Embed Size (px)
Citation preview
i
PROSIDING / PROCEEDINGS OF
PERSIDANGAN KEBANGSAAN EKONOMI MALAYSIA
THE MALAYSIAN NATIONAL ECONOMIC CONFERENCE
ISSN: 2231-962X 2017
Editor:
Prof. Madya Dr. Mariani Abdul Majid
Prof. Madya Dr. Shahida Shahimi
Dr. Mohd Adib Ismail
Dr. Roziana Baharin
En. Liew Chei Siang
DITERBITKAN OLEH / PUBLISHED BY
PUSAT PENGAJIAN EKONOMI
FAKULTI EKONOMI DAN PENGURUSAN
UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA
DICETAK OLEH / PRINTED BY
PENERBIT UKM
UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA
ii
Cetakan Pertama / First Printing 2017
Hak Cipta/ Copyright---Fakulti Ekonomi dan Pengurusan
Universiti Kebangsaan Malaysia
Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpan untuk
pengeluaran atau ditukarkan ke dalam sebarang bentuk atau dengan sebarang alat juga pun, sama ada
dengan cara elektronik, gambar serta rakaman dan sebagainya tanpa kebenaran bertulis daripada
Fakulti Ekonomi dan Pengurusan UKM terlebih dahulu.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any
means, electronic or mechanical, including photocopy, recording, or any information storage and
retrieval system, without permission in writing from the Faculty of Economics and Management UKM.
Diterbitkan di Malaysia oleh / Published in Malaysia by
PUSAT PENGAJIAN EKONOMI
FAKULTI EKONOMI DAN PENGURUSAN UKM
43600 UKM BANGI, Selangor D.E, Malaysia
http://www.ukm.my/fep
e-mel: [email protected]
Dicetak di Malaysia oleh / Printed in Malaysia by
PENERBIT UKM
UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA
43600 UKM Bangi, Selangor D.E., Malaysia
Perpustakaan Negara Malaysia Data-Pengkatalogan-dalam-Penerbitan
Cataloguing-in-Publications Data
Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia Ke – 12, 2017.
Kelestarian Pembangunan Ekonomi: Ke arah Transformasi Dasar yang Holistik, Inklusif dan
Futuristik
iii
LATAR BELAKANG PERKEM / ABOUT PERKEM
Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia (PERKEM) merupakan siri seminar
tahunan anjuran Pusat Pengajian Ekonomi, Fakulti Ekonomi dan Pengurusan,
Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM). Persidangan ini menyediakan platform
kepada para penyelidik, pembuat dasar dan mereka yang berminat untuk mengikuti
dan mengetahui perkembangan ekonomi Malaysia secara lebih dekat melalui
pembentangan hasil-hasil penyelidikan yang memberi tumpuan terhadap pelbagai
persoalan berkaitan pertumbuhan, pembangunan ekonomi dan persekitaran
perniagaan. Melalui persidangan ini, selain menambah khazanah ilmu dalam bidang
ekonomi dan perniagaan, dapatan kajian yang dibentangkan dapat dijadikan panduan
dan rujukan kepada mereka yang terlibat dalam menyediakan rancangan-rancangan
pembangunan pada masa hadapan, khususnya yang melibatkan ekonomi Malaysia.
The Malaysian National Economic Conference (PERKEM) is an annual seminar
series organized by School of Economics, Faculty of Economics and Management,
The National University of Malaysia (UKM). This conference provides a platform for
researchers, policy makers and those who are interested to know and keep trail
regarding Malaysia's economic development through the presentation of research
findings that focus on various issues pertaining to economic development, growth and
business environment. Through this conference, apart from adding to the body of
knowledge in economics and business discipline, findings from presented papers are
useful as reference point for those involved in preparing future development plans,
especially with regards to the Malaysian economic.
Prosiding PERKEM dan Jurnal Ekonomi Malaysia
Kertas kerja persidangan akan diterbitkan di dalam prosiding PERKEM.
Kertas kerja juga boleh dipertimbangkan untuk diterbitkan dalam Jurnal Ekonomi
Malaysia. Jurnal Ekonomi Malaysia diterbitkan oleh Penerbit UKM dan diindeks oleh
Scopus.
Conference papers will be published in PERKEM proceedings.
Papers may also be considered for publication in Jurnal Ekonomi Malaysia (the
Malaysian Journal of Economics). Jurnal Ekonomi Malaysia is published by Penerbit
UKM and indexed by Scopus.
iv
Senarai Penilai / List of Reviewers PERKEM Ke – 12 2017
Dr. Azrina Abdullah Al-Hadi Junaidah Hasan
Dr. Ali Mohd Noor Dr. Hazrul Izuan Shahiri
Dr. Hairunnizam Wahid Dr. Norshamliza Chamhuri
Liew Chei Siang Prof. Madya Dr. Rubayah Yakob
Mustazar Mansur Prof. Madya Dr. Mariani Abdul
Majid
Norain Mod Asri Dr. Mohd Adib Ismail
Norlaila Abu Bakar Prof. Madya Dr. Shahida Shahimi
Aminudin Mokhtar Dr. Suhaili Alma’mun
v
Prosiding / Proceedings of
PERSIDANGAN KEBANGSAAN EKONOMI MALAYSIA
PERKEM KE – 12 2017
THE MALAYSIAN NATIONAL ECONOMIC CONFERENCE
12th PERKEM 2017
12 – 13 September 2017
Hotel Bangi-Putrajaya, SELANGOR, MALAYSIA
ISSN: 2231-962X 2017
PERSIDANGAN / CONFERENCE
Tema utama persidangan pada tahun 2017 ialah “Kelestarian Pembangunan
Ekonomi: Ke arah Transformasi Dasar yang Holistik, Inklusif dan Futuristik”.
Perkara yang akan menjadi fokus perbincangan persidangan merangkumi tiga aspek
penting yang menjadi tunjang persidangan kali ini iaitu:
pertumbuhan ekonomi yang holistik,
pertumbuhan inklusif, dan
kelestarian pembangunan.
Bertunjangkan tiga aspek penting tersebut, PERKEM 12 meneruskan kelangsungan
dengan menyediakan platform pertemuan kepada semua pihak termasuk para
penyelidik, pentadbir, pelaksana dasar, pihak swasta dan semua pihak yang berminat
untuk sama-sama berbincang dan berkongsi ilmu dalam memperkukuhkan lagi dasar
dan program pembangunan negara.
The main conference theme in year 2017 is “Sustainable Economic Development:
Towards Holistic, Inclusive and Futuristic Policy Transformation”.
The subject matter that will be the focus of the conference discussions will cover three
important aspects that will be the cornerstone of the conference this time, namely:
holistic economic growth,
inclusive growth, and
development sustainability.
Given these three important aspects, PERKEM 12 continues to provide a platform for
all parties including researchers, administrators, policymakers, the private sector and
all interested parties to collaborate and share knowledge in strengthening national
development policies and programs.
vi
SUB-TEMA / SUB-THEMES
Program Transformasi Negara o Transformasi Nasional 50
o Program transformasi kerajaan
o Program transformasi ekonomi
o Program reformasi fiskal
o Dasar Pencukaian dan Program Pembangunan Sosial
National Tranformation Program o Transformasi Nasional 50
o Government Transformation Program
o Economic Transformation Program
o Fiscal Reformation Program
o Taxation Policy and Social Development Program
Ekonomi Holistik o Kos Sara Hidup dan Kualiti Hidup
o Pendidikan dan Pembangunan Modal Insan
o Agihan Pendapatan
o Kesihatan dan Jaminan Sosial
o Kesejahteraan Warga Emas, Kanak-kanak dan Wanita
o Isu Gelandangan dan Orang Kelainan Upaya
o Kelestarian Kualiti Alam Sekitar
o Pembangunan Wilayah, Luar Bandar dan Komuniti
o Pengurusan Zakat oleh Institusi zakat
o Pengurusan Harta Waqaf
o Crowdfunding
o Objektif Pembangunan Mampan/ Sustainable Development Goal
Holictic Economics o Cost of Living and Quality of Life
o Education and Human Capital Development
o Income Distribution
o Health and Social Security
o Well-being of Senior Citizen, Children and Women
o Homeless and Disabilities
o Sustainability of Enviromental Quality
o Rural, Regional and Community Development
o Zakat Management in Zakat Institutions
o Waqf Management
o Crowdfunding
o Sustainable Development Goals
Pertumbuhan Inklusif o pertumbuhan holistik dan mapan
o agihan dan ketakseimbangan
o pembangunan modal insan dan Pengurusan Sumber Manusia Berkualiti
o produktiviti, inovasi, teknologi dan transformasi ekonomi
vii
o kestabilan makroekonomi dan pendapatan
o dasar fiskal dan monetari
o perdagangan antarabangsa, kewangan antarabangsa dan pelaburan
o muamalat dan kewangan Islam
o ekonomi monetari, kewangan dan perbankan
o Kewangan dan Perbankan Islam
o pengukuhan peranan institusi- struktur pasaran, daya saing
Inclusive Growth o Sustainable and Holistic Growth
o Distribution and Inequilibrium
o Human Capital Development and Quality Human Resource Management
o Productivity, Innovation, Technology and Economic Transformation
o Income and Macroeconomic Stability
o Monetary and Fiscal Policies
o International Trade, International Finance and Investment
o Islamic Finance and Muamalat
o Banking, Monetary and Financial Economics
o Islamic Banking and Finance
o Strengthening Institutional Role: Market Structure and Competitiveness
Kelestarian pembangunan o teknologi hijau
o kelestarian kualiti alam sekitar
o resilient city dan Greater Kuala Lumpur
o ekonomi alam sekitar
o sektor komoditi utama
o sektor perindustrian
o sektor perkhidmatan- rekreasi, hospitaliti, pengangkutan, komunikasi
o sektor minyak, gas, tenaga dan sumber
Sustainable Development o Green Technology
o Sustainability of Environmental Quality
o Resilient City and Greater Kuala Lumpur
o Environmental Economics
o Main Commodity Sector
o Industrial Sector
