Kien Tao Tre Va Ddl Hien Dai Bien Dong

Mc lc 5

MC LC

Trang LI GII THIU 3 MC LC 5 DANH MC CC K HIU, CC CH VIT TT 9 M U 11 Chng 1: LCH S NGHIN CU, U KIN T NHIN V PHNG PHP NGHIN CU 13

1.1. LCH S NGHIN CU 13 1.2. IU KIN T NHIN V A HNH, A MO BIN NG V KHU VC K CN 25

1.2.1. V tr a l 25 1.2.2. Kh hu 25 1.2.3. c im thu vn 26 1.2.4. c im hi vn 29 1.2.5. c im a mo 31 1.3. CC PHNG PHP NGHIN CU CHNH 32 1.3.1 Nhm cc phng php nh v ton cu GPS 32 1.3.2. Nhm cc phng php a cht - a mo 37 1.3.3. Nhm cc phng php a Vt l 39 1.3.4. Nhm cc phng php nghin cu ng t 40 1.3.5.Nhm phng php m hnh ho bin i trng ng sut Coulomb v sng thn Chng 2: CU TRC A CHT BIN NG V KHU VC K CN 41 2.1. T TRNG VIT NAM V KHU VC K CN 41 2.2. TRNG TRNG LC V CU TRC SU 47 2.3. CC YU T KIN TRC CHNH BIN NG VIT NAM V KHU VC K CN 61

Chng 3: KIN TO KAINOZOI BIN NG VIT NAM V KHU VC K CN 87

3.1. KIN TO T GY KAINOZOI 87 3.1.1. t gy Sng Hng trn t lin 87 3.1.2. Vng cc thm lc a Bin ng 90 3.1.3. Vng trng nc su i dng Bin ng 92 3.1.4. Vng cc khi vi lc a 92

6 Phan Tr ng Trnh

3.2. S PHT TRIN KIN TO KANOZOI BIN NG VIT NAM V KHU VC K CN 92

3.2.1. Cc a khu ban u v qu trnh m Bin ng 93 3.2.2. Giai on Paleogengia Oligocen (65,5 28,4 tr.n) 93 3.2.3. Giai on Oligocen munu Miocen (28,4- 23 tr,n) 98 3.2.4. Giai on Neogen sm (23 -11,6 tr.n) 100 3.2.5. Neogen mun - Hin ti (11,6- 5,33 tr.n ngy nay) 102 Chng 4: HOT NG KIN TO TR TRONG GIAI ON PLIOCEN - T 105

4.1. HOT NG KIN TO TR TRN T LIN VIT NAM V KHU VC K CN 105

4.2. HOT NG KIN TO TR TRN KHU VC BIN NG VIT NAM V K CN 114

4.2.1. C s ti liu 115 4.2.2. Phng php phn tch, nhn dng v biu din t gy 115 3.2.3. Hot ng kin to tr Bin ng Vit Nam v k cn 123 4.3. HOT NG NI LA TR TRN KHU VC BIN NG V LN CN 154 Chng 5: CHUYN NG HIN I V TRNG NG SUT KIN TO HIN I TRN BIN NG V KHU VC K CN 169

5.1. CHUYN NG HIN I TRN BIN NG V KHU VC K CN 169 5.1.1. Chuyn ng kin to hin i xung quanh khu vc nghin cu 169 5.1.2. o c chuyn ng hin i vng Bin ng bng GPS 183 5.2. TRNG NG SUT KIN TO HIN I KHU VC BIN NG VIT NAM V K CN 196

5.2.1. Ph hu nn p v khe nt cng gin 196 5.2.2. C cu chn tiu ng t 201 5.2.3. nh hng ca ng sut kin to hin i khu vc Bin ng Vit Nam v k cn 206 Chng 6: NH GI NGUY HIM NG T V SNG THN 217 6.1. NH GI NGUY HIM NG T T TI LIU NG T 217 6.1.1. nh gi nguy him ng t t ti liu ng t 217 6.1.2. nh gi a chn kin to 231 6.1.3. Bin i ng sut Coulomb 253 6.2. NH GI NGUY HIM SNG THN 253 6.2.1. M hnh lan truyn sng thn trn bin 253 6.2.2. La chn kch bn v xc nh cc thng s ng t gy sng thn trn khu vc Bin ng 281

6.2.3. nh gi bin sng cc i, thi gian lan truyn v din ngp lt c nguy c cao 283

6.3. NH GI NGUY HIM NI LA HIN I 294 6.4. MT S GII PHP PHNG TRNH TAI BIN LIN QUAN TI KIN TO, A NG LC HIN I 295

6.4.1. C s khoa hc cho vic d bo, phn vng ng t, sng thn v ni la 295 6.4.2. Cc gii php phng trnh tai bin lin quan 298

Mc lc 7

KT LUN 301 TI LIU THAM KHO 303 PH LC 321

8 Phan Tr ng Trnh

9

DANH MC CC K HIU, CC CH VIT TT

STT Vit tt c l 1 AKT kinh tuyn 2 AVT v tuyn 3 B Bc 4 BCH Bt chnh hp 5 B Bin ng 6 BLV1 Tn im o GPS trn o Bch Long V 7 BO Ph hu nn p trong l khoan (xy ra do sp l thnh l

khoan) (Borehole Breakout) 8 CDA1 Tn im o ti Cn o 9 ng 10 BSCL ng bng sng Cu Long 11 DIF Khe nt cng gin sinh ra trong qu trnh khoan (drilling-

induced fractures) 12 DOHO Tn im o GPS ti thnh ph ng Hi 13 FMI Thit b ghi in tr trong l khoan

(Formation Micro Imager) 14 GK Ging khoan 15 GNS Institute of Geological and Nuclear Sciences, New Zealand 16 HOCM Tn im o GPS ti Thnh ph HCM 17 HUES Tn im o GPS ti thnh ph Hu 18 IGS Intemational GPS Service - T chc dch v GPS Quc t

phc v a ng lc 19 ITRF Khung quy chiu Tri t quc t 20 KZ Kainozoi 21 LANG Tn im o GPS ti Vin a cht,

ph Cha Lng, H Ni 22 N Nam 23 NIEC National earthquake information centrer (Hoa K) 24 s TWT Thi gian hai ln truyn sng tnh theo giy 25 STT1 Tn im o GPS trn o Song T Ty - qun o

Trng Sa 26 T Ty

10 Phan Tr ng Trnh

27 VC Vin a Cht 28 VKHKTTVMT Vin Khoa hc Kh tng Thy vn v

Mi trng 29 WSM World Stress Map

11

M U

Bin ng c v tr kinh t, chnh tr c bit quan trng i vi nc ta. khai thc v s dng hp l cc ngun li t Bin ng, m bo an ninh quc phng, th vic xy dng c s khoa hc d bo cc dng tai bin ng t v sng thn, xut cc bin php phng trnh l nhim v ht sc cp thit. Mc d c mt s cc nghin cu v ng t v sng thn trn Bin ng, nhng hin ang tn ti rt nhiu cc kch bn cnh bo sng thn khc nhau v thiu c s v kin to tr, a ng lc hin i. Nghin cu cnh bo ng t v sng thn th vn quan trng bc nht l xc nh c cc ngun pht sinh ng t gy sng thn cng nh ln ca chng, t mi c quyt nh v phng trnh gim nh thit hi do ng t v sng thn gy ra. Ngun pht sinh ng t, sng thn v mc ca chng c xc nh vi tin cy cao nh cc nghin cu v kin to tr v kin to hin i. Mt s tc gi cp ti kin to tr trn Bin ng nhng cc kin rt phn tn, thm ch mu thun nhau v s dng phng php nghin cu ring bit, trn vng nghin cu khc nhau. Trong cun sch ny, chng ti tp trung lm sng t v tr li cc cu hi: Nhng t gy no trn Bin ng cn du hiu hot ng trong giai on hin i? Nu cn hot ng th quy m, cng v din phn b ca chng ra sao? ng t cc i nu c l bao nhiu? Chng c kh nng gy sng thn hay khng? Cc hot ng ni la tr lin quan vi hot ng kin to tch gin no, phng tch gin ra sao hay hot ng ni la tr c ngun gc su, c lp vi bin dng ca thch quyn hay v Tri t? Ti sao phn cung o Philipin li chuyn dch v pha ty vi bin ln nh vy? Trng ng sut kin to hin i phn b ra sao? Mi quan h gia kin trc su v biu hin hot ng kin to tr trn mt nh th no? T xut cc gii php gim thiu v phng trnh cc dng tai bin lin quan, c bit l ng t v sng thn.

mc khi qut, trn bn t l 1:4.000.000, khu vc nghin cu l phn bin, cc o v di ven b Bin ng v vng ln cn, nm trong khong t 100o n 129o kinh ng, -4o n 26o v bc. mc chi tit hn, khu vc nghin cu trn bn t l 1:1.000.000, nm trong khong t 102o n 107o kinh ng, 6o n 23o30 v bc.

Nghin cu kin to tr v kin to hin i Bin ng c ngha khoa hc v thc tin to ln.

ngha khoa hc: Nhng kt qu thu nhn c t nghin cu kin to tr v a ng lc hin i s ng gp ln cho vic hiu r c ch bin dng thch quyn trong khu vc m d lun quc t ht sc quan tm. Nhng nghin cu chi tit v c im bin dng tr s cung cp nhng chng c kim nghim cc m hnh xut hoc cho php xut nhng m hnh bin dng mi. Nhng kt qu v c im chuyn ng kin to tr v a ng lc hin i s l c s khoa hc cho vic nh gi nguy c ng t trn bin v sng thn ven b v hi o Vit Nam. Cun sch ny cn l mt khung c bn tip tc pht trin mt lot cc nghin cu tip theo chi tit hn v kin to tr v kin to hin i cc khu vc c th trn Bin ng v khu vc i b.

ngha thc tin: V tr, cng ngun gy ra ng t hay sng thn, s gip gim thiu cc m hnh cnh bo sng thn, c c s khoa hc trong vic phng trnh v gim thiu thit hi ca ng t v sng thn. Mt khc, gip cho cc c quan hoch nh chnh sch, iu chnh k hoch chin lc kinh t, qui hoch cc khu th, khu cng nghip, khu du lch vng ven bin; quy hoch cc cng trnh bin nh cu cng, khai thc du kh, vin thng, bin phng, c bit l nhng cng trnh cn an ton cao nh xy dng nh my in nguyn t.

12 Phan Tr ng Trnh

Cun sch ny c kt nhng kt qu chnh ca ti trng im cp Nh nc KC09.11/06-10 do PGS.TS. Phan Trng Trnh lm ch nhim cng cc thnh vin tham gia: PGS.TS. Trn nh T, GS.TS. Trn Nghi, TSKH. L Duy Bch, PGS.TS. V Thanh Ca, PGS.TS. Nguyn Hng Phng, TS. L T Sn, TS. Vy Quc Hi, TS. Ng Vn Lim, TS. Nguyn Vn Hng, TS. Nguyn Nh Trung, TS. L Huy Minh, TSKH. Nguyn Biu, TS. Bi Vn Thm, TS. Nguyn ng Tc, TS. inh Vn Thun, TS. Nguyn Hong, ThS. Hong Quang Vinh, c GS.TSKH. Phm Nng V, TS. Nguyn Vn Lng, TS. Nguyn Quc Hng, PGS.TS. c Thanh, TS. Nguyn Th Hng, TS. Nguyn Trng Tn, TS. John Beavan, TS. C Minh Hong, TS. Hong Ngc ang, TS. Phan Lu Anh, TS. Nguyn Trung Minh, KTV. Nguyn Quang Xuyn, ThS. Nguyn Trng Tn, CN. Nguyn Vit Thun, KS. Bi Th Tho, KS. Nguyn Huy Thnh, KS. inh Vn Th, ThS. L Minh Tng, KS. Trn Quc Hng, ThS. Nguyn Vit Tin.

Trong qu trnh thc hin ti KC.09.11/06-10, tc gi cng nhn c s gp ca GS.TS. Trn Vn Tr, PGS.TS. Phm Huy Tin, TSKH. Phan Trung in, PGS. TSKH. Nguyn ch D, GS.TSKH. ng Vn Bt, PGS.TS. ng Vn Bo, PGS.TS. Li Huy Anh, GS.TSKH. Nguyn Cn, PGS.TS. T Trng Thng, TS. Trn Thng, GS.TS. Bi Cng Qu. Tc gi xin by t lng cm n su sc ti cc ng nghip trn.

Tc gi cng gi li cm n c bit ti PGS.TS. Phm Huy Tin, TS. Ng Vn Lim v TS. Nguyn Vn Hng bin tp cng phu chuyn kho ny.

Cc tc gi

13

Chng 1

LCH S NGHIN CU, IU KIN T NHIN V PHNG PHP NGHIN CU

1.1. LCH S NGHIN CU

T nm 1923-1927, tu De Lanesssan (Php) kho st su y Bin ng. Nm 1930 ngi Php kho st a hnh cc khu vc bin nng ven b nh vnh Bc B, vnh Thi Lan, cc o Hong Sa, Trng Sa.

Giai on 1954 - 1975, trong khi min Bc Vit Nam hot ng a cht c y mnh th min Nam Vit Nam chnh quyn Si Gn ch tin hnh ch yu trn bin nhm mc tiu tm kim, thm d du kh. Nm 1967, S Hi dng Hoa K o t hng khng min Nam Vit Nam t l 1:250.000; Cng nm, Alpine Geophysical Corporation o 19500 km tuyn a chn Bin ng. Nm 1969-1970, Ray Geophysical Mandrel o 12121 km tuyn a chn, t v trng lc thm lc a Nam Vit Nam. Nm 1972, GSI (Geological Service Inc.) o 5000 km a chn khu vc min Trung v Hong Sa. Tng chiu di o a chn trong thi gian ny ln ti 87.908 km.

Sau 1975, min Bc, Tng cc Du kh tip tc trin khai kho st trng lc chi tit (t l 1:50.000; 1:25.000) vng nc nng ven bin Thi Bnh- Nam nh. Nm 1981, tin hnh 2555 km tuyn a chn mt quan st 5x5 km trn din tch 6500 km2 vnh Bc B. min Nam, tin hnh kho st trng lc t l 1:200.000 vng Cu Long. Thu CGG (Php, 1975) kho st 12.109 km tuyn a chn theo cc sng ng bng sng Cu Long v vng ven bin Vng Tu - Cn o. Thu GECO (Na Uy, 1978) kho st a chn gn 12 nghn km tuyn trn cc l 09, 16, 19, 20, 21.

Nm 1980, kho st a vt l c tin hnh trn thm lc a Vit Nam do Lin on a vt l Vin ng Lin X thc hin vi cc tu POISK, ISKATEL, Gambuaxev, Malgin. Cho ti nm 1970, ngoi cc hot ng kho st vi mc tiu tm kim v thm d du kh, cn c cc d n kho st cho nghin cu khoa hc Trong giai on 1980 1990 mt s chuyn kho st ca cc tu Vulcanolog, Nexmeianov, Gagarinski cng c tin hnh. vng bin Ph Khnh - Thun Hi, o 30 tuyn a vt l, cho nhng thng tin ban u v cu trc a cht ca vng thm v sn lc a, pht hin cc cu to dng diapia v hng ni la ngm.

