STAKO

Stakloto e otkrieno vo Egipet u{te vo 3000g.p.n.e. a go upotrebuvaa za dekoracija na predmeti. Postapkata za dobivawe na stakleni predmeti so duvawe e otkriena vo Fenikija okolu 50 g.p.n.e. Interesno e toa {to Kleopatra svoite parfemi gi ~eva{e vo stakleni {i{enca.

Stakloto vo osnova se sostoi od 3 elementi ili poto~no re~eno od tri oksidi i toa:

-siliciumov oksid koj na stakloto mu ja dava crvstinata

-natriumov oksid koj mu ovozmo`uva na stakloto da se topi polesno

-kaliumov oksid koj go {titi stakloto od nagrizuvawa

Drugi soedinenija {to gi ima vo sostavot mu gi davaat drugite svojstva {to gi ima stakloto kako tvrdinata, otpornosta na temperaturata, bojata sl.

Isto kako i kaj drugite amorfni materijali, stakloto se odlikuva so mnogu nizok

stepen na podredenost i zaemna polo`ba pome|u atomite.Stakloto e

izgradeno od nepravilna trodimenzionalna mre`a od kislorodni atomi koi se

me|usebno povrzani so joni.

Kaj obi~notot silikatno staklo najva`en del e siliciumot vo gradbata na

mre`ata.Drugite joni vo stakloto kako na primer kalciumot magneziumot

natriumot I kaliumot se se smestuvaat vo jazlite na mre`ata koja se sostoi

od soedinenija na siliciumot.Imaj}i go predvid vakviot sostav, edno cello

staklo ili stakleno par~e mo`e da se tretira kako eden golem molekul.Na ovaj

na~in se objasnuvaat svojstvata na golemata cvrstina na stakloto.Dokolku

na edno slabo mesto na staklenata povr{ina se napravi puknatinka,

toga{ taa nabrgu }e se pro{iri po dol`inata na celiot material.Ova {irewe ne

mo`e da se sopre na vnatre{nata granica pome|u zrncata,kako kaj kristalnite

supstancii (metalite).Kr{eweto na staklata e posledica na silata na

istegnuvawe, bidej}i cvrstinata pri pritisok e 10 pati pogolema otkolku

cvrstinata pri istegnuvawe.

Dobivawe

Procesot na topewe se odviva kontinuirano ili

diskontinuirano (kaj proizvodstvoto na specijalni I

oboeni, umetni~ki stakla).

Stakloto se topi vo sadovi od ognootporna glina vo

plamena pe~ka.Topeweto se izveduva na

temperature od 1400 do 1500 S °. Vo poslednata faza

od topeweto, se izbistruva (se osloboduva od vozdu{ni meuri) so dodavawe

na nekoi hemikalii.Pri ladeweto staklenata masa stanuva se pogusta I dava

pove}e mo`nosti za proizvodstvo i obrabotka: izvlekuvawe (prozorsko staklo)

duvawe (~a{i i {i{iwa) valawe i ra~nha obrabotka.

Stakloto e ve{ta~ki amorfen proizvod vo ~ij sostav se nao|aat : oksidi( na Na,K, Mg, Ca, Ba, Pb, Zn, itn) kvarcen pesok, Br2O3 , Al2O3, P2O5 .

Osobinite na stakloto zavisat od prisutnosta na ovie sostojki. Stakloto e amorfno cvrst material i vrz osnova na negovata struktura toa se nao|a pome|u kristal i te~nost. Za razlika od kristalnite supstancii , stakloto nema ostra to~ka na topewe, odnosno prvo omeknuva pa potoa se topi. Vo vakva sostojba mo`e da se obrabotuva vo razni oblici. Glaven material za dobivawe na site vresti na staklo e kvarcot. Karakteristikite na stakloto ne zavisat samo od upotrebenite materijali tuku i od nivnite razmeri. Menuvaj}i gi sostojkite na stakloto kako i nivnite razmeri mo`e da se dobie staklo so razli~ni kavaliteti: topewe, cvrstina, sjaj, refrakcijona mo} itn.