o Services Sector - Recreation, Hospitality, Transportation, Communication
o Oil and Gas, Energy and Resource Sectors
Isu-Isu Terkini dan masa hadapan dalam Ekonomi o isu makroekonomi
o isu golongan mudah terancam
o dasar belanjawan
o dasar monetari
o kejutan luaran- harga minyak, krisis kewangan antarabangsa, krisis harga
makanan
viii
o dasar pembangunan ekonomi- model ekonomi baru, negara ekonomi
berpendapatan tinggi
o dasar perdagangan antarabangsa dan pelaburan
o pembangunan keusahawanan Bumiputra dan kredit mikro
o sektor swasta dan syarikat berkaitan kerajaan (GLC)
Current and Future Issues in Economics o Macroeconomic Issues
o Vulnerable Groups
o Budgetary Policy
o Monetary Policy
o External Shocks: Oil Price, International Financial Crisis, Food Price Crisis
o Economic Development Policy: New Economic Model, High Income Economy
o Investment and International Trade Policies
o Micro Credit and Bumiputra Entrepreneural Development
o Private Sectors and Government-Linked Companies
ix
KANDUNGAN
Kandungan
ix
Prakata
xviii
TEMA 1 : EKONOMI ISLAM: ZAKAT & WAKAF
1
Kodifikasi Akta Zakat Nasional: Persepsi dan Implikasi
Mohd Suffian Mohamed Esa, Mohd Ali Mohd Noor, Hairunnizam
Wahid
1 - 13
2 Penentuan Had Kifayah Zakat: Satu Cadangan Dimensi Penentuan yang
Baru
Siti Norhidayah Hamzah, Hairunnizam Wahid
14 - 28
3 Hubungan Antara Uruf, Amalan Adat Perpatih Terhadap Pembayaran
Zakat Harta: Kajian di Negeri Sembilan
Mohamad Nurul Azwan Mohamad Taib, Hairunnizam Wahid, Mohd Ali
Mohd Noor
29 - 38
4 Pendanaan Awam (Crowdfunding) dan Zakat: Satu Tinjauan Awal ke
Atas Pendekatan yang Digunakan
Suhaili Alma’amun
39 - 43
5 Kontrak Wakalah dalam Agihan Zakat: Kajian di Majlis Agama Islam
Wilayah Persekutuan
Atiah Ahmad, Hairunnizam Wahid
44 - 54
6 Kesedaran Membayar Zakat Pendapatan di Kalangan Kakitangan Kolej
Universiti Islam Pahang Sultan Ahmad Shah
Nur Liana ‘Aqilah Derus, Mohd Ali Mohd Noor
55 -63
7 Pembayaran Zakat Pendapatan Melebihi Kadar Kewajipan Zakat:
Kajian dalam Kalangan Kakitangan Kerajaan di Wilayah Persekutuan,
Putrajaya
‘Abdullah Khairi Mohd Asri, Hairunnizam Wahid
64 - 73
8 Pembayaran Zakat Pendapatan dan Tekanan Kos Sara Hidup: Kajian
dalam Kalangan Pensyarah di Kolej Poly-Tech Mara (KPTM)
Sharifah Nor Nadiah Syed Aluwi, Hairunnizam Wahid, Mohd Ali Mohd
Nor
74 - 83
9 Persepsi Asnaf Zakat Al-Gharimin (Perubatan) terhadap Kaedah Agihan
Zakat oleh Lembaga Zakat Selangor: Kajian di Gombak, Selangor
Nur Aliah Mohd Sukeri, Zulaikha Mohd Hanafiah, Hairunnizam Wahid
84 - 94
x
10 Dana Zakat untuk Pembiayaan Pendidikan: Tinjauan Kecenderungan
Pemilihan Aliran Pendidikan dalam Kalangan Asnaf Mualaf di Malaysia
Muhammad Haffiz Muhamad Isa, Hairunnizam Wahid
95 - 107
11 Persepsi Masyarakat Islam Terhadap Agihan Zakat oleh Tabung
Baitulmal Sarawak (TBS) dan Peranan Medium Promosi: Kajian di
Bintulu, Sarawak
Abdul Hayy Haziq Mohamad, Hairunnizam Wahid
108 - 118
12 Keberkesanan Bantuan Modal Zakat daripada Perspektif Penerima:
Kajian di Daerah Kuala Terengganu dan Kuala Nerus, Terengganu
Solehuddin Zulkifli, Nurmaizura Marzuki, Hairunnizam Wahid
119 - 130
13 Keberkesanan Bantuan Modal Perniagaan Terhadap Usahawan Asnaf
dalam Konteks Maqasid Al-Syari’ah: Kajian di Daerah Kuala
Terengganu dan Kuala Nerus, Terengganu
Nurmaizura Marzuki, Solehuddin Zulkifli, Hairunnizam Wahid
131 - 141
14 Analisis Kecekapan Kutipan dan Agihan oleh Institusi Zakat: Satu
Kajian Semula terhadap Majlis Agama Islam Negeri
Ummi Amirah Alias, Hairunnizam Wahid, Azrina Abdullah Al-Hadi
142 - 152
15 Kecekapan Pengurusan Agihan Zakat oleh Lembaga Amil Zakat
Swadaya Ummah (LAZSU): Satu Kajian di Pekanbaru Riau, Indonesia
Sri Hartati, Hairunnizam Wahid, Mohd Ali Mohd Noor
153 - 163
16 Prestasi Kutipan Serta Pematuhan Standard Prosedur Kutipan Zakat:
Kajian di Malaysia
Mohd Fisul Ismail, Hairunnizam Wahid, Mohd Ali Mohd Nor
164 - 175
17 Keberkesanan Pelaksanaan Ceramah Zakat Terhadap Kefahaman Serta
Amalan Membayar Zakat Perniagaan: Kajian di Sepang, Selangor
Siti Umairah Kamaruddin, Hairunnizam Wahid, Mohd Ali Mohd Noor,
Abdul Halim Abu Bakar
176 - 189
18 Factors Affecting Disclosure Practices of Annual Report Zakat
Institutions in Malaysia
Raedah Sapingi, Sherliza Puat Nelson, Siti Normala Sheikh Obid
190 - 199
19 Brotherhood Concept, Islamic Accountability Concept and Agency
Theory in Relation to Disclosure of Annual Report Zakat Institutions: A
Proposed Framework
Raedah Sapingi, Sherliza Puat Nelson, Siti Normala Sheikh Obid
200 - 210
20 Pembangunan Harta Aqar Zakat: Kajian Terhadap Model Pembangunan
Harta Aqar Majlis Agama Islam Negeri Johor
Mohd Azlan Bunasir, Hairunnizam Wahid
211 - 220
xi
TEMA 2 : PERBANKAN & KEWANGAN ISLAM
1
Faktor yang Mempengaruhi Penerimaan Perkhidmatan Perbankan Islam
di Selatan Thailand
Noorasikin Mohd Sidek, Shahida Shahimi, Latifa Bibi Musafar Hameed
251 - 264
2 Hubungan di Antara Kecenderungan Pengguna Perkhidmatan
Perbankan Islam, Niat Penarikan dan Penarikan Deposit
Siti Nor Asmath Wan Hassan, Aisyah Abdul Rahman, Azman Ismail
265 - 274
3 Risiko Tidak Patuh Syariah: Kajian di Hong Leong Islamic Bank
Berhad
Nur Maizatul Dina Mukhtar, S.Shahida, Aisyah Abdul Rahman
275 - 287
4 Insolvency Risk and Bankruptcy of Malaysian Islamic Banks: Full-
Fledged vs Islamic Subsidiaries
Nik Nurul Hidayah Nik Zainuddin, S.Shahida
288 - 298
5 Rebat Pembiayaan dalam Keseimbangan Kadar Fleksibeliti Keuntungan
Jualan Bertangguh
Muhamad Zuhaili Saiman, Ahmad Dahlan Salleh
299 - 307
6 Kajian Mengenai Tahap Persepsi Masyarakat Terhadap Pelan Takaful
Fatin Nabilah Musanif, Hendon Redzuan
308 - 319
7 Takaful Berkaitan Pelaburan: Penerimaan Masyarakat di Kuala
Terengganu
Nur Dhia Marsya Muhammad Najib
320 - 331
8 Kesahan Konstruk dan Kebolehpercayaan dalaman Pengukuran Tahap
Pengetahuan Takaful Mikro
Maisarah Mohd Shahrain, Rubayah Yakob, Hendon Redzuan
332 - 342
9 Faktor Penentu kepada Pulangan Pelaburan Unit Amanah Islam - Satu
Kajian Kes Terhadap Pelabur Dana Dali 1.
Zool Fazlee Nordin, Mohd Ali Mohd Noor, Hairunnizam Wahid
343 - 353
21 Zakat Contribution to National Income in Malaysia (1984-2015)
Nur Hidayah Anuar, Mohd. Ali Mohd Noor
221 - 229
22 Kawalan Dalaman Tadbir Urus Wakaf di Malaysia
Rabiatul Hasanah Mahmood, S.Shahida, Latifa Bibi Musafar Hameed
230 - 238
23 Waqf World Growth Foundation (WWGF): Tinjauan Awal Penubuhan
Hafizah Shamshuddin, Suhaili Alma`Amun
239 - 250
xii
10 Pelaburan Patuh Syariah di KWSP: Tular dan Persoalan yang Timbul
Mohd Syafiq Mat Nor, Suhaili Al Ma’amun
354 - 359
11 Factors Affecting Crowdfunding for Research in Islamic Finance and
Banking
Shofiyyah Moidin, Aisyah Abdul Rahman, Shifa Mohd Nor
360 - 368
12 Integrating Donation-Based Blockchain as Potential Source of Funds in
Islamic Microfinance
Nurusysyifa Datuk Haji Mohamad Nordin, Salina Hj. Kassim
369 - 376
13 Root Issues in Islamic Banking: Content Analysis of Reported Cases of
High Court in Malaysia
Nor Qathrunnada Kamarul Baharin, Mariani Abdul-Majid, Khairul
Akmaliah Adham
377 - 400
14 Inclusion of Islamic Socio Financial Institutions for the Unbankable
Hard Core Poor {A Model Worth Attention}
Magda Ismail A. Mohsin, Shaikh Hamzah Abdul Razak, Syed Othman
Alhabshi, Seyed Kazem Sadr
401 - 410
TEMA 3 : EKONOMI FISKAL, MONETARI & ANTARABANGSA
1
Sistem Matawang Bersandarkan Emas: Tinjauan Menurut Perspektif Al
Quran
Sa’diah Abdul Karim, Mohd Ali Mohd Noor
411 - 421
2 Reexamine of Twin Deficit Hypothesis: Malaysia Case Study
Ahmed M. Saidam, Tamat Sarmidi
422 - 433
3 The Relationship Between Financial Development and Monetary Policy
Effectiveness in Malaysia
Danie Eirieswanty Kamal Basa, Zulkefly Abdul Karim, Mohd Azlan
Shah Zaidi
434 - 441
4 Monetary Policy, Bank Ownership, and the Lending Channel: Evidence
from Banks in ASEAN Countries
Fazelina Sahul Hamid, Muhamed Zulkhibri
442 - 455
5 The Fragmentation in International Production, Financial Market
Openness and Output Correlation: Panel Evidence of Oecd and Briic
Economies
Norrana Khidil, Mohd Azlan Shah Zaidi, Zulkefly Abdul Karim
456 - 466
xiii
6 The Southeast Asia Analysis on Trade Openness Towards Economic
Growth
Nur Lalua Rashidah Mohd Rahsiad, Yong Yoke Chuan, Nurul Shakira
Zainal Abidin
467 - 472
7 Oil Price Shock and U.S. Dollar: Evidence from ASEAN and BRICS
Hadrry Rony
473 - 482
8 The Impacts of Malaysian Free Trade Agreements on Margins of Trade
Rashidi Said, Normaz Wana Ismail
483 - 492
9 A Nexus Between Intra-ASEAN FDI, Intra-ASEAN Exports and
Economic Growth of ASEAN-10: Evidence Using Panel Causality
Analysis
Wong Koi Nyen, Tan Bee Wah, Goh Soo Khoon
493 - 503
10 Digital Trade Related in Selected Asian Countries
Normaz Wana Ismail
504 - 510
11 Economic Effects of Export Tax on Malaysia’s Cessable Rubber
Medical Devices Export: A Gravity Model Approach
Lee Siu Ming, Radziah Adam, Ku’ Azam Tuan Lonik
12 Does Exchange Rate Important Determinant Affecting Export Demand?
Sarah Nursyazmin Mohamad Kamal, Normaz Wana Ismail, Norazwa
Mohamed Hariri
511 - 520
13 Do Sustainability Certifications Matter for Exporting Palm Oil
Companies?
