KIRŞEHİR TARIM MASTER PLANI · Tablo 1 Kırşehir İli Alt Bölgeleri ..... 28 Tablo 2 2003 yılında Türkiye, Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı

1

TARIM VE KÖYİŞLERİ BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BAKANLIĞI GIDA VE TARIM TEŞKİLATI

İL TARIM VE KIRSAL KALKINMA MASTER PLANLARININ HAZIRLANMASINA

DESTEK PROJESİ

KIRŞEHİR

TARIM MASTER PLANI

GÜNCELLEME HAZİRAN 2004

2

T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI

KIRŞEHİR TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ

Selahattin HATİPOĞLU Vali

Bekir ATMACA Vali Yardımcısı

Ömer ŞİMŞEK İl Müdürü

Harun TOKER İl Müdür Yardımcısı

Duran SEÇEN Proje ve İstatistik Şube Müdürü

Hazırlayan Abdullah TURAK

Su ürünleri Mühendisi

3

İÇİNDEKİLER

Sayfa No:

KISALTMALAR.................................................................................................. 6 TABLOLAR........................................................................................................ 7 GRAFİKLER.................................................................................................................. 9 SUNUŞ (Tarım ve Köyişleri Bakanı)............................................................................ 11 SUNUŞ ( Kırşehir Valisi)............................................................................................... 12 KIRŞEHİR İLİ TARIM MASTER PLANI................................................................. 13 BÖLÜM 1. GRİŞ............................................................................................................ 13 BÖLÜM 2. PLANLI KALKINMA VE TARIM......................................................... 15 2.1. TARIMSAL PLANLAMA SÜRECİ...................................................... 15 2.2. POLİTİKA ÇERÇEVESİ....................................................................... 16 2.2.1. Türk Tarım Politikasının Önemi.......................................................... 16 2.2.2. Uluslar arası Tarım Politikasının Ulusal Tarım Politikalarına Etkileri 16 2.2.3. VII. Beş Yıllık Kalkınma Planında Tarım........................................... 17 2.3. TARIMSAL KALKINMANIN GEREKLİLİKLERİ.......................... 21 2.4. MEVCUT PLAN VE PROGRAMLAR................................................. 21 2.4.1. Türkiye Hayvancılık Stratejisi Raporu................................................. 21 2.4.2. Ulusal Ormancılık Programı................................................................ 21 2.4.3. Diğer Projeler....................................................................................... 22 BÖLÜM 3. İLİN ÖZELLİKLERİ......................................................................... 23 3.1. BİYOFİZİKSEL ÖZELLİKLER........................................................... 23 3.1.1. İlin Konumu......................................................................................... 23 3.1.1.1. Jeolojik Yapı............................................................................... 23 3.1.2. Yüzey Şekilleri..................................................................................... 24 3.1.2.1. Dağlar.......................................................................................... 24 3.1.2.2. Ovalar.......................................................................................... 25 3.1.2.3. Vadiler......................................................................................... 26 3.1.2.4. Akarsular..................................................................................... 26 3.1.2.5. Göller........................................................................................... 27 3.1.3. Agro-Ekolojik Alt Bölgeler.................................................................. 28 3.1.4. İklim..................................................................................................... 29 3.1.5. Bitki Örtüsü.......................................................................................... 31 3.1.6. İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı............................................ 32 3.2. SOSYO-EKONOMİK YAPI................................................................... 33 3.2.1. Nüfus.................................................................................................... 33 3.2.2. Eğitim................................................................................................... 34 3.2.3. Kişi Başına Düşen Gelir....................................................................... 35 3.2.5. Ulaşım.................................................................................................. 35 3.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ............................................................ 35 3.3.1. Arazi Kullanım Durumu ve İşletmeler.................................................. 35 3.3.2. Tarım Alet ve Makine Varlığı............................................................... 39

4

BÖLÜM 4. DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ............................................... 39 4.1. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR....................................................... 40 4.2. YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR.................................................... 41 4.3. TOPRAK YAPISI................................................................................... 42 4.4. SU POTANSİYELİ................................................................................. 45 4.4.1. Tarım Arazilerinin Sulanabilirlik Durumu............................................. 47 BÖLÜM 5. TARIM PERFORMANSININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ................... 48 5.1. Tarım Sektörünün GSYİH’ya Katkısı ve Büyüme Hızı........................... 48 5.1.1. Tarım Sektörünün Türkiye’de GSYİH’ya Katkısı ve Büyüme Hızı... 48 5.1.2. Tarım Sektörünün Kırşehir İli Ekonomisindeki Yeri.......................... 49 5.2. TARIMSAL ÜRETİM VE VERİMLİLİK ........................................... 49 5.2.1. Bitkisel Üretim..................................................................................... 49 5.2.1.1. Tarla Bitkileri Üretimi................................................................. 50 5.2.1.2. Sebze Üretimi.............................................................................. 56 5.2.2. Hayvan Sayıları ve Hayvansal Üretim................................................. 65 5.2.2.1. Hayvan Sayıları........................................................................... 66 5.3. SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ..................................................................... 73 5.4. ORGANİK TARIM................................................................................. 74 5.4.1. Organik Tarımın Amacı....................................................................... 74 5.4.2. Organik Tarımın Gerekliliği................................................................ 74 5.4.3. Organik Tarımın İlkeleri...................................................................... 75 5.4.4. Dünya’da ve Türkiye’de Organik Tarım.............................................. 76 5.4.5. Kırşehir İlinde Organik Tarım............................................................. 77 5.5. TARIMSAL ÜRETİMDE YILLARA GÖRE ORANSAL DEĞİŞİMLER.. 78 5.6. ALT BÖLGELER BAZINDA ÜRETİM DEĞERLERİ ..................... 83 5.6.1. I. Alt Bölge ( Merkez,Kaman, Mucur ) Tarımsal Üretim Değerleri.... 83 5.6.2. II. Alt Bölge ( Boztepe ) Tarımsal Üretim Değerleri........................... 86 5.6.3. III. Alt Bölge ( Akpınar, Akçakent, Çiçekdağı ) Tarımsal Üretim Değerleri 89 5.7. KIRŞEHİR İLİNDE SU ÜRÜNLERİ ÜRETİM DEĞERLERİ........... 92 BÖLÜM 6. PROBLEMLER POTANSİYELLER VE KISITLAR........................... 93 6.1. PROBLEMLER...................................................................................... 93 6.1.1. Sosyo-Ekonomik Problemler.............................................................. 93 6.1.2. Doğal Kaynak problemleri.................................................................. 93 6.1.3. Sektör ve Belirgin Alt Sektörlerin Problemleri................................... 93 6.1.4. Pazarlama Problemleri........................................................................ 94 6.2. POTANSİYELLER KISITLAR............................................................ 95 BÖLÜM 7. AMAÇ VE STRATEJİLERİN OLUŞTURULMASI............................. 96 7.1. AMAÇLARIN BELİRLENMESİ.......................................................... 96 BÖLÜM 8. PROJELERİN VE PROĞRAMLARIN BELİRLENMESİ.................. 99 8.2. İLDE UYGULANAN T.K.B. KAYNAKLI ÜLKESEL PROJELER. 100 8.3. İLDE UYGULANAN SULAMA PROJELERİ..................................... 101 8.3.1. DSİ Tarafından Yapılan Sulamalar...................................................... 101 8.3.2. Köy Hizmetleri Tarafından Yapılan Sulamalar................................... 101 8.4. BLİRLENEN STRATEJİLER DOĞRULTUSUNDA İLDE UYGULANABİLECEK PROJELER..........................................................................

101

BÖLÜM 9. EKLER........................................................................................................ 103 EK 1. ALT BÖLGELERE AİT DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ............. 103 EK 2. TABLOLAR............................................................................................. 103 KAYNAKLAR......................................................................................... 128 EK 3. HARİTALAR........................................................................................... 129

5

KISALTMALAR DPT : DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI BYKP : BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI DTÖ : DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ OTP : ORTAK TARIM POLİTİKASI AB : AVRUPA BİRLİĞİ IMF : ULUSLAR ARASI PARA FONU TMO : TOPRAK MAHSÜLLERİ OFİSİ TŞFAŞ : TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI ANONİM ŞİRKETİ KHK : KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME GSYİH : GAYRİ SAFİ YURT İÇİ HASILA DSİ : DEVLET SU İŞLERİ KOBİ : KÜÇÜK VE ORTA BÜYÜKLÜKTEKİ İŞLETMELER SYDV : SOSYAL YARDIMLAŞMA ve DAYANIŞMA VAKFI KHGB : KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİĞİ

TKB : TARIM ve KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI

DİE : DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ

6

TABLOLAR

TABLO NO

KONUSU

SAYFA NO

Tablo 1 Kırşehir İli Alt Bölgeleri ....................................................................................... 28 Tablo 2 2003 yılında Türkiye, Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı

................................................................................................................................ 32

Tablo 3 Kırşehir İli nüfus verileri ...................................................................................... 33 Tablo 4 Türkiye ve Kırşehir ‘de Öğretmen, Öğrenci ve Okul Sayıları

(2003-2004) .......................................................................................................... 34

Tablo 5 Türkiye ve Kırşehir de Kişi Başına Düşen GSYİH nin Cari Fiyatlarla Yıllara göre Dağılımı .........................................................................................................

34

Tablo 6 Kırşehir ve Kırşehir Alt bölgelerinde Arazinin Ailelere dağılımı ......................... 35 Tablo 7 Kırşehir İlinde Arıcılık Yapan Köyler ve kovan Sayıları ..................................... 38 Tablo 8 Kırşehir İlinde Traktör verileri (2003) ................................................................. 39 Tablo 9 Yenilenebilir Kaynaklar ........................................................................................ 40 Tablo 10 Yenilenemeyen kaynaklar ..................................................................................... 42 Tablo 11 Kırşehir İli Toprak Sınıflarına göre Arazi kullanım Durumu ............................... 42 Tablo 12 Kırşehir’de ki Su Potansiyeli ................................................................................. 45 Tablo 13 Kırşehir İlinde Su Yüzey Alanları ........................................................................ 46 Tablo 14 Kırşehir İli Alt Bölgelerinde Sulanan Tarım Alanlarının Sulama Biçimi ............ 47 Tablo 15 2003 yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt bölgelerinde tarım Arazilerinin Dağılımı .. 49 Tablo 16 Kırşehir İli yıllara Göre Tarla Bitkileri Ekiliş Alanları ........................................ 50 Tablo 17 2003 yılında Türkiye, Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Tarla Bitkileri

Ekiliş Alanları ....................................................................................................... 51

Tablo 18 2003 Yılında Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Tarla Bitkilerinin Üretim Miktarları ...............................................................................................................

53

Tablo 19 Kırşehir İlinde Yıllar İtibariyle Bazı Tarla Bitkilerinin Üretimindeki Değişmeler ............................................................................................................

54

Tablo 20 2003 yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Alanlarının Dağılımı (Ha) ........................................................................................................

56

Tablo 21 2003 yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Sebze Miktarları (Ton) ........ 57 Tablo 22 2003 yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim

Miktarları ............................................................................................................... 58

Tablo 23 Kırşehir İlinde Kayıtları Tutulan Bazı Sebzelerin 6 Yıllık Üretim Miktarındaki Değişmeler ............................................................................................................

59

Tablo 24 Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Meyve Ağaç Sayısı ve Meyve Üretim Miktarları ..............................................................................................................

61

Tablo 25 2003 Yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı meyvelerin Üretim Miktarları ..............................................................................................................

63

Tablo 26 2003 yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Mevcut Hayvan Sayıları ..... 66 Tablo 27 Kırşehir de Yıllar İtibari ile Sığır mevcudundaki Değişimler ............................... 68 Tablo 28 Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Küçükbaş Hayvan Sayıları ....................... 69 Tablo 29 Kırşehir de küçükbaş Hayvan Sayılarının Yıllara Göre Değişimi ........................ 69 Tablo 30 Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Kanatlı Hayvan Sayıları ........................... 70 Tablo 31 Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Arıcılık Yapan köy ve Kovan Sayıları ..... 71 Tablo 32 Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Sağılan Hayvanların Sayıları, Irkları, ve

Ortalama Süt Verimleri ......................................................................................... 72

Tablo 33 2003 Yılı Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Toplam Süt Üretiminin Hayvan Irklarına göre Dağılımı ..........................................................................................

73

Tablo 34 2003 yılında Kırşehir de Su Ürünleri Üretimi ....................................................... 73 Tablo 35 I.Alt Bölge (Merkez, Kaman, Mucur ) Tarımsal Üretim değerleri ....................... 83 Tablo 36 I.Alt Bölge (Merkez, Kaman, Mucur ) Sebze Üretim değerleri ........................... 84

7

TABLOLAR

TABLO NO:

KONUSU SAYFA NO:

Tablo 37 I. Alt Bölge ( Merkez, Kaman, Mucur ) Meyve Üretim Değerleri........................ 85 Tablo 38 I.Alt Bölge (Merkez, Kaman, Mucur ) Hayvansal Ürünler Üretim Değerleri ...... 85 Tablo 39 II.Alt Bölge (Boztepe) Tarla Bitikleri Üretim değerleri ....................................... 86 Tablo 40 II.Alt Bölge (Boztepe) Sebze Üretim Değerleri ................................................... 87 Tablo 41 II.Alt Bölge (Boztepe) Meyve Üretim Değerleri .................................................. 88 Tablo 42 II.Alt Bölge (Boztepe) Hayvansal Ürünler Üretim Değerleri ............................... 88 Tablo 43 III.Alt Bölge (Akpınar,Akçakent,Çiçekdağı) Tarla Bitkileri Üretim Değerleri .... 89 Tablo 44 III.Alt Bölge (Akpınar,Akçakent,Çiçekdağı) Sebze Üretim değerleri .................. 90 Tablo 45 III.Alt Bölge (Akpınar,Akçakent,Çiçekdağı) Meyve Üretim Değerleri ............... 91 Tablo 46 (Akpınar,Akçakent,Çiçekdağı) Hayvansal Ürünler Üretim değerleri ..................... 91 Tablo 47 Kırşehir İlinde Su Ürünleri Üretim değerleri ........................................................ 92 Tablo 48 Tarımsal Kaynaklar Kurumsal Yapı ve Nüfus....................................................... 95 Tablo 49 Bazı Tarımsal ürünlerin Alt Bölgeler Bazında Karşılaştırılması ........................... 96 Tablo 50 Kırşehir İçin Geliştirilen Stratejilerin Swot Analizi................................................ 97 Tablo 51 Kırşehir İlinde Uygulanması Önerilen Yeniş Projeler........................................... 102

8

GRAFİKLER

GRAFİK NO

KONUSU SAYFA NO

Grafik 1 Kırşehir ‘ De Ortalama Sıcaklık Grafiği (61 Yıllık)............................................. 29 Grafik 2 Kırşehir ‘ De Ortalama Yağış Grafiği (62 Yıllık) ................................................ 30 Grafik 3 Kırşehir İli Arazi Dağılımı.......................................... ......................................... 32 Grafik 4 Kırşehir İli Alt Bölgelerinde Arazilerin Oransal Dağılımı.................................. 33 Grafik 5 Kırşehir İlinde İşletmelerin Büyüklüklerine Göre Dağılımı................................. 36 Grafik 6 Kırşehir İlinde Tarım İşletmelerin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı................ 36 Grafik 7 Alt Bölgeler Bazında Sığırcılık İşletmeleri.......................................................... 37 Grafik 8 Alt Bölgeler Bazında Koyunculuk İşletmeleri...................................................... 37 Grafik 9 Kırşehir İli Alt Bölgeler Bazında Arı Kovanlarının Dağılımı.............................. 38 Grafik 10 Kırşehir İli Alt Bölgelerinde Traktör Dağılımı..................................................... 39 Grafik 11 Kırşehir İlinde Alanların Toprak Sınıflarına Göre Dağılımı................................ 43 Grafik 12 Kırşehir İlinde Toprak Sınıflarına Göre Arazi Kullanım Durumu....................... 43 Grafik 13 Kırşehir İlinde Su Potansiyeli.......................................... .................................... 46 Grafik 14 Kırşehir İlinde Su Yüzeyleri.......................................... ...................................... 46 Grafik 15 Kırşehir İli Alt Bölgelerinde Arazi Sulama Durumu............................................ 47 Grafik 16 Türkiye’ De G.S.Y.İ.H’ Da Tarım Sektörünün Payı Ve Büyüme Hızı................ 48 Grafik 17 Kırşehir Ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Tarım Arazilerinin Dağılımı .................. 50 Grafik 18 Kırşehir İli Tarla Bitkileri Ekiliş Alanları.......................................... ................. 51 Grafik 19 Türkiye Ve Kırşehir’de Tarla Bitkilerinin Oransal Dağılımı............................... 52 Grafik 20 Kırşehir Alt Bölgelerinde Tarla Bitkileri Ekiliş Alanlarının Oransal Dağılımı.... 52 Grafik 21 Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Tarla Bitkileri Üretimlerinin Oransal Dağılımı.. 53 Grafik 22 Kırşehir’ De Buğday, Arpa, Şeker Pancarı Üretimindeki Değişmeler................. 54 Grafik 23 Kırşehir’de ayçiçeği, patates, yonca üretimindeki değişmeler............................. 55 Grafik 24 Kırşehir ilinde buğday ve arpanın yıllar itibariyle birim alandaki üretim

değerleri.......................................... .......................................... ..........................

55 Grafik 25 Kırşehir ilinde şekerpancarı ve patatesin yıllara göre birim alandaki verim

değişimleri.......................................... .......................................... ......................

56 Grafik 26 Kırşehir alt bölgelerinde sebze alanlarının oransal dağılımı (%)......................... 57 Grafik 27 Kırşehir ilinde bazı sebzelerin üretim miktarları.................................................. 59 Grafik 28 Kırşehir ilinde bazı sebzelerin üretim miktarlarındaki değişimler....................... 60 Grafik 29 Kırşehir ilinde bazı sebzelerin üretim miktarlarındaki değişimler....................... 60 Grafik 30 Kırşehir alt bölgelerinde meyve veren yaştaki ağaç sayılarının oransal dağılımı.... 62 Grafik 31 Kırşehir alt bölgelerinde meyve vermeyen yaştaki ağaç sayılarının oransal

dağılımı..................... .......................................... ................................................

62 Grafik 32 Kırşehir Alt Bölgelerinde Meyve Üretimlerinin Oransal Dağılımı............................ 63 Grafik 33 Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Oranları............................... 64 Grafik 34 Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretimlerinin Oransal Dağılımı...... 64 Grafik 35 Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretimlerinin Oransal Dağılımı.... 65 Grafik 36 Kırşehir İlinde Bazı Meyvelerin Yıllar İtibariyle Üretim Miktarlarındaki

Değişimler..... .......................................... ....................................................... 65 Grafik 37 Türkiye Ve Kırşehir’ De Sığır Mevcudunun Oransal Dağılımı .......................... 67 Grafik 38 Kırşehir Alt Bölgelerinde Sığır Mevcudunun Oransal Dağılımı.......................... 67 Grafik 39 Kırşehir İlinde Sığır Mevcudunun İllere Göre Değişimi...................................... 68

9

GRAFİKLER

GARFİK KONUSU SAYFA

NO: NO: Grafik 40 Kırşehir Alt Bölgelerinde Küçükbaş Hayvan Mevcudunun Oransal Dağılımı.... 69 Grafik 41 Kırşehir’ De Küçükbaş Hayvan Sayısının Yıllara Göre Değişimi....................... 70 Grafik 42 Kırşehir Alt Bölgelerinde Kanatlı Sayısının Oransal Dağılımı............................ 71 Grafik 43 Kırşehir Alt Bölgelerinde Arı Kovanlarının Oransal Dağılımı............................ 72 Grafik 44 Kırşehir’ De 2003 Avlanma Döneminde Su Ürünlerinin Oransal Dağılımı........ 73 Grafik 45 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Buğday Ekiliş Ve Üretimindeki Değişim

Oranları.......................................... .......................................... ...........................

78 Grafik 46 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Arpa Ekiliş Ve Üretimindeki Değişim

Oranları.......................................... .......................................... ...........................

78 Grafik 47 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Şeker Pancarı Üretimindeki Değişim Oranları 79 Grafik 48 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Ayçiçeği Ekiliş Ve Üretimindeki Değişim

Oranları.......................................... .......................................... ...........................

79 Grafik 49 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Kavun Ekiliş Ve Üretimindeki Değişim

Oranları.......................................... .......................................... ...........................

80 Grafik 50 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Karpuz Ekiliş Ve Üretimindeki Değişim Oranları 80

Grafik 51 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Meyve Veren Yaşta Elma Ağacı Sayısı Ve

Üretimindeki Değişim Oranları.......................................... .................................

81 Grafik 52 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Meyve Veren Yaştaki Ceviz Ağacı Sayısı İle

Üretimindeki Değişim Oranları.......................................... ................................. 81

Grafik 53 Kırşehir İlinde 1995 Yılına Göre Meyve Veren Yaştaki Vişne Ağacı Sayısı İle Üretimindeki Değişimler.......................................... ...........................................

82

10

SUNUŞ

Ülkemizde tarım sektörü, insanların beslenmesi, istihdamı, ekonomiye katkısı ve ihracat potansiyeli bakımından büyük önem taşımaktadır. Özellikle Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde, kırsal alandaki sorunların tespiti ve bu sorunlara kalıcı çözümler bulunması öncelikli bir konudur. Çiftçilerimizin; iç ve dış pazarlar için üretim yapar hale gelmeleri, daha iyi gelir düzeyine kavuşabilmeleri için üretim kaynaklarını daha etkin kullanmaları gerekmektedir. Ülkemiz için; sahip olduğu tarımsal kaynakların tespiti, geliştirilmesi, amacına uygun kullanılması ve bu çalışmaların, kaynakları kullananlarla beraber planlanması önem arz eden bir husustur. Dolayısıyla, il ve bölge Tarım Master Planlarının hazırlanması; tarımsal kaynakların ve problemlerin belirlenmesi, kaynak ve potansiyelin değerlendirilerek verimliliğin ve çiftçi gelirlerinin artırılması, tarımın çevre, sanayi, turizm gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin değerlendirilmesi, doğal kaynakların ve çevrenin korunması açısından önem taşımaktadır. Tarım Master Planlarının hazırlanmasının amacı; sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için, bölgenin mevcut kaynaklarının, fırsatlarının ve kısıtlarının analiz edilmesi suretiyle ihtiyaçlarının belirlenmesi ve potansiyelin verimli bir şekilde kullanılmasına yönelik stratejiler geliştirerek, bölgeye uygun tarımsal program ve proje alanlarının belirlenmesidir. Bu bağlamda, master planlar; yerel kurum ve kuruluşlar ile üniversite, sivil toplum örgütleri ve özel sektör temsilcilerinin katılımları sağlanarak, tarımın kısa, orta ve uzun vadeli kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına, problemlerin çözüm yollarının yerinden ve doğru bir şekilde ortaya konulmasına ve uygulanmasına rehberlik etmektedir.

Tarım sektörünün temsilcileri olarak görevimiz; sektörün yapısal sorunlarını çözecek politikaları belirlemek ve bunları en kısa sürede hep birlikte uygulamaya koymaktır.

Bu çerçevede, yöre halkının yaşam standardını yükseltmeye yönelik ihtiyaçların tespit edilmesi, bunların en kısa yoldan çözüme kavuşturulması için gerekli çalışmaların yapılmasına ışık tutması amacıyla hazırlanan ve tarımsal planlamanın yerelleşmesi anlamına gelen Tarım Master Planlarının, kamu ve özel sektör girişimcilerine yol gösterici ve faydalı olmasını temenni ederim.

Mehmet Mehdi EKER Bakan

11

SUNUŞ

İlimiz için hazırlanan “Tarım Master Plan”ın amacı; fiziki ve ekonomik olarak ilin ana özelliklerinin, tarımsal üretimin ve pazarlamanın gerçekleştiği koşulların tanımlanması; il içinde ki değişik alt bölgeler arasındaki değişkenlerin ve farklılıkların ayırt edilmesi, İlin yenilenebilen ve yenilenemeyen tarımsal ve diğer ana kaynaklarının çıkarılması, ilin tarım sektörü performansının gözden geçirilmesi; Tarım kesiminin kalkınmasında başta gelen problemler, potansiyeller ve kısıtların tahlil edilmesi, tarımsal kalkınma hedeflerinin ve amaçlarının ortaya konması, planın koordinasyonu, izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik teklif olunan uygulama düzenlemelerinin ve yöntemlerinin değerlendirilmesidir.

Tarım, Türkiye ekonomisin de her zaman önemli bir sektör olmuştur. Tarım, sektör olarak 2000 yılı itibarı ile GSMH’ nın % 14,3’ünü oluştururken, nüfusun % 37,6’sı kırsal alanda yaşamakta olup, çalışan nüfusun % 45’i tarımda istihdam edilmektedir. Gelişmiş ülkelerde tarımda istihdam edilen nüfusun oranı % 5, tarımın GSMH içerisindeki payı ise % 2- 4 civarındadır.

Tarım yarattığı istihdam, diğer sektörlerin hammadde talebini

sağlaması, girdi talebinde bulunması ve milli gelire olan katkısı nedeniyle ülke ekonomisi içinde büyük bir öneme sahiptir.

Ülkemiz tarımda kendi kendine yeten dünyanın az sayıdaki, şanslı

ülkelerinden biri olmasına rağmen, tarımsal üretimde verimliliğin yükseltilmesi, ürün çeşitliliğinin artırılması , üretim planlaması yapılması, hayvancılıkta ıslah çalışmalarının yeterli seviyeye ulaştırılması dolayısıyla tarımla uğraşan kesimlerin ekonomik olarak kalkınmalarının sağlanması konularında karşılaşılan günümüz problemlerin bir an önce çözülmesi büyük önem taşımaktadır. Bu problemlerin çözüme kavuşturulmasında önemli bir unsur olduğunu düşündüğüm “Kırşehir Tarım Master Plan” ın bölge halkının yaşam standardını artırmak, bölgenin gerçek ihtiyaçları ile bunların çözüm yollarını ortaya koymak için, ilimizde yatırım yapacak girişimcilere ışık tutacağına ve yol gösterici olacağına inanıyorum.

Selahattin HATİPOĞLU

Vali

12

SUNUŞ Kırşehir ilinde başlıca geçim tarım ve hayvancılıktır. İl nüfusunun %51’i kırsal kesimde yaşamakta ve çalışan nüfusun %68’i geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlamaktadır. Kırşehir ilçeleri itibari ile toplam 438.288 ha. tarım arazisine sahiptir. İlin topoğrafik yapısı gereği bu tarım alanlarının %73’ü sulanabilir vasıftadır. İlin yüzölçümünün %20’si çayır mera alanıdır. Islahının yapılması durumunda çok önemli bir potansiyeldir. Tarım sektörü ekonomik, sosyal, politik ve teknik yönleriyle diğer sektörlerden farlı özellikleri olan ve vazgeçilmez öneme sahip bir sektördür. Bu plan hazırlanırken, Kırşehir’in tarımsal kaynakları; toprak, su, ekoloji, işgücü ve teknik bilgi düzeyi belirlenmiş, bu kaynakların kullanımını sınırlayan etkenler; üretim tekniği, örgütlenme, yatırım gereksinimi, işgücü ve pazarlama problemleri vb. dikkate alınarak tarımsal kaynak ve potansiyelin en ekonomik şekilde değerlendirilmesi ilke edinilmiştir. Hazırlamış olduğumuz bu Master plan Kırşehir ili tarıma uzun vadeli yol göstermesinin yanında orta ve kısa vadelerde kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına ve uygulanmasına da rehberlik edecektir. Kalkınma için gerekli potansiyeller ve fırsatlar dahil olmak üzere Kırşehir’in ihtiyaçları ve gerçeklerine dikkat çekecektir. Kırşehir İli Master Planı 2001 – 2010 dönemi için hazırlanmakta olup; kalkınma amaçları, bu amaçlara ulaşmada stratejiler ve bu stratejilerin desteğinde muhtemel program ve projeleri içermektedir. Bütün bunların ışığında Kırşehir ili Tarım Master Planı ilin tarımsal üretimin ve bu üretimin gerçekleşmesi için uygulanacak stratejinin belirlenmesinde yardımcı olacağı düşüncesini taşımaktayım. Ömer ŞİMŞEK İl Müdürü

13

KIRŞEHİR İLİ TARIM MASTER PLANI BÖLÜM 1. GİRİŞ

Yurdumuz ‘da kalkınma stratejileri Cumhuriyet yıllarından itibaren kendi kendine yeterlilik prensibine dayalı sanayileşmenin benimsenmesi şeklinde tanımlanabilir. Her ne kadar 1980’li yıllardan itibaren dışa açılma politikası uygulansa da “ Kendi Kendine Yeterlilik” temel politika olarak benimsenmiştir.

Türkiye’de 1963 yılında başlayan planlı kalkınma döneminde amaç; artan nüfusun dengeli ve yeterli beslenmesinin sağlanması, İhracatta mukayeseli üstünlüğe sahip olduğumuz ürünlerde üretimin artırılması, tarımsal ve hayvansal ürünlerde verimliliğin artırılması, üretici gelirinin yükseltilmesi ve kamu kaynaklarının rasyonel olarak kullanılmasıdır. Günümüzde, ülke nüfusunun yıllık ortalama %2 dolaylarında artmaya devam etmesi ve kişi başına gelir artışı gıda ürünleri talebini artıran önemli iki unsurdur. Diğer yandan Türkiye’de gıda güvencesinin tam olarak sağlandığı söylenemez. Çünkü düşük gelir grupları ve kırsal kesimde temel besin elementleri her birey tarafından yeterli miktarda tüketilmemektedir. Ülkede yaşayan her birey günlük asgari tüketilmesi gereken besin maddeleri miktarını tüketebildiği zaman tam gıda güvenliğine ulaşıldığı söylenebilir. Kişi başına gelir artışı, gelir dağılımındaki dengesizliğin azaltılması, nüfus artışı, gıda fiyatlarının ucuzlaması, kentleşme, nüfusun yaş piramidindeki değişme ve ülkemize gelen turist sayısındaki artış gibi faktörler gelecek yıllarda gıda talep büyümesini daha da hızlandıracaktır. Ulusal üretim tüketimin gerisinde kaldığı sürece ithalat miktarındaki artış kaçınılmazdır. Ülke Nüfusunun sağlıklı, dengeli beslenmesi ve gelecek nesillerinde sağlıklı olması çevre ve biyolojik çeşitliliğin korunarak sürdürülebilir bir ekonomik kalkınmanın sağlanması, iç ve dış piyasada rekabet gücü yüksek ürünlerin üretilmesi ile çiftçilerin gelirinin artırılması, çevreye zarar vermeden veya en az zararla kaynakların ekonomik kullanılması ve tarımsal altyapının iyileştirilmesi için gerekli olan politika araçlarının belirlenerek uygulanması giderek daha da fazla önem kazanmaktadır. Türkiye son 10 yıl içerisinde bir dizi yapısal reform başlatmış olup ülkenin insan ve fiziki kaynaklarının modern, pazara dayalı bir ekonomiye destek verecek bir tabana oturtulması hedeflenmektedir. DTÖ Tarım Anlaşmasının imzalanması ( 1995 ) ve Avrupa Gümrük Birliği Türk tarımının geniş ölçüde iyileştirilmesi gerektiğini ortaya çıkarmıştır. Tüketicilerin dış ürünlere gelecekte daha kolay erişebilmeleri ve tarıma verilen iç desteklerde beklenen zorunlu azalmalar karşısında Türk çiftçilerinin uluslararası pazarlarda başarılı olabilmeleri için bu iyileştirme gereklidir. Türkiye’de tarımsal planlama geleneksel olarak ülkenin Beş Yıllık Kalkınma Planları ( BYKP) kapsamında yapılmaktadır. Ancak; yedinci BYKP ( 1996 – 2000 ), kalkınma stratejisini yerinden planlama sürecine kaydırmaktadır. Bunun önemli bir Özelliği de yerel kurumların güçlendirilmesi ve il idaresinin kolaylaştırılmasıdır. Diğer bir özellik ise hükümetin 81 ilin her birinde 10 yıllık dilim içerisinde 2010 yılına kadar Tarımsal Master

14

Plan hazırlıklarını başlatması kararıdır. Bu durum her ilin kendi yerel halkının vizyonlarını amaçlarını ve stratejilerini ulusal plan ve programlara yansıtmaları için bir fırsat ve mücadele sahası yaratmaktadır. Sekizinci BYKP ( 2001 – 2005 ) kırsal kalkınma projelerinin yerel tarım üreticileri tarafından belirlenmesi ve hazırlanmasında daha fazla sorumluluklar verilme de dahil olmak üzere bölgesel kalkınma girişimlerine daha fazla önem vermiştir. İl seviyesindeki entegre kalkınma planlaması Devlet Planlama Teşkilatı ( DPT ) tarafından halen iki ilde ( Düzce, Mersin ) bu uygulama bütün önemli sektörleri ( tarım yanında, sanayi, madencilik, enerji ve hizmet sektörleri ) kapsamaktadır. Aynı zamanda sosyal güvenlik ve ölçümsel boyutları ilin genel kalkınma planları içerisinde entegre etmeyi öngörmektedir. İyi hazırlanmış il tarım planları bu entegre yerinden planlama süreçlerinin önemli bir tamamlayıcısı olacaktır. Tarımsal Master Plan’ın amacı; tarımsal kaynakların belirlenmesi ( toprak, su, ekoloji, işgücü ve teknik bilgi düzeyi ), kısıtların ortaya konulması (üretim tekniği, örgütlenme, yatırım gereksinimi, işgücü ve pazarlama problemleri vb. ) tarımsal kaynak ve potansiyelin değerlendirilerek tarımda verimliliğin ve çiftçi gelirlerinin artırılması, ürün arzında sürekliliğin sağlanması, tarımın çevre, sanayi, turizm gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin belirlenmesi doğal kaynakların ve çevrenin korunması olarak ifade edilebilir. Master planlar tarıma uzun vadeli yol göstermesinin yanında orta ve kısa vadelerde kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına ve uygulanmasına da rehberlik edecektir. Kalkınma için gerekli potansiyeller ve fırsatlar dahil olmak üzere ilin ihtiyaçları ve gerçeklerine dikkat çekecektir. Planlamanın kapsamı tarım sektörü ile sınırlı olması nedeniyle yönetim sorumluluğu Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’ndadır.Master plan esas olarak Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı yetkisinde olan tarımsal faaliyetleri ele alır. Ancak diğer kamu kuruluşlarıyla özellikle tarımsal üretim pazarlama ve yatırımlar üzerinde doğrudan dolaylı etkisi bulunan kuruluşlarla yakın işbirliği ve bilgi değişimi gereklidir. Bu maksatla Kırşehir ilinde alan çalışmasına başlamadan önce ildeki diğer kamu kurumları ( Devlet su İşleri 122. Şube Müdürlüğü, Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi Kırşehir Şube Müdürlüğü, Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğü vb. ) özel sektör ve sivil toplum örgütü temsilcileri ve çiftçilerin katılımı ile il düzeyinde yürütülecek Tarım Master Planı çalışmaları ile ilgili paydaş* toplantısı yapılmıştır. Bu toplantıda katılımcılar master planın genel olarak amacı hakkında bilgilendirilmiş, katılımcılarda Kırşehir ilinin tarım ve tarımla ilgili diğer sektörlerin ana problemlerini ortaya koymuşlar, problemlerin çözümü hakkında planlama ekibine bilgi vermişlerdir. Tarım Master Planı hazırlanacak olan iller kendi içerisinde genellikle biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik koşullar bakımından tekdüze bir yapıya sahip olmayıp bazı farklılıklar göstermektedir. Bu durum göz önüne alınarak, ilin daha detaylı incelenmesi bakımından agro-ekolojik alt bölgelere ayrılması ve çalışmaların bu alt bölgeler bazında yapılması gerekmektedir. Bu nedenle paydaş* toplantısından sonra Kırşehir iline bağlı ilçelerin tarım müdürleri ile ikinci bir toplantı yapılarak İlçelerle ilgili detay bilgilerin ilçe brifing raporları göz önüne alınarak, il agro-ekolojik alt bölgelere ayrılmıştır. Her alt bölgede yer alan ilçelerin tarım müdürlerinin tümünün katıldığı bir toplantıda alt bölgelerin tarımla ilgili problemleri, potansiyelleri,fırsatları ve kısıtları tartışılmıştır. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Paydaş* ; Belirli bir girişimin sonuçlarından olumlu veya olumsuz etkilenen veya sonuçları üzerinde olumlu veya olumsuz etkisi olan kişi ve kişiler olarak tanımlanabilir

15

Kırşehir İli Tarım Master Planın hazırlanmasında Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nın ana hizmet birimleri ve bağlı kuruluşları ile ( DSİ, KGHM, DİE, DPT ), sivil toplum Örgütleri, tarımla ilgili diğer organizasyonlar ( Ziraat Odaları Birliği, Tarım Kredi Kooperatifleri Birliği, Tarım Satış Kooperatifi Birliği ) gibi konu ile ilgili tüm özel ve kamu kuruluşlarının katılımı amaçlanmıştır. Master Plan 2001 – 2010 dönemi için hazırlanmakta olup; kalkınma amaçları, bu amaçlara ulaşmada stratejiler ve bu stratejilerin desteğinde muhtemel program ve projeleri içermektedir. Kırşehir ili Tarım Master Planı sekiz ana bölümden oluşmaktadır.

