildi.

Sert, sinirli ve boucubir rzgr, nehrin yzeyini dalgalandryordu. Genellikle arafgibi olan su, o andan sonra, doaya egemen olduunu bildirerek fkeylekumsaln kumlarna saldrmaya balad.

fkeli rzgr, aalara bindirdi. Kuraklk srasnda biriken tozdan kabuk,rzgrn saldrlar karsnda yanlyordu. Orman amanszcakrbalanmaktayd, inliyordu. Korku, gece boyunca da srd. Yldzlarn bileparlamaktan ekindii rktc bir geceydi.

Gk grlts, uzaklarda homurdanyordu. Rzgrn hz anmaktayd. Ulu aalar

btn dallaryla titriyor, atrdyorlard. imekler kl gibi akyor, gkgrltleri gitgide yaklayordu.

Nininha, sesleri iitmemek iin kulaklarn tkamak isterdi ama korku elinikolunu balyordu. Kollarn bken ve kck kuru dallarn koparp atan buacmasz rzgra kar elinden bir ey gelmiyordu. Hl zerinde kalm olanyapraklar amanszca koparlyor, bu arada rzgr slk alyor ve yapraklarulu gvdelere doru savuruyordu. Sarmaklar kendi kendilerinikrbalamaktaydlar. Bu iblise fkeye kar hibir yola bavurulamazd.

imdi, imekler onu neredeyse kreltiyordu. Nininha gzlerini kapyordu, atnda gndzgibi aydnlanan nehri gryordu, stelik nehir alev saan mealeleri yanstmaktayd.

Yldrm, kkleri bile sarsarak nehrin br yakasna dt. Nininhaneredeyse korkudan baylacakt. Bir alev dili geniliyor, her eyi yutarak

rzgra kaplm yaylyordu.Yamur yeryzne akt. Yeniden doan nesnelerin gl kokusu her yan

kaplad. Kovalar dolusu su iniyordu gkyznden. Amansz rzgr iddetleyaan yamuru srklyordu.

Bu yepyeni, akr akr yamur tad, kuruyan kabuklar iin iyiydi. Yldrm,aalarn tepesinde asl kalmaktan korkuyordu; herimekte, kapkara, slak ve prlprl ortaya kyordu aalar. Yamurun iine iledii toprak, binlerce kuruyaprak ve iein kokusuna karan ac bir koku karyordu.


30/119

Bir an doa sustu. Rzgr kesildi. Yamur durdu. Sanki durgunluk geri gelmitibirden, korkun bir gmbrtnn izledii usuz bucaksz bir k ormann zerinekt. Nininha'nn btn varl, en ufak kklerine dek acd. Bir ey grmez olduve kendinden geti.

Bu halde ne kadar zaman kaldn syleyemezdi, ama yava yava kendine geldi.imdiden ok ilerlemi olan gecenin karanlnda frtna uzaklamt. Zorlu bir

yamur gkyznden akmaya devam ediyordu. Nehrin br yakasnda atesnmt.Bir ses, alack, clz ona seslenmekteydi:"Nininha!.. Nininha!.. Orada msn?"Tucum Teyzenin sesini tanmakta glk ekti:"Bana biryy gelmedi ya?""Hibirey gelmedi. Baylmm...""Ben de. Hayatmda grdm en byk imekti bu.""tekiler ne durumda?""Landi de bayldn syledi."Korkun bir nsezi her yann kaplad ve kaygyla sordu:"Ya Dede?"

Kendinden geip bard:"Dedecik!.. Dedecik"arsna bir tek yamur ve karanlk yant veriyordu."Sakin ol Nininha! Barp armak bir eye yaramaz. Gnn snmasn beklemek

zorundayz."Ve gn, ac olaylarn dorulann da birlikte getirdi. Kapkara, tepeden

trnaa kmr kesilmi, hl duman tten, ortadan ikiye yarlm Jatoba Dede, lolarak yerde yatyordu.

Nininha'nn gzyalar yamura karmaktayd, ama yalJatobay diriltmeyeteneinden yoksundu.

Btn yapraklan ve kk dallan yldrm tarafndan yutulmutu."Dede... Dedecik!.." diye ona tatl tatl seslenmek bir ie yaramyordu.

imdi sonsuz bir uykuya, dalmt. Ne kuraklk, ne de yamur mevsimi, son gnlerde okgsz olan tatl gzlerini yeniden aabilirdi.

