Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Kitapta yer alan makalelerin orijinal yaztltfl:
0 rOC}'I\OpCTBe JleKIIHJ! B CBepJVIOBCKOM YHHBepcHrere 11 V!IOJI511919 r.
0 gosudarstve Lektsia v Sverdlovskom universitete 11 lulya g.
Devlet Dzerine 11 Temmuz 1919 giinii Sverdlovsk Universitesi'nde verilen konferans.
PE'ib IlEPE,[l CJlYIIIATEnJIMV! CBEP,[lJlOBCKOfO YHV!BEPCV!TETA, OTIIPABJ15110I.l1VIMV!C51 HA <DPOHT,
24 OKT515P511919 r.
Re� Pered Slu�atelyami Severdlovskogo iiniversiteta, otpravlyayu�imisya na front.
24 Oktabra 1919.
Cepheye yollanan Sverdlovsk Universitesi iigrencilerine sesleni�. 24 Ekim 1919.
DEVLET UZERiNE ! -I 1 V. i. Lenin
I I Rusradan (:eviren I Mazlum B e yhan I I
I
11 Yordam Kitap: 261 • Devlet Dzerine • V. i. Lenin • ISBN 978-605-172-107-1
t:;:eviri: Mazlum Beyhan • Kapak ve lf Tasarrm: Sava� t;:ekic;
1 Sayfa Diize11i: Giiniil Goner • Birinci Bas1m: Ocak 2016
I © Mazlum Beyhan; 2015; © Yordam Kitap, 2015 I
��rdam Kitap Basm ve Yaym ;ic. Lt�. �ti. �:;:fika No: ��;���-- - -·-----' <;:atalc;e�me Sokag1 Genda� Han No: 19 Kat:3 34110 Cagaloglu - Istanbul I Tel: 0212 528 19 10 • Faks: 0212 528 19 09
W: www. yordamkitap.com • E: info@yordamkitap. corn 1-www.face�o:k�om/Yordam�Itap • w:Jwitter.com/Yordam��ap
I Basla: Yazm Basm Yaytn Matbaac1hk Turizm Tic.Ltd.�ti. (Sertifika No: 12028)
1 I.O.S.B. c;:evre Sanayi Sitesi 8. Blok No:38-40-42-44
I. B a�a�ehir - Istanbul
Tel: 0212 5650122
I i
-· -- ·----· ------- DEVLET UZERiNE
iyiNDEKiLER
DEVLET OZERiNE (ll TEMMUZ 1919 GUXU SVERDLOVSK ONiVERSiTESi'NDE VERiLEN KONFERANS) ...
EK: CEPHEYE YoLLANAN SVERDLOVSK UNiVERSiTESi 0GRENCiLERiNE SESLENi�, 24 EKiM 1919 . 47
DEVLET UZERiNE
(11 TEMMUZ 1919 GUNU SVERDLOVSK UNiVERSiTESi'NDE
VERiLEN KONFERANS)
Y. M. Sverdlov'un giri�imiyle 1918 plmda Komunist Par
tisi Merkez Komitesine bagh olarak ac;:Ilan ajitatiir ve egit
men yeti�tirme kurslan, sonraki y!llarda nitelik degi�tirerek
Parti kadrolanmn yeti�tirildigi, "Sverdlovsk Komunist Dni
versitesi" ad1yla c;:ah�maya ba�lad1. Bu universiteye buyuk
iinem veren V. i. Lenin, universitenin kurulu�u ve egitim
programmm olu�turulmasiyla bizzat ugra�t1 ve 11 Temmuz
1919 ile 29 Agustos 1919 gunleri bu universitede devlet uze
rine iki ders verdi (ikinci dersin kay1tlan bulunamami�tlr).
Lenin 24 Ekim gunu de, yine Sverdlovsk Dniversitesi'nde,
universitenin cepheye yollanan iigrencilerine seslenmi�tir.
(Bkz.: Toplu Yapztlar, c. 39, s. 239-247-475)
10
Yolda�lar, Diizenleyip bana ilettiginiz programa gore,
bugiin devlet konusunu ele alacagtz. Konuya ne kadar yakm oldugunuzu, devlet konusunda neler bildiginizi, bilmiyorum. Yamlmtyorsam dersleriniz yeni ba�lad1 ve siz bu konuyu sistematik olarak ilk kez bugiin ele alacaksmtz. Durum boyleyse, bu zor konudaki bu ilk derste, biiyiik olasthkla, yapacag1m a<y1klamalann dinleyicilerimin <yogu i<;:in yeterince a<ytk, anla�Il1r olmasm1 saglayamayacaglm. Sonu<;: eger boyle olursa, kaygllanmaym. <;:iinkii devlet konusu, en <yetrefil konulardan biridir, hatta belki de burjuva bilim insanlan, yazarlan ve filozoflannm en i<;:inden <;:tkllmaz hale getirdikleri konulardan biridir. Bu baktmdan bu sorunun, bir hamlede, iistelik de boylesine ktsa bir soyle�ide, biitiiniiyle anla�tlmasl beklenmemelidir. Bu ilk soyle�imizden sonra anla�tlmayan ya da size yeterince a<ytk gelmeyen yerleri, buralara ikinci, ii<;:iincii, dordiincii kez doniip ek okumalar, ozel <yah�malar ve soylqiler yaparak anla�lhr, a<ytk hale getirebilmemiz i<;:in bir kenara not edin. Bir kez daha bulu�abilecegimizi ve bu so-
11
runlara ili�kin dii�iince ah�veri�i yaparak en c;:ok hangi noktalann yeterince ac;:1k ve anla�Il1r olmadigmi saptayabilecegimizi umuyorum. Yine, bu soyle�imizin ve dersimizin tamamlayiCISl olarak Marx ve Engels'in hie;: degilse en onemli yapitlanm okumak ic;:in belli bir zaman ay1rabileceginizi de umuyorum. Kaynak kitaplar listelerinde gorebileceginiz bu temel yap1tlan Sovyet okullanyla, Parti okullanmn kitaphklannda -ki sizin de var boyle bir kitaphgmiZ- ogrencilerin hizmetine SUnulan ders kitaplan ic;:inde bulacagm1zdan ku�kum yok. Ve yine buralarda baZI boliimlerdeki ac;:Iklamalann karma�1khg1 ilk ag1zda kimilerinizi korkutacaktu. Bir kez daha uyarmak isterim ki, bu sizi kaygiland1rmasm. Birinci okumada anla�Ilmaz gelen yeri, bir sonraki okumada ya da daha sonra konuya biraz farkh bir yoniinden yakla�tigimzda anladigmiZI goreceksiniz. <;:unkii bir kez daha yineleyeyim: bu, oylesine karma�Ik, burjuva bilim insanlan ve yazarlan tarafmdan oylesine kordiigiim haline getirilmi� bir konudur ki, devlet sorununu kavramak, sindirmek, devlet iizerine ac;:1k, saglam bir kanaat edinmek isteyen herkesin, konuya tekrar tekrar donerek onu farkh ac;:Ilardan ele almas1 ve iizerinde etrafhca dii�iin-