1. Bölümde; Plan öncesi durum, amaç, kapsam, yöntem ve içerikten bahsedilmiştir. 2. Bölümde; Master Planı etkileyebilecek olan ülkesel plan ve genel politikalar,

kalkınma koşulları ve yürürlükteki idari sistem halen takip edilmekte olan kalkınma stratejileri ve planlar hakkında bilgi verilmiştir.

3. Bölümde; Biyo-fiziki ve sosyo-ekonomik özellikler, tarımsal üretim ve pazarlama sistemleri ve mevcut tarımsal hizmetler olarak ilin genel tanımına yer verilmiştir. .

4. Bölümde; Kırşehir’in doğal, fiziksel, insan kurumsal kaynak boyutunu içine alan tarımsal kaynak envanteri tanımlanmıştır.

5. Bölümde; Tarımın performansı (yerel ekonomiye katkısı, üretim ve verimlilik, bölgesel ve ulusal ekonomi ile bağlantılar ) ele alınmıştır.Bu bölüm Kırşehir’in tarımsal sektörünü mevcut durumunu ve geçmiş performansı ile gelecekten beklentiler açısından incelenmektedir. Tarımın Kırşehir ekonomisine kırsal bölge halkının geçimine olan katkısı değerlendirilmektedir.

6. Bölümde; Bir taraftan tarımın ve çiftçilerin karşı karşıya olduğu problemler noksanlıklar ve kısıtlar ve diğer taraftan kalkınma için potansiyeller fırsatlar analiz edilmiştir.

7. Bölümde; Kalkınma amaçları ve stratejiler formüle edilmiştir. Bu bölüm Master Plan amaçlarının nasıl belirlenip birleştirildiğini, kalkınma fırsatlarını ve seçeneklerinin nasıl analiz edildiğini ve geniş stratejilerin nasıl tanımlandığını anlatmaktadır.

8. Bölümde; Projeler öncelik durumlarına göre sıralanmış finansman kapsamı ve imkanları uygulama sorumlulukları ve yöntemlerden bahsedilmiştir.

BÖLÜM 2: PLANLI KALKINMA VE TARIM 2.1. TARIMSAL KALKINMA SÜRECİ: 1963 Yılında planlı dönemin başlamasıyla birlikte ulusal düzeydeki tarımsal planlama Beş Yıllık Kalkınma Planı ( BYKP ) içinde yer almaya başlamıştır. Böylece tarımsal planlamada merkezi planlamanın yönlendirmesi artmıştır. Bununla birlikte VII. BYKP’nda ulusal düzeyin altındaki düzeylerde yerinden planlamaya yönelik bir strateji değişikliğinin işaretleri görülmektedir. Bu değişiklik il özel idarelerinin etkin hale getirilmesi ve yerel kurumların güçlendirilmesini içine alan kapsamlı yapısal reform için genel bir alt yapı oluşturmaktadır. Tarım dahil bütün önemli sektörleri kapsayacak şekilde hazırlanacak bu entegre planlara İl tarım Master Planlarının önemli katkısı olacağı umulmaktadır. VIII. BYKP’ nda yerinden planlamaya verilen önem daha da artmıştır. Planda “İl Planlama ve Koordinasyon Kurulları güçlendirilecektir” ve “ tarım sektörü ile ilgili her türlü konuda her aşamada ve düzeyde katılımcı proje planlaması ve yönetim esas alınacaktır” ibarelerine yer verilmiştir. Bu çerçevede 81 ilde Tarımsal Master Planların hazırlanmasına başlanmıştır.

16

2.2. POLİTİKA ÇERÇEVESİ 2.2.1. Türk Tarım Politikasının Önemi Cumhuriyetten günümüze kadar tarım politikalarının kronolojik sıralaması yapılacak olursa: 1923 – 1950 yılları tarımsal KİT’lerin kurulmuş olduğu yıllardır. 1950 – 1960 yılları arasında liberal ekonomi politikası benimsenmiş ve 1960’lı yıllardan itibaren planlı döneme geçilmesi ile birlikte tarıma yapılan destek devam etmiştir. 1960 – 1970 yıllarında tarımsal girdi kullanımının teşviki ve sulama alanlarındaki büyük yatırımlar ile tarımda verim artışı sağlanmıştır. 1970 – 1980 yıllarında tarımsal ürünlere fiyat desteği yapılmış ve desteklenen tarım ürünü sayısı 24’e ulaşarak destekleme en yüksek seviyeye çıkmıştır. 1994 yılında desteklenen ürün sayısı 9’a indirilerek devam etmiştir. 2000 yılı itibari ile sadece 9ürün ve ( buğday ,arpa,mısır, yulaf, çavdar ,çeltik, haşhaş, tütün ve şeker pancarı) fiyat desteği uygulaması devam etmiştir. Uygulanan tarım politikaları bir çok amaca yönelik olmakla birlikte temel amaç kendi kendine yeterlik olmuştur. Bu açıdan değerlendirildiğinde şimdiye kadar uygulanan tarım politikaları başarılı olmuştur. Ancak mevcut politika uygulamalarının en önemlilerinden biri olan destekleme alımları zamanla üretimin Pazar koşullarına uygun olarak gelişmesini engellemiş, üretici gelirlerinde istikrarsızlık yaratmış ve bazı ürünlerin iç ve dış pazarlarda değerlendirilmesini zorlaştıracak şekilde aşırı stokların oluşmasına neden olmuştur. Ayrıca sürdürülen tarım politikaları sağlanan desteklerin üreticiye yeteri kadar yansımaması nedeniyle sosyal amaçların gerçekleştirilememesi yanında kamu kaynaklarına önemli ölçüde yük getirmesi bakımından da olumsuz etkilere sahiptir. Günümüze kadar uygulanmış olan tarım politikaları sonucunda üretim artışı sağlanırken bazı ürünlerde örneğin dünya fiyatları üzerinde yapılan destekleme alımları bazı ürünlerde ( fındık, tütün, şeker pancarı) üretim fazlasına yol açarken bazı ürünlerde de (yağlı tohumlar, yem bitkileri) üretim eksikliğine yol açmıştır. 2.2.2.Uluslar arası Tarım Politikasının Ulusal Tarım Politikalarına Etkileri: Son yıllarda ülkemiz tarım politikaları, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Tarım Anlaşması , AB ile imzalanan 1 / 954 sayılı ortaklık konsey kararı ile girilen gümrük birliği anlaşması ve IMF ile imzalanan Stand-By anlaşması sonucunda yeniden gözden geçirilerek tarım sektöründeki devlet müdahalelerinin azaltılması ve destekleme sisteminde buna yönelik değişiklikler yapılması gündeme gelmiştir. (DTÖ) Tarım Anlaşması pazara giriş, iç destekler ihracat sübvansiyonlarının azaltılması konuları temel hükümlere bağlanmıştır. Bu konularda Türkiye’nin taahhütleri aşağıda özetlenmiştir:

• 1995 – 2004 yılları arasında gümrük tarifeleri %24 oranında azaltılacaktır. • 1995 – 2004 yılları arasında 1986 – 1988 yılları baz alınarak destekler değer olarak

%24 miktar olarak ise %14 oranında azaltılacaktır. • Ancak yeşil kutu kriteri olarak belirtilen ( araştırma, yayım, kontrol, alt yapı, doğal

afet yardımları, yurt içi gıda yardımları, gelir desteği, yapısal uyum, çevre

17

programları, üretimden bağımsız gelir desteği uygulamaları “ decoupled” ) alanlarda indirim taahhüdünde bulunulmayacaktır.

• Ayrıca kırsal kalkınma programları, yatırım girdi ve ürün çeşitlendirme konularında yapılacak olan harcamalar da kapsam dışı tutulacaktır.

• Desteklemede toplu destek ölçümü (TDÖ) uygulamaları toplam üretim değerinin %10’unu geçmeyecek şekilde uygulanacaktır.

• 1995 – 2004 yılları arasında ihracat sübvansiyonlarında değer olarak %24 miktar olarak ise %14 oranında indirimde bulunulacaktır.

• Avrupa Birliği (AB) , Ortak Tarım Politikası (OTP) uyum amacıyla 1/95 sayılı ortaklık konsey kararının 8. maddesi Türk mevzuatında ticaretin önündeki teknik engellerin 5 yıl içinde kaldırılması öngörülmüştür.

8 Kasım 2000 yılı içinde AB ile imzalanan Katılım Ortaklığı Belgesini ( KOB) takiben 24 Mart 2001 yılında yürürlüğe giren ulusal programda Türkiye tarımında kısa ve uzun vadede yapılması gerekenler belirlenmiştir.

Kısa vadede çiftçi kayıt sistemi, hayvan kayıt sistemleri ve bitki sertifikası

Oluşturulması, Pazar piyasa sistemlerinin düzenlenmesi çevresel, yapısal ve kırsal kalkınma önlemlerinin uygulanması konularını kapsamaktadır. Orta vadede ise tarımsal ve kırsal kalınma planlarında AB müktesebatına uyumun tamamlanması gıda işleme tesislerinin AB normlarında modernize edilmesi, balıkçılıkta toplam kalite ve güvenilirliğin geliştirilmesi hedeflenmiştir. 2.2.3. VII Beş Yıllık Kalkınma Planında Tarım a ) Mevcut Durum: Geçmişte uygulanan destekleme politikaları ile üretici gelirlerinde istikrar sağlanamamış, dünya fiyatları üzerindeki destekleme alım fiyatları bazı ürünlerin ekim alanlarının aşırı genişlemesine, üretim fazlası oluşmasına ve devletin fazla alım yaparak yüksek stok maliyetine katlanmasına sebep olmuştur. Türkiye’de 2000 yılı tarımsal destekleme aracı olarak üretimden ve girdi kullanımından bağımsız olarak Doğrudan Gelir Desteği (DGD) pilot uygulamasına 4 ilde ( Ankara, Adıyaman, Antalya, Trabzon) 7 ilçede başlanılmış ve dekar başına 5dolar verilmiştir.Ancak 200 dekardan büyük araziye sahip çiftçiler sadece 200 da. İçin ödemeden yararlanmıştır.Çiftçi Kayıt Sistemi ve Doğrudan Gelir Desteği ödemeleri ve ülke çapında uygulama başlatılmasına ilişkin 21 Haziran 2001 tarihinde çıkan uygulama tebliğ ile doğrultusunda çiftçiye işlediği tarım arazisi dikkate alınarak 200 da.’a kadar olan tarım arazisi için dekara 10 milyon Türk Lirası ödenmesi, 5 da altındaki tarım işletmeleri için toplam 50 milyon Türk Lirası ödenmesi karara bağlanmıştır. Tarımda yeniden yapılanma ve reform programı çerçevesinde aşağıdaki belirtilen konularda politika değişikliğine gidilmesi gündeme gelmiştir.

• Destekleme politikalarının kademeli olarak kaldırılması yerine fakir çiftçiye yönelik DGD uygulanması.

• Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri’ne ( TSKB ) özerklik verilmesi. Konu ile ilgili olarak 16 Haziran 2000 tarih ve 24081 sayılı resmi gazetede yayınlanan kanun ile TSKB özerk, mali yönden bağımsız bir yapıya kavuşturulması hedeflenerek Yeniden Yapılanma Kurulu oluşturulmuştur.

18

• Girdi sübvansiyonlarının kademeli olarak kaldırılması ( gübre, kredi ) Gübre desteği 2000 – 2001 yıllarında sabit tutulup Eylül 2001 yılında kaldırılmıştır. Tarımsal amaçlı kredilerdeki destek ise 2000 yılından itibaren kaldırılmıştır.

• Tarımsal amaçlı KİT’lerin özelleştirilmesi. Tarımsal amaçlı KİT’lerin bu doğrultuda yeniden yapılandırılması çalışmaları devam etmektedir. TEKEL, TŞFAŞ, ÇAYKUR için özelleştirme gündemde olup TMO 2001 yılında küçülerek stratejik ve olağan üstü hal stoku bulunduracak ve 2002 yılında borsada oluşan fiyat ile alım yapacaktır. Türkiye’de yukarıda belirtilen tarım politikalarında değişikliğe gidilirken yapılan yasal düzenlemeler ise aşağıda verilmektedir.

• 4342 sayılı mera kanunu 1998 yılında yürürlüğe girmiştir. • Tarımda Yeniden Yapılanma ve Destekleme Kurulu oluşturulmuştur. • 552 sayılı yaş meyve ve sebze ticaretinin düzenlenmesi ve toptancı halleri

hakkında kanun hükmünde kararname çıkarılmıştır.( 4367 sayılı kanunla söz konusu KHK’de değişiklikler yapılmıştır.)

• 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinin özelleştirilmesi ile ilgili kanun yürürlüğe girmiştir.

• Şeker ve tütün üretiminde devlet müdahalelerinin kaldırılmasını amaçlayan Şeker ve Tütün kanunları hazırlanmış olup Şeker Kanunu 4 Nisan 2001 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

• Tütünde ise tütün üretiminden vazgeçip alternatif ürün yetiştiren üreticilerin desteklenmesi 12. 07. 2001 tarih ve 2001/ 2705 sayılı bakanlar kurulu kararı uygulamaya konulmuştur. Bakanlıklar arası Tütün Kurulu kararı gereğince tütün üretiminin kır ve kır taban araziler dışındaki taban arazilerde yapılması ve tütünde ülke kotasının 150.000 ton Ege Bölgesi kotasının ise 91.000 ton olması kararlaştırılmıştır.

Ayrıca tarım politikaları belirlenirken çevresel ve doğal kaynakların korunması, sürdürülebilir tarımın önemi dikkate alınmaktadır. Bu çerçevede ülkesel biyo-güvenlik sistemin kurulması gündemdedir. Transgenik kültür bitkilerinin alan denemeleri Transgenik kültür bitkilerinin tescili ve üretilmesi pazara sürülmesi kapsamında çalışmalar yapılmakta olup Transgenik kültür bitkilerinin alan denemeleri konusunda Mayıs 1998 tarihinde yönetmelik çıkmış ve mevzuat çalışmaları devam etmektedir. Ancak; VII. BYKP döneminde tarımsal politikalar ile ilgili yapısal değişim projesi çerçevesinde öngörülen tarımın yeniden düzenlenmesi,ürün sigortası, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nı yeniden organizasyonu kanunları çıkarılamamıştır. Üretici Birlikleri Kanun Tasarısı son aşamaya gelmiştir. Kırşehir ilinin Tarım Master Planı hazırlanırken yukarıda belirtilen genel tarım ve dış ticaret politikalarının ildeki tarımsal faaliyet üzerindeki etkisi dikkate alınmıştır.

19

b) Amaçlar İlkeler ve Politikalar: Türkiye tarımda yeniden yapılanma ve reform programı çerçevesinde kendi tarım politikasındaki ihtiyaçları, Dünya tarımındaki gelişmeler ve Türk tarımının OPT’ye uyma zorunluluğu göz önünde bulundurularak VIII. BYKP’de aşağıdaki amaç ve politikaları benimsemiştir.

• Kaynakların etkin kullanımı ilkesi çerçevesinde ekonomik, sosyal, çevresel ve uluslar arası gelişmeler boyutunu bütün olarak ele alan örgütlü rekabet gücü yüksek, sürdürülebilir bir tarım sektörünün oluşturulması temel amaçtır. Gıda güvenliği ilkesi çerçevesinde artan nüfusun dengeli ve yeterli beslenmesi esas alınacaktır.

• Piyasa fiyat oluşumu üzerine olumsuz etkisi olan ürün fiyatlarına devlet müdahaleleri yerine üretimin piyasa koşullarında talebe uygun olarak yönlendirilmesini sağlayacak politika araçları devreye sokularak, üretici gelirlerinin artırılması ve istikrarlı bir yapıya kavuşturulması esas alınacaktır. Üretim maliyetini azaltıcı ve teknolojik gelişimi hızlandırıcı tedbirler uygulamaya konulacaktır.

• Tarım politikalarının esasları; DTÖ Tarım Anlaşmasının öngördüğü yükümlülükler ile AB’ye tam üyelik sürecine girerken AB ortak tarım politikasında ve uluslar arası ticaretteki gelişmeler çerçevesinde belirlenecektir.

• İnsan kaynakları başta olmak üzere üretim faktörlerinin daha etkin kullanılması, verimliliğin artırılması tarımla ilgili kuruluşlarda kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, kurumsal hizmet akışında gözlenen sorunların giderilmesi, sektör içi kaynak dağılımında etkinlik ve rasyonel kullanımın sağlanması, üretici örgütlerinin güçlendirilmesi tarımsal işletmelerin rekabet güçlerinin artırılması ve pazarlama ağlarının genişletilmesine ağırlık verilecektir.

• Çiftçi Kayıt Sistemi,Tapu Kadastro Sistemi, Coğrafi Bilgi Sistemi ve Çiftlik Muhasebe Veri Ağının geliştirilmesi sağlanacaktır. Tarımsal veri tabanını kullanan Tarım Bilgi Sistemi kurulacaktır.

• Üretici ve üretim düzeyini risklere karşı korumak amacıyla Risk Yönetimi araçları geliştirilecektir. Bu çerçevede; tarım ürünlerine yönelik sigorta sistemi vadeli işlemler borsası, sözleşmeli tarım ve stok yönetimi araçlarının geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve etkin şekilde uygulamaya konulması sağlanacaktır.

• Tarımsal gelişmede bölgesel nitelikli programların önemi nedeni ile tarımda sorunlu ve öncelikli üretim alanlarının tesbit çalışmaları çerçevesinde bölgesel özel programlar geliştirilecektir.

• Tarım sektörü ile ilgili her türlü konuda, her aşamada ve düzeyde katılımcı proje planlaması ve yönetimi ele alınacaktır.

• Üreticilerin katılımını ve sorumluluğunu esas alan ve doğrudan üreticilere finansman sağlayan Kırsal Kalkınma Projeleri’ne ilişkin çalışmalar sürdürülecektir. Bu çerçeve gerçekleştirilmekte olan ve kırsal kesimdeki gelir seviyesini artırmayı amaçlayan Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi halen 11 ilde uygulanmaktadır.

• Kırsal alanda tarım dışı sektörlere destek verilmesi ve kırsal sanayinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Tarımdan çekilecek nüfusa yeni istihdam imkanları yaratacak projeler geliştirilecektir.

• Tarımsal araştırma kurumları etkili bir yapıya kavuşturulacak, çeşitli kurum, kuruluş ve üniversiteler tarafından yapılan araştırma faaliyetlerinde koordinasyon sağlanacaktır.

20

• Tarımsal araştırma önceliklerinin belirlenmesinde üretici talepleri dikkate alınacak ve uygulamaya yönelik araştırma projelerinin geliştirilmesi ve uygulamasında üreticilerin katılımı ve katkısı esas alınacaktır.

• Tarım – sanayi entegrasyonunun geliştirilmesi, tarımsal ürünleri işleme sanayicin rekabet edebilirliğini artırıcı nitelikte uygun ve kaliteli hammaddenin temini ile tarımsal sanayiye dönük sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.

• Tarım satış kooperatifleri ve birliklerin kooperatifçilik ilkeleri doğrultusunda özerkleştirilmesi sağlanırken, söz konusu kurumların yeniden yapılandırılması durumunda sürdürülebilirliği sağlayıcı gerekli önlem ve politikalar uygulamaya konulacaktır.

• Kamu tarafından yapılmakta olan bir kısım görevler üretici organizasyonlarına devredilecektir.

• Doğal kaynak kullanımında havza bazında katılımcı proje planlaması ve yönetimi benimsenecektir. Doğal kaynakların sürdürülebilir biçimde kullanılması, gen kaynaklarının korunması ve saklanması sisteminin kurulması sağlanacaktır.

• Tarımsal politikalar doğrultusunda dengeli ve çevreyle uyumlu kalkınmanın sağlanmasına yönelik olarak tarımsal alt yapı yatırımlarının her aşamasında faydalananların her türlü katılımı sağlanacak, mevcut alt yapının etkin kullanımı ve yeni yatırımların gerçekleştirilmesinde kaynakların rasyonel kullanımı temin edilecektir.

• Detaylı toprak etütlerinin ve toprak haritalarının yapılması ile toprakların kullanım ve korunmasına ilişkin bir kanunun çıkarılması, kadastro çalışmalarının tamamlanması ve toprak veri tabanının oluşturulması sağlanarak arazi kullanım planı hazırlanacaktır.

• Bölünmeyecek en küçük parsel anlamında optimum işletme büyüklükleri bölgelere göre tespit edilecek, belirlenecek işletme büyüklüklerine bağlı özendirici tedbirler geliştirilecektir.

• Hayvansal ürünler üretimini geliştirecek, toplumun hayvansal protein bakımından dengeli ve yeterli beslenmesini sağlamak amacıyla hayvan ıslahı, hayvan hastalık ve zararlılarıyla mücadele ile kaliteli kesif yem ve yem bitkileri üretiminin artırılmasına, meraların ıslahına ve yayım hizmetlerine ağırlık verilecektir.

• Su ürünlerinde sürdürülebilir üretimin artırılması amacıyla; doğal kaynakların rasyonel kullanımı sağlanacak, yetiştiricilik ve açık deniz balıkçılığı geliştirilecek, araştırma ve geliştirme faaliyetlerine önem verilecek ve kamuda uygun kurumsal bir yapının oluşturulması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.

• Ormanlar; toplumun ormancılık sektörü ürün ve hizmetlerine olan gereksinimlerini, sürdürülebilir ormancılık, biyolojik çeşitlilik ile yaban hayatını koruma ve çok yönlü yararlanma ilkeleri doğrultusunda ekonomik, sosyal, çevresel ve ergonomik kriterler çerçevesinde yönetilecek işletilecek ve korunacaktır.

• Türkiye’de ormansızlaşma, çölleşme, toprak erozyonu, sel, heyelan ve çığ gibi afetleri önlemek amacıyla ; ağaçlandırma, mera ıslahı ve sosyal ormancılık faaliyetleri geliştirilecek gerçek ve tüzel kişilerin orman yetiştirme etkinlikleri desteklenecektir.

21

c) Hukuki ve Kurumsal Düzenlemeler:

• Tarım sektörü ile ilgili konuları bir bütünlük içinde ele alan Çerçeve Tarım kanunu çıkarılacaktır. Ziraat odalarının etkin olarak faaliyetlerini sürdürebilmeleri ve geliştirmeleri yönünde düzenlemeler yapılacaktır.

• Kamudan bağımsız bir yapıda üreticilere üretimden pazarlamaya kadar olan safhalarda hizmet vermek üzere kar amacı gütmeyen organizasyonlar oluşturmaya yönelik üretici birliklerine ilişkin bir kanun tasarısı hazırlanmış olup Başbakanlığa sunulmuştur. Örgütlü çiftçi kesiminin desteklenmesi ve bu yönde teşvik önlemlerinin uygulamaya geçirilmesi sağlanacaktır. Söz konusu örgütlerde denetimin özerkleştirilmesi yönünde düzenlemeler yapılacaktır.

• Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ile tarımsal nitelikli KİT’ler yeniden yapılandırılacaktır.

• Tarımsal Ürün Sigortaları Kanunu’nun ve buna ilişkin eylem planının hazırlanmasına ilişkin çalışmalar hazırlanacaktır.

2.3.TARIMSAL KALKINMANIN GEREKLİLİKLERİ: Tarım sektörü ekonomik, sosyal, politik ve teknik yönleriyle diğer sektörlerden farlı özellikleri olan ve vazgeçilmez öneme sahip bir sektördür. Tarım ürünlerinin temel ihtiyaç maddeleri oluşu bu ürünlere stratejik bir önem kazandırmıştır.Bütün ülkeler tarımsal ürünlerde özellikle; tahıl, şeker, süt, et ve bitkisel yağ gibi temel tarımsal ürünlerde kendi kendine yeterli olma çabası içerisinde olup tarım politikalarını bu hedef doğrultusunda yönlendirmektedir. Türkiye’de tarım sektörü 2000 yılı itibarı ile GSYİH içindeki payı %14,3 olmasına karşılık, istihdam içindeki payı %45,1’dir. Görülmektedir ki nüfusun önemli bir kısmı tarım sektöründen sağlamaktadır. Bununla birlikte, tarım sektöründe istihdam edilenlerin gelirleri diğer sektörlere göre daha düşüktür. Bunun sonucu ortaya çıkan kır kent farklılığı köyden kente yoğun göçe neden olmuştur. Büyüyen bir tarım sektörü, istihdamın artmasına ve ekonominin gelişmesine önemli katkılarda bulunacaktır.Bununla birlikte Kırşehir ilinde özellikle doğal kaynakların korunması ve çevresel açıdan sürdürülebilirlik, üretimde kalitenin artırılması konularına özel önem vermiştir. 2.4. MEVCUT PLAN VE PROĞRAMLAR: 2.4.1. Türkiye Hayvancılık Stratejisi Raporu: Bu rapor, hayvancılık sektörünün gelişmesi ile ilgili temel amaçları, sorunların boyutlarının, planlama çatısını içeren ve 2005 yılına kadar uzanan bir stratejiyi sunmaktadır. Strateji seçenekleri olarak belirlenen temel seçenekler ise; üretim bazını ve hayvansal verimliliği geliştirmek, gerçek ürün fiyatını ve ithalatı artırmak şeklindedir. 2.4.2. Ulusal Ormancılık Programı: Ormancılık sektöründe üstlenilmiş olan uluslar arası ve bölgesel sorumlulukların yerine getirilmesini ve takibini kapsayan ulusal ormancılık programı çalışmaları devam etmektedir.

22

2.4.3. Diğer Projeler: Aşağıda bahsi geçen projeler Türkiye genelinde uygulanan projeler olup, Kırşehir ilinde yerel idareler tarafından uygulanan projelerde bulunmaktadır. Tarım ile ilişkili olarak diğer kamu kurum ve kuruluşlarının uyguladığı projeler ( sulama, çevre vs.) hakkında ileriki bölümlerde bil verilecektir.

• Çayır,Mera,Yem bitkileri ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi: 1991 yılında 18 ilde başlayan proje tüm illerde uygulanır hale getirilmiş ve 2006 yılına kadar sürecektir. Projenin amacı; yem bitkileri alanının ekilişlerinin artırılarak kaliteli kaba yem açığının giderilmesi ve meralar üzerindeki baskıyı azaltmak için silaj yapımını teşvik etmektir. Ayrıca ıslah programları ile kültür ırkı hayvancılığı teşvik edilecektir. Uygulama safhasında silaj makinesi alımı, boğa barınağı yapımı, damızlık boğa alımı suni tohumlama uygulamaları ve yem bitkileri tohumu desteği yapılmaktadır.

• Hayvancılığın Desteklenmesi ile İlgili Bakanlar kurulu Kararınca Uygulanan Projeler:

Bu kararnamenin amacı; Türkiye hayvancılığının geliştirilmesi ve hayvansal üretimin artırılması amacı ile kaliteli kaba yem açığının giderilmesi için yem bitkileri üretiminin teşvik edilmesi genetik ıslahın yaygın hale getirilmesi, soy kütüğü kayıtlarının tutulması ve belgeli damızlık kullanımının teşvik edilmesidir.

• Mera Islahı ve Amenajman Projeleri: Bu projelerle illerde Mera Kanunu gereğince tespit ve tahdit işlemleri tamamlanmış olan meraların ıslah edilmesi amaçlanmıştır.

• Ön Soy Kütüğü Projesi: Bu proje ile tüm sığırlar il içerisinde suni tohumlama yapılanların kayıt altına alınması amaçlanmaktadır. Eylül 2000’den itibaren suni tohumlama işleri Holstein Sığır Yetiştiricileri Birliği’ne devredilmiş ve son yıllarda özel sektörden de talep gelmektedir. Özel sektör tarafından yapılacak olan suni tohumlama faaliyetlerinin bu proje ile denetlenmesi amaçlanmaktadır. Kırşehir ilinde bu proje çerçevesinde 3845 işletmede bulunan toplam 5500 sığıra suni tohumlama işlemi yapılarak kayıt altına alınmıştır.

• Sığır Yetiştiriciliği Enformasyon Sistemi Projesi: Damızlık Süt Sığırı Yetiştiricileri Birliği ile ortaklaşa yapılmaktadır.

23

BÖLÜM 3. İLİN ÖZELLİKLERİ 3.1. BİYOFİZİKSEL ÖZELLİKLER 3.1.1. İlin Konumu Kırşehir, İç Anadolu Bölgesi’nin orta Kızılırmak Bölümü’nde yer alır.Yüz ölçümü 6570 km2’dir. Kabaca bir paralel kenarı andıran ilin toprakları ülke topraklarının %0.8’i, İç Anadolu Bölgesi topraklarının %2.9’u kadar olup yüzölçümü bakımından Türkiye’de 53. sıradadır. İlin matematiksel konumu 38 derece 50 dakika – 39 derece 50 dakika kuzey enlemleri, 33 derece 30 dakika – 34 derece 50 dakika doğu boylamları arasındadır. İlin güney uç noktası, merkez ilçe Ulupınar beldesi, kuzey uç noktası Çiçekdağı ilçesinin Konurkale köyüdür. Batı uç noktası Kaman ilçesi Büğüz köyü, doğu uç noktası ise Mucur ilçesi Kılıçlı köyüdür. Deniz seviyesinden yüksekliği 985m’dir. İlin kuş uçumu denize uzaklıkları; güneyde Akdeniz’de Anamur Burnu’na 362km , kuzeyde Karadeniz’de Sinop’a 334km’dir. 3.1.1.1. Jeolojik Yapı: Kırşehir Masifi olarak adlandırılan yapı “ Orta Anadolu Masifi”’nin bir parçasıdır. Türkiye’nin dokuz masifinden en büyüğü olan Kırşehir Masifi Tuz Gölü’nün altında da devam etmektedir. Masif kütle tektonik hareketler sonucu bir veya birkaç kıvrılmış daha sonra kıvrılma özelliğini kaybederek sertleşmiş, çoğunluğu başkalaşım geçirmiş temel kütledir. Kırşehir Masifi I., II.,III. ve IV. Zamanlarda oluşmuş yaklaşık 2000- 2500 metre kalınlıkta bir yapıdır. Bu yapıda yukarıdan aşağıya doğru: Kireçli şistler, filitalar, mermer kuşakları, küçük daneli billurlu kuvarsitler, mikaşistler ve mermer katmanlarına rastlanır. İlin doğal yapısı, İç Anadolu Bölgesi ile birlikte ;III. jeolojik zaman plan Neozoik – Üst Eosen’de karalaşma sonucu oluşmuştur. Asıl görünümünü alp kıvrımları sırasında kazanmıştır. İlin oturduğu ana platoda, dört ayrı dönemde ortaya çıkmış oluşumlar vardır. Kuzeybatı – güneydoğu yönünde uzanan fay hattı ile Seyfe Gölü çöküntü alanı IV. zaman alüvyonları ile fay hattının doğusu başkalaşım geçirmiş dizelerden billurlu şistlerle kaplıdır. İl alanının batısı mermerleşmiş kireç taşı ve dolamitlerle, bunun dışında kalan yerler ise; III. zaman Neojen göl tortuları ile kaplıdır. Başkalaşıma uğramış billurlu kütlerlerin diziliş yönleri; Kırşehir Kaman dolayında kuzeybatı- güneydoğu doğrultulu, Kırşehir yakınlarında Kervansaray dağlarında ise güney doğrultuludur. Bu başkalaşıma uğramış billurlu kütlelerin yaşı tam olarak belirlenememiştir. Ancak Kaman’ın batısında yer alan Karalan dağlarının başkalaşım kütlelerinin tebeşir dönemi öncesine ait olduğu kesin olarak belirlenmiştir.Başkalaşım katmanlarının altındaki oluşumların Paleozoik döneme ait olduğu sanılmaktadır. Kırşehir Orta Anadolu bölgesinin fay hattı üzerinde yer alır. Başkalaşım serilerinin kıvrılmaları sırasındaki kırılma ile kuzeybatı – güneydoğu yönünde uzanan bir fay hattı oluşmuştur.İkinci fay hattı ise; İlin Ankara ile sınırını oluşturacak şekilde kuzeye doğru uzanır. İlk kıvrılmalar sırasında oluşan fay hattı 15km uzunluğundadır.Kırşehir’deki terme kaplıca suyu bu fay hattının derinliklerinden gelen sıcak sudur. Kırşehir üçüncü derecede deprem bölgesi olan Orta Anadolu bölgesi deprem alanı içinde yer alır ve deprem üst merkezinin etki alanı içindedir. Fay hatları ve çevreleri depremlerin çok olduğu kırıklar dizisi içinde kalırken, diğer bölümler iki ve üçüncü deprem kuşağında yer almaktadır.

24

3.1.2. Yüzey Şekilleri: İl toprakları güney ve güneybatıda Kızılırmak, batı ve kuzeybatıda Kılıçözü Deresi, kuzey ve kuzeydoğuda Delice Irmağı, doğuda ise Seyfe Gölü çöküntü alanı ile çevrilidir. Kırşehir, ortalama yüksekliği 1000m’ye ulaşan geniş bir yayla görünümündedir. Kırşehir Masifi olarak da adlandırılan bu plato, birkaç dağ kütlesi ile engebelenmiş, Kızılırmak, Delice Irmak ve kolları tarafından yarılmış dalgalı bir düzlüktür. Bu plato üzerinde Seyfe Gölü kapalı havzası yer alır. Yüksekliği 1500m’yi aşan dağların sayısı oldukça azdır. İl topraklarının %65’i plato, %17’si dağlık alan ve %18’i ova ile kaplıdır.