Fizi~kite svojstva {to go pravat stakloto nezamenliv material za namenite

{to gi spomnavme se:

*proyirnost

*ne ja propu{ta vodata

*obi~noto silikatno prozorno staklo ja reflektira infracrvenata svetlina, pa

zastaklenite prostorii go zasiluvaat efektot na staklena bav~a.Se

upotrebuva za pravewe stakleni gradini za odgeduvawe na ranogradinarski

kulturi;

*otporno e na najgolemiot broj na kiselini i bazi

*ne propusta vozduh.Se koristi za hermeti~ko zatvorawe i za vakuumirani

elektri~ni uredi kako {to se elektri~nite svetilki, rengenskite cevki i drugo.

Natriumovo(obi~no) staklo se dobiva so topewe na kvarcen pesok, soda(Na2CO3)i varovnik(CaCO3). Hemiskiot sostav na ova staklo mo`i odprilika da se pretstavi : 12.9% Na2O, 11.6% CaO, 75.5% SiO2. Toa e "mekano staklo", lesno se topi od nego se pravat stakla za prozorci, i razli~ni predmeti za domakinstvo.

Kaliumovo(tvrdo) staklo vo sostavot e sli~no na natriumovoto, (K2O . CaO . SiO2) samo pri proizvodstvo namesto natrium karbonat se zema kalium karbonat . Ova staklo e pote{ko rastoplivo od natriumovoto; postojano prema temperaturnite promeni, se primenuva vo hemikite labaratorii vo oblik na stakleni cevki i razni hemiski sadovi.

Olovno(kristalno) staklo sodr`i olovo, namesto kalcium i go ima ovoj sostav K2O . PbO . 6SiO2 . Ova staklo nema golema tvrdina, mo`e da se obrabotuva(glanca), lesno se topi, ima golema gustina, ja prekr{uva svetlinata. Olovnoto staklo se upotrebuva za obrabotka na luksuzni predmti "kristalno staklo" . drug vid na olovnoto staklo poznato kako "flint staklo" se primenuva vo potikata za proizvodstvo na leki.

Jensko staklo sodr`i(74.5 % SiO2, 8.5% Al2O3, 4.6% B2O3, 7.7%Na2O, 3.9% BaO, 0.8%CaO, 0.1% MgO). Ova staklo e otporno na nagli promeni na temperasturata in a razli~ni hemiski supstancii toklu zatoa ova staklo se koristi za izrabotka na hemiski sadovi.

Oboenoto staklo se dobiva so dodavawe metalen oksid ili metali vo istopenoto staklo . Bojata zavisi od koja sostojka e prisutna pr. Lilava od oksidot na nikel, plavo-lilva od oksidot na mangan, plava od oksid na kobalt, blavo-zelena od oksid na `elezo, zelena od oksidot na hrom i sl.) Otpornosta na stakloto prema vodata kiselinite, i visokata temperatura se zgolemuva so koli~estvoto na SiO2.

Stakloto nema odredena to~ka na topewe. So zagrevawe se omeknuva, mo`e da se pretvori od amorfno do kristal.

Bezbedno staklo e najzna~ajno za avomobilskata industrija. Vo ponovo vreme se dobiva takvo staklo vo koe se vmetnuva tenok sloj na ~ista i providna plastika me|u 2 stakleni plo~i. Taka {to koga stakloto bi puknalo negovite delovi bi se zadr`ale na plastikata.

Drug na~ina za dobivawe na bezbedno staklo e koga so zagrevawe se omeknuva, a potoa nejzinata povr{ina se ladi so stuewe na vozduhot. So toa se postignuva da staklenata povr{ina dobie kompresivno napregnuvawe so koe se ovozmo`uva da bide otprorno kon svitkuvawe. Ako dojde do kr{ene na takvo staklo toga{ nastanuvaat male~ki stakleni ~esti~ki koi se relativno bezopasni.

Stakleni vlakna (pre~nik 2-4 *10-9 m)sepove}e se proizveduvaat poradi toa

{to imaat golem otpor kon kineweto. Tkaeninite koi se proizveduvaat od

ovievlakna se nezapalivi so dobri izolatorski ososbini kon toplina, elektricitet,

i zvuk a ehmiski se stabilni. Se proizveduva taka {to od stopenata masa se

izvlekuvaat tenki mlazovi za da se oladat bez predhodno oblikuvawe.Od ovie

vlakna se proizveduva staklena volna koja se koristi kako termoizolacionen

materija vo grade`ni{tvoto.