Tucum Teyze hkrd:"Darbeyle btn meyvelerimi yitirdim. Bymt hepsi!.. Neredeyse

olgunlamlard..."Kabuu kararan ve gzelleen yal Landi, acl bir sesle mrldand:"Nur iinde yatsn."Bir hafta sreyle i karartc bir suskunluk iinde durdular. Bir tek yamur yayordu

sanki. Ve yamur, yal Jatoba'ya lm getiren byk yamur, her yanda yeni to-humlara can vererek, binlerce minik bitkisel hayata yaama dn ve umudunugetirerek yeryzne egemen olacakt... .

Yamurun altnda bir ses ark syledi. Yeniden biber fidannn srgnlerini

kemirmeye balayan tembeldi bu:Ne yamur korkutur zmNe de gk grltsyle imekYa gzel yamur, tatl yamurSerinlet yreimi...

Nininha kendini tutamad:"Kes sesini, budala! Frtna boyunca bir ot gibi titredin durdun. Yakardn bile


31/119

belki. imdi, u teki dnyadan gelen sesinle bizi canmzdanbezdiriyorsun."

Ve balad ykselen sularn geit treni. Daha nce bembeyaz olan nehrin bukesimi, gnden gne kabaran amurlu kalntlarla kaplanyordu gitgide. Sularndoyumsuzluu her eyi yutuyordu. ki yakadaki dayanaklar nehrin temizliinibozmak iin yklyordu. Deli su kabaryor ve kuraklk dneminde uyuklayan sular

yeniden daha hzl komaya balyorlard. nceki yllarda da byle olmutu.Kumsallar aprtlar arasnda ortadan kayboluyordu. nanlmaz gibi geliyordu,ama kanlmazd bunun olmas. Beyaz avukularnn avlandklar, zeki

jaribularn hava kararrken toplant yaptklar, leyleklerin uzun bacaklar zerindekomay sevdikleri, su tavuklarnn, keten kularnn, martlarn mola verdikleri,timsahn gnete romatizmalarn stt, kaplumbaalarn yumurtlad yerde...her ey, nne geleni rten, dne dne koan, homurdanan, kprp duran birsuyun altndayd.

Ve nehir hl kabaryordu. Yamur, aalarn evresinde byk su birikintilerioluturmaya balad. Su birikintilerinin bulunduu yerde sivrisinek kmeleritoplanyordu. Yamur her eyin tadn kardndan, gece, mzikli yannyitirmiti. Gecenin, yldzlarn, ayn arks, iri kym a sivrisineklerin tekdze ve

sinir bozucu vzltsna brakmt yerini.Nininha btn bunlar dnyordu. En kts de, Dedenin kararan, paralanan,yans sularn altnda kalan, sonsuzlua dek suskun ve l, dalm gvdesiydi.

Yamurla birlikte, bir yn yeil ot, gvdesini evreleyip kaplayarak bitiyordu.Tm kumsallarndan yoksun kalan nehrin zerinden, akntyla srklenen

ulu aa gvdeleri yaknarak geiyordu.

Byk bir korku, usuz bucaksz bir korku Nininha'nn her yann kaplad. Kaderibuydu ite. Yamur Mart sonuna dek srecekti. Nisana uzad da olurdu. DahaKasmn son gnleriydi... Landi'nin bir sznden tr kayglanmaya balyordu:

"Yamurlar Martta kesilirse sular sana erimez."

te yandan, amatac tembel, hep ayn eyleri yineleyip duruyordu:

"Gzn sevdiimin durmak bilmez yamuru! ki yldr byk bir yamurgrmedik, nehir de yle bir esasl kabarmak bilmedi."Yamur, aacn korkusuna kaytsz, durmak dinlenmek bilmeksizin grevini

yapmaya devam ediyordu. Usuz bucaksz ve slak gecede, srklenen ulugvdelerin grlts Nininha'nn uykusunu blyor, onu karabasanlarabouyordu. Yrei devaml hoplamaktayd. Kalan dallaryla kyya srtnp geenaac uzaktan tanyordu.

Gen ve hayat dolu gvdesinin bazan bakaldrdn duyuyordu; Calamanta'nnplanlarnakar bakaldrdn. Yemyeil yeni yapraklarn; prl prl, beyaz, kurak mevsimintozlarndan arnm gvdesini gryordu. evresinde br aalar da yeilebrnyorlard, ama kendileri iin umut ve uzun hayat anlamna gelen bir yeile.

Topraa yaylm kk su birikintilerinde yansmalar ne gzeldi!irkin ve kasvetli olarak, bir tek, her gn daha kararan ve sularn altna iyice gmlen

Dedenin gvdesi kalmt geriye. Aalarn bazan ayakta lmediklerini dn-dnde neredeyse hkrklara boulacakt.