Yüzey Şekil ler i Graf iği

Plato%65

Dağ%18

Ova %17

3.1.2.1. DAĞLAR: İlde çok az bir alanın ( %17,2 ) kaplayan dağlar “Kırşehir Masifi”’i olarak adlandırılan ana plato üzerinde Kuzeyden başlayıp güneybatıya ve güneydoğuya doğru açılarak il topraklarını engebelendirir. Bu engebelerin ortalama yüksekliği 1500 – 2000m arasında değişir. İl topraklarının kuzey kısmında Çiçekdağı, orta kesiminde Baran Dağı ve Kervansaray Dağı önemli yükseltilerdir. Kervansaray Dağları: Seyfe gölü kapalı havzası ile Kırşehir yerleşme alanı arasında bulunan bu dağlar, kuzeybatıdan güneydoğuya doğru Mucur ilçesine kadar uzanır. Mucur’un kuzeyinde Platolar üzerinde belirginliği azalan, ilçenin kuzey doğusunda yeniden yükselen bu dağlar Nevşehir’in kuzeyindeki Kızıldağ ile birleşir. Kervansaray dağlarının en yüksek noktası 1679m olup ilin kuzeydoğusunda yer alır. Dağın diğer önemli dorukları ise; Armutlu, Köpekli ve Kızıldağ’dır.Akarsuların açtığı derin vadilerle parçalanan dağ yüzeyi, şiddetli aşınma sonucu yer yer düzleşmiştir. Ormanlık alanın bulunmadığı bu dağlarda hakim bitki örtüsü bozkırdır. Çiçekdağı: Adını verdiği ilçenin batısındaki platonun ortasında yükselen Çiçekdağı Kırşehir’in en yüksek noktası olup 1691 m yüksekliktedir.Dağ Delice ırmağına doğru akan derelerin açtığı vadilerle parçalanmıştır. Bitki örtüsü; seyrek meşeliklerden oluşan orman kalıntılarıdır.Dağın ikinci yüksek noktasını 1585 m ile Yağmurlu Dede Tepesi oluşturur.

25

Baran Dağı: Kırşehir ile Kaman ilçesi arasına yer alıp batıdan güneye doğru uzanır.En yüksek noktası 1677 m’dir. Aliöllez Dağı: Kaman ilçe sınırı içerisindedir.Güney güneydoğu yönünde uzanan dağın yüksekliği 1528 m’dir. Hirfanlı barajı yönünde derin olarak parçalanmış olup bitki örtüsü bakımından zayıftır. Diğer Dağlar: Merkez ilçede Kargasekmez Dağları, Cemele Dağları, Naldöken Dağları, Höyüklü Dağları, Emirburnu Dağları ve Obruk Tepesi; Kaman ilçesinde, Toprakkaya Dağları, Buzluk Dağları; Mucur İlçesinde, Armutlu Dağları, Büyükkuyruklu Dağları, Kırlangıç Dağları, Kızıldağ ve Köpekli Dağları,bulunmaktadır. 3.1.2.2.OVALAR: Kırşehir il topraklarının %18’ini ovalar oluşturur. Bunlar;

Malya Ovası: Diğer adı Seyfe Ovası olarak bilinen ova, ilin kuzeydoğusunda yer alır. Çiçekdağı ilçesinin Salep Boğazı ve Taburoğlu köyü yörelerinde başlar, Mucur ilçesinin kuzeyini de içine alarak Kayseri il sınırına kadar uzanır. Alanı 400 km2

Diğer Küçük Ovalar: Hamamözü, Değirmenözü, Acıöz ve Maniöz’dür.

yüksekliği 1100 m olan ova düzlük görünümündedir.Çevre da ve platolardan gelen akarsular tarafından taşınan maddelerin, çöküntü tabanını doldurmaları sonucu oluşan bu yüksek düzlüğün büyük bölümü uzun süre bataklık olarak kalmıştır. Son yıllarda sürdürülen kurutma çalışmaları ovanın doğu kesimi dışında tamamlanmıştır.Göl suları tuzlu olduğunda göl çevresinde genişçe bir alan çoraktır. Bunun dışında kalan ovalık alan alüvyonlarla kaplıdır. Sulama yetersizliği nedeni ile ovada kuru tarım yapılmaktadır. Yörede sulu tarım olanakları sağlanabilirse ilin en önemli tarım alanı haline gelebilecektir.Ova üzerinde TİGEM’e bağlı Malya Tarım İşletmesi Müdürlüğü bulunmaktadır.

Çoğun ( Çuğun ) Ovası: İlin kuzeyinde yer alan ova 2500 ha alana sahiptir.Cuğun barajının yapımından sonra ovada sulu tarım başlamış, meyvecilik ve sanayi bitkileri üretimi artmıştır. Güzler Ovası: Kırşehir ‘in güneyinde yer alan bu ova 2400 ha alana sahiptir. Sulanma regülatörü yapıldıktan sonra sanayi bitkileri üretimi artmıştır. Özellikle şeker pancarı üretiminin artması üzerine ilde seker fabrikası kurularak şeker pancarı işlemeye başlamıştır.

Ovaların Dışındaki Diğer Düzlükler: Kenar, Tatarilyas, Kuytuluk, Körkuyu, Gardaklıbel, Yalnızmezar, Göbek, Laleli, Güllüdağ, Ekizağıl ve aksakal yaylalarıdır.

26

3.1.2.3. VADİLER: Kızılırmak Vadisi: Sivas’ın Kızıldağ yakınlarında doğan Kızılırmak, İç Anadolu Bölgesinde bir yay çizdikten sonra kuzeye doğru uzanarak Karadeniz’e dökülür. Türkiye’nin en uzun ve önemli vadisini oluşturur. Kırşehir, bu vadinin içinde yer alır. Vadinin başlangıç noktası Aydoğmuş ve Yörücek köylerinin doğusu olup Ecikağıl köyünün yakınlarında Ankara sınırına ulaşarak son bulur. İlde bulunan Hirfanlı ve Kesikköprü Barajları bu vadi üzerinde yer alır. Kırşehir Kılıçözü Vadisi: Baran dağının kuzey kesiminde başlayan vadi Aydınlar kasabasına kadar uzanıp bir yay çizerek Çuğun’a ulaşır, günee yönelerek il merkezinden geçer ve Güzler köyü Taka mevkiinde Kızılırmak vadisine açılır.Çuğun’a kadar dik ve dar olarak uzanan vadinin daha sonra iki tarafında önemli tarım alanları başlar. Çuğun barajı ve güzlr Regülatörü bu tarım alanlarının sulanmasına yeterli olmaktadır. Kaman Kılıçözü Vadisi: Baran Dağının batısında başlayan vadi Kaman ilçesinin kuzeyine doğru uzanır. Karaovanın batısında dar ve dik bir koridor biçiminde kuzeye doğru açılarak ocakbaşından Ankara il sınırına ulaşır. Kuzeydoğuya doğru geniş bir yay çizerek Ankara – Yozgat sınırında Delice ırmak vadisine açılır. Delice Irmak Vadisi: Büyük bölümü Yozgat il sınırı içinde vadinin Kırşehir il sınırına yaklaştığında Yerköy yöresinde vadi tabanı genişlemeye başlar. Kırşehir- Yozgat il sınırını oluşturarak devam eden vadi Çorum il alanında Kızılırmak vadisine açılır.Vadinin Kırşehir sınırları içinde kalan bölümünde sulu tarım yapılır. 3.1.2.4. AKARSULAR Kızılırmak: Bütün çığırı Türkiye topraklarında olan Kızlırmak, Sivas Kızıldağ’da doğar. Bafra Ovasında Karadeniz’e dökülür. Türkiye’nin uzunluk bakımından en büyük (1355km) akarsuyu olup, bunun ilimiz sınırları içindeki uzunluğu 110km’dir.Kızılırmak, antik çağda tuzlu su anlamına gelen “Halys” adıyla anılır. Türkçe adını; içinde tuz ve jips bulunan, çoğunlukla kızıl renkli kumlu – killi topraktan alır. Genellikle jipsli araziden akarak gelen Kızılırmak’ın suları tuzlu ve acıdır. Fakat bu durum tarımda sulamayı olumsuz etkilememektedir. Kızılırmak; Nevşehir’in Gülşehir ilçesi önlerinden geçtikten sonra güneydoğu- kuzeybatı doğrultusunda Kırşehir platosuna girer. Kırşehir’in 17km güneyinden geçer. Bu arada kuzeyden gelen ve Kılıçözü Deresi olarak bilinen Kırşehir Çayı kolunu alır. Daha sonra dar boğazlar içinde akmaya başlar. Bu dar boğazlardan ikisinde kurulan Hirfanlı ve Kesikköprü Barajlarında, doğal akışı bir ölçüde kesintiye uğrar.Kesikköprü Barajından sonra kuzey – güney doğrultusunu alır. Kaman-Bala yolunun geçtiği Köprüköy köprüsünün altından geçerek Kırıkkale il sınırına ulaşır. Kırşehir, Kızılırmak Havzası üzerinde olmasına rağmen, ova ve sulanan alan bakımından fakirdir. Yağmur ve kar suları ile beslenen, ortalama debisi 184m3/sn olan Kızılırmak’ın rejimi düzensizdir. İlkbahar başlarında yükselmeye başlayan suları, İlkbahar sonunda en yüksek düzeye ulaşır.Sıcak ve kurak geçen yaz aylarında buharlaşmanın artmasıyla azalan suları Temmuz ayında en düşük seviyededir.

27

Kılıçözü (Kırşehir) Çayı: Kızılırmak’ın il içinde kalan kuzey kolunu oluşturan çay Baran Dağının kuzey yamacından doğar. Kırşehir merkez ve Güzler köyünü geçerek Taka mevkiinde Kızılırmak’a karışır. Kuzey-güney doğrultusunda 80km uzunluğa sahip olup; il sınırları içindeki uzunluğu 69km’dir. Sulu tarımda kullanılan çayın üzerinde, sulama ve taşkın amacıyla Çuğun Barajı, İğdeliöz, Kılıçözü ve Güzler sulama regülatörleri yapılmıştır. Düzensiz bir rejime sahip olan çayın suları yaz mevsiminde azalır., kış ve ilkbahar aylarında ise yağışlar ve eriyen kar suları nedeniyle zaman zaman taşkınlar olmaktadır. Kaman Kılıçözü Çayı: 150km uzunluğundaki çay, Kaman’ın güneyinden kaynağını alarak, ilin kuzey bölümünde yer alan dağ ve platoların sularını toplar. Kırıkkale – Yozgat sınırında Delice Irmak’a karışır.En büyük kolu Malaköz Deresi’dir. Delice Irmak: Kızılırmak’ın en uzun koludur (426km) Kırşehir-Yozgat il sınırını oluşturan akarsu Yerköy yakınlarında Kırşehir il sınırına girer. Kırıkkale-Yozgat-Kırşehir sınırlarının kesiştiği noktada ili terk eder. Rejimi düzensiz olan ırmaktan sulamada yararlanılmaktadır. 3.1.2.5. GÖLLER: a- Doğal Göller:

Seyfe Gölü: Kırşehir il merkezinin 35km kuzeydoğusundaki tektonik çukurlukta yer

alır.Çukurluğun temeli neojen döneme ait tortul katmanlarla örtülüdür.Göl en alçak bölümünü kaplar.Deniz yüzeyinden yüksekliği 1110m’dir. İdare olarak Mucur ilçe sınırları içinde olan göl, adını batısındaki Seyfe Köyü’nden alır. Küçük bir kapalı havza niteliği taşıyan göl, yazın iyice sığlaşır. Büyük bir kesimi tuzlu bataklığa dönüşür. Yüzölçümü 56,52km2 olup farlı mevsimlerdeki ölçümlerde alanı değişebilmektedir. Genellikle sığ olan gölün en derin yeri 4-5m civarındadır.

Göl, batısında bulunan Seyfe ve kuzeyinde yer alan Badıllı köylerinden çıkan

pınarlar, dip kaynakları,drenaj alanı, yüzeysel akışım ve göl alanına düşen yağışlarla beslenmektedir. Boşalımı ise buharlaşma ile gerçekleşmektedir. Yörenin çok az yağış alması gölü besleyen derelerin yazın büyük ölçüde kuruması ve yüksek buharlaşmanın da etkisiyle su seviyesi oldukça düşer. Göl suyunun tuzlu olması nedeni ile kuzey kıyısında zaman zaman işletilen bir tuzla vardır. Göl çevresinde geniş meralar ve tarlalar yer almaktadır. Bu arazinin büyük bölümü, Malya Tarım İşletmesinin sınırları içinde kalır. Göl içinde balık yoktur. Sadece kurbağa türleri ve su yılanlarına rastlanır. Ancak Seyfe Deresinde ve derenin göl içindeki yayılım alanında iki küçük balık türü yaşamaktadır. Göl ve çevresi 1990 tarihinde “Tabiatı Koruma Alanı “ ilan edilmiştir. Aynı zamanda birinci derecede “Doğal Sit” alanıdır. Göl ve çevresinde ötücü kuşlar dahil olmak üzere toplam 187 kuş türü tesbit edilmiştir.

Obruk Gölü: İlin Nevşehir sınırı yakınında Obruk Köyünde bulunan , karstik

oluşumlu bir göldür. Derinliği ve kirliliği nedeniyle suyundan yararlanılmaz.

b- Baraj Gölleri: Hirfanlı Baraj Gölü: Kaman’a bağlı Hirfanlı Köyü yakınında elektrik üretmek ve sulamada kullanmak amacıyla 1959 yılında tamamlanmış ve 8Ocak 1960 yılında açılmıştır. Açıldığı yıl itibari ile Türkiye’nin en büyük, bugün ise 4. büyük barajı olan Hirfanlı’nın alanı 263km2, dolgu yüksekliği 81m’dir.Baraj Gölünün uzunluğu 75km olup, en geniş yeri 15km’dir.2.000.000 m3 kaya dolgu malzeme ile yapılan barajda, yılda 40.000.000 km/sa enerji üretilmektedir. Baraj santrali 4 türbinden meydana gelmektedir.

28

Hirfanlı Barajının bulunduğu yer granit ve granodiorit masif kayaçlardan oluşan bir yöredir. Gölün tabanında ırmak çökelleri olan ve kalınlığı 5m’yi bulan mil, kum ve çakıl katmanları bulunur. Gölün yamaçlarındaki toprak kalınlığı 0 –5m arasında değişir. Yapıldığı günden bu yana bölgenin iklimini olumlu etkileyen baraj gölünde kerevit, sazan, yayın gibi türlerden oluşan tatlısu balıkçılığı yapılmakta ve yöre insanına gelir sağlamaktadır. Baraj Gölü, yörenin plaj ve piknik gibi ihtiyaçlarını da gidermektedir. Çoğun (Çuğun) Baraj Gölü: Kırşehir ilinin kuzeybatısında, Çuğun köyü sınırları içinde Kılıçözü Çayı üzerinde kurulu olan baraj gölü İl merkezine 20km uzaklıktadır.Sulama ve taşkın koruma amaçlı yapılan göl, 1970 yılında tamamlanarak, sulamaya 1976 yılında geçilmiştir. Göl hacmi 22.600.000m3

Bu alt bölgeler içindeki ilçeler aşağıda gösterilmiştir.

’tür. Baraj gövdesinin yüksekliği 41m olup, kaya dolgu tipindedir. Baraj gölü ile 2828Ha. Alan sulanmaktadır.Ayrıca gölde başta aynalı sazan olmak üzere birkaç tür tatlısu balığı bulunmaktadır. Karaova barajı: Akpınar ilçe sınırları içinde yer alan baraj sulama amaçlı olarak 1997 yılında hizmete açılmıştır. Baraj gölü ile 4760ha alan sulanabilmektedir Kültepe Barajı: Kırşehir’in güneyinde Kırşehir Ortaköy yolunun 43. km’sinde 2km içeride Ulupınar köyünün 4km doğusundadır. Sulama ve taşkın koruma amacıyla toprak dolgu tipinde yapılan baraj 1983 yılında işletmeye açılmıştır. Barajın kaynağında ve yan kolları üzerinde 5 adet gölet yer almaktadır. Bu göletlerin etkisiyle baraja gelen su miktarında azalma olup, ancak çok kısıtlı sulama yapılabilmektedir.Su ihtiyaç sorunlarının çözümü amacıyla baraja, Kızılırmak’tan pompaj-planlama çalışmaları yapılmaktadır. Baraj sayesinde 23509ha alan sulanabilmektedir. b-Sulama Göletleri: Merkez ilçede; Ekizağıl ve Karaboğaz göletleri ile Güzler regülatörü, Kaman ilçesinde; Karakaya, Gökeşme, Darıözü, Merdeşe, Sarıömerli, Çiftlikbala, Ömerhacılı ve Savcılı göletleri, Çiçekdağı ilçesinde; Gölcük ve Kırdök göletleri ; Boztepe ilçesinde Harmanaltı göleti hizmete açıktır. Ayrıca Mucur ilçesinde Yeniköy ve Kargın göletleri ile Kaman ilçesinde Çağırkan göletlerinin yapımı devam etmektedir.

3.1.3. Agro Ekolojik Alt Bölgeler:

Kırşehir, merkez dahil 7 ilçeye sahip bir ildir. Bu ilçeler; arazilerinin çevresel özellikleri, potansiyel verim, arazi uygunluğu ve benzer olan özelliklerine göre 3 alt bölgeye ayrılmıştır.

Tablo:1. Kırşehir İli Alt Bölgeleri

I. ALT BÖLGE

II.ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

1. MERKEZ 2. KAMAN 3. MUCUR

1. BOZTEPE

1. AKPINAR 2. ÇİÇEKDAĞI 3. AKÇAKENT

29

İKLİM Kırşehir’de, kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları sıcak ve kurak geçen karasal iklim görülür. Thorntwait’in iklim tasnifine göre, Kırşehir yarı kurak iklim özelliğine sahiptir. İldeki yıllık sıcaklık ortalaması 11,3 oC, yıllık yağış 400mm’den azdır. Sıcaklık: İldeki dağlık ve ovalık alanlar arsında yıllık ortalama sıcaklık farkı fazla değildir. İlçeler arasındaki sıcaklık farkı 1 oC derece civarındadır. Merkez ilçede yıllık ortalama sıcaklık 11,3 oC derece iken Kaman’da 10,9 oC derece, Çiçekdağ’da ise 12,2 oC derecedir. Kırşehir’in çevre illerle olan sıcaklık farkı yine 1 oC derece dolayındadır. Ankara’da 11,7 oC derece, Nevşehir’de 10,9 oC derece, Yozgat’ta 9,0 o

C derecedir. Kırşehir’de 61 yıllık gözlem süresince aylık ortalama sıcaklığın dağılımı şu şekildedir: Aylar: Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Sıcaklık: -0.3 1.3 5.0 10.6 15.4 19.5 22.8 22.5 17.9 12.0 6.3 2.0

Yukarıda da görüldüğü gibi Kırşehir “Orta Kuşak Kara Tesirli Sıcaklık Rejimi” özelliğine sahiptir. Ocak ayı ortalama sıcaklığı -0.3 oC dir . Bu aydan itibaren mevsim sıcaklığına ve iklim özelliklerine bağlı olarak sıcaklık değerleri artmaktadır. Temmuz ayı 0rtalama sıcaklığı 22.8 oC dir. Temmuz ayından itibaren sıcaklık değerleri düşmektedir. Kırşehir’de iklim özelliğine bağlı olarak gece ve gündüz arasındaki sıcaklık değerleri arasında oldukça belirgin bir fark vardır. Kırşehir’de 66 yıllık gözlem süresinde; 1954 yılı Ağustos ayında 39.4 oC ile en yüksek sıcaklık, 1942 yılı Ocak ayında ise –28.0 o

Yağış: Kırşehir’deki yıllık yağış ortalaması 350- 400 mm arasında değişir.merkez ilçede 62 yıllık verilere göre yağış miktarı 378.1mm dir.Yıllık yağış miktarı Kaman’da 455mm, Çiçekdağ’da ise, 322mm olarak ölçülmüştür. Kırşehir’e komşu il merkezlerinin yıllık

C ile en düşük sıcaklık değerleri gerçekleşmiştir.

Grafik 1. Kırşehir'de Ortalama Sıcaklık (62 Yıllık) Grafiği

-5

0

5

10

15

20

25

Oca

k

Şuba

t

Mar

t

Nis

an

May

ıs

Haz

iran

Tem

muz

Ağu

stos

Eylü

l

Ekim

Kas

ım

Ara

lık

Aylar

Sıc

aklık

30

yağış miktarlarının; Ankara’da 377.7mm, Nevşehir’de 388mm, Yozgat’ta ise 539mm olduğu görülmektedir.

Grafik2. Kırşehir'de Ortalama Yağış (62 Yıllık) Grafiği

0

10

20

30

40

50

60

Oca

k

Şuba

t

Mar

t

Nisa

n

May

ıs

Haz

iran

Tem

muz

Ağu

stos

Eylü

l

Ekim

Kas

ım

Ara

lık

Aylar

yağı

ş m

m

Kırşehir’de 62 yıllık ölçümlere göre, yıllık en az yağış miktarı 202 mm ile 1932 yılında, yıllık en fazla yağış miktarı 483 mm ile 1966 yılında gerçekleşmiştir. Yine 62 yıl içinde günlük en fazla yağış miktarı 66.0 mm ile haziran ayında kaydedilmiştir. Uzun yıllar ortalamalarına göre yıllık ortalama yağışlı gün sayısı 92 olup, yıllara göre 37 ile 113 gün arasında değişiklik göstermektedir. Kırşehir’de 62 yıllık iklim verilerine göre, yıllık ortalama karla örtülü gün sayısı 25’tir. 1930 yılında, yıl boyunca 1 gün karla örtülü gün geçerken, 1949 yılında 74 gün karla örtülü geçmiştir.Yıllık ortalama don olayı görülen gün sayısı 96.8 iken, kırağılı gün sayısı 54, nem oranı %63 olarak hesaplanmıştır.Güneşli günler sayısı yıllık 76 – 174 gün arasında değişir. Yıllık ortalama 6.5 gün sisli, 2 gün ise dolulu geçmektedir. Rüzgar:Kırşehir genellikle kuzey ve güney yönlü rüzgarların etkisinde olu, yıllık ortalama rüzgar hızı 2.0 m/sn dir. 42 yıl içerisinde yıllık ortalama kuzey yönlü rüzgar sayısı 202 olarak kaydedilmiştir. Fırtınalı gün sayısı ise yıl içinde ortalama 3-4 gündür.

31

3.1.5. BİTKİ ÖRTÜSÜ İç Anadolu Bölgesi’nin bozkır kuşağı içinde kalan Kırşehir, genellikle orman

örtüsünden yoksun olup, hakim doğal bitki örtüsü bozkırdır. Çok eski çağlarda ormanlarla

kaplı olan yöre olumsuz insan etkileri ve yağış rejiminin düzensizliği sonucu orman örtüsünü

kaybetmiştir. Ormanlık alan, ilin toplam yüzölçümünün %2 sini kaplarken, son yıllardaki

çalışmalar sonucu bu oran %3,7 ye çıkmıştır. Karasal iklim özelliği nedeniyle, kendiliğinden

doğal örtüye kavuşamayan il, ancak ağaç dikimi ve bakımı yoluyla orman alanlarına

kavuşabilecektir. Çiçekdağı’nın kuzey kesimleri ile Akçakent ilçesi çevresinde meşe, karaçam

ve sedir ağaçlarından oluşan ormanlar bulunmaktadır. Bu ormanlar bozuk koru ve bataklık

niteliğindedir. İl sınırları içinde yer yer çalılıklara da rastlanmaktadır.

İlde aşırı hayvan otlatma ve doğal otlakların zamanla tarlaya dönüştürülmesi, alfa otu ve

püsküllü çayır gibi otsu türlerin azalmasına, bunun yerine çoban yastığı ve geven türlerinin

çoğalmasına neden olmuştur. İl alanını çeşitli yönlerden parçalayan akarsu vadilerinde

kavaklıklar ve meyve bahçeleri vardır. Platolarda ise, tek yıllık çayır çayır otları dışında bitki

örtüsü yoktur.

Son yıllarda ildeki bozuk nitelikli ormanların bakıma alınarak, koruya

dönüştürülmesine ve yerleşim alanlarının çevresinde ormanlar oluşturulmaya çalışılmaktadır.

Bu amaçla 1965 yılında kurulan Fidanlık Şefliği, 1967 yılında Orman Fidanlık Müdürlüğü

haline getirilerek, ilin fidan ihtiyacını karşılamaya başlamış, bugün de çalışmalarını

sürdürmektedir. Fidanlık Müdürlüğü, 1966 yılından itibaren yaklaşık 46milyon fidan üretimi

yaparak, bunun bir kısmı ile il ihtiyacını karşılamıştır. Orman Bakanlığına bağlı

Ağaçlandırma Şefliği ve Başmühendisliği tarafından, 1977 yılından 1997 yılı sonuna kadar

Kırşehir’de 3400 hektar alana yaklaşık 7 milyon adet fidan dikimi yapılmıştır. 1998 yılı

programı içerisinde, Kervansaray mevkiinde 600 hektar alana 1,200,000 adet fidan dikimi

gerçekleştirilecektir. Orman Fidanlık Müdürlüğü, modern kavakçılığın gelişimi için de

çalışmalar yapmıştır. Fidanlık ta, karaçam, sedir, kavak dışında, Akçaağaç, dişbudak ve süs

bitkileri de yetişmektedir.

İlimizde ormanlık alan toplam 24,591 hektardır. Bu ormanlar, karaçam, sedir ve

kavaktan oluşan Prodüktif Koru, karaçam ve sedirden oluşan Bozuk Koru ile meşelerden

meydana gelen Baltalıklardır. Orman alanı büyüklüğü bakımından ilin ilçelere göre dağılımı

dikkate alındığında, Akçakent ön sırada yer alırken, bunu sırasıyla, Çiçekdağı, Merkez İlçe,

Kaman ve Mucur takip eder. Mevcut ormanların bakımı ve işletmesi, Kırşehir Orman İşletme

Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.

32

3.1.6.İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı:

Tablo 2. 2003 Yılında Türkiye Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı (ha.)

ALT BÖLGELER

TARIM ALANI

ORMAN VE FUNDALIK

ÇAYIR-MERA

DİĞER ARAZİLER

YÜZÖLÇÜMÜ

I. Alt Bölge 267.375 15.500 77.500 27.125 387.500

II. Alt Bölge 38.778 2.248 11.240 3.934 56.200

III. Alt Bölge 132.135 7.660 38.300 13.405 191.500

Kırşehir 438.288 25.408 127.040 44.464 635.200

Türkiye 26.968.000 20.703.000 20.500.000 10.184.700 78.355.700

Tablo 2’de Türkiye Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinin arazi dağılımı gösterilmiştir. Kırşehir ilinin toplam yüzölçümü 635.200 ha.olup bunun %69’u tarım arazisi, %20’si çayır-mera, %7’si diğer araziler ve %4’ünü orman ve fundalık arazisi oluşturmaktadır.

Grafik 3. Kır şehir İlinde Arazi Dağılımı

DİĞER%7 ÇAYIR-MERA

%20 ORMAN ARAZİSİ%4

TARIM ARAZİSİ%69

33

Grafik 4: Kırşehir İli Alt Bölgeler inde Araziler in Oransal Dağılım ı (%)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge

Allt Bölgeler

Ora

n (%

)

ORMAN FUNDALIK

ÇAYIR- MERA

DİĞER

TARIM ALANI

Kırşehir ili alt bölgeler incelendiğinde en fazla tarım alanına I. Alt Bölgenin sahip olduğu, onu sırası ile III.ve II. Alt bölgelerin takip ettiği görülmektedir. Kırşehir orman bakımından fakir bir il olup, en fazla orman alanı III. Alt Bölgede yer almaktadır.Çayır-merası en fazla olan alt bölgenin ise II. Alt Bölge olduğu görülmektedir.

3.2.SOSYO - EKONOMİK YAPI

3.2.1. Nüfus Kırşehir nüfus yoğunluğu bakımından Türkiye’nin küçük illeri arasında yer alır. Şu anda sahip olduğu nüfusu ile 81 il arasında 61. sırada olup ülke nüfusunun ancak binde 5,4’lük bir kısmını barındırmaktadır. Son 73 yılda Türkiye’nin nüfusu yaklaşık beş kat artış göstermiştir. Aynı dönemde Kırşehir ilinin nüfusu iki kat artış göstermiş ve 2000 yılı nüfus sayımında 253.239’a yükselmiştir. 1927 – 2000 döneminde Kırşehir ilinin nüfus artışı incelendiğinde dört farklı dönem gözlenmiştir. 1950 yılına kadar artan nüfus, 1950 – 1955 yılları arasında bir azalma göstermiş 1955 – 1985 döneminde yeniden artarak; 1985 yılından itibaren tekrar azalma eğilimine girmiştir. Nüfustaki bu azalmanın nedeni sosyal ve ekonomik yapıyla bağlantılı olarak insanların iş bulma imkanları daha geniş olan büyük illere göç etmesi ile açıklanabilir. Nüfus yoğunluğu olarak ifade edilen bir kilometrekareye düşen kişi sayısı, il genelinde 40 ve il merkezine 72 iken, ilçelerde en az yoğunluk 13 kişi ile Akçakent’te iken en fazla yoğunluk 51 kişi ile Kaman ilçesindedir.

34

Kırşehir ilinde toplam 255 köyden 214’ünün nüfusu 500 kişinin altında olup büyük çoğunluğu oldukça düşük bir nüfusa sahiptir. Tablo 3. Kırşehir İli Nüfus verileri

ALT BÖLGELER

2000 YILI

İLÇELER

TOPLAM NÜFUS

ŞEHİR

NÜFUSU

KÖY

NÜFUSU

YÜZÖLÇÜMÜ

Km

NÜFUS YOĞUNLUĞU

(km2 2

başına kişi)

I. ALT BÖLGE

Merkez 115.078 88.105 26.943 1.602 72 Kaman 60.919 27.962 32.957 1.185 51 Mucur 24.945 14.676 10.269 1.088 23

TOPLAM 200.942 130.743 70.199 3.875 II. ALT BÖLGE

Boztepe 10.189 5.022 5.167 562 18 TOPLAM 10.189 5.022 5.167 562

Akpınar 13.343 3.696 9.653 527 25 III. ALT BÖLGE

Akçakent 7.700 1.268 6.432 585 13 Çiçekdağı 21.059 6.683 14.376 803 26 TOPLAM 42.108 11.647 30.461 1.915

Kırşehir Geneli

253.239 147.412 105.824 6.352

3.2.3. Eğitim

Tablo:4 Türkiye ve Kırşehir’de Öğretmen, öğrenci ve Okul Sayıları ( 2002 – 2003 )

OKUL ÖNCESİ İLKÖĞRETİM ORTA ÖĞRETİM Okul /Ana Sın.

Sayısı

Öğrenci Sayısı

Öğretmen

Sayısı

Okul Sayısı

Öğrenci Sayısı

Öğretmen Sayısı

Okul Sayısı

Öğrenci Sayısı

Öğretmen

Sayısı KIRŞEHİR 16 1.204 64 153 33.361 1.059 25 10.443 1.268

TÜRKİYE 8.571 213.944 11.667 43.323 9.915.280

324.835 5.851 2.019.501

137.516

35

3.2.4. Kişi Başına Düşen Gelir

Tablo:5.Kırşehir’de Kişi Başına Düşen GSYİH’nın Cari Fiyatlarla Yıllara Göre Dağılımı (ABD Doları)

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Kırşehir 1.828 1.278 1.687 1.979 2.119 2.247 2.085 1.928 3.2.5. Ulaşım İç Anadolu Bölgesinin ortasında yer alan Kırşehir Doğudan batıya güneyden kuzeye giden karayolu ulaşım ağının üzerinde bulunması nedeniyle Türkiye’nin kolay ulaşılabilen illeri arasındadır. Kırşehir’in günümüzdeki ulaşımı karayolu ile yapılmaktadır.En yakın demiryolu 70 km kuzeydoğusundaki Yozgat iline bağlı Yerköy ilçesindedir. Kırşehir’de hava limanı olmayıp en yakın hava limanları Kayseri ve Ankara’dadır. Batı bölgelerini doğuya bağlayan önemli karayollarından biri olan Ankara – Kayseri karayolu ilimizden geçmektedir.Bu da Kırşehir’in pek çok il ile transit ulaşımını olumlu etkilemektedir. Kırşehir’e komşu olan iller ve bu illere olan uzaklığı ise şöyledir; Ankara’ya 185 km, Kayseri’ye 134 km, Nevşehir’e 90 km, Aksaray’a 109 km, Kırıkkale’ye 112 km ve Yozgat’a 112 km dir. 3.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ 3.3.1. Arazi Kullanım Durumu ve İşletmeler Türkiye genelinde olduğu gibi Kırşehir ilinde de tarımsal işletmeler küçük ve orta parçalı yapı göstermektedir. Kırşehir’de Tarım İl Müdürlüğü’nün yapmış olduğu Köy Envanteri Anket Çalışmasına göre toplam tarımsal işletme sayısı 36243 olup bu işletmelerin dağılımı Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo: 6 Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Arazilerin Çiftçi Ailesine Dağılımı

ALT BÖLGELER

ÇİFTÇİ AİLESİ SAYISI ARAZİNİN ÇİFTÇİ AİLESİNE DAĞILIMI Topraklı

çiftçi Aile Sayısı

Topraksız Çiftçi Aile Sayısı

0 – 50 Dekar

51 – 100 Dekar

101 – 200 Dekar

200 Dekar ve Fazla

I. ALT BÖLGE

17 825 7170 10 201 5069 4378 2112

II. ALT BÖLGE

2836 975 1458 1100 1614 745

III. ALT BÖLGE

7815 4175 3397 2100 2000 1009

KIRŞEHİR GENELİ TOP.

28 476 12 320 15 056 9329 7992 3866

36

Grafik 5. Kır şehir İlinde İşletmeler in Büyüklükler ine Göre Dağılımı

0 - 50 da.%42

101 - 200 da. %22

51 - 100 da. %26

200 da.dan büyük %10

Grafikte de görüldüğü gibi küçük ölçekli olarak nitelediğimiz 0 – 50 da. Arası tarım işletmeleri toplam tarım alanının %42’sini teşkil ederken, büyük ölçekli tarım işletmeleri toplam tarım alanının %10’unu teşkil etmektedir. Tarım işletme büyüklüklerinin bu kadar küçülmesinin nedenini hızlı nüfus artışı ve artan nüfusun tarım dışı sektörlerde istihdam edilmesi zorunluluğuna karşılık, bu sektörlerde işgücü talebinin nüfus artışına uygun düzeyde artırılamaması, tarımın gelişim hızının nüfus artışını karşılamada yetersiz kalması ve miras yoluyla arazilerin bölünmesi olarak açıklanabilir.

Grafik 6. Kır şehir İlinde Tar ım İşletmeler inin Faaliyet Alanlar ına Göre Dağılımı

Bitkisel Üretim%60

Bitkisel + Hayvansal Üretim%38

Hayvansal Üretim%2

37

Kırşehir’de mevcut 36 243 adet tarım işletmesinin %60’ında ( 21 746 adet) bitkisel üretim, %38’inde ( 13 772 adet ) bitkisel + hayvansal üretim, %2’sinde ( 725 adet ) yalnızca hayvansal üretim yapılmaktadır.