12
mesi gerekir. Bu, politikamn oylesine koklii, oylesine temel bir sorunudur ki, yalmzca �u anda hep birlikte ic;:inde yapdigimiz fuhnah devrim giinlerinde degil, en sakin, ban�c;:Il donemlerde bile her giin her gazetede yer alabilecek her ekonomik ya da siyasal konuya ili�kin olarak devlet nedir, devletin ozii, onemi ve anlam1 nedir, kapitalizmi pkmak ic;:in sava�an partimizin, komiinistlerin partisinin devlete kar�1 tavn nedir gibi sorular baglammda siirekli olarak devlet sorunuyla kaq1 kar�1ya gelecek, her giin degi�ik nedenlerle bu soruna doneceksiniz. Ve en onemlisi, devlet iizerine okumalanmzm, bu konuya ili�kin ald1gmiz derslerin ve yapt1gm1z sohbetlerin sonucunda, devlet sorununa kendi ba�m1za, bagimsizca yakla�ma becerisi geli�tirmeniz gerekiyor; c;:iinkii bu sorun hasimlanmzla soyle�i ve tarh�malanmzda en degi�ik nedenlerle, en kiic;:iik sorunlar vesilesiyle, en beklenmedik baglamlarda kaqm1za c;:1kacak. Bu konuda kendi ba�m1za c;:oziimlemeler yapabilmeyi ogrenmeniz durumunda, ancak bu durumda, kendinizi inanc;:lanmzda yeterince saglam gorebilir ve bu inanc;:lan ne zaman olursa olsun ve kimin oniinde olursa olsun, yeterince ba�anyla savunabilirsiniz.
1 3
2.
Bu klsa uyandan sonra asd soruna gec;:iyorum: devlet nedir, nastl dogmu�tur ve kapitalizmi biitiiniiyle ytkmak ic;:in miicadele eden i�c;:i sm1fl partisinin, komiinistlerin partisinin devletle ili�kisi temelde nasd olmahdu?
Burjuva bilim, felsefe, hukuk, ekonomi politik ve gazetecilik c;:evrelerince, bilerek ya da bilmeyerek, devlet sorunu kadar karma�tk hale getirilmi� bir sorunun daha zor bulunacagmt daha once de soylemi�tim. Bu sorun, giiniimiizde bile, stk s1k din sorunuyla kan�tmhr. Ve stk s1k, yalmzca dinsel ogretilerin temsilcileri degil (onlardan bu dogal olarak beklenir), ama kendilerini dinsel onyargtlardan kurtardtgmt savunan insanlar bile, devlet sorunu gibi ozel bir sorunu din sorunuyla kan�hrarak, ideolojik, felsefi yakla�Im ve temellendirmelerle, devletin, ic;:inde insanhgm varhgm1 siirdiirdiigii ilahi bir giic;: olduguna, yamnda insana insamn olmayan, ona kendi dt�mdan verilmi� �eyler getiren ya da getirebilecek olan dogaiistii, tannsal kaynakh bir giic;: olduguna ili�kin karma�tk bir ogreti in�a etmeye c;:ah�tyorlar. Ve belirtmemiz gerekir ki, bu ogreti somiiriicii smiflann, biiyiik toprak sahipleri ve kapitalistlerin c;:tkarlanyla
14
oyle Slki ili1lki i'rindedir, oylesine onlann �lkarlanna hizmet eder, burjuvazinin temsilcilerinin ah�kanhklanna, bilimlerine ve tiim dii�iince diinyalanna oylesine derinden niifuz etmi� durumdadu ki, kendilerinin dinsel onyargtlan oldugu fikrini �iddetle reddeden ve devlet meselesine biitiin onyargtlardan kurtulmu� olarak bakabildiklerinden pek emin olan Men�eviklerle Eser'lerin1 devlet kavrayt�lan da i�inde olmak iizere, her alanda, her adtmda bunun kalmhlanna rastlayabilirsiniz. Devlet sorununun bu denli karma�1k, �etrefil bir hale getirilmesinin nedeni, bunun, egemen stmflann 'rtkarlarmt ba�ka biitiin sorunlardan daha fazla ilgilendiren bir sorun olmastdu (bu konuda geri �ekilip yerini btrakabilecegi tek alan, ekonomi biliminin temelleridir). Devlet ogretisi, toplumsal ayncahklan, somiiriiyii, kapitalizmin varhgtm hakh �tkarmaya yarar. Bu baktmdandtr ki, bu konuda tarafstzhk beklemek ve bilimsel olduklan iddiastm ta�tyan insanlann size saf bilimin gorii�lerini yansttttklanm dii�iinerek konuya yakla�mak yanh�lann en biiyiigii olur. Konuyu yeterince inceler, sorunun derinlerine irierseniz, devlete, devlet ogretisine ve devlet teorisine ili�kin olarak,
Eser - (Ru s<;a) Sotsialist-Revoliutsioner k!saltmasi . -�ev.
15
bu sorununun farkh sosyal smrflar arasmdaki bir sava� sorunu oldugunu ve bu sava�m devlete, devletin rolii ve onemine ili�kin birbiriyle <;:arpr�an gori.i�lere yanstdrgmr goreceksiniz.
Sorunu bilimsel bir yakla�rmla ele alabilmek i<;:in, tarih i<;:inde devletin nasll dogdugu ve geli�tigi konusuna i.isti.inkori.i de olsa bir goz atmamrz gerekiyor. Toplumbilimsel bir sorun olarak devlet sorununa ger<;:ekten gi.ivenilir bir yakla�rm ah�kanhgr elde etmek i<;:in, aynntrlar ytgrm i<;:inde bogulup gitmeden, konuya ili�kin birbiriyle <;:atl�an bin bir farkh gorii� i<;:inde yolunu yitirmeden, soruna ger<;:ekten dogru, ger<;:ekten bilimsel a<;:rdan yakla�abilmek i<;:in temel tarihsel ili�kilere bakmak, en onemli �eydir. Temel tarihsel ili�kiler hi<;: unutulmadan, her sorunun tarih i<;:inde nasll dogduguna, geli�im si.irecinde hangi ana a�amalardan ge<;:tigine ve ti.im bunlann sonucu olarak onun �u anda neye doni.i�ti.igi.ine, ne olduguna bakmak gerekir.
Devlet sorununa ili�kin olarak, Engels'in Ailenin, Ozel Miilkiyetin ve Devletin Kokeni kitabmr okuyup inceleyeceginizi umanm. i<;:inde rastgele yazllmr� tek bir ci.imle bulunmayan bu kitap, <;:agda� sosyalizmin temel yaprtlanndan biridir; ora-
16
daki her ciimleye giivenebilirsiniz, her ciimlenin dev ol<;:ekte tarihsel ve siyasal verilere dayanarak yaZ1ldigma giivenebilirsiniz. Kitabm biiti.in boli.imlerinin aym a<;:tkhk ve anla�tltrhkta olmadigma ku�ku yok; baZl boliimler, belli ol<;:iide tarih, ekonomi bilgisine sahip olmayt gerektiriyor. Ama bir kez daha yineleyeyim: Kitabt okudugunuzda hem en anlamazsamz bu sizi tela�land1rmasm. Hemen herkesin ba�ma gelen bir durumdur bu. Ama ilgi duydugunuz bir anda ana yeniden dondiigi.iniizde, hepsini degilse bile onemlice bir boli.imi.ini.i anladtgmtzt goreceksiniz. Burada bu kitab1 anmamm nedeni, ele aldtgmtz konuya ili�kin dogru bir yakla�Im sergilemesidir. Devletin nastl dogdugunun tarihsel a<;:tklamastyla ba�lar, Engels'in kitab1.
Bu soruna, ornegin kapitalizmin ortaya <;:tkt�t, insamn insan tarafmdan somi.iri.ilmesi, sosyalizmin ortaya <;:tkt�l ve onu hangi ko�ullann ortaya <;:tkardigt tiiri.inden oteki bi.itiin sorunlara oldugu gibi, ancak sorunun bi.iti.ini.ini.in geli�im tarihini inceleyerek dogru ve gi.ivenilir bi<;:imde yakla�abiliriz. Bu soruna ili�kin olarak her �eyden once devletin her zaman var olmadtgt noktasmt gozden ka<;:trmamamtz gerekiyor. Devletin olmadtgt zamanlar vardt. Toplum nerede, ne zaman smtflara
17
boli.indii, somiirenlerle somiiriilenler nerede, ne zaman ortaya <;:Iktlysa, devlet de orada ve o zaman ortaya <;:1kt1.
insanm insan tarafmdan somiiriilmesinin ilk bi<;:imi, toplumun kole sahipleri ve koleler olarak smiflara aynlmasmm ilk bi<;:imi ortaya <;:1kana dek ataerkil aile -ya da zaman zaman adlandmldigl bi<;:imiyle- klan ailesi (klan: soy, kabile, soya dayah topluluk) vard1. Bu ilkel zamanlann izleri, pek <;:ok ilkel halkm ya�ammda bugiin de belirgin bi<;:imde varhgm1 siirdiirmektedir. ilkel ki.iltiirler iizerine hangi yap1ti elinize ahrsamz alm, toplumun heniiz kole sahipleri ve koleler diye boliinmedigi, �u ya da bu ol<;:iide ilkel komiinizme benzeyen bir doneme ili�kin betimlemelere, tamkhklara, amlara rastlayacaksm1z. 0 zamanlar devlet, yani sistematik bask! uygulama ve bu yolla insanlara diz <;:oktiirme ayg1t1 yoktu. Devlet, i�te bu ozel bask! ayg1t1mn ad1du.
insanlann, geli�melerinin heni.iz en alt basamagmda bulundugu ve vah�i tammma yakm ko�ullar i<;:inde, kii<;:iik soylar halinde ya�ad1g1, giiniimiiz toplumuyla arasmda binlerle ifade edilecek yillann bulundugu o ilkel toplum doneminde, devletin varhgma ili�kin herhangi bir belirti yok-
18
tur. 0 donemde geleneklerin, otoritenin, saygmm ve soyun ya�hlanmn elinde bulunan bir iktidann egemenligine tamk oluyoruz. Bu iktidar hakkrmn bazen -o donemlerde bugiin oldugu gibi ezilmeyen, e�itlikten uzak ko�ullar i<;:inde bulunmayankadmlann elinde olduguna da rasthyoruz, ama hi<;:bir yerde ba�ka insanlan yonetmek i<;:in, salt bu ama<;:la, hepinizin bildigi silahh askeri birlikler, hapishaneler ve ba�kalanmn iradesine zorla boyun egdirmenin benzer biitiin oteki ara<;:lan gibi -ki bunlann tiimii devletin oziinii olu�turur- siirekli ve sistemli bir baskr ve �iddet aygrtmdan yararlanan ozel bir grup insan gormiiyoruz.
Dinsel ogretiler denilen �eylerden, kurnazhklardan, felsefi kurgulardan ve burjuva bilginlerince kurgulanan degi�ik dii�iincelerden uzakla�rr ve sorunun oziine yonelirsek, devletin toplumdan ayn�mr� bir yonetim aygrtmdan ba�ka bir �ey olmadrgmr goriiriiz. Nerede yonetmekten ba�ka i�leri olmayan boyle bir ozel insan grubu ortaya <;:rkar ve bunlar yonetmek i<;:in, hapishaneler, ozel silahh miifrezeler, askeri birlikler vb. yoluyla gii<;: kullanarak, iradelerini kmp insanlan dize getirmek i<;:in ozel bir baskr aygrtma gereksinim duyarlarsa, orada devlet ortaya <;:rkmr� demektir.
19
Ama devletin olmadigi, toplumun ve onu bir arada tutan gene! bagm devamhhgmm, disiplinin ve <;:ah�ma di.izeninin; gelenek ve goreneklerin giiciiyle, otoriteyle ya da klamn ya�hlannm ya da -o donemlerde yalmzca erkeklere e�it olmakla kalmaytp <;:ogu kez daha da yiiksek bir konuma sahip olan- kadmlann saygm konumlanyla saglandigi ve yonetmekte uzmanla�m1� ozel bir insan grubunun olmadigi bir donem vard1. Tarih bize gosteriyor ki, insanlan bask! altma almanm ozel bir ayg1h olarak devlet, toplumun s1mflara boliindiigii, bir grup insanm otekilerin emegine siirekli el koydugu, bir grup insamn otekileri somiirdiigii yerde ve zamanda ortaya <;:Ikmi�hr.
Toplumdaki bu s1mflara boliinme ger<;:ekligi, temel bir tarihsel olgu olarak her zaman olanca a<;:Ikhgiyla goz oniinde bulundurulmahdir. Binlerce yil boyunca, istisnas1z turn iilkelerde, turn toplumlann geli�mesi gene! bir kanuniyet, bir diizen ve tutarhhk i<;:inde olmu�tur. Buna gore ilkin, soylulann olmadigi, ataerkil, ilkel, s1mfs1Z bir toplum soz konusuydu. Bunu, kolelerin ve kale sahiplerinin oldugu koleci toplum diizeni izledi. Giiniimiiz Avrupa'smm biitiinii, bu a�amalardan ge<;:erek bugiine gelmi�tir. Koleci toplum iki bin y1l once
20
diinyaya egemen olmu�tur. Diinyamn geri kalamndaki halklann da biiyiik <;:ogunlugu yine bu a�amalardan ge<;:mi�tir. Diinyanm daha az geli�mi� baz1 halklannda, koleligin izlerine giini.imiizde de rastlanmaktad1r. Ornegin Afrika' da kolelik bir kurum olarak varhg1m bugiin de siirdiirmektedir. Kole sahipligi ve kolelik, tarihteki ilk biiyiik sm1fsal boliinmeydi. ilk gruptakiler yalmzca biitiin iiretim ara<;:lanna (yani topraga ve o sualar az say1da ve <;:ok ilkel de olsalar <;:qitli aletlere) degil, insanlara da sahiptiler. Bunlara kole sahipleri deniliyor, emekleri kaq1hgmda hi<;:bir �ey almadan <;:ah�anlarsa, koleleri olu�turuyordu.
Bu yapry1 tarihte bir ba�ka yap1 izledi: feodalizm. Kolelik, geli�me siireci i<;:inde, iilkelerin biiyiik <;:ogunlugunda toprak koleligine (serflige) donii�tii. Temel toplumsal boliinme, feodal beylertoprak kolesi koyliiler (serfler) �eklindeydi artlk. Boylece insanlar arasmdaki ili�ki bi<;:imi degi�ti. Kole sahipleri, koleleri kendi mallan gibi goriiyorlar, bu tutumu gii<;:lendiren yasalar da, koleleri tiimiiyle kole sahibinin mi.ilkiyetinde olan hirer mal gibi degerlendiriyordu. Toprak koleleri a<;:Ismdan sm1fsal bask! ve bag1mhhk aynen devam etmekle birlikte, toprak sahipleri- feodaller koyliilere birer
21
mal gibi sahip degillerdi; onlarm yalmzca emekleri i.izerinde, belli yiiki.imliili.ikleri yerine getirme zorunluluklan i.izerinde hak sahibiydiler. Serfligin, uygulamada, ozellikle de oteki i.ilkelerden <;:ok daha kaba bir bi<;:imde ve <;:ok daha uzun siirdi.igi.i Rusya' da, hepinizin bildigi gibi, kolelikten hi<;:bir farkl yoktu.
Sonralan, ticaretin geli�mesi, di.inya 6l<;:eginde pazann ortaya <;:1kmas1 ve para dola�tmmm bi.iyi.imesiyle feodal toplum i<;:inde yeni bir sm1f olarak kapitalistler stmft dogdu. Maldan, malm degi�iminden ve paranm egemen hale geli�inden, sermayenin egemenligi dogdu. XVIII. yi.izyll boyunca, daha dogrusu XVIII. yiizyll sonlanndan ba�laytp bi.itiin bir XIX. yiizy1l boyunca ti.im di.inyada devrimler oldu ve Batl Avrupa'nm bi.iti.in i.ilkelerinde feodalizme son verildi. Bu i� en son Rusya' da ger<;:ekle�ti. 1861 yllmda Rusya' da da bir devrim oldu ve bunun sonucunda bir toplumsal yap1dan bir ba�ka toplumsal yaptya, feodalizmden kapitalizme ge<;:ildi. Bu yeni yap1da da toplumun smtflara aynlmt�hg1 devam ediyor, feodalizmin degi�ik izleri ve kalmtllan varhglm si.irdi.iri.iyordu, ama smtflara boli.inmi.i�li.ik bir ba�ka bi<;:im almt�tl.
22
Sermaye sahipleri, yani topragm, fabrikalann, i.iretim evlerinin sahipleri, ti.im i.ilkelerde hep halkm ufac1k bir kesimini olu�turmu�lardu ve bu durum bugi.in de boyledir; ne var ki halkm ti.imi.ini.in emegi onlann emrindedir; boylelikle de bu bir avw;: insan, c;:ogunlugunu proletaryamn, hayatlanm ancak c;:ah�arak, emek gi.ic;:lerini satarak kazanabilen i.icretli i�c;:ilerin olu�turdugu ti.im emekc;:i y1gmlanna hi.ikmeder, zulmeder ve onlan somi.iri.irler. Feodalizm doneminde dagmtk halde ve bi.iyi.ik bask1 altmda bulunan koyli.ilerin onemlice bir boli.imi.i kapitalizme gec;:i�le birlikte proletaryaya doni.i�i.irken, daha ki.ic;:i.ik bir boli.imi.i de kendileri i�c;:i kiralayan varhkh koyli.ilere doni.i�erek kmal burjuvaziyi olu�turdular.
Toplumlann, koleligin ilkel bic;:iminden serflige, ardmdan da kapitalizme gec;:i�i �eklindeki bu temel olguyu hep goz oni.inde bulundurmahsmiZ. <;:i.inki.i turn siyasal ogretilerin dogru degerlendirilebilmesi, bunlann neye ili�kin olduklanmn ve asil soylemek istediklerinin ne oldugunun anla�Ilabilmesi, ancak bu temel olgunun hie;: unutulmamasi ve ondan bir ana c;:erc;:eve olu�turulmastyla mi.imki.indi.ir. Zira insanhk tarihinin koleci, feodal ve kapitalist olarak adlandmlan ve her biri on-
23
!area, yii.zlerce ph kucaklayan bu bii.yii.k donemlerinden her biri oyle farkh siyasal bi<;:imler, oyle farkh siyasal ogretiler, dii.�i.inceler ve devrimlerle doludur ki, bii.tii.n bu olaganii.stii <;:qitliligi ve bu devasa farkhhg1 -ozellikle de burjuva bilim insanlan ve politikaCilanmn siyasal ogretileri, felsefeleri vb. ile ili�kili olanlanm- kavrayabilmeniz, ancak toplumlarm s1mflara boliinmesi olgusuyla s1mfsal egemenlik bi<;:imindeki degi�meleri temel ipucu olarak elde bulundurmamz ve ekonomik, siyasal, dinsel, manevi vb. tiim toplumsal sorunlara bu a<;:1dan bakmamzla miimkii.ndii.r.
Devlete eger bu temel bolii.nme a<;:Ismdan bakacak olursamz, daha once de soyledigim gibi, toplumun Simflara boliinmesinden once devletin var olmad1gmi goreceksiniz. Devletin ortaya <;:1kmas1 toplumun s1mflara bolii.nmesiyle oldu; s1mfh toplum gii.<;:lendik<;:e, devlet de gii.<;:lendi. Onlarca, yii.zlerce ii.lkenin koleci, feodal ve kapitalist toplum yap1lanndan ge<;:tigini ve bugii.n de ge<;:mekte oldugunu tarihten biliyoruz. Bu iilkelerin her birinde muazzam tarihsel degi�iklikler ya�anmasma kar�m, insanhgm koleci toplumdan feodalizme, oradan da kapitalizme ge<;:i�iyle ilgili ve giiniimiizde de kapitalizme kar�1 diinya <;:a-
24
pmda verilen sava�la ilgili ya�anan onca siyasal degi�imlere ve devrimlere kar�m gori.ilen �ey her zaman devletin dogu�udur. Yalmzca ya da hemen hemen yalmzca yonetmekle ugra�an ya da i�i gi.icii ba�hca olarak yonetmek olan bir grup insandan olu�an devlet, toplumdan ayn�m1� belli bir ayg1t olarak var olmu�tur. insanlar yonetilenler ve yonetme uzmanlan -toplumun tepesine <;:tkanlar, yoneticiler, devleti temsil edenler- olarak boliinmii�lerdir. btekileri yoneten bu aygtt, bu insan grubu, elinde her zaman belli baskt ve fiziksel gi.i<;: kullanma ara<;:lan bulundurur: insanlar iizerindeki bu gii<;: kullanma araCI ilkel bir sopa olabilecegi gibi, kolelik donemine ozgii biraz daha geli�mi� silahlar ya da orta<;:aga ozgii ate�li silahlar ya da nihayet XX. yiizytlm teknik mucizelerine ve <;:agda� teknolojinin son ba�anlanna dayanan en geli�mi� silahlar da olabilir. $iddet uygulama yontemleri degi�ti, ama devletin oldugu her toplumda her zaman, yoneten, emreden, egemen olan bir grup insan hep var oldu ve bunlar egemenliklerini kaybetmemek i<;:in her zaman fiziksel baskt aygttlna, her donemin teknik diizeyine denk dii�en �iddet uygulama aygttlna sahip oldular. Sozii edilen bu genel olgulan dikkatle
25
inceleyerek ve srmflar yokken, somi.irenler ve somi.iri.ilenler yokken nic;:in devletin de olmadrgmr ve nic;:in smtflann ortaya c;:rkmasryla birlikte devletin de ortaya c;:rktrgrm kendimize sorarak, ancak bu yolla, devletin ozi.ine ve anlamma ili�kin sorumuza ac;:rk, kesin bir yamt bulabiliriz.
Devlet, bir smrfm ba�ka srmflara hi.ikmetme aygrtrdrr. Toplumda smrflann heni.iz olmadrgr, insanlann bi.iyi.ik bir qitligin ilkel ko�ullannda c;:ah�trklan, emegin i.iretkenliginin en di.i�i.ik oldugu ko�ullarda c;:ah�trklan, ilkel insamn en kaba, en ilkel bir var olu� ic;:in gerekli arac;:lan gi.ic;:li.ikle elde edebildigi kolelik oncesi donemde, toplumun geri kalamm yoneten ve egemenligi altmda tutan ozel bir insan grubu ortaya c;:rkmamr�tr; c;:rkamazdr da. Toplumun smrflara boli.inmesinin ilk bic;:imi olarak koleci toplum yaprsr ortaya c;:rktrgmda, ancak bu durumda ve en kaba bic;:imiyle tanmsal emege yogunla�mr� belli bir smrf, ki.ic;:i.ici.ik de olsa belli bir i.iretim fazlasr ortaya c;:rkarabildiginde ve bu ki.ic;:i.ici.ik i.iretim fazlasr kolenin en koti.i ko�ullarda varhgmr si.irdi.irmesi ic;:in mutlak bir �ekilde zorunlu olmayrp da kale sahibinin eline gec;:tiginde ve boylelikle kale sahipleri smrfmm durumu gi.ic;:lendiginde bu du-
26
rumunun giivence altma almabilmesi i<;:in devletin ortaya �1kmas1 zorunluydu.
<;:1kti da: Koleleri yonetme gii� ve imkanlanm kole sahiplerinin ellerine btrakan, koleci devlet aygttlydt bu. Toplum da, devlet de o malar bugiinkii boyutlanndan �ok daha kii<;:iiktiiler ve bugiinle kar�Ila�tmlamayacak ol<;:iide cthz ileti�im ara<;:lanna sahiptiler; bugiinkii ileti�im ara�lanyla o donemdekiler arasmda biiyiik fark vard1. Daglar, umaklar, denizler �imdi olduklanndan �ok daha biiyiik, a�Ilmaz engellerdi; bu yiizden de devlet �ok dar cografi smular i�inde ortaya <;:tkt1. Goreli olarak dar smular i<;:inde, smuh bir eylemliligi olan, teknik a�tdan zaytf bir devlet aygttlydt bu; ama yine de basktyla koleleri kole olarak tutan, toplumun bir kesimini ezen, insanlara zulmeden bir aygtt vard1. Toplumun daha biiyiik kesimini oteki kii<;:iik kesim i<;:in sistemli olarak <;:ah�mak zorunda buakmak, ancak siirekli bir bash aygittyla miimkiindiir. Smiflar yokken, boyle bir aygtt da yoktu. Toplumun stmflara boliinmesi ve bu boliinmenin biiyiiyiip kokle�mesiyle birlikte her yerde ozel bir de kurum ortaya <;:Iktl: devlet. Devletin bi<;:imleri inamlmaz bir �e�itlilik gosteriyordu. Daha koleci donemde, eski Yunan ve Roma
27
gibi zamamn en ilerici, en kiiltiirhi, en uygar i.ilkelerinde, ti.imiiyle kolelige dayanan degi�ik devlet bi�imleri kar�1m1za y1k1yor. Daha o zamanlardan monaqiyle cumhuriyet, aristokrasiyle demokrasi arasmda farklar ortaya <;:1kmaya ba�lam1�t1. Monaqi tek ki�inin iktidan; cumhuriyet, iktidann se�ilmi�lerin elinde olmast; aristokrasi goreli olarak kii�i.ik bir azmhgm iktidan; demokrasi, halk iktidan demektir (demokrasi sozciigi.i, Grek�ede halk iktidan anlammdadu). Tiim bu farkhla�malar kolelik doneminde ortaya <;:tkt1. Yine de, aralanndaki bi.iti.in farklara kaqm, koleci zamanlann devleti, ister monar�i olsun ister cumhuriyet, ister aristokratik ister demokratik devlet olsun, koleci bir devletti.
Bi.iti.in antik �ag tarihi derslerinde, hirer devlet yap1s1 olarak monaqiyle cumhuriyet arasmdaki mi.icadeleden soz edildigini duyacaksm1z. Oysa olaym ozi.i, kolelerin insan saydmamastydt: Yurtta� degil, ins an say!lmtyordu koleler. Roma hukuku onlan hirer e�ya olarak goriiyordu. insam, onun ki�iligini koruyan oteki yasalar �urada dursun, insan oldiirmenin yaptmmlanm belirleyen yasalar bile koleleri kapsamtyordu. Yalmzca kole sahiplerini koruyordu bu yasalar, <;:i.inki.i yalmzca
28
onlar her ti.irlii hakka sahip yurtta�lar olarak gariili.iyordu. ister monaqi olsun ister cumhuriyet: Monar�i, kale sahiplerinin monar�isi; cumhuriyet, kale sahiplerinin cumhuriyetiydi. Biitiin haklardan yalmzca kole sahipleri yararlamyordu. Kolelerse, yasalara gore birer e�yaydt; kolelere istenildigi kadar �iddet uygulanabilecegi gibi, oldi.iri.ilmeleri de su� sayllmtyordu. Koleci cumhuriyetlerin i<;: yapllanmalan farkhydt: Aristokratik cumhuriyet de vard1, demokratik cumhuriyet de. Aristokratik cumhuriyette ayncahkh ki.i<;:iik bir kesim se�imlere katilabiliyordu. Demokratik cumhuriyette herkes katllabiliyordu se�imlere; ama koleler dt�mda herkes; yani bi.iti.in kole sahipleri. Devlet sorununu en fazla aydmlatan, devletin ozi.ini.i olanca �tplakhgtyla gasteren, bu yi.izden de asla unutulmamas1 gereken temel nokta budur.
Devlet, bir Slmfm ateki Slmflan bash altma almasm1 saglayan, diger bi.iti.in stmflan bir stmfa boyun egdiren bir makinedir. Bu makine farkh �ekillerde olabilir. Koleci bir devlet bir monar�i olabilecegi gibi, aristokratik bir cumhuriyet ya da hatta demokratik bir cumhuriyet bile olabilir. Uygulamada yonetim bi<;:imleri birbirinden bi.iyi.ik farkhhklar gostermekle birlikte, i�in azi.i hep aym
29
kahyordu: Kolelerin hi<;:bir haklan yoktu, onlar hep ezilen s1mfti, insandan saydmiyorlardi. Aym durumu feodal devlette de gori.iyoruz.
Somiiri.ini.in bi<;:im degi�tirmesi, koleci devleti feodal devlete doni.i�ti.irdii. bnemi, anlam1 biiyiik bir olayd1 bu. Koleci toplumda kolenin hi<;:bir hakki yoktu; kole, insandan saydmiyordu. Feodal toplumda, koyliiniin topraga baghhg1 soz konusuydu. Feodal diizenin en temel ozelligi, koyliini.in topraga bagh sayilmasidu (o donemde koyliiliik niifusun <;:ogunlugunu olu�turuyordu, kentlerde niifus pek azd1). Toprak koleligi hukuku, serflik kavram1 da buradan gelmektedir. Koylii, belirli gi.inlerde, toprak beyinin kendisine b1raktigi toprakta kendi hesabma <;:ah�abilir, diger giinlerdeyse efendisi i<;:in <;:ah�ud1. S1mfh toplumun ozi.inde bir degi�iklik yoktu: Toplum, Slmf somiiriisiine dayamyordu. Biitiin haklan elinde tutanlar, yalmzca toprak sahipleriydi; koyliilerinse hi<;:bir hakki yoktu. Pratikte koyliilerin durumlanyla koleci devletin kolelerinin durumlan arasmda fark yok gibiydi. Yine de ozgi.irliige kavu�malan i<;:in koyliilerin oniinde daha geni� bir yol a<;:Ilmi�ti; <;:iinkii toprak kolesi, serf, toprak sahibinin dogrudan mah sayilm1yordu. Zama-
30
mmn bir boliimiinii kendi topragmda <;:ahijarak ge<;:irebiliyor, deyim yerindeyse bir ol<;:iide kendi kendine ait bulunuyordu. Degiijimin ve ticari ili�kilerin geliijerek daha geni� ol<;:ekler almasryla feodal yapr gitgide <;:oziiliir, daglluken, koyliiliigiin de ozgiirliik halkalan giderek daha geni�ledi. Feodal toplum, koleci topluma gore her zaman daha karma�rk yap1da bir toplumdu: Her �eyden once ticaretin ve sanayinin geli�mesi i<;:in biiyiik olanaklara sahipti ve bu durum, o sualarda bile kapitalizme yol a<;:abilmi�ti. Orta<;:agda feodal diizen egemendi. Ama burada da farkh devlet bi<;:imleri soz konusuydu: Burada da monaqi ve <;:ok daha e1hz bir bi<;:imde goriilse de burada da cumhuriyet vard1; ama toplumun egemenleri olarak kabul edilenler yalmzca feodal toprak beyleriydi. Toprak kolesi koylii biitiin siyasal haklardan mutlak bir 11ekilde yoksundu.
Kolelikte de feodalizmde de, kii<;:iik bir azmhgm, kuvvete ba�vurmakslZln biiyiik <;:ogunluk iizerinde egemenlik kurabilmesi miimkiin degildi. Tarih, ezilen s1mflann baskr ve zuliim diizenlerini devirme giri�imleriyle doludur. Koleligin tarihini okudugumuzda, kolelikten kurtulu� i<;:in verilen sava�lann onlarca yrl siirdiigiinii ogreniyoruz. Yeri
31
gelmi�ken belirteyim, kapitalizmin boyundurugu
na kaq1 gen;:ek bir mucadele veren tek parti olan Alman komiinistleri, kendilerine Spartakistler adlm, iki bin y1l kadar onceki en biiyiik kole ayaklanmalanndan birinin onde gelen kahramanlanndan Spartakus'iin admdan alm1�lard1r. Tiimiiyle kolelige dayanan ve giiciine giic;: yetmez gibi goriinen Roma imparatorlugu, silahlanarak Spartakiis'un onderligi altmda biiyiik bir ordu olu�turan kolelerden darbe iistune darbe yiyerek biiyiik sarsmtllar ya�am1�t1r. Sonunda koleler yenilmi�ler, yakalanarak sahipleri tarafmdan i�kenceden gec;:irilmi�lerdir. Sm1fh toplumlann biitiin tarihi bu tiirden ic;: sava�larla doludur. Ben demin bu ic;: sava�lann kolelik doneminde ya�anm1� en biiyiiklerinden birini ornek verdim burada. Feodalizm donemi de ba�tan sona bu tiirden koylii ayaklanmalanyla doludur. Ornegin Almanya' da Ortac;:ag' da koyliilerin toprak beylerine kaq1 ba�kaldmlan geni� boyutlar kazanarak iki s1mf arasmda -toprak sahipleri ve koyliiliik- bir ic;: sava�a donii�tii. Hepiniz Rusya' da koyliilerin toprak sahiplerine kar�1 ayaklanmalanmn benzer pek c;:ok ornegini biliyorsunuz.
Egemenliklerini siirdiirebilmek, iktidarlanm koruyabilmek, biiyiik bir halk kesimini kendileri-
32
ne bagh ve boyun eger durumda tutabilmek i<;:in
toprak sahipleri, insanlan belli yasalar ve kurallarla baglayacaklan bir ayg1ta sahip olmak zorundaydllar. Tiim bu yasalar, diizenlemeler esasta tek bir �eye, toprak sahiplerinin toprak kolesi koyliiler iizerindeki iktidarlanmn siirmesini saglamaya yonelikti. Rusya' da ya da hala feodal diizenin egemen oldugu geri kalm1� Asya iilkelerinde devletin bi<;:imi degi�se ve monaqi ya da cumhuriyet olsa da, burada sozii edilen iktidar araCI feodal devletti. Devlet monar�i oldugunda tek ki�inin iktidan soz konusuyken, cumhuriyette, feodal toplum i<;:inden w;:ilmi� toprak sahiplerinin �u ya da bu ol<;:iide katlhmlanyla ger<;:ekle�en bir iktidar soz konusuydu. Feodal toplumda oyle bir Slmfsal boliinme vard1 ki, toplumun en biiyiik kesimi, -toprak kolesi koyliiler, serfler- bir avw;: denilebilecek kadar kiic;:iik bir azmhga, toprak sahiplerine, her baklmdan bag1mh durumdaydllar.