S. Shahida, Hafizuddin-Syah B.A.M, Siti Hanisah Fuad
521 - 530
14 The Determinants of Foreign Direct Investment (FDI) Across Provinces
in ChinaA Panel ARDL Study
Ruan Meng Juan, Zulkefly Abdul Karim
531 - 545
15 Modelling The Volatility of International Tourism Demand and
Macroeconomic Variables
Kasmaroni Hj Makawi, Norlida Hanim Mohd Salleh, Sharmila
Thinagar
546 - 558
16 The Influence of Inbound Tourism for Education on Economic Growth
in Malaysia: A Macroeconomics Viewpoint
Chor Foon Tang, Yong Kang Cheah, Soo Yean Chua
559 - 567
17 Does Country with Multi-Ethnic, Multi-Linguistic and Multi-Religious
Society Induce Tourist Arrivals? Worldwide Evidence
Muzafar Shah Habibullah, Badariah Haji Din, Siow-Hooi, Tan
568 - 576
xiv
TEMA 4 : EKONOMI PEMBANGUNAN
1
Dilema Pengeluaran Makanan dengan Pemeliharaan Sumber Alam
dalam Pembangunan Lestari Islam
Nurul Suhada Ismail
577 - 582
2 Kesan Perbezaan Kadar Inflasi Terhadap Perbelanjaan Kumpulan
Utama Masyarakat di Malaysia
Mohd Khalid Ribuan, Mohd Ali Mohd Noor, Hairunnizam Wahid
583 - 595
3 The Sources of Cost of Living Pressure and an Expensive City to Live
in Malaysia Capital Cities: A Descriptive Analysis of Basic Needs
Budget for Middle Income Earners
Rusli Latimaha, Zakaria Bahari, Nor Asmat Ismail
596 - 606
4 Kos Sara Hidup: Pendapatan Rendah atau Taraf Hidup Meningkat
Mohd Aqmin Abdul Wahab, Hazrul Izuan Shahiri, Mustazar Mansur
607 - 621
5 Perceptions of Public University Students towards the Rising Cost of
Living in Malaysia
Zurina Kefeli
622 - 632
6 The Basic Needs Budget of Middle Income Earners in the Capital Cities
with a High Cost of Living in Malaysia using OLS Regression Analysis
Rusli Latimaha, Zakaria Bahari, Nor Asmat Ismail
633 - 641
7 Pengaruh Modal Sosial ke Atas Peningkatan Pendapatan Kumpulan Isi
Rumah B40 di Malaysia
Syahrin Suhaimee, Mohd Azlan Shah Zaidi, Mohd Adib Ismail
642 - 651
8 The Determinants of Housing Prices: An Empirical Study Based on
Provincial Panel Data in China
Yang Fan, Zulkefly Abdul Karim
652 - 665
9 Hubungan Antara Perubahan Harga Petrol dengan Jualan Kenderaan
Persendirian di Malaysia
Nizam Ahmat, Nor Ermawati Hussain
666 - 672
10 Kesan Cukai Korporat dan Zakat Perniagaan Terhadap Prestasi
Kewangan Industri Kecil dan Sederhana (IKS)
Sri Nooridayu Salleh, Rubayah Yakob, Aisyah Abdul Rahman
673 - 685
11 Explaining Poverty Persistence in Sabah: The Role of Economic
Growth and Public Policy
M. Niaz Asadullah, Jeron Joseph
686 - 696
xv
12 Penganggaran Kecekapan Teknikal dan Faktor Penentu Kecekapan pada
Perusahaan Kecil Sederhana Sektor Perdagangan dalam Penggunaan
Kredit Usaha Rakyat untuk Pengurangan Kemiskinan di Jawa Timur
Atik Purmiyati
697 - 709
13 Measuring Genuine Progress of Malaysia’s Economic Growth, 1986-
2015
Muhamad Azhan Mohd Nor, Jamal Othman
710 - 723
14 Analisis Impak Output Pengganda dan Rantaian Sektor Dalam NKEA
Malaysia
Florand Anak Jacob, Noorasiah Sulaiman
724 - 735
15 Privatization, An Alternative to Economic Growth in The Difficulties of
The State Budget; Indonesian Case
Syanti Dewi
736 - 743
16 The Impact of IQ on Globalization-Income Inequality Relationship
A.R Mazlina, Saifuzzaman Ibrahim, W.N.W Azman-Saini
744 - 751
17 Impak Modal Manusia dan Inovasi Terhadap Produktiviti Faktor
Keseluruhan (TFP) Industri Pembuatan Minyak Sawit di Malaysia
Naiimah Mohd Sofi , Noorasiah Sulaiman, Rahmah Ismail
18 Relative Social Standing – An Adaptation of Social Comparison Theory
in Explaining Economic Behaviour of Saving and Wealth Accumulation
Poh Boon Lian, Nor Ghani Md. Nor, Jamal Othman
752 - 765
19 Kemeruapan Kadar Pertukaran dan Pertumbuhan Ekonomi di Malaysia:
Analisis NARDL
Nur Idayu Ibrahim, Tamat Sarmidi, Roziana Baharin
766 - 775
20 The effect of islamic and conventional banking efficiency on economic
growth
Mohd Shawal Sidek, Mariani Abdul Majid, Azrina Abdullah Al-Hadi
776 - 787
TEMA 5 : EKONOMI BURUH & SUMBER MANUSIA
1
Education Level and Economic Growth: Study on High-Income Nations
in East Asia
Lai Wei Sieng, Ishak Yusoff
788 - 798
2 Economic Returns to Schooling in Malaysia: A Gender Analysis
Norlin Khalid, Rahmah Ismail, Wye Chung Khain, Hakimah Nur Ahmad
Hamidi, Nur Fakhzan Marwan
799 - 806
xvi
3 Unjuran Keperluan Tenaga Manusia dalam Sektor Perkhidmatan
Terpilih: Analisis Input-Output
Bawani Lelchumanan, Rahmah Ismail, Noorasiah Sulaiman
807 - 822
4 Potensi Tenaga Kerja dalam Sektor Hijau Malaysia: Analisis Input-
Output
Saidatul Akma Zakaria, Noorasiah Sulaiman
823 - 836
5 Keperluan Tenaga Kerja dan Rantaian Guna Tenaga dalam Sektor
Pertanian di Malaysia
Nur Syairah Ismail, Noorasiah Sulaiman, Rahmah Ismail
837 - 845
6 Penentu Kemampuan Pekerja dalam Sektor Pembuatan di Malaysia
Farisha Nadiah Mohd Shah, Rahmah Ismail, Wye Chung Khain
846 - 861
7 Penentu Kemampuan Pekerja dalam Sektor Perkhidmatan di Malaysia
Rabiatul Adawiyah Ismail, Wye Chung Khain, Rahmah Ismail
862 - 876
8 Ketaksamaan Pencapaian dalam Firma Bola Sepak: Analisis
Keseimbangan Bersaing Liga Super Malaysia dengan Kehadiran Buruh
Berkemahiran Tinggi
Zanareyah Salim, Hazrul Izuan Shahiri, Mustazar Mansur
877 - 890
9 Kaedah Penghargaan Sebagai Kaedah Pengurusan Motivasi Pekerja:
Analisis dari Perspektif Islam
Noor Hidayah Samsudin
891 - 896
10 Input-Output Analysis of Manpower Skills Requirement and Job
Generating Industries in Malaysia Services Sector
Mohd Shaiful Hizam Bin Johan, Noorasiah Sulaiman
897 - 905
TEMA 6 : EKONOMI PENGURUSAN & KEUSAHAWANAN
1
Entrepreneurial Marketing and Characteristics of Animation
Technopreneurs: The Mediating Role of Self-Efficacy
Hanis Syazwani Kamarudin, Mohar Yusof
906 - 915
2 Faktor Penglibatan Usahawan dalam Perusahaan Runcit di Sepang
Muhammad Fazli Razali, Suhaili Alma’amun
916 - 924
3 Small Medium Enterprises (SMEs)’ Harmony Culture in Indonesia
Syanti Dewi, Ishak Ramli
925 - 931
4 A Study on Role of Leadership and Green Technology towards
Malaysian Economy Growth
Selvi Narayanan, Soorianarayanan
932 - 937
xvii
5 Elemen-Elemen Persekitaran IPTA yang Menyumbang Kepada
Pemikiran Keusahawanan Pelajar
Armanurah Mohamad, Norashidah Hashim, Awanis Ku Ishak
938 - 945
6 Amalan Pengurusan Kewangan dalam Kalangan Usahawan PKS
Bumiputera
Anwar Nabi Alam, Halimah Harun
946 - 954
7 Peranan Aktiviti Integrasi Pertanian dalam Meningkatkan Produktiviti
Pekebun Kecil Kelapa Sawit
Nurul Atiqah Shahril, Mohd Adib Ismail, Muhammad Hakimi Mohd
Shafiai
955 - 965
8 Kejayaan Perniagaan dan Pencapaian Maqasid Al-Syariah dalam
Kalangan Usahawan Penerima Pembiayaan atau Geran Usahawan
MARA (GUM): Kajian di Negeri Sembilan
Shahzihan Mohamad @ Mohd Noor, Hairunnizam Wahid
966 - 978
9 Hubungan Antara Latarbelakang Pentadbir Masjid, Pengurusan
Kewangan dan Keaktifan Aktiviti Masjid : Kajian di Hulu Terengganu,
Terengganu
Huzaifah Sulong, Hairunnizam Wahid, Mohd Ali Mohd Noor
979 - 990
10 Perusahaan Sosial dalam Pendidikan: Kajian Terhadap Kompleks
Pendidikan Islam Bangi, Selangor
Zirwatul 'Isyqi Mohd Nazri, Hairunnizam Wahid
991 -
1001
11 Faktor Penentu Kejayaan Perniagaan dalam Kalangan Usahawan Orang
Asli: Kajian Perbandingan Antara Negeri Selangor dan Negeri Sembilan
Mohd Naim Abd Karim, Mohd Fadzli Che Rus, Hairunnizam Wahid
1002 -
1013
12 Keberkesanan Bantuan Geran Bimbingan Usahawan Orang Asli: Kajian
di Negeri Sembilan & Selangor
Mohd Fadzli Che Rus, Mohd Naim Abd Karim, Hairunnizam Wahid
1014 -
1027
13 Challenges to Sustainable Safeguarding Halal Food Raw Materials
Integrity
Mohd Helmi Ali, Norhidayah Suleiman
1028 -
1034
TEMA 7 : EKONOMI KEWANGAN & PERBANKAN
1
The Effect of Oil Price and US Factors Volatility on Metal Market
Volatility
Chan Weng, Zulkefly Abdul Karim, Norlin Khalid
1035 -
1047
xviii
2 Performance of Malaysian General Insurance Industry; From the Firm’s
Perspective
Nisaparma Anestya, Mustazar Mansur, Hazrul Izuan Shahiri
1048 -
1057
3 Prestasi Unit Amanah di Malaysia
Yasmin Azuddin, Hawati Janor, Hairunnizam Wahid
1058 -
1069
4 Perjanjian Perkongsian Trans-Pasifik (TPPA): Peluang dan Cabaran Ke
Atas Syarikat Unit Amanah Dd Malaysia
Sahudin Ma’anam @ Saat, Aisyah Abdul Rahman, Rosmah Mat Isa
1070 -
1081
5 Gelombang Penggabungan dan Pengambilalihan di Dunia dan Malaysia
Ria Amaliena Azamuddin, Mohd Hasimi Yaacob
1082 -
1087
6 The Impact of Bank Competition on Liquidity Risk: Comparison
between Conventional and Islamic Banking in Malaysia
Nur Aqilah Abdul Rahman, Aisyah Abdul Rahman, Nafisah Muhammed
1088 -
1098
7 Penentuan Kadar Faedah di Malaysia Menggunakan Pendekatan
Persamaan Peraturan Taylor
Abdul Karim Mhd Sarif, Norlin Khalid
1099 -
1109
8 Pengaruh Norma Subjektif dan Manfaat Tanggapan Kepada Niat
Melanggan Mikro Kredit: Sikap Sebagai Perantaraan (Mediator)
Muhammad Hakimi Mohd. Shafiai, Salmy Edawati Yaacob, Syahrul
Anuar Ali
1110 -
1123
9 Pembiayaan Kos Rawatan Pesakit Kanser Melalui Dana Sadaqah
Crowdfunding: Kajian Kes di Terengganu
Siti Nur Fatin Atirah Rosli, Hairunnizam Wahid, Mohd Ali Mohd Nor
1124 -
1138
10 Portfolio Returns’ Characteristics in Indonesia During The Global Crisis
Ishak Ramli
1139 -
1148
11 The Functional Expense Reporting Practice Among Non-Profit
Organisations
Noor Raudhiah Abu Bakar, Teh Suhaila Tajuddin, Norlia Abdul Karim,
Ridzwana Mohd Said
1149 -
1158
TEMA 8 : ISU-ISU LAIN DALAM EKONOMI
1
Kesedaran Masyarakat Islam Terhadap Penggunaan e-Fidyah dalam
Urusan Pembayaran Fidyah di MAINJ: Kajian di Muar, Johor
Muhammad Shukri Ab Ghani, Hairunnizam Wahid, Mohd Ali Mohd
Noor
1159 -
1171
xix
2 Pindaan Akta GSA (2002) dan Cadangan Model Pembahagian Harta
Pusaka Tanah Rancangan Felda
Noorizan Mohamed Hasnan, Hairunnizam Wahid, Mohd Zamro Muda,
Mohd Yassin Mohd Yusuf
1172 -
1180
3 Perbelanjaan Kesihatan dan Penuaan Populasi: Analisis Empirik
menggunakan Pendekatan Autoregresi Susulan Teragih
Suhaila Saad, Roziana Baharin
1181 -
1188
4 Multi-Factor Crime Activities in Malaysia: Further Evidence from
Bounds Testing of Level Relationships and Granger Non-Causality
Dullah Mulok, Mori Kogid, Rozilee Asid, Jaratin Lily
1189 -
1198
5 Gelagat Tabungan dan Tahap Pengetahuan Pembeli Rumah Terhadap
Proses Kelayakan Pembiayaan Perumahan: Kajian di Lembah Klang
Eh Run Eh Noi, Hairunnizam Wahid
1199 -
1209
6 The Economic Valuation of Environmental Resources in Malaysia: A
Case Study of Taman Tasik Cempaka in Bandar Baru Bangi
Mohd Syauqi Nazmi, Muhammad Taufiqurrahman Ramli, Nik Nor
Rahimah Nik Ab Rahim
1210 -
1217
7 Prospects, Demand-Supply Mismatch of Green or Sustainable Investing
in Malaysia
Raymond Ling Leh Bin, Aye Aye Khin
1218 -
1226
8 Kajian Impak Pembangunan Semula Tebingan Sungai di Malaysia
Azlina Md. Yassin, Haryati Shafii
1227 -
1234
9 Pembangunan Penunjuk dan Indeks Kualiti Hidup Masyarakat Luar
Bandar untuk Kesejahteraan Hidup dan Kelestarian Alam Sekitar
Haryati Shafii, Azlina Md Yasin, Nursyikin Miskam
1235 -
1245
xx
KATA PENGANTAR / PREFACE
Dengan Nama Allah S.W.T. yang Maha Pengasih lagi Maha Penyayang. Segala Puja
dan puji hanya Bagi-Nya Tuhan sekalian alam. Selawat dan salam buat junjungan
Nabi Muhammad S.A.W., Rasul akhir zaman.
Alhamdulillah, rasa syukur dirafakkan kepada Allah S.W.T. kerana dengan
keizinan-Nya jua Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia dapat
disempurnakan penerbitannya bersempena PERKEM Ke – 12 2017 yang berlangsung
di Universiti Kebangsaan Malaysia dan Hotel Bangi-Putrajaya, Selangor.
Tujuan penerbitan prosiding ini adalah sebagai bahan bacaan dan rujukan
kepada peserta PERKEM Ke – 12 2017 dan juga kepada yang tidak berkesempatan
untuk menghadiri persidangan kali ini. Persidangan ini merupakan acara tahunan
Pusat Pengajian Ekonomi, Fakulti Ekonomi dan Pengurusan, UKM. Ia memberi ruang
kepada para penyelidik, pembuat dasar dan individu membentangkan hasil
penyelidikan masing-masing dan berbincang mengenai isu semasa berkaitan ekonomi
Malaysia secara khususnya.
Tema PERKEM kali ini adalah ‘Kelestarian Pembangunan Ekonomi: Ke arah
Transformasi Dasar yang Holistik, Inklusif dan Futuristik’. Tema ini menyokong
usaha dalam merealisasikan Malaysia sebagai sebuah negara ekonomi berpendapatan
tinggi melangkaui wawasan 2020 dan ke arah TN 2050. Bagi mencapai sasaran
tersebut, perkembangan ekonomi dan transformasi dasar yang digariskan perlu
berlaku secara holistik, keterangkuman kekayaan dan keterangkuman pertumbuhan
tanpa mengabaikan semua golongan sasaran serta transformasi dasar yang bersifat
futuristik yang mengetengahkan peranan belia dan golongan muda sebagai pelapis di
masa akan datang.
Sebanyak 122 kertas kerja telah dikumpulkan dan 105 daripadanya dimuatkan
dalam prosiding ini yang disusun berdasarkan sesi pembentangan dan tema-tema yang
ditentukan. Tema-tema tersebut disusun dalam beberapa tema umum berasaskan
bidang kajian. Ia meliputi i) Ekonomi Islam: Zakat & Wakaf, ii) Perbankan &
Kewangan Islam, iii) Ekonomi Fiskal, Monetari & Antarabangsa, iv) Ekonomi
Pembangunan, v) Ekonomi Buruh & Sumber Manusia, vi) Ekonomi Pengurusan &
Keusahawanan, vii) Ekonomi Kewangan & Perbankan viii) Isu-isu Lain Dalam
Ekonomi. Kepelbagaian tema dan bidang ekonomi yang dibincangkan dapat memberi
peluang yang seluasnya kepada peserta persidangan dan pembaca untuk menatapi
pelbagai hasil penyelidikan dan penemuan baharu. Dapatan ini amat bermanfaat
kepada penggubal dasar dan pengkaji akan datang.
Semoga prosiding ini dapat memberi manfaat kepada negara dan bangsa.
Sekian,terima kasih
PROSIDING PERKEM 12, (2017) 108 - 118
ISSN: 2231-962X
Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia ke-12 (PERKEM 12)
"Kelestarian Pembangunan Ekonomi: Ke arah Transformasi Dasar yang Holistik, Inklusif dan Futuristik"
Hotel Bangi-Putrajaya, Bandar Baru Bangi, Selangor, 12 - 13 September 2017
Persepsi Masyarakat Islam Terhadap Agihan Zakat oleh Tabung Baitulmal Sarawak
(TBS) dan Peranan Medium Promosi: Kajian di Bintulu, Sarawak
ABDUL HAYY HAZIQ BIN MOHAMAD
Pusat Pengajian Ekonomi
Fakulti Ekonomi dan Pengurusan
Universiti Kebangsaan Malaysia
E-mail: [email protected]
HAIRUNNIZAM WAHID
Pusat Pengajian Ekonomi
Fakulti Ekonomi dan Pengurusan
Universiti Kebangsaan Malaysia
E-mail: [email protected]
ABSTRAK
Kewujudan media sosial yang baru telah memudahkan segala maklumat berkenaan institusi Islam diakses dan ada
sesetengah pihak telah menggunakan medium ini untuk menyampaikan pandangan dan maklum balas kepada pihak
berkenaan. Namun begitu masalah yang timbul ialah tidak semua maklumat yang diperolehi adalah sahih yang
memungkinkan wujudnya persepsi masyarakat yang negatif terhadap institusi zakat. Objektif kajian ini akan mengkaji
persepsi masyarakat Islam terhadap institusi zakat di Bintulu dalam mengagihkan zakat dan perkaitannya dengan peranan
medium promosi yang telah digunakan oleh institusi tersebut. Sampel kajian ini adalah masyarakat Islam yang membayar
zakat di Tabung Baitulmal Sarawak (TBS) khususnya di daerah Bintulu dan seramai 70 orang responden dipilih secara
rawak dengan menggunakan kaedah analisis data melalui ujian regresi logistik. Hasil kajian mendapati majoriti masyarakat
Islam di Bintulu amat bersetuju TBS telah memainkan peranan yang penting dalam mengagihkan zakat dan medium utama
yang mereka kerap mendapat maklumat zakat adalah melalui website dan ceramah. Beberapa cadangan dan implikasi
dasar turut dibincangkan dalam kajian ini antaranya memperluaskan penyebaran maklumat dengan berkesan iaitu melalu
kaedah promosi seperti televisyen, radio, media sosial rangkaian internet seperti laman web rasmi dan laman sosial popular
seperti “facebook”.
Kata Kunci : Tabung Baitulmal Sarawak (TBS), persepsi masyarakat, medium promosi
ABSTRACT
The existence of a new social media has made it easier for information on Islamic institutions to be accessed and some have
used this medium to convey their views and feedback to the parties. However, the problem arises is that not all the
information obtained is valid that permits the negative perception of zakat institutions. The objective of this study is to
examine the perception of the Islamic community at Bintulu on the zakat institution in distributing zakat and its relation to
the role of promotion medium used by the institution. The sample of this study was the Islamic community who paid zakat at
Tabung Baitulmal Sarawak (TBS) especially in Bintulu district and 70 respondents were randomly selected by using data
analysis method through logistic regression test. The findings show that majority of the Muslim community in Bintulu
strongly agreed that TBS had played an important role in distributing zakat and the primary medium that they regularly
received zakat information was through the website and program talks.some suggestions and policy implications are also
discussed in this study, among others, to expand the dissemination of information effectively through promotional methods
such as television, radio, social media, internet network such as official websites and the most popular social sites such as
“facebook”.
Keywords : Sarawak Baitulmal Fund (FFB), community perception, promotion medium
PENGENALAN
Zakat merupakan rukun Islam ketiga yang wajib ditunaikan oleh setiap orang Islam yang berkemampuan dan cukup syarat.
Zakat menjadi suatu tonggak ekonomi umat Islam bagi membantu meringgankan beban kepada para asnaf. Menjelang zaman
Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia Ke-12 2017 109
millinium, serba canggih dan moden, arus pembangunan di Malaysia turut berkembang pesat. Justeru, perkembangan
teknologi dan peningkatan struktur ekonomi yang pelbagai mengakibatkan peningkatan kos hidup semakin meningkat saban
tahun.
Keratan dada akhbar turut berbicara tentang ramalan kos hidup yang dijangka meningkat menjelang tahun 2017.
Gabungan Persatuan Pengguna Malaysia (FOMCA) telah menjangkakan bahawa kos sara hidup pada tahun ini mengalami
peningkatan disebabkan oleh peningkatan tingkat harga umum barangan di pasaran. Bahkan terdapat beberapa fakta ekonomi
yang menjangkakan akan berlaku peningkatan inflasi yang tidak normal di Malaysia pada tahun ini. Ini dibuktikan dengan
data yang telah dikeluarkan oleh Bank Negara Malaysia (BNM) menunjukkan pada tahun 2016, purata inflasi di Malaysia
adalah 2.1 peratus. (Bank Negara Malaysia, 2017) Namun begitu data telah menunjukkan berlaku peningkatan inflasi (harga
pengguna) yang agak tinggi iaitu 5.1 peratus pada Mac tahun 2017. Hal ini merupakan kejutan inflasi yang tinggi dan
merupakan kadar inflasi paling tinggi Malaysia telah direkodkan semenjak 8 tahun dahulu (Trading Economics, 2017).
Orang Islam memandang zakat adalah suatu peluang yang jelas bagi membantu golongan ansaf yang semakin
terbeban dengan tekanan ekonomi hari ini. Bahkan syariat zakat telah digariskan untuk membina masyarakat yang saling
bantu membantu sesama saudara Islam yang memerlukan di samping mendidik masyarakat supaya bertanggungjawab
terhadap golongan yang kurang berkemampuan serta menghilangkan sifat kikir dalam diri. Bahkan hikmah dalam syariat
zakat juga melimpah kepada golongan ansaf, iaitu merasa kasih sayang sesama saudara Islam dan menghapuskan sifat dengki
dan iri hati terhadap orang yang kaya dan berkemampuan. Dalil bahawasanya Islam menjelaskan tentang perintah Allah
untuk umat Islam yang berkemampuan mengeluarkan harta zakat terdapat dalam surah At-Taubat ayat 103 yang bermaksud:
"Ambillah zakat dari sebagian harta mereka, dengan zakat itu kamu membersihkan dan mensucikan mereka
dan berdoalah untuk mereka. Sesungguhnya doa kamu itu (menjadi) ketentraman jiwa bagi mereka. Dan Alloh
maha mendengar lagi maha mengetahui".
Sejarah zaman Rasulullah SAW, amalan mengutip harta zakat dilakukan oleh sahabat yang amanah menjaga
pungutan zakat, antara Abu Huzaifah Al-yaman RA, Juhaim Ash-Shalt RA dan Mu’az bin Jabal RA manakala Zubair bin
Al-awwam RA telah diamanahkan sebagai pencatat harta zakat yang telah dikumpulkan pada waktu tersebut. Sejak zaman
itu, agama Islam semakin berkembang luas dan memerlukan kepada sistem pengurusan zakat yang lebih teratur dimana pada
zaman khalifah Abu Bakar As-Siddiq RA telah mewujudkan satu sistem pengurusan baitulmal yang lebih sistematik. Di
Malaysia, pada masa kini telah mengamalkan sistem pengurusan dan pentadbiran yang sistematik seiring dengan peredaran
zaman yang moden. Kutipan zakat pada masa kini telah mempunyai kemudahan teknologi online untuk memudahkan umat
Islam membayar zakat dengan mudah dan pantas kepada baitulmal. Contohnya terdapat kemudahan membayar zakat
pendapatan melalui transaksi bank secara online menggunakan gajet seperti telefon pintar dan komputer. Namun sebaliknya,
teknologi moden juga memberi kesan penyebaran pelbagai maklumat negatif melalui media sosial secara online juga dan ia
sangat mudah dan pantas melalui jaringan internet disebarkan semudah ‘bagai dihujung jari’ sahaja. Persoalannya apakah
reaksi masyarakat daripada maklumat negatif berkenaan pengurusan dana zakat yang telah disebarkan secara online tersebut.
Bahkan terdapat pelbagai bahan media cetak yang membawa notasi negatif terus menjadi bahan viral dan berkembang
dengan cepat daripada individu ke individu yang lain. Antara maklumat negatif tersebut ialah berkenaan ketidaktelusan
agihan zakat oleh pihak baitulmal yang diberi kuasa menguruskan zakat. Masalahnya masyarakat pula gagal untuk menilai
terlebih ketelusan dan kesahihan maklumat tersebut sama ada ia adalah benar mahupun palsu. Namun maklumat yang
sebenar kejayaan pengagihan zakat oleh institusi zakat tidak pula diperkirakan. Hal terbukti dalam kajian ini setelah terdapat
ruang komen menyatakan pihak zakat tidak telus. Namun pelbagai usaha pihak Tabung Baitulmal Sarawak (TBS) dalam
memegang amanah diberi antaranya telah berjaya besar membiayai ramai pelajar-pelajar melanjutkan pelajaran ke peringkat
tinggi di pusat-pusat Pengajian Tinggi Islam di dalam dan di luar negeri, di samping membantu dalam perkara-perkara
kebajikan dan keagamaan dalam kalangan umat Islam di Sarawak. (Tabung Baitulmal Sarawak, 2013). Kutipan zakat dibuat
telah oleh amil diserahkan kepada Tabung Baitulmal Sarawak (TBS) agar membolehkan zakat diagihkan dengan lebih adil,
teratur dan sistematik. Maka, secara jelas persoalan kajian ini ialah apakah persepsi masyarakat di Bintulu terhadap TBS
dalam aspek pengurusan agihan zakat. Adakah masyarakat berpuas hati dengan pengurusan oleh TBS dalam menguruskan
harta punggutan zakat untuk diagihkan kepada asnaf.
Justeru kajian ini akan mengkaji (1) menganalisis kepatuhan masyarakat Islam membayar zakat harta kepada TBS
(2) menganalisis persepsi masyarakat terhadap aspek pengagihan zakat oleh TBS (3) menganalisis faktor penentu daripada
aspek pengagihan zakat terhadap kepatuhan membayar zakat harta. Secara relatifnya, kajian ini akan mengkaji persepsi dan
pandangan terkini masyarakat Islam di Bintulu, Sarawak terhadap TBS. TBS telah ditubuhkan oleh kerajaan negeri Sarawak
pada tahun 1984 di bawah Ordinan Majlis Islam Sarawak (pemerbadanan) pindaan 1984, dan berperanan sebagai pihak yang
bertanggungjawab dalam pengurusan zakat,wakaf dan sedekah di negeri Sarawak. Harapan besar umat Islam di Sarawak
sebaik sahaja mencapai kemerdekaan melalui Malaysia pada tahun 1963 adalah untuk melihat peningkatan dan kebangkitan
syariat Islam di tanah bekas jajahan Brooke ini. TBS sebenarnya telah ditubuhkan pada tahun 1966 melalui Undang-Undang
Zakat 1966 atas usaha YAB Pehin Sri Haji Abdul Taib Mahmud. Pada masa zaman tersebut masih dikenali sebagai Tabung
Zakat dan Fitrah sebelum ditukarkan kepada TBS. Pihak pemerintah telah mengarahkan institusi yang bertanggungjawab
untuk menguruskan zakat bagi sesebuah negara, dan dalam konteks Malaysia, rakyat perlulah mematuhi perintah tersebut
110 Abdul Hayy Haziq Mohamad, Hairunnizam Wahid
dengan membayar zakat kepada institusi yang telah ditetapkan oleh pemerintah. (irsyad al-fatwa ke-95: hukum membayar
zakat kepada pemerintah, 2015). Ini Berdasarkan hadis Nabi SAW yang bermaksud,
“wajib atas seorang Muslim untuk mendengar dan taat (kepada penguasa) pada perkara yang ia sukai dan
tidak sukai, kecuali jika diperintahkan berbuat maksiat, jika diperintahkan berbuat maksiat, maka tidak boleh
mendengar dan tidak boleh boleh buat taat”.
Riwayat al-Bukhari (7144) dan Muslim (1839)
KAJIAN LEPAS
Sistem zakat pada peringkat permulaan pelaksanaannya di Malaysia dipercayai bermula dalam bentuk tidak formal dimana
bayaran zakat pada zaman sebelum penjajah berlaku di kalangan petani yang menumpukan kepada usaha tanaman padi.
Hasil zakat diberi kepada tok guru, ustaz atau imam untuk menguruskan pengagihan zakat dimana ia dilakukan secara
langsung kepada golongan fakir dan miskin yang terdapat di kampung masing-masing. Namun selepas Malaysia merdeka,
satu bentuk organisasi menguruskan halehwal agama Islam secara formal telah dibentuk dinamakan Majlis Agama Islam
dan Adat Istiadat Orang Melayu di setiap negeri bagi mentadbir perkara-perkara yang berkaitan dengan hal ehwal agama
Islam dan adat istiadat orang melayu. Majlis ini terletak dibawah naungan sultan atau raja di negeri masing-masing. Struktur
pentadbiran ini berkekalan sehingga masa kini dengan sedikit perubahan dan perbezaan di antara satu negeri dengan negeri
yang lain.
Terdapat banyak kajian lepas yang memperlihatkan sistem zakat dari sudut perspektif dan kebanyakan tertumpu
kepada aspek kutipan dan agihan zakat serta strategi untuk meningkatkan keberkesanan kutipan dan agihan zakat. Antara
kajian yang dijalankan ialah kajian tenteng potensi pembayaran dan kutipan zakat di Malaysia (Abdul Hakim, 2010), kajian
pengagihan zakat kepada lapan asnaf: kajian di Malaysia (Hairunnizam et.al, 2009), persepsi amil dan penerimaan zakat
terhadap pemantapan sistem zakat dan cukai ke arah kemajuan ekonomi ummah (Patmawati, 2007), dan kajian tentang
penerimaan dan tanggapan masyarakat terhadap sumber zakat yang diiktiraf (Sanep & Hairunnizam, 2005). Rujukan kajian
tersebut memperlihatkan meningkatkan kesedaran masyarakat tentang tanggungjawab umat Islam dalam membantu
golongan ansaf.
Terdapat juga kajian tentang kepuasan dan keyakinan masyarakat terdapat institusi zakat, Namun tidak banyak
dijalankan. Kajian yang mengkaji persepsi amil dan penerima zakat terhadap melokalisasikan pengagihan zakat
(Hairunnizam et. al, 2010). Selain itu, terdapat kajian yang dijalankan oleh (Sanep & Hairunnizam, 2005) tentang persepsi
masyarakat terhadap agihan zakat dan kesannya ke atas pembayaran zakat berlaku kerana faktor agihan zakat yang tidak
memuaskan hati pembayar zakat. Dalam kajian tersebut dibuktikan, bahawa sikap kepatuhan masyarakat membayar kat
bergantung pada persepsi masyarakat terhadap pengagihan zakat. Hal ini menjelaskan penting insitusi zakat memberikan
penerangan yang jelas tentng pengagihan zakat dilakukan secara adil dan saksama tanpa bersikap pilih bulu. Terdapat juga,
kajian Kes dibuat dari kalangan kakitangan Universiti Kebangsaan Malaysia berkenaan indek keyakinan terhadap Lembaga
Zakaat Selangor (LZS) oleh (Iman dan Sanep, 2011) memberikan implikasi bagi meningkatkan taraf keyakinan masyarakat
terhadap LZS sekiranya sistem pengurusan agihan ditambahbaikkan,
Kajian tentang isu persepsi masyarakat terhadap keberkesanan Majlis Agama Islam Negeri (MAIN) oleh (Anuar,
2008) telah mengkaji faktor yang menurunkan kadar kutipan zakat oleh pusat zakat disebab oleh sikap masyarakat yang
melakukan pembayaran terus kepada asnaf. Hal ini kerana kebanyakkan masyarakat masih kurang arif pengagihan yang
dilaksanakan oleh MAIN. Mengikut pandangan Mazhab Syafie, sekiranya pembayar zakat hendak mengagihan zakat secara
terus kepada asnaf, hendaklah memberi kepada lapan golongan asnaf. Namun, sekiranya masyarakat membayar kepada
pihak yang diberikan kuasa mengutip zakat seperti baitulmal atau pusat zakat negeri masing-masing, tanggungjawab mencari
asnaf tidak lagi ditanggung oleh masyarakat. Maka, pembahagian agihan zakat akan menjadi lebih sistematik dan teratur
sekiranya masyarakat membayar kepada institusi zakat.
Kajian-kajian tersebut bertujuan untuk meningkatkan kesedaran masyarakat terhadap kewajipan berzakat agar
jumlah kutipan zakat dapat dipertingkatkan seterusnya menambahbaik aspek kualiti hidup asnaf zakat terutamanya golongan
fakir dan miskin dengan meningkatkan agihan zakat serta menyediakan pelbagai bantuan kepada mereka. Kajian terhadap
tahap kepuasan dan keyakinan masyarakat terhadap institusi zakat masih kurang dilakukan (Radiah, Hairunnizam, dan sanep,
2010). Walau bagimanapun, terdapat kajian tentang persepsi amil dan penerima zakat terhadap cadangan pandangan
melokalisasikan pengagihan zakat yang antaranya bertujuan meningkatkan tahap kecekapan dan kualiti pengagihan zakat.
(Hairunnizam, Radiah, 2010).
METODOLOGI KAJIAN
Kaedah Pensampelan: Maklumat dan data kajian ini diperolehi melalui soal selidik yang diedar kepada penduduk Islam di
daerah Bintulu, Sarawak yang terdiri daripada pelbagai latar belakang kaum dan umur berasaskan data kolektif soalan
daripada responden setempat. Sampel kajian ini dipilih secara rawak dalam kalangan penduduk di daerah Bintulu, Sarawak.
Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia Ke-12 2017 111
Sebanyak 110 borang soal selidik telah diedarkan dan hanya hanya 70 borang soal selidik yang sesuai untuk dianalisis.
Namun bilangan 70 orang ini sudah memadai untuk mewakili populasi penduduk Islam di bintulu. Merujuk kepada jumlah
keseluruhan penduduk bintulu pada tahun 2000 tanpa mengira bangsa dan agama ialah 142400 orang. (Lembaga Kemajuan
Bintulu, 2017). Kajian ini menghadapi sedikit kesukaran untuk mengumpulkan responden kerana umat Islam di Bintulu
ialah golongan minoriti berbanding penduduk yang beragama lain. Kesukaran juga berlaku dalam menjawab soal selidik
kerana faktor tahap pendidikan yang rendah dalam kalangan masyarakat Islam tersebut. Terdapat situasi di mana, borang
soal selidik diberi kepada golongan bukan Islam kerana kekeliruan mencari responden beragama Islam dan di masa yang
sama berkelayakan untuk membayar zakat.
Spesifikasi Model & Kaedah Analisis Data: Kajian ini akan menggunakan pelbagai kaedah analisis data termasuklah
analisis secara diskriptif dalam menganalisis respons persespsi dikalangan masyarakat Bintulu. Ujian regresi logistik juga
akan dilakukan untuk menguji kebarangkalian faktor mempengaruhi presepsi masyarakat Bintulu membayar zakat
pendapatan. Terdapat 3 Model akan dibentuk dengan pemboleh ubah bersandar berbentuk binari iaitu (1) sama ada
membayar zakat harta atau sebaliknya; (2) sama ada berpuas hati perkhidmatan TBS; (3) sama ada membayar zakat harta
dan berpuas hati perkhidmatan TBS serentak atau sebaliknya. Model yang dianggarkan secara umumnya adalah seperti
berikut:
Pi = E (Y=1 | X) = 1 / (1+e-Z) (1)
Yang mana Pi adalah kebarangkalian Y=1 untuk responden yang (1) membayar zakat harta; (2) berpuas hati
perkhidmatan TBS; (3) membayar dan berpuas hati secara serentak Y=1 untuk responden yang membayar; dan Y=0 bagi
responden yang sebaliknya untuk ketiga-tiga model. Berdasarkan persamaan (1), kajian ini akan menguji beberapa pemboleh
ubah yang dijangka mempengaruhi Pi seperti berikut:
Zi = β0 + β1X1 + β2X2 + β3X3 + … + βiXi (2)
Dimana Zi adalah satu fungsi f(X) dengan X adalah pemboleh ubah bebas yang dijangka mempengaruhi
pembolehubah bersandar iaitu faktor pembasmian kemiskinan asnaf, faktor perbelanjaan wang zakat, faktor agihan kepada
semua asnaf zakat, faktor perubahan taraf sosioekomi asnaf, dan faktor kaedah agihan yang komprehensif.