Mt vi chuyn kho st Bin ng c tin hnh bi cc nh khoa hc phng Ty nh chuyn kho st ca cc nh a vt l bin M (Ludwig v nnk 1979) [132], R/V Jean-Charcot ca Php nm 1984 (Pautot v Rangin 1989) [177]; (Pautrot v nnk 1990) [178] v R/V Sonne ca c nm 1987, 1988. T nhng nm 1990, cng ng quc t tr nn quan tm ti vic nghin cu Bin ng. Nm 1993, trong d n hp tc vi Php, tu Altalante thc hin chuyn kho st Ponaga o trng lc, t, a chn nng kt hp ly mu tng mt vng bin min Trung v ng Nam. Tu Sonne-95 thu thp 48 mu ng phng trng lc ti 46 v tr trn Bin ng. Trong cc nm 1996-1999, tu Sonne ca c cng kho st thm lc a Vit Nam, o a hnh, a chn nng v ly mu trm tch nhm nghin cu mi trng trm tch y bin.

Trong cc nm 1998-2000, n iu tra a cht v tm kim khong sn rn bin nng ven b (0-30m nc) Vit Nam kho st a chn phn x phn gii cao, t v o su hi m cng c tin hnh khu vc Hm Tn-Thun Hi, C Mau-Bc Liu, Bc Liu-Vng Tu. y l ln u tin vng bin nghin cu c o v chi tit t l 1: 500.000 lot bn y bin nh: a cht trc t, a cht t, cu trc kin to

14 Phan Tr ng Trnh

Cc ti liu t cc chuyn kho st ny l cn c quan trng trong hu kt cc cng b trong v ngoi nc c lin quan v Bin ng. Nh chng ta dn c nhng hiu bit c bn v bi cnh a cht - a ng lc ca khu vc Bin ng V nghin cu kin to Kanozoi khu vc Bin ng v k cn

C ch bin dng trong cc i ng lun l i tng ca cc tranh lun quc t. Mt trng phi cho rng qu trnh ng gy nn p ngang v qu trnh lm dy v (Houseman v England, 1993) [91]. Mt trng phi khc cho rng x hc c th to nn s thc trt ngang ca cc khi v quy m ln, kt qu ca vn ng dc theo cc t gy trt bng quy m thch quyn, t i hi qu trnh lm dy v ln (Tapponnier & nnk., 1986) [228]. Trong qu trnh gii quyt cc tranh ci ny, s x hc ca n - Chu tr thnh v d in hnh v l i tng kim chng bi v quy m v hot ng ca h thng ny, cng nh s c mt r rng ca cc t gy trt bng ln ng Chu . Tapponnier & nnk. (1986) [228] lp lun s x hc ca n gy ra s thc trt quy m ln ca cc khi v theo hng ny t Eocen (~45 Tr.n), ng ch nht l Indochina v Burma.

Mc d khng nghi ng rng ng Nam b nh hng mnh m bi t gy trt bng ln (Leloup & nnk., 2001) [128], nhng tranh ci tip din v thi gian, chiu vn ng v bin dch chuyn trn cc cu trc ny. Cc lp lun ny c bit lin quan ti vic tm hiu ngun gc ca Bin ng. S cng gin trong b ny c cho l bt u t Creta mun-Paleocen sm (Clift v Lin, 2002) [51] v dng nh chim v tr ca mt cung kiu Andean c t trc, nm pha trn mt i ht chm nghing v pha bc dc theo b bin pha nam Trung Quc. Tuy nhin, trong khi mt vi tc gi lp lun v tm quan trng ca cc lc ht chm trong vic vn hnh qu trnh rift (Taylor v Hayes, 1983) [233], mt s tc gi khc li cho rng Bin ng nhiu kh nng m ra do kt qu ca s tri trt ca Indochina v pha N tng i so vi Trung Quc ng yn (Tapponnier & nnk., 1986) [228]; (Briais & nnk., 1993) [26].

Mt lot cc nghin cu tui ng v v c t c gng kim chng ngun gc lin quan ti tri trt cho Bin ng thng qua vic kim tra thi gian v bin vn ng ca i t gy Sng Hng (Cung Thng Ch & nnk., 2004) [54] ; (Wang v Burchfiel, 1997) [257]. nh tui ca vn ng trt tri chnh trn t gy ny, l cu trc chnh dc theo Indochina dch chuyn tng i so vi Trung Quc, ch ra rng vn ng mnh m nht xy ra trong khong 35 v 17 tr.n (Gilley & nnk., 2003) [71], ph hp vi tui ca qu trnh tch gin y Bin ng, ni qu trnh tch gin y bin bt u bng ng d thng t 11 (~30 Tr.n) phn trung tm ca Bin ng (Barckhausen v Roeser, 2004) [12]; (Briais & nnk., 1993) [26]. Tuy nhin gn y, vic lp bn t gn i Loan cho thy rng qu trnh tch gin y bin c th c tui tng ng vi d thng t 16 (37 Tr.n) t nht l phn pha B (Hsu & nnk., 2004) [93].

Nh vy, ng ca n v Chu sinh ra cc t gy trt bng ln pha ng Chu , to nn s thc trt ca cc khi v v pha ng nam t Eocen. Mt s tc gi cho rng Bin ng c m ra l kt qu ca s vn ng tng i gia khi Indochina cng v Trung Quc. Cc m hnh khc cho rng qu trnh rift v m rng y bin c vn hnh bi cc lc mng ht chm v pha nam. Ngoi ra cn mt lot cc m hnh khc th hin s trung dung hoc pht trin c th ca hai m hnh trn.

Do vai tr kin sinh quan trng ca Bin ng, kin to Kanozoi khu vc Bin ng lun l trung tm ca cc nghin cu v tranh lun ca cc nh khoa hc trong v ngoi nc trong vi ba thp k tr li y. Trn c s cc kt qu kho st bin v tng hp ti liu nghin cu cc vng k cn, nhiu cng trnh nghin cu kin to Bin ng, cc ch a ng lc v tai bin a cht c nhiu tc gi quan tm (L Duy Bch, 1985, 1990, 1991, 2007) [111, 112, 113, 114]; (Hayes, 1982, 2005) [79,80]; (H c Hoi, 1986, 1990) [83, 84]; (L Nh Lai, 2000, 2003) [116,117]; (Bi Cng Qu, 1990, 1995, 2000, 2005) [28, 29, 30, 31]; (Phan Vn Qunh, 1996) [203]; (Rangin, 1990, 1995) [208]; (Ng Thng San 1995)

Chng 1. Lch s nghin cu, iu kin t nhin v phng php nghin cu 15

[]... Bc tranh chung v kin to cng c tm thy trn cc s cu trc kin to ca cc tc gi khc nh H c Hoi (1990) [84], Ng Thng San (1995) [147], Phan Vn Qunh (1996) [203], L Nh Lai (2000, 2003) [116, 117], Hall (2002) [75], Briais v nnk.,(1993) [26], Phng Vn Phch (2008) [204], Trn Vn Tr v nnk. (1986, 2005) [244, 245]. c im cu trc ca cc ranh gii c bn trong v Tri t trn thm lc a Vit Nam v mt phn ca Bin ng c cp trong mt s cng trnh (H c Hoi, 1986) [83]; (Bi Cng Qu, 1990, 1995, 2000, 2005) [28, 29, 30, 31].

Vi chng c ca cc trn ng t, t ti liu nghin cu v trc a v a chn phn gii cao, chuyn dch kin to tr v kin to hin i trn Bin ng l c thc. Tuy nhin, qui m, din phn b cn phi c lm sng t. Mc d c mt s tc gi cp ti kin to tr trn Bin ng nhng cc kin rt phn tn, thm ch mu thun nhau v s dng phng php nghin cu ring bit, trn vng nghin cu khc nhau. Sau y l mt s cng trnh nghin cu tiu biu c lin quan:

Cc nghin cu h hot ng kin to tr, kin to hin i v a ng lc cc khu vc ven bin Vit Nam:

Chng trnh nghin cu nt t v phng trnh thin tai lnh th Vit Nam (Nguyn Trng Ym, 1991) [168] thnh lp Bn phn vng nt t ton lnh th Vit Nam. Sng Hng l t gy ln nht, ko di v ct ngang Bin ng, v chy v pha o Hi Nam, Trung Quc. Bn t gy ny hi t v to nn vt t gy ln kinh tuyn 110, qua v tnh Ninh Thun, chy xung pha Ty Nam v ko dc b bin Vit Nam. Nguyn Trng Ym (1996) [169] khi qut v c im trng ng sut khu vc lnh th Vit Nam, theo phng nn p ngang ch o trong giai on trc Pliocen l ng-ty v trong giai on Pliocen - Hin ti l bc - nam, mi vng c th u c nhng bin i nht nh v trng ng sut vi cc ch ng sut khc nhau. Quan im ny c chia s v th hin chi tit hn na trong cc cng trnh nghin cu cc vng c th: Nguyn ng Tc (2004) [151] nghin cu chuyn ng kin to hin i i t gy Ch Linh-ng Triu, Bi Vn Thm (2004) [35] nghin cu i t gy Ro Ny, Phm Vn Hng (2004) [182] nghin cu t gy Sng Bung-Tr Bng, Bi Vn Thm v Nguyn Huy Thnh (2008) [33] nghin cu c im hot ng Tn kin to vng ven bin H Tin v ln cn.

Replumaz v nnk (2001) [211] s dng nh v tinh v ti liu a hnh lp bn chi tit i t gy Sng Hng. Kt qu cho thy cng xut hin thnh phn tch gin dc theo i t gy ny. Cc tc gi tnh ton tc dch trt phi trong Pliocen- t trn i t gy Sng Hng bng cch phc hi dch chuyn ngang ln ca sng sui nhm tm ra gi tr ln nht, tin cy nht. Gi tr trung bnh nhn ph hp v nh nht thu c cho ta dch chuyn ngang 25 0.5 km. Do dch chuyn phi bt u t cch nay khong 5 triu nm, tc dch trt trung bnh trong Pliocen- t c 5 mm/nm.

Rangin v nnk (1995) [208] cho rng min Trung v Nam Vit Nam c s tn ti ca hai h thng t gy chng ln ln nhau, cc h ny c th hot ng trong sut giai on Paleogen v sau l Neogen sm. H t gy tr hn bao gm cc t gy trt bng phi phng TB-N (N 160E) ti gn bc nam, tng ng vi trc co ngn cc i phng gn bc nam n B-TN (N10-30E). Mt s t gy phng bc nam v B-TN (N50E) b ti hot ng cc b l cc t gy thun, c bit trong sut qu trnh nng nn ca min Trung v Nam Vit Nam, chng lin quan vi hot ng ni la bazan Neogen mun - t quy m ln. Cc nghin cu a cht du kh c cp n cc yu t cu trc - kin to v a ng lc trn Bin ng:

H c Hoi v Trn L ng (Ch bin, 1986) [83] nghin cu cu trc a cht, a tng, phn vng kin to, c tnh cc cu to nng a phng... cho 2 b Cu Long v Nam Cn Sn.

16 Phan Tr ng Trnh

L Trng Cn v nnk (1986) [118] nghin cu s pht trin a cht b Kainozoi thm lc a Vit Nam c phn chia ra ba giai on: Palcogen, Mioxen v Plioxen - t. Cc b c phn chia thnh cc n v kin to bc II, III v n tng cu to c th vi chi tit kch thc, bin , lch s pht trin.

H c Hoi (1990) [84] xc lp m hnh phn vng kin to trn c s nghin cu chi tit cc c im v kin trc ni ti v kin trc hnh thi t l 1:1.000.000, phc ha lch s hnh thnh v tin ho cc kin trc thm lc a Vit Nam trong mi quan h ngun gc vi Bin ng v cc min lc a k cn. L Vn Trng (1995) [123] xc nh cc c trng cu trc - kin to ca b Sng Hng v cc yu t kin to chnh lin quan n qu trnh thnh to, bo tn, ph hy du kh. Xy dng m hnh pht trin ca b Sng Hng trong mi tng quan vi cc vng k cn.

V Nng Lc v nnk (1996) [252] thit lp v chnh xc ha c bn kin to cho ton thm t l 1:1000000 v cho tng b trm tch t l 1:500000. Cc tc gi thit lp c bn phn b ni la v bn dn nhit, gradient a nhit v dng nhit cho ton thm t l 1:1000000 v cho tng b trm tch t l 1:500000, h thng ha c hu ht s liu v a nhit trong 144 ging khoan, ng dng phng php nghin cu c a nhit v nghin cu cc yu t kin to, magma ni la v a nhit nh hng tch cc v tiu cc ti s sinh thnh du kh thm lc a Vit Nam.

Gwang H. Lee v Joel S. Watkins (1998) [124] nghin cu b Ph Khnh, thm Nng, thm Phan Rang v mt phn ca i trt ct Tuy Ho. Cc tc gi ch ra rng b Ph Khnh tun theo s pht trin ca mt ra rift c trng: mng b t gy ph hu, trm tch ng rift, mt bt chnh hp b ph hu v trm tch hu rift. Qu trnh rift u tin c th bt u trong Kreta mun hoc Paleogen. Qu trnh rift v nng tri cho thy b ngng li hoc tip din cc b trong Oligocen mun v Miocene sm. Cc hot ng mun trong qu trnh pht trin ca b chim u th bi s ln chm. Cc nghin cu v kin to Pliocen - t Bin ng khu vc vnh Bc B v ngoi khi Bc Trung B

Rangin & nnk (1995) [210] cho thy vn ng ca cc nhnh ng bc ca t gy Vnh Ninh b tiu tn trong qu trnh m rift Bc vnh Bc B v dng li bt chnh hp 30 triu nm. Vn ng ca cc nhnh ng nam ca t gy Vnh Ninh b truyn i xa hn v pha ng nam v hot ng cho ti bt chnh hp 5,5 triu nm. Cc tc gi cho rng dch trt trong khong 30 v 5,5 triu nm c th khng vt qu vi chc kilomet. S vng mt ca mi du hiu khp ni cho thy rng vn ng ny b tiu tn u , chng hn pha ty nam ca vnh Bc B, hoc c th khng pht hin c bng cc mt ct a chn. Nh vy cc tc gi cho rng trt bng tri c trng xut hin lin tc trong mt i hp 30 km ca t gy Vnh Ninh gia khong 30 v 5,5 triu nm. Tuy nhin khng c du hiu dch chuyn phi sau 5,5 triu nm no c pht hin.

Tuy nhin, Phm Nng V v Don Th Hng (2004) [180] nhn nh hot ng kin to tr ct qua lp ph Pliocen - t khng quan st thy khu vc ng Bc vnh Bc B, chng ch tn ti khu vc pha Ty Nam. phn din tch ng bc, t Mng Ci n Thanh Ho, ni cc hot ng t gy kin to dc cc t gy Sng L, Vnh Ninh, Thi Bnh v Sng Chy th hin rt r trong phn mt ct a chn ng vi cc tp trm tch c, c tui Eocen, Oligocen, Miocen, th phn mt ct a chn nm st y bin hin ti ng vi tp trm tch Pliocen - t hu nh khng quan st thy biu hin hot ng tip tc ca cc t gy trn.

