Kaynak: Ankara’nın Egzotik Ağaç ve Çalıları

Yazarlar: M. Arslan, H. Çelem

TÜBİTAK TARP Yayınları, Ankara, 2001

JUNIPERUS L. Cupressaceae Ardıç

Ardıçların yayılışları çok geniştir.Kuzey-Orta Amerika,Avrupa,Kuzey ve Doğu Afrika, Asya’da Himalayalar’a

kadar uzanmaktadır.Boylu ya da küçük ağaç formunda veya yayılıcı –sürünücü formunda 60’ı aşkın türü

vardır.

Ardıçlar değişik form ve renkleri ile bitkisel tasarım uygulamalarında tek olarak veya guruplar halinde büyük

parklarda, ev bahçelerinde,kaya bahçelerinde kullanılmaya uygundur.

Ardıçların park ve bahçelerde kullanılan bazı önemli türleri şunlardır;

J.horizontalis

LAGERSTROEMIA INDICA L. Lythraceae Oya Ağacı,İspanyol Leylağı

Kışın yaprağını döken, boylu çalı ya da 6-7 m boylanabilen yuvarlak taçlı ağaç formundadır. Ülkemizde

Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yaz ortalarında açan ve göz kamaştıran eflatun, pembe çiçekleri ile

zarif bir bitkidir. Gövde kabuğu ince ve düzgündür. Çok kısa saplı yumurta biçiminde ve 2-7 cm boyunda olan

yaprakları sonbaharda sarararak güzel bir görüntü verir.

LIGUSTRUM L. Oleaceae Kurt Bağrı

Herdemyeşil ya da yapraklarını döken çalı veya ağaç formunda

olabilir. Kurt Bağrılar genellikle çit tesisine çok uygundur. Salkım

şeklinde beyaz, krem renkli çiçekleri vardır. Meyvaları küçük

mavi-siyah üzümsü şeklindedir.

Önemli türleri şunlardır;

L.japonicum (Herdemyeşil Kurt Bağrı)

L.ovalifolium (Herdemyeşil Kurt Bağrı)

L.vulgare (Yaprağını Döken Kurt Bağrı)

L.vulgare

LIRIODENDRON TULIPIFERA L. Magnoliaceae Lale ağacı

Laleye benzeyen çiçekleri, ilginç yaprak şekli, etkileyici sonbahar renklenmesi ile son derece dekoratiftir. Çok

hızlı gelişen lale ağacı geniş tepe formunda, yüksek boylu bir ağaçtır. Vatanı Kuzey Amerika’da 60m’ye

ulaşan örnekleri vardır.

Bahar sonunda, yeşilimsi sarı renginde dip kısmında portakal renkli nakışları olan lale şeklinde açan çiçekleri

büyüleyicidir. Açık yeşil, dört loplu, ilginç yaprakları sonbaharda parlak sarı renge dönüşür.

Dikine gelişen dekoratif

formu, zarif çiçekleri,

sonbahar renklenmesi ile

değerli bir park ağacıdır.

LONICERA N. Caprifololiaceae Hanımeli

Herdemyeşil, yarı herdemyeşil ve yaprağını döken boylu çalı ya da sarılıcı formda bitkilerdir. Ülkemizde doğal

olarak yetişen pek çok türü vardır. Renkli, başak ve kümeler şeklinde kokulu çiçekleri ve üzümsü meyvaları

vardır.

L.caprifolium

L.tatarica

L.periclymenum

MAHONIA AQUIFOLIUM Nutt. Berberidaceae Mahonya

1-2m boylanabilen, salkım dizilişli sarı renkli çiçekleri ve sonbahar renklenmesi ile ilgi çekici bir çalıdır. 10-

25cm uzunluğundaki yaprakları kenarları dişli, oval 5-9 yaprakçıktan oluşmuştur.

Sonbahar’da yaprak renkleri bronz-koyu kırmızıya dönüşür. Özellikle güneşli yerlere dikilen bitkilerde

renklenme çok daha etkileyicidir. Meyvası mavimsi siyah renktedir. Sık dallanması ve dokusu ile çit bitkisi

olarak kullanılmasının yanısıra park ve bahçelerde gruplar halinde kullanılmaya uygundur.

MALUS FLORIBUNDA Van Houtte. Rosaceae Süs Elması

6-10m boylanabilen yaygın dallanma özelliği ile dekoratif formu çiçek rengi, meyveleri ve sonbahar

renklenmesi ile olağanüstü güzellikte ağaçlardır. Nisan-Mayıs aylarında açan çiçekleri tomurcuk

halindeyken kırmızı daha sonra pembe ve beyaz renkli, hoş kokuludur. Sarı-kırmızı renkli meyvaları vardır.