Kesemua konstruk ini adalah berbentuk skala likert bernilai 1 iaitu sangat tidak setuju hingga nilai 5 iaitu sangat
setuju. Kajian ini akan mengadaptasi kajian measuring ESL students reading strategies. (Mokhtari, K., & Sheorey, R, 2002),
dalam membentuk tahap kepuashatian responden iaitu nilai min di bawah 2.4 adalah tahap kepuashatian rendah, nilai antara
2.5 hingga 3.4 adalah sederhana dan nilai min melebihi 3.5 adalah tahap kepuashatian yang tinggi. Manakala, kaedah analisis
data bagi analisis ini adalah menggunakan teknik analisis secara diskriptif untuk menjawab objektif kajian iaitu
menggunakan nilai min, peratusan dan nilai ralat piawai.
HASIL KAJIAN
Latar belakang responden: Majoriti responden adalah lelaki (65.7%) berbanding responden perempuan (34.3%). Umur
20 sehingga 30 tahun (42.9%) adalah responden majoriti, manakala umur yang paling minimum responden berumur 50 tahun
ke atas (4.3%). Bagi status perkahwinan, responden yang berkahwin adalah majoriti (65.7%), dan aliran belajar sekolah
menengah yang bukan agama adalah mojoriti (90%). Majoriti bidang sektor pekerjaan ialah swasta (57.1%), bagi pendapatan
bulanan pulak majoriti ialah RM1,001 sehingga RM3,000 (53.1%). (Lihat Jadual 1)
Perbandingan responden membayar zakat harta: Hasil kajian mendapati majoriti responden yang tidak membayar zakat
harta iaitu seramai 41 orang (58.6%) berbanding responden yang membayar zakat harta seramai 29 orang (41.4%). Namun
apa yang menariknya ialah mengkaji pola kecenderungan masyarakat di Bintulu yang (1) ekstrim bayar zakat dan puas hati
perkhidmatan TBS dalam menguruskan zakat dan (2) ekstrim tidak membayar zakat harta dan tidak berpuas hati
perkhidmatan oleh TBS dalam menguruskan zakat. Daripada kelompok responden tersebut, kecenderungan responden yang
membayar zakat harta dan responden yang berpuas hati perkhidmatan TBS secara serentak adalah hanya seramai 15 orang
yang mewakili keseluruhan responden sebanyak 51.7 peratus. Manakala kelompok responden yang tidak membayar zakat
dan kurang mempercayai TBS dalam mengagihkan wang zakat adalah seramai 24 orang daripada keseluruhan responden
iaitu sebanyak 58.5 peratus. Ini menunjukkan kes ekstrim kecenderungan masyarakat di Bintulu yang dilihat masih
mempunyai persepsi yang negatif terhadap TBS yang memungkinkan mereka tidak membayar zakat atau bertindak
membayar zakat secara tidak formal iaitu kepada asnaf. (lihat Jadual 2)
Faktor pengurusan agihan zakat oleh TBS: Terdapat 5 faktor yang dikaji iaitu pembasmian kemiskinan asnaf,
perbelanjaan wang zakat, agihan kepada semua asnaf zakat, perubahan taraf sosioekomi asnaf, dan kaedah agihan yang
komprehensif. Min setiap faktor dinilai untuk dijadikan rujukan tahap kepuasan responden: iaitu bagi min 3.5 dan ke atas
112 Abdul Hayy Haziq Mohamad, Hairunnizam Wahid
adalah tahap kepuasan yang tinggi, nilai min 2.5 hingga nilai min 3.49 adalah tahap kepuasan yang sederhana, dan nilai min
2.4 dan ke bawah dinilai sebagai tahap kepuasan yang rendah. Kajian telah mendapati nilai tahap kepuasan yang tinggi
berlaku kepada faktor pembasmian kemiskinan (3.64%), faktor perbelanjaan wang zakat (3.75%), dan faktor agihan kepada
semua asnaf zakat (3.88%). Manakala, faktor yang dinilai berada pada tahap kepuasan sederhana adalah faktor agihan kepada
semua asnaf zakat (3.31%) dan faktor kaedah agihan yang komprehensif (3.26%). Namun begitu secara keseluruhannya,
nilai min keseluruhan kesemua faktor pengurusan agihan zakat oleh TBS ialah pada tahap yang tinggi (3.57%). Namun
begitu kajian ini mendapati terdapat dua faktor yang mempunyai nilai min di tahap sederhana iaitu (1) faktor perubahan taraf
sosioekonomi asnaf; dan (2) faktor kaedah agihan yang komprehensif dimana nilai min masing-masing ialah 3.31 dan 3.26.
Ini menunjukkan terdapat kemungkinan segelintir responden yang masih kurang mempunyai maklumat yang lengkap
berkenaan segala program dan mekanisme agihan zakat terhadap golongan asnaf yang layak menerima wang zakat serta
kesan perubahan taraf sosioekonomi asnaf terutamanya asnaf fakir dan miskin. (Rujuk Jadual 3)
Ujian Regresi Logistik Persepsi Masyarakat terhadap TBS
Selanjutnya kajian ini akan mengkaji kebarangkalian faktor penentu yang signifikan mempengaruhi persepsi pengurusan
zakat oleh TBS. Faktor penentu tersebut akan dimasukkan ke dalam model regresi logistik sebagai pembolehubah bebas
(independent variable) iaitu (1) pembasmian kemiskinan asnaf, (2) perbelanjaan wang zakat, (3) agihan kepada semua asnaf
zakat, (4) perubahan taraf sosioekomi asnaf, dan (5) kaedah agihan yang komprehensif. Jadual 4 adalah hasil regresi kajian
terhadap 3 model yang telah dibentuk menggunakan analisis regresi binomial logistik.
Ujian padanan model: Di Model 1, pembolehubah bersandar ialah responden membayar zakat harta dan sebaliknya,
menunjukkan peratusan betul keseluruhan ialah 76.8 peratus betul menunjukkan model ini adalah aras kesahan benar yang
tinggi melebihi 50 peratus (Jadual 4). Model ini juga mendapati pembolehubah bersandar yang diterangkan oleh
pembolehubah bebas sebanyak 20 peratus digambarkan oleh Cox & Snell (R2 = 0.20) dan 27 peratus ditunjukkan oleh
Nagelkerke (R2= 0.27). Selanjutnya ujian padanan model telah dilakukan menggunakan ujian chi-square Hosmer dan
Lemeshow menunjukkan nilai bersamaan 3.64 (df=5) dan tidak signifikan. Ini bermakna model ini mempunyai padanan
model yang baik. (lihat Jadual 5). Di Model II, pembolehubah bersandar ialah responden berpuashati perkhidmatan
pengurusan zakat oleh TBS dan sebaliknya, menunjukkan peratusan betul keseluruhan ialah 73.5 peratus betul menunjukkan
model ini adalah aras kesahan benar yang tinggi melebihi 50 peratus (Jadual 4). Model ini juga mendapati pembolehubah
bersandar yang diterangkan oleh pembolehubah bebas sebanyak 34 peratus digambarkan oleh Cox & Snell (R2 = 0.34) dan
45 peratus ditunjukkan oleh Nagelkerke (R2= 0.45). Selanjutnya ujian padanan model telah dilakukan menggunakan ujian
chi-square Hosmer dan Lemeshow menunjukkan nilai bersamaan 7.08 (df=5) dan tidak signifikan. Ini bermakna model ini
mempunyai padanan model yang baik. (lihat Jadual 5). Di Model III, pembolehubah bersandar ialah responden membayar
zakat harta dan berpuashati perkhidmatan pengurusan zakat oleh TBS dan sebaliknya, menunjukkan peratusan betul
keseluruhan ialah 75.4 peratus betul menunjukkan model ini adalah aras kesahan benar yang tinggi melebihi 50 peratus
(Jadual 4). Model ini juga mendapati pembolehubah bersandar yang diterangkan oleh pembolehubah bebas sebanyak 13
peratus digambarkan oleh Cox & Snell (R2 = 0.13) dan 20 peratus ditunjukkan oleh Nagelkerke (R2= 0.20). Selanjutnya ujian
padanan model telah dilakukan menggunakan ujian chi-square Hosmer dan Lemeshow menunjukkan nilai bersamaan 6.73
(df=5) dan tidak signifikan. Ini bermakna model ini mempunyai padanan model yang baik. (lihat Jadual 5). Secara
keseluruhannya kesemua model yang dibentuk adalah mempunyai padanan yang baik berdasarkan ujian chi-square Hosmer
dan Lemeshow dan nilai R2 dalam lingkungan antara 13 peratus dan 45 peratus menunjukkan pembolehubah bebas
menerangkan pembolehubah bersandar.
Nilai koefisien: Hasil regresi terhadap ketiga-tiga model mendapati (1) terdapat satu pembolehubah yang kekal signifikan
pada aras keertian 5 peratus iaitu pembolehubah perbelanjaan wang zakat. Nilai koefisien untuk kesemua model adalah 1.25
(Model I), 1.66 (Model II) dan 1.58 (Model III) namun bernilai negatif bagi setiap model. Ini menunjukkan wujud hubungan
yang negatif antara persepsi faktor perbelanjaan wang zakat di Bintulu terhadap pembolehubah bersandar. (2) Pembolehubah
kaedah agihan komprehensif juga adalah signifikan mempengaruhi pembolehubah bersandar iaitu nilai koefisien masing-
masing bernilai 1.51 (Model II) dan 1.40 (model III). Pembolehubah ini adalah berhubungan secara positif dengan
pembolehubah bersandar dan signifikan pada aras keertian 5 peratus. (3) Terdapat dua lagi pembolehubah yang perlu diberi
perhatian oleh TBS ialah agihan semua asnaf dimana pembolehubah ini mempunyai nilai koefisien 1.15, mempunyai tanda
positif dan signifikan pada aras keertian 5 peratus di Model II. Manakala pembolehubah basmi kemiskinan juga mempunyai
nilai koefisien 2.02, mempunyai tanda positif dan signifikan pada aras keertian 5 peratus juga di Model II. Nilai koefisien
pembolehubah basmi kemiskinan adalah lebih tinggi berbanding pembolehubah agihan semua asnaf.
Maklumat agihan zakat oleh TBS: perkara yang boleh disimpulkan daripada jadual 6, wujud padangan negatif dalam
kalangan responden miskipun pihak TBS telah melakukan amanah dengan baik. Data merekodkan peratusan responden
mendengar maklumat negatif ialah 30.4 peratus. Hal ini mempunyai perkaitan bahawa, majoriti responden menyatakan
mereka sukar mendapat maklumat tentang agihan yang dilakukan oleh TBS. Rekod peratusan responden yang tidak mudah
mendapat agihan juga tinggi iaitu 68.7 peratus.Hal ini bermakna, responden tidak mengetahui secara jelas bagaimana agihan
Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia Ke-12 2017 113
dibahagikan kepada ansaf yang membawa perasaan tidak berpuas hati untuk membayar zakat kepada TBS. Model 3 dalam
jadual 4, memperlihatkan bahawa majoriti golongan yang tidak membayar zakat pendapatan merupakan golongan yang tidak
berpuas hati dengan perkhidmatan agihan oleh pihak TBS. Hal ini jelas berpunca daripada golongan ini tidak mendapat
maklumat agihan zakat dengan lengkap, membawa kepada persepsi negatif kemudian menyebabkan golongan ini bertindak
tidak mahu membayar zakat atau membayar zakat terus kepada asnaf. Hal ini seharusnya dielakkan dan perlu penerangan
yang jelas agar kesemua golongan asnaf diberikan bantuan dengan adil dan saksama. Namun begitu, ramai orang masih
kurang faham bukan mudah untuk membayar zakat terus kepada asnaf kerana menurut mazhab iman Syafie, sekiranya
membayar zakat terus kepada asnaf hendaklah kepada 8 golongan asnaf dan bukan hanya 1 golongan fakir sahaja.
Permasalahan kedua adalah pembayar zakat hendaklah mengenalpasti setiap 8 golongan tersebut,adakah meraka benar-benar
berkelayakkan sebagai 8 golongan penerima zakat. Dan masalah ketiga adalah sekiranya pembayar zakat membayar wang
zakat terus kepada asnaf, tentunya akan berlaku ketidaksembangan dalam pembahagian wang zakat. Contohnya, jika seorang
asnaf berstatus fakir diviralkan di facebook, kemudian majoriti masyarakat Islam berasa belas kasihan dan membayar wang
zakat kepada hanya seorang asnaf sahaja. Maka, pastinya asnaf fakir diviralkan mendapat wang zakat yang banyak, namun
majoriti asnaf-asnaf fakir yang lain mungkin tidak menerima wang zakat kerana orang membayar zakat fitrah setahun sekali,
dan zakat pendapatan mungkin 12 kali setahun. Ini jelas bahawa, wang zakat yang diperoleh asnaf tidak berstruktur
sistematik, bermakna sebahagian asnaf akan memperoleh wang zakat yang banyak, dan sebahagian asnaf lain akan
memperoleh wang zakat yang sedikit, bahkan mungkin tidak memperolehi langusng jika, tiada pembayar zakat yang mahu
mennberikan wang zakat kepada asnaf tersebut. Namun, sekiranya masyarakat membayar kepada institusi zakat yang diberi
kuasa oleh pemerintah, pastinya kutipan zakat dikumpulkan terdahulu keseluruhan jumlahnya. Kemudian di agihkan kepada
8 golongan asnaf dengan peraatusan yang adil dan saksama.