Zhan v nnk (2006) [275] nghin cu cc rn san h trong khu vc nam v ng nam Hi Nam v bn o Li Chu, ghi nhn c cc thng tin v cc hot ng ca v Tri t trong sut qu trnh pht trin ca san h. Cc tc gi cho rng hot ng chnh ca v c lin quan ti s pht trin ca san h bao gm cc hot ng t gy, ng t v ni la


Phng Vn Phch v V Vn Chinh (2008) [204] cho rng pha kin to tr nht ghi nhn c trong khu vc b trm tch Sng Hng v i ven bin ph cn ty vnh Bc B c phn nh qua cc hot ng thun tch, vi phng tch dn cc i ng Bc - Ty Nam, thc y st ln mnh m trong b Sng Hng, vi chiu dy Pliocen - t trung tm t ti 4km. c bit trong giai on ny c s ti hot ng mnh ca cc t gy cnh ng Bc ca b Sng Hng. Phng trc ca Trung tm st ln l Ty Bc - ng Nam v c xu hng bm st t gy Sng L.

Gn y, Zhu v nnk (2009) [280] chng minh t gy Sng Hng ti hot ng vi chiu dch chuyn phi dc theo phng hin nay ca i t gy Sng Hng trong b Sng Hng. Vn ng ny cao tro khong 5,5-3,6 triu nm v vn cn duy tr cho n ngy nay. Cc cu trc Pliocen - Holocen ph hp vi bin dng trt phi da trn cc bng chng nh: 1) Cu trc hoa dng dc theo mt s t gy cho thy rng bin dng chuyn t cng ngang sang p ngang cc b v thay i chiu chuyn dch trong khu vc ny. 2) Trng ng sut cng gin ng - ty v p ngang bc-nam xy ra trong b Sng Hng. 3) Cc t gy st bc (en echlon) phng bc ty bc - nam ng nam vi cc cu trc ging diapir trung tm ca b 4) Cc cu trc Pliocen ph hp vi chiu dch trt phi ty bc b Sng Hng.

Cc nghin cu v kin to Pliocen - t Bin ng khu vc ven bin ng Nam Vit Nam

V Nng Lc v nnk (1997) [253] phn tch trng ng sut kin to m Bch H, cho thy giai on Pliocen - t, hot ng tch gin theo phng ng-ty. mng ca m Bch H chu trng ng sut cng gin ng - ty. Kt qu to nn cc t gy v khe nt kinh tuyn mang tnh cht thun ngang. Cc t gy TB - N v B - TN hot ng tr li vi s dch chuyn ln lt l thun-ngang phi v thun ngang tri.

L Duy Bch v nnk (2007) [113] khi qut cc c trng c bn ca hot tnh kin to - a ng lc Pliocen - t vng ng nam thm lc a Vit Nam, cho rng trong cc din phn b trm tch Pliocen - t, c xut hin cc t gy hot ng vo Pliocen - t. Chng c phng ch yu l kinh tuyn, ngoi ra cn c phng B - TN v v tuyn. St ln kin to khng km mnh m trong Pliocen - t cc b trm tch thuc khu vc ny khng n gin ch l st ln do ngui i hoc cn bng ng tnh, hot tnh Kin to Kainozoi mun pht trin c xu th tng ln dc theo cc h thng t gy su ln.

Mai Thanh Tn v nnk (2004) [133] phn tch c im cu trc, kin to v a ng lc Pliocen - t vng ng Nam thm lc a Vit Nam v c th hin trn bn l hot ng magma, cc t gy kin to theo ti liu a chn, t gy theo minh gii ti liu t v trng lc, c phn bit cc t gy hot ng trong Pliocen - t vi t gy hot ng trong Pliocen v phn chia cc kin trc kin to Pliocen - t vi c trng st ln phn d. Nh vy cc tc gi khng nh c hot ng t gy Pliocen - t.

Phm Nng V v nnk (2008) [181] thnh lp bn Hot ng kin to v ni la tr thm lc a Nam Vit Nam t l 1: 500 000. Trn bn ny, ngoi cc t gy kin to v cc phun tro ni la tr, cn th hin cu to lp ph Pliocen - t bng ng ng su y Pliocen. Tc gi cho rng, trong khu vc ny, ch yu pht trin hai h thng t gy kin to trong Pliocen - t: h thng kinh tuyn v h thng ng bc - ty nam.

Trn Nghi v nnk (2008) [240] cho rng ng kin to giai on Pliocen - t hu nh khng cn cc chuyn ng mnh, qu trnh tch gin kt thc, ch cn mt s t gy hng kinh tuyn l tip tc ti hot ng cho n Holocen.

L Vn Dung v nnk (2008) [121] cp n mt s c im v cu trc, kin to khu vc T Chnh - Vng My v vng ph cn. Bn cu trc mng cho php phn chia khu vc thnh cc n v cu trc ch yu. Cc h thng t gy chnh l: Ty Bc - ng Nam v kinh tuyn, cn mt s rt t theo hng Bc - Nam. Cc tc gi tm lc hot ng kin to chnh bao gm: Pha ng to rift c pha rift sm (Eocen (?) - Oligocen -

18 Phan Tr ng Trnh

Miocen sm), pha rift mun (Miocen gia); Pha nghch o kin to Miocen gia - mun; Pha san bng kin to (Pliocen - t).

Ti khu vc Manila, Nguyn Vn Dng v Nguyn Vn Lng (2007) [170] trn c s cc m hnh trng thi ng sut trung bnh xc nh theo s liu c cu chn tiu ng t cng vi 25 c cu chn tiu ng t mnh v phn tch tng quan khng gian gia cc trc ng sut c bn v cc vector chuyn dch ti chn tiu, tc gi xut s dng mt s ch tiu phn hng c cu chn tiu v trng thi ng sut trung bnh nghin cu nh gi cc c im a ng lc hin i trong v Tri t trong i ht chm Manila v ln cn.

Ngoi cc nghin cu trong cc vng c th, cc nghin cu c im cc trng a vt l nh t, trng lc, a chn v a nhit, c im kin to - a ng lc hin i trn ton Bin ng ni chung c nhng kt qu ng k.

Bi Cng Qu v nnk (1990, 1995) [28, 29] thu thp cc s liu iu tra a vt l trn thm lc a Vit Nam v Bin ng, x l tng hp v ton din cc s liu thu thp c, nu ra cc c im d thng t trng v trng lc, c im trng a t bin i vng bin pha Nam, c im a chn-a ng lc v c im cu trc v Tri t vng Bin ng. Cc tc gi xy dng c mt lot bn trng lc, bn d thng t, bn phn b chn tm ng t cho vng thm lc a v vng bin k cn, ng thi lm sng t cu trc, v tr v vai tr ca cc h t gy trong ton b bi cnh kin to v a ng lc ca khu vc thm lc a Vit Nam v Bin ng. Cc vng Bin ng Vit Nam c trng bi v trm tch mng v bazan c dy 4-5km, khng c granit.

Bi Cng Qu (2005) [31] trong ti KC-09-02 Xy dng bn t nhin mi trng vng bin Vit Nam v k cn thu thp b sung v x l cc kt qu iu tra kho st mi v cc lnh vc tip tc m rng phm vi th hin v nng cao cht lng cc bn , s a v mt bn nn v phm vi th hin thng nht, xc nh v th hin t l chung v ng nht cho cc bn trong tng lnh vc. thnh lp 70 bn c chia lm bn nhm, trong c nhm bn a cht-a vt l, t l 1:1.000.000 gm bn . Nhiu c trng v iu kin t nhin v mi trng ln u tin c tnh ton v th hin ng nht trn phm vi m rng vng bin v thm lc a Vit Nam nh cc h thng a ng lc hin i, cc vng pht sinh ng t. Trong ng lu l cc ni dung v c im cu trc khu vc ca cc trng a vt l, cc ranh gii su, cc thnh to trm tch tam v t, cc h thng a ng lc hin i v tnh a chn trong v Tri t. Cc thnh tu ny c cng b chnh thc qua Atlas cc iu kin t nhin v mi trng vng bin VN v vng k cn . Tp bn gm 60 bn kh 53,3 x 63,3 cm in 6 mu km theo 120 trang ch thch ting Vit v ting Anh.

Cao nh Triu v nnk (2004) [41] khi qut cc c im phn i cu trc thch quyn lnh th Vit Nam c xem xt trn c s: 1) Xy dng m hnh vn tc v d thng vn tc truyn sng dc P ca thch quyn v manti; 2) Pht hin cc i t gy su l ranh gii vi mng thch quyn theo ti liu trng lc, t v phn tch ct lp. Kt qu xc nh c vn tc truyn sng P trung bnh ca thch quyn lnh th Vit Nam v k cn; nhn dng 3 dng v Tri t tn ti trn phm vi lnh th Vit Nam v k cn l: v lc a, v i dng v v chuyn tip.

Nguyn Nh Trung v Nguyn Th Thu Hng (2003, 2008) [163] cho thy phn thm lc a v sn lc a Bin ng, su mt Moho thay i t 31 km n 16 km, cng v pha trng su Bin ng a hnh mt Moho cng nng cao. Mt Moho nng cao nht phn b Trung tm vi chiu su thay i trung bnh t 10 n 12 km. Cc tc gi lun gii a hnh mt Moho c mi tng quan cht ch vi cc n v kin to trong khu vc nh b Trung tm, i ht chm, i t gy trt bng, cc b tam... S un ln, bin i ca a hnh mt Moho hnh thnh ch yu trong thi k hot ng ca h thng t gy Sng Hng, t gy kinh tuyn 1100. xy dng bn cu trc mng b Ph Khnh cho php xc nh c phm vi phn b b Ph Khnh trn din tch rng t v tuyn 11o-15oN v


kinh tuyn 109o20-112oE. B bao gm 9 n v cu trc chnh l thm Nng, thm Phan Rang, trng Bc, trng Nam, i nng Trung tm, i nng pha Bc, i nng ng Bc, i nng ra ng v i ct trt Tuy Ha. su ln nht ca mt mng xc nh c l 9,5km trng Bc v 8,5km trng Nam. H thng t gy bao gm cc t gy phng B-N, B-TN v TB-N. Trong , t gy phng B-N v B-TN l hai h thng t gy chnh pht trin trong b.

Chun-Feng Li v nnk (2008) [47] cho rng Bin ng c th c chia thnh 5 i t chnh, mi n v c c tnh t ng nht. S phc tp v tnh cht t ca mng cho thy rng Bin ng tin ha a giai on trong cc iu kin kin to khc nhau. Kt hp vi cc minh gii a chn phn x 2D cho php v mt cch chnh xc cu trc ca b. Kt qu cho thy s chuyn tip t ph b ty nam sang ph b ng c trng bi cc sng ni ln c hnh thnh dc theo mt i ph hu c t trc, v bi mt nhm cc t gy ln v pha ty to nn cc ranh gii t chnh xc gia cc i.

inh Vn Ton v Trnh Vit Bc (2006) [56] cho thy gi tr su n y thch quyn trong vng Bin ng thay i trong khong kh rng t khong 110 km. Dc trng nc su trung tm Bin ng quyn mm nng ln rt cao n 58km phn ng bc. ng lu cc di nng cao ca quyn mm c cng phng vi trc tch gin nhng phn b li lch sang sn ty bc ca trng.

Phm Vn Thc v Nguyn Th Kim Thanh (2004) [184] tng hp ti liu ng t khu vc Bin ng Vit Nam thu thp c t nm 1524 n 2002 gm 231 trn ng t c coi l danh mc ng t y nht cho n nay nc ta. S phn b cc tm ng t cho thy t gy chc ba kinh tuyn ty Bin ng chia khu vc Bin ng thnh 3 phn c nhng c im kin to, km theo l 3 vng ng t, vi cc c trng kin to v a chn khc nhau. Vn ng trt bng ti cc chn tiu ng t vng pha bc Bin ng th hin cc qu trnh bin dng v dch chuyn ti mi trng a cht y theo phng nm ngang, cn ti pha nam Bin ng xut hin dng nghch chm chng t nn p xy ra l ch yu.

Cao nh Triu (2006) [40] nhn nh vng bin Nam Trung B v Nam B chu nh hng trc tip ca hai i ng t: Thun Hi - Minh Hi v Nam Cn Sn. Chu k hot ng ng t vng bin Nam Trung B v Nam B l 40-50 nm i vi ng t c chn cp 5,0-5,9 Richter. Thi k hot ng tch cc ca ng t c chn cp ny l 25-35 nm v thi k yn tnh l 20-30 nm. Cc i ng t vng bin Nam Trung B v Nam B c chn cp t gi tr ti a khng vt qu 7,0 Richter vi chu k xut hin c th l 100-150 nm. Hin ti, vng bin Nam Trung B v Nam B ang nm trong thi k hot ng ng t c th cn ko di n nm 2020.

Cao nh Triu v nnk (2007) [39] cho rng trng ng sut v Tri t lnh th Vit Nam bin i kh phc tp v phng tc ng. C biu hin thay i phng tc ng - lc nn p t min cu trc ny sang min cu trc khc v thm ch ngay trong mt n v cu trc cng c s thay i. Thch quyn Vit Nam ang nm trong trng thi nn p mnh, ch yu l phng v tuyn t trung tm Bin ng vo bc - ty bc t pha lc a Trung Hoa. Trng thi ng sut ca manti Vit Nam c biu hin thay i phc tp theo chiu thng ng. C th t nn p lp trn chuyn sang tch gin lp di v ngc li.

Trn Nghi & nnk (2005, 2008) [239, 241] a ra nguyn tc thnh lp bn v h thng ch gii da trn nguyn tc t hp tui v cu trc a cht, chu vi mi n v a cht c v theo giao tuyn thng ng ca cc chu vi phn v a tng. Ni dung c bn ca bn a cht Kainozoi bao gm: 3 n v a cht a tng Eocen (E2) - Oligocen (E3); Miocen (N1) v Pliocen - t (N2-Q); tui v ranh gii ca cc t hp phn v a tng; cc yu t a cht c bn nh v i dng, v lc a thc th, v lc a b vt mng v i ht chm Palawan; cc h thng t gy chnh v tui khng ch cc kiu cu trc a cht cng nh s hnh thnh cc b. Cc tc gi biu din t gy v cc yu t a cht c phn loi theo

20 Phan Tr ng Trnh

tnh cht hot ng v tui: theo tnh cht hot ng v theo tui ca t gy. Theo phn loi mi mt ct a chn ca 1 b trm tch Kainozoi thm lc a Vit Nam c th nhn thy cc tui ca t gy sau: t gy ng rift (E) tui Eocen - Oligocen; t gy Miocen (N) ph hy trm tch Oligocen, to b trm tch Miocen ; t gy Pliocen - Pleistocen (N2-Q1) ph hy trm tch Oligocen - Miocen v to b Pliocen - t; t gy Holocen (hin i), ph hy trm tch E-N-Q1 v to b trm tch Holocen (Q2).

Ng Gia Thng v L Duy Bch (2008) [144] ch n hot ng sinh rift khu vc thm lc a Vit Nam v khu vc Bin ng c tnh nhp lp li. Trong khu vc Bin ng c 4 pha rifting l Creta mun - Paleocen, Eocen - Oligocen sm km theo spreading trong Oligocen mun; Miocen sm - gia km theo trong Miocen trung v nghch o vo cui Miocen mun; thi k Pliocen - t l chu k cui ang cn tip tc. Cc qu trnh trn k tc nhau lm gia tng quy m st ln c theo chiu ngang v chiu ng. Pha rifting th 4 chu tc ng tch dn mi bi lc ko tm ca i ht chm dc mng Manila ra ng Bin ng c trc dn ng Ty v hot ng trt bng phi dc cc t gy Ty Bc - ng Nam c trc nn cc i gn Bc - Nam gy pha tch dn st ln mi trn ton b vng thm lc a v cc ng bng ven bin hin i, km theo hot ng ng t v ni la mnh.