KERAMIKA

Керамиката е една од најстарите и најраспространетите уметности за украсување, која се состои од предмети (најчесто од оние за употреба, како садови,чинии и вази) направени од глина и зацврстени со печење.

Земјените садови се најстарите и наједноставните облици. Кинезите го почнале своето софистицирано производство на керамика во неолитот и правеле порцелан најрано во 17 век. Класичната грчка и исламска култура се, исто така, познати по своите уметнички и технички иновации во грнчарството.

Керамика-традиционално, предмети направени од природни материјали како што се глина и кварцен песок, кој се обликуваат и стврднуваат со печење на високи температури за предметот да биде поцврст, потврд, и помалку пропустлив на течност.

Главни керамични производи се садовите за употреба во домаќинството, садовите за јадење, тулите и плочки.

Glinata pretstavuva osnoven material na kerami~kata industrija. Nejzinata upotreba se osnova vrz izvnrednata plasti~nost(lesno izrabotliva). Od glinata koja epome{ana so malku voda mo`at da se naprvat razni predmeti koi go zadr`uvaat svojot obliki pos u{eweto.

Glinata niz vekovite be{e osnoven material za dobivawe na keram~ki proizvodi, pa zaradi toa pod keramika podrazbiraa proizvodi isklu~ivo proizvedeni na baza na silikatni urovini(soedinenija. Me|utoa so razvojot na naukata i tehnikata osobeno vo poslednite 20-30 god. , se napravi sinteza na novite kerami~ni materijali koi po hemiski sostav ne se voop{to silikatni materijali. Poradi toa denes pod keramika se podrazbiraat i site onie materijali koi se dobivaat od hemiski soedinenija(oksidi, karbidi, nitridi itn.) i pripa|aat na op{tata grupa na nemetali.

Porcelanot i kerami~kite proizvodi se dobivaat so obi~no pe~ewe na

oblikuvana masa koja se sostoi od glina, kvarc i feltspat.Vo nekoi slu~ai,koga

se izrabotuvaat grade`ni materijali, kako {to se tuli i keramidi, toga{ masata

se sostoi samo od glina.^istata glina se narekuva kaolin,I toj se pe~e spored

stepenot na ~istotata, do bel proizvod.Ovoj se upotrebuva za porcelain vo

doma}instvata i za sanitarni uredi.Ne~istite glini se koristat za grade`ni

materijali i obi~na keramika.

Primenata na porcelanot vo doma}instvata I tehnikata proizleguva od

negovite povolni fizi~ki svojstva:

Odli~en elektri~en izlolator.Poradi ova negovo svojstvo toj e

nezamenliv elektroizolacionen material kaj trafostanicite,

dalekovodite , elektrocentralite, dispe~erskite centri i kaj

osiguriva~kite tabli vo stambenite i delovnite objekti:

Odli~en toplinski isolator.Poradi ova negovo svojstvo, jadeweto i

pieweto ostanuvaat podolgo vreme topli otkolku koga se vo matalni

sadovi.Zatoa sadovite vo doma}instvoto pove}eto se izraboteni od

porcelan

Visoka to~ka na topewe. Ova svojstvo dava dopolnitelen kvalitet vo

primenata kako elektroizolator.Vo slu~aj na potekuvawe silna

struja,doa|a do zagrevawe no ne I do topewe na ovaj material:

Ne e zapaliv.U{te eden kvalitet vo prilog na primenata kako

nezamenliv elektri~en isolator:

Otporen e na voda, kiselini i bazi.Nezamenliv material vo

proizvodstvoto na }eramika za bawi , kujni I laboratoriska oprema.

Dobivaweto

porcelanski proizvodi

zapo~nuva so

pro~istuvaweto na

surovinite, miewe,

boewe i me{awe, se

dodeka ne se dobie

masa pogodna za

oblikuvawe.

Oblikuvaweto mo`e da bide ra~no ili ma{insko za proizvodstvo na ovalni

predmeti. Na ovaj na~in se formiraat ~inii, filxani saksii I elektroizolatori.