Grafik 7. Alt Bölgeler Bazında Sığırcılık İşletmeler i

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III. ALT BÖLGE

Alt Bölgeler

İşle

tme

Sayı

sı

1-45-1011-5050'den fazla

Grafikte de görüldüğü gibi hayvancılık işletmeleri I. Ve III. Alt Bölgelerde yoğunlaşmıştır. I. Alt Bölgedeki işletme fazlalığı nüfus yoğunluğuyla doğru orantılı olup II. Alt Bölgedeki fazlalık hayvancılığa uygun alanların çokluğundan kaynaklanmaktadır.

Grafik 8. Alt Bölgeler Bazında Koyunculuk İşletmeleri

0

100

200

300

400

500

600

700

I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE

Alt Bölgeler

İşle

tme

Ade

di

1-10

11-50

51-100

100'den fazla

Kırşehir’de son 5 yılda küçükbaş hayvan sayısında %50’ye varan bir düşüş olmasına rağmen I. Alt Bölge en fazla koyunculuk işletmesini barındırmaktadır.

38

Tablo:7. Kırşehir İlinde Arıcılık Yapan Köyler ve Kovan Sayıları ARI KOVANI Arıcılık Yapan

Köy Sayısı Eski Tip Yeni Tip Toplam I. ALT

BÖLGE 64 3297 3361 46

II. ALT BÖLGE

- 200 200 3

III. ALT BÖLGE

75 2415 2490 58

KIRŞEHİR 139 5912 6051 107

Kırşehir ilinde bulunan toplam 232 köyün 107 ‘sinde arıcılık yapılmaktadır. Toplam 6051 kovanda yapılan bal üretimi il ihtiyacını fazlası ile karşılamaktadır.

Grafik 9. Kırşehir Alt Bölgelerinde Arı kovanlarının Dağılımı

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500


Alt Bölgeler

Kov

an A

dedi

Eski Tip

Yeni Tip

Grafik 9’da Kırşehir ilinde eski ve yeni tip kovan sayıları alt bölgeler bazında gösterilmiştir.

39

3.3.2. Tarım Alet ve Makine Varlığı Tablo:8. Kırşehir İlinde Traktör Verileri (2003)

ALT BÖLGELER

Traktör Adedi

Ha. Baş. Düş. Traktör Sayısı

Traktör Baş. Düş Ort. Tarım Alanı

( Ha.)

Tarım Alanı ( Ha.)

Tarım Alanı Dağılımı

(%) I. ALT

BÖLGE 4.109 0,02 65 267.375 61

II. ALT BÖLGE

850 0,02 46 38.778 9

III. ALT BÖLGE

2.180 0,02 60 132.135 30

KIRŞEHİR 7.139 0,02 61 438.288 100,0

Tablo ve grafikte Kırşehir ilinde bulunan traktör sayısı ve bu traktörlerin alt bölgeler bazında orasal dağılımı gösterilmiştir. BÖLÜM 4. DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ İlin doğal kaynaklarının bilinmesi tarımsal ve kırsal kalkınma potansiyellerinin ve kısıtların tanımlanması bakımından önemlidir. Doğal kaynaklar yenilenebilir ve yenilenemez kaynaklardan oluşmaktadır. Her ikisi de sürdürülebilir biçimde kullanılmalı, tarım ve tarım dışı kullanımlara uygunluğu ve kayıplarıyla ilgili tehlikeler açısından dikkatli olunmalıdır. Bu bölümde Kırşehir’de bulunan ana doğal kaynakların tanımlamaları, mevcut durumları ve kullanımlarıyla ilişkili potansiyel tehlikeler verilmektedir. 4.1. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR Güneş ve rüzgar enerjisi gibi enerji kaynakları sürekli ve koşulsuz olarak kullanılabilen yenilenebilir kaynaklardır. Tarım ekolojisinde bulunan toprak, bitki örtüsü, (ormanlar), flora ve fauna, yaban hayatı ve su ekosistemleri gibi diğer kaynaklar uygun kullanım koşullarında yenilenebildiği halde, olmayan kullanımlarla tüketilebilirler. Bu önemli kaynakların oluşumları ve büyüklükleri ile ilgili niceliksel ve niteliksel tanımlamalar aşağıda verilmiştir.

40

Tablo:9. Yenilenebilir Kaynaklar

KAYNAK TANIMLAMA a) Güneş ve Yağış

Güneş: 62 yıl boyunca yapılan gözlemler sonucunda Kırşehir’de yılda ortalama güneşli gün sayısı 76 – 174 gün arasında değişmektedir. Kırşehir’de alt bölgeler arasında büyük fark bulunmamaktadır. Yağış: Kırşehir’de 62 yıllık ölçümlere göre, yıllık en az yağış miktarı 202mm ile 1932 yılında, yıllık en fazla yağış ise 483mm ile 1966 yılında gerçekleşmiştir. Yine 62 yıl içinde günlük en fazla yağış 66mm ile Haziran ayında kaydedilmiştir. Uzun yıllar ortalamalarına göre yıllık ortalama yağışlı gün sayısı 92 olup yıllara göre 37 ile 13 gün arasında değişiklik göstermektedir.

b) Tarımsal Topraklar ve Ekilebilir Arazi

Tarımsal Topraklar: Kırşehir’de 10 değişik toprak yapısı gözlenmektedir. Bunlar;

• Alüvial Topraklar: 28 587 ha. • Hidromorfik Alüvial Topraklar:7158 ha. • Kolüvial Topraklar: 456 861 ha. • Kahverengi Orman Toprakları: 33 061 ha. • Kahverengi Topraklar: 339 624 ha. • Kireçsiz Kahverengi Topraklar: 9486 ha. • Kırmızımsı Kahverengi Topraklar: 139 799 ha. • Tuzlu Alkali Topraklar: 12 794 ha • Çıplak Kaya ve Molozlar: 27 503 ha • Irmak Taşkın Yatakları: 225 ha

Ekilebilir Arazi: Kırşehir’in 635.200 ha’lık yüzölçümünün %69’u yani 438.288 ha’ı tarım arazisi vasfındadır. İşlemeli tarım arazisi olan I. II. III. IV. Sınıf topraklar toplamı 302 792 ha olup tarım arazisini %69’unu teşkil etmektedir.

41

c)Su ve Rüzgar (sulama, rüzgar ve termik enerji kaynakları)

Sulama: Kırşehir ilçeleri itibari ile toplam 438.288 ha. tarım arazisine sahip olup bunun 34 168 ha.’ı fiilen sulanmaktadır. Sulanan arazilerin 24 642 ha.’ı ( %72 ) devlet sulaması, 9526 ha.’ı halk sulaması şeklindedir. Kırşehir’in toprak ve topoğrafik durumu dikkate alındığında 438.288 ha olan tarım arazisinin 332 535 ha.’ının sulanabilir vasıfta olduğu tespit edilmiştir.Kısaca tarım arazisinin %73’ü sulanabilir özellikte olmasına karşın ancak %7.52’si fiilen sulanmaktadır. Bu da yıllık yağışın 350 – 400mm civarında olduğu Kırşehir’de sulamanın önemini belirtmekle birlikte bu alandaki yetersizliği de bariz olarak göstermektedir Jeotermal Enerji: Kırşehir’de konut ısıtılmasında kullanılmaktadır. Bu enerjiden ilde 1000 konut yararlanmaktadır. Ekonomik olması hava kirliliği yapmaması nedeni ile Kırşehir’e katkısı büyüktür. Bu nedenle kapasiteyi artırmaya yönelik çalışmalar devam etmektedir

ç) Su Kaynakları

Kırşehir’de debisi 0.7 ile 3m3/sn arasında olan 4 akarsu ile Kızılırmak’ın (101m3/sn) 118 km’si, 14 adet sulama ve taşkın önleme göleti (538 ha.) 4 adet baraj (7362 ha.) bulunmaktadır.

d) Ormanlar ve Muhafaza:

Doğal ve plantasyon olarak ilde toplam 22 521 ha. orman bulunmaktadır. Bu alanın 13 031 ha.’ı orman, 9490 ha.’ı ise fundalık olup büyük bir kısmı III. Alt Bölge de bulunmaktadır.

e) Diğer Flora ve Fauna

Gerek orman arazileri gerekse açık otlaklar ve meralar flora ve fauna bakımından oldukça zengindir.

4.2. YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR Yenilenemeyen kaynaklar arasında madenler, fosil yakıtlar (gaz, petrol), yerel turistik, tarihi ve kültürel yerler bulunmaktadır. Yenilenemeyen kaynaklar tarımda doğrudan kullanılmamalarına rağmen kırsal ekonomi üzerinde bir bütün olarak olumlu ve olumsuz etkileri olmaktadır. Bu kaynaklarla bağlantılı ekonomik faaliyetler tarım gelirlerinin artırılmasına yardımcı olur ve gerek tarım gerekse tarım dışı kırsal kesimin yararlanabileceği yerel alt yapı ve sosyal yapı yatırımlarına katkıda bulunurlar. Ancak bu çalışmalar arazi, su ve tarım işgücü unsurları ile rekabet ederek tarım fiyatlarının yükselmesine ve işgücünün tarımdan uzaklaşmasına neden olabilir. Kırşehir’de yenilenemeyen kaynaklar ( madenle, tarihi- turistik mekanlar) aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

42

Tablo:10. Yenilenemeyen Kaynaklar

KAYNAK TANIMLAMA Madenler

Kırşehir’in çeşitli yörelerinde çok büyük rezervli madenlere rastlanmasına karşın bunların ekonomik niteliği tespit edilememiştir. Kırşehir’de MTA tarafından 1926’da başlatılan çalışmalar 1975 yılında detay etütlerle sürmüştür.Bunun sonucunda 1 059 000 ton görünür ve muhtemel demir rezervi olduğu bildirilmektedir.Bu madenle birlikte florit, oniks ve zengin tuz madenleri bulunmaktadır.

Yerel Turistik, Tarihi ve Kültürel Yerler

Kırşehir’de Tunç Dönemi, Hitit, Frig, Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait eserler yer almaktadır. İldeki tarihi ve turistik yerlerle ilgili geniş bilgi alt bölgeler bazında ilerideki bölümlerde verilecektir.

4. 3. TOPRAK YAPISI Tablo: 11. Kırşehir İli Toprak Sınıflarına Göre Arazi Kullanım Durumu

Toprak Sınıfları

Toprak Sınıfına Dahil Alanlar (ha.) Ekilebilir Alan Mera Orman Diğer Toplam

I.Sınıf 51.590 21 - 161 51 772 II. Sınıf 70.839 1487 21 9.020 81.367 III. Sınıf 87.377 3203 1.112 1.304 92.996 IV. Sınıf 115.152 12.978 621 12.529 141.280 V. Sınıf - 609 - - 609 VI. Sınıf 61.084 13.645 10.111 11.140 95.980 VII. Sınıf 52.246 95.097 13.543 10.310 171196 Toplam 438.288 127.040 25.408 44.464 635.200

43

Grafik 11. Kırşehir İlinde Alanların Toprak Sınıflarına Göre Dağılımı

I. Sınıf%8 II. Sınıf

%12

III. Sınıf%15

IV. Sınıf%22

V. Sınıf%0

VI. Sınıf%13

VII. Sınıf%26

VIII. Sınıf%4

Grafik 12. Kırşehir İlinde Toprak Sınıflarına Göre Arazi Kullanım Durumu

02468

101214161820

I. Sınıf II. Sınıf III. Sınıf IV. Sınıf V. Sınıf VI. Sınıf VII. Sınıf VIII. SınıfToprak Sınıfları

Ora

n (%

)

Tarým AlanýMeraOrmanDiðer

Tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi Kırşehir ilinde tarım alanlarını en fazla IV. Sınıf toprak grubu teşkil ederken onu sırası ile III., II., VI., I. Sınıf toprak grupları izlemektedir. Çayır ve mera alanlarının VII. Sınıf araziler üzerinde olduğu görülmektedir. Toprak kullanma kabiliyeti sınıfları 8 adet olup, toprak sınır ve sınırlandırmaları I. Sınıftan VIII. sınıfa doğru giderek artmaktadır. Kırşehir ilindeki bu arazi sınıflarının oransal dağılımı ve toprak sınıfı özellikleri aşağıda açıklanmıştır.

44

I. Sınıf Topraklar: Bu sınıf toprakların topoğrafyaları hemen hemen düzgündür.Su ve rüzgar erozyonu yok ve çok azdır. Kırşehir ilinde I. Sınıf arazilerin toplamı 51 772 ha. olup, il yüzölçümünün %7,9’unu teşkil etmektedir. Bu sınıftaki arazilerin %19,5’ini alüvial, %1,4’ünü kolüvial, %79,1’ini kahverengi topraklar oluşturmaktadır. I. sınıf arazilerin 45 323 ha.’ında kuru tarım, 6185 ha’ında sulu tarım, 82 ha’ında bağ bahçe tarımında, 21 ha’ında çayır-mera , 161 ha’ı ise diğer kullanımlar içindedir. II. Sınıf Topraklar:Bu sınıftaki topraklar gerek bitki örtüsü seçimi ve gerekse amanejman uygulamaları bakımından I. Sınıf topraklardan daha az serbestlik sağlar. Bu grup topraklar; özel topraklar, koruyucu bitki yetiştirme sistemleri, toprak koruma uygulamaları, su kontrol yapıları veya kültür bitkileri için kullanıldıklarında uygun işleme yöntemi geliştirirler. Kırşehir ilinde II. Sınıf toprakların toplamı 81.367 ha. olup, il yüzölçümünün %12,8’ini oluşturmaktadır. Bu arazilerin %11,4’ünü alüvial, %41’ini kolüvial, %34,8’ini kahverengi toprak, %11,5’ini kırmızı kahverengi büyük toprak grupları meydana getirmektedir. II. sınıf arazilerin 57.278 ha’ında kuru tarım, 8.538 ha’ında sulu tarım, 2.519 ha’ında yetersiz sulu tarım, 2504 ha’ında bağ-bahçe, 1.487 ha’ında çayır-mera, 21 ha.’ında orman, 9.020 ha. ‘ı ise diğer kullanımlar olarak değerlendirilmektedir. III. Sınıf Topraklar: Kırşehir ilinde III. Sınıf arazi miktarı 92.996 ha’dır. Bu da il yüzölçümünün %14,6’sını teşkil etmektedir. Bu arazilerin %4,5’i alüvial, %9’u kolüvial, %4,9’u kahverengi orman, %57’si kahverengi, %2,2’si kireçsiz kahverengi, %22,4’ü kırmızı kahverengi büyük toprak gruplarından oluşmaktadır. III. sınıf arazilerin 80.603 ha.’ında kuru tarım,3.726 ha.’ında sulu tarım, 509 ha’ında yetersiz sulu tarım, 2.539ha’ında bağ-bahçe, 3.203 ha’ında çayır-mera, 1.112 ha’ında orman-fuda, 1.304 ha’ı ise diğer kullanımlar içinde yer almaktadır. IV. Sınıf Topraklar: Bu sınıftaki toprakların kullanılmasındaki kısıtlamalar III. Sınıf topraklardan daha fazla ve bitki seçimi daha sınırlıdır. İşlendiklerinde daha dikkatli bir idare gerektirirler. Koruma önlemlerinin alınması ve muhafazası daha da zordur. Çayır-mera ve orman için kullanıldıkları gibi gerekli önlemlerin alınması halinde iklime adapte olmuş tarla veya bahçe bitkilerinden bazıları içinde kullanılabilirler. Kırşehir ilinde IV. Sınıf arazi miktarı 141.280 ha. olup, il yüzölçümünün %22,24’ünü oluşturmaktadır. Toprakların %3’ü alüvial, %2,3’ü kolüvial, %0,3’ü tuzlu alkali,%1’ kahverengi orman, %59’u kahverengi, %1,6’sı kireçsiz kahverengi, %32,8’i kırmızı kahverengi büyük toprak gruplarından oluşmaktadır. Bu arazilerin 110.151 ha’ında kuru tarım, 606 ha’ında sulu tarım, 1480 ha’ında yetersiz sulu tarım, 2915 ha’ında bağ-bahçe tarımı yapılırken; 12.978 ha.arazi çayır-mera, 621 ha. arazi orman fundalık, 12.529 ha. arazi ise diğer kullanımlar içindedir. V. Sınıf Topraklar: Bu sınıfa giren araziler yetişecek bitki cinsini sınırlayan ve kültür bitkilerinin normal gelişmesini önleyen sınırlandırmalara sahiptir. Topoğrafya yönünden hemen hemen düzdür. Toprakları ya sık sık sel basması nedeniyle sürekli olarak yaş yada çok taşlı veya kayalıdır.

45

Tarla veya bahçe bitkileri kültürüne uygun olmamakla birlikte çayır ıslahı yaparak veya uygun ağaç türleri yetiştirerek bu arazilerden kazanç sağlamak mümkündür. Kırşehir ilinde V. Sınıf arazi 609 ha’dır. Düz veya düze yakın eğimli bu sınıf arazi tamamen çayır bitkisi ile örtülüdür. VI. Sınıf Topraklar: Kırşehir ilinde 95.980 ha. VI. Sınıf arazi bulunmaktadır. İl yüzölçümünün %15,11’ünü oluşturmaktadır. Bu sınıf %53 kahverengi toprak %24 kırmızı kahverengi toprak, ve %23 tuzlu alkali topraklardan oluşmaktadır. VI. sınıf arazilerin 58.940ha’ında kuru tarım, 18 ha’ında sulu tarım, 198 ha’ında yetersiz sulu tarım, 1928 ha’ında bağ-bahçe tarımı yapılmaktadır. Bu sınıf arazilerin 13.645 ha’ı çayır-mera, 10.111 ha’ı orman-funda ve 11.140 ha. arazi ise diğer kullanımlar içindedir. VII. Sınıf Topraklar. Bu sınıfa topraklar çok sık eğim , erozyon, toprak sığlığı, taşlılık, yaşlık, tuzluluk veya sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınırlandırmalara sahiptir. Kırşehir’de 171.196 ha.VII. sınıf arazi olup il yüzölçümünün %26,95’ünü oluşturmaktadır. Bunun %0,2’ini alüvial, %3,9’unu hidromorfik alüvial, %0,1’ini kolüvial, %13,4’ünü kahverengi orman, %53,9’unu kahverengi, %2,1’ini kireçsiz kahverengi, %26,3’ünü kırmızı kahverengi topraklar oluşturmaktadır. VII. sınıf arazilerin 51.809 ha.’ı kuru tarım, 437 ha.’ı bağ-bahçe arazisidir. Bu sınıf arazilerin 95.097 ha’ı çayır-mera, 13.543 ha’ı orman-funda, 10.310 ha’ı ise diğer kullanımlar içinde yer almaktadır. . 4.4. SU POTANSİYELİ Tablo: 12. Kırşehir’deki Su Potansiyeli 1. Yerüstü Suları ( hm3

3221 / yıl )

2. Yer altı Suları ( hm3

75 / yıl )

TOPLAM

3296

46

Yukarıdaki grafikte Kırşehir ili su Potansiyeli oransal olarak gösterilmiştir. Tablo: 13. Kırşehir İlinde Su Yüzeyi Alanları Doğal Su Yüzeyleri (ha. ) 13 808 Baraj Rezervuar Yüzeyleri ( ha.) 6 850 Gölet Rezervuar Yüzeyleri ( ha. ) 537 Akarsu Yüzeyleri 779 TOPLAM 21 974

Grafik 14. Kırşehir İlinde Su Yüzeyleri

%62

%31

%3 %4

Doğal Su YüzeyleriBaraj Rezervuar YüzeyleriGölet Rezervuar YüzeyleriAkarsu Yüzeyleri

Yukarıdaki tablo ve grafikte Kırşehir’deki su yüzeyi alanlarının alanları ve orasal dağılımları gösterilmiştir.

Grafik 13. Kırşehir İlinde Su Potansiyeli

97%

3%

Yerüstü Suları

Yer Altı Suları

47

4.4.1. Tarım Arazilerinin Sulanabilirlik Durumu Kırşehir ilçeleri itibari ile toplam 438.288 ha. tarım arazisine sahip olup, bunun 34 168 ha’ı fiilen sulanmaktadır. Yani işlenen arazinin %7,52’si sulanmaktadır. Sulanan arazilerin 24 642 ha’ı (%72) devlet sulaması, 9 526 ha.’ı(%28) halk sulaması şeklindedir. Kırşehir’in toprak ve topoğrafik durumu dikkate alındığında 438.288 ha. olan tarım arazisinin 312.650 ha.’ının sulanabilir vasıfta olduğu tespit edilmiştir. Kısaca tarım arazisinin %73’ü sulanabilir özellikte olmasına rağmen ancak %7,74’si sulanabilmektedir. Bu da yıllık yağışın 350 – 400 mm civarında olduğu ilimizde sulamanın önemini belirtmekle birlikte bu alandaki yetersizliği bariz olarak göstermektedir. Tablo:14. Kırşehir İli Alt Bölgelerinde Sulanan Tarım Alanlarının Sulama Biçimleri

ALT BÖLGELER

Toplam Tarım Alanı (ha)

Toplam Sulanabilir Tarım Alanı (ha.)

Devlet Sulaması Halk Sulaması Toplam sulama

Alan (ha.) Oran (%)

Alan (ha.) Oran (%)

Alan (ha.)

Oran (%)

I. ALT BÖLGE

267375 195184 15 649 5,85 5 963 2,2 21 612 8,0

II. ALT BÖLGE

38.778 28.308 1 011 2,6 449 1,1 1 460 3,76

III.ALT BÖLGE

132135 96.458 7 982 6,0 3 114 2,35 11 096 8,39

İL TOPLAMI

438288 319950 24 642 5,6 9 526 2,12 34 168 7,74

Kırşehir ili yukarıdaki tabloya bakarak sulanabilir arazi bakımından zengin fakat sulanan arazi bakımında oldukça fakir bir görüntü vermektedir.

Grafik 15. Kırşehir Alt Bölgelerinde Arazi Sulama Durumu

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

180000

200000

I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE

Alt Bölgeler

Sula

nan

Ala

n (h

a.) Dev let Sulaması

Halk Sulaması

Sulanmay an Tarım Alanı

48

BÖLÜM 5. TARIM PERFORMANSININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ 5.1. Tarım Sektörünün GSYİH’ya Katkısı ve Büyüme Hızı 5.1.1. Tarım Sektörünün Türkiye’de GSYİH’ya Katkısı ve Büyüme Hızı Tarım; ülkemizde her zaman önemli bir sektör olmuştur. Tarım sektör olarak son yıllar itibari ile GSYİH’nın %14,3’ünü oluşturmuştur. Nüfusun %37,6’sı kırsal alanda yaşayan ülkemizde çalışan nüfusun %45’i tarım sektöründe istihdam etmektedir. Gelişmiş olarak nitelendirilen ülkelerde bu oran %5’dir. Tarım ülkesi diyebileceğimiz Türkiye de bazı ürünlerde dünyada söz sahibidir.( fındık, kuru incir, çekirdeksiz kuru üzüm, kuru kayısı, tütün, zeytinyağı ve turunçgil) Son yıllarda tarım ürünlerinin dış ticareti işlenmiş ürünlere doğru kaymaktadır. Örneğin 1960’lı yıllarda tarımın toplam ihracat içindeki payı %80’lerde iken sanayileşme ile işlenmiş tarım ürünleri önem kazanmaya başlamış bu oran giderek düşmüştür. Bugün için tarımın toplam ihracatımızdaki payı %11’e kadar düşerek azalmış ve tarım ürünlerinin ithalat oranı artmıştır. Son yıllarda tarım ürünleri ithalatının toplam ithalat içindeki payı ithalatının toplam ithalat içindeki payı %6’ya kadar çıkmıştır. Türkiye bazı tarım ürünlerinde (yağlı tohumlar, yem bitkileri, pirinç, buğday) ithalatçı ülke durumuna düşmüştür. VIII. beş yıllık kalkınma planının uzun dönem stratejilerinde tarımsal nüfusun %10’a düşürülmesi fakat göreceli olarak da tarım gelirinin artırılması hedeflenmiştir. Tarımın GSMH içindeki payı 1960’lı yıllarda %38 iken, bu pay gittikçe düşerek son yıllarda %14 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektöründeki büyüme hızı ise yıllar itibari ile dalgalanmalar göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde ise tarımın GSMH içindeki payı %2-4 civarındadır.

49

Grafik 16. Türkiye'de GSYİH'da Tarım Sektörünün Payı ve Büyüme Hızı

-10

-5

0

5

10

15

20

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Yıllar

Ora

n %

Sektör Payı

Büyüme Hızı

5.1.2. Tarım Sektörünün Kırşehir İli Ekonomisindeki Yeri Kırşehir ilinde başlıca geçim tarım ve hayvancılıktır. İl nüfusunun %51’i kırsal kesimde yaşamakta ve çalışan nüfusun %68’i geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlamaktadır. Çoğunlukla kuru tarım yapılan Kırşehir’de 228 935 hektar alanda hububat ekimi yapılarak yılda ortalama 532 643 ton üretimle İç Anadolu Bölgesi’nin hububat ambarlarından biri konumundadır. Kırşehir’de işlenen arazilerin %7,52’si sulanmaktadır. Bu oran, sulanabilir tarım alanı %73 olan ilimizde çok yetersizdir. Ancak son yıllarda yapılan baraj ve göletler ile sulama alanlarının genişletilmesi ve sulu hububat tarımı yapılması ile Kırşehir ili hububat üretimi daha üst sınırlara taşınacaktır. İlimizde şeker fabrikasının üretime başlaması ile birlikte şeker pancarı üretiminde bariz bir artış gözlenmiştir. Kırşehir’de 54 306 adet büyükbaş, 126 994 adet küçükbaş, 527 000 adet kanatlı hayvan mevcuttur. Son yıllarda gerileme yaşanan hayvancılıkta, mera ıslah çalışmaları, yem bitkileri ekimi desteklemesi ile il hayvancılığında bir artış gözlenmektedir. 5.2. TARIMSAL ÜRETİM VE VERİMLİLİK Kırşehir ilinde oldukça geniş bir ürün yelpazesinin tarımı yapılmaktadır. Bu bölümde ilde tarımı yapılan ürünlerin bahsi geçerken, ekonomik değeri yüksek olan ve ekim alanları en fazla olan ürünler hakkında daha geniş bilgi verilecektir.

50

5.2.1 Bitkisel Üretim Tablo:15 2003 Yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Tarım Arazilerinin Dağılımı (ha)

Tarım Alanlarının Kullanım Şekli

ALT BÖLGELER I. ALT

BÖLGE II. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

KIRŞEHİR TOPLAM

Tarla Bitkileri Alanı 158.663 49.722 50.593 258.978 Sebze Arazisi 4.636 46 587 5.269 Meyvelik Arazisi 1.057 319 323 1.699 Bağ Arazisi 313 15 620 948 Kavaklık Arazisi 3 089 70 1 650 4.809 Tarıma Elverişli Boş Alan 2.710 - 150 2.860 Nadas Alanı 104.513 14.091 45.121 163.725 Toplam Tarım Alanı 274.981 64.263 99.044 438.288

Tarım arazilerinin kullanış amacına göre alt bölgeler üzerinden dağılımına bakıldığında en fazla arazi I. Alt Bölge de yer alırken içinde bir ilçenin bulunduğu II. Alt bölge en az tarım arazisine sahip bölgedir.

Grafik 17 : Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Tarım Arazilerinin Oransal Dağılımı (%)

0

20

40

60

80

100

120

Tarla Bitkileri alanı Sebze Arazisi Meyvelik Arazisi Bağ Arazisi Kavaklık Arazisi Tarıma Elverişli Boşalan

Nadas Alanı Toplam Tarım Alanı

Tarım Ürünleri

Ora

nı (%

)

I. Alt Bölge

II. Alt Bölge

III. Alt Bölge

Kırşehir Toplam

Grafik 17’da Kırşehir ili alt bölgelerindeki tarım arazilerinin dağılımı gösterilmiştir. Tarım alanı en fazla olan alt bölge I. Alt bölge olup, oran oldukça fazladır (%64). Tarım alanı en az olan alt bölge ise %14’lük pay ile II. Alt Bölgedir. III. Alt Bölgenin oranı ise %22’dir.

51

5.2.1.1. Tarla Bitkileri Üretimi Tablo:16. Kırşehir İli Yıllara Göre Tarla Bitkileri Ekiliş Alanları (ha.)

Ürünler 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

TAHILLAR Buğday 90 000 88 250 100800 123 740 126200 115000 114020 Arpa 132000 132 750 123650 102 665 105575 99.300 96.000 Çavdar 4 600 4 580 4 450 3 360 3.060 2.780 2.740 Yulaf 40 50 35 260 500 500 600

ENDÜSTRİ BİTKİLERİ

Ayçiçeği 3 980 4 105 5 500 7 080 6.850 5.360 8.550 Şeker Pancarı

9 610 4 020 3 810 5 717 5.507 6.503 4.844

BAKLAGİL SEBZELERİ

K. Fasulye 4 610 4 355 5 815 6 125 5.675 5.275 5.325 K. Nohut 18 300 14 200 9 900 10 850 11.600 9.620 10.430 Y.Mercimek 980 830 1 170 1 035 1.100 1.310 1.210

YUMRULU BİTKİLER

Patates 930 930 1 025 920 960 910 795 K. Soğan 290 245 257 252 285 214 189 K. Sarımsak 25 25 37 42 65 60 50

YEM BİTKİLERİ

Yonca (kuru ot)

740 700 690 765 815 477 297

Yonca (yeşil ot )

- - - - - - -

Mısır (dane) 110 113 117 149 250 100 366 Fiğ ( dane) 80 120 140 240 360 564 62 Fiğ (kuru ot) - - - - - - 1.089 Korunga (k.ot)

1 338 1 314 1 370 1 430 1.430 1 400 1.195

Korunga (tohum)

- - - - - -

TOPLAM 261 633

256 587 258 767

264 630 270.232

249.373

247.762

Yukarıdaki tabloda Kırşehir ilinde 1997 – 2003 yılları arasındaki tarla bitkileri ekiliş alanları gösterilmiştir. Kırşehir ilinde 2003 yılında tarla bitkileri 16 tür ile 247.762 hektarlık ekilişe sahiptir. Tarla bitkileri ekiliş alanında 223.510 ha. (%86)’lik oranla tahıllar ilk sırada yer almaktadır. Bunu sırayla 17.965 ha. (%7) ile baklagiller, 13.394 ha. (%5) ile endüstri bitkileri 3.009 ha. (%1) ile yem bitkileri ve 1.034 ha. (%0,5) yumrulu bitkiler takip etmektedir.

52

Grafik 18: Kırşehir İli 2003 Yılı Tarla Bitkileri Ekiliş Alanları

86%

5%

7%1% 1%

Tahıllar

Endüstri Bitkileri Baklagiller

Yumrulu BitkilerYem Bitkileri

Tablo:17. 2003 Yılında Türkiye Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Tarla Bitkileri Ekiliş Alanları

TARLA BİTKİLERİ



III. ALT BÖLGE

KIRŞEHİR TÜRKİYE

TAHILLAR 136.590 45.200 31.570 213.360 14 074 700

ENDÜSTRİ BİTKİLERİ

6.409 2.950 4.035 13.394 2 235 855

BAKLAGİLLER 13.405 80 3.480 16.965 861 600

YEM BİTKİLERİ

1.219 1.455 355 3.009 568 300

YUMRULU BİTKİLER

975 5 54 1.034 319 900

TOPLAM 158.598 49.690 39.494 247.762 18 059 455

53

Grafik 19. Türkiye ve Kırşehir'de Tarla bitkilerinin Oransal Dağılımı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Tahýllar Endüstri Bitkileri Baklagiller Yem Bitkileri Yumrulu Bitkiler

Tarla Bikileri

Ora

n TürkiyeKırşehir

Grafik19’da Kırşehir ile Türkiye’nin tarla bitkileri ekiliş alanları karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Türkiye’de tahıl ekim alanı oranı %78 iken Kırşehir’de bu oran %87’dir.

Grafik 20.Alt Bölgelerinde Tarla Bitkileri Ekiliş Alanlarının Oransal Dağılımı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

Tahýllar EndüstriBitkileri

Baklagiller Yem Bitkileri YumruluBitkiler

Toplam TarlaBitkileri Alaný

I. ALT BÖLGE

II. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

Kırşehir İli alt bölgelerinde tarla bitkilerinin oransal dağılımı gösterilmiş olup, I. Alt Bölge’nin %65 ile en fazla tarla bitkileri ekim alanına sahip olduğu görülmektedir. Onu III. Alt Bölge %21,5 ve II. Alt Bölge %13,5 ile takip etmektedir.

54

Tablo:18. 2002 Yılında Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Tarla Bitkilerinin Üretim Miktarları (ton)

Buğday Arpa Ayçiçeği Şeker Pancarı

Fasulye (kuru)

Nohut (kuru)

I. ALT BÖLGE

143 700 170 500 2 480 164 280 5 070 7 560

II. ALT BÖLGE

62 500 22 400 3 000 15 000 - 180

III. ALT BÖLGE

86 200 42 790 1 350 41 250 540 3 200

KIRŞEHİR 292 400 235 690 6830 220 530 5 610 10 940

Tablo 18’da Kırşehir Alt bölgelerinde bazı tarla bitkilerinin üretim miktarları verilmiş olup, bu bitkiler Kırşehir ili için stratejik öneme sahip ve en çok üretimi yapılan tarla bitkileridir.

Grafik 21.Alt Bölgelerinde Bazı Tarla Bitkileri Üretimlerinin Oransal Dağılımı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Buğday Arpa Ayçiçeği Şeker Pancarı Fasulye (kuru) Nohut (kuru)

I. ALT BÖLGE

II. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

Grafik 21 ‘de Kırşehir ili alt bölgelerinde stratejik öneme sahip bazı tarla bitkileri üretiminin oransal dağılımları verilmiştir. I. Alt Bölge diğer alt bölgelere oranla açık ara önde olup, bir tek ayçiçeği üretiminde III. Alt Bölgenin üstünlüğü görülmektedir.

55

Tablo:19. Kırşehir İlinde Yıllar İtibari ile Bazı tarla Bitkilerinin Üretimindeki Değişimler (bin ton)

ÜRÜNLER

YILLAR

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Buğday 207,7 227,4 218,0 271,5 292,4 244,2 222,9 Arpa 358,2 336,9 307,7 245,8 235,6 249,5 191,5 Şeker Pancarı

177,3 143,3 149,5 199,7 220,5 271,8 213,3

Ayçiçeği 4,4 4,7 8,0 8,5 6,8 7,3 10,7 Patates 22,0 22,7 24,7 20,6 21,1 17,0 19,5 Yonca 21,6 20,5 20,7 22,9 24,4 13,5 7,0

Tablo 19‘da ilde en çok ekimi yapılan bazı tarla bitkilerinin yıllar itibari ile üretim miktarları verilmiştir. Grafik 21.ve tablo 19‘da görüldüğü gibi tarla bitkileri üretim miktarlarında dalgalanmalar olduğu gibi arpa üretiminde düşüş buğday ve şeker pancarı üretiminde artış gözlenmektedir. Şeker pancarındaki artışın nedeni şeker fabrikasının açılması ve buna bağlı olarak ekim kotasının artırılması olarak gösterilebilir. 2003 yılanda daraltılan pancar kotası nedeni ile pancar üretimi düşmüş buna karşın ayçiçeği ekimi artmıştır. Tabloya bakıldığında patates ve yonca üretiminde bir artış olmadığı ve üretimin yerinde saydığı söylenebilir.