Ng Th L v Rogozhin v nnk (2008) [146] lm sng t mi quan h tng h khng gian v s chuyn tip gia tt c cc giai on biu hin ca ch ln chm cng nh gia ch ln chm v ch thm mt cch r rng v n tr. Ngoi ra, lm sng t mi lin quan gia cc qu trnh a ng lc hin i v a ng lc c, cc c im ca tnh a chn di nc i vi khu vc Bin ng. Cc kt qu nhn c cho thy trong phm vi khu vc nghin cu din ra tt c cc chu k biu hin ca ch ln chm. Nghin cu v tai bin ni la, ng t - sng thn

Hot ng ni la c cc nh a cht Php nghin cu t nhng nm 20 - 30 ca th k XX. Saurin (1967) cho rng ni la ang c xu hng chuyn dn hng t lc a ra Bin ng. Nguyn Xun Hn (1991,1996) [172,173] cp n hot ng ni la tr khu vc Bin ng, c bit l hot ng ni la Kainozoi mun. Flower (1992) [66] khi qut hot ng magma trong Kainozi Nam Trung Hoa. Minh Tip (1995, 1996) [57, 58] cng cp n phun tro bazan Kainozi y vng bin Vit Nam v xem xt s phn b theo thi gian v khng gian ca chng. C th ni vic nghin cu c im thch ho ca bazan mi ch l bc u, trong tng lai vn ny cn c nghin cu k hn, gp phn lm sng t c ch a ng hc Bin ng.

Cc hot ng ni la tr trn Bin ng ngy cng c sng t nh cc mt ct a chn phn gii cao. Nhng du hiu ca ni la tr cng quan st c trn o Hi Nam, Cn C, C Lao R v ven b nh Qung Tr, Xun Lc, c Trng (Nguyn Hong, 1998) [86]. Cc hot ng ni la tr phn ln kt thc vo na u Pleistocen gia ngoi tr phun tro o Tro nm 1923.

Nguyn Vn Lng v nnk (2003) [171] da trn nguyn tc a chn kin to thnh lp nn bn phn vng ng t. Trong cc t gy sinh chn c xc nh da trn cc tiu ch: cc t gy ko di theo trc di chn tm ng t c lin quan n mt hay nhiu chn tm ng t; l phn ko di ca cc t gy sinh chn trn t lin; cc t gy cha pht sinh ng t nhng c c im cu trc kin to tng t cc t gy c tim nng sinh chn; cc t gy c v tr khng gian trng hoc gn trng vi b mt khng gian ca cc mt bin dng ca trng ng sut kin to khu vc. Cc tc gi xc nh c 35 h t gy sinh chn trong khu vc Bin ng. Cc h t gy ng bc - ty nam v kinh tuyn chim u th v s lng cng nh din tch phn b, pht trin rng ri pha bc, trung tm v cc ra Bin ng.

Nguyn Hng Phng (2004) [159] nh gi nguy him ng t cho lnh th Vit Nam v ton b Bin ng t cch tip cn xc sut. Cc kt qu nh gi nguy him


ng t c trnh by di dng tp bn biu th phn b khng gian ca gi tr gia tc cc i nn ng vi cc khong thi gian 25, 50 v 100 nm. Tp bn gia tc cc i nn c th coi l kt qu d bo ngn hn, trung bnh v di hn trn ton lnh th Vit Nam v Bin ng.

Nguyn nh Xuyn & nnk 2007 [152] da trn phng php gii bi ton ngc v moment tensor a chn v thng k ra trng ng sut trong khu vc Bin ng. C th l: Vng Bc Bin ng thuc loi trt bng vi trc ng sut nn thay i t phng v tuyn trong cc din tch pha ng v trung tm, chuyn dn TB-N ti cc din tch pha Bc vnh Bc B. Trong vnh Bc B, trng ng sut u th vi trc ng sut nn TB-N v cc mt trt kinh tuyn v v tuyn. Trng Trung tm Bin ng: C cu chn tiu ng t thuc dng trt bng - thun vi ng sut nn TB-N v cc mt trt kinh tuyn v v tuyn. Trng ng sut ny xc lp c ch hot ng trt bng tri trn cc t gy kinh tuyn v trt bng phi trn cc t gy v tuyn. H t gy Ty Bin ng: Trng ng sut nn gn nm ngang theo phng TB-N v mt trt hng kinh tuyn v v tuyn, trong b mt hng kinh tuyn c bin dng trt bng phi trng vi c ch hot ng ca h t gy Ty Bin ng.

Cc kt qu nghin cu v nguy c sng thn v c sng thn Bin ng ln u c tin hnh bi Phm Vn Thc (1985; 2004) [183,184]. Trong cc cng trnh ny v c bn cc tc gi ch ra nhng khu vc c ng t mnh nht trong khu vc Bin ng v nh gi kh nng pht sinh sng thn ca chng. Sau khi c ng t sinh sng thn mnh Sumatra nm 2004, c nhiu hn cc cng trnh nghin cu v vn ng t-sng thn nh Phan Trng Trnh (2005) [191], Nguyn Ngc Thu (2005) [162]; Cao nh Triu v nnk (2007) [39], Nguyn nh Xuyn v nnk (2007) [152].

V Thanh Ca & nnk (2008) [254] da trn cc thnh tu nghin cu v sng thn va nu v cc phn tch mi v cu trc cc t gy c th xy ra ng t km theo sng thn trn ton khu vc Bin ng, cc tc gi ch ra 5 khu vc c kh nng l ngun ng t gy sng thn, l: i ht chm Manila, khu vc bc o Luzon - nam i Loan, i t gy Ryukyu, khu vc nam o Hi Nam v khu vc ngoi khi Nam Trung B ti i t gy kinh tuyn 110oE. Trn c s xc nh c cc thng s ng t ti cc khu vc c nguy c xy ra ng t km sng thn ni trn. Vi cc kt qu trn, cc m hnh s tr c kim chng v qu trnh thnh to v lan truyn sng thn c s dng tnh ton, nh gi nguy c sng thn ven b bin Vit Nam. Cc kt qu tnh ton gip khng nh rng ng t ln hn 8 Richter ti i t gy Manila l ngun ng t gy sng thn nguy him nht cho vng bin nc ta. ng t ln hn 8 Richter ti khu vc bc o Luzon-nam i Loan cng gy sng thn c ln tng t b bin nc ta, nhng yu hn. ng t ln hn 8,8 Richter cng ti i t gy Ryukyu cng gy sng thn mnh min Trung Vit Nam. ng t ln hn 7,5 Richter ti khu vc pha nam o Hi Nam gy sng thn kh mnh t Qung Bnh n Hu. Trong khi ng t c ln hn 7 Richter ngoi khi Nam Trung B khng gy sng thn ng k b bin nc ta. Cc tc gi kt lun rng nguy c sng thn cng bin nc ta l khng ln. Lnh vc s dng trc a v tinh (GPS) nghin cu chuyn ng kin to hin i:

Cc kt qu GPS u tin ng Nam (Tregoning & nnk, 1994) [246] kt lun rng khu vc ny dng nh l mt phn ca mng u - . Tuy nhin, iu ny da trn cc o c GPS t cc mng li a phng, tng i nh m ch yu nm cc i bin dng mng (Sumatra, Java, Sulawesi, Banda arc) bao quanh khi Sundaland. Ngc li, mng li Geodynamics of South v Southeast Asia (GEODYSSEA) bao gm khong 40 im GPS phn b mt cch c h thng trong khu vc ng Nam v xc nhn r rng rng Sundaland l mt khi c kt dch chuyn so vi u - v c ngn cch khi nn Siberia qua mt lot cc khi ang bin dng v dch chuyn (Chamote-Rooke v Pichon, 1999 [44]; Simons & nnk, 1999 [220]; Michel & nnk, 2001 [140]). Cc nghin cu GPS mi cng b

22 Phan Tr ng Trnh

gn y cng xc nh mt khi Sunda ang dch chuyn mt cch c lp (Bock & nnk, 2003 [25]; Kreemer & nnk, 2003 [105]).

Mc d tt cc cc kt qu GPS mc xp x th nht ch ra rng ng Nam dch chuyn v pha ng vi tc ~1 cm/nm tng i so vi Siberia, vn c nhng s khc nhau ng k trong vic xc nh cc ranh gii ca Sundaland v vn ng tng i (bt k) so vi u - v Nam Trung Hoa. Mc chnh xc cao hn l cn thit gii quyt vn ng nh vy c th ch t c vi chui thi gian di ca cc s liu GPS t mt h thng dy c. Bi vy t nm 1998, h thng GPS ng Nam c m rng ng k vi c cc im o theo chu k v cc trm o lp lin tc. iu ny c hon thnh nh vic trin khai cc o c GPS mi vi cc c quan a phng v nh vic chia s d liu (trong khu vc EU-ASEAN) vi cc nh nghin cu khc Chu u, Indonesia, Nht Bn, Malaysia, v Thi Lan. Vic ny to nn mt tp hp s liu thng nht ko di trong mt thp k v bao gm cc s liu t hn 100 im. Tt c cc s liu ny c x l li, s dng cc k thut x l ti tn nht, thu c tc GPS trong khung quy chiu ITRF 2000 (Altamimi & nnk, 2002 [5]).

Simons v nnk (2007) [219] gii thiu mt trng tc GPS thng nht ph ton b khu vc ng Nam . Kt qu ny da trn s liu o GPS trong vng 10 nm (1994-2004) hn 100 im Indonesia, Malaysia, Thi Lan, Myanmar, Philippine, v Vit Nam. Phn ch yu ca cc vector vn tc ngang c chnh xc ton cu c chng minh c xp x 1mm/nm ( tin cy 95%). Cc kt qu ny c s dng khi qut ho (tt hn) cc ranh gii ca khi Sundaland v ra mt m hnh ng hc mi ca khu vc ny. Trc quay ca nhn ca khi Sundaland khng bin dng nm 49.0oN94.2oE, vi mt tc quay theo chiu kim ng h c 0.34o/triu nm. So vi cc m hnh mng u c xc nh v mt trc a v a vt l, Sundaland dch chuyn v pha ng vi tc 6 1 pha nam ti 10 1 mm/nm pha bc. Tri vi cc nghin cu trc y, Sundaland cho thy dch chuyn c lp so vi Nam Trung Hoa, phn pha ng ca Java, o Sulawesi, v u mt pha bc ca Borneo. t gy Sng Hng Nam Trung Hoa v Vit Nam th vn ang hot ng v tiu tn vn ng trt bng 2 mm/nm. Mc d bin dng bn trong ca Sundaland thng rt nh (nh hn 7 nanostrain/nm), vic tch t quan trng bin dng n hi xy ra dc theo cc ranh gii ca chng vi cc mng lin k ang dch chuyn nhanh. c bit pha bc Sumatra v Malaysia, tc d vung gc vi mng bin su ch v pha t lin c pht hin trc trn ng t ln ngy 26 thng 12 nm 2004. Cc nghin cu trc y Sumatra ch ra iu ny nhng quy m ca i bin dng c nh gi nh hn, i ny t ti hn 600 km xa so vi mng bin su. Nghin cu ny cng ch ra rng ch mt h thng mang tnh khu vc ng Nam tri di hng ngn kilomet c th cung cp mt khung quy chiu tin cy phn tch bin dng ni mng v ra mng mt cch chi tit.

So snh vi cc vector xoay (tuyt i) c cng b trong cc nghin cu trc y bc l nhng thiu st ng k trong cc kt qu ny. Mc d chng pht hin ra vn ng ca Sundaland so vi u , hai kt qu u tin ca GEODYSSEA (Simons & nnk, 1999) [220] l khng chnh xc bi v khung quy chiu c xc nh km. Ngay c vi chnh xc ca qu trnh lp bn c ci tin, Michel & nnk (2000) [139] khng c phn gii cn thit phn bit gia vn ng ca Nam Trung Hoa v Sundaland. Li gii thng nht cui cng (Michel & nnk, 2001) [140] loi b tng khi ring l v s dng 10 im trn Sundaland. Hn na, trong cng trnh ca Michel & nnk (2001) [140], vn ng tng i (ln hn) ca Sundaland c tham chiu s dng cc Nuvel-1A NNR cho u (DeMets & nnk, 1994) [55], thay v dng ITRF (Altamimi & nnk, 2002) [5].

M hnh mng REVEL coi mt mng Sundaland s dng cc tc ca ITRF97 ca 3 trm IGS (BAKO, NTUS, KUNM), nhng trm Kunming Trung Quc nm trong khu vc ang bin dng hin i quanh EHS. Bi vy v tr cc v tc ca Sundaland c


cng b l km cht ch bng ch 2 tnh ton tc . Nghin cu ca Kreemer & nnk (2003) [105] v mt m hnh xoay khng mng li mng ton cu (NNR model) s dng cc tc GPS ca Michel & nnk (2001) [140] v c thm vo trm IGS NTUS. Vector xoay ca Sundaland d on vn ng tng t nh Michel & nnk (2001) [140] ngang qua Sundaland, ch ra khung quy chiu c iu kin NNR ca ring chng c sp xp trong ITRF2000 khu vc ng Nam .

Bi bo gn y nht ca Bock & nnk (2003) [25] tho lun su v vn ng v Indonesia. Mt khi Sunda Shelf c nh ra vi mt ranh gii dc theo t gy Palu-Koro v bi vy bao gm South Sulawesi, i Loan, v c l cha ng Nam Trung Hoa t nht bn di im IGS SHAO, WUHN, v XIAN tng t nh Michel & nnk (2000) [139]. Li gii c trnh by trong bi bo ca Bock & nnk (2003) [25] l mt iu b n. Xem xt n chnh xc gii hn ca hu ht cc vector vn tc, chng ban u th hin bin dng cc b Indonesia, ging nh c trnh by trong v d ca Tregoning & nnk (1994) [246]. Ch vn ng ca trm DEMU Sumatra l ph hp vi cc kt qu tch lu bin dng trong khu vc ny. Vi cc im cn li, chnh xc biu kin ca vector xoay ca Bock & nnk (2003) [25] cho Sundaland dng nh l mt s trng hp.

Mc d vector xoay tuyt i ca Sundaland trong ITRF97 trong cng b ca Michel & nnk (2001) [140] khng c ci tin mt cch ng k v tin cy cho n nay, nhng s tn ti ca mt khi Sundaland ang vn ng mt cch c lp th c chp nhn kh rng ri. Tuy nhin, vn ng tng i so vi u vn cha c xc nh tt; cc v tr cc tuyt i ca Sundaland v u l gn nhau v cc kt qu v vn ng tuyt i ca u trong ITRF2000 vn ang phn tn.

n GEODYSSEA bo co hai kh nng minh gii cho vn ng quan st c ca Sundaland so vi u (ging nh c nh ra trong NNR-NUVEL-1A bi DeMets & nnk (1994) [55]): Vn ng v pha ng vi tc trung bnh 12 3 mm/nm hoc khi ny cng quay theo chiu kim ng h so vi u vi tc tng t 10 mm/nm pha nam ti 14 mm/nm pha bc. Vic s dng tc ca ITRF97 xc nh u , mt khung quy chiu h thp tc thot trt ti 8 mm/nm. Li gii c trnh by y xc nhn m t th hai v Sundaland ang quay theo chiu kim ng h so vi (NNR-NUVEL-1A) u vi tc 7 ti 11 mm/nm ln lt pha nam v bc. S gim ~3 mm/nm so vi Michel & nnk (2001) [140] ch yu xut pht t s khc nhau gia ITRF2000 v ITRF97.