PERBINCANGAN DAN CADANGAN
Secara keseluruhannya, persepsi masyarakat Islam di Bintulu terhadap TBS masih lagi di tahap tinggi walaupun masih wujud
beberapa perkara yang perlu diberikan perhatian. Tanggapa negatif masih lagi wujud walaupun pihak TBS telah menjalankan
amanah dan tanggungjawab dalam mengagihkan zakat mengikut bidang kuasa yang telah digariskan dalam enekmen negeri.
Kajian ini berpandangan viral negatif kebanyakannya melalui media sosial antara perkara yang perlu ditangani oleh TBS.
Ini kerana daripada pemerhatian kajian ini, responden masih lagi lebih mempercayai maklumat negatif melalui viral negatif
tentang pungutan zakat samada di Sarawak secara khususnya dan di Malaysia secara amnya tanpa menyelidik kesahihan dan
ketepatan bahan maklumat di media sosial. Perkara yang dilihat menjadi cabaran TBS pada masa kini ialah kepantasan
penyebaran suatu berita negatif yang tidak sahih dari media elektronik terutama telefon pintar dan internet. Ini akan menjadi
cabaran kepada pihak TBS untuk menangkis segala bentuk maklumat negatif dengan lebih cepat dan pantas melalui media
yang sama diterima oleh masyarakat pada masa kini. Pada pemerhatian kajian ini, antara komen negatif yang sering
membelenggu penduduk Islam di Bintulu ialah komen Informen 1 : ‘…lambat untuk uruskan permohonan …’ serta komen
Informen 2: ‘…tidak mencukupi dan tidak telus …’
Tanggapan ini berlaku berkemungkinan bagi segelintir responden yang mempunyai kurang maklumat berkenaan
gerak kerja punggutan wang zakat dan proses pengagihan kepada semua asnaf giat dilakukan di Sarawak, terutamanya di
kawasan Bintulu. TBS ialah institusi yang diberikan kuasa untuk memungut wang zakat dan mengagihkan wang zakat
mengikut keutamaan pihak asnaf, contohnya golongan fakir dan miskin diberikan keutamaan berbanding 6 golongan asnaf
lainnya.
Justeru kajian ini mencadangkan agar pihak TBS perlu giat mempromosikan segala maklumat berkenaan gerak
kerja yang dilakukan oleh TBS secara lebih teratur, efisyen dan terbuka agar ia dapat membuka mata seluruh masyarakat
Islam bahkan juga kepada golongan bukan Islam agar ia menjadi satu tarikan kepada kecantikkan syariat Islam. Antaranya
medium promosi bagi memperluaskan penyebaran maklumat dengan berkesan iaitu melalu kaedah promosi seperti
televisyen, radio, media sosial rangkaian internet seperti laman web rasmi dan laman sosial popular seperti “facebook”.
Maklumat yang tepat akan memberi impak yang positif kepada setiap pembayar dan penerima wang zakat. Antaranya
maklumat bagi memberi ransangan kepada pembayar zakat ialah bahagian harta yang perlu dikeluarkan adalah sedikit sahaja
iaitu hanyalah 1/40 atau 2.5% sahaja dari gaji bersih bulanan yang telah ditolak dari semua hutang dan keperluan pembayar
zakat dan bukannya 2.5% gaji pokok. Maka, jelaslah jumlah nisbah 2,5% dari gaji bersih bulan merupakan jumlah cukup
signifikan dan munasabah. Bahkan Allah juga mengingatkan dalam surah Al-Baqarah ayat 286; “sesungguhnya Allah tidak
membebani hamba-Nya melainkan sesuai dengan kemampuan hamba-Nya”. Justeru, golongan yang berkemampuan
berzakat telah mengeluarkan sebanyak 1/40 sahaja bahagian daripada hartanya agar dizakatkan kerana Allah sebagai ibadah
berbentuk khususiyyah, diamping dapat membantu kepada lapan golongan asnaf iaitu fakir, miskin, amil, a-riqab, mualaf,
al-gharim, fisabilillah dan Ibn sabil. Ibadah zakat merupakan satu proses pembersihan harta dan jiwa daripada orang yang
kaya atau berkemampuan untuk diberikan kepada lapan golongan asnaf bagi membantu golongan yang lemah, dalam
kekurangan atau golongan dalam kesulitan yang mempunyai tujuan yang baik. Allah juga telah berfirman:
“Sesungguhnya zakat – zakat itu, hanyalah untuk orang – orang fakir, orang-orang miskin, pengurus-
pengurus zakat, para mu’allaf yang dibujuk hatinya, untuk (memerdekakan) budak, orang-orang yang
114 Abdul Hayy Haziq Mohamad, Hairunnizam Wahid
berhutang, untuk jalan Allah dan orang-orang yang sedang dalam perjalanan, sebagai sesuatu ketetapan
yang diwajibkan Allah, dan Allah Maha Mengetahui lagi Maha Bijaksana” (At Taubah : 60)
TBS telah beroperasi dengan baik dalam menjalankan amanah dan tanggungjawab yang diberikan namun, kajian
ini mendapati kurangnya pihak TBS mempromosikan gerak kerja di media elektronik menyebabkan maklumat dan
pengetahuan pengagihan wang zakat kepada asnaf tidak sampai kepada golongan masyarakat. Bahkan, TBS dengan
mudahnya boleh menghebahkan segala maklumat tentang jumlah pengumpulan wang zakat setiap tahun dan agihan zakat
kepada golongan asnaf dengan kaedah memuat naik segala gerak kerja, statistik kutipan dan agihan melalu ruang media web
TBS. Oleh itu segala langkah keterbukaan dan pemberian segala maklumat sebagai bukti pengurusan wang zakat yang lebih
jelas terutamanya aspek agihan dapat dilakukan dengan pantas dan lengkap.
Kesannya melalui kaedah ini, masyarakat Islam akan lebih memahami dan tidak terpengaruh secara membuta-tuli
dengan viral negatif yang agak aktif di media sosial oleh golongan yang tidak bertanggungjawab. Selain dari promosi melalui
media sosial, pihak TBS dicadangkan melakukan satu inisiatif secara lebih efisyen dengan memberikan penerangan yang
jelas kepada pemohon wang zakat tentang bagaimana agihan wang zakat tersebut diurus tadbir oleh TBS. Pemerhatian kajian
ini mendapati golongan bermungkinan menjadi perantara penyebaran dan tular maklumat negatif adalah golongan pemohon
wang zakat yang mungkin tidak diluluskan permohonan zakat atau asnaf zakat yang sentiasa merasa tidak cukup dengan
bantuan yang diberikan. Bahkan, kebanyakkan pemohon zakat adalah kurang bermaklumat tentang bagaimana mekanisme
agihan wang zakat berfungsi mengikut kaedah fiqh yang telah ditentukan melalui jawatankuasa fatwa. Pemohon perlu
memahami bahawa pihak TBS hanya mengagihkan kepada lapan asnaf mengikut kaedah fiqh yang telah diputuskan dan
asnaf yang dianggap sah dan layak menerima wang zakat berdasarkan jawatankuasa agihan yang telah dibentuk. Kajian ini
mencadangkan pemohon zakat perlu dijelaskan standard prosedur pengurusan zakat termasuklah jangkamasa untuk
diluluskan permohonan, garis panduan untuk mengenal pasti kategori asnaf dan sebagainya. Daripada aspek pembayar zakat
pula, mereka lebih mudah memahami bagaimana kutipan zakat dilakukan seperti wang ditolak melalui kaedah manual iaitu
amil akan mengutip pembayaran wang zakat dan melalui kaedah sistem kewangan dalam bank kepada pusat zakat
contohnya, penolakkan zakat pendapatan bulanan melalui aplikasi maybank2U iaitu sebanyak 2.5 peratus daripada gaji
bulanan. Walau bagaimanapun bagaimana standard prosedur agihan zakat tersebut yang dilakukan TBS tidak pula
dihebahkan dan dimaklumkan kepada mereka dan ini menyebabkan mereka tiada maklumat berkenaan agihan zakat.
Antara maklumat yang perlu dijelaskan termasuklah maklumat berkenaan ansaf mempunyai peratusan atau jumlah
yang berbeza mengikut peratusan tanggungan atau kategori ansaf tersebut. Contohnya, kategori fakir dan miskin akan
memperoleh peratusan pembahagian wang zakat yang lebih besar daripada golongan asnaf lain. Selain itu, peratusan asnaf
juga dibezakan antara asnaf disebabkan kategori-kategori tertentu seperti golongan yang kesempitan wang yang memerlukan
bantuan kewangan disebabkan ditimpa penyakit kronik seperti kanser, berkemungkinan memperoleh bantuan peratusan
agihan zakat yang lebih besar dari asnaf fi sabilillah mahupun Ibn sabil seperti golongan yang hendak menyambung
pengajian menuntut ilmu. Perkara yang hendak ditekankan ialah setiap pemohon hendaklah difahamkan tentang sistem
agihan zakat telah dilakukan secara sistematik dan komprehensif mengikut tahap kritikal dan keutamaan yang telah dikajikan
pada asnaf. Hal ini agar pemohon tidak memberi tanggapan negatif sekiranya bantuan wang zakat diberikan agak lewat atau
telah dikategorikan tidak layak sebagai penerima wang zakat. Pemohon juga perlu memahami wang zakat merupakan
sejumlah kutipan dari hasil duit masyarakat setempat dan bukan dari bantuan pihak kerajaan yang diberikan kepada agensi
kebajikan masyarakat yang mempunyai bantuan khas tersendiri.
Maka, sekiranya tahun tersebut ramai masyarakat membayar wang zakat dan berlaku peningkatan pada jumlah
keselurhan kutipan zakat, pasti bantuan agihan wang zakat yang akan diberikan kepada asnaf yang layak juga meningkat.
Namun, jika kutipan yang diperolehi adalah tidak besar kerana orang Islam adalah golongan minoriti, menyebabkan pihak
TBS tidak mampu memberikan sejumlah peratusan yang besar kepada asnaf yang layak, atau terpaksa memberikan kepada
asnaf yang lebih terutama dan kritikal terdahulu sebelum memberi bantuan wang zakat dengan golongan asnaf yang lain.
Oleh hal demikian, pihak TBS memerlukan masa meneliti setiap pemohan online mahupun manual (bertulis dipejabat TBS)
agar pemohon yang benar-benar dalam kategori asnaf memperolehi bantuan wang zakat bagi meringankan beban kos hidup
mereka. Perlu terangkan kepada setiap pemohon bahawa pihak TBS tidak mempunyai kuasa dengan sewenang-wenangnya
untuk meluluskan semua pemohon yang meminta wang zakat, tetapi perlu meneliti dan memberi keutamaan kepada
golongan yang didapati benar-benar layak dan berhak untuk memperolehi bantuan wang zakat daripada TBS. Penjelasan
yang jelas kepada setiap pemohon wang zakat boleh membuang persepsi negatif tentang TBS yang dilabel tidak
mengagihankan secara adil. Maklumat yang disampaikan mampu memberi cerminan yang baik bahawasanya institusi TBS
telah menggalas amanah mengutip dan mengagihan wang zakat dengan baik.