Grafik 22: Kırşehir 'de Buğday, Arpa ve Şeker Pancar ı Üretim indek i Değiş im ler

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Üret

im (b

into

n)

Buğday

Arpa

Şeker Pancarı

56

Grafik 23: Kırşehir 'de Ayçiçeği, Patates ve Yonca Üretim indek i Değiş im ler

0

5

10

15

20

25

30

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Üret

im (b

in to

n)Ayçiçeği

Patates

Yonca

Grafik 24: Kırşehir İlinde Buğday ve Arpanın Yıllar İtibarı İle Birim Alandan Alınan Üretin Dağerleri (kg/ha)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

kg/h

a

Buğday

Arpa

Hem buğday hem arpada birim alandan alınan verimde belirgin bir düşüş görülmektedir. İklim şartları bu azalmanın bir nedeni sayılsa da, daha çok gübre ve akaryakıt fiyatlarındaki yüksek fiyat bu düşüşte önemli rol oynamaktadır.

57

Grafik 25: Kırşehir İlinde Şekerpancar ı ve Patates in Yıllara Göre Bir im Alandak i Ver im Değiş im ler i (kg/ha)

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

kg/h

a

Şeker Pancar ı

Patates

Şeker pancarında birim alandan elde edilen ürün %20 oranında azalma gösterirken patates veriminde büyük bir değişim söz konusu değildir. 5.2.1.2.Sebze Üretimi Kırşehir’de sebze üretimi daha çok sulama suyunun sorun olmadığı I. Alt Bölge de yaygındır. Diğer alt bölgelerde daha sınırlı bir üretim yapılmaktadır. İlimizde en çok üretimi yapılan sebze; kavun, karpuz, domates, taze fasulye, hıyar ve biber olup, üretimi yapılan diğer sebzeler tablo 20 ‘de gösterilmiştir. Tablo:20 2003 Yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Alanlarının Dağılımı (ha.)

Sebze Ekiliş Alanları

ALT BÖLGELER KIRŞEHİR I. ALT BÖLGE II. ALT

BÖLGE III.ALT BÖLGE

Baklagil Sebzeleri

311

1

73

385

Meyvesi Yenen Sebzeler

3 223

35

739

3997

Soğansı Yumru ve Kök Sebzeler

146

4

18

168

Yaprağı Yenen Sebzeler

319

8

3

330

TOPLAM

3 999

48

833

4880

58

Grafik 26. Kırşehir Alt Bölgelerinde Sebze Alanlarının Oransal Dağılımı (%)

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

Baklagil Sebzeleri Meyvesi YenenSebzeler

Soğansı Yumru veKök Sebzeler

Yaprağı YenenSebzeler

Toplam

I.ALT BÖLGEII. ALT BÖLGEIII. ALT BÖLGE

Grafik 26 incelendiğinde en fazla sebze ekiliş alanının açıl ara (%82) I. Alt Bölge de olduğu görülmektedir. Onu III. ve II. Alt Bölgeler izlemektedir. Tablo:21 2003 Yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Miktarları (ton)

Sebze Üretimi ALT BÖLGELER KIRŞEHİR I. ALT BÖLGE II. ALT

BÖLGE III. ALT BÖLGE

Baklagil Sebzeleri

1 415

3

265

1 683

Yaprağı Yenen sebzeler

4 090

74

25

4 189

Soğansı Yumru ve Kök sebzeler

1 644

30

160

1834


31 645

792

7 063

39 500

TOPLAM

38 794

899

7 513

47 206

Tablo 21 ‘de Kırşehir ilinin alt bölgeler bazında ve il genelinde sebze üretim miktarları verilmiş olup, il genelinde üretilen sebze miktarı Türkiye sebze üretiminin yalnızca %0,2’si gibi bir rakamını teşkil etmektedir. Kırşehir il sebze ihtiyacının küçük bir bölümünü karşılayacak üretim potansiyeline sahiptir.

59

Tablo:22 2003 Yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları (ton)

Sebze Çeşitleri A L T B Ö L G E L E R KIRŞEHİR I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE

Balkabağı 250 - 20 270 Kavun 8 000 100 3 005 11 105 Karpuz 9 000 500 2 500 12 000 Hıyar 2 100 16 255 2 371 Patlıcan 1 180 50 18 1 248 Domates 8 000 16 1 070 9 086 Biber 2 560 110 145 2 815 Lahana 475 - - 475 Marul 780 8 10 798 Ispanak 700 - - 700 Pırasa 1 825 50 - 1 825 Taze Fasulye 1 290 3 265 1 558 Bamya 100 - - 100 Taze Sarımsak 304 10 20 334 Soğan 680 20 100 800 Havuç 205 - - 205 Turp 410 - 40 450

Tablo 22 ‘de Kırşehir ilinde bazı sebzelerin üretim miktarları verilmiş olup, bu miktarlar hiçbir üründe Türkiye sebze üretiminin %1’ine yaklaşamamıştır.

Bu değerlendirmeler ışığı altında Kırşehir’e sebze üreten bir il değil de sebze tüketen bir il demek daha doğru bir ifade olur.

Grafik 27. Kırşehir İlinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları (ton)

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III. ALT BÖLGEAlt Bölgeler

Üre

tim (t

on)

KavunKarpuzHıyarDomatesBiber

60

Grafik 27’de Kırşehir’de hatırı sayılır miktarda üretimi yapılan sebzeler gösterilmiş olup , ilde en çok üretimi yapılan sebzeler bile Türkiye üretiminin %0,1’i kadar gerçekleşmektedir. Tablo: 23. Kırşehir İlinde Kayıtları Tutulan bazı Sebzelerin 7 Yıllık Üretim Miktarlarındaki Değişimler

Ürünler

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Karpuz 7 300 7 300 8 400 10 350 11 550 11.900 11.380 Kavun 4 590 4 716 5 373 8 910 11 105 11.800 14.425 Domates 3 825 4 185 5 184 7 353 8 253 9.725 13.560 Hıyar 1 576 1 736 1 912 2 232 2 360 2.386 2.266 Biber 1 940 2 250 1 440 2 630 2 670 2.688 2.573

Tablo 23’de Kırşehir’de kayıtları tutulan bazı sebzelerin yedi yıllık miktarlarındaki değişimler gösterilmiştir.

Grafik 28: Kırşehir ilinde Bazı Sebzeler in Üretim Mik tar lar ındak i Değiş im ler (ton/yıl)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ton

Kavun

Karpuz

Grafik 28’de görüldüğü gibi kavun ve karpuz üretiminde yıllara göre sürekli bir artış söz konusudur. Kavun üretimi 2003 yılında 1997 yılına göre üç kat artış gösterirken, karpuz ancak iki kat artış göstermiştir. Kavun ve karpuz özellikle I. Alt Bölge de yer alan Merkez, Kaman ve Mucur ilçelerinde yoğun olarak üretilmektedir.

61

Grafik 29: Kırşehir İlinde Bazı Sebzeler in Üretim Mik tar lar ındak i değiş im ler (ton/yıl)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Üret

im (t

on)

Dom ates

Hıyar

Biber

Grafik 29’da domates üretimi sürekli bir artış trendi izlerken, hıyar üretiminde 1997, biber üretiminde 1999 yılında bir azalma gözlenmiş olup, çok önemli olmayan bu azalma 2003 yılı üretimi ile kendini toplamıştır. Tablo: 24. Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Meyve Ağaç Sayıları ve Meyve Üretim Miktarları

MEYVELER ALT BÖLGELER KIRŞEHİR I. ALT


III.ALT BÖLGE

Yumuşak Çekirdekli Meyveler

Meyve veren Yaşta Ağaç Sayısı

199 400

1 400

19 610

220 410

Meyve Vermeyen Yaşta ağaç Sayısı

26 800

650

1 380

28 830

Üretim (ton 8 858 37 1 450 10 345

Taş Çekirdekli Meyveler


136 160

580

27 590

164 330


9 970

470

3 620

14 060

Üretim (ton 2 253 10 439 2 702

Üzümsü Meyveler


11 050

-

1 700

12 750


425

60

700

1 165

Üretim (ton 32 963 1 320 2 788 37 071

Sert Kabuklu Meyveler


56 400

100

3 010

59 510


14 050

30

1 300

15 38

Üretim (ton 1 301 2 69 1 372

62

Tablo 24’de Kırşehir ve Kırşehir Alt bölgelerinde bulunan meyve ağaç sayıları ve meyve üretim miktarları verilmiştir. Üzümsü meyveler grubunda yer alan üzüm hektar bağ alanı formunda verilmiş olup ağaç sayıları toplamına dahil edilmemiştir. Ancak üretim miktarı ton bazında tabloda gösterilmiştir. Bu tabloda bahsi geçen yumuşak çekirdekli meyve grubunda; Armut, ayva, elma, Taş çekirdekli meyveler grubunda; Erik, iğde, kayısı, zerdali, kiraz, vişne, şeftali, Üzümsü Meyveler Grubunda; Üzüm, dut, Sert kabuklu meyveler grubunda; ceviz, badem bulunmaktadır.

Grafik 30. Kırşehir Alt Bölgelerinde Meyve Veren Yaştaki Ağaç Sayılarının Oransal Dağılımı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Yumuşak çekirdekliMeyveler

Taş ÇekirdekliMeyveler

Üzümsü meyveler Sert KabukluMeyveler

Genel Toplam

I. ALT BÖLGE

II. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

Grafik 30 ‘da Kırşehir ili alt bölgelerinde meyve veren yaştaki ağaçların oransal dağılımı gösterilmiştir. Meyve veren yaştaki ağaç sayılarının en yoğun olduğu bölge I. Alt bölge olup (%88) onu III. Alt Bölge(%11) ve II. Alt Bölge takip etmektedir.

Grafik 31. Kırşehir Alt Bölgelerinde Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayılarının Oransal Dağılımı

%0%10%20%30%40%50%60%70%80%90

%100

Yumuşak çekirdekliMeyveler


Üzümsü meyveler Sert KabukluMeyveler

Genel Toplam

I. ALT BÖLGEII. ALT BÖLGEIII. ALT BÖLGE

63

Grafik 31’de Kırşehir Alt bölgelerinde meyve vermeyen yaştaki ağaçların oransal dağılım gösterilmiş olup en büyük oran I. Alt Bölgededir. Ancak üzümsü meyvelerde III. Alt Bölge ağırlıktadır.

Grafik 32. Kırşehir Alt Bölgelerinde Meyve Üretimlerinin Oransal Dağılımı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Yumuşak ÇekirdekliMeyveler


Üzümsü Meyveler Sert KabukluMeyveler

Genel Toplam

I. ALT BÖLGE

II. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

Grafik 32‘de en fazla ağacı potansiyeline sahip I. Alt Bölgenin meyve üretiminde de en çok üretim yapan bölge olduğu görülmektedir. Kırşehir meyve üretiminin %88’ini I. Alt Bölge, %9’unu III. Alt Bölge, %3’ünü ise II. Alt Bölge üretmektedir. Tablo:25. 2003 Yılında Kırşehir Ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Miktarları (ton)

Meyveler I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III. ALT BÖLGE KIRŞEHİR

ARMUT 1 070 10 63 1 143 AYVA 436 - 28 464 ELMA 7 352 27 1 359 8 738 ERİK 325 2 74 401 İĞDE 105 - 19 124 KAYISI 745 - 128 873 ZERDALİ 531 5 183 719 KİRAZ 304 - 18 322 ŞEFTALİ 45 - 5 50 VİŞNE 198 3 22 223 CEVİZ 1 189 2 56 1 247 BADEM 112 - 13 125 DUT 154 - 20 174 ÜZÜM 32 629 1320 2 768 36 717

64

Tablo 25’de Kırşehir ilinde üretilen bazı meyvelerin üretim miktarları verilmiştir. Kırşehir ili en çok üretimini yaptığı meyve olan üzümde Türkiye üzüm üretiminin %1,5’ini teşkil ederken diğer meyvelerde bu oran %1’in çok altında kalmıştır. Kırşehir’de ticari amaçlı meyve üreticiliği oldukça geri olup, bu durum il meyve rakamlarından anlaşılmaktadır.

Grafik 33. Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Oranları (%)

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Armut Ayva Elma Erik

I.ALT BÖLGEII. ALTBÖLGEIII. ALTBÖLGE

Grafik 33’de görüldüğü gibi armut üretiminin %93’ü, ayva üretiminin %94’ü elma üretiminin %84’ü, erik üretiminin %81’i I. Alt Bölgede yapılmaktadır.

Grafik 34. Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretimlerinin Oransal Dağılımı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

İğde Kayısı Kiraz Vişne

I.ALT BÖLGE

II. ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

Grafik 34’de iğde, kayısı, kiraz ve vişnede I. Alt Bölgenin üstünlüğü görülmekte onu iğdede %16, kayısıda %20, kirazda %6, vişnede%10’luk üretim payı ile III. Alt Bölge takip etmektedir.

65

Grafik 35. Kırşehir Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretimindeki Oransal Dağılım

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Ceviz Badem Dut Üzüm

I. ALT BÖLGEII. ALT BÖLGEIII. ALT BÖLGE

Grafik 35’de görüldüğü gibi ceviz üretiminin %95’i I. Alt Bölgede üretilirken Kırşehir’de en fazla üretimi yapılan üzümüm %8’i I. Alt Bölge, %4’ü II. Alt Bölge, %8’i III. Alt Bölgede üretilmektedir.

Grafik 36: kırşehir İlinde Bazı Meyvelerin Yllar İtibarı ile Üretim Miktarlarındaki Değişimler (ton/yıl)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Üre

tim (t

on) Armut

ElmaKayısıCeviz

Grafik 36’da bazı meyvelerin son 7 yıldaki değişimleri gösterilmiş olup, armut

üretimi %23 azalma gösterirken elma üretimi %100, kayısı üretimi %54, ceviz üretimi %100 artış göstermiştir

5.2.2. Hayvan Sayıları ve Hayvansal Üretim Kırşehir büyük ve küçük baş hayvan sayısı bakımından çevre illere göre önemli bir yer teşkil etmesine rağmen birim başına üretim yeterli düzeyde değildir. Bunun başlıca nedenleri mevcut hayvan populasyonunun büyük kısmının genetik yapı bakımından genetik yapı bakımından düşük verimli yerli ırklardan oluşması ile çevre faktörleri ve bakım- besleme koşullarının yeterli düzeyde olmaması gösterilebilir.

66

5.2.2.1. Hayvan Sayıları

Tablo:26. 2003 Yılında Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Mevcut Hayvan Sayıları ( baş / adet)

HAYVAN SAYILARI

I. ALT

BÖLGE

II. ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

KIRŞEHİR

SIĞIR

Kültür 6.810 1.410 2.145 10.365 Melez 22.210 2.625 7.155 31.990 Yerli 3.820 1.850 9.505 15.175 Toplam 32.840 5.885 18.805 57.530

KOYUN

60.710

21.800

39.020

121.530

KEÇİ

Kıl Keçisi 2.130 135 3.945 6.210 Tiftik Keçisi 1.070 7 - 1.077

KANATLI

Tavuk 234 450 47 950 127 285 409 685 Hindi 30 550 13 950 42 715 8 7 215 Kaz 15 000 3 750 18 497 37 247 Ördek 10 000 4 850 11 503 26 353

MANDA

93

50

250

393

Tablo 26’da Kırşehir ve Kırşehir alt bölgelerinde hayvan sayıları verilmiş olup;

Kırşehir’de uzun yıllardır yapılan ıslah çalışmaları ve uygulamaya konulan teşvik tedbirleri sonucu, bir taraftan yüksek verimli ırklar ile bunların melezlerinin mevcut hayvan populasyonlarındaki oranının artırılması diğer taraftan bakım ve beslenme koşullarının iyileştirilmesi suretiyle birim başına verimde önemli artışlar sağlanmıştır. Fakat henüz istenilen düzeye ulaşılamamış ve böylece hayvansal ürünlerin arz ve talebi arasında bir denge kurulamamıştır.

Giderek artan il nüfusumuz karşısında bu dengesiz durum eğer gerekli önlemler alınmazsa daha da artabilecektir. Bu nedenle insanlarımızın yeterli ve dengeli beslenmesi bakımından hayvancılığımızın geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Hayvancılık yerli sanayimiz, hammaddede temin ve ülke kalkınmasında büyük ölçüde ihtiyaç duyulan dövizin sağlanmasında da küçümsenmeyecek katkılarda bulunmaktadır. İlimiz hayvancılığının geliştirilmesi bakımından bir taraftan mevcut meraların üzerindeki baskıyı azaltarak onların daha verimli hale gelmesine yönelik önlemlerin alınması diğer yandan hayvancılık işletmelerimiz ve yem bitkileri yetiştiriciliğine önem verilmesi bu arada hayvan populasyonlarında yüksek verimli ırkların ve bunların melezlerinin giderek artırılması hastalıklarla mücadele ve bu hususların gerçekleşmesi bakımından devlet desteğine ihtiyaç olduğu bilinen bir gerçektir.

67

Büyükbaş Hayvan Sayıları

Tablo 26’da görüldüğü gibi Kırşehir İlinde toplam sığır sayısı 57.530 baş tır.

Grafik37. Türkiye ve Kırşehir'de Sığır Mevcudunun Oransal Dağılımı(%)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Kırşehir Türkiye

Kültür

Melez

Yerli

Grafik 37’de görüldüğü gibi Türkiye’de toplam sığır mevcudu içinde kültür ırklarının oranı %16, melez ırkların oranı %44, yerli ırkların oranı %40 iken Kırşehir’de kültür ırkları %14, melez ırklar %57, yerli ırklar ise %29’dur. Kırşehir Türkiye genelinde kültür ırkı oranında başa baş giderken, suni tohumlamada gösterilen başarı ile melez ırkta %57’lik oran ile Türkiye genelinin üstüne çıkmıştır.

Grafik 38. kırşehir Alt Bölgelerinde Sığır Mevcudunun Oransaql Dağılımı (%)

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80


Kültür

Melez

Yerli

Toplam

Grafik 38’de Kırşehir alt bölgelerinde sığır mevcudunun oransal olarak dağılımı gösterilmiştir. Görüldüğü gibi en fazla sığır %59’luk oranla I. Alt Bölgede en az sığır %10’luk oran ile II. Alt Bölgede bulunurken III. Alt Bölgede sığır oranı %31 dir.

68

Tablo:27. Kırşehir’de Yıllar İtibari İle Sığır Mevcudundaki Değişimler.

YILLAR

SIĞIR

KÜLTÜR VE MELEZLER

YERLİ IRKLAR

TOPLAM

MANDA

1996 44 502 18 663 62 759 382 1997

44 502 17 069 61 571 217

1998

43 972 13 947 57 919 176

1999

40 539 13 583 54 122 184

2000 46 835 18 037 64 872 194

2001

45 735 18 551 64 286 180

2002 37.560 16.887 54.393 160

2003

42.355 15.175 57.530 393

Tablo 27 ‘de Kırşehir’de son altı yıl içinde sığır miktarındaki değişimler gösterilmiş olup anormal bir artış yada azalma gözlenmemektedir.

Grafik 39: Kırşehir İlinde Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değiş im i (1000 baş )

0

10

20

30

40

50

60

70

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003Yıllar

Mik

tar

(100

0 ba

ş)

Kültür ve Melezler

Yer li Ir k lar

Toplam

69

Küçükbaş Hayvan Sayısı Tablo:28. Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Küçükbaş Hayvan Sayıları Küçükbaş Hayvan



III.ALT BÖLGE

KIRŞEHİR

Koyun 60.710 21.800 39.020 121.530 Keçi 3.200 142 3.945 7.287 Toplam 63.910 21.942 42.965 128.817 Tablo 28’de Kırşehir alt bölgelerindeki küçükbaş hayvan sayıları verilirken grafik 40’da alt bölgeler bazında koyun ve keçi miktarının oransal dağılımı verilmiştir. Görüldüğü gibi koyunda %50 ile I. Alt Bölge önde iken keçi sayısında %54 ile III. Alt Bölge öndedir. Tablo:29. Kırşehir’de Küçükbaş Hayvan sayılarının Yıllara Göre Dağılımı Küçükbaş Hayvan

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Koyun 178 785

138 536

119 548

121 502

120 146

101.507

121530

Keçi 14 530

9 576

7 443

5 305

6 457

7.106

7.287

Toplam 193 315

147 932

126 991

127 107

126 603

108.613

128817

Tablo 29‘da Kırşehir’de son yedi yılda koyun ve keçi sayılarındaki değişim miktarları gösterilmiştir. Grafik 40’da ise bu yıllara göre değişim karşılaştırılmalı olarak gösterilmiştir. Tablo ve grafikten de görüldüğü gibi koyun 1997’dan 2003 yılına kadar %32 oranında, keçi ise %54 oranında azalmış küçükbaş hayvan sayısında ise il genelinde %34 oranında azalma gözlenmiştir.

Grafik 40: Kırşehir'de Küçükbaş Hayvan Sayısının Yıllara Göre Değişimi (1000baş)

0

50

100

150

200

250

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Mik

tar

(100

0 ba

ş)

Koyun KeçiToplam

70

Kanatlı Sayısı

Tablo: 30. Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Kanatlı Hayvan Sayısı

Kanatlı Hayvanlar

ALT BÖLGELER KIRŞEHİR I. ALT


III.ALT BÖLGE

Tavuk

234 450 47 950 127 285 409 685

Hindi

30 550 13 950 42 715 87 215

Kaz

15 000 3 750 18 497 37 247

Ördek

10 000 4 850 11 503 26 353

Toplam

290 000 70 500 200 000 560 500

Tablo 30 ‘da Kırşehir alt bölgelerinde kanatlı sayıları verilmiştir. Görüldüğü gibi en fazla kanatlı sayısı I. Alt Bölgededir.

Grafik41’de kanatlı sayılarının alt bölgeler üzerindeki oransal dağılımı gösterilmiştir.

Grafik 41. Kırşehir Alt Bölgelerinde Kanatlı Sayısının Oransal Dağılımı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III. ALT BÖLGE KIRŞEHİR

Tavuk

Hindi

Kaz

Ördek

71

Arıcılık Tablo:31. Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Arıcılık Yapan Köy ve Kovan Sayıları:

ARI KOVANI Arıcılık Yapan Köy

Sayısı Eski Yeni Toplam

I. ALT BÖLGE

64

3 297

3 361

46

II. ALT BÖLGE

-

200

200

3

III. ALT BÖLGE

75

2 415

2 490

58

KIRŞEHİR 139 5 912 6 051 107 Tablo 31’de Kırşehir alt bölgelerinde eski ve yeni tip kovan sayıları ile alt bölgelerinde arıcılık yapan köy sayıları verilmiştir. Grafik 42’de ise Kırşehir ili alt bölgeleri bazında eski, yeni tip kovanların oransal dağılımı gösterilmiştir. Grafik de görüldüğü gibi I. Alt Bölge de yeni tip kovan oranı %55, III. Bölge de %41 II. Alt Bölge de ise %4 olduğu görülmektedir.

Grafik 42. Kırşehir Alt Bölgelerinde Arı Kovanlarının Oransal Dağılımı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE

Eski TipYeni Tip

72

Tablo:32. Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Sağılan Hayvanların Sayıları, Irkları ve Ortalama Süt Verimleri I. ALT


III. ALT BÖLGE

KIRŞEHİR

Holstein

Toplam Hayvan (baş) 1 094 328 401 1 823 Sağılan Hayvan (baş) 580 148 187 915 Ortalama Süt verimi (ton/yıl)

6 6 6 6

Toplam Süt Üretimi (ton) 3 200 755 970 4 925 Montofon + Simental

Toplam Hayvan (baş 4 114 1 234 1 509 6 857 Sağılan Hayvan (baş) 2 100 570 695 3 365 Ortalama Süt verimi (ton/yıl)

5 5 5 5

Toplam Süt Üretimi (ton) 9 870 2 650 3 100 15 620 Melez

Toplam Hayvan (baş) 14 822 1 853 20 380 37 055 Sağılan Hayvan (baş) 7 380 910 9 790 18 080 Ortalama Süt verimi (ton/yıl)

4 4 4 4

Toplam Süt Üretimi (ton) 28 370 3 345 38 580 70 295 Yerli Sığır

Toplam Hayvan (baş) 5 565 928 12 058 18 551 Sağılan Hayvan (baş) 2 783 464 6 029 9 276 Ortalama Süt verimi (ton/yıl)

2 2 2 2

Toplam Süt Üretimi (ton) 5 380 875 17 580 23 190 Koyun

Toplam Hayvan (baş) 65 796 24 400 29 950 120 146 Sağılan Hayvan (baş) 33 400 11 950 13 800 4 950 Ortalama Süt verimi (ton/yıl)

0,2 0,2 0,2 0,2

Toplam Süt Üretimi (ton) 6 680 2 390 2 760 11 830 Keçi

Toplam Hayvan (baş) 2407 138 3 912 6 457 Sağılan Hayvan (baş) 1 177 75 1 875 3 127 Ortalama Süt verimi (ton/yıl)

0,4 0,4 0,4 0,4

Toplam Süt Üretimi (ton) 470 30 750 1 250 Tablo:33. 2003 Yılı Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Toplam Süt Üretiminin Hayvan Irklarına Göre Dağılımı I. ALT


III. ALT BÖLGE

KIRŞEHİR

SIĞIR

Toplam hayvan (baş) 32.840 5.885 18.805 57.530 Sağılan Hayvan (baş) 16.420 2.943 9.403 28.766 Toplam Üretim (ton) 59.112 10.594 33.850 103.556

KOYUN

Toplam hayvan (baş) 60.710 21.800 39. 020 121.530 Sağılan Hayvan (baş) 30.355 10.900 19.510 60.765 Toplam Üretim (ton) 1.821 654 1.170 3.560

KEÇİ

Toplam hayvan (baş) 3.200 142 3.945 7.287 Sağılan Hayvan (baş) 1.600 71 1.973 3.644 Toplam Üretim (ton) 144 7 177 328

SIĞIR + KOYUN + KEÇİ SÜTÜ ÜRETİMİ 61.077 11.255 35.197 107.444 Kırşehir ili 107.444 tonluk süt üretimi ile ülkemizin yaklaşık 10 000 000 ton olan süt üretiminde %1 gibi çok küçük bir paya sahiptir. İlimiz sınırları içinde günlük 5 ton işleme kapasiteli bir tesis bulunmaktadır. Kırşehir ilinde en çok süt üreten alt bölge 61.077 ton ile I. Alt Bölge olurken III. Ve II. Alt Bölgeler onu takip etmektedir.

73

5.3.Su Ürünleri Üretimi Kırşehir’de su ürünleri üretimi yalnızca avcılık yoluyla yapılmaktadır. İlde kültür balıkçılığı yapan işletme bulunmamaktadır ( 2003 yılı itibari ile). Su ürünleri avcılığının en büyük bölümü Hirfanlı Baraj Gölü’nün ilimiz sınırları içinde kalan 5. ve 6. avlak bölgelerinde yapılmaktadır. Kırşehir ili su yüzey alanı olarak oldukça zengindir. Bu rezervuarlarda yapılan balıklandırma çalışmaları ile balık stok miktarları artırılmış ve 2 adet baraj gölü müteşebbise kiralanmış, 1 baraj da ihaleye çıkarılmıştır. Kırşehir ilinde avcılığı yapılan su ürünleri ve miktarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir Tablo:34. 2003 Yılında Kırşehir’de Su Ürünleri Üretimi (kg)

I. Dönem (Oc. Şub. Ma.)

II. Dönem (Nis. May. Haz.)

III. Dönem (Tem.Ağu.

Eyl.)

IV. Dönem (Eki.Kas.Ara.)

Toplam

Levrek 850 Av Yasağı - - 850 Sazan 8.000 2.500 11.500 2.500 24.500 Kadife 3.500 500 4.500 1.500 10.000 Yayın 850 500 2.500 1.500 5.350

Kerevit Av Yasağı Av Yasağı 37.700 49.000 86.700 Gümüş - 50.000 58.250 - 108.250 Kırşehi

r 13.200 53.500 114.450 54.500 235.650

Tablo 34 ‘da görüldüğü gibi Kırşehir’de en çok avlanan balık 108,2 ton ile Gümüş olurken Kerevit 86,7 ton, Sazan 24,5 ton Kadife 10 ton, yayın 2,1 ton olarak avlanmıştır.

Grafik 44: Kırşehir 'de 2003 Avlanm a Dönem inde Yakalanan Su ürünler inin Oransal Dağılım ı (%)

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

90,00%

100,00%

I. Dönem(Oc.Şub. Mar .)

II. Dönem (Nis .May. Haz.)

III. Dönem (Tem .Ağu. Eyl.)

IV. Dönem (Ekm .Kas .Ara.)

Toplam

Dönem

Ora

n (%

)

Sazan

Levrek

Yayın

Kadife

Kerevit

Güm üş

74

5.4. ORGANİK TARIM 5.4.1. Organik Tarımın Amacı Organik tarım üretimde insan sağlığı için zararlı olan kimyasal gübre ve ilaçların kullanılmadan bu ihtisas üretimi için izin verilen girdilerle yapılan üretimden tüketime kadar her aşaması kontrollü ve sertifikalı bir tarımsal üretim sistemidir. Bu komplike sistemin amacı; toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden insan,çevre, hayvan ve bitki sağlığını azami derecede korumaktır. 5.4.2. Organik Tarımın Gerekliliği Organik tarım mutlaka yapılmalı ve gereklidir derken, “ Organik tarım bir lüks müdür? Sorusu yinede garip karşılanmamalıdır. Elbette ki fert başına yıllık gelirin son derece düşük olduğu, açlık ve ölümle karşı karşıya kalan insanların yaşadığı, verimin fevkalade az olduğu, üretimin tam anlamıyla ilkeli olduğu bölgelerde organik tarım tam bir lüks olarak kabul edilebilir. Ama özellikle azotlu gübrelerin çok kullanıldığı toprakta, suda ve havada yani çevrede kirlilik yaratan sularda ve bilhassa yaprağı yenen lahana, pırasa, ıspanak, pazı kıvırcık ve marul gibi sebzelerde biriken nitrat ve nitrit bileşiklerinin kandaki hemoglobinle birleşerek metahemoglobin oluşturduğu ve bunun da oksijenin dokulara taşınmasını engellediği tıbben bilinen bir gerçektir. Sonuçta bilhassa bebeklerde sık sık görüldüğü için “Mavi Bebek” adı verilen ve ani morarmalarla kendini gösteren “metehemoglobinemia anemisi nitrit birikmesinden ileri gelmektedir. Bu Hastalık geviş getiren hayvanlarda da yaygın olarak görülmektedir. Nitrit birikimi su ve yaprağı yenen sebzelerde olduğu gibi et ve mamullerinde de söz konusu olabilir. Bugün Türkiye’de gerek suni gübre kullanımı ve gerekse mücadele ilacı kullanımı elbette ki çok yüksek ve had safhada değildir. Hatta henüz Avrupa Birliği ülkelerine ulaşabilmek için bir hayli zamana ve üretime ihtiyaç vardır. Henüz daha Türkiye’de işlemeli tarım yapılan 27 milyon hektar arazinin 4-5 milyon hektarı nadasa bırakılmakta, ekilen 22 milyon hektar arazinin de ancak 16 milyon hektarı gübrelenebilmektedir. Dekara isabet eden gübre miktarı 1-4 kg arasında değişmektedir. Bu açıdan Türkiye için bugün herhangi bir tehlike veya korku söz konusu değildir. Tarımda gerek kimyasal gübrelerin yerine her türlü organik gübre, başta ahır gübresi olmak üzere, yeşil gübre her türlü bitkisel ve hayvansal artıkların çürütülmesi ve fermantasyonu ile hazırlanan komposit, gerekse kimyasal ilaçların yerine hastalık ve zararlılara mukavim çeşitler ıslah edilerek onların yetiştirilmesi en önemli tedbirlerdendir. Yabancı ot mücadelesi için herbisit kullanmak yerine değişik fiziki mücadele yöntemleri ve kültürel mücadele geliştirilmiş ve uygulanmaktadır. Ayrıca tarımda her bakımdan yararlı olan ekim nöbeti uygulamaları konvensiyonel tarımın olduğu kadar organik tarımın en önemli araçlarındandır. Türkiye’de ekolojik yöntemlerle üretilen ve sertifikalandırılarak iç piyasada tüketicinin tercihine sunulan organik tarım ürünü yok denecek kadar azdır. Organik ürünlerin üretimi sözleşmeli tarım kapsamında geçekleştirilmekte ve ekolojik yöntemlerle üretilen bu özelliğin güvenilir kuruluşlar tarafından sertifikalandırılması belli bir masrafı gerektirmektedir. Bu masraf, verim ve üretim miktarı düşüşü satışa sunulan ürünlerde fiyat artışı olarak kendini göstermektedir. Türkiye’de ekolojik tarımın gündeme gelmesi, gelişen çevre bilinci içerisinde üretici ve tüketicilerin talebi doğrultusunda olmayıp tamamen ihracatçıların bir reaksiyonu şeklinde olmuştur. Bu nedenle, üreticilerimizin ilgisi ekolojik tarım düşünce ve fikrinin dışında daha fazla gelir sağlama amacına yöneliktir.

75

Doğal kaynakların korunumu bakımından gerçekçi bir alternatif olan organik tarımın ve yurt içerisinde organik ürün talebinin yaygınlaştırılması konusunda üreticilere finansal desteğin Türkiye’de de oluşturulması gerekmektedir. Bu konudaki destek cılız hatta yoktur. Sonuç olarak denilebilir ki organik tarım yerine göre bir lüks, yerine ve zamanına göre ise bir mecburiyettir. 5.4.3. Organik Tarımın İlkeleri Uluslar arası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu ( İnternational Federation Of Organic Agriculture Movements – IFOAM) organik tarımın çevreye iyi etki yapan, sosyal ve ekonomik olarak kabul edilebilir bütün tarımsal sistemleri kapsadığını belirtmektedir. Organik tarımın prensipleri aynı kuruluş tarafından önem sırasına göre aşağıdaki şekilde sıralanmıştır.

1. Yüksek kaliteli gıdanın yeteri kadar üretilmesi, 2. Doğal sistemler ile yaşamı iyileştirici ve yapısal ilişkilerin kurulması, 3. Organik tarım ve buradan elde edilen ürünlerin sosyal ve ekolojik etkilerinin göz

önüne alınması, 4. Tarım sistemleri içerisinde mikroorganizma, toprak florası, bitkiler ve hayvanlar gibi biyolojik sistemlerde çevrimin iyileştirilmesi ve teşvik edilmesi,

5. Değerli ve sürekli bir su çevresi oluşturulması, 6. Uzun vadeli toprak verimliliğinin artırılması ve muhafaza edilmesi, 7. Bitki ve hayvanlarda yabani formları da koruyacak şekilde genetik çeşitliliği

muhafaza edilmesi,

8. Suyun sıhhatli kullanımını uygun muhafazasını ve su kaynaklarının muhafaza edilmesi ve iyileştirilmesi, 9. Mahalli olarak oluşturulan organik üretim sistemlerinde mümkün olduğu kadar fazla çevre dostu kaynakların kullanılması,

10. Hayvan ve bitki yetiştiriciliği arasında birbirini tamamlayıcı bir dengenin tesis

edilmesi, 11. Hayvancılıkta mümkün olduğunca doğal kaynakların kullanılması,

12. Her türlü kirliliğin asgariye indirilmesi,

13. Tamamen ayrışabilen organik ürünlerin üretilmesi, 14. Organik ürünlerin çevre dostu kaynaklarda işlenmesi,

15. Uzun ömürlü yüksek kaliteli tekstil üretimi, 16. Organik tarım içerisinde yer alan herkesin mümkün olduğunca fazla organik ürün

ihtiyacının karşılanması ve emniyetli bir iş ortamının yaratılması,

17. Bütün üretim işleme ve dağıtım çemberinin sosyal ve ekolojik gerçekler göz önünde tutularak yapılmasına doğru yönelme.