Aralk geti, yamurdan parmaklarn Ocak ayna uzatarak. Daha da slak vesessiz olan Ocak, yerini ubata brakt.

Gkyzn inatla igal eden kuruni rengin yerini kesinlikle mavinin alacaumuduyla gzlerini havaya dikerken, sryordu Nininha'nn kaygs.

Ama nerede! Sanki bile bile oluyormu gibi, dallar imdiye kadar grlmemi biryeille kaplanyordu. Bitkisel hayatnn doruuna ulamt. Olduu yerden, ta yu-


32/119

kardan, her eye bakabiliyor, bunca yeillik yznden ryen ormann usuzbucakszln grebiliyordu. Gvdesinin gcnden, kendi olgunluunungzelliini hissedebiliyordu. Ve dallarnn ucundan, rktc bir biimde, kabarannehri gzlyordu.

ubat da geip gitti, her gn sulara boulmu olarak.Mart hibir umut getirmedi. Nehir, kylarnn yksekliine ulamt. Deli su iyice

kabarmt ve srkledii aalar, amasz, unutulmulua doru yzyordu."Peki, dostlar. Burada skldm artk. Gyorum."Onlara veda eden tembeldi bu. Hibir znt duymadan, ar ar yolu tuttu.Geceleyin gkyz, yldzlar nasl gstermiyorsa, gndzn de gne yle

lyd. Yamur, yamaktan bezmiyordu. Biraz durmas da, daha sonraamansz ve srarl bir biimde yeniden yamaya balamak iindi.

Ve bylece Nisan geldi. Nehir ylesine kabaryordu ki,Nininha'nn kklerine dokunuyordu.Aa, suyun souunu deil, gvdesinin btn deliklerinden fkran kor-kusunun souunu hissediyordu.

Geen her gn sular biraz daha, biraz daha szyordu topraa. Kklerini tutan tmsekyklmaya balyor ve henz olgunlamayan, desteksiz filizleri ortayakaryordu.

evresinde toprak yumuuyordu.Artk hznden sz edemez olmutu; sinsi, amansz, korkun hznden!

Neden bir kerede gelip iini bitirmiyordu sanki? Dallan bekleyile titremekteydi.Elleri dert grmesindi, acyp Dedeyi ldren yldrmn! Hi deilse Dede, bu

acy duymamt.Tucum Teyze artk konumuyordu. Btn gn gzlerini sudan ayrmaz olmutu.

Acsn arttrmak iin yal Landi de hi homurdanmyordu. Bazan Tucum Teyze, yksekve herkese tepeden bakanLandi"yi szyor, iendi kendine yle diyordu:

"Bu su hibir zaman ona eriemeyecek. Kzlderililer de kefetmezse burada lecek."

imdi, biraz gl ilk rzgr, Nininha'y sularn iine devirebilirdi. Hi deilse yamurkesilseydi, nehrin ykselmesi dursayd... ama hayr! lerliyor, gitgide daha amurlu, kpkler ve

anaforlarla dolu, ykseliyordu.Ayn ortas geldi att. Kar kyda rzgrn hz artt ve nehrin sularn her

zamankinden daha da diken diken etti. Nininha, umutsuzlukla patlamabelirtileri gsteren kasrgay kollad. Rzgr btn iddetiyle yapraklarnsarst. Glkle ayakta duran gvdesi salland.

Tucum Teyze inledi:"Sk tutun, Nininha!"Umutsuzluk her yann kaplad.Landibouk bir sesle bard:"Pes etme, kzm! Sk tutun, rzgra dayanacaksn."Nininha,Landi'de de bir ruh olduunu kefediyordu, gizlemeye alt gzyalar

akyordu prtkl gvdesinden aa."Sk tutun Nininha! Yamur daha gsz, gne kalmadan duracak. imdi

dayanrsan ok daha uzun sre yaayabilirsin."Ama rzgr gleniyor ve dayankszl kendini brakyordu."imdi ok... ge... ok... ge..." 'Landi, Tucum Teyzeye bakarak onaylad:"Artk yaamak istemiyor!"Szleri uzaklara srklenerek yitip gitti. Rzgr gitgide gleniyor ve sular, delicesine, akl

almaz bir raksla saldryordu. .


33/119

Nininha ba dnmeleri duymaya balad. Rzgrn sl btn gvdesindenlyordu. Dorulmay beceremeden sallanp duruyordu. Sadan sola, soldansaa gidip gelmekteydi. Ba dnm, drt yana dnp duruyordu. Gvdesibelinin gszlne oranla ard.

Bir atrt! Gc kalmad. Tucum Teyzenin korkulu lyla birlikte gvdesi ncehafiften, sonra btn iddetiyle amurlu sulara devrildi.