KESIMPULAN
Kajian ini mengenal pasti persepsi masyarakat Bintulu terhadap TBS. Kewujudan media sosial yang baru telah memudahkan
segala maklumat berkenaan institusi Islam diakses dan ada sesetengah pihak telah menggunakan medium ini untuk
menyampaikan pandangan dan maklum balas kepada pihak berkenaan. Namun begitu masalah yang timbul ialah tidak semua
maklumat yang diperolehi adalah sahih yang memungkinkan wujudnya persepsi masyarakat yang negatif terhadap institusi
Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia Ke-12 2017 115
zakat. Hal ini berlaku disebabkan oleh pelbagai faktor antaranya kurangnya pengetahuan serta keterbatasan penyampaian
maklumat kepada masyarakat tentang peranan dan kebajikan yang telah dilaksanakan oleh pihak intitusi Islam terutamanya
institusi zakat yang telah berjaya menguruskan kutipan dan agihan zakat. Namun, punca isu yang wujud kerana masyarakat
kurang pengetahuan tentang agihan wang zakat diberikan kepada asnaf. Oleh itu, bagi memperbetulkan persepsi negatif
dikalangan masyarakat, pihak TBS hendaklah meningkatkan usaha mempromosikan dan menerangkan kepada masyarakat
agihan wang zakat telah dilakukan secara adil dan saksama.
RUJUKAN
Hairunnizam Wahid, Sanep Ahmad & Radiah Abdul Kader et.al. (2010). Cadangan melokalisasikan pengagihan zakat:
persepsi Amil dan Penerima Zakat. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.
Bank Negara Malaysia, 2017.Touch Points on the 2017 Budget.https://www.pmo.gov.my/bajet2017/
TouchPointsBudget2017.pdf. Accessed January 2017.
Trading Economics. (2017). Malaysia Inflation Rate Highest In over 8 Years. Sumber diperoleh daripada
https://tradingeconomics.com/malaysia/inflation-cpi. Accessed July 2017.
Tabung baitulmal Sarawak. (2013). Latar belakang. Sumber diperoleh daripada
https://www.tbs.org.my/www/?page=5
Lembaga Kemajuan Bintulu. (2017). Populasi Penduduk & Tenaga Kerja. Populasi. Sumber diperoleh daripada
http://www.bda.gov.my/modules/web/pages.php?lang=bm&mod=webpage&sub=page&id=62&menu_id=0&sub_i
d=81
Patmawati Ibrahim. (2007). Peranan agihan zakat dalam meningkatkan tahap ekonomi ummah. Kertas kerja dibentangkan
dalam Konvensyen Zakat dan Cukai Peringkat Kebangsaan di PWTC. Kuala Lumpur. 22-24 Mei 2007.
Sanep Ahmad & Hairunnizam Wahid. (2005). Persepsi agihan zakat dan kesannya terhadap pembayaran zakat melalui
institusi formal. Jurnal ekonomi Malaysia. 39. P 53-69.
Abdul Hakim Amir Osman. (2007). Potensi pembayar dan kutipan zakat di Malaysia. Kertas kerja dibentangkan dalam
Konvensyen Zakat dan Cukai Peringkat Kebangsaan di PWTC. Kuala Lumpur. 22- 24 Mei 2007.
Hairunnizam Wahid et.al. (2009). Pengagihan Zakat oleh Institusi Zakat kepada Lapan asnaf: Kajian di
Malaysia. Kertas Kerja dibentangkan di Seminar Kebangsaan Ekonomi Islam 2008/09 pada 10-11
Februari 2009 di Akadimi Pengajian Islam Universiti Malaya.
Anuar Muhammad. (2008). Perception of academicians Toward zakat administration Particularly zakat
distribution: the case of Selangor and Kelantan. Gombak: Universiti Islam Antarabangsa Malaysia.
Iman Salleh, Sanep Ahmad. (2011). Indeks Keyakinan Terhadap Lembaga Zakat Selangor(LZS): Kajian Kes Kakitangan
Universiti Kebangsaan Malaysia. prosiding PERKEM VI, jilid 1, 115-123.
Hairunnizam Wahid & Radiah Abdul Kader. (2010). Localization of Malaysian Zakat Distribution: Perceptions of Amil and
Zakat Recipients. in Abdul Ghafar et.al (edt.) Proceedings of Seventh International Conference. The Tawhidi
Epistemology: Zakat and Waqf Economy. pp. 461-484. ISBN 978-983-44351-2-7
Radiah Abdul Kader, Hairunnizam Wahid & Sanep Ahmad (2010). Cadangan Melokalisasikan Pengagihan
Zakat: Persepsi Amil dan penerima Zakat. Seminar SEBUMI 3 2010. Penjanaan Ilmu Serumpun Ke arah
Kelestarian Penyelidikan dan Kecemerlangan Akademik. ISBN 978-983-9391-63-3
JADUAL 1: Demografi Responden
Ciri-ciri responden Bilangan Peratusan (%)
Jantina
Lelaki
Perempuan
46
24
65.7
34.3
Umur (tahun)
20-30
31-40
41-50
51 dan ke atas
30
19
11
3
42.9
27.1
15.7
4.3
Status perkahwinan
Bujang
berkahwin
24
46
34.3
65.7
Aliran belajar sekolah menengah Agama
Bukan agama
7
63
10.0
90.0
116 Abdul Hayy Haziq Mohamad, Hairunnizam Wahid
Bidang pengajian
Agama
Bukan agama
3
67
4.3
95.7
Sektor pekerjaan
Kerajaan
Badan berkanun
Swasta
Bekerja sendiri
kontrak
9
9
40
11
1
12.9
12.9
57.1
15.7
1.4
Pendapatan bulanan
RM1000 ke bawah
RM1,001 hingga RM3,000
RM3,001 hingga RM5,000
RM5,001 hingga RM7,000
RM7,001 hingga RM9,000
3
34
23
1
3
4.7
53.1
35.9
1.6
4.7 Sumber: berdasarkan maklumat soal selidik
JADUAL 2: Kecenderungan membayar zakat harta dan puashati perkhidmatan oleh TBS
Ya
29 (41.4)
Tidak
41 (58.6)
Puas Hati Tidak Puas Hati Puas Hati Tidak Puas Hati
15 (51.7) 14(48.3) 17(41.5) 24(58.5) Nota: ( ) peratus daripada jumlah keseluruhan
Sumber: Maklumat Soalselidik
JADUAL 3: Faktor Pengurusan Agihan zakat oleh TBS Bil Item Nilai Min1
ralat piawai
(SE)
Tahap Kepuasan2
1. Pembasmian Kemiskinan Asnaf
(a) Bantuan zakat TBS berkesan membasmi kemiskinan 3.65 0.09 Tinggi
(b) TBS Berjaya mengeluarkan asnaf dari kemiskinan 3.41 0.11 Sederhana
(c) Peningkatan pendapatan asnaf 3.46 0.10 Sederhana
(d) Tahap kehidupan asnaf menjadi lebih baik 3.51 0.10 Tinggi
(e) potensi asnaf membayar zakat 4.19 0.60 Tinggi
(f) TBS Berjaya meringankan kos hidup asnaf 3.64 0.09 Tinggi
Nilai min keseluruhan 3.64 0.18 Tinggi
2 Perbelanjaan wang zakat
(a) TBS berintegriti tinggi dalam mengagihkan wang kutipan
zakat setiap tahun
3.49 0.13 Sederhana
(b) TBS mengagihakan wang kutipan zakat setiap tahun
secara adil
3.51 0.12 Tinggi
(C) TBS perlu mengurangkan baki kutipan wang zakat
tahunan yang tidak diagihkan
3.40 0.12 Sederhana
(d) TBS perlu menambahkan jumlah bantuan zakat 4.07 0.11 Tinggi
(e) TBS perlu menambahkan dan mempelbagaikan program
agihan
4.28 0.11 Tinggi
Nilai min keseluruhan 3.75 0.12 Tinggi
3 Agihan kepada semua asnaf zakat
(a) TBS mengagihkan wang zakat secara adil 3.51 0.12 Tinggi
(b) TBS memberi manfaat kepada semua asnaf 3.87 0.13 Tinggi
(c) TBS perlu mengutamakan asnaf fakir dan miskin 4.25 0.10 Tinggi
Nilai min keseluruhan 3.88 0.12 Tinggi
4 Perubahan Taraf sosioekonomi asnaf
(a) TBS dapat meningkatkan taraf sosioekonomi asnaf fakir
dan miskin
3.34 0.12 Sederhana
(b) TBS berjaya mengubahkan asnaf 3.07 0.12 Sederhana
(c) TBS perlu mengutamakan asnaf fakir dan miskin 3.32 0.12 Sederhana
(d) TBS perlu membaiki aspek bantuan zakat 3.51 0.13 Tinggi
Nilai min keseluruhan 3.31 0.12 Sederhana
5 Kaedah agihan yang komprehensif
(a) TBS menggunakan kaedah agihan yang komprehensif dan
pelbagai
3.43 0.13 Sederhana
Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia Ke-12 2017 117
(b) TBS memberikan pelbagai
bantuan(pendidikan,kesihatan,ekonomi,sosial,agama)
3.32 0.11 Sederhana
(c) TBS mempunyai kaedah agihan tidak berkesan 2.88 0.13 Sederhana
(d) TBS telah memantau program bantuan zakat kepada asnaf 3.39 0.11 Sederhana
Nilai min keseluruhan 3.26 0.12 Sederhana
Jumlah keseluruhan min kesemua factor 3.57 0.13 Tinggi Nota: 1 berasaskan skala seperti berikut: 1 sangat tidak setuju; 2 tidak setuju; 3 sederhana; 4 setuju; 5 sangat setuju 2 Skala Tahap Kepuashatian; < 2.4; Rendah; 2.5-3.4; Sederhana; >3.5 Tinggi
Sumber: Maklumat soalselidik
JADUAL 4: Pengelasan Regresi Logistika
Diramalkan
Pemerhatian
(1) Model I
Ya Tidak Peratusan betul
Ya 17 12 58.6
Tidak 4 36 90.0
Keseluruhan 76.8
Pemerhatian
(2) Model II
Puas Hati Tidak Puas Hati Peratusan betul
Puas Hati 22 10 68.8
Tidak Puas Hati 8 28 77.8
Keseluruhan 73.5
Pemerhatian Ya Tidak Peratusan betul
(3) Model III Ya 1 14 6.7
Tidak 3 51 94.4
Keseluruhan 75.4 Nota: nilai batasan = 0.5
Model regresi I : Regresi binomial logistik. Pemboleh ubah bersandar : Membayar zakat harta
Model regresi II : Regresi binomial logistik. Pemboleh ubah bersandar : Puas Hati Perkhidmatan TBS Model regresi III : Regresi binomial logistik. Pemboleh ubah bersandar : Membayar zakat harta & Puas Hati Perkhidmatan TBS
Sumber: Maklumat Soalselidik
JADUAL 5: Hasil Regresi
Pemboleh ubah Nilai Koefisien (β)
Model I
Nilai Koefisien (β)
Model II
Nilai Koefisien (β)
Model III
Konstan 4.91*
(2.07)
-9.56*
(2.76)
-2.17
(2.17)
Basmi kemiskinan -0.84
(0.62)
2.02*
(0.77)
0.39
(0.71)
Perbelanjaan wang zakat -1.25*
(0.59)
-1.66*
(0.75)
-1.58*
(0.54)
Agihan semua asnaf 0.81
(0.47)
1.15*
(0.53)
-0.75
(0.54)
Perubahan taraf sosio-
ekonomi asnaf
0.33
(0.48)
-0.31
(0.49)
-0.70
(0.57)
Kaedah agihan komprehensif 0.12
(0.53)
1.51*
(0.63)
1.40*
(0.65)
Hosmer and Lemeshow (χ2) 3.64 ns 7.08 ns 6.73 ns
Cox and Snell R2 0.20 0.34 0.13
Negelkerke R2 0.27 0.45 0.20 Nota: * signifikan pada aras keertian 5%
ns tidak signifikan
( ) ralat piawai Model regresi I : Regresi binomial logistik. Pemboleh ubah bersandar : Membayar zakat harta
Model regresi II : Regresi binomial logistik. Pemboleh ubah bersandar : Puas Hati Perkhidmatan TBS
Model regresi III : Regresi binomial logistik. Pemboleh ubah bersandar : Membayar zakat harta & Puas Hati Perkhidmatan TBS
118 Abdul Hayy Haziq Mohamad, Hairunnizam Wahid
JADUAL 6: Maklumat Agihan zakat oleh TBS
Kekerapan Peratusan (%)
Maklumat negatif
Ya 21 30.4
Tidak 48 69.6
Mudah Dapat maklumat agihan
Ya 21 31.3
Tidak 46 68.7 Sumber: Maklumat Soalselidik
![[a Avicenna 1] IBN SINA (AR) - Hayy Ibn Yaqzan](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/553704e34a795956188b4bb5/a-avicenna-1-ibn-sina-ar-hayy-ibn-yaqzan.jpg)