76

5.4.4. Dünyada ve Türkiye’de Organik Tarım 1980’liyıllardaAvrupa’da dünyada ki kirlenme sonucu ozon tabakasının delinmesi ve atmosferde meydana gelen kirlenme sonucunda ciddi önlemler alınması çalışmaları sonucu sanayi kirliliğinin yanında tarım kirliliği de ön plana çıkmış ve tarımda da kirleticilerin önlenmesi için çalışmalar hızla devam etmiştir. Önceleri aile işletmeciliği şeklinde olan üretim, tüketicilerin baskısıyla ticaret boyutu kazanmıştır. ABD’de 0 – 2 yaş grubu çocuk mamalarının imalinde ekolojik ürünlerin kullanılmasını zorunlu tutan yasanın da ticari boyuta katkısı olmuştur.

Avrupa’da önceleri her ülke kendine göre bazı düzenlemeler yapmış daha sonra 24 Haziran 1991 yılında 2092/91 sayılı Ekolojik Tarım Yönetmeliği çıkmıştır. Ekolojik Tarım Yönetmeliği’nin çıkmasından sonrada çalışmalar devam etmiş ve bu işin ticareti başladıktan sonra yönetmelik sürekli yenilenmiştir. İlk yönetmelik günün şartları ve yaşanılan problemler dikkate alınarak yaklaşık 50 defa değiştirilmiştir.

Bugün ekolojik tarım yoğun işgücü gereksinimi verim düşüklüğü nedeni ile daha yüksek maliyette gelir elde edilmektedir. Bu gerçek dikkate alınarak dünyada işgücünün daha ucuz olduğu ve bitki yetiştirmek için vegetatif süresi uzun ülkelerde ekolojik tarım yönetmelikleri çıkarılarak ekolojik üretim desteklenmiştir.

Türkiye 1986 yılında ithalatçı firmaların istekleri doğrultusunda ihracata yönelik olarak ekolojik ürün üretmeye başlamıştır. Önceleri ithalatçı ülkelerin bu konuda ki mevzuatına uygun olarak yapılan üretim ve ihracata 1991 yılından sonra Avrupa Topluluğu’nun çıkardığı Yönetmelik esaslarına göre ticaret yapılmıştır. Daha sonra 14 Ocak 1992 yılında Avrupa Topluluğu’na organik ürün ihraç edecek ülkelerin uymak zorunda olduğu hususların ayrıntıları belirtilmiş ve ülkelerin kendi mevzuatlarını uygulamaya koymaları ve bu mevzuatında dahil olduğu değişik teknik ve idari konuları içeren bir dosya ile Avrupa Topluluğu’na başvurmaları zorunluluğu getirilmiştir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının işbirliği ile yönetmelik hazırlama çalışmalarına başlanmış ve “ Bitkisel ve Hayvansal Ürünlerin Ekolojik Metotlarla Üretilmesine İlişkin Yönetmelik”24 Aralık 1994 tarih ve 22 145 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik Avrupa Topluluğu’na ait Ekolojik Tarım Yönetmeliği’ne uyum çerçevesinde yenilenmektedir.

Organik ürünlerin üretilmesi, işlenmesi, depolanması ve pazarlanması aşamalarında uyulması gereken kurallar 5 kısım ve 40 maddeden oluşan bu yönetmelikte de ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Yönetmelik ayrıca 6 adet ek içermektedir. 29 Haziran 1995 gün ve 22 328 sayılı düzeltme metni çıkmıştır. Avrupa Topluluğu’na ekolojik ürün ihraç eden 3. ülkeler listesinde yer almak üzerede gerekli bilgileri içeren bir teknik dosya hazırlanarak Dış İşleri Bakanlığı kanalı ile resmi başvuru yapılmıştır. “Organik Ürünler Üretimi Tüketimi ve Desteklenmesine Dair Kanun” tasarısı Bakanlımız tarafından hazırlanmış olup üzerinde çalışmalar sürdürülmektedir. Ayrıca Avrupa Birliği’ne uyum çerçevesinde dikkate alınarak “Organik Tarımın Esasları ve Uygulamasına İlişkin Yönetmelik” çıkarılması içinde çalışmalar kapsamlı olarak sürdürülmektedir. Bu yeni yönetmelikte organik tarımın uygulanmasında karşılaşılan sorunlara açıklık getirilmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinde organik tarım faaliyetleri Tarım bakanlığı bünyesinde doğrudan bakana bağlı bulunan genel sekreterlik tarafından yürütülmektedir. Kontrol ve denetim söz konusu olduğundan dolayı Genel Müdürlük bünyesinde değildir.

77

Türkiye’de Tarım ve Köyişleri Bakanlığı APK Kurul Başkanlığının Başkanlığında ve bakanlığın ana hizmet birimleri ile Dış ilişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Başkanlığı temsilcilerinden oluşan Ekolojik Tarım Komitesi (ETK) tarafından tarım faaliyetlerinin kontrol ve denetimleri yapılmaktadır. Yine Avrupa Birliği’ndeki yapılanmaya uygun olarak çeşitli kurum ve kuruluş temsilcilerinin yer aldığı Ulusal Yönlendirme Komitesi teşkil edilmiştir. Bu komite ulusal ve uluslar arası ekolojik tarım stratejimizi belirlemek ve aldığı kararları ETK’ya iletmektedir. Bunun yanında ekolojik tarım faaliyetlerinin kontrol ve sertifikasyon işlemleri yönetmeliğin 11. maddesi uyarınca Bakanlımızdan yetki almış özel kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Bakanlımızda bu kuruluşları denetlemektedir. Bu güne kadar Bakanlımız adına Türkiye’de tarımı kontrol etme ve sertifikalama yetkisi 6 yabancı ve b 1 yerli kontrol firması olmak üzere 7 firmaya verilmiştir. Bunlar; İMO, ECOCERT, ETKO, SKAL, İNAC, BIOAGRICOOP, BCS, ve ECOTAR’dır. Bu kuruluşların 7’si İzmir ilinde, ECOTAR Mersin’de kurulmuştur. Türkiye ekolojik tarım konusunda 10 yılda hızlı bir gelişme göstermiştir. Bulunduğu ekolojik koşullar, tarımda çalışan nüfusun olması ürün çeşitliliği gibi faktörlerle ekolojik tarım için uygun bir konumdadır. Yasal düzenlemelerin başlatıldığı 1994 yılında toplam 1705 çiftçi tarafından 5216 ha. Alanda 8843 ton üretim yapılmakta iken 1999 yılında 46 523 ha. alan üzerinde 92 üründe 12 275 üretici tarafından 168 306 ton ekolojik ürün üretilmiştir. 5.4.5. Kırşehir İlinde Organik Tarım Kırşehir’de organik tarım yapan işletme bulunmamaktadır. Ancak ilde çok küçük alanlarda insanlar kendi ihtiyaçlarını karşılayacak kadar üretim yapmaktadır. Bu ürünler halk arasında yerli olarak anılan yarı ekolojik ürünlerdir. 5.5. TARIMSAL ÜRETİMDE YILLARA GÖRE ORANSAL DEĞİŞİMLER

Grafik 45: Kırşehir 'de 1995 Yılına Göre Buğday Ek ilk iş ve Üretim indek i Değiş im Oranlar ı (1995=100)

020406080

100120140160180

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n

Buğday Ek iliş Buğday Üretim

Grafik 45’de Kırşehir ilindeki buğday üretim ve ekiliş oranları gösterilmiş olup buğday üretiminde 1995 yılına göre 2003 yılında %60’lık bir artış olduğu görülmektedir.

78

Grafik 46: Kırşehir 'de 1995 Yılına Göre Arpa Ek iliş ve Üretim indek i Değiş im Oranlar ı (1995=100)

0

20

40

60

80

100

120

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n

Arpa Ek iliş Arpa Üretim

Grafik 46’da ildeki arpa üretim ve ekiliş oranları gösterilmiş olup arpa üretiminde bir azalma gözlenmektedir. Kırşehir ilinde arpa üretimi 1995 yılına göre 2003 yılında %47’lik bir azalma göstermiştir.

Grafik 47: Kırşehir 'de 1995 yılına göre Şeker Pancar ı Ek iliş ve Üretim indek i değiş im Oranlar ı (1995 = 100)

0

50

100

150

200

250

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n

Şeker Pancar ı Ek iliş Şeker Pancar ı Üretim

Şeker pancarı üretiminde yılara göre bir artış gözlenmektedir.1995 yılına göre 2001 yılında şeker pancarı ekiliş alanı %65 artarken, üretim %35 oranında artmıştır.

79

Grafik 48: Kırşehir 'de 1995 Yılına Göre Ayçiçeği Ek iliş ve Üretim indek i Değiş im Oranlar ı (1995=100)

0

50

100

150

200

250

300

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n

Ayçiçeği Ek iliş Ayçiçeği Üretim

Ayçiçeği Kırşehir’de 1995 yılında itibaren 1999 yılına kadar üretim ve ekiliş alanlarında bir artış yok denecek kadar az iken, 1999,2000,2001 yıllarında iki kata varan artış gözlenmiştir.

Grafik 49: Kırşehir 'de 1995 Yılına Göre Kavun Ek iliş ve Üretim indek i Değiş im Oranlar ı (1995=100)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n

Kavun Ek iliş Kavun Üretim

Grafikte de görüldüğü gibi Kırşehir’de kavun üretim ve ekiliş alanları yıllar itibarı ile bir artış göstermektedir.

80

Grafik50: Kırşehir 'de 1995 Yılına Göre Karpuz Ek iliş ve Üretim indek i Değiş im Oranlar ı (1995=100)

0

50

100

150

200

250

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n

Karpuz Ek iş liş Karpuz Üretim

Kırşehir’de kavunda olduğu gibi karpuz üretim ve ekiliş oranlarında artış gözlenmektedir.

Grafik 51: Kırşehir 'de 1995 Yılına Göre m eyve Veren Yaş tak i Elm a Ağacı Sayıs ı ve Üretim indek i Değiş im Oranlar ı (1995=100)

0

50

100

150

200

250

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n

Elm a Ağacı Sayıs ı Elm a Üretim

Kırşehir’de elma ağacı sayısı ile üretim 2002 ve 2003 yılında büyük bir artış göstererek 1995 yılı rakamlarına göre %224’e ulaşmıştır.

81

Grafik 52:Kırşehir 'de 1995 Yılına Göre Meyve Veren Yaş tak i Ceviz Ağacı Sayıs ı ile Üretim dek i Değiş im Oranlar ı (1995=100)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

oran

Ceviz Ağacı Sayıs ı Ceviz Üretim

Kırşehir’de ceviz üretiminde 1998 ve 1999 yıllarında birim ağaçtan alınan verimdeki azalma nedeni ile bariz olarak düşmüş fakat 2002 ve 2003 yıllarında 1995 yılına göre ağaç sayısında %162’ye, üretimde %347’ye varan artışlar kaydedilmiştir.

Grafik 53: Kırşehir 'de 1995 Yılına Göre Meyve Veren Yaş tak i Vişne Ağacı Sayıs ı İle Üretim indek i Değiş im ler (1995=100)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n

Vişne Ağacı Sayıs ı Vişne Üretim

İlde vişne ağacı sayısında yıllara göre artı gözlenirken birim ağaçtan alınan verim düşüklüğü nedeni ile üretim azalmıştır.

82

5.6. ALT BÖLGELER BAZINDA ÜRETİM DEĞERLERİ 5.6.1. I. Alt Bölge ( Merkez, Kaman, Mucur ilçeleri) Tarımsal Üretim Değerleri

Tablo: 35. I.Alt Bölge ( Merkez, Kaman, Mucur ) Tarımsal Üretim Değerleri

ÜRÜNLER

Ekiliş Alanı (Ha.)

Üretim (ton)

Üretim Değeri (bin TL.)

Alt Bölge İçindeki Üretim Değeri (%)

İl İçindeki Üretim Değeri (%)

TARLA BİTKİLERİ

173 70 526 188 71 899 152 000

50,65 34,05

Tahıllar 151555 322 949 49093 617 000 34,51 23,52 Buğday 68 600 143 700 25003 800 000 17,58 12,11 Arpa 79 275 170 500 22847 000 000 16,06 10,82 Çavdar 3 090 4 399 585 067 000 0,41 0,28 Yulaf 500 750 99 750 000 0,07 0,04 Mısır (Dane) - - - - - Mısır (Hasıl) 90 3 600 558 000 000 0,39 0,27

Endüstri Bitkileri

6 750 166 760 8 511 760 000 6,00 3,84

Ayçiçeği 2 600 2 480 1 612 000 000 1,13 0,78 Şeker Pancarı 4 157 164 280 6 899 760 000 6,00 3,06 Baklagiller 13 585 13 219 8 633 000 000 6 ,07 4,20 Kuru Fasulye 5 075 5 070 3 802 500 000 2,67 1,85 Kuru Nohut 7 900 7 560 4 536 000 000 3,18 2,11 Yeşil Mercimek

610 589 294 500 000 0,20 0,14

Yumrulu Bitkiler

955 21 085 5 333 250 000 3,76 2,30

Patates 730 18 350 4 587 500 000 3,22 2,10 Soğan 165 2 425 606 250 000 0,42 0,14 Sarımsak 60 310 139 500 000 0,09 0,06 Yem Bitkileri 725 2 175 327 525 000 0,21 0,19 Yonca 450 1 350 236 250 000 0,16 0,15 Korunga 65 195 28 275 000 0 ,01 0,01 Fiğ 210 630 63 000 000 0,04 0,03

83

Tablo: 36. I. Alt Bölge Sebze Üretim Değerleri

ÜRÜNLER


Üreti

m (ton)

Üretim Değeri

(1000 TL)

Alt Bölge İçindeki Üretim Değeri

(%)

İl İçindeki

Üretim Değeri

(%) SEBZELER 2 979 3874 13793 750 000 9,68 6,63

Baklagil Sebzeleri 291 1 315 663 750 000 0,46 0,31 Taze Fasulye 286 1 290 645 000 000 0,45 0,31 Taze Barbunya Fasulye 5 25 18 750 000 0,01 0,00 Meyvesi Yenen Sebzeler 2 223 3175 10196 500 000 7,12 4,92 Bamya (taze) 20 100 100 000 000 0,07 0,04 Balkabağı 25 250 125 000 000 0,08 0,06 Kavun 840 8 000 4 000 000 000 2,81 1,95 Karpuz 900 9 000 1 800 000 000 1,26 0,87 Sakız Kabağı 52 555 166 500 000 0,11 0,08 Hıyar 250 2 100 630 000 000 0,44 0,30 Patlıcan 98 1 180 295000 000 0,20 0,14 Domates 800 8 000 1 800 000 000 1,26 0,87 Biber (dolma) 102 1 020 510 000 000 0,35 0,24 Biber (sivri) 136 1 540 770 000 000 0,54 0,37 Yaprağı Yenen Sebzeler 319 4 090 2 315 250 000 1,59 1,10 Lahana (beyaz) 25 415 103 750 000 0,07 0,05 Lahana (kırmızı) 12 60 12 000 000 0,00 0,00 Marul (göbekli) 45 410 307 500 000 0,21 0,14 Marul (kıvırcık) 37 370 370 000 000 0,26 0,18 Ispanak 70 700 350 000 000 0,24 0,17 Pırasa 95 1 825 912 000 000 0,64 0,44 Nane 10 100 50 000 000 0,03 0,02 Maydanoz 25 210 210 000 000 0,14 0,10 Soğansı Yumru Kök ve Sebzeler

146 1 644 648 250 000 0,46 0,30

Sarımsak (taze) 38 304 228 000 000 0,16 0,11 Soğan (taze) 39 680 306 000 000 0,21 0,14 Havuç 25 205 61 500 000 0,04 0,02 Turp (bayır) 25 250 50 000 000 0,03 0,02 Turp (kırmızı) 16 160 32 000 000 0,02 0,01 Yerelması 3 45 6 750 000 0,00 0,00

84

Tablo: 37. I. Alt Bölge Meyve Üretim Değerleri ÜRÜNLER

Ağaç Sayısı (adet)

Üretim (ton)

Üretim Değeri (1000 TL)

Alt Bölge İçindeki Üretim

Değeri (%)

İl İçindeki Üretim Değeri

(%) MEYVELER 401 230 38 293 18 432 600 000 12,93 9,02


199 400 8 858 2 986 200 000 2,02 1,40

Armut 53 500 1 070 214 000 000 0,15 0,10 Ayva 14 700 436 109 000 000 0,07 0,05 Elma 131 200 7 352 2 573 200 000 1,80 1,25 Taş Çekirdekli Meyveler 134 380 2 033 1 361 000 000 0,92 0,63 Erik 32 500 325 276 250 000 0,19 0,13 İğde 12 700 105 26 250 000 0,01 0,01 Kayısı 31 560 660 396 000 000 0,27 0,19 Zerdali 29 300 531 266 500 000 0,18 0,12 Kiraz 15 200 304 304 000 000 0,21 0,14 Şeftali 3 220 48 48 000 000 0,03 0,02 Vişne 9 900 60 45 000 000 0,03 0,02 Sert Kabuklu Meyveler 56 400 1 301 3 735 000 000 2,61 1,82 Ceviz 45 200 1 189 3 567 000 000 2,50 1,82 Badem 11 200 112 168 000 000 0,11 0,08 Üzümsü Meyveler 17 093 26 101 10 440 400 000 7,33 5,09 Dut 11 050 154 61 600 000 0,04 0,03 Üzüm (çekirdekli) Ha. 6 043 25 947 10 378 800 000 7,29 5,06

Tablo:38. I. Alt Bölge Hayvansal Ürünler Üretim Değerleri

ÜRÜNLER

Üretim (ton)

Üretim Değeri

(1000 TL)

Alt Bölge İçindeki

Üretim Değeri (%)


(%)

Hayvansal Ürünler 47 951 38 098 500 000 26,74 18,53 SÜT 45 912 23 429 700 000 16,45 11,41 İnek 44 277 22 138 500 000 15,56 10,79 Koyun 1 579 1 263 200 000 0,88 0,61 Keçi 56 28 000 000 0,01 0,01 ET 1 922 8 836 000 000 6,20 4,30 Sığır 1 548 6 966 000 000 4,89 3,39 Koyun-Kuzu 374 1 870 000 000 1,31 0,91 Keçi-Oğlak - - - - YUMURTA (adet) 46 800 000 5 616 000 000 3,94 2,73 Tavuk Yumurtası (adet) 46 800 000 5 616 000 000 3,94 2,73 YAPAĞI – KIL 70 27 800 000 0,01 0,01 Yapağı 69 27 600 000 0,01 0,01 Keçi Kılı 1 200 000 0,00 0,00 ARICILIK ÜRÜNLERİ 47 189 000 000 0,12 0,08 Bal 45 180 000 000 0,12 0,08 Bal Mumu 2 9 000 000 0,00 0,00

85

5.6.2. II. Alt Bölge ( Boztepe İlçesi ) Tarımsal Üretim Değerleri Tablo: 39. II. Alt Bölge Üretim Değerleri

ÜRÜNLER Ekiliş Alanı (Ha.)

Üretim (ton)

Üretim Değeri (bin TL.)


Değeri (%)


(%) TARLA BİTKİLERİ

38 005 108 363 17 477 590 000

78,10 8,90

Tahıllar 33 100 85 180 13 913 840 000

63,87 7,21

Buğday 25 000 62 500 10 875 000 000

48,20 5,30

Arpa 8 000 22 400 3 001 600 000 12,40 1,46 Çavdar 100 280 37 240 000 0,16 0,00 Yulaf - - - - - Mısır (Dane) - - - - - Mısır (Hasıl) 150 6 000 930 000 000 3,27 0,45 Endüstri Bitkileri 3 000 18 000 2 580 000 000 10,39 1,25 Ayçiçeği 2 500 3 000 1 950 000 000 7,64 ,095 Şeker Pancarı 500 15 000 630 000 000 2,75 0,30

Baklagiller 280 228 228 250 000 0,80 0,09 Kuru Fasulye - - - - - Kuru Nohut 200 180 168 000 000 0,70 0,08 Yeşil Mercimek 80 48 24 000 000 0,10 0,01 Yumrulu Bitkiler 15 125 36 200 000 0,16 0,01

Patates - - - - - Soğan 10 100 25 000 000 0,12 0,01 Sarımsak 5 25 11 250 000 0,05 0,00

Yem Bitkileri 1 610 4 830 719 250 000 2,88 0,34 Yonca 250 750 131 250 000 0,48 0,06 Korunga 1 300 3 900 565 500 000 2,30 0,27 Fiğ 60 180 22 500 000 0,10 0,01

86

Tablo: 40. II. Alt Bölge Sebze Üretim Değerleri

ÜRÜNLER


Üreti

m (ton)

Üretim Değeri

(1000 TL)

Alt Bölge İçindeki Üretim Değeri

(%)

İl İçindeki

Üretim Değeri

(%) SEBZELER 48 349 202 400 000 0,79 0,06

Baklagil Sebzeleri 1 3 1 500 000 0,00 0,00 Taze Fasulye 1 3 1 500 000 0,00 0,00 Taze Barbunya Fasulye - - - - - Meyvesi Yenen Sebzeler 35 342 135 400 000 0,66 0,04 Bamya (taze) - - - - - Balkabağı - - - - - Kavun 10 100 50 000 000 0,25 0,02 Karpuz 5 50 10 000 000 0,05 0,00

Sakız Kabağı - - - - - Hıyar 2 16 4 800 000 0,02 0,00 Patlıcan 5 50 22 500 000 0,11 0,01 Domates 2 16 3 600 000 0,01 0,00 Biber (dolma) 3 30 4 500 000 0,02 0,00 Biber (sivri) 8 80 40 000 000 0,20 0,01 Yaprağı Yenen Sebzeler 8 74 49 000 000 0,24 0,01

Lahana (beyaz) - - - - - Lahana (kırmızı) - - - - - Marul (göbekli) 1 8 8 000 000 0,04 0,00 Marul (kıvırcık) - - - - - Ispanak - - - - - Pırasa 5 50 25 000 000 0,12 0,01 Nane 1 8 8 000 000 0,04 0,00 Maydanoz 1 8 8 000 000 0,04 0,00

Soğansı Yumru Kök ve Sebzeler

4 30 16 500 000 0,07 0,00 Sarımsak (taze) 2 10 7 500 000 0,03 0,00 Soğan (taze) 2 20 9 000 000 0,04 0,00 Havuç - - - - - Turp (bayır) - - - - - Turp (kırmızı) - - - - - Yerelması - - - - -

87

Tablo: 41. II. Alt Bölge Meyve Üretim Değerleri ÜRÜNLER


Üretim (ton)



Değeri (%)


(%) MEYVELER 2 060 1 249 504 650 000 2,21 0,23


1 400 37 11 450 000 0,00 0,00

Armut 500 10 2 000 000 0,01 0,00 Ayva - - - - - Elma 900 27 9 450 000 0,04 0,00 Taş Çekirdekli Meyveler 530 10 7 200 000 0,02 0,00 Erik 150 2 1 700 000 0,00 0,00 İğde - - - - - Kayısı - - - - - Zerdali 250 5 2 500 000 0,01 0,00 Kiraz - - - - - Şeftali - - - - - Vişne 130 3 3 000 000 0,01 0,00 Sert Kabuklu Meyveler 100 2 6 000 000 0,02 0,00 Ceviz 100 2 6 000 000 0,02 0,00 Badem - - - - - Üzümsü Meyveler 300 1 200 480 000 000 2,12 0,23 Dut - - - - - Üzüm (çekirdekli) Ha. 300 1 200 480 000 000 2,12 0,23

Tablo: 42. II. Alt Bölge Hayvansal Ürünler Üretim Değerleri

ÜRÜNLER

Üretim (ton)

Üretim Değeri

(1000 TL)


Değeri (%)


(%)

Hayvansal Ürünler 7 673 4 377 700 000 18,90 2,10 SÜT 7 611 3 981 300 000 18,03 1,93 İnek 7 021 3 510 500 000 15,91 1,71 Koyun 586 468 800 000 2,12 0,22 Keçi 4 2 000 000 0,00 0,00 ET 43 197 500 000 0,89 0,08 Sığır 35 157 500 000 0,71 0,07 Koyun-Kuzu 8 40 000 000 0,18 0,01 Keçi-Oğlak - - - - YUMURTA (adet) 1 560 000 187 200 000 0,84 0,09 Tavuk Yumurtası (adet) 1 560 000 187 200 000 0,84 0,09 YAPAĞI – KIL 18 7 200 000 0,03 0,00 Yapağı 18 7 200 000 0,03 0,00 Keçi Kılı - - - - ARICILIK ÜRÜNLERİ 1 4 500 000 0,02 0,00 Bal 1 4 500 000 0,02 0,00 Bal Mumu - - - -

88

5.6.3. III. Alt Bölge ( Akpınar, Akçakent, Çiçekdağ İlçeleri) Tarımsal Üretim Değerleri Tablo: 43. III. Alt Bölge Tarla Bitkileri Üretim değerleri

ÜRÜNLER


Üretim (ton)

Üretim Değeri

(bin TL.)


Değeri (%)

İl İçindeki

Üretim Değeri (%)

TARLA BİTBİLERİ

58 790 181 019 16 940 355 000

62,11 12,86

Tahıllar 51 070 129 305 20 778 955 000

47,95 9,91

Buğday 32 600 86 200 14 998 800 000

34,62 7,31

Arpa 18 300 42 790 5 733 860 000 13,23 2,59 Çavdar 70 115 15 295 000 0,03 0,00 Yulaf - - - - - Mısır (Dane) - - - - - Mısır (Hasıl) 50 200 31 000 000 0,07 0,01 Endüstri Bitkileri 2 600 42 600 2 610 000 000 6,01 1,26 Ayçiçeği 1 750 1 350 877 500 000 2,02 0,42 Şeker Pancarı 850 41 250 1 732 500 000 3,99 0,84 Baklagiller 4 510 3 744 2 289 000 000 5,27 1,10 Kuru Fasulye 600 540 405 000 000 0,93 0,19 Kuru Nohut 3 500 2 820 1 692 000 000 3,90 0,82 Yeşil Mercimek 410 384 192 000 000 0,44 0,09 Yumrulu Bitkiler 340 4 560 1 140 000 000 2,62 0,55 Patates 230 2 800 700 000 000 1,61 0,34 Soğan 110 1 760 440 000 000 1,01 0,21 Sarımsak - - - - -

Yem Bitkileri 270 810 122 400 000 0,26 0,04 Yonca 115 345 60 375 000 0,13 0,02 Korunga 65 195 28 275 000 0 ,06 0,01 Fiğ 90 270 33 750 000 0,07 0,01

89

Tablo: 44. III. Alt Bölge Sebze Üretim Değerleri

ÜRÜNLER


Üretim (ton)


Alt Bölge İçindeki Üretim Değeri (%)

İl İçindeki Üretim Değeri (%)

SEBZELER 833 7 512 2 628 750 000 5,97 1,21 Baklagil Sebzeleri 73 265 132 500 000 0,30 0,06 Taze Fasulye 73 265 132 500 000 0,30 0,06 Taze Barbunya Fasulye - - - - - Meyvesi Yenen Sebzeler 739 7 061 2 424 750 000 5,55 1,14 Bamya (taze) - - - - - Balkabağı 2 20 10 000 000 0,02 0,00 Kavun 305 3 005 1 502 500 000 3,46 0,73 Karpuz 250 2 500 500 000 000 1,15 0,24 Sakız Kabağı 4 50 15 000 000 0,02 0,00 Hıyar 43 253 75 900 000 0,17 0,03 Patlıcan 2 18 8 100 000 0,01 0,00 Domates 115 1 070 240 750 000 0,55 0,11 Biber (dolma) 6 55 27 500 000 0,06 0,01 Biber (sivri) 12 90 45 000 000 0,10 0,02 Yaprağı Yenen Sebzeler 3 26 23 500 000 0,04 0,00 Lahana (beyaz) - - - - - Lahana (kırmızı) - - - - - Marul (göbekli) 1 10 7 500 000 0,01 0,00 Marul (kıvırcık) - - - - - Ispanak - - - - - Pırasa - - - - - Nane - - - - Maydanoz 2 16 16 000 000 0,03 0,00 Soğansı Yumru Kök ve Sebzeler

18 160 48 000 000 0,08 0,01

Sarımsak (taze) 2 20 15 000 000 0,03 0,00 Soğan (taze) 12 100 25 000 000 0,05 0,01 Havuç - - - - - Turp (bayır) 4 40 8 000 000 0,01 0,00 Turp (kırmızı) - - - - - Yerelması - - - - -

90

Tablo: 45. III. Alt Bölge Meyve Üretim Değerleri ÜRÜNLER


Üretim (ton)



Değeri (%)


(%) MEYVELER 53 567 4 448 1 938 800 000 4,41 0,88 Yumuşak Çekirdekli Meyveler

19 610 1 450 495 250 000 1,12 0,23

Armut 3 410 63 12 600 000 0,02 0,00 Ayva 700 28 7 000 000 0,01 0,00 Elma 15 500 1 359 475 650 000 1,09 0,23

Taş Çekirdekli Meyveler 27 90 381 236 850 000 0,53 0,08 Erik 7 400 74 62 900 000 0,14 0,03 İğde 2 400 19 4 750 000 0,01 0,00 Kayısı 5 150 60 36 000 000 0,08 0,01 Zerdali 10 250 183 91 500 000 0,21 0,04 Kiraz 920 18 18 000 000 0,04 0,00 Şeftali 370 5 5 000 000 0,01 0,00 Vişne 1 100 22 18 700 000 0,04 0,00 Sert Kabuklu Meyveler 3 910 69 18 750 000 0,42 0,08 Ceviz 2 520 56 168 000 000 0,38 0,08 Badem 1 390 13 19 500 000 0,04 0,00 Üzümsü Meyveler 2 457 2 548 1 019 200 000 2,34 0,49

Dut 1 700 20 8 000 000 0,01 0,00 Üzüm (çekirdekli) Ha. 757 2 58 1 011 200 000 2,33 0,49 Tablo: 46. III. Alt Bölge Hayvansal Ürünler Üretim Değerleri

ÜRÜNLER

Ekiliş Alanı

( Ağaç sayısı, Ha., adet)

Üretim (ton)

Üretim Değeri

(1000 TL)


Değeri (%)


(%) Hayvansal Ürünler 20 321 11 810 500 000 27,51 5,53 SÜT 20 034 10 232 700 000 23,60 4,78 İnek 19 222 9 611 000 000 22,18 4,48 Koyun 719 575 200 000 1,32 0,28 Keçi 93 46 500 000 0,10 0,02 ET 218 1 002 200 000 2,30 0,48 Sığır 176 792 000 000 1,82 0,38 Koyun-Kuzu 42 210 000 000 0,48 0,10 Keçi-Oğlak - - - - YUMURTA (adet) 3 640 000 436 800 000 1,00 0,21 Tavuk Yumurtası (adet) 3 640 000 436 800 000 1,00 0,21 YAPAĞI – KIL 38 15 000 000 0,03 0,00 Yapağı 37 14 800 000 0,03 0,00 Keçi Kılı 1 200 000 0,00 0,00 ARICILIK ÜRÜNLERİ 31 124 000 000 0,28 0,06 Bal 31 124 000 000 0,28 0,06 Bal Mumu - - - - GENEL TOPLAM

456 857 adet ağaç 274 225 Ha. alan

982 160

208 104 747 000

-

100,00

91

Kırşehir’de tüm tarımsal ürünlerin ( su ürünleri hariç) toplam brüt üretim değeri 208.104.747.000 bin TL. dir. Bu rakamın %55,81’ini tarla ürünleri, %26,16’sını hayvansal ürünler, %10,13’ünü meyve, %7,90’ının sebze üretimi oluşturmaktadır. Yukarıdaki rakamlardan anlaşılacağı üzere Kırşehir ilinde tarımsal ürünlerde ilk sırayı tarla ürünleri almaktadır. Onu hayvansal ürünler, meyveler ve sebzeler takip etmektedir. Değer açısında önemli ürünleri sıralayacak olursak; Buğday ---------------- %24,72 Arpa ---------------- %14,78 İnek Sütü -------------- %16,98 Çekirdekli üzüm ------ %5,78 Şeker Pancarı --------- %4,20 Sığır Eti ---------------- %3,84 Kavun ------------------ %2,70 Ceviz ------------------- %1,90 Kırşehir’de toplam tarımsal üretimin %68,23’ü I. Alt Bölge’de, %11,29’u II. Alt Bölge’de, %20,48’i III. Alt Bölge’de üretilmektedir. 5.7. KIRŞEHİR İLİNDE SU ÜRÜNLERİ ÜRETİM DEĞERLERİ Tablo: 47. Kırşehir İlinde Su Ürünleri Üretim Değerleri

Balık Türü

Üretim (ton)

Ortalama Satış Fiyatı ( TL/Kg)


Levrek 0,8 10.000 000 8.500.000 Sazan 24,5 3.500 000 85.750.000 Yayın 5,3 5.000 000 26.750.000 Kadife 10 2 500 000 25.000.000 Kerevit 86,7 6 000 000 520.200.000 Gümüş 108,2 200.000 21.640.000 Toplam 235,5 - 687.840.000

Kırşehir’de su ürünleri üretimi baraj ve göletlerde avcılık yoluyla yapılmakta olup 2003 yılında toplam su ürünleri üretimi 235.5 ton ve bunun karşılığı 687.840.000.000 TL’dir.