Geniş açıklıklarda ve parklarda gruplar halinde kullanıldığında formu, renkli çiçek ve meyvaları, sonbahar

renklenmesi ile etkilidir.

Ayrıca çiçek bordürleri,

teras bahçeleri, kaya

bahçelerinde kullanılan

çok sayıda kültür formları

vardır.

PARTHENOCISSUS

QUINQUEFOLIA L.

Vitaceae

Amerikan Sarmaşığı

Genellikle kışın yapraklarını döken,

sarılıcı ve tırmanıcı bitkilerdir.

Dallarda oluşan kökçükleri ve uzunca

filizleri ile tırmanırlar.

Yapraklarının sonbaharda sarı, turuncu,

kırmızı renklere bürünmesiyle son derece

etkileyici bir görüntü verir.

PICEA A.Dietr. Pinaceae Ladin

Ladinler herdemyeşil,genellikle piramidal formda gelişme

gösteren, düzgün ve dik gövdeli, dalları çevresel dizili, kuzey yarı

kürenin ılıman ve soğuk bölgelerinde doğal olarak bulunan boylu

ağaçlardır.

İğne şeklindeki yaprakları dört

köşe ya da basık formdadır ve

her yüzünde stoma çizgileri

bulunur.

Kozalakları yumurta şeklinde

yuvarlak ya da uzunca silindir

formunda olup aşağıya ve

yanlara doğru yönelmiştir.

Olgun kozalaklar kahve

rengidir.

Ladinlerin birbirinden çok farklı form ve renge

sahip türlerinin bulunması nedeniyle park ve

bahçelerde çok geniş kullanım olanağına sahiptir.

Kısa boylu, yayvan formlu varyeteleri çalı ya da

peren bordürlerde, uzun boylu, dinamik, düzgün

gövdeli piramit formlu olanları gurup ya da tek

olarak park ve bahçelerde kullanılır.

PINUS L. Pinaceae Çam Ağacı

Kuzey yarım küresinde çok geniş yayılış alanı olan

çamlar,kıyısal alanlardan dağlık bölgelere kadar

değişik ortamlarda yetişen, genellikle boylu, ender

olarak çalı hatta sürünücü formda 100 den fazla türe

sahiptir.

P.brutia Kızılçam (Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında hızlı gelişen bir tür)

P.mugo Dağçamı (Çalı formunda gelişme gösterir.)

Çok farklı iklim koşullarında yetişebilen çamlar bordür,rüzgar perdesi,

boylu çit,arka fon bitkisi olarak kullanıldıkları gibi büyük alanların

ağaçlama çalışmalarında sıkça kullanılır.

P.pinea

Fıstıkçamı

(Üçüncü yıl içinde olgunlaşan

tohumları çam fıstığı olarak bilinir.)

P.nigra

Karaçam

(Ülkemizde çok geniş yayılış alanı vardır.)

P.sylvestris Sarıçam

(Daha çok yüksek

bölgelerde

yetişir.)

PLATANUS L. Platanaceae Çınar

Olgun yaşlarda yaygın tepe formu,kalın dolgun gövdesiyle

görkemli bir ağaçtır.

Bitkisel tasarımda çınarlar genellikle tek ağaç olarak

kullanılır.

Geniş taç yapısı nedeniyle çok güzel gölge yapar.

Yol ağacı olarak da kullanılır.

Önemli türleri şunlardır;

P.occidentalis Batı Çınarı

P.orientalis Doğu Çınarı

PRUNUS L. Rosaceae

Herdem yeşil ve kışın yaprağını döken türleri

olan bu bitki cinsi ağaç,boylu çalı ya da çalı

formunda badem,kayısı,kiraz,şeftali ve erik gibi

sert çekirdekli meyveleri kapsar.

Dekoratif amaçlı kullanılan Prunus’

lar,genellikle yapraklanmadan ya da

yapraklarla birlikte açan pembe,beyaz,eflatun

renkli çiçekleri ile ilkbaharda olağanüstü güzel

görünüm segilerler.

Park-bahçelerde kullanılan önemli türleri

şunlardır;

P.cerasifera Süs Eriği, (15 m boylanır,beyaz

çiçekli,küçük kırmızı meyvelidir.Sonbahar

renklenmesi ile de dekoratif bir ağaçtır.)