Presuvawe e postapka so koja se formiraat yidnite i podnite kerami~ki

plo~ki.Prigotvenata masa se presuva pome|u podvi`en {ablon I cvrsta

podloga.Inaku tulite i }eramidite se proizveduvaat so presuvawe vo forma

na voluminozno par~e.Skulpturite od glina se proizveduvaat so procedura

nare~ena leewe. Glinena ka{a se naleva vo kalapi od materija koja mo`e

da ja sobere vodata(pr. Gips).Na toj na~in te~nosta istekuva, a ostanuva

sloj koj se nafa}a na yidovite i koj mo`e da se napravi dovolno debel za

da se ostrani od kalapot.

Su{ewe. Predmetite se ostavaat na

spontano (prirodno) su{ewe.

Pe~ewe. Za razni nameni se

primenuva razli~na temperature na

pe~ewe,{to mo`e da se vidi vo

tabelata podolu.

Glazirawe. Na nekoi od proizvodite

po prvoto pe~ewe im sleduva u{te edno pe~ewe zatoa {to im se

nanesuva goren sjaen proyiren ili neproyiren sloj nare~en glazura.Ulogata

na glazurata se sostoi vo toa, za porcelanskiot proizvod da ne se propu{ta

voda ili ednostavno od estetska gledna to~ka.

Najva`nite sostojki od koi se pravi glazurata se: pesok, kvarc, staklo,

glina, feltspat,boraks i drugo, koi se me{aat na razli~ni na~ini, vo

zavisnost od namenata.

Pe~eweto na glazirawe se izveduva na temperatura od 700 do 900 S°.

Osnovni grupi na kerami~ki materijali se:

-ognotporen material(dolomicna keramika, magnezitna keramika, alomisilikatni ognootporni materijali);

-tehni~ka keramika (keramika na baza na ~isti oksidi-BeO, MgO, ZrO2, UO2, Al2O3 itn) steatitna keramika ( MgO . SiO2), kordieritna keramika(2MgO . 2 Al2O3 . 5 SiO2), barium-titanatna kermika, keramika na bazi na nitride, karbidi, boride i silicidi;

-grade`na keramika (tuli, geramidi, fasadna keramika, hemiski otporna keramika);

-fina keramika(porcelain, fajans, majolika) ;

Pod ognootporni kerami~ki materijali se podrazbiraat onie materijali koi se koristat za yidawe na razli~ni industriski pe~ki koi rabotat na visoko temperaturno greewe(nad 1000⁰C) Najgolemi proizveduva~i na magnezitna keramika se Rusija i SAD.

Tehni~kata keramika obedinuva golem broj razli~ni materiali koi so hemiski pat se dobieni i imaat pecifi~ni osobini. Za razlika na tradicionalnite oblici na grade`nite, ognootpornite i finata keramika, proizvodstvoto na tehni~kata keramika se bazira voglavno na primena na hemiski ~isti materijali. Ovde spa|aat pome|u drugoto , dielektri~na keramika(barium-titanati), magnetna keramika-feriti(keramika na baza na NiO, ZnO, Fe2O3, odnosno BaO i Fe2O3)

Finata keramika nao|a golema primena vo domakinstvoto, kako i vo naukata i tehnikata za proizveduvawe na razni predmeti, uredi i aparati. Porzelanot, poluporcelanot i fajansot, mnogu se koristat za dobivawe na sanitarni elemeni i plo~ki.

Kerami~kite materijali koi se prmenuvaat vo grade`ni{tvoto se narekuvaat grede`na keramika. Taa naj~esto se klasificira po primenata i se deli na yidna(tuli)fasadna(razli~ni vresti na kerami~ki plo~ki) krovna(geramidi) i kanalizaciono-drena`na(kanalizacioni i drena`ni cevki).

SOU gimnazija "Josip Broz Tito"

STAKLO

I

KERAMIKA

Izrabotile: Mentor:

1.Viktorija Dimovska Petar \or|ievski

2.Daniela Georgievska

3.Dostanka Jovanovska

4.Katerina Lumakovska

5.Aleksandra Ne~ovska III-4

Koristena literatura:

Stanimir R.Arsenievic(1994)Hemija-opsta i neorganska, Beograd-Naucna Knjiga

htpp:/wickypedia.com/keramika

htpp:/wickypedia.com/staklo