92

BÖLÜM 6. PROBLEMLER POTANSİYELLER VE KISITLAR 6.1. PROBLEMLER Kırşehir ilinin problemleri aşağıda belirtilen başlıklar atında özetlenebilir. 6.1.1 Sosyo Ekonomik Problemler Kırşehir’de tarım sektöründe çalışanlar, düşük gelir nedeni ile geçim sıkıntısı çekmektedirler. Sanayi bakımından fakir olan ilimizde halkın geçim kaynağı tarım uğraşanlara yeterli kazancı sağlayamamaktadır. Bunun sonucu olarak insanlar daha iyi kazanç elde edebileceklerini düşündükleri büyük kentlere göç etmektedir.Yapılan bu göç nedeni ile tarım sektöründe istihdam azalmakta topraktan gereği gibi yararlanılmamaktadır.Bunun sonucu olarak olarak da her geçen yıl birim alandan alınan ürün azalmaktadır. İlimizin yaşadığı büyük problemlerden biri de miras yoluyla bölünen toprakların ekonomik işletme vasfından çıkması tarım sektöründen geçim sağlayan küçük toprak parçalarına getirisi az olduğundan yeterli önemi vermemesi nedeni ile verim ve gelir düşmesi olarak belirtilebilir. Bütün Türkiye’de olduğu gibi ilimizde de bitkisel ve hayvansal faaliyetlerin girdi fiyatlarının pahalı olması, risk alarak ürettiği ürünü pazarlamasında yaşadığı problemler insanları üretimden uzaklaştırmıştır. Üreten kendi ihtiyacını kendisi karşılayan çiftçi, peynirini, yumurtasını, sebzesini, vb.... dışardan karşılar konuma gelmiştir. Köylümüz artık tüketici olmuştur. Üretime katkısı yok olmaya yaklaşmıştır. 6.1.2. Doğal Kaynak Problemleri Kırşehir ili yüzölçümünün %20’si yani 127.040 ha alan cayır-mera arazisi olup, bu alanlarda bir ıslah çalışmasının yapılmaması olması gereken önemin verilmediğini göstermektedir. Bu durum hayvancılığı büyük oranda etkilemektedir. İlde hayvan varlığı her geçen yıl bir azalma kaydetmektedir. İlimiz 21.974 ha su yüzey alanı ile büyük bir potansiyele sahiptir. Ancak; bu potansiyelde ne tarımsal sulamada yeteri kadar, nede kafes balıkçılığında hayvansal üretimde yararlanılmamaktadır. Özellikle merkez ilçe de bulunan jeotermal kaynak potansiyeli yalnızca konut ısıtılmasında kullanılmakta olup, örtü altı sebze yetiştiriciliğinde yeteri kadar kullanılmamaktadır. 6.1.3. Sektör ve Belirgin Alt Sektörlerin Problemleri Bitkisel Üretim: Kırşehir ili çok geniş ürün yetiştirme potansiyeli olmasına rağmen, çiftçilerimiz pazarlama konusunda yaşadığı problemler ürününü satamama kaygısı nedeni ile sınırlamıştır. Çiftçi en kolay satabileceği ürünü sürekli ekerek topraktan aldığı verimi her geçen yıl düşürmüştür.

93

İlimiz çiftçilerinin en iyi kazanç sağladıkları pancara kota getirilmesi nedeni ile bu gelir kapısı büyük oranda sınırlanmış durumdadır. Tarım arazilerinin ekim nöbeti yapılmadan ve nadas uygulanmadan yapılan hububat ekimi ürünün kalitesini düşürmüştür. Tarladan alınan buğdayın çok büyük kısmı yemlik vasfında alınmıştır. Hayvansal Üretim: Bitkisel üretimde olduğu gibi hayvansal üretimde de en büyük problem ürünün pazarlanmasında karşılaşılan sorunlardır. Kırşehir çayır-mera alanı bakımından zengin bir il olup, bu alanlara gereken önemin verilmemesi nedeni ile hayvancılık tamamen sun’i yeme ihtiyaç duymakta, bu durum zaten girdi fiyatlarının pahalılığı nedeni ile zor durumda olan üreticiyi etkilemektedir. Su Ürünleri Üretimi: Kırşehir ilinde su ürünleri üretimi baraj ve göletlerde yapılan avcılık yoluyla gerçekleşmektedir.Kültür balıkçılığı yapılan tesis bulunmamaktadır.Bu nedenini doğal kaynak sularının karadaki havuzlarda kültür balıkçılığı yapmaya uygun debilerde olmaması olarak gösterilebilir.Bunun yanı sıra ilimiz geniş su yüzey alanına sahiptir. Bu potansiyelden de ağ kafeslerde alabalık yetiştiriciliği olarak yararlanılmamaktadır. Sulama: Kırşehir ilinde DSİ’nin verilerine göre 3.221 hm3/yıl yerüstü, 75 hm3/yıl yer altı suyu varlığı belirtilmektedir. Ayrıca ilde 21.974 ha su yüzey alanı bulunmaktadır. Kırşehir ilçeleri itibari ile toplam 438.288 ha. tarım arazisine sahip olup bunun 34 168 ha.’ı fiilen sulanmaktadır. Sulanan arazilerin 24 642 ha.’ı ( %72 ) devlet sulaması, 9526 ha.’ı halk sulaması şeklindedir. Kırşehir’in toprak ve topoğrafik durumu dikkate alındığında 438.288 ha olan tarım arazisinin 332 535 ha.’ının sulanabilir vasıfta olduğu tespit edilmiştir.Kısaca tarım arazisinin %73’ü sulanabilir özellikte olmasına karşın ancak %7.52’si fiilen sulanmaktadır. Bu da yıllık yağışın 350 – 400mm civarında olduğu Kırşehir’de sulamanın önemini belirtmekle birlikte bu alandaki yetersizliği de bariz olarak göstermektedir. 6.1.4. Pazarlama Problemleri Kırşehir ilinde yapılan hayvansal ve bitkisel üretimin ihracat potansiyeli bulunmamaktadır. Üreticilerimiz iç piyasaya sundukları ürünlerin pazarlanmasında bile zorluklarla karşılaşmaktadırlar. Bu konudaki en büyük problemlerden biri istenilen fiyata ürünlerini satamamaları olarak gösterilebilir. Pazarlamadaki bu sorun üreticileri satışı kolay ürünlere yöneltmekte, kar marjı olsa bile pazarlamasında sorun yaşayacağı ürünlere rağbet göstermemektedir. Bu durum ilin üretim yelpazesini sınırlamakta, sonuç olarak da Kırşehir bazı ürünlerde dışa bağımlı duruma gelmektedir. Pazarlama da yaşanan bu sıkıntının en büyük nedeni, çiftçilerimizin örgütlenmedeki yetersizliği başka bir değişle kooperatifleşememe olarak gösterilebilir. Kırşehir ili süt sığırcılığına uygun olmasına rağmen süt toplama sisteminin olmaması nedeni ile çiftçi bu üretimden de uzak durmaktadır.

94

6.2. POTANSİYELLER VE KISITLAR Kırşehir ilinde tarım sektöründe doğal kaynakların mevcut ve potansiyel durumu incelenirken karşılaşılan farklar oluşturulan matriste aşağıda verilmiştir. Tablo: 48.Tarımsal Kaynaklar Kurumsal Yapı ve Nüfus

Tanımlama Mevcut Durum Gelişme Potansiyeli

Tarım Arazilerinin Sınıfı ve Kullanımı

Toplam 438.288 ha tarım arazisinin 324.958 ha (%76) I-IV sınıf olup, 113.330 ha (%24) VI.sınıf ve üzeridir.

I. IV. Sınıf arazilerde tarım yapılmakta olup, VI: ve VII. Sınıf araziler çayır-mera ve diğer arazi sınıfındadır.

VI. ve VII. Sınıf çayır-mera razilerinin hemen ardından başlayan diğer arazi formasyonu içindeki yabani badem ve kuşburnu ağaçları kültürel yollarla bir gelir kapısı haline getirilebilir.

Sulama Durumu Kırşehir ilinde DSİ’nin verilerine göre 3.221hm3/yıl yerüstü suyu, 75hm3/yıl yer altı suyu bulunmaktadır. Ayrıca Kırşehir 21.974 ha su yüzey alanına sahiptir.

Tarım arazisinin %7,52 sulanmaktadır. Bu sulamanın %72’si devlet tarafından, %28’i halk tarafından yapılmaktadır.

Kırşehir’in toprak ve topoğrafik durumu dikkate alındığında 438.288 ha olan tarım arazisinin 332.535 ha’ının sulanabilir vasıfta olduğu tesbit edilmiştir.Kısaca ilin tarım arazisinin %73’ü sulanabilir özelliktedir.

Nüfus Toplam il nüfusu 253.239 olup, bu nüfusun 147.142’i (%58) şehirde, 105.827’si (%42) kırsal kesimde yaşamaktadır.

Kırşehir dışarıya göç veren bir ildir. Yıllık ortalama nüfus artış hızı –1,35’dir

2010 yılı için yapılan tahmine göre Kırşehir ilinin nüfusu 211.064 olacaktır.

Örgütlenme -Tarımsal Kalkınma Kooperatifi -Tarımsal Sulama Kooperatifi -Pancar Ekicileri Kooperatifi

İlde toplam Kooperatif sayısı 29 adet olup bunlara kayıtlı ortak sayısı 17.127 kişidir.

AB ile uyum çerçevesinde Üretici Birlikleri Yasası hazırlanmış olup, yasanın yürürlükten çıkması durumunda örgütlülük oranı artacaktır.

Yukarıdaki tablo incelendiğinde Kırşehir ilinin toprak sınıfı itibarı ile %76’sı ekilebilir vasıfta olması ayrıca ilin topoğrafik yapısı gereği tarım arazisinin %72’sinin sulanabilir özellikte olması büyük bir potansiyel olup değerlendirilmelidir.

95

BÖLÜM 7. AMAÇ VE STRATEJİLERİN OLUŞTURULMASI 7.1. AMAÇLARIN BELİRLENMESİ Kırşehir’de tarımsal üretimde asıl amaç pazarlama problemini aşarak çitçinin hububat dışında alternatif ürünlere yönelimini sağlayıp gelirinin artırılması dışa göçün durmasıdır. Bunun için yapılması gereken Tarımsal Satış Kooperatiflerinin kurularak çiftçinin ürettiği ürünü satamama kaygısını ortadan kaldırmak olmalıdır. Bunun başarıya ulaşması halinde Kırşehir 438.288 ha’lık tarım arazisi ile ülke ekonomisine daha fazla katkı sağlayacak duruma gelebilir. 1 = en yüksek üretim miktarı, sırası ile 2 ve 3 - = ihmal edilebilir değeri gösteriyor. Tablo: 49 Bazı Tarımsal Ürünlerin Alt Bölgeler Bazında Karşılaştırılması

ÜRÜNLER I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE

Buğday 1 3 2 Arpa 1 3 2 Mısır (slaj) 1 3 2 Nohut 1 - 2 Şeker Pancarı 1 3 2 Ayçiçeği (Yağlık)

1 2 3

Patates 1 - 2 Yonca ( yeşil ot) 1 3 2 Kavun 1 3 2 Karpuz 1 3 2 Domates 1 3 2 Ispanak 1 2 - Elma 1 3 2 Armut 1 3 2 Ayva 1 3 2 Et (kırmızı) 1 3 2 Süt 1 3 2 Bal 1 - 2 Yumurta 1 3 2

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi I. Alt bölge bitkisel ve hayvansal üretimde ilk sırada yer alırken onu sırası ile III. Alt Bölge ve II. Alt bölge izlemektedir. Kırşehir Tarım Master Planı hazırlanırken ilin mevcut problemleri ve potansiyelleri dikkate alınarak amaçlar belirlenmiş, bu amaçlara ulaşmak için kullanılacak strateji ve geliştirilecek olan projeler tespit edilmiştir. Kırşehir için belirlenen amaçlar aşağıda verilmektedir. • Sürdürülebilir tarım yapılması, • Verimlilik ve gelirin artırılması, Olarak sıralanabilir. Kırşehir’in potansiyel ve fırsatları değerlendirilerek geliştirilecek olan stratejilerin SWOT analizi aşağıda verilmektedir.

96

Tablo:50 Kırşehir İçin Geliştirilen Stratejilerin Swot Analizi

Amaç Strateji Güçlü Yönü Zayıf Yönü Fırsatlar Tehlikeler Sürdürülebilir Tarım

-Ekolojik Tarımın Geliştirilmesi -Hayvan Sağlığının Kontrolü -Çevre Kirliliğinin Önlenmesi Doğal Kaynakların Kullanımı -Sulama Sistemlerinin İyileştirilmesi

-Sanayiden Kaynaklanan Kirliliğin Olmaması -Ekolojik Tarıma Uygun olması -Hayvan hareketliliğini il genelinde kontrol etmek kolay -Sanayiden kaynaklanan kirliliğin bulunmaması -Jeotermal Kaynak varlığı, -Geniş mera alanları, -Geniş su yüzey alanı varlığı -Yeterli su potansiyeli bulunakta

-Pazarlama ve Örgütlenme Zayıf -Yetişmiş personel azlığı -Çevre ile ilgili örgütlenmenin yetersizliği -Doğal kaynaklardan yeterince yararlanılmıyor, -Meralar işgal edilmiş -Üreticinin bu potansiyelden gereği gibi yararlanmaması

-AB Gümrük Birliği ve STA anlaşmaları dış Pazar var -Hastalıkla yapılan mücadeleler var -Jeotermal ve doğal gaz kullanım potansiyeli olması, -Nüfus yoğunluğunun az olması -jeotermal enerji kaynağı örtüaltı sebzeciliğinde kullanılabilir, -Meraların islahı ile kaba yem ihtiyacı karşılanabilir, -Baraj gölleri kafes balıkçılığı için uygun -İl tarım alanının %73’ü sulanabilir vasıfta

-Kirliliğin Artması -Hayvan hareketliliğini kolay kontrol edilmesine rağmen yine de kaçak hayvan girişinin engellememesi -Anız yakma sonucu ekolojik dengenin bozulması -Mera Kanunu uygulamasının tamamlanamaması -Barajlarda başlayan kirlilik -Yetersiz sulama ile oluşan verim düşüklüğü

97

Verimlilik ve Gelir

-Katma Değeri Yüksek Ürünlerin üretimi -Pazarlama Sisteminin İyileştirilmesi -Hayvancılığı Geliştirme

-Geniş tarım alanlarının varlığı, -Sulama potansiyelinin yüksekliği -Ulaşım sorununun bulunmaması -Büyük Şehirlere yakınlığı -Çiftçinin sun’i tohumlamayı benimsemesi saf ırka yönelim, -yem bitkileri ekilişinin son yıllarda artımı, -Geniş mera alanlarının bulunması

-Ürün desenindeki azlık, -Toprak yapısının bozukluğu, -Ürün pazarlama zorluğu, -İş gücü eksikliği, -Girdilerin yüksek olması -Pazarlamayı organize edecek örgütlenmenin olmaması, -Tarımsal üretimi kullanacak sanayinin bulunmaması, -Ürün yelpazesinin sınırlı olması -Meraların bilinçsiz otlatılması, -Hayvancılıkta girdi fiyatlarının yüksek olması, -Hayvan işletmelerinin ekonomik büyüklükte olmaması

-Geniş tarım alanı, -Sulama potansiyeli, -Toprak kirliliğinin olmaması -Ulaşım probleminin olmaması, -Büyük tüketim merkezlerine yakınlığı -Geniş mera alnına sahip bir il olması

- - - - -Meraların İslah edilmemiş olması

98

BÖLÜM 8. PROJELERİN VE PROĞRAMLARIN BELİRLENMESİ 8.1. İLDE YEREL İDARELER TARAFINDAN UYGULANAN PROJELER Toprak Tahlil Laboratuarı Kurma projesi Amaç: Kısa sürede toprak tahlili yapılarak tarlaya atılacak gübrenin miktarı ve çeşidinin belirlenmesi, toprak yapısının bozulmasının önüne geçilmesi, çoraklaşmanın önlenmesi. Uygulama:Alet ekipman ve kimyasal maddelerin satın alımı için 47.000.000.000 TL ödenek ayrılmıştır. Kaynak: İl Özel İdare Müdürlüğü Seracılığı Geliştirme Projesi Amaç: Erken fide yetiştiriciliği yapmak sureti ile en az bir ay erkencilik sağlamak iklim itibarı ile kış sebzelerinin örtü altında yetiştirilmesini sağlamak, erken sonbahar donlarından örtü altındaki ürünü koruyarak daha fazla ürün elde etmek ve çiftçi gelirinin artırılması. Uygulama: Kırşehir merkez ilçe ve köylerinde uygulanmak üzere108m2 alana sahip 50 adet sera için 69.298.000.000 TL ayrılmıştır. Kaynak:İl Özel İdare Müdürlüğü Bağ Üretimini Geliştirme Projesi Amaç: Çiftçiye ek gelir sağlamak sureti ile gelir seviyesinin artırılması, bağcılığa uygun alanların değerlendirilmesi. Uygulama: I. Alt bölgede uygulanmak üzere 35 da alanda 4.300 adet bağ çubuğu temin edilerek çiftçiye dağıtılmıştır. Kaynak:İl Özel İdare Müdürlüğü Dip Kazan Projesi Amaç: Uzun yıllar işlenen topraklarda görülen taban taşı (kaymak tabakası)’nın kırılması sureti ile birim alandaki verimi artırmak. Uygulama:5 adet kazan temini için 6.250.000.000 TL ödenek ayrılmıştır. Kaynak: İl Özel İdare Müdürlüğü Dane Mısır Üretimini Geliştirme Projesi Amaç: Kırşehir hayvancılığı için kaba yem ihtiyacının bir bölümünün karşılanması, sulu alanlarda şeker pancarı üretimine alternatif olması ile sulu tarım alanlarının değerlendirilmesi. Uygulama: I. Alt Bölgede uygulanmak üzere 3.200 da alanda ekimi yapılmak üzere 11.200Kg dane mısır tohumu getirilerek, tohum bedelinin ¼’ü çiftçiden geri kalan ¾’ü özel idareden karşılanmak üzere çitçiye dağıtılmıştır. Kaynak:İl Özel İdare Müdürlüğü Koyunculuğu Geliştirme Projesi Amaç: Düşük gelirli çiftçi ailelerinin gelirini artırmak, küçükbaş hayvancılığın geliştirilmesi. Uygulama: I. II. Ve III. Alt bölgelerde uygulanmak üzere 25 aileye 25 koyun ve 1 koç olmak üzere 625 koyun 25 koç temin edilip şartları uygun çiftçilere dağıtılmıştır. Kaynak:İl Özel İdare Müdürlüğü

99

8.2. İLDE UYGULANAN T.K.B. KAYNAKLI ÜLKESEL PROJELER Çayır Mera Yem Bitkileri ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi Projenin amacı yem bitkileri ekilişlerinin artırılarak kaliteli baba yem açığının giderilmesi ve meralar üzerindeki baskıyı azaltmak için silaj yapımını teşvik etmektir. Ayrıca ıslah programları ile kültür ırkı hayvancılık teşvik edilecektir. İlde projenin uygulama safhasında silaj makinesi alımı, sun’i tohumlama uygulamaları ve yem bitkileri tohum desteği yapılmaktadır. Hayvancılığın Desteklenmesi ile İlgili Bakanlar Kurulu Kararı Gereğince Uygulanan Projeler Bu kararnamenin amacı; Türkiye hayvancılığını geliştirilmesi ve hayvansal üretimin artırılması maksadı ile kaliteli kaba yem açığının giderilmesi için yem bitkileri üretiminin teşvik edilmesi, hayvan ıslahının yaygın hale getirilmesi, soy kütüğü kayıtlarının tutulması ve belgeli damızlık kullanımının teşvik edilmesidir. Bu kapsamda Kırşehir’de; Silajlık Mısır.................................2.112 da Adi Fiğ..........................................4.122 da Macar Fiğ...................................... 645 da Yonca............................................ 20 da Toplam.........................................6.899 da 140 proje toplamı olan 6.899 da. Ekiliş alanı için 94.742.923.748 TL destekleme ödemesi yapılmıştır. Mera Islahı ve Amenajman Projeleri Bu projelerle illerde Mera Kanunu gereğice tespit ve tahdit işlemleri tamamlanmış olan meraların ıslah edilmesi amaçlanmıştır. Kırşehir ili mera çalışmalarında; merkez ilçede 48 köyde 29.954 ha mera alanında harita yapım ve aplikasyon işlemleri tamamlanmıştır. Kaman ilçesinde 14 köyün, Mucur ilçesinde 32 köyde harita yapım tespit ve tahdit işlemleri tamamlanmıştır. Ön Soy Kütüğü Projesi Bu proje ile tüm sığırların ve sun’i tohumlama yapılan hayvanların kayıt altına alınması amaçlanmıştır. Proje kapsamında ilimizde 9.661 adet hayvancılık işletmesinde 7.214 adet inek, 1.815 adet düve,108 adet dana, 35 adet buzağı olmak üzere toplam 9.172 adet dişi hayvan 77 adet boğa, 270 adet tosun, 91 adet dana 36 adet buzağı olmak üzere toplam 374 adet hayvan kayıt altına alınmıştır.

100

8.3. İLDE UYGULANAN SULAMA PROJELERİ 8.3.1. DSİ Tarafından Yapılan Sulamalar

Adı Projedeki Sulanacak Alan

Gerçekleşen Sulama Sistem

Karaova Barajı 4.250 ha %25 Açık Kanalet Sıdıklı Barajı 4.945 ha Sulama İnşaatı

Devam Ediyor Yüksek Basınçlı Borulu

Çoğun Barajı 2.068 ha %100 Açık Kanalet Kültepe Barajı 2.350 ha %20 ( su sıkıntısı

var) Açık Kanalet

Güzler Regülatörü 1.728 ha %100 Açık Kanalet Yeniköy Göleti 1.425 ha Sulama İnşaatı

Başlamadı Açık Kanalet

TOPLAM 16.766 ha

8.3.2. Köy Hizmetleri Tarafından Yapılan Sulamalar

GÖLETİN ADI SULANAN ALAN (DEKAR KARAKAYA 1.200 GÖLCÜK 2.400 GÖKEŞME 1.945 DARIÖZÜ 4.430 EKİZAĞIL 1.379 MERDEŞE 2.160 SARIÖMERLİ 1.050 KARABOĞAZ 4.023 ÇİFTLİKBALA 21.477 ÖMERHACILI 2.290 SAVCILI BÜYÜKOBA 4.390 KIRDÖK 2.320 HARMANALTI 3.050 KARGIN 3.825

101

8.4. BELİRLENEN STRATEJİLER DOĞRULTUSUNDA İLDE UYGULANABİLECEK PROJELER

1- Sürdürülebilir Tarım İçin Geliştirilen Stratejiler

- Organik Tarımın Yaygınlaştırılması;

Sanayi kirliliğinin olmaması, bu amaç için uygun tarım alanlarının bulunması, çiftçilere Organik tarım konusunda eğitim ve yayım çalışması yapılması, -Hayvan Sağlığının Kontrolü; Kırşehir iline hayvan giriş çıkış hareketliliğinin kontrol altına alınması, hastalıkları tespit edilen hayvanların tazminatlı imhası. -Çevre Kirliliğinin Önlenmesi; Tarımsal amaçlı kullanılan ilaçları üründe bıraktıkları kalıntıların sonuçları hakkında üreticiye eğitim ve yayım çalışması yapılması. -Doğal Kaynakların Kullanımı; I.Alt bölgede jeotermal enerjinin tarımsal amaçlar içinde kullanılması, barajların kafes balıkçılığı için kullanılmasının teşvik edilmesi, mevcut olan sulama potansiyelinin gereği gibi kullanılması. 2- Verimlilik ve Gelirin Artırılması İçin Geliştirilen Stratejiler - Katma değeri yüksek ürünlere öncelik verilmesi - Şartların uygun olduğu yerlerde örtü altı sebzeciliğinin teşvik edilmesi - Pazarlama sisteminin iyileştirilmesi - Üreticilerin ürünlerinin teşvik edilmesi, teşvikin ürüne verilmesi, - Hayvancılığın geliştirilmesi

Bununla ilgili olarak özellikle yem bitkileri ekilişinin teşvik edilmesi, hayvan ırkının saflaştırılması.

Tablo.... yukarıda verilen stratejiler dikkate alınıp geliştirilerek önerilen projeler özetlenmiştir.

102

Tablo:51 Kırşehir İlinde Uygulanması Önerilen Yeni Projeler

Proğram Project Kategorisi

Proje Adı Proje Amacı Proje Süresi

Projenin Uygulama Bölgesi

Sorumlu Kuruluşlar

Finans Kaynağı

Toprak Islahı

Yeni Toprak Islahı Projesi

-Orta Vadede Erozyonun Toprağa Verdiği zararın Düzeltilmesi

5 Yıl II. Alt Bölge

İlçe Tarım Müdürlüğü

-T.K.B. -İl Özel İdaresi

Alternatif Ürün Kapari

Yeni Kapari Üretimini Geliştirme Projesi

-Tarım Dışı Arazilerin Değerlendirmek -Çiftçi gelirinin Artırılması

5 Yıl I.,II.,III. Alt Bölge

İlçe tarım Müdürlüğü


Meyveciliği Geliştirme

Yeni Meyveciliği Geliştirme Projesi

Çiftçi gelirinin Artırılması

10 Yıl

I. Alt Bölge

İl Tarım Müdürlüğü


Et ve Yumurta Tavukçuluğu

Yeni Et ve Yumurta tavukçuluğunu Geliştirme Projesi

İstihdam sağlayıp, Gelirin artırılması

10 Yıl

I.,II.,III. Alt Bölge


-T.K.B. -İl Özel İdaresi -Özel Sektör

Süt Sığırcılığı

Yeni Süt Sığırcılığını Geliştirme Projesi

İstihdam, Üretime katkı, gelir seviyesinin artırılması

10 Yıl




Devekuşu Üretimi

Yeni Devekuşu Üretim ve Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Projesi

İstihdam sağlayarak gelir artırmak

10 Yıl




Kafes Balıkçılığı

Yeni Kafes Balıkçılığını Geliştirme Projesi

Mevcut su yüzey alanlarından yararlanmak

10 Yıl

I.,III. Alt Bölge

İl Tarım Mğüdürlüğü

-İl Özel İdaresi -Özel Sektör

Pazarlama Kanallarının İyileştirilmesi ve Örgütlenme

Yeni Pazarlama Kanallarının İyileştirilmesi

Mevcut yasalara Uyulması

5 Yıl I.,II.,III. Alt Bölge

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

-T.K.B. -İl Özel İdaresi _Özel Sektör

103

EKLER: EK.1 ALT BÖLGELERE AİT DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ

I. ALT BÖLGE DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ ( MERKEZ,KAMAN,MUCUR)

1.İKLİM YAĞIŞ

Kırşehir ili genel olarak karasal iklimin etkisi altında olup, alt bölge bazında fazla bir değişiklik bulunmamaktadır. Yazlar sıcak ve yağışsız, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. En fazla yağmur İlkbahar mevsiminde düşer.

4.BİTKİ POTANSİYELİ

Tarla Alanı İçerisinde Üretim Desenine Göre Arazilerin Oransal Dağılımı:

Tarla Bitkileri: % 94 Sebze: % 1 Meyve: % 0,8 Bağ: % 2 Diğer: % 2,2 Tarla Bitkileri Ekilişi İçerisinde Ürün Desenine Göre Arazilerin Oransal Dağılımı: Tahıllar: % 86 Endüstri Bitkileri: % 4 Baklagiller: % 8 Yumrulu Bitkiler: % 0,7 Yem Bitkileri: % 1,3 Sebze Bitkileri Ekilişi İçerisinde Ürün desenine Göre Arazi Dağılımı: Baklagil Sebzeleri: % 7,77 Meyvesi yenen Sebzeler: % 80,6 Yaprağı Yenen Sebzeler: % 7,97 Soğansı Yumru Kök ve Sebzeler: %1,3 Meyve Ağacı Sayısı: Yumuşak Çekirdekliler: 226.200 Taş Çekirdekliler: 146.130 Üzümsü Meyveler*: 11.475 Sert Kabuklular: 70.450 * Üzüm dahil edilmemiştir.

Küçükbaş Hayvan Varlığı:

104

5. HAYVAN VARLIĞI

Koyun: 65.790

Keçi: 2.407

Büyükbaş Hayvan Varlığı:

Kültür: 5.775

Melez: 25.043

Yerli: 6.752

Toplam: 37.570

Kanatlı Hayvan Sayısı:

Tavuk: 234.450

Hindi: 30.550

Diğer Kanatlı: 25.000

Toplam: 290. 000

Arı Kovanı:

Arıcılık Yapan Köy Sayısı: 46

Toplam Kovan Sayısı: 3361

Alt Bölgede:

105

Bal Üretimi: 45 ton/yıl

Bal Mumu Üretimi: 2 ton/yıl

Kırmızı Et Üretimi: 1.922 ton/yıl

Süt Üretimi: 45.912 ton/yıl

Yumurta Üretimi: 46.800.000 adet/yıl

6. SU KAYNAKLARI

Kırşehir ilinde yer alan 5 adet akarsuyun tamamı I. Alt Bölge de bulunmaktadır.Bunlar;

Kızılırmak; 693 km’lik toplam uzunluğunun 118 km’si,

Acıöz Deresi; 39 km’lik toplam uzunluğunun tamamı,

Kırşehir Çayı; 64 km’lik toplam uzunluğunun tamamı,

Büyüköz Deresi; 36,6 km’lik toplam uzunluğunun tamamı,

Kılıçözü Deresi; 85 km’lik toplam uzunluğunun 69 km’si alt bölgede kalmaktadır.

Ayrıca I. Alt Bölge de 1 adet doğal göl ( 5652 ha), 11 adet gölet ( 560 ha), 3 adet baraj ( 7.015 ha) bulunmaktadır.

106

10. SANAYİ KURULUŞLARI

İlde bulunan sanayi kuruluşlarının tamamı I. Alt Bölge de bulunmaktadır.

Bu Sanayi Kuruluşlarının Dağılımı İse;

11 adet un, 1 adet peynir, 1 adet tuz, 2 adet gazoz, 2 adet kuruyemiş bakliyat imalathanesi, 1 adet yağ fabrikası, 1 adet yağ ambalaj fabrikası, 1 adet şarap fabrikası, 1 adet şeker fabrikası, 1 adet lastik fabrikası, 2 adet makine aletleri fabrikası, 6 adet kesimhane, 6 adet yem, sanayi faaliyet göstermektedir

11. TARİHİ VE TURİSTİK YERLER

Kırşehir işlek yollar üzerinde bulunması ile çesitli kültür ve uygarlıkların etkisi alanına girmiştir. Yerleşme tarihi İlk Tunç Çağı’na kadar uzanan Kırşehir; Hitit, Frig,Pers, Yunan, Roma, Bizans ve Osmanlı uygarlıklarının izlerini taşımaktadır. I. Alt Bölge de bu izleri taşıyan; 6 Cami 6 Türbe 1 Kervansaray 3 Kilise 3 Yer altı şehri 3 Höyük 2 Kaplıca ve Milli Park olarak ilan edilen Seyfe Gölü kuş cenneti bulunmaktadır. Ayrıca I. Alt Bölge de 67 adet arkeolojik SİT alanı bulunmaktadır.

107

12. NÜFUS DAĞILIMI VE GÖÇ

Alt bölge içerisinde bulunan 3 ilçede ( Merkez, Kaman, Mucur) 154 adet köy bulunmaktadır. 1990 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 110.695 Köy 78.297 Toplam 188.992 Alt Bölge / Kırşehir = %73 Nüfus Yoğunluğu ( insan / km2) = 48 2000 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 130.743 Köy 70.199 Toplam 200.942 Alt Bölge / Kırşehir = %79 Nüfus Yoğunluğu ( insan / km2) = 52 1990 ve 2000 yılında yapılan nüfus sayımı verileri incelendiğinde alt bölge nüfusunda küçük bir artış gözlenirken il genel nüfusunda %1,35 ‘lik bir azalma gözlenmektedir. Alt bölge nüfusundaki artışa köylerde ve diğer alt bölgelerde yapılan göçler neden olarak gösterilebilir.

POTANSİYELLER

• TARIM POTANSİYELİ Alt bölgede üretilen belli başlı tarım ürünleri sıralanacak olunursa;

Tarla Ürünleri Üretimi

Buğday, Üretim miktarı 133.000 ton ile il üretiminin %55’ini oluşturmaktadır. Arpa, 185.500 tonluk üretim miktarı ile il üretiminin %74’ünü oluşturmaktadır. Şeker pancarı, Üretim miktarı 210.360 ton ile il üretiminin %77’sini oluşturmaktadır. Ayçiçeği, Üretim miktarı 3.083 ton olup il üretiminin %422sini oluşturmaktadır. Kavun, Üretim miktarı 9.625 ton olup il üretiminin %80’ini oluşturmaktadır. Karpuz,Üretim miktarı 10.550 ton ile il üretiminin %89’unu oluşturmaktadır. Elma, Üretim miktarı 9.688 ton ile il üretiminin %91’ini oluşturmaktadır. Ceviz, Üretim miktarı 1.555 ton olup il üretiminin %94’ünü oluşturur.

108

Hayvansal Ürün Üretimi

Süt, Üretim miktarı 30.416 ton olup ( bu miktarın %5’i koyun ve keçi sütüdür) il üretiminin %58’ini oluşturmaktadır. Yumurta, 33.350.000 adet ile il yumurta üretiminin %85’ini oluşturmaktadır. Et, Üretim miktarı 2.901 ton ile il üretiminin %87’sini karşılamaktadır. Bal, Üretim miktarı 45,5 ton ile il üretiminin %78’ini oluşturmaktadır. • Enerji Kaynakları, Merkez ilçe jeotermal kaynak bakımından iyi durumda olup konut

ısıtılmasında kullanılmaktadır. • Sulama, Alt bölge su kaynakları bakımından oldukça zengin olup bu kaynaklardan

sulamada yeteri kadar yararlanılmamaktadır. • Sanayileşme, Kırşehir ili genel olarak bir sanayi şehri olmayıp ilde bulunan küçük

sanayi kuruluşlarının tamamına yakını I. Alt Bölge içinde yer almaktadır. PROBLEMLER ( ZAYIF YÖNLER) • Arpa ve buğdayda süne ve kımıl ürüne büyük zararlar vermekte bu durum üretimi ve ürün

kalitesini büyük oranda düşürmektedir. • İlimizde en çok dikimi yapılan buğday ve arpanın girdi maliyetlerinin yüksek olması

üretimi etkileyen önemli faktörlerden biridir. • Hayvansal ürünlerin işlendiği tesislerin yeterli olmaması nedeni ile ürünlerin

pazarlanmasında problem yaşanmakta ve çiftçiler daha az risk taşıyan besi hayvancılığına yönelmektedir.

• Meralar uzun yıllar kendi haline bırakılıp sahiplenilmediği için ya işgal edilmiş yada yanlış otlatma sonucu mera vasıflarını yitirmiştir. Bu durum zaten girdi fiyatlarının yüksek olduğu hayvancılığa büyük darbe vurmuştur.

• Yanlış ve aşırı avlanma sonucu rezervuarlarda bulunan ve ekonomik değeri yüksek kerevit ve levrek balığının stok durumu bitme noktasına gelmiş ve bu sektörden geçimini sağlayan insanlar gelir kaynaklarını kaybetmişlerdir.

FIRSATLAR • Alt bölgede ayçiçeği ,şeker pancarı, kavun ve karpuz için üretim potansiyeli olup bu

durum fiyatlandırmada desteklenirse il ekonomisine daha fazla katkı sağlayabilecek konuma getirilebilir.

• Meyve üretim potansiyeli olan alt bölgede meyve bahçesi kurma eğiliminde olan çiftçiler teşvik edilebilir.

• Jeotermal enerjinin bulunduğu alt bölge mutlaka örtü altı sebze yetiştiriciliği teşvik edilmelidir.

• Önemli su yüzey alanına sahip alt bölge kafes balıkçılığı bakımından teşvik edilebilir. TEHLİKE • İşletmelerin küçük olması ve işletme sahiplerinin arazinin bulunduğu yerde ikamet

etmemesi nedeni ile ekilmeyen araziler artmaktadır. • Yeni tarım teknikleri uygulanmamakta en kolay üretim olan hububat ekimine yönel

inmekte, diğer tarla bitkilerinin ekilişinde ve üretiminde önemli düşüşler olmaktadır.