Cc vector xoay tuyt i ca NNR-NUVEL-1A khng ging vi cc vector tnh ton c trong ITRF2000. Trong thc t, nhiu m hnh vn ng mng u khc nhau c a ra. Tht khng may, chng li tri ngc vi pha Ty u ni ~90% cc trm GPS c th c ph ch mt phn nh ca mng. y cc m hnh ph hp trong khong 1 mm/nm, nhng xa hn v pha ty, s khc nhau tr nn ln hn. Chng hn, ng nhng s on v vn ng tng i Thng Hi c th bin i ln ti 4 mm/nm theo phng TN-B. Bi vy hin ti s tho hip tt nht l m hnh u ca Calais & nnk (2003) [36] bi v n bao gm nhiu s liu GPS hn t Siberia. Vn ng ca Sundaland (SU) so vi u (EU), c miu t bi vector SU-EU tng i trong Bng 2, l 6 mm/nm nh hng (phng v t hng bc) N85o pha bc ca Java, tng ln 9 mm/nm nh hng N80o Indochina. Kt qu ny ph hp hn v mc d nh hn so vi NNR-NUVEL-1A, n vn ch ra s quay ca khi Sundaland so vi nhn European-Siberian ca mng u . Tht th v, cc vector u trong ITRF2000 th hin hi t theo m hnh NNR-NUVEL-1A model.

Cc nghin cu GPS khu vc trc y coi vn ng tng i gia Nam Trung Hoa (SC) v Sundaland l bng khng (Michel & nnk, 2000 [139]; Bock & nnk, 2003 [25]; Iwakuni & nnk, 2004 [99]) hoc nh (

24 Phan Tr ng Trnh

bng phi c 0 - 3 mm/nm, ph hp vi kt qu ca cc nghin cu trong ho o ca Weldon & nnk (1994) [264]. Nn mi vn ng tng i qu tht l nh, nhng khng hon ton l bng khng nu (mt phn) c tiu tn bi vn ng ca t gy Sng Hng. So vi vn ng ca Sundaland c chnh bin, cc trm ph IGS Nam Trung Hoa (WUHN, SHAO, XIAN) r rng dch chuyn 2 - 4 mm/nm theo phng T - TN. Cc vn ng ca chng ~8 mm/nm N so vi u khp hn vi khi Nam Trung Hoa ang quay ngc chiu kim ng h vi tc 7 - 8 mm/nm theo phng - N, hoc mt n th ang quay ngc chiu kim ng h.

Khi Nam Trung Hoa c xc nh mt cch r rng (86 im) bi Shen & nnk (2005) [216] v c s dng mt tham chiu n nh nghin cu bin dng v TN Trung Quc. Vector tng i SC-EU ca Shen & nnk (2005) [216] c ti hin li t trng vn tc c th v c chnh bin mc khng ng k vi 2.5 mm/nm outlier criterion. Cc vector SC v EU khp nhau trong ITRF2000 c cung cp bi cc tc gi trong cng b ca Shen & nnk (2005) [216]. Vi li gii ca Shen & nnk (2005) [216] vector SU-SC tng i c th c tnh ton. Ch nhng s khc nhau phn tn nh (


1.2. IU KIN T NHIN V A HNH, A MO BIN NG V KHU VC K CN 1.2.1. V tr a l

Khu vc nghin cu bao gm di ven bin, Bin ng Vit Nam v cc vng k cn. y l mt bin ra ca Thi Bnh Dng v l mt bin na kn c bao bc xung quanh bi cc ra lc a, o v qun o (Hnh 1.1). 1.2.2. Kh hu

Vng nghin cu nm theo mt di ko di theo phng kinh tuyn nn kh hu chu nh hng ca kh nhiu vng khc nhau: Cn xch o v nhit i, hn na a hnh ven bin cng nh khu vc Bin ng kh phc tp nn kh hu cng phc tp hn v c th chia lm ba khu vc chnh sau: Khu vc min Bc

a) Ch gi: Gi ma ng Bc hot ng ch yu trong thi k t thng XI n thng IV nm sau, vi cng mnh vo cc thng gia ma (XII, I, II). Trung bnh mt nm c khong 20 - 22 t gi trn v. T thng IV - VII l thi k thng tr ca gi c hng t N n N, thi t bin vo t lin. vng st b bin vn tc gi trung bnh thng xuyn t trn 3 m/s. Vn tc gi cc i trong bo c th t ti 30 40 m/s hoc ln hn, thm ch ln ti 51 m/s.

b) Ch ma: Lng ma nm dao ng trong khong t 1500 - 2000 mm, thuc ch ma va. Ma ma di ven bin t Qung Ninh n Ninh Bnh trng vi ma hot ng ca gi ma ma h m y chnh l gi ng Nam. Trn ton di lng ma ma ma chim khong t 84 - 92% tng lng ma c nm. S ngy ma nm y dao ng trong khong 117 - 153 ngy.

c) Cc hin tng thi tit c bit: y l khu vc chu nh hng nng n ca bo. Theo thng k mi nm y c khong 2,1 cn bo b vo. Tnh trung bnh lng ma bo chim khong 30% tng lng ma ton ma ma. Khu vc min Trung

a) Ch gi w Trong thi k hon lu ng Bc (XI - III): Trn vng bin khi thnh hnh gi

ng Bc, cn di b bin hng gi bin ng mnh theo iu kin a hnh a phng. Thng IV - V l thi k chuyn tip gia hai ma gi chnh. Gi ng v ng Nam chim u th.

w Trong thi k hon lu Ty Nam (VI -VIII): Hng gi cng bin i phc tp theo iu kin a phng. Gi Ty v Ty Nam chim u th tuyt i. Thng IX, X l thi k chuyn tip t hon lu ma h sang hon lu ma ng, tn sut cc hng Ty, Ty Nam gim dn, ng thi tn sut cc hng gi c thnh phn Bc tng ln.

b) Ch ma: Ch ma min duyn hi Trung B lin quan cht ch vi s tng tc gia cc hon lu gi ma v a hnh ca dy ni Trng Sn. khu vc Thanh Ho v Bc Ngh An lng ma 1500 1800 mm/nm. Lng ma ln nht, trn 2000 mm/nm, phn b khu vc t Nam Ngh An, qua H Tnh, Bnh Tr Thin vo n Qung Nam, Qung Ngi.

c) Bo: Ma bo min Trung t thng VII - XII, cng i v pha Nam bo cng xut hin mun dn. Khu vc t Thanh Ho n H Tnh, ma bo thng thng t thng VII - IX, thng VIII l thng c nhiu bo nht. Khu vc t Qung Bnh n Tha Thin - Hu ma bo t thng VIII - X. Khu vc t Nng n Bnh nh l thng X - XI. Khu vc t Ph Yn n Bnh Thun phn ln vo thng X - XII.

26 Phan Tr ng Trnh

Hnh 1.1: S v tr a l vng Bin Vit Nam v k cn

Khu vc min Nam a) Ch gi: Do a hnh kh bng phng nn ch gi tng i ng nht. Gi ma ng Bc (t thng XI - IV): Ma ng hng thnh hnh l hng ven

b v B ngoi khi. Tc gi trung bnh 2 - 3 m/s. Gi ma Ty Nam (t thng V- X) : Hng gi thnh hnh l TN v T vi tn sut

xut hin khong 30 - 40%. Tc gi mnh nht hay gp trong ma h, ch yu l gi Ty v Ty Nam, t gi tr 25 - 30 m/s.

b) Ch ma: Lng ma trung bnh nm dao ng trong khong kh rng, t 1200 - 3000 mm, mt nm c khong 134 - 177 ngy ma. Ven bin Nam B cng c hai ma r rt l ma ma v ma kh. Ma ma ko di 6 - 8 thng, thng l 7 thng, t thng V - XI, c ni ma sm vo thng IV. Ma kh ko di 4 - 6 thng, nhng phn ln ko di 5 thng.

c) Cc hin tng thi tit c bit: Vng ven bin Nam B tng i nhiu dng, hng nm c khong 50 - 137 ngy c dng. Vng ven bin Nam B rt t bo. Thi k bo hot ng b bin Nam b mun, thng vo thng XI, thng XII. 1.2.3. c im thu vn Khu vc min Bc

Ton vng c 17 sng chnh c chiu di ln hn 10 km, trong di ven bin Qung Ninh c 15 sng cn di ven bin ng bng sng Hng - Thi Bnh c 2 sng ln v mt lot cc phn lu.


v Vng ven bin tnh Qung Ninh: Tng lng nc nm trong ton vng kh ln khong gn 7 t m3. C hng phn b nh dn t ng sang Ty. Ma l xut hin t thng V - IX pha Bc v t thng VI - X cc lu vc pha Nam vng ven bin Qung Ninh vi lng nc chim 75 - 85% tng lng nc nm. Modul dng chy ma l dao ng t 80 - 150 l/s.km2, ln gp 2 - 3 ln vng ng bng v gp t 6 - 10 ln so vi modul dng chy trong ma kit. Ma kit ko di 7 thng (X - IV) nhng lng dng chy ch chim 15 - 25% lng dng chy nm.

v Vng ven bin ng bng sng Hng - Thi Bnh w Ma l: bt u t thng VI kt thc vo thng X. Lng nc trong ma l chim

khong 75 - 80% lng nc nm. Ba thng c dng chy ln nht xut hin ng u h du t thng VII - IX vi lng nc chim 50 - 60% lng nc nm. y cng l thi k bo hot ng mnh nht.

w Ma kit: ma kit ko di t thng XI n thng V chim khong 20 - 25% tng lng dng chy nm. Modul dng chy kit u nh hn 20 l/s.km2. Ba thng lin tc c dng chy nh nht thng bt u t thng II n thng IV vi lng nc cha ti 10% lng nc nm. Thi k kit nht t thng III n 10/IV. Khu vc min Trung

Trong ton di Trung B c ti 67 lu vc c ca sng ring bit, nhng trong tng s ny ch c 4 lu vc c din tch F > 10000 km2, 19 lu vc c F > 1000 km2, cn ch yu l cc lu vc nh c din tch di 500 km2. Vi a hnh ni cao chy st ra ti bin nn mt c im ni bt ca cc lu vc ny l c cao bnh qun lu vc ln, ln hn hn so vi cc sng thuc di ven bin nc ta.

Ma l: w Di ven bin Thanh Ho - Ngh An: Ma l ca khu vc ny xut hin trong 5

thng t thng (VII XI) bt u v kt thc, vi lng dng chy ma l chim ti 70 80% lng dng chy c nm v Ml = 30 - 40 l/s.km2. Ba thng c lng dng chy ln nht tp trung t thng (VIII - X) vi lng dng chy chim 50 - 55% lng dng chy nm, Mbathngmax = 40-50 l/s.km2.

w Di ven bin t H Tnh n Qung Tr: Ma l ko di ba thng nhng lng dng chy ma l chim ti 60 - 70% lng dng chy c nm vi Ml = 100 130 l/s.km2. Thng c dng chy ln nht thng xut hin vo thng X - thi k di hi t nhit i i qua khu vc ny, chim 20 25% lng dng chy nm v Mthngmax = 150 180 l/s.km2.

w Di ven bin t Tha Thin - Hu n Khnh Ho: Dng chy l y cng din ra c lit nht khng ch i vi vng nghin cu m l trn ton lnh th Vit Nam. Ma l y ch ko di trong ba thng X XII nhng lng dng chy chim ti 60 - 75% lng dng chy nm v y cng l khu vc c modun dng chy l ln nht nc ta vi Ml = 150 - 200 l/s.km2.

w Di ven bin cc Nam Trung B (Ninh Thun - Bnh Thun): C ma ma rt tp trung t thng V - X nhng ma l trn sng sui khu vc ny

xut hin vo thng VII -X vi lng dng chy ma l chim ti 70 - 80% lng dng chy nm. Ba thng dng chy ln nht tp trung vo thng VIII-X vi t trng dng chy cao chim 60 - 70%. Thng c lng dng chy ln nht ri vo thng X chim 20 - 25% lng dng chy nm, modun dng chy Mthnglnnht = 60 - 80 l/s.km2, y cng l thi k hot ng mnh nht ca gi ma Ty Nam.

Ma kit: Ma kit ca cc sng sui trong di duyn hi Trung B kh hn, do cc sng u

dc, thng ra bin, kh nng gi nc trong lp th nhng cng nh trong lng sng u

28 Phan Tr ng Trnh

rt nh, mc chnh cao gia mc nc ma kit v b mt cao rt kh khn cho vic s dng nc cho cc mc ch kinh t.

w Di ven bin Thanh Ho - Ngh An: Ma kit y ko di t thng XII - VI vi lng dng chy chim t 20 - 35% lng dng chy nm. Ba thng c lng dng chy nh nht xut hin ng thi t thng II - IV, ch chim t 5 10% lng dng chy nm. Dng chy thng kit nht xut hin vo thng III, chim 13% lng dng chy nm.

w Di ven bin t H Tnh n Qung Tr: Ma kit ko di trong 9 thng (XII VIII) nhng lng dng chy trong ma kit tng i cao vi Mkit = 25 - 50 l/s.km2. Ba thng c lng dng chy nh nht xut hin vo thng II - IV. Lng dng chy ba thng nh nht thng chim 5 - 15% lng dng chy nm.

w Di ven bin t Tha Thin - Hu n Khnh Ho: Cc sng sui y c ti 9 thng ma kit t thng I - IX nhng lng dng chy ma kit chim t trng kh ln t 30 - 40% lng dng chy nm vi Mkit = 15 - 35 l/s.km2.

w Di ven bin cc Nam Trung B (Ninh Thun - Bnh Thun): Ma kit ko di 8 thng t thng XI - VI nhng ch chim 31,5% lng dng chy nm vi Mmakit = 5 -10 l/s.km2 v c xu hng gim dn t pha Ty sang pha ng khu vc nghin cu ti vng cn ct ven bin. Khu vc min Nam

Mng li sng ngi: a) Vng ng bng ng Nam B: Li sng sui trong vng hnh thnh 2 khu vc

mang nhng nt c trng khc nhau. Phn pha Bc c cao bnh qun lu vc cao hn v cng l khu vc tn ti cc lu vc nh nh sng Ray, sng Sai, sng Th Vi. Cn phn pha Nam l h lu ca h thng sng ng Nai mt sng sui khu vc pha Nam cng ln hn D = 1,5 - 2 km/km2 cn pha Bc ch t xp x 0,5 km/km2.

b) Vng ng bng sng Cu Long: M Kng l mt trong cc sng ln trn th gii, bt ngun t cao nguyn Ty Tng, lu vc ca n c din tch tng cng l 795.000 km2 bao gm mt phn lnh th Trung Quc, Mianma, Thi Lan, Lo, Campuchia v Vit Nam. Dng chnh ca MKng di 4.220 km, lu lng bnh qun Q0 15000 20000m3/s. Tng lng ph sa bnh qun khong 300 triu tn/nm. Phn cui ca M Kng nm trn lnh th Vit Nam, sng c 2 nhnh chnh l M Kng (sng Tin) di 248,5 km v Bassac (sng Hu) di 203 km.

Ch dng chy a) Ch dng chy h thng sng ng Nai: Modul dng chy trung ton lu vc

ng Nai v vng ph cn khong 25 l/s.km2, tng ng lp dng chy 805 mm, trn tng lp nc ma trung bnh 1.950 mm, t h s dng chy 0.40, thuc loi c dng chy trung bnh ca nc ta.

S bin ng dng chy hng nm lu vc ng Nai v vng ph cn l kh ln, thng t 1,5 - 2,0 ln bin ng lng ma nm.

Trong ma l, i b phn cc khu vc c l cao nht vo thng VIII, IX. Lu vc sng Si Gn, Vm C, l ln nht ri vo cc thng IX, X. Khu vc Phan Rang - Phan Thit v thng ng Nai thng l cao nht vo thng X, XI.

Ma kit bt u vo khong thng XII v ko di n thng V, VI nm sau, khong 6 thng. Vng thng a Nhim, Phan Rang - Phan R, ma kit ko di 8 - 9 thng kit. lu vc ng Nai v vng ph cn ma kit kh khc nghit do c mt ma kh khng ma hoc ma rt t ko di. Modul bnh qun thng kit nht trn lu vc vo khong 2 - 3 l/s.km2.

b) Ch dng chy ng bng sng Cu Long (BSCL): Ch dng chy BSCL chu nh hng mnh ca nhiu yu t tc ng: dng chy sng M Kng, thu triu Bin ng, thu triu bin Ty - vnh Thi Lan v ch ma ng bng. Hng nm


tng lng nc ng bng sng Cu Long khong 500t m3 nc (khong 422 t m3 nc t thng ngun, 67 t m3 nc do ma ti ch) nhng phn b khng u vo cc sng.. T l trung bnh phn b lu lng cho c nm qua sng Tin (Tn Chu) l 79% v qua sng Hu (Chu c) l 21%. Theo th t trn, trong ma l t l l 80% v 20%; trong ma cn l 84 - 87% v 13 -16%.

Ma l: Nu nh bin l Kratie c th t trn 10 m th bin l Tn Chu v Chu c ch t 3,5 - 4 m. L ln v xung vi cng sut nh, trung bnh ch 5 - 7 cm/ngy. Nhng trn l ln v sm cng ch t 10 - 12 cm/ngy. Cng sut l ln nht trong thi on ngn cng ch t 20 - 30 cm/ngy. Tc truyn l chm 1,5 2 km/ h, nu gp k triu cng tc truyn l gim i r rt, v vy kh nng thot l km. L BSCL thng l l mt nh. y l mt trong nhng c im ni bt ca l ng bng sng Cu Long. nh l xut hin vo cui thng IX n na u thng X.

Ma cn: Tuy dng chy gim dn t thng X nm trc n thng IV nm sau nhng ma cn bt u t thng XII ko di n thng VI. Lu lng bnh qun ma cn sng M Kng khong 6.000 m3/s, c bit l cc thng III, IV lu lng bnh qun ch t trn di 2.000 m3/s. Ngun nc duy nht vo BSCL l lng nc ca sng M Kng. 1.2.4. c im hi vn

Cc yu t hi vn bao gm thu triu, sng, dng chy bin i theo cc chu k khc nhau, kt hp vi iu kin a hnh khu vc to nn ch ng lc c th cc vng khc nhau. Khu vc min Bc

a) Ch thu triu:Vng ven bin ca sng (VBCS) Qung Ninh l mt trong nhng vng bin c ch nht triu thun khit. Vng ven bin Qung Ninh cng l vng c bin triu ln nht nc ta, ti Mi Ngc ln ca thu triu c th t ti 5,58 m v ti Hn Gai c th t ti 4,7 m. Triu mnh trong nm thng xut hin vo cc thng I, VI, VII, XII, cn triu yu xy ra vo cc thng III, IV, VIII v IX.

Vng ven bin ca sng BSH c ch nht triu kh thun nht. Bin dao ng ti a 3,0 3,5 m, trung bnh 1,7 1,9 m v ti thiu 0,3 0,5 m. Mc nc triu ln nht nhiu nm c th t 4,0 m v thp nht khong 0,08 m. Mc nc triu v bin ln nht l khu vc ven bin ca sng Hi Phng, cng dn v pha Nam tr s mc nc triu v bin dao ng nh dn.

b) Ch sng gi: Vng VBCS t Thi Bnh n Ninh Bnh chu tc ng mnh m nht ca cc hng sng do h thng gi ma B gy ra v vng VBCS Hi Phng chu tc ng t nht. Vng chu tc ng mnh nht l di ven bin ca sng Nam nh - Ninh Bnh, y l on b li, c dc ln nn ng lc sng tc ng vo on b ny kh mnh. Nht l on b t Qut Lm n Lch Giang, vi chiu di khong 30 km, ng b bin thng, cc ng ng su phn b u v song song vi ng b, hn na cch xa cc ca sng ln nn thiu ngun bi tch, li n hu ht cc hng sng tc ng mnh nn on b ny ang trong tnh trng xi l nghim trng, gy nh hng ln n i sng v sn xut ca nhn dn.

w Ma h (t thng VI n thng IX), tr s cao sng ln hn nhiu trong ma ng do thng xuyn chu nh hng ca bo, ATN v ging, lc. y l yu t bt li rt ln i vi s n nh cc bi bi cng nh vn khai thc v s dng chng. Di tc ng ca sng c cao ln, to nn p lc sng c tr s cao gy xi l b, ph v cc tuyn xung yu nht l cc tuyn quai cc bi bi.

c) Nc dng: Nc dng vng ven bin Qung Ninh xy ra ch yu di tc ng ca gi trong cc cn bo, cn trong ma gi ng Bc hu nh khng xy ra. B bin Qung Ninh c dng b lm nn c kh nng gy nc dng c tr s cao, nc dng trong cc cn bo ln c th t 2,5 m. Phn tch cc kt qu quan trc mc nc cho thy, tr s

30 Phan Tr ng Trnh

nc dng do gi ma B ven bin ca sng BSH khng cao, trung bnh khong 25 - 30 cm. Khu vc min Trung

a) Thu triu: Vng bin t Thanh Ho n Qung Bnh c ch nht triu khng u l ch yu, cao mc nc triu trung bnh k nc cng bin i trong khong 1,2 2,5 m v gim dn t Bc vo Nam.

- Vng bin Qung Tr (Ca Tng) - Thun An - Nng - Qung Nam c ch thu triu c xem l phc tp nht v thin v bn nht triu khng u. Ring vng ven bin ca Thun An v ln cn thu triu mang tnh cht bn nht triu u. ln thu triu trung bnh trong k nc cng khu vc t Ca Tng n Thun An t khong 0,6 1,1 m, khu vc ca Thun An v ln cn xp x 0,4 0,5 m v vng Nng - Qung Nam ln thu triu trung bnh trong k nc cng l ln nht, t khong 1,0 1,2 m.

- Vng bin t Quy Nhn n Nha Trang, thu triu lp li tnh cht nht triu khng u, mc nc trung bnh trong k nc cng tng ln 1,2 2,0 m.

- Vng bin Phan Rang - Phan Thit c ch triu phc tp nht v l ni chuyn tip gia ch nht triu ch yu min Trung v bn nht triu pha Nam. Bin triu tng dn t 1,5 - 2,0 m vng Phan Rang n 2,0 - 2,5 m vng Phan Thit. Bin triu thi k triu km ch vo khong 0,5 - 0,7 m.

b) Ch sng: Vng ven bin Trung B, sng b nh hng trc tip ca hai h thng gi ma: gi ma ng Bc vo ma ng v gi ma Ty Nam vo ma h. ngoi khi sng c hng gn trng vi hng gi ca hai h thng gi ma ni trn, nhng vo gn b do nh hng ca a hnh y bin v hnh thi ng b m hng sng cng nh cao c nhiu thay i theo v .

c) Dng chy ven b: Dng chy vng nghin cu chu s chi phi mnh m ca hai ma gi (ng Bc v Ty Nam) ng thi cng chu nh hng khng nh ca yu t hnh thi y bin. Xu hng chung ca dng chy ven bin l t Bc xung Nam vo ma ng v ngc li vo ma h. T Bc xung Nam hng dng chy thay i theo a th ng b v c hng thay i t TN n N v NN, n khu vc bc o L Sn chng i thnh hng ng v i ra ngoi vng nghin cu tip tc chy ln pha Bc (Ty o Hi Nam) to thnh hon lu kn. Khu vc min Nam

a) Ch thu triu: Vng bin t Bnh Thun n Cn Gi, triu chuyn dn sang ch bn nht triu khng u. Bin triu ln nht Vng Tu c th t 3,5 - 4,0 m, thuc loi cao nht trong c nc. Vng ven bin Nam B ch bn nht triu khng u li tr nn r rt. Hu ht cc ngy trong thng c 2 ln triu ln v 2 ln triu xung vi chnh lch r rt gia cc cao nc rng. ln triu trong vng khong 3 - 4 m trong k nc cng v 1,5 - 2 m vo k nc km.

b) Ch sng: Ma gi ng Bc: Vng bin Nam B hng sng thnh hnh trong ma l B vi

tn sut cao t trn 70%, cc hng Bc v ng t 10 - 15%. ven b do a hnh y kh thoi nn hng sng thng l vung gc vi b bin, thi gian lng sng khong 9% trong ma.

Ma gi Ty Nam: Vng bin Nam B sng c hng thnh hnh l Ty Nam vi tn sut xut hin cao dn v pha Nam (t 60 - 75%), cao sng trung bnh khong 1 - 1,5 m, cc i ln n 4 m. Sng hng Nam v Ty cng c tn sut khong 10 - 15%.

v Dng chy ven b: Dng chy c hng thay i bm theo s un ln ca ng b v vy d dng nhn thy hng dng chy tng ng l B - TN v TN - B. Khu vc trc ca h thng sng Cu Long v ng Nai, dng chy ph thuc mnh m vo ng lc


sng, dng chy ven b khu vc ny cng thng ln hn ngoi khi, ti cc ca sng tc dng chy o c c th t ti 120 - 150 cm/s. 1.2.5. c im a mo

Khu vc Bin ng v k cn c a hnh da dng v phc tp, v vy m c im a mo khu vc cng rt da dng vi nhiu kiu, dng a hnh, ngun gc thnh to v cc qu trnh a mo khc nhau. c im a mo khu vc Bin ng c Nguyn Th Tip v nnk, (2003) nghin cu chi tit v chia cc dng a hnh Bin ng theo cc bc su: thm lc a (0-150m), sn lc a (150-2500m), chn lc a (2500-4000m) v y bin thm (>4000m). Sau y l mt s kiu a hnh chnh trong khu vc Bin ng v k cn.

Thm lc a c 18 kiu a hnh tch t v 9 kiu tch t mi mn. Nhm tch t gm: 1-ng bng nghing trong i tch t ca sng (0-20m nc) cu

to ch yu l ct, bn v st pht trin ven ra delta ngm ca cc sng ln. 2- ng bng phn ct tch t dng vng vnh chu tc ng ca thy triu, ch yu l ct nh, bn, st, pht trin trn vng st ven b. 3-ng bng nghing thoi, tch t trong i tc ng ca sng v dng chy y, ch yu-ct bn, st, pht trin ven ra cc khi nng ( su 20-40m). 4-ng bng tch t dng delta thy triu. 5- ng bng nghing tch t trong i tc ng ca sng v dng chy y, ch yu-ct, bn, st, pht trin trn cc cu trc phc tp ( su 15-50m). 6- ng bng nghing thoi , tch t trong i tc ng ca sng v dng chy y, ct, bn, st, pht trin trn cc khi nh. 7-ng bng tch t dng vng vnh trong i tc ng ca dng chy y, ct nh, bn, st, pht trin trn cc b (30-50m). 8-ng bng nghing phn ct trong i tc ng dng chy y, bn, st, trn cu trc chuyn tip ca rift ( su 20-40m). 9- ng bng nghing tch t dng vng vnh trong i tc ng ca dng chy y, bn, st, trn cc i nng ca rift (20-50m). 10- ng bng nghing phn ct tch t dng delta, bn-st, trn trng rift. 11-ng bng vng lng mng, tch t trong i di chuyn bi tch, bn-st, trung tm cc rift. 12- ng bng tch t lp y trong i tc ng ca dng chy y, bn-st , trn cc b trng su (60-80m). 13- ng bng li, gn sng, tch t trong i tc ng ca dng chy y, bn-st, trn cc g nng gia cc b (ni cao hn xung quanh 25-30m). 14- ng bng nghing thoi, gn sng vi nhiu g i tch t trong i di chuyn bi tch, trn cc cu trc phc tp. 15-ng bng nghing thoi tch t dng di hp trong i tc ng dng chy y trn i cu trc st bc ca thm lc a (25-100m). 16-ng bng dng bc vi nhiu g i st trong i di chuyn bi tch, ct-bn-st, trn cc cu trc khc nhau. 17-ng bng phng trong i di chuyn bi tch, ct-bn, trn mng su cc b(50-100m). 18-ng bng phng trong i di chuyn bi tch, bn-st, trn mng nng ca i chuyn tip ra thm lc a.

Nhm a hnh mi mn-tch t: c 9 kiu: 1-Trng dng thung lng ngm trong i di chuyn bi tch, bn-st, ra thm lc a(100-240m). 2- ng bng nghing trong i tc ng ca sng, ct th-bn, ra cc khi nng (0-20m). 3- ng bng nghing thoi trong i tc ng ca sng, sn-ct-bn, trn cc vm nng (18-20m). 4-ng bng karst trong i tc ng ca sng, sn-ct-bn, trn cc cu trc phc tp. 5- Mng trng trong i tc ng ca sng-thy triu, ct-sn - si, nm gia cc khi nng. 6- ng bng phn ct trong i tc ng ca sng, ct - bn, trn cc khi nng a ly. 7- ng bng nghing thoi trong i tc ng ca sng v dng chy, ct-bn, trn cc n nghing (20-50m). 8- ng bng nghing trong i tc ng ca sng v dng chy, ct-bn-st, nm gia cc khi nng v trng 90-50m. 9- i ni la mi mn trong i tc ng ca sng, trn cc vm nng v khi nh.

a hnh sn lc a c 4 kiu: 1- ng bng nghing tch t ven ra i tch gin. 2- ng bng lng mng trn cc cu trc on vng (2500-3000m). 3- ng bng tch t trn cu trc st (3000-4000m). 4- ng bng nghing thoi phn ct, tch t, di chn cc khi nng (2000-3500m).

32 Phan Tr ng Trnh

a hnh y bin thm bao gm 5 kiu: 1- ng bng phng, tch t, st bin su, trm tch ni la trong i tch gin tr. 2- ng bng phng, tch t trong i tch gin c (3000-4000m). 3- Cc vc thm v h su, tch t, nm ri rc trn ng bng bin thm ( su 5000-5500m). 4-G, i bazan trn bin thm. 5- Khi v dy ni ngm bazan trn bin thm c cao 200-3800m. 1.3. PHNG PHP NGHIN CU CHNH

Trong qu trnh nghin cu, chng ti s dng tng hp nhiu phng php hin i, c th nu vn tt nh sau: 1.3.1 Nhm cc phng php nh v ton cu GPS.

Cng ngh nh v ton cu hin nay c coi l cng c nghin cu nh lng chnh xc v tin cy trong nghin cu a ng m cc i tng chnh bao gm:

(1) Nghin cu chuyn ng ca cc mng kin to trn quy m ton cu v khu vc, (2) Nghin cu chuyn dch v bin dng ti cc ranh gii cc mng kin to quy m

ton cu v khu vc, (3) Nghin cu chuyn dch v bin dng dc cc i t gy a phng, (4) o c bin dng do ng t, (5) Quan trc bin dng do hot ng ni la, (6) Quan trc trt t, v.v Kt qu nghin cu hai loi i tng u gp phn to nn cc m hnh ng hc

ton cu, m hnh ng hc khu vc, m hnh quay cc khi cu trc kin to v cung cp cc thng tin mang tnh ton cu v khu vc cho cc lnh vc khc. Vic nghin cu cc i tng sau cung cp cc cn c phn vng ng t, quy hoch s dng hp l lnh th trn quy m vng lnh th hay trong tng quc gia. Ni dung ca phng php nghin cu ny gm ba phn: (1) thit lp li quan trc a ng trn khu vc nghin cu, (2) tin hnh o c trn cc im li v (3) tin hnh x l s liu o trn li quan trc v (4) phn tch minh gii cc kt qu tnh c a ra m hnh khi qut chuyn ng hin i khu vc nghin cu. Xt theo gc quy m v mc tiu nghin cu, li quan trc a ng c th chia ra (1) li ton cu, (2) li khu vc v (3) li a phng vi chiu di cnh trung bnh tng ng l 103 104, 102 103 v di 102 km. Xt theo phng thc o c, li a ng c th phn ra li cc trm o thng trc (o lin tc sut thi gian) v li cc im o chu k (o ngt qung theo tng khong thi gian c th). Hin nay, loi li a ng kt hp gia mt s trm thng trc v cc im o chu k cng c p dng. Ni dung chnh ca bc thit lp li a ng trn khu vc nghin cu bao gm:

Vic xc nh s lng v phn b cc im quan trc, nhm m bo rng chuyn ng hin i o c ti cc im li i din cho i tng v mc ch nghin cu.

B tr cc mc nh du bn vng cc im o ra thc a. Mc u tin b tr trong gc loi b nh hng cc yu t ngoi kin to vo chuyn ng ca im o.

im o phi c thng thong ti a v trnh xa cc ngun nhiu tn hiu sng v tuyn nh i pht sng, trm ra a, ...

Cng tc thu thp s liu GPS ti cc im phi bo m s liu o s lng v cht lng. S lng tr o ph thuc vo di ca o v s lng ca o ng thi trn cc im. Vi mc tiu quan trc chuyn ng hin i, di ca o nn l 24 gi - hai chu k quay ca v tinh GPS quanh Tri t, to c s loi b hoc gim thiu nh hng ca cc ngun sai s. S lng ca o cng nhiu th s lng li gii to ca o cng ln, nn chnh xc v tin cy ca li gii kt hp cc ca o tng chu k cng cao, nht l i vi trng hp khong cch gia cc im di trn 100 km. Chng trnh o ny to iu kin tt cho vic kt ni vi nhiu im IGS.


- Phng php kim tra cht lng s liu: Phn tch, vi phn tuyn tnh theo tham s nhm kim tra, nh gi cht lng s liu thu thp ngoi thc a, trn c s quyt nh hng x l.

- X l s liu o GPS cho mc tiu nghin cu a ng lc c xp vo loi x l cht lng cao. N i hi s dng phn mm cao cp nh BERNESE, GAMIT/GLOBK, GIPSY. N ng thi i hi mt chin lc x l chun, bao gm vic s dng cc sn phm chnh xc ca IGS, tnh cc tr hiu chnh theo cc m hnh tn tin tng thch vi thi gian o li a phng, s dng cc im o IGS lm quy chiu.

Sn phm cui cng qu trnh x l kt hp s liu o GPS l ba thnh phn vn tc chuyn ng ca im o cng ma trn phng sai thnh phn to . Thng thng, im o c nhn dng l chuyn ng c ngha khi vc t vn tc vt ra ngoi elip sai s vn tc ng vi mc xc sut 95%. Trn c s phn tch kt qu nhn dng chuyn ng v i snh vi cc kt qu lin quan khc, s xut m hnh chuyn ng ca khu vc nghin cu.

- Phng php phn tch, so snh, tng hp c p dng ng thi cc phng php hoc ring r tng phng php nhm la chn phng n ti u cho nghin cu; tch hp, so snh kt qu x l (c th bng cc phn mm khc nhau) cc chu k o; tng hp cc s liu, d liu nh gi chuyn dch v bn lun.

Cc phn mm ch o trong x l GPS l GAMMIT, BERNESE 4.2 v BERNESE 5.0. Di y chng ti im qua cc sai s c th gp trong phn tch GPS v qui trnh tnh ton trn phn mm 5.0 Cc ngun sai s trong o GPS + Cc yu t ch quan: sai s gy nn do s ch quan ca con ngi. Cc sai s ny c th khc phc hoc lm gim thiu c. - Chn v thit k im mc GPS

L bc khi im ht sc quan trng trong vic ng dng cng ngh GPS vo nghin cu chuyn ng kin to hin i. N quan trng bi cc l do chnh sau y:

Th nht: Phi chn v tr t im mc GPS sao cho tc dch chuyn ca im phi mang c cc c trng chuyn ng ca mng hay t gy .

Th hai: Sau khi xc nh c khong v tr nh bc th nht, tt hn ht l ta tm v gn mc GPS vo gc. Nu ti v tr ta khng thy gc xut l, ta phi thit k v xy dng im mc sao cho cc nh hng ca cc hot ng ngoi sinh nh: s thay i ca nhit , ca m, ca nc ngm, s st ln ca cc lp trm tch... l nh nht c th.

Th ba: V tr t im mc GPS phi thng thong ln bu tri, bi tn hiu GPS thuc di sng radio cc ngn, d b che chn do vy bo m s thng thong gia v tinh v my thu. Khng nn t my thu GPS qu gn cc b mt phn x nh cc cu kin kim loi, cc hng ro, mt nc..., v chng c th gy hin tng a ng dn. Theo Alfred Leick., (1995), khng nh rng, a ng dn l ngun sai s ch yu ng quan tm i vi kt qu o GPS. Cc tn hiu i t v tinh n my thu c th qua nhiu ng dn do hin tng phn x tn hiu. Hin tng a ng dn gy bin dng tn hiu iu bin C/A code, P code v nh hng n cc tr s o pha sng ti. Cc tn hiu a ng dn c thi gian pht i cng nhau t v tinh, song khi n my thu s b thay i code v pha do hin tng phn x khc nhau v ph thuc vo chiu di ng truyn tn hiu. Cc tn hiu a ng dn bao gi cng n my thu chm hn so vi tn hiu i theo ng thng do phi tri qua mt on ng di hn, chnh l ng i ca tn hiu phn x. Tng th tn hiu n ng ten s c my thu x l. Mi quan h hnh hc gia cc v tinh v my thu v vt phn x sau mi ngy, do hin tng a ng dn cng xut hin lp li vo cc ngy lin tip nhau. S tc ng ca tn hiu a ng dn n tr o khong cch gi v tr o pha sng ti tu thuc vo cc yu t khc nhau nh cng v chm tr ca tn hiu phn x khi so snh vi tn hiu truyn thng, ph thuc vo c tnh lm suy gim tn hiu phn x ca ng ten v ph thuc vo tinh xo ca my thu cng k thut x l s liu. Thng thng, vt phn x

34 Phan Tr ng Trnh

cc b s th hin r tn hiu a ng dn. Ni chung, hin tng a ng dn tc ng mt cch ngu nhin i vi tn hiu tn s thp v cao. Cc tn hiu c th b phn x bi v tinh (a ng dn v tinh) v bi cc vt xung quanh my thu (a ng dn my thu). nh hng a ng dn v tinh c th c loi b trong hiu pha bc nht ca cc tr o i vi cnh ngn. Tn hiu phn x thng b suy yu do vt phn x. Mc suy yu ny ph thuc vo cht liu ca vt phn x, ph thuc vo gc ti v gc tn x. Ni chung, cc tn hiu phn x thng c gc ti rt thp, trn thc t hu nh khng b suy yu. iu ny gii thch ti sao cc v tinh c gc cao thp thng gy ra nhiu a ng dn c cng mnh. Cc nh to nh xung quanh im t my thu cng l mt mi trng gy nn hin tng a ng dn ng k.

Cng khng nn t my thu GPS qu gn cc i, cc trm pht sng nh i pht thanh, truyn hnh, rada..., do kt qu o cng chu nh hng ca cc ngun tn hiu . Cc ng dy in cao p cng gy nh hng n tn hiu v tinh trc khi vo my thu nu my thu t ngay di cc ng cao p. Theo quy trnh k thut o GPS ca Trung Quc, my thu nn t cch xa cc i pht sng trn 200m v xa ng ti in cao p trn 50m. Cng lu nn t cc my thu GPS xa cc rng cy hoc cc tn cy v tn hiu v tinh s b gin on do hin tng trt chu k, ng nhin s nh hng n chnh xc ca kt qu o GPS. Ngoi ra, chng ta cng nn b tr cc im t my thu GPS sao cho vic i li c thun li, tin cho vic trng coi, n ung v thng chng ta phi o 24/24h. - Sai s do ngi o

Ngi o c th phm cc sai lm nh trong o chiu cao ng ten, di im nh tm khng tt, i khi ghi nhm ch o cao ng ten, hay t chn ng ten khng chc chn, sau mt thi gian c th b gi lm nghing ng ten, thay i im nh tm hoc b ln nghing trn nn t yu, hoc nu cng tc trng coi khng tt c th b ngi l, gia cm, gia sc ng chm ti my thu, ng ten,... Nhiu khi ngi o cng c th qun hoc nh hng bc ng ten khng chun dn n c s sai lch v tm phase trong kt qu o GPS. trnh cc sai st ny th ngi o GPS phi tht cn thn, chnh xc trong cc cng vic trn. + Cc yu t khch quan: nhng sai s tn ti ngoi thc ca con ngi, bao gm cc ngun chnh sau: - Sai s ng h v tinh v ng h my thu

Sai s gy ra do bn thn ng h v tinh v ng h my thu c sai s, cng vi n l s khng ng b gia chng. ng h v tinh c trm iu khin trn mt t theo di v do nu pht hin c sai lch, trm ny s pht tn hiu ch th thng bo s ci chnh cho my thu GPS bit x l. trnh s khng ng b gia ng h my thu v ng h v tinh, chng ta c th lp t trn my thu ng h nguyn t nh v tinh, nhng nh vy gi thnh my thu s rt t, kh m ph bin rng ri c. V vy, lm gim sai s trn ngi ta thng ci tin ng h thch anh trong my thu sao cho chng n nh hn trong giai on ng b vi ng h my thu. Ngoi ra, lm gim nh hng sai s , ngi ta s dng hiu tr o gia cc v tinh cng nh gia cc trm quan st. - Sai s qu o v tinh

V tinh bay trn qu o ca chng cng b nh hng bi nhiu yu t gy nhiu nh: tnh khng ng nht ca trng trng Tri t, nh hng ca sc ht mt trng, mt tri v cc thin th khc cng nh sc cn ca kh quyn, p lc ca bc x mt tri..., v vy chng lun c sai s. khc phc nhng sai s ny, ngi ta c th s dng lch v tinh chnh xc do c quan NGS hay IGS cung cp v quan trc lin tc 24 gi. - Sai s do mi trng truyn sng

Mi trng truyn sng gy ln cc loi sai s chnh sau: Sai s do tng in ly gy ra: y l sai s do hin tng khc x tia sng i t

khong khng v tr vo tng u tin ca kh quyn (tng in ly- tng c cao khong t 500km v 50km). Khi tn hiu i qua tng ny, chng c th b thay i do hin tng tn x


ph thuc vo mt in t trong tng in ly. Sai s ny khng gy nh hng ln ti kt qu o trong khong cch ngn m ch c ngha trn khong cch di. nh hng ca tng in ly t l vi bnh phng tn s, v th khi s dng my thu 2 tn s khc phc c nh hng ny.

Sai s do tng i lu gy ra: y l hin tng khc x tia sng i trong lp kh quyn gn mt t (t cao khong 50km tr xung). Khi tn hiu i qua tng ny, chng c th b thay i ph thuc vo tnh trng hi nc, nhit v cc bi kh quyn trong tng i lu. Sai s ny tc ng ch yu vo cc tr o trn khong cch ngn m khng nh hng ng k trn khong cch di. Trc y ngi ta yu cu o nhit , p sut v m tnh s hiu chnh do nh hng ca tng i lu. Nhng hin nay, hu ht cc phn mm x l s liu GPS hiu chnh theo m hnh tng i lu to chnh xc cao hn l vic s dng cc s hiu chnh khi o nhit , p sut v m. Sai s do qu trnh x l, tnh ton s liu GPS

Nh trnh by trn, chng ta thy c rt nhiu ngun sai s trong vic o GPS. Tuy nhin nu khi chng ta coi vic o thu tn hiu GPS l t tiu chun nh nhau th chnh xc ca kt qu li ph thuc vo vic x l tnh ton s liu GPS. Cng nh o GPS, vic x l, tnh ton s liu GPS cng c th b nh hng bi nhiu ngun gy ra cc sai lch trong kt qu tnh ton. La chn s dng cc ngun thng s u vo

tnh ton kt qu GPS, ngoi s liu o GPS c c t vic trc tip o c ca chng ta t cc trm, chng ta cn phi s dng nhiu ngun d liu trung gian khc nhau, tu thuc vo tng phn mm x l c th, nhng ni chung, hu ht cc phn mm u phi s dng cc ngun s liu trung gian nh: lch v tinh chnh xc; to v vn tc cc trm IGS trong h to ton cu; tp to v tinh GPS/GLONASS; cc thng s cn chnh tm phase; m hnh dch chuyn chng ng; m hnh chuyn ng cc; m hnh ho s bin thin thu triu; qu o mt trng, mt tri v Tri t; bn in ly ton cu; thng tin cc v tinh; tham s chuyn dch cc tri t;... Khi chng ta la chn, s dng cc ngun s liu ny, chng ta cn lu n tnh thi im ca tng ngun s liu. V d nh v lch v tinh chnh xc chng ta c th ti v t trung tm IGS qua internet nhng ch nu ta ti v sau 3 gi th sai s khi l khong 0,20m, nu sau 19 gi th sai s l 0,10m v cn nu sau 13 ngy th sai s ch cn 0,05m; hay l v h to ton cu ITRF/IGS, chng ta cng phi ch n vic nng cp dn chnh xc qua cc thi im khc nhau chng ta c: ITRF_88, _89, _90, _91, _92, _93, _94, _96, _97, _2000 v hin nay l ITRF_2005/IGS_05. Kinh nghim ca chuyn gia

Trong qu trnh x l, tnh ton s liu GPS th kinh nghim ca chuyn gia ng mt vai tr rt quan trng. V chng ta bit, hu ht cc phn mm x l s liu o GPS u l phn mm khoa hc - cc phn mm ny i hi ngi s dng phi c nhng kinh nghim nht nh trong vic la chn cch tnh ton, la chn thng s u vo ph hp cng nh vic tm v khc phc cc nhiu gy ra do nguyn nhn ch quan hay khch quan t vic o thu tn hiu GPS. Cng mt ngun s liu u vo, cng mt phn mm c s dng, nhng kt qu x l, tnh ton ca nhng chuyn gia khc nhau thng khng hon ton chnh xc ging nhau m thng vn c nhng sai khc nht nh, hoc nhiu khi c chuyn gia chy c ra kt qu cui cng, nhng cng c ngi khng th chy c ra kt qu cui cng v khng khc phc c cc nhiu t s liu o u vo hay l vic la chn cc trm tham chiu khng ph hp,... Kim nghim phng php

kim nghim kh nng lm ch cng ngh tnh ton GPS vi chnh xc cao, chng ti s dng s liu o ti mt s trm GPS khu vc Chu u tnh trn phn mm BERNESE 5.0. y l phin bn mi nht c kh nng x l cc tr o GPS vi chnh xc cao c xy dng bi Vin Thin vn thuc Trng i hc Tng hp Bern, Thu S.