O an byk souu .hissetti. Nehir, byk anaforlarn ortasnda onudndrerek srklyor, .deli su ok telere ekiyordu.

Gten dm, bitkin, doduu yeri belli belirsiz seiyordu. Kendisine vedaiaretleri yapan Tucum Teyzenin ince uzun gvdesini son olarak grebilmek iin aba har-cad.Landi'nin gr dallarndan yalnzca kk bir leke seebiliyordu.

Bundan byle hibireye balanamazd. Tekneleri rktmeye hazr, bir nehirhayaletine dnmt artk...

Gsz ve gitgide yerek, bellei zayflyordu. ocukluunu belli belirsizhatrlayabiliyordu. Daha belirgin bir dnce kurcalyordu kafasn. Rzgr,nehrin bu kadar yaknnda domasna yol amaktan sorumlu muydu? samasapan dnceler... Hibir eyin nemi kalmadna gre niin bu saplantnnacsn ekmeli? Rzgr, hi kukusuz, iradesinden ok daha gl birininbuyurduu grevi yapyordu.

Ya yamur? Neden onu dnyaya getirmiti? Bunu da dnmemesigerekiyordu. Kendisini hayat denen hzne altran yamurun nemliparmaklarna kar nankrlk ediyordu belki.

En iyisi uyumakt. Uyurken, g harcamam olacakt.u souk! Gndz demeden gece demeden ilerlemek zorunluluu! Ve de nereye?Kzlderililerin arklarn iitiyordu. Kayklarnn grltsn iitiyordu.

Bunlar gibi bir kaya dnmeyi dleyen yalLandi'yi hatrlad...Dleri oald. Tatsz da deildi bunlar. Gzlerini aralad anlarda, peneyi

andran, ypranm, yapraksz dallar seiyordu glkle.

Bir gn birk gzlerini kamatrd. Gzlerini ar ar at ve heyecandanalayamad bile:

"Gnaydn, gzeller gzeli gne! Yazk ki n gvdemi bylesine irkinbuldu. Gryor musun? Trm belirleyen o beyazl yitirdim. Bende kalanaz buuk hayat krntsn sttn iin sana teekkr ederim."

Uzakta, hayatn l yayld. Bir Kzlderili, kulbesinden kt ve Tanrya ylededi:

"Yamur kesildi!.. Yamur kesildi!"Nininha, kularn geri dneceini ve hayatn onlarn btn arklarnda da

yeniden doacan dnd.Yeniden uykuya dald.Ne olmutu? Nehir akmyor muydu artk? Yeni durumunu anlamakta glk

ekiyordu. Duyarll yitip gitmiti.Parampara gvdesi bir kumsala m vurmutu? Dnmeyi denedi. yleyse?

yleyse kurak mevsime ulalmt ve kendisi btn bu sre boyuncauyumutu. Bir ey duyuncaya dek gnler geti. Neydi bu? Kumlarn zerindetrdayan ayak sesleriydi. nl insanlard bunlar, yksek seslekonuuyorlard:

"unu keseceiz... Gece esasl bir ate yakarz."Nininha buna hi zlmedi. Adamlarn oduna gerek duyan avclar olduklarn

anlad.


34/119

Ksa balta srtna indi. Gvdesinden bir sr para kestiler. Nininha, geriyekalan hayat paracn kklerinin bir kesine toplad.

Ve yeniden uykuya dald.Garipti, yeniden ilerliyordu... Nehrin sularnn souunu duyuyordu. Gerekti bu.

Ama hibir ey grmez olmutu. Yalnzca iitebiliyordu. Gvdesinden artakalan kk para, akntyla birlikte iniyordu. Bylece, bir yldan uzun bir sre

uyumutu! Nereye gidiyordu ve bir daha nerede uyanacakt? Ama yenidenuyanabilecek miydi ki?

Sularn ortasndan gelen bildik bir ses ona yle dedi:"Naslsn?"Sordu, krlnden tr:"Kimsiniz, bayan?""Beni tanmadn m?""Evet. Sesiniz bana birey hatrlatyor...""Seni okayacam ve tanyacaksn beni."Gvdesinden kalan para zerinde yumuack parmaklar hissetti ve bir rperti her

yann dolat. Bu dokunuu kimse unutamazd. Duygulu bir sesle:"Biliyorum. Siz hayatn elisiniz." dedi."Evet, kzm. Domana yardm eden yamur bendim.""Peki, beni nasl tandnz? ok yal, ok ypranm, kolu baca kesik ve

krm...""Yreimiz, yarattmz gzel eyleri unutmaz.""Ama sizin de bir nehir yaratmanz gerekmiyor muydu?""Evet, sanyorum. Sonunda, glkle nehre dklen kk bir ay yaratmay

baarabildik. O kadar! Ama elimi abuk tutmalym. Elveda, kk! Kendininasl hissediyorsun?"