109

II. ALT BÖLGE DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ 1. İKLİM VE YAĞIŞ

Kırşehir genelinde olduğu gibi karasal iklimin hüküm sürdüğü alt bölge de yağış en çok ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde gerçekleşmektedir.

2. ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi: Alanı (ha.): Oranı(%): Tarım Alanı 64.251 %58 Orman 4.766 %4 Çayır-Mera 28.130 %26 Diğer 13.945 %12 Toplam 111.092 %100 I.-IV. Sınıf arazi varlığı 42.732 Ha. dır.

4. BİTKİ POTANSİYELİ

Tarla Alanı İçerisinde Üretim Desenine Göre Arazilerin Oransal Dağılımı: Tarla Bitkileri %99,1 Sebze %0,08 Meyve %0,2 Bağ %0,5 Diğer %0,12 Tarla Bitkileri Ekilişi İçerisinde Ürün Desenine Göre Arazi dağılımı: Tahıllar %90,52 Endüstri Bitkileri %8,22 Baklagiller %0,9 Yumrulu Bitkiler %0,2 Yem Bitkileri %0,16 Sebze Bitkileri Ekilişi İçerisinde Ürün Desenine Göre Arazi Dağılımı: Baklagil Sebzeleri %2,08 Meyvesi Yenen Sebzeler %72,93 Yaprağı Yenen Sebzeler %16,66 Soğansı Yumru Kök ve Sebzeler %8,33 Meyve Ağaç Sayısı: Yumuşak Çekirdekliler 2.050 adet Taş Çekirdekliler 1.050 adet Üzümsü Meyveler* 60 adet Sert Kabuklular 130 adet (* Üzüm dahil edilmemiştir.)

110

5. HAYVAN POTANSİYELİ

Küçükbaş Hayvan Varlığı: Koyun 24.400 adet Keçi 138 adet Toplam 24.538 adet Büyükbaş Hayvan Varlığı: Kültür 1.695 adet Melez 1.810 adet Yerli 3.212 adet Toplam 6.717 adet Kanatlı Hayvan Sayısı: Tavuk 47.950 adet Hindi 13.950 adet Diğer Kanatlı 8.650 adet Toplam 70.500 adet Arı Kovanı: Toplam Kovan Sayısı 200 adet Arıcılık Yapan Köy Sayısı 3 adet Alt Bölge de; Bal Üretimi 1 ton/yıl Balmumu - Kırmızı Et Üretimi 43 ton/yıl Süt Üretimi 7.611 ton/yıl Yumurta Üretimi 1.560.000 adet/yıl

6. SU KAYNAKLARI

II.Alt Bölge yüzey suyu bakımından en fakir alt bölgedir. Alt bölge de akarsu bulunmamakla berabersulama amaçlı bir adet gölet (63 ha.) bulunmaktadır. II. Alt Bölge yer altı suyu bakımından zengin bir bölgedir. II. Alt Bölgenin 51.041 ha.’lık tarım arazisinin 42.096 ha.’ı sulanabilir özellikte olmasına rağmen ancak bu tarım arazilerinin 1.460 ha.’ı fiilen sulanmaktadır. Bu sulamanın 1.01 ha.’ı devlet tarafından, 449 ha.’ı halk tarafından yapılmaktadır.

111

7. MADENLER MİNARELLER VE ENERJİ KAYNAKLARI

İlin maden rezervinin ekonomik değer oluşturabilecek miktarı alt bölge içinde bulunmamaktadır.

8 TARIM ALET VE MAKİNE VARLIĞI

II. Alt bölge de toplam olarak 853 adet traktör bulunmaktadır. Beygir Gücü Dağılımlarına Göre; 5 - 24 BG 3 25 - 34 BG - 35 - 50 BG 250 50 BG’den fazla 600 Ayrıca alt bölgede 900 adet tarım arabası bulunmaktadır.

9. ÖRGÜTLENME

Tarımsal Amaçlı Kooperatifler; 2 adet Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, 2 adet Tarımsal Sulama Kooperatifi bulunmaktadır.

10. SANAYİ KURULUŞLARI

1 adet un fabrikası bulunmaktadır


Alt bölge de 19 adet arkeolojik SİT alanı bulunmaktadır.

12. NÜFUS VE GÖÇ DAĞILIMI

Alt bölge içinde 1 ilçe (Boztepe) ve bu ilçeye bağlı 14 köy bulunmaktadır. 1990 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 4.004 Köy 6.635 Toplam 10.639 Alt Bölge / Kırşehir = %4 Nüfus Yoğunluğu = 18 2000 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 5.022 Köy 5.167 Toplam 10.189 Alt Bölge / Kırşehir = %4 Nüfus Yoğunluğu = 18 1990 ve 2000 yılı sayım sonuçlarına göre alt bölgenin nüfusunun küçük bir miktar azaldığı görülmektedir.

112

POTANSİYELLER • TARIM POTANSİYELİ Alt bölgede üretilen belli başlı tarım ürünleri sıralanacak olunursa; Tarla Ürünleri Üretimi Buğday; Üretim miktarı 57.500 ton ile il üretiminin %23’ünü oluşturmaktadır. Arpa; Alt bölge 13.400 ton üretim ile il üretiminin %5’ini karşılamaktadır. Şeker Pancarı; 20.000 ton üretim ile il üretiminin %7’sini oluşturmaktadır. Ayçiçeği; 3.000 ton üretim ile il üretiminin %41’ini karşılamaktadır. Kavun; 25 ton üretim ile il üretiminin %0,2’sini oluşturmaktadır. Karpuz; 50 ton üretin ile toplam üretimin %0,5’ini karşılamaktadır. Elma; 3 ton üretim ile toplam üretimde söz sahibi değildir. Ceviz; 4 ton üretim ile il üretiminin %02,’sini oluşturmaktadır. Hayvansal Ürün Üretimi Süt; Üretim miktarı 6.370 ton olup, ( bu miktarın %7’si koyun ve keçi sütüdür) il toplam üretiminin %12’sini karşılamaktadır. Yumurta; 1.125.000 adet yumurta üretimi ile il üretiminin %3’ünü oluşturmaktadır. Et; 65 tonluk et üretimi ile il üretiminin %2’sini oluşturmaktadır. PROBLEMLER • Arpa ve buğdayda süne ve kımıl ürüne zarar vermekte bu durum üretimi ve ürün kalitesini

büyük oranda düşürmektedir. • Uzun yıllardır kışın kar yağışının yeterli olmaması nedeni ile kuraklık yaşanmakta bunun

sonucu olarak da verimde düşüş görülmektedir. • Meraların uzun yıllar kendi haline bırakılması sahiplenilmemesi sonucu ya işgal edilerek

tarla yapılmış yada yanlış otlatma sonucu bu alanlar mera vasfını kaybetmiş bu durum hayvancılıkla uğraşan çiftçilerin zarar görmesine neden olmuştur.

FIRSATLAR • Ayçiçeği üretimi için potansiyel olup; bu ürün için fiyat desteği uygulaması üretimi

artıracaktır. TEHLİKELER • Miras paylaşımı nedeni ile küçülen araziler ekonomik işletme olmaktan çıkmış, tarla

sahipleri üretime gerekli ilgiyi göstermemeleri nedeni ile verim kayıpları oluşmuştur.

113

III. ALT BÖLGE DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ 1. İKLİM VE YAĞIŞ

Alt bölge Kırşehir’in en yüksek bölgeleri olup Kar yağışının daha çok olduğu alt bölgedir. Bu alt bölge de yine karasal iklimin etkisi altındadır. Yazlar yağışsız geçer.

2. ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi: Alanı (ha.): Oranı (%): Tarım Alanı 99.285 62 Orman 11.375 7 Çayır-Mera 28.570 18 Diğer 20.470 13 Toplam 159.700 100

3. TARIM ARZİLERİNİN DAĞILIMI

Tarla Alanı 95.514 ha. Sebze 823 ha. Meyve 323 ha. Bağ 765 ha. Diğer 1.850 ha.

4. BİTKİ POTANSİYELİ

Tarla Alanı İçerisinde Üretim Desenine Göre Oransal Dağılım: Tarla Bitkileri %96,2 Sebze %0,8 Meyve %0,3 Bağ %0,7 Diğer %2 Tarla Bitkileri Ekilişi İçerisinde ürün Desenine göre Arazi Dağılımı: Tahıllar %88 Endüstri Bitkileri %4,4 Baklagiller %7,24 Yumrulu Bitkiler %0,02 Yem Bitkileri %0,34 Sebze Bitkileri Ekilişi İçerisinde Ürün Desenine Göre Arazi Dağılımı: Baklagil Sebzeleri %8,77 Meyvesi Yenen Sebzeler %88,71 Yaprağı Yenen Sebzeler %0,36 Soğansı Yumru Kök ve Sebzeler %2,16

Meyve Ağaç Sayısı: Yumuşak Çekirdekliler 20.990 adet Taş Çekirdekliler 31.210 adet Üzümsü Meyveler* 13.915 adet Sert Kabuklular 61.048 adet (* Üzüm Dahil Edilmemiştir.)

114

5. HAYVAN POTANSİYELİ

Küçükbaş Hayvan Varlığı: Koyun 29.950 adet Keçi 6.557 adet Toplam 36.507 adet Büyükbaş Hayvan Varlığı: Kültür 1.210 adet Melez 10.202 adet Yerli 8.587 adet Toplam 19.999 adet Kanatlı Hayvan Sayısı: Tavuk 127.285 adet Hindi 42.715 adet Diğer Kanatlı 30.000 adet Toplam 200.000 adet Arı Kovanı: Toplam Kovan Sayısı 2.490 adet Arıcılık Yapan Köy Sayısı 58 Alt Bölgede; Bal Üretimi 31 ton/yıl Balmumu Üretimi - Kırmızı Et üretimi 218 ton/yıl Süt Üretimi 20.034 ton /yıl Yumurta Üretimi 3.640.000 ton /yıl

6. SU KAYNAKLARI

III. Alt Bölge de; 41 ha. yüzey lana sahip 2 adet gölet, 346 ha. yüzey alana sahip 1 adet araj bulunmaktadır. Alt bölgede ki 130.904 ha. tarım arazisinin 90.563 ha.’ı sulanabilir özellikte olmasına rağmen, ancak 11.096 ha.ı sulanabilmektedir. Bu sulamanın 7.982 ha.’ı devlet sulaması 3.114 ha.’ı halk sulaması şeklindedir.

115

7. MADENLER MİNARELLER VE ENERJİ KAYNAKLARI

III. Alt Bölge de ildeki demir rezervinin bir bölümünün yanı sıra Çiçekdağı ilçesindeki sıcak su kaynağından kaplıca amaçlı yararlanılmaktadır. Ayrıca Çiçekdağı ilçesinde kömür madeni bulunmaktadır.

8.TARIM ALET VE MAKİNE VARLIĞI

III. Alt Bölge de toplam olarak 1.307 adet traktör bulunmaktadır. Beygir gücü dağılımlarına göre; 25 – 34 BG - 35 – 50 BG 695 adet 50 BG’den fazla 612 adet Ayrıca alt bölgede 1995 adet tarım arabası mevcuttur.

9. ÖRGÜTLENME Tarımsal Amaçlı Kooperatifler; 8 adet Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, 1 adet Sulama Kooperatifi bulunmaktadır.

10. SANAYİ KURULUŞLARI Alt Bölge de 1 adet un fabrikası bulunmaktadır.


III.Alt Bölge de, 1adet kaplıca 1 adet kilise 27 adet arkeolojik SİT alanı bulunaktadır.

12. NÜFUS DAĞILIMI VE GÖÇ

Alt bölge içinde bulunan 3 ilçede ( Akpınar, Akçakent, Çiçekdağı) toplam 87 köy bulunmaktadır. 1990 Yılı Sayım Sonuçlarına Göre Toplam Nüfusu; Merkez 12.046 Köy 45.007 Toplam 57.053 Alt Bölge / Kırşehir = %22 Nüfus Yoğunluğu = 29 km2 / kişi 2000 Yılı Sayım Sonuçlarına Göre Toplam Nüfusu; Merkez 11.467 Köy 30.461 Toplam 42.108 Alt Bölge / Kırşehir = %16 Nüfus Yoğunluğu = 22 km2 / kişi Alt bölge de nüfus 1990 sayım yılı sonuçlarına göre 2000 yılında %26’lık bir azalma göstermiştir. Azalmanın en büyük nedeni iş sahası geniş olan illere göç olarak gösterilebilir.

116

POTANSİYELLER

Tarım Potansiyeli

Tarla Bitkileri Üretimi Buğday; Üretim miktarı 53.700 ton ile il üretiminin %22’sini oluşturmaktadır. Arpa; 50.660 ton üretim ile il üretiminin %20’sini oluşturmaktadır. Şeker Pancarı; 41.490 ton ile il üretiminin %15’ini oluşturmaktadır. Ayçiçeği; 1.265 ton üretim ile il üretiminin %17’sini o0luşturmaktadır. Kavun; 2.250 ton üretim ile il üretiminin %20’sini oluşturmaktadır. Karpuz; 1.200 ton üretim miktarı ile il üretiminin %10’unu oluşturmaktadır. Elma; 882 ton üretim ile il üretiminin %8’ini oluşturmaktadır. Ceviz; 82 ton üretim ile il üretiminin %5’ini oluşturmaktadır.

Hayvansal Ürün Üretimi

Süt; 15.137 ton süt üretim miktarı ile ( bu miktarın %5’i koyun keçi sütüdür) il üretiminin %29’unu oluşturmaktadır. Yumurta; 4.730.000 adet yumurta ile il toplam yumurta üretiminin Et; 176 ton üretim ile il üretiminin %5’ini oluşturmaktadır. Bal; 130 ton bal üretimi ile il üretiminin %22’sini oluşturmaktadır.

PROBLEMLER

• Uzun yıllardır iklim ve toprak yapısının uygun olmadığı halde nadasa bırakma terk edilmiş her yıl ekim nöbeti uygulamadan yapılan üretim tarım arazilerinin verimliklerini büyük ölçüde düşürmüştür.

• Toprak tahlili yapmadan gelişi güzel gübre kullanımı tarım arazilerini çoraklaştırmaktadır. • Meralara gereken önem verilmediği için ya işgal edilmiş yada yanlış otlatma sonucu mera

vasıflarını kaybetmiştir. Bu durum alt bölgede hayvancılığı olumsuz yönde etkilemektedir. • Süne ve Kımıl zararlıları tarladaki ürüne büyük zarar vermekte ürün kalitesi büyük oranda

düşmektedir. • Ürünlerin pazarlamasında büyük sorunlar yaşanmaktadır. Çiftçi hemen satıp para kazanacağı

ürüne yönelmekte toprak yapısı uygun olduğu halde alternatif ürünler ilgisini çekmemektedir. FIRSATLAR • Alt bölgede Şeker Pancarı, Ayçiçeği, Kavun, Karpuz için üretim potansiyeli olup, bu ürünler

fiyatlandırma da desteklenirse il ekonomisine daha fazla katkı sağlayacak konuma getirilebilir. • Yem bitkileri ekilişi desteklenecek ve teşvik edilecek olursa alt bölgede hayvancılık geliştirilebilir. • Alt bölge de bulunan ilimizin ikinci büyük barajı (Karaova Barajı) kafeslerde alabalık

yetiştiriciliği için uygun olup müteşebbüsler teşvik edilebilir.

TEHLİKELER

• İşletmelerin küçük olması ve işletme sahiplerinin tarlanın bulunduğu bölge de oturmaması nedeni ile ekilmeyen araziler artmaktadır.

• Yeni tarım teknikleri uygulanmamakta hep kolay yada alışılagelmiş ürünlere yönelinmekte bu durum ildeki ürün yelpazesinin sınırlı olmasına yol açmaktadır.

118

EK 2 TABLOLAR 1. Kırşehir İli Arazi Dağılımı (2002) İLÇELER Tarım

Alanı (Ha.)

Oranı (%)

Orman ve Fundalık (Ha.)

Oranı (%)

Çayır-Mera (Ha.)

Oranı (%)

Diğer Araziler (Ha.)

Oranı (%)

Yüzölçümü (Ha.)

Oranı (%)

I. ALT

BÖLGE

MERKEZ 109.189

17,18 5.166 0,82 23.700 3,73 7.630 1,20 160.200 25,23

KAMAN 79.891

12,57 4.367 0,69 25.830 4,06 9.300 1,46 118.500 18,65

MUCUR 78.295

12,34 5.967 0,93 27.970 4,41 10.195 1,61 108.800 17,12

TOPLAM 267.375

42,09 15.500 2,44 77.500 12,20 27.125 4,25 387.500 61,00

II.ALT BÖLGE

BOZTEPE 38.778

6,10 2.248 0,35 11.240 1,76 3.934 0,61 56.200 8,84

TOPLAM 38.778

6,10 2.248 0,35 11.240 1,76 3.934 0,61 56.200 8,84

III.ALT BÖLGE

AKÇAKENT 23.914

3,78 2.637 0,42 9.346 1,47 4.560 0,71 58.500 9,20

AKPINAR 29.713

4,67 1.457 0,22 12.766 2,01 3.950 0,63 52.700 8,29

ÇİÇEKDAĞI 78.508

12,35 3.566 0,56 16.188 2,55 4.895 0,77 80.300 12,65

TOPLAM 132.135

20,80 7.660 1,20 38.300 6,02 13.405 2,11 91.500 30,14

KIRŞEHİR 438.288

69,0 25.408 4,0 127.040 20,0 44.464 7,0 635.200 100,0

119

Ek Tablo 2. Kırşehir İli Tarım Arazisi Sulama Durumu (2003)

İLÇELER

Tarım Alanı (Ha.)

Sulanan Tarım Alanı (Ha.)

Sulanmayan Tarım Alanı

(Ha.)

I. ALT BÖLGE

Devlet Sulaması (Ha.)

Halk Sulaması

(Ha.)

Toplam (Ha.)

MERKEZ 109.189

8.838 2.366 11.204 97.985

KAMAN 79.891

4.367 1.410 5.777 74.114

MUCUR 78.295

1.444 962 2.406 75.889

TOPLAM 267.375

14.649 4.738 19.387 247.988

II. ALT BÖLGE

BOZTEPE 38.778

1.011 674 1.685 37.093

TOPLAM 38.778

1.011 674 1.685 37.093

III. ALT BÖLGE

AKÇAKENT 23.914

4.230 1.820 6.050 17.864

AKPINAR 29.713

2.988 1.118 4.106 25.607


1.764 1.176 2.940 75.588

TOPLAM 132.135

8.982 4.114 13.096 119.039

KIRŞEHİR 438.288

24.642 9.526 34.168 404.120

120

Ek Tablo 3. Kırşehir İli Tarımsal İşletme Büyüklükleri (2003)

İLÇELER

0-50 Dekar

51-100 Dekar 101-200 Dekar 200 Dekardan Fazla

İşletme Sayısı (Adet)

Tarım Alanı (Da.)


Tarım Alanı (Da.)


Tarım Alanı (Da.)


Tarım Alanı (Da.)

I. ALT

BÖLGE

MERKEZ 4.080

21.788 2.027 43.625 1.751 38.166 844 5.414

KAMAN 3.050

15.978 1.352 31.956 1.331 27.961 654 3.994

MUCUR 3.071

15.650 1.510 31.318 1.296 27.611 614 3.914

TOPLAM 10.201

53.416 5.069 106.899 4.378 93.738 2.112 13.322

II. AT BÖLGE

BOZTEPE 1.458

3.877 1.100 19.389 1.614 11.633 745 3.877

TOPLAM 1.458

3.877 1.100 19.389 1.614 11.633 745 3.877

III.ALT BÖLGE

AKÇAKENT 509

10.761 315 9.565 300 2.391 153 1.195

AKPINAR 679

13.370 420 11.885 400 2.971 201 1.485

ÇİÇEKDAĞI 2.209

35.320 1.365 31.404 1.300 7.852 655 3.926

TOPLAM 3.397

59.461 2.100 52.854 2.000 13.214 1.009 6.606

KIRŞEHİR 15.056

116.754 8.269 179.142 5.992 118.585 3.866 23.805

121

Ek Tablo: 5 Kırşehir İlinde Bazı Tarla Bitkilerinin Ekiliş Üretim ve Verimleri (2003)

İLÇELER

BUĞDAY ( Durum ve Diğer)

ARPA ( Biralık ve Diğer) MISIR (Silaj) NOHUT


Üretim (ton)

Verim (kg/ha)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha)

I. ALT

BÖLGE

MERKEZ 19.600

43.000 2.193 31.200 87.000 2.788 100 400 4.000 5.500 6.050 1.100

KAMAN 18.000

45.000 2.500 20.500 61.500 3.000 - - - 920 920 1.000

MUCUR 25.000

45.000 1.800 18.500 37.000 2.000 7 28 4.000 700 840 1.200

TOPLAM 62.600

133.000 Ortalama 2.164

70.200 185.500

Ortalama

2.596 107 428 Ortalama

4.000 7.120 7.180 Ortalama

1.100 II. ALT BÖLGE

BOZTEPE 29.500

57.500 1.950 9.000 13.400 1.488 150 600 4.000 - - -

TOPLAM 29.500

57.500 1.950 9.000 13.400 1.488 150 600 4.000 - - -

III.ALT BÖLGE

AKÇAKENT 4.400

7.480 1.700 2.300 4.600 2.000 16 64 4.000 600 600 1.000

AKPINAR 6.500

16.250 2.500 7.800 21.060 2.700 2,5 10 4.000 1.650 1.485 900


30.000 2.500 10.000 25.000 2.500 16 56 3.500 250 250 1.000

TOPLAM 22.900

53.730 Ortalama 2.233

20.100 50.660 Ortalama

2400 34,5 130 Ortalama

3.833 2.500 2.335 Ortalama

966 KIRŞEHİR 111.00

0 244.230 Ortalama

2.115 99.300 249.56

0 Ortalaa 2.161

291,5 1.158 Ortalama 3.944

9.620 10.145 Ortalama

1.033

122

Ek Tablo 5’in devamı

İLÇELER ŞEKER PANCARI

AYÇİÇEĞİ ( Yağlık) PATATES YONCA (Yeşil ot)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha.)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha.)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha.)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha.)

I. ALT

BÖLGE

MERKEZ 1.000

40.000 40.000 800 960 1.200 370 9.250 25.000 100 3.000 30.000

KAMAN 600

27.000 45.000 600 1.200 2.000 200 6.000 30.000 200 6.000 30.000

MUCUR 3.584

143.360 40.000 710 923 1.300 200 400 20.000 50 1.500 30.000

TOPLAM 5.184

210.360 Ortalama 41.666

2.110 3.083 Ortalama 1.500

770 15.650 Ortalama 25.000

350 10.500 Ortalama 30.000

II. ALT BÖLGE

BOZTEPE 500

20.000 40.000 2.500 3.000 1.200 - - - 10 250 25.000

TOPLAM 500

20.000 40.000 2.500 3.000 1.200 - - - 10 250 25.000

II. ALT BÖLGE

AKÇAKENT

50

3.000 60.000 150 225 1.500 40 400 10.000 2 90 45.000

AKPINAR 469,8

23.490 50.000 400 800 2.000 - - - 15 300 20.000

ÇİÇEKDAĞI

300

15.000 50.000 200 240 1.200 100 1.000 10.000 100 3.000 30.000

TOPLAM 819,8

41.490 Ortalama 53.333

750 1.265 Ortalama 1.566

140 1.400 Ortalama 10.000

117 3.390 Ortalama 31.666

KIRŞEHİR 6.503,8

271.850 Ortalama 45.000

5.360 7.348 Ortalama 1.422

910 17.050 Ortalama 17.500

477 14.140 Ortalama 28.888

123

Ek Tablo: 6 2003 Yılı Kırşehir İlinde Sebze Ekiliş ve Üretim Miktarları (Ha.)

İLÇELER Baklagil Sebzeleri


Yaprağı Yenen Sebzeler

Soğansı Yumru Kök ve Sebzeler

Genel Toplam


Üretim (ton)


Üretim (ton)


Üretim (ton)


Üretim (ton)


Üretim (ton)

I. ALT

BÖLGE

MERKEZ 69

410 1.147 11.271 140 2.096 177 1.655 1.533 15.432

KAMAN 130

754 1.096 13.320 61 595 48 766 1.308 15.435

MUCUR 26

130 1.567 11.559 198 1.643 283 2.559 2.074 15.891

TOPLAM 225

1.294 3.783 36.150 99 4.334 508 4.980 4.915 46.758

II. ALT BÖLGE

BOZTEPE 2

6 32 291 11 104 19 161 64 562

TOPLAM 2

6 32 291 11 104 19 161 64 562

III. ALT BÖLGE

AKÇAKENT

6

30 23,9 205 1,5 20,5 5 415 36,4 676,5

AKPINAR 15

105 68 830 1 8 35 640 119 1.583

ÇİÇEKDAĞI 30

90 254 2.436,5 - - 20 240 304 2.766,

TOPLAM 51

225 345,9 3.471,53 2,5 28,5 60 1.295 459,4 5.026

KIRŞEHİR 278

1.525 4.160,9 39.912,5 412,5 4.466,5 587 6.436 5.438,4 52.346

124

Ek Tablo:7. Kırşehir İlinde Bazı Sebzelerin Ekiliş Üretim ve Verimleri ( 2003 )

İLÇELER KAVUN KARPUZ DOMATES ISPANAK Ekiliş Alanı (Ha.)

Üretim (ton)

Verim (kg/ha)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha)


Üretim (ton)

Verim (kg/ha)

I.ALT

BÖLGE

MERKEZ 350

3.500 10.000 255 2.550 10.000 320 3.200 10.000 32 320 10.000

KAMAN 300

3.000 10.000 250 4.000 16.000 300 4.000 13.300 18 150 8.300

MUCUR 625

3.125 5.000 500 4.000 8.000 200 2.000 10.000 100 300 3.000

TOPLAM 1.275

9.625 Ortalama 8.333

1.005 10.500 Ortalama 11.333

820 9.200 Ortalama 11.100

150 770 Ortalama 7.100

II.ALT BÖLGE

BOZTEPE 5

25 5.000 5 50 10.000 2 20 10.000 2 20 10.000

TOPLAM 5

25 5.000 5 50 10.000 2 20 10.000 2 20 10.000

III. ALT BÖLGE

AKÇAKENT -

- - - - - 12 90 7.500 - - -

AKPINAR 10

100 10.000 200 10.000 10.000 20 240 12.000 - - -

ÇİÇEKDAĞI

125

1.250 10.000 1.000 10.000 10.000 25 175 7.000 - - -

TOPLAM 135

2.250 Ortalama 10.000

1.200 10.000 Ortalama 10.000

57 505 Ortalama 8.833

- - -

KIRŞEHİR 1.415

11.900 Ortalama 7.777

1.130 11.800 Ortalama 10.444

879 9.725 Ortalama 9.977

152 790 Ortalama 8.550

125

Ek Tablo:8. Kırşehir İlinde Meyve Ağaç Sayıları ve Üretim Miktarları ( 2003 )

İLÇELER

Yumuşak Çekirdekliler Taş Çekirdekliler Üzümsü Meyveler ( Dut)

Üzümsü Meyveler (Üzüm)

Sert Kabuklular

Meyve Veren Yaşta Ağaç Sayısı (ad.)

Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayısı (ad.)

Üretim (Ton)



Üretim (Ton)



Üretim (Ton)


Üretim (Ton)



Üretim (Ton)

I. Alt Bölge

Merkez 127.500

7.400 5.960 100.150

3.150 1.820 8.500 250 128 1.805 8.890 33.600 6.800 889

Kaman 71.760

20.500 4.899 24.682 6.180 409 1.000 25 15 2.665 11.075 17.923 30.560 665

Mucur 10.300

12.900 339 12.660 4.540 231 1.550 150 23 2.560 10.300 5.400 2.300 118

Toplam 209.560

40.800 11.198 137.492

13.870 2.467 11.050 425 166 7.030 30.265 56.923 39.660 1.972

II. Alt Bölge

Boztepe 2.080

1.350 52 2.620 1.280 45 - - - 600 1.350 100 60 4

Toplam 2.080

1.350 52 2.620 1.280 45 - - - 600 1.350 100 60 4

III.Alt Bölge

Akçakent 666

100 50 3.670 625 51 400 200 6 146 694 1.400 175 34

Akpınar 5.700

1.200 240 8.300 1.630 162 300 100 4 360 960 750 1.000 22

Çiçekdağı

30.500

1.650 689 16.380 1.910 283 1.000 400 15 370 1.850 1.950 520 42

Toplam 36.866

2.950 979 28.350 4.165 496 1.700 700 25 875 3.504 4.100 1.695 98

Kırşehir 248.506

45.100 12.229 168.462

19.315 3.008 12.750 1.185 191 8.505 35.119 61.123 41.415 2.074

126

Ek Tablo: 9. Kırşehir İlinde Ruminant Hayvan Sayıları( 2003 ) İLÇELER SIĞIR KOYUN KEÇİ Küçükbaş

Toplam Kültür

Melez Yerli Toplam Yerli Merinos Toplam Kıl Tiftik Toplam

I. ALT

BÖLGE

MERKEZ

4.420 9.650 1.520 15.590 37.900 310 38.210 1.500 1.070 2.570 40.770

KAMAN 1.850

6.700 2.300 10.850 18.500 - 18.500 415 - 415 18.915

MUCUR 540

5.860 - 6.400 4.000 - 4.000 215 - 215 4.215

TOPLAM 6.810

22.210 3.820 32.840 60.400 310 60.710 2.130 1.070 3.200 63.910

II. ALT BÖLGE

BOZTEPE 1.410

2.625 1.850 5.885 18.500 3.300 21.800 135 7 142 21.942

TOPLAM 1.410

2.625 1.850 5.885 18.500 3.300 21.800 135 7 142 21.942

III. ALT BÖLGE

AKÇAKENT -

1.295 3.705 5.000 6.600 - 6.600 2.115 - 2.115 8.715

AKPINAR 505

2.100 3.200 5.805 12.500 - 12.500 350 - 350 12.850

ÇİÇEKDAĞI 1.640

3.760 2.600 8.000 19.920 - 19.920 1.480 - 1.480 21.400

TOPLAM 2.145

7.155 9.505 18.805 39.020 - 39.020 3.945 - 3.945 42.965

KIRŞEHİR 10.365

31.990 15.175 57.530 117.920 3.610 121.530 6.210 1.077 7.287 128.817

127

Ek Tablo: 10. Kırşehir İlinde Kanatlı Hayvan Sayıları ( 2003)

İLÇELER

TAVUK ÖRDEK KAZ HİNDİ TOPLAM KANATLI

TOPLAM YUMURTA

Broiller

Yumurtacı

Toplam

Yumurta Sayısı

Ördek Sayısı

Yumurta Sayısı

Kaz Sayısı

Yumurta Sayısı

Hindi Sayısı

Yumurta Sayısı

I. ALT BÖLG

E

Merkez 5.000

120.000 125.000

21.600.000

3.500 210.000

3.500 175.000

14.000 700.000

146.000 22.685.000

Kaman -

106.000 106.000

10.600.000

6.000 360.000

7.000 350.000

6.500 260.000

125.000 11.570.000

Mucur 125

13.500 13.625 1.150.000 900 35.000 825 30.000 6.200 216.000

21.550 1.431.000

Toplam 5.125

239.500 244.625

33.350.000

10.400 605.000

11.325 555.000

26.700 942.000

293.050 35.686.000

II. ALT BÖLG

E

Boztepe 350

7.500 7.850 1.125.000 500 25.000 100 5.000 3.000 150.000

11.450 1.305.000

Toplam 350

7.500 7.850 1.125.000 500 25.000 100 5.000 3.000 150.000

11.450 1.305.000

III.

ALT BÖLG

E

Akçakent

-

5.000 5.000 500.000 100 3.500 250 12.500 700 350.000

6.050 551.000

Akpınar

-

18.000 18.000 1.980.000 900 45.000 900 45.000 2.100 105.000

21.900 2.175.000

Çiçekdağı

-

15.000 15.000 2.250.000 1.000 50.000 1.000 50.000 3.000 180.000

20.000 2.530.000

Toplam -

38.000 38.000 4.730.000 2.000 98.500 2.150 107.500

5.800 320.000

47.950 5.256.000

Kırşehir 5.475

285.000 290.475

39.205.000

12.900 728.000

13.575 667.500

35.500 1.412.000

352.450 42.247.000

128

Ek Tablo: 11. 2003 Yılı Kırşehir İlinde Hayvansal Üretim (Ton)

İLÇELER

ET SÜT YAPAĞI Bal ( kg)

Bal Mumu (kg)

Yumurta (x1000)

Sığır Eti

Koyun/Kuzu

Keçi/ Oğlak

Toplam

İnek

Koyun

Toplam

Yapağı

Kıl

Toplam

I. ALT BÖLG

E

Merkez 1.669

227 - 1.896 9.589 949 10.538 37.063 2.003 39.066 18.000 400 21.600

Kaman 649

99 - 748 12.003 432 12.435 17.518 237 17.755 22.820 390 10.600

Mucur 221

36 - 257 7.376 67 7.443 2.503 133 2.636 4.717 100 1.150

Toplam 2.539

362 - 2.901 28.968 1.448 30.416 57.084 2.373 59.457 45.537 890 33.350

II. ALT BÖLG

E

Boztepe 52

13 - 65 5.924 446 6.370 18.172 171 18.343 - - 1.125

Toplam 52

13 - 65 5.924 446 6.370 18.172 171 18.343 - - 1.125

III.

ALT BÖLG

E

Akçakent 55

14 - 69 3.628 223 3.851 6.607 1.303 7.910 1.750 - 500

Akpınar 86

22 - 108 4.077 191 4.268 7.508 216 7.724 7.000 - 1.980

Çiçekdağı

140

36 - 176 6.683 335 7.018 12.137 887 13.024 4.500 60 2.250

281

72 - 353 14.388 749 15.137 25.252 2.406 27.658 13.250 60 4.730

KIRŞEHİR 2.872

447 - 3.319 49.280 2.643 51.923 100.508

4.950 105.458

58.787 950 39.205

129

KAYNAKLAR

1. D.İ.E Verileri 2. 1999 Tarım sayımı ( Kırşehir) 3. Ekonomik ve Sosyal Göstergeler ( Kırşehir D.İ.E.) 4. Kırşehir İl Yıllığı ( 1999 ) 5.Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü Çalışma Programı 6.Devlet Su İşleri Şube Müdürlüğü Çalışma Programı 7. DİE, 2000 Yılı Sayım Sonuçları ( Kırşehir) 8. Kırşehir ve İlçeleri Brifing Raporları 9. Yerel Öneri Geliştirme Raporu ( Sinop – 1998) 10. Türk Tarım Dergisi ( Mayıs – Haziran 2002

130

KIRŞEHİR İLİ DOĞAL KAYNAK HARİTASI

131

KIRŞEHİR İL HARİTASI

132

I.alt bölge (zon) Merkez Kaman Mucur

II.Alt Bölge(Zon) Boztepe

III.Alt Bölge (Zon) Çiçekdağı Akçakent Akpınar

Documents

KIRŞEHİR TARIM MASTER PLANI · Tablo 1 Kırşehir İli Alt Bölgeleri ..... 28 Tablo 2 2003 yılında Türkiye, Kırşehir ve Kırşehir Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı