Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
24-06-2014
1
Kinesitherapie bij de NAHpatiënt.
Gert Lambrecht, kinesitherapeut revalidatiecentrum-UZ Gent.
∗ Groep 1: paraplegie
∗ Groep 2: tetraplegie
∗ Groep 3: hemiplegie
∗ Groep 4: hersentrauma
∗ Groep 5: amputatie
∗ Groep 6: polytrauma
∗ En ook het kinderrevalidatiecentrum (KRC)
Revalidatiecentrum
24-06-2014
2
∗ TC=trauma capitis∗ TBI=traumatic brain injury∗ ABI=acquired brain injury∗ CVA=cerebrovasculair accident∗ STROKE∗ Centraal neurogeen lijden∗ CCT=craniocerebraal trauma∗ Beroerte∗ apoplexia
NAH = niet aangeboren hersenletsel
bloeding/aneurysma of thrombose
(verkeers)ongevallen
anoxie na hartstilstand
near-drowning
overdosis
CO-intoxicatie
na hersenchirurgie
na suicidepoging
oorzaken
24-06-2014
3
Meestal via spoed
Daarna intensieve zorgen
Transfert naar dienst neurologie of dienst neurochirurgie
Transfert Revalidatiecentrum
Na oplopen letsel
∗ Ogen zijn dicht
∗ Geen slaap/waak ritme
Periode van coma
24-06-2014
4
Na het coma
Evolueren naar het ontwaken
PVS = persisterende vegetatieve status
(≠ permanent)
MRS = minimaal responsieve status
∗ Zes maand opname, nadien naar huis, residentieel of verlenging van de opname in het Revalidatiecentrum
∗ Zeer veel contact met familie
Fase 1: PVS en MRS patiënt
24-06-2014
5
∗ Patiënt is niet meer in PVS of MRS
∗ Patiënt moet in staat zijn korte opdrachten uit te voeren
∗ Patiënt moet een intensiever programma aankunnen
∗ Patiënt moet meer prikkels aankunnen
Fase 2 en fase 3
∗ Periode waarbij reïntegratie op werk of school voorop staat
∗ Kan eventueel ook zinvolle dagbesteding zijn, het huishouden doen, onbezoldigde arbeid uitvoeren
Fase 4
24-06-2014
6
∗ Motorisch
∗ Cognitief/oriëntatie
∗ Gedragsmatig
∗ ...
Gevolgen van een NAH
Enkele verschillende concepten in de behandeling van de NAHpatiënt
∗ Bobath
∗ Affolter
∗ Butler
∗ Perfetti
∗ PNF
∗ Motor learning
∗ Rood
∗ Constraint induced therapy
∗ Mental training
∗ Basale stimulatie
∗ Johnstone
∗ Brunnström
∗ ...
24-06-2014
7
∗ Oorspronkelijk bobaththerapie (Karel en Bertha Bobath)
∗ Idee: spasticiteit is modificeerbaar en oorzaak van niet kunnen bewegen
∗ Doel: normalisatie van de tonus (inhibitie), faciliteren van bewegingen door “hands on”
NDT (=neurodevelopmental treatment) –jaren 40 – jaren 80
∗ = proprioceptieve neuromusculaire fascilitatie
∗ Bewegen in diagonale,spiraalvormige patronen
∗ Proximo-distaal; cephalo-caudaal
∗ Rekreflex
∗ Hands on (strikt beschreven), verbaal sturen
PNF (dr. Kabat) – jaren 50
24-06-2014
8
∗ Carr and Shepherd
∗ Motor control is een continue interactie tussen sensorische, cognitieve en motorische processen met als doel problemen in de omgeving op te lossen
∗ Didactische principes: blocked vs random; belang intrinsieke motivatie, niet te veel verbale info, actie vs rust, variatie, herhaling, fysische begeleiding, functioneel
∗ Verbale en visuele feedback – manueel begeleiden limiteren
∗ Doelgericht oefenen van taakspecifieke activiteiten