P.cerasifera ‘Pissardii’ (Süs eriğinin kırmızı

yapraklı ve pembe-beyaz çiçekli kültür formu)

P.serrulata

Japon Süs Kirazı (Yapraklanmadan ya da

yapraklarla birlikte açan beyaz ve pembenin

tüm tonlarında yalın ya da katmerli olağanüstü

güzellikteki çiçekleri ile tanınır. Özellikle

Purunus serrulata ‘Kiku Shidare Sakura’ ve

Purunus serrulata ‘Kwanzan’ kültür formları

çok beğenilen ve park-bahçelerde çok

kullanılan Japon Kirazlarıdır.

P.laurocerasus

Karayemiş (Herdemyeşil,parlak yeşil,

derimsi yaprakları olan bir Prunus

türüdür.

PYRACANTHA COCCINEA Roemer Rosaceae Ateş Dikeni

Herdemyeşil,2-3 m boylanabilen,sık dallı,parlak

turuncu veya kırmızı meyveleri ile çok sık kullanılan

bir süs bitkisidir.

Nisan-Mayıs aylarında beyaz çiçek açar.

Ancak guruplar halinde ve bol miktardaki turuncu

veya kırmızı renkteki meyveleri çok daha etkileyicidir.

QUERCUS L. Fagaceae Meşe

Meşeler 30-40 m boylanabilen,2 m ye kadar gövde çapı

yapabilen ve 400-500 yıl yaşayabilen orman ağaçlarıdır.

Tüm Avrupa ,Kuzey Afrika, Türkiye ve Kafkasya’da geniş

bir alanda yayılan meşeler peyzaj düzenlemelerinde tek

başlarına veya geniş alanlarda guruplar halinde

kullanılırlar. Meşelerin büyük boylu ve çalı formlu pek çok

türü vardır.

RHUS TYPHINA L. Anacardiaceae Sumak

4 m boylanabilen,yayvan formlu,muhteşem sonbahar renklenmesi ve dekoratif meyveleri ile etkilidir. Yaz

aylarında üst yüzü koyu yeşil,alt yüzü gri-yeşil renkli yaprakları sonbaharda koyu kırmızı renge

dönüşür.Sumaklar yan sürgün oluşturarak çok hızlı yayılırlar.Bu nedenle yayılmaları kontrol edilmelidir.Bu

özelliği geniş çıplak alanların bitkilendirilmesinde ise bir avantaj sağlar.

SALIX L. Salicaceae Söğüt

Söğütler çalı ya da ağaç formunda,

genellikle yapraklarını döken birkaç

türü dışında büyüleyici salkım formu,

ilginç çiçekleri ve sonbahar’da

cezbedici renklenmesiyle dekoratif

bitkilerdir.

Önemli türleri şunlardır;

S.alba Aksöğüt

S.babylonica Salkım Söğüt

S.caprea Keçi Söğüdü

S.matsudana Tirbişon Söğüdü

SPIRAEA L.Rosaceae Keçi Sakalı

Keçi sakalı yapraklarını döken, beyaz ya da pembemsi kırmızı renkte çiçek açan genellikle sorunsuz bir

bitkidir. Küçük bahçelerde tek olarak ya da seyrek bir çit olarak kullanılabilir.

Önemli türleri şunlardır;

S.x bumalda (Temmuz ayından Eylül ayına kadar kırmızı çiçek açar)

S.x vanhottei (Nisan-Mayıs aylarında beyaz çiçek açar)

SYMPHORIKARPOS L. Caprifoliaceae İnci Çalısı

Sonbahar’da dekoratif meyveleriyle dikkati çeken, yaprağını döken bir çalıdır. Gölgede yetişebilir ancak

güneşli ortamda daha bol meyve verir. Seyrek bir çit oluşturmaya uygundur. Park ve bahçelerde grup

halinde kullanılabilir.

Önemli türleri şunlardır;

S.albus (Haziran-Temmuz aylarında inci gibi yuvarlak ve beyaz meyveleri bitki üzerinde uzun süre kalır.)

S.orbiculatus (Kırmızı renkli dekoratif meyveleri sonbahar hatta kış boyunca bitki üzerinde kalır.

SYRINGA L. Oleaceae Leylak

Leylak hoş kokulu çiçekleri ile beğeni kazanan hoş kokulu bir bitkidir. Genellikle küçük bahçelerde tek

başına, büyük bahçe ve parklarda ise gruplar halinde kullanılır. Çiçekleri kesme çiçek olarak vazoları

süsler.

Önemli türleri şunlardır;

S.chinensis (Yaklaşık 1,5m boyunda ve Mayıs ayında viyola

renginde çok sayıda salkım şeklinde çiçekleriyle dekoratif bir

çalıdır.)

S.vulgaris (5-6m boyunda büyük çalı ya da küçük ağaçlardır.

Salkım şeklindeki çiçekleri Nisan ve Mayıs aylarında açar)

Syringa chinensis

TAMARIX L.Tamaricaceae Ilgın

İbreleri anımsatan ancak ibrelilerle hiçbir akrabalığı olmayan kendine özgü yaprak ve çiçek yapısı olan,

yaprağını döken bir bitki türüdür. Soliter olarak kullanıldığı gibi diğer bitkilerle uyumlu bir kombinasyon

yapabilir. Kaya bahçelerinde de kullanılır.

Önemli türleri şunlardır;

T.parviflora (Nisan-Mayıs aylarında koyu pembe

renginde çiçek açar. Dalları erguvani renkte ve sarkık

formdadır.)

T.pentandra (Ağustos ayından Eylül ayına kadar

pembe çiçek açan, 5m’ye kadar boylanabilen bir ılgın

türüdür.

T.tetrandra (Nisan-Mayıs aylarında ilk yapraklar

görüldüğünde pembemsi kırmızı renkte çiçek açar.

Boyu 3m’yi geçmez)

TAXUS BACCATA L.Taxaceae Porsuk

Genellikle büyük çalı ya da 20m boylanabilen sık dallı

yuvarlak tepeli ağaç görünümündedir. Günümüzde çok kısa

boydan 20m’ye kadar ulaşabilen değişik boyda 100

civarında kültür formu vardır.

T.b.(Fastigiata) Sütun şeklinde, başlangıçta dar, yaşlanınca

geniş pramidal 3-5m oya ulaşan bir kültür formudur. Kısa

dalları sık olarak yukarıya doğru yönelmiştir.

THUJA L.Cupressaceae Mazı

Pul formlu taze yeşil renkli ve değişik kokulu yaprakları olan

herdemyeşil bir koniferdir. Bazı türleri çit bitkisi olarak son derece

uygundurlar. Park ve bahçelerde değişik amaçlarda tek tek ya da

gruplar halinde kullanılırlar.

Önemli türleri şunlardır;

T.occidentalis

T.orientalis

TILIA L. Tiliaceae IhlamurGeniş yapraklı, büyük ve uzun ömürlü bir ağaçtır. Açık renkli, işlenmesi kolay odunları çok değerlidir.

Arıların ilgisini çeken çiçekleri tiliacin adı verilen glikozit içerir ve kurutularak içilir. Sarımsı renkli

çiçekleri Haziran-Temmuz aylarında açar ve kendine özgü güzel kokuları vardır. Ihlamurlar genellikle

yol ve gölge ağacı olarak kullanılır.

T.platyphyllos Büyük Yapraklı Ihlamur

T.cordata Küçük Yapraklı Ihlamur

VIBURNUM L.Caprifoliaceae Kar TopuKar Topu yapraklarını döken ve herdemyeşil türleri olan çiçekli bir çalı cinsidir. Çiçekleri yuvarlak top ve

salkım formlu olarak çiçek sapları üzerinde bulunurlar. Fazla hacimli olmayan bu dekoratif çalı küçük

bahçelerde tek olarak kullanılabilir. Büyü bahçelerde ve parklarda diğer çalılarla birlikte grup halinde

kullanılabilir.

Önemli türleri şunlardır;

V.opulus (4m boylanabilir. Mayıs ayına beyaz kartopu şeklinde çiçek açar. Kışın yaprağını döker.)

V.rhytidophyllum (3m boylanabilen herdemyeşil bir çalıdır. Gri-beyaz çiçekleri Mayıs ayından Temmuz

ayına kadar açarlar)

V.Tinus (Kışın yaprağını döker ancak yaprak dökümünden

önce yaprakları kırmızıya dönüşür ve güzel bir görünümü

ortaya çıkar.)

VINCA L.Apocynaceae Cezayir Menekşesi

Kışın yeşil, sık yapraklı ve güzel mavi çiçekli yer örtücü bir bitkidir. Gölgede yetişir. Cezayir Menekşesi

genellikle yer örtücü olarak gölge ortamlarda kullanılır. Kaya bahçelerinde, merdiven kenarlarında

kullanılabilir.

Önemli türleri şunlardır;

V.major (20-30cm boylanır. Sürgünleri 1m kadar uzundur. Mavi içekleri Mart ayından Hazirana kadar

açar)

V.minor (20-30cm boylanır. V.majora göre daha az çiçek açar. Mavi çiçekleri Nisan ayından Eylül ayına

kadar açar.)

V.major