36 Phan Tr ng Trnh

D liu c x l, tnh ton trong v d i snh ny bao gm s liu thu ca mng li 8 trm IGS khu vc Chu u, trong 3 trm MATE, ONSA v VILL c s dng lm trm tham chiu trong h to ton cu (International Terestial Reference Frame ITRF2000/IGS00). Trong 5 trm cn li c 2 trm FFMJ v ZIMJ c trang b my thu c tch hp c cc v tinh GPS v GLONASS, 2 trm BRUS v PTBB c s dng loi my thu ASHTECH Z-XII3T. Khong cch gia cc trm thu lin k nm trong khong t 300-1200km ngoi tr 2 trm thu (ZIMM v ZIMJ) Zimmerwald - Thu S c khong cch l 14m. ph hp vi tnh ton ca Vin Thin vn thuc trng i hc Tng hp Bern, chng ti x l s liu cho 4 ngy o, trong c 2 ngy ca nm 2002 (ngy GPS 143 v 144) v 2 ngy ca nm 2003 (ngy GPS 138 v 139). x l c d liu trong tnh ton ny, chng ti c s dng cc sn phm cui cng ca trung tm IGS cung cp trn internet nh: lch v tinh chnh xc, m hnh tng in ly, files hiu chnh gia P1-C1, P1-P2 i vi v tinh v my thu, to v vn tc chuyn dch ca cc trm IGS trong h to ton cu IGS00,... Cn lu trong khong thi gian t 2000 n nay, h to ton cu thay i t h to ton cu IGS97 sang h to ton cu IGS00 vo ngy 2 thng 12 nm 2001, chuyn t h to ton cu IGS00 sang h to ton cu IGb00 t ngy 11 thng 1 nm 2004 v chuyn IGb00 sang IGS05 t ngy 21 thng 12 nm 2006. T trc ngy 4 thng 11 nm 2000, thi gian chnh ng h v tinh trong khong 15 pht, cn t sau ngy n nay thi gian chnh ng h v tinh trong khong 5 pht.

Sau ln bnh sai th nht, chng ti c tnh c gi tr to ca cc trm o v cc tham s tng i lu. Tip n chng ti thc hin cc bc trung gian nh: x l cc phn sai bc hai, gii quyt cc s nguyn n tr, hon thin vic bnh sai li cho mt ngy o, to ra files h phng trnh chun NQ0 phc v cho vic x l kt hp c t o, kim tra tnh nht qun ca to cc im IGS chun, kim tra s lin tc ca to cng mt im qua cc ngy o. Kt thc cng vic tnh ton ca mt t o, chng ti tnh c to chnh xc ca cc trm o v xc nh c tc chuyn dch ca cc trm o . Kt qu tnh cui cng chng ti thc hin i snh vi kt qu tnh ca Vin Thin vn - i hoc Bern th hin qua cc bng 1a-b v bng 2a-b di y. i snh cc bng 1a v 1b, 2a v 2b, ta thy c s trng kht v cc kt qu tnh ton ca chng ti v Vin Thin vn - i hc Bern c v v tr cc im cng nh tc chuyn dch. Sai s trong cc tnh ton ny m phn mm thng bo l rt nh ch 0,3-0,4mm i vi thnh phn nm ngang v 1,2mm i vi thnh phn thng ng. iu th hin tnh tnh chnh xc cng nh vic lm ch qui trnh x l, tnh ton ca phn mm BERNESE phin bn 5.0 c s dng trong tnh ton ny.

Bng 1.1a: Kt qu tnh tc chuyn dch chu k 2002-2003 dng y (X l ti Vin a cht)


V d tnh tc chuyn dch kin to hin i trn Bin ng Sau y l v d x l s liu 2 t ti cc trm Lng, Bch Long V, Song T Ty,

Cn o trong 2 nm 2007 v 2008. Ti mi t o, chng ti tin hnh o lin tc 7 ca, mi ca 23 gi 40 pht. C s d liu c s dng trong tnh ton ny, ngoi d liu ca trm GPS Lng (LANG), Bch Long V (BLV1), Song T Ty (STT1), Cn o (CDA1) chng ti s dng d liu o lin tc ca cc trm IGS nh PIMO, BACO, WUHN v trm TCMS, Cc d liu ca t chc GPS quc t phc v a ng lc (IGS) nh lch v tinh chnh xc, m hnh tng in ly, tp d liu hiu chnh gia P1-C1, P1-P2 i vi v tinh v my thu, to cng nh vn tc chuyn dch ca cc trm IGS trong h quy chiu ton cu IGS05 c s dng trong tnh ton.

S dng h to ton cu ITRF2005/IGS05, vi tc bit ca cc trm IGS PIMO, BACO, WUHN, chng ta c th tnh c chuyn dch tuyt i ca cc trm o. Sau y l v d bng kt qu tnh ton tc chuyn dch ca 2 chu k o nm 2007 2008 (Bng 1.3).

Bng 1.1b: Kt qu tnh tc chuyn dch chu k 2002-2003 dng y (X l ti Vin Thin vn-i hc Bern)

Bng 1.2a: Kt qu tnh vn tc dng rt gn (x l ti Vin a cht)

Bng 1.2b: Kt qu tnh vn tc dng rt gn (x l ti Vin Thin vn-i hc Bern)

38 Phan Tr ng Trnh

1.3.2. Nhm cc phng php a cht - a mo + Phng php phn tch cu trc kin to : Cc phng php truyn thng nh

chiu dy trm tch, bt chnh hp gc, chuyn dch mt nh du dc i t gy, cc phng php hnh hi kin trc.

+ Cc phng php kin to vt l: - Phng php phn tch khe nt tch - Phng php phn tch h khe nt ct cng ng - Phng php Nhicolaiev - Cc phng php biu xc nh trc ng sut da trn chuyn dch trn mt t

gy nh phng php ca Perogaro, Gusenko, Parphenov, Angelier. - Cc phng php gii bi ton ngc, da trn chuyn dch ca h thng t gy ca

Carey, Angelier, Armijo, Etchecopar, Phan Trng Trnh, Gusenko. Bng 1.3: Kt qu tnh tc chuyn dch tuyt i trong h ton cu IGS05

- Cc phng php gii bi ton ngc, da trn s liu ca c cu chn tiu ng t ca Etchecopar, Phan Trng Trnh.

- Cc phng php ph v mu (breakout), ph hu cng (tensile fracture) ca mu khoan dng xc nh hng ng sut kin to hin i.

- Cc phng php In-situ o ng sut trc tip 3 chiu nh b cm bin in tr - Cc phng php xc nh ln ng sut trong li khoan. + Cc phng php a mo - M hnh s a hnh, xy dng m hnh 3 chiu, to bng di cc gc nhn khc

nhau. - Xc lp cc vch kin to - Kt hp vi ti liu a chn, trng lc xc nh kch thc t gy. + Cc phng php phn tch nh v tinh, nh my bay v H thng Thng tin

a l GIS - Cc phng php nhn dng cu trc, t gy bng mt thng - Cc phng php nn chnh hnh hc ghp ni cc thng tin c t l khc nhau t

bn v nh v tinh, nh my bay. - Xy dng m hnh s cao y bin, bin i 3 chiu theo cc gc khc nhau.


- Cc phng php lc nh hng, lc gradient trn nh v tinh nhm pht hin cc i t gy dp v.

- Cc phng php phn tch nh a ph, phn tch nh RADAR. - Cc phng php phi trn nh (fusion) cc nh a ph v nh radar, nh v tinh v

nh my bay nhm tng cng phn gii khng gian v a ph. Trong c cc phng php bin i ph, phng php thnh phn chnh, nhm cc phng php s dng thut ton wavelet.

- Phng php giao thoa nh RADAR trong s dng giao thoa nh RADAR to DEM vng ven b v hi o, s dng nh cohenren to thng tin mi khc bit vi nh v tinh h quang hc thng thng.

+ Cc phng php nghin cu magma tr - Nghin cu thnh phn khong vt bng microsond v LA-ICP-MS - Nghin cu a ho basalts bng phn tch XRF ( cc hp phn chnh) v ICP-MS (

nguyn t him vt) - Nghin cu ng v Pb, Rb/Sr - Xc nh tui basalts bng cc phng php khc nhau. - xc nh phn b ca cc thn magma di bin s dng trit cc phng

php a vt l 1.3.3. Nhm cc phng php a Vt l

+ Cc phng php phn tch mt ct a chn y l phng php quan trng c s dng nghin cu cc t gy tr trong

Pliocen - t. Khc vi trn t lin, nh cng tc thm d du kh, chng ti c th s dng mt khi lng s cc mt ct a chn trn Bin ng t Tp on Du kh. Tuy nhin do mc ch tm kim cc by cha du trong cc tng trm tch v mng su nn cc nh du kh hu nh khng quan tm x l cc mt ct a chn trong tng Pliocen - T. c th lm sng t cc t gy trong tng Pliocen - t cn s dng cc cng c lc khc i cht so vi vic s l lc nhiu tng su bng vic thay i mt s h s trong qu trnh lc tn s cao ng thi gin t l khng gian v thi gian truyn sng thch hp c th quan st thy chuyn dch a tng gy ra do nhng t gy nh.

- p dng cc chng trnh x l hin i x l a chn nhm tng tin cy v phn gii ca cc t gy kin to v cc khi magma. Trong ch lc cc tn s khc nhau.

- p dng phng php m hnh trng sng a chn lin quan n cc hot ng kin to v magma.

- p dng phng php a chn a tng phn tch cc hot ng kin to v magma tr, hin i v cc biu hin tai bin a cht.

Ngoi nhng phng php nu trn, kinh nghim ca on gii a cht cc k quan trng. Cc t gy tr thng c bin chuyn dch rt nh nn phn gn b mt y bin rt kh pht hin chuyn dch. Tuy nhin, mt t gy bao gi cng c lch s hot ng ca n. N c th hnh thnh trong t mun hoc c th pht trin trong c thi gian Pliocen t nn chuyn dch cng su cng ln.

+ Cc phng php phn tch trng lc: - Phng php m hnh ng tnh: Xc nh mt b ng tnh trong vng nghin cu. - Phng php bi ton thun ca Parker: tnh cc d thng hiu trng lc d. - Phng php phn tch ngc 3D ca Parker v m hnh thng k: xc nh su

mt Moho. - Phng php phn tch bi ton ngc 2D: Kt hp vi cc s liu a chn du kh

xy dng cc mt ct cu trc chi tit qua mt s vng nhy cm. - Phng php lc di, nng trng, h trng v phng php gradien ngang cc i

nhm xc nh h thng t gy tr, phn b cc ni la tr,

40 Phan Tr ng Trnh

+ Cc phng php phn tch t trng Cc phng php chuyn trng v cc, nng h trng, gradient nh hng.

1.3.4. Nhm cc phng php nghin cu ng t + Cc phng php nghin cu chn tiu ng t - Phng php gii bi ton ngc xc nh chn tiu ng t - Phng php xc nh c cu chn tiu ng t - Phng php tnh moment ng t t s o cc trm ghi - Xc lp ng t lch s + Cc phng php nh gi a chn kin to: - Phng php xc nh ng t cc i ca Slemmons - Phng php xc nh ng t cc i ca theo Well-coppersmith cho chiu di t

gy - Phng php xc nh ng t cc i ca Well-coppersmith cho mt t gy - Phng php xc nh ng t cc i ca Wyss cho mt t gy - Phng php xc nh ng t cc i ca Woodward-clyde cho mt t gy - Phng php xc nh ng t cc i theo momen ng t ca Hanks -

Kanamori. - Phng php tnh chuyn dch trung bnh, cc i ca Well-coppersmith - Phng php tnh tc chuyn dch ca Woodward-clyde - Phng php tng hp cc kt qu khc nhau theo trung bnh trng s + Cc phng php nh gi mc nguy him ng t - Cc phng php nh gi ng t theo Phn b cc tr loi I v III ca Gumbel. - Cc phng php hp l cc i trong vic nh gi magnitude cc i. - Phng php nh gi gia tc rung ng PGA theo Campbell. - Phng php nh gi gia tc rung ng PGA theo Idriss. - Phng php nh gi gia tc rung ng PGA theo Xiang Jianguang va Gao Dong. - Phng php nh gi gia tc rung ng PGA theo Woodward clyde. - Phng php nh gi gia tc rung ng PGA theo Ambraseys. - Phng php nh gi gia tc rung ng PGA theo PGA theo Cornell. - Phng php nh gi gia tc rung ng PGA theo McGuire.

1.3.5. Nhm phng php m hnh ho bin i trng ng sut Coulomb v sng thn - Phng php m hnh bin v 3 chiu, pht trin trn phn mm ngun ca OKADA. - Phng php m hnh sng thn da trn l thuyt bin v Okada. Phng php m

hnh lan truyn sng thn vi mc ch ch yu l xc nh bin sng thn cc i ti cc im khc nhau Vit Nam v thi gian ti.

- Phng php m phng ngp lt gy ra do sng thn. Trn y l s lc cc phng php nghin cu chnh c s dng. Chng ti s

chi tit ho cc phng php quan trng cc chng sau, gn lin vi cc hnh nh v cng thc minh ho.

41

Chng 2

CU TRC A CHT BIN NG V KHU VC K CN

nh gi chuyn ng kin to tr v hot ng ni la trong giai on Pliocen - t, chng ta cn thit phi c d liu v cu trc a cht v trng a vt l c th vch nh cc di ni la tr, cc i t gy cng nh tnh cht cn bng ng tnh ca thch quyn trong khu vc nghin cu. Trong chng ny s trnh by nhng kt qu nghin cu mi v chuyn trng v cc ca t trng v nghin cu cu trc su dc i t gy ra ty Bin ng, vng qun o Trng Sa, trng Manila v bc Borneo.

2.1. T TRNG VIT NAM V K CN

Hnh 2.1: Bn d thng t (T khu vc Bin ng Vit Nam v k cn). su y bin c biu th bng cc ng ng tr vi tit din l 500 m. Theo L Huy Minh, Kt qu ca

ti KC.09.11/06

42 Phan Tr ng Trnh

Bn d thng t khu vc Bin ng Vit Nam v k cn c trch t bn d

thng t thnh lp nm 1994 trn c s nhiu ngun s liu khc nhau ca cc nc trong khu vc: Vit Nam, Trung Quc, Lin X (c), Innexia, Phillipine, Malaysia, Triu Tin, Nht Bn, Thi Lan... y l mt c s s liu rt qu bu cho cc nghin cu v a cht ca nhiu nc trong khu vc cng nh vic tm kim khong sn. Bn d thng t ny c cng b t l 1:4.000.000. S liu xy dng bn cng c di dng tp s liu s di dng ASCII nn c th c c ra mt cch d dng.

S liu thu c t nhiu ngun khc nhau v khng bao ph c tt c din tch khu vc ng , nn chng ti ly ra s liu trong khong v tuyn t 6oN n 24oN v khong kinh tuyn kinh tuyn 104oE n 120oE.

T ngun s liu ban u chng

Documents

Kien Tao Tre Va Ddl Hien Dai Bien Dong