Motor learning - jaren 80
∗ Zich inbeelden een beweging te maken, maakt dezelfde hersengebieden actief alsof je de beweging maakt – cfr voorbereiding hoogspringen
∗ Extra in oefenpakket (vervangt niets)∗ Voorwaarde: patiënt moet zich kunnen inbeelden∗ Voordeel: veilig, zelfstandig, persoonlijke controle∗ Kritiek: generalisatie?, cognitie is belangrijk∗ Voorbeelden: spiegeltherapie, virtual reality
Mental training – jaren 90
24-06-2014
9
∗ Voornamelijk bij waarnemingsstoornissen
∗ Nadruk op het tactiel-kinesthetisch systeem
∗ Doel: herstellen van de juiste waarneming
∗ Door het “führen” van alledaagse handelingen
∗ Hands on
∗ niet praten
Affolter (dr Félicie affolter °1926)
∗ = Forced use
∗ Verder werken vanuit Johnstone
∗ Tegengaan van “learned disuse”
∗ Voorwaarde:
∗ Minimale willekeurige beweging
∗ Geen grote cognitieve deficieten
Constraint induced therapy
24-06-2014
10
∗ Plasticiteit: substitutie: ander deel hersenen gebruiken (vroeger niet-actief)rerouting: baan rond laesie gebruikencompensatie: ander lichaamsdeel gebruiken
∗ Rerouting: Collateral sproutingDenervatie-overgevoeligheid
∗ Neurogenese
Gebaseerd op:
∗ klinisch beeld
∗ Problemen
∗ doelstellingen
∗ Therapieplan
∗ Evaluatie
∗ Feedback naar klinisch beeld, problemen, doelstellingen en therapieplan
Praktijk:
24-06-2014
11
Het therapieplan wordt bepaald door de problemen bij de patiënt.
Daarna kiest men het concept dat best inspeelt op de noden van de
patiënt.
∗ Passieve mobilisatie∗ Positionering∗ Hydrotherapie∗ Actieve oefentherapie∗ Staptraining∗ Electrostimulatie∗ Cryotherapie∗ Actieve of passieve standing∗ Cardiovasculaire training∗ Ademhalingstherapie∗ Activering tijdens bewustzijnsdaling∗ …
Inhoud kinesitherapie
24-06-2014
12
∗ Evenwichtsproblemen
∗ Contracturen
∗ Verminderde uithouding
∗ Verminderde kracht
∗ Tekort aan spiercontrole (verminderde dorsiflexie voet, afhangende schouder, ...
∗ Niet kunnen stappen
Een aantal “geïsoleerde” problemen:
∗ Bepaald door visus
proprioceptie
vestibulair systeem
Evenwicht = het in overeenstemming zijn van de verschillende inputs
Nystagmus = bewijs van niet in overeenstemming zijn.
evenwicht
24-06-2014
13
∗ Trainen van proprioceptie: vb plank van freeman
∗ Stimulatie op sensorieel vlak: op blote voeten oefenen
∗ Vestibulaire habituatie training: iemand opnieuw leren bewegen
∗ BPPV: benigne paroxysmale positionele vertigo: appley maneuver, brandt-darhoff oefeningen, ...
evenwicht
∗ Spalken
∗ Stretching/mobilisatie
∗ Serial casting
contracturen
24-06-2014
14
∗ Artsen: medicatie, operatie, onderzoeken∗ Ergotherapie: basismotoriek vs functionele
activiteiten∗ Neuropsychologische dienst: kennis, oriëntatie,
begrip∗ Logopedie: communicatie, slikken∗ Sociale dienst: familie uitnodigen, gegevens over
woonsituatie∗ Verpleging: wat kan pt.; gebruikt hij/zij
mogelijkheden op de verpleegafdeling?
Samenwerking met ...
∗ Verpleegkundige
∗ Ergotherapeut
∗ Psycholoog
∗ Sociaal bemiddelaar
∗ Allesweter
∗ Specialist
∗ Voorspeller
∗ ...
Als kine ben je dus:
24-06-2014
15
∗ Fase 1: ontwaakfase
∗ Fase 2: mobiliteitsfase
∗ Fase 3: functionaliteitsfase
∗ Fase 4: reïntegratiefase
Kinesitherapie binnen de verschillende fases:
∗ Meer uren therapie geeft betere resultaten
∗ Geen enkel concept geeft een beter resultaat dan een ander concept (of kan het niet bewijzen ...)
∗ Hoe vroeger de therapie begint, hoe beter
Evidence based therapy
24-06-2014
16
∗ E-pathologie
∗ 5X per week naar kinesitherapeut
∗ Verdere behandeling van de restproblemen
∗ Kinesitherapeut die bereid is om “anders” te denken: niet passief maar actief (lopen, fietsen, trappen doen, fitness, ...)
Kinesitherapie na de revalidatie:
Motorische tekorten
∗ paralyse
∗ spasticiteit
∗ zwak evenwicht
∗ verminderd uithoudingsvermogen
∗ moeilijkheden om bewegingen te plannen
∗ vertraging in initiatie van bewegingen
∗ tremors
∗ slikproblemen
∗ zwakke coördinatie
Algemeen: restproblemen
24-06-2014
17
∗ Aandacht voor aanspreken/aanraken
∗ Aankondigen dat je er bent, wie je bent en wat je gaat doen
∗ 1 prikkel tegelijk aanbieden
∗ Rekening houden met de aanwezigheid van de patiënt
Hoe omgaan met ‘comapatiënten’
Cognitieve tekorten
∗ verminderd zelfbewustzijn
∗ verwardheid
∗ verminderde aandachtsspanne
∗ geheugenproblemen en amnesie
∗ verminderd probleemoplossingsvermogen
∗ problemen met oordelen
∗ moeilijkheden met abstracte concepten te vatten
∗ verminderd begrip van tijd en ruimte
Algemeen: restproblemen
24-06-2014
18
Perceptuele of sensorische tekorten
∗ veranderingen in horen, visie, smaken, ruiken, en tactiel
∗ verminderde of verhoogde gevoeligheid van lichaamsdelen
∗ neglect
∗ verstoord lichaamsbeeld
∗ visuele problemen, waaronder dubbelzicht, verminderde gezichtsscherpte, of slecht zicht
Algemeen: restproblemen
Communicatieve en verbale tekorten
∗ moeilijkheden met spreken of spraak te begrijpen
∗ woordvindingsproblemen
∗ trage, aarzelende spraak en verminderde woordenschat
∗ moeite om betekenisvolle zinnen te vormen
∗ problemen met objecten te identificeren en hun functie te benoemen
∗ problemen met lezen, schrijven, en rekenen
Algemeen: restproblemen
24-06-2014
19
Sociale problemen
∗ verstoorde sociale vaardigheden resulterend in egocentrisch gedrag
∗ moeilijkheden met vrienden maken en houden
∗ moeilijkheden om de nuances van sociale interacties te begrijpen en er op in te spelen
Algemeen: restproblemen
Regulatiestoornissen
∗ vermoeidheid
∗ veranderingen in slaappatronen en eetgewoonten
∗ duizeligheid
∗ hoofdpijn
∗ verlies van darm- en blaascontrole
Algemeen: restproblemen
24-06-2014
20
∗ moeilijkheden met dagelijkse activiteiten zoals aankleden, wassen, eten, ...
∗ problemen met organiseren, winkelen of rekeningen betalen
∗ problemen met uitoefenen van beroep
∗ problemen met onderwijs
∗ problemen met besturen auto
Algemeen: restproblemen
Persoonlijkheidswijzigingen en psychiatrische storingen
∗ apathie
∗ verminderde motivatie
∗ emotionele labiliteit
∗ geïrriteerdheid
∗ angst en depressieve gevoelens
∗ verstoorde impulscontrole, met inbegrip van woedebuien, agressief gedrag, vloeken, verlaagde frustratietolerantie, en onaangepast sexueel gedrag
Algemeen: restproblemen
24-06-2014
21
Epilepsie
∗ bij 2 tot 5 % van alle NAH
∗ Post-laesionele epilepsie: levenslange kans 17% bij ernstige letsels
∗ Meestal onmiddellijk na de beschadiging gebeuren, of binnen het eerste jaar
∗ Soms toch pas na een aantal jaren.
∗ zowel gegeneraliseerde als partiële aanvallen mogelijk.
Algemeen: restproblemen
NHO: neurogene heterotope ossificatie
∗ 11-28%
∗ Start 4-12w na trauma
∗ Heup> elleboog>knie > schouder
Algemeen: restproblemen
24-06-2014
22
∗ Zwelling arm of been = Oedeem
∗ Aan de verlamde kant van het lichaam
∗ Behandelmethoden:
� actief bewegen indien mogelijk
� elastische bandage / steunkous
� orthese / spalk
� hooghouden van betreffende arm / been
� soms worden er plastabletten voorgeschreven.
Algemeen: restproblemen
CRPS = complex regional pain syndrome: continue diffuse pijn in een lidmaat (vaak brandend gevoel)
na een letsel/ schadelijke prikkel/ inactiviteit,met veranderingen in gevoel, spierwerking en de
doorbloeding
piek tussen 30 en 70 jaarVrouwen > mannen
CRPS treedt meestal op in de extremiteiten
Algemeen: restproblemen
24-06-2014
23
Vermoeidheid
∗ Snelle vermoeidheid na fysieke of mentale inspanning
∗ Kan langdurig aanhouden
∗ (bij 50% nog na 2 jaar aanwezig)
∗ Het mechanisme hiervan is onduidelijk
∗ Structuur – regelmatig slaap/waak ritme
Algemeen: restproblemen
Plasproblemen
∗ In de eerste fase na CVA blijft er vaak urine achter in de blaas na het plassen. Er wordt dan een cathetergeplaatst om de urine te verwijderen.
∗ Bij herstel is het niet op kunnen houden van de urine een bekend verschijnsel, waarvoor soms medicatie nodig is.
Algemeen: restproblemen
24-06-2014
24
∗ De emotionele problemen en de problemen in de psychosociale aanpassingen vormen de basis van een depressie.
∗ Een depressie kan andere problemen weer verergeren
Algemeen: restproblemen
∗ Hemiplegie/hemiparese links
∗ Homonieme hemianopsie links
∗ Anosognosie (ontkenning ziekte)
∗ Neglect linkerlichaamszijde
∗ Zelfoverschatting
∗ Impulsief gedrag
∗ Verkeerd inschatten van tijd en ruimte, lichaam
Restproblemen bij rechter letsel
24-06-2014
25
∗ Hemiplegie/hemiparese rechts
∗ Homonieme hemianopsie rechtergezichtsveld
∗ Taal- en spraakmoeilijkheden
∗ Apraxie (niet kunnen uitvoeren van complexehandelingen)
∗ Agnosie (niet herkennen van personen/voorwerpen/…)
Restproblemen bij linker letsel
∗ Herstel stoornissen >>> binnen 3m
in die periode: revalidatie meest effect
Na 4 tot 5m: herstel van zelfzorg neemt geleidelijk af
∗ 10-15% na 6m wel nog significante verbetering van functies vnl voor stappen (minder voor handfunctie)
∗ Gedeeltelijk herstel van ADL-, loop- of hand-vaardigheid gaat soms na 6m geleidelijk achteruit (learned non-use)
prognose
24-06-2014
26
Een kinesitherapeut die
∗ bereid is om “anders” te denken: niet passief maar actief (lopen, fietsen, trappen doen, fitness, ...)
∗ kennis heeft van de restproblemen
∗ Maar ook de mens ziet achter de ‘restproblemen’
Wie heeft een persoon met NAH nodig?
Vragen?
Ik dank jullie voor jullie aandacht!!