Nininha, karlk verirken minnetle glmsedi:"ok iyi... Ama mthi uykum var... Elveda!"Ve bir daha uyanmamak zere uyudu.Rosinha sustu, geceye bakt, Ze Oroco'ya bakt: "Uyuyalm artk. Akrep tam

tepemizde, geceyarsn bildiriyor." .Ama Ze Oroco dnceliydi. Bir sigara yakt:

"Bu hikyeyi her anlatnda biraz daha gzel oluyor. Syle bana, Rosinha,kaym... Btn bunlar nasl bu kadar iyi biliyorsun?"

Rosinha, dostlukla glmsedi: "Sana bir sr vereceim. Bunu hak ediyorsun. O yal,homurdanp duran Landi'yi hatrlyor musun? te onu Kzlderililer bir gnkefettiler ve...Landi, ROSNHA oldu."


35/119

4

Tatl gece

Bir yandan scaklk artar, artar, leden sonray dayanlmaz klarken, ne kadaracmaszd saniyelerin, dakikalarn, saatlerin tekdze geip gidii.Doktor, imdi Pedra kylarnn btn girdisini ktsn biliyordu. Nehre

bakyordu, gelip geenler hep ayn kayklard, ayn saatte avlanan hep aynbalklard. Hayatn her zerresinin sonsuz bir yan vard.

Hama sallad. Hunim iin bile yeterince yer yoktu. Biraz fazla gerilip sallasaya hamak fena halde gcrdyor, ya da bir duvara, eski bir masann kesinetosluyordu.

Kendini tembelliin kollarna brakp her trl istei yok etmeye alarak,


36/119


37/119

"Btn gn elde olta bekleyecek sabrm yok!"Yal adam yine gzlerini gizleyerek gld:"Canm, btn gnnz sabrla, kitaplardaki bir sr harfi kafan/a

doldurmakla geiriyorsunuz... Asl ben buna g i derim."ineyi yle bir oynatmak iin sustu. Yem kurtulmutu, pasl ineye sakin

sakin baka bir balk paras takt. Yeniden konumaya balad, bylesi iyiydi,

nk doktor bir ey sylemeden durduka dilinin kuruduunu hissediyordu."Cesaretim olmad iin burada balk tutuyorum. Kay u sazlara kadar

ekmek yeter, u nehrin dirsek yapt yere, yle balk avlarm ki orada! Busaatte, bu gnele, beyaz balk, sarand meyvelerinin ardndan bir metreatlar. Hi grdnz m bunu, doktor?"

"Hayr, Coronel.""Yolculuk ettiiniz zaman da m grmediniz?""Motorun almas gzlerimin kapanmasna yeter."

' Coronel: Komutan.

"Byk kent insan olduunuz iin. Alkn deilsiniz. Ben de oralara gitsem ayn

ey olur, glde bir yer var ki balk dolu, harika. stelik glde, tucunare yuvasolan bir de kuyu var... Ama bunlarn hibiri, akntya kar nehirde ilerleyen birmatrinxa srs kadar gzel deildir. Bir tek esinti, bir tek rzgr olmayan nehirde.Hi bunu grdnz m doktor?"

"Hi grmedim, Coronel."Yal adam doktora ciddi ciddi bakt, sonra kahkahalarla gld. Aka

belliydi ki, hibir ey bilmeden yaanmas onu artmt:"Hibir pirara grmediniz mi? Bir matrinxa? Onun ne olduunu bilmiyor musunuz? Ya

da birpapaterre? Birpirarucu?""Btn bunlarn iinde bir tek pirarucu'yubiliyorum. stelik o da bir hikyeden tr."Birlikte gldler.Doktor bu ilgin ihtiyar yoklamaya karar verdi:

"Coronel, bana birey syler misiniz... u Ze Oroco denen adam gelecek mi,gelmeyecek mi?""Hi kukusuz gelecek. Biraz beklemek gerek.""Gerekten deli mi?""Valla yle. yi yrekli bir deli! O olmasa bir yn eyi bilmezdik." .Doktor, kulaklarn iyice at:"Nasl yani?""Sularn iyice kabaracan, byk yamurlarn ne zaman balayacan,

baln ne zaman yer deitirdiini o bildirir...""yi ama btn bunlar nereden bilebilir?""Dinleyin, doktor, bana inanmayacaksnz ama...""Amas ne, Coronel?"

"Ze Oroco biraz bycdr, birtakm eyleri herkesten nce renir...""Nasl baarr bunu?""O anlatr.""O kim?""Rosinha, kay."Adam yerinden yle bir srad ki az kald ihtiyar suya deviriyordu. Grne

baklrsa, tek deli Ze Oroco deildi. Burada herkes biraz kak olmalyd.Kendisinin de btn bunlara inanmaya balayp balamadn, gerekhastann kendisi olup olmadn bile dnyordu.


38/119

Biraz uzaklat, soyundu ve nehre girdi. htiyarn balklarn rktmemek iinyavaa gmld suya.

"Yaknda grmek zere, Coronel... yaknda...""Yaknda grmek zere, doktor... yaknda..."Madrinha Flor, giysisini kard, bir tek kombinezonuyla kald. Scaa byle daha

kolay katlanlyordu.Nehrin kysna indi ve amar tahtasn aa doru yerletirdi. imdi, btn

gn ayn kaygy duyacakt. Nehrin suyu alalmt ve tahtay tutanerevenin elden gemesi gerekiyordu.

yandan yaplma sabunu amar ynnn zerine koydu. Ayaklarn suya daldrd ve birmelein elleri, ayaklarn okuyormu gibi geldi.

Madrinha Flor, telasz, ayaklarn birbirine srtt. Tepeden trnaa sudakendisini seyretmek iin bir an durdu.

'Yeter ank Fro, hadi amarn yka!'D dald ve hl diri olan baldrlarnn dolgunluunda onu istekten tir tir

titrer brakt.amar ayrmak iin eildi. Dnd: "Nasl oluyor da bir adam bu da

bana bylesine ince ve beyaz gmlekler getiriyor? Bu kadar pahal eyler

satn almak iin biri sr para harcamak gerek ve para bir trl yetmiyorinsanoluna."

Btn gmleklerin kollarn at ve bu ii yaparken erkein kokusunu duydu.Kendini tutamad, gmlei yzne yaklatrd. Erkek kokusu buydu ite!Gerek bir koku!.. Ho bir bedenin kokusu! Sertao insanlarnn amanszcasrkledikleri toz, gne, tuz ve balk kokusuna karan kaba ter kokusu deil.

Bir an ba dnd.'Silkin, Fro, bugn bir hosun sen!'Ama yumuack ve ho kokulu gmlei, ter iinde ama yine de gzel olan

yznden uzaklatrmann mmkn yoktu.Bu gmlek hayat tayordu. Ve hayat bu gmlekten fkrp Madrinha Flor'un

iine giriyordu... Erkee dokunmutu... Ya adam! Ph! Madrinha Flor,doktorun dikkatsizlik sonucu masann zerinde unuttuu para dolu (hem deka para) czdann kartrdn hatrlyordu. Karsnn ve bir sr ocuunresmi vard czdann iinde. Dnn ki kadn kendisiyle aa yukar aynyatayd. Ancak daha bakml, daha genti. Ama bacaklara gelince, giysisininaltndan grnd kadarna baklrsa, kadnn bacaklaryla kendi bacaklarnkyaslayabilirdi... evet...

'Fro, akam olacak ve amarn kurumayacak.'Ne nemi var? Dnerken gmlekleri st ste yar, ertesi gn de hepsini ipe dizerdi.

D kurmak gzeldi, parayla da deildi. Gmlei elinden brakmadan fotorafdnyordu. Hafif bir rperti dolat teninde. Evet... fotoraf... Adam,kendisine gre deildi. Bunca ocuk dourmak iin olduka uzun bir zamangerekliydi! Uzun gzel geceler. Buydu gerek: Beyaz insanlar gzeldouyorlard; nk yataklar ve araflar, geceleri gzelletiriyordu. imdidoktor ok yalnz, ok dertli olmalyd. Kukusuz, nehir boyundaki bakakylerde birka tombul gt yoklam olmalyd. Bundan kukusu yoktu. Bylebir adam, o pahal kokusuyla kollarn kavuturup bekleyemezdi.

'Fro, bunlareytanca dnceler! Adamn seninle ilgisi yok! Dinle biraz, o birkent doktorudur...'


39/119

Ne olmu? Tek bana d kurmakla kimsenin bir eyini elinden almyorduki... Bir ey alyor muydu? Gmlei yznden uzaklatrd, le sonrasnnkokusunu iine ekti, ama le sonras, erkein kokusuyla kaplanmt. O akrenk, haman beyazlna dalm salarla kapl ba... Bu ipeksi eyeparmaklan daldrmak ho olurdu. Sonra eller, yava yava, kadifemsi gse.Ellerinin grd kaba ilerden sertleip nasr baladn hissetmeyecekti

adam...'Hadi, Fro, sen amarn yka. Dlerini sabunla. Akamn yaklatn grmyor

musun? Saat drt rzgr nehri uyutmak iin esmeye balyor...'amar btnyle suya daldrd. Kabarcklar bezi iiriyordu. Sabunu

kprtt ve ark syler grnmek iin aklna eseni rd.amar kumun zerine yayd ve suya girmeye karar verdi.Rzgr sivrisinekleri uzaa srklemiti.Madrinha Flor salarn zd ve suyun iine oturdu. Gmlekleri ykad

sabunla sabunland. Uzun salarn slatt ve kumun zerinde, nehrinyatanda, bedeni suyla kapl, ykanmay bitirirken byk bir honutluk iindekalakald.

Salonun tepesinde asl duran lamba ne byk bir hzn yaratyordu! sli camgmlein tutsa olan clz k glgeleri abartmay baaramyordu; yalnzca,usuz bucaksz, sonsuz bir hzn yaymakla yetiniyordu.

Doktor, gzne uyku girmeden, sallanp duran hamakta yatyordu.Chico do Adeus, ierilere doru yapt yolculuktan daha dnmemiti. Kk

odasna kapanan Madrinha Flor, karanlkta yatan gcrdatyordu.

Nehrin br yakasnda, beyaz kumsaln zerinde, hayvanlarn lklar veyaknmalar birbirine karyordu. Her tn, her grltnn anlamnaklayacak Chico do Adeus da orada deildi.

Kolundaki saate bakt, akreple yelkovan kmldamyordu. Saati kurmayunutmutu. Ve gemek bilmeyen u Allahn cezas zaman! Ve u bir trlgelmeyen bel herif! Kaygsn datmak iin elini alnnda gezdirdi. Neyse ki

gece serindi ve bedeni gnn boucu scandan kurtulmutu.Bir kpek havlad. Biri koarak yaklayordu. Kpek, gzda verircesine

homurdand ve sustu. Gelmekte olan tanyordu. Koarak gelen, kapda soluksolua durdu:

"Doktor!.. Doktor!.."Doktor hamaktan aa atlad. Madrinha Flor klnn derbederliini unutarak

tella kapy at. ok nemli bir ey olmutu. '"Doktor!.. Doktor!..."Giribel'in gzleri yuvalarndan dar uramak ister gibiydi. Terden parlayan yz

sapsar kesilmiti."Ne var, kk?"Ama ses kmak bilmiyordu; bouktu, snmt. Glkle ocuu ieri almay

baardlar. Bir bardak suyun ve bir yn abann ardndan konuabildi. ncear ar; ama sonra, iin ciddiliini hatrlayarak, drtnala... En ufak bir aravermeden, st ste gelen btn szckleri ksaltyordu.

Wuie-dama...benekli pars tahta perdenin orada zerine atlad karn yarld buradan uzakdeil doktor onu kurtarr ko dediler abuk ama tanr akna!.."

"Buraya getiremez misiniz? Ona burada bakarm." Doktor pantolonunu dzeltti.Madrinha Flor, kombinezonunu gizlemek iin srtna ald yorgan bedeninesk sk sard.


40/119

Doktor bir kk anta ald ve Madrinha Flor'dan ineleri kaynatmasn istedi.Gazl bez, flaster, mikrop ldrc il. kard...

Masann zerine eilmi btn bunlar yaparken, dank salar alnna

dklyor ve lambann nda beyaz bir kumsal zerindeki aynngms rengini alyordu.Soru sormak istemiyordu ama, bir kadnn, bu saatte, tahta perdenin orada ne

yaptn merak ediyordu. Sonra tahta perdenin kulbeden pek uzakolmadn ve son gnlerde sk sk yaknndan getiini dnnce rperdi.Giribel, bir mulher-dama olduunu sylemiti. Sertao'dan olmad halde, kendisibile bir mulher-dama'nn ne olduunu biliyordu. Kukusuz zavall kadn, kars okkskan olan bir adamla gizlice buluacakt. Ve birden benekli pars! Karnnabir pene! Elimde olmakszn bir ktlk dnmeden, tahta perdenin oradabir akarsu olduunu ve lk gecelerde kadnn, giysilerini yastk niyetinebann altna alp suyun iine uzandn ve serinlediini dnd. Beneklipars da, ses etmeden...

teki kulbelerde yaayanlar, Giribel'in lklaryla drt yana yaylan olayrenmilerdi. Koarak geliyorlard. Hepsi de izin istemeden ieri giriyor veses karmadan doktorun hazrlklarn izliyorlard.

Madrinha Flor, hl fokur fokur kaynayan su dolu tencereyle yaklat.Bakalar da geldi. Siyah sakall, bir ttn paras ineyen ve konuurken

bunu bir yanandan tekine aktaran bir adam yorumlad: '"Tam bir kym oldu! Karn yukardan aa yark... Hem de gz ap

kapayncaya dek, aman diyecek zaman bulamadan olmu!"Doktor bir an durdu. Beklemek onu heyecanlandrmaya balyordu."Kk gelmiyor mu?"

"ok srmez, neredeyse gelir doktor... Onu sarsma dan getiriyor..."

"Kimse Giribel'in yardmna gitmedi mi? riyar da deil ki!""Gerek yok, doktor. Muie-dama. minicik..."Doktor tkrn yuttu. Bu kadar ufak tefekse dncelerinin akn

deitirmesi gerekiyordu. Belki bir orospu deildi, kk bir kz ocuunataklm yersiz bir add bu? Bu arada, soyunup otlarn zerine uzanm kadnhikyesini unutmak en iyisiydi. Yrei szlad. Belki de ok sevdii birhayvann peinde koan, sada solda ona seslenerek kyden uzaklaan kkbir kzd. Tehlikelerle dolu gecenin bastrdn bile grmemiti gz. Derkenbenekli pars belirmi ve pat, pat iki pene atmt kzcaza... Zavall sertaoinsanlar! Neredeyse rahatlam olarak, kentte, benekli parslardan, ylanladan korunan kendi kk kzlarn dnd. Sonra tehlikeli kk otobsleri,demiryolu kazalarn, trafik kazalarn, hrszlklar ve bakentin amatasn

hatrlayp kafasn kad...imdi odada o kadar ok insan vard ki kap grnmez olmutu. Yine de doktorun ameliyat

yapabilmesi iin masann uzanda halka olmalar ok iyiydi.Bir genel mrlt mulher-dama'nn geldiini bildirdi.Kalabalk, Kzldeniz'in ortasndaki gibi bir yol at ve Giribel, koltuunun

altnda kan damlayan bir sepetle, kollar titreyerek ve hkra hkraalayarak masaya yaklat.

Sepeti at. Doktor, ackl duruma ramen neredeyse kahkahalarla glecekti.


41/119

Kalabalk, am olduu geidi kapatt ve yorumlar birbirini izledi:"Nerelere sokmu burnunu!""Hep sylerdim ya. Zavallnn hibir eyden korkusu yoktu. Kendini yeryznn

ecesi sanrd."

Doktor masann zerine eildiinde ortala bir sessizlik kt. Halka darald.Madrinha Flor, glgelememeleri iin insanlar uzaklatryordu.

zlenimler birbiriyle atmaktayd."Byle ine yapldn hi grmedim! Breh, breh!""te uyudu bile.""Doktor, ac ekmeyecek ya?""Hi ac ekmeyecek, Giribel.""yileecek mi?""Evet, iyileecek."Giribel parmaklaryla gzyalarn sildi ve yzn kana bulad. .Buna aldr

etmedi bile. Daha sakin, biraz uzaklat.Yorumlar yeniden balad. Ttn ineyen adam, ameliyat dikkatle izliyordu.

"Bak, barsaklar nasl yerine yerletiriyor!""Bir yanlrsa?""Doktorun hereyi bildiini grmyor musun?""Evet ama yanlrsa tkanr kalr garip."Madrinha Flor bylenmiti. Doktoru gzleriyle iiyordu. Ne kadar iyiydi bu

adam, Tanrm! Hele lambann salarnda oluturduu ay ! u alan,alan gl kollar! Gmleinin kvrk kolunun iinde pazlar iiyordu! Orada yarmsaat durup soluk armadan doktora bakabilirdi. Ne yarm saati, bir gn! Ne birgn, Tanr'nn kendisine verecei hayatn geri kalan sresince!

"Doktor, yine dourabilecek mi?""Tabii, Giribel. Benekli parsn indirdii pene hibir eyi yok etmedi."Ttn ineyen adam homurdand."Budala m ne, bu Giribel! Pene yalnzca karnna geldi! Kukuuna gelseydi o

zaman...""Bastiana, una bak, doktor senden daha iyi diki dikiyor!"

"Valla doru. Sanki pantolon paas bastryor gibi!.."Olduu yerde dnp kalan Madrinha Flor da d grmekteydi...Doktor geri ekildi ve evresindeki insanlara glmsedi:"Oldu dostlarm. imdi herkes evine gi

Documents

Kayığım Rosinha Jose Mauro De Vasconcelos