Ticaretin ve mal degi�iminin geli�mesi yeni bir s1mfm, sermayedarlar s1mfmm geli�mesiyle sonuc;:land1. Sermayenin dogu�u, orta <;:ag sonlannda, Amerika'nm kqfedilmesinden sonra diinya ticaretinde muazzam ba�anlann kaydedilmesiyle, degerli metaller birikiminin biiyiimesiyle, altmm
33
ve giimii�iin degi�im aran olmas1yla ve para dola�tmmm aym ellerde biiyiik zenginliklerin birikmesi olanagm1 saglamas1yla gen;:ekle�ti. Giimii� ve altm, biitiin diinyada zenginlik simgesi olarak kabul edildi. Toprak sahipleri sm1fmm ekonomik giicii azahrken, yeni stmfm, sermayenin temsilcilerinin giicii bi.iyiidi.i. Ve toplum yeniden yapllandl. Bu yeni yapllanmada biitiin yurtta�lar sozde birbirine e�itti; toplumdaki eski, kale sahiplerikoleler boliinmesi ortadan kalkmt�tl; kimin ne tiir sermayesi (yani ozel miilkiyet hukukuna dayah toprak sahibi mi, yoksa emek giiciinden ba�ka hi<;:bir �eyi olmayan bir yoksul mu) olduguna baktlmakstzm, yasalar oniinde herkes e�itti. Yasalar herkesi aym �ekilde koruyordu; miilkii olmayan, emek giiciinden ba�ka hi<;:bir �eyi olmayan, giderek yoksulla�an, her �eyini kaybederek proleterlere donii�enlerin kotii niyetli kalkt�malanna kaqt, miilki.i ve miilk sahiplerini koruyordu.
Boyledir kapitalist toplum. Bunun aynntllanna girmeyecegim. Parti prog
ramtm ele aldtgm1zda bu konuya donecek ve kapitalist toplumun karakteristik ozelliklerinin neler oldugunu goreceksiniz. Kapitalist toplum, eski toprak koleligi diizenine, feodalizme ozgiirliik
34
slogamyla karp <;:Ikti. Ne var ki bu, miilk sahipleri i<;:in bir ozgi.irliikti.i. Feodal di.izen XVIII. yi.izyll sonlan, XIX. yi.izyd ba�lannda -Rusya'da biraz daha ge<;:: 1861 yllmda- yikllmca, feodal devletin yerini, "biiti.in halka ozgi.irli.ik" slogamm yi.ikselten, biitiin halkm iradesini temsil ettigini one siiren ve bir s1mf devleti oldugunu yads1yan kapitalist devlet ald1. Ve bu noktada tiim halkm ozgiirliigii i<;:in sava�an sosyalistlerle kapitalist devlet arasmda, Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin yaratllmasma yol as:an ve bi.iti.in dunyay1 kapsamakta olan bir miicadele ba�lad1.
Di.inya sermayesine kaq1 ba�latilan miicadeleyi anlamak i<;:in, kapitalist devletin oziinii kavramak i<;:in, kapitalist devletin feodal devlete kaq1 ozgiirliik slogamyla sava�a girdigini hatulamak gerekir. Feodalizmin ortadan kalkl�1, kapitalist devlet temsilcileri i<;:in ozgi.irliik anlamma geliyordu; toprak koleligi di.izeninin yikllmasi ve koyliilerin kurtulmahk kar�1hg1 satm ald1klan topraklann tarn mi.ilkiyetine ya da obrok2 kaqihgi klsmi mi.ilkiyetine sahip olma imkanma kavu�malan da onlann amacma hizmet etti. Nasll
2 Obrok - (Rus� a) Rusya'da, toprak kiileligi diineminde dt�anda bir i�te �ah�an kiiyliiniin, bagh oldugu toprak sahibine ya da devlete yapttgt ayn i ya da nakdi iidenti. -�ev.
35
olu�mu�, ne yolla edinilmi� olursa olsun mi.ilkiyeti koruyan ve kutsayan devletin de mi.ilkiyetin kokenine, ne yolla elde edildigine aldm� ettigi yoktu; 'riinki.i devlet ozel mi.ilkiyet i.izerine kurulmu1?tu. Gi.ini.imi.izi.in ti.im uygar devletlerinde koyli.iler ozel mi.ilk sahiplerine di:ini.i1?ti.iler. Toprak sahibinin topragmm bir boli.imi.ini.i ki:iyli.iye buakmas1 durumunda bile devlet topragm paraSill! odeyerek toprak sahibini odi.illendiriyor, ozel mi.ilkiyeti koruyordu. Ozel mi.ilkiyet bi.iti.ini.iyle benim korumam altmda der gibiydi sanki devlet. Her bi'rimde i:izel mi.ilkiyeti koruyan, destekleyen, ona arka 'rlkan devlet, bu mi.ilkiyet hakklm bi.iti.in ti.iccar, sanayici ve imalat<;:llara tamyordu. Ve ozel mi.ilkiyete dayah, sermaye iktidanna dayah, mi.ilksi.iz i�<;:ilerin ve emek<;:i koyli.i yigmlannm bi.iti.ini.iyle boyun egdirilmesine dayah bu toplum, kendisinin ozgi.irli.igi.i temel alan bir toplum oldugunu soyleyebiliyordu! Toprak koleligi di.izenine kaq1 mi.icadele ederek mi.ilkiyet i:izgi.irli.igi.ini.i ilan eden bu toplum, ozellikle de devletin gi.iya art1k bir s1mf devleti olmaktan <;:Ikmasiyla ovi.ini.iyordu.
Oysa devlet eskiden oldugu gibi, yoksul koyli.ili.igi.in ve i�<;:i s1mfmm bash altmda tutulmasma
36
yardlffiCl olan bir aygtttl; ozgiirliik, goriinii�teydi. Genel oy hakhm ilan eden devlet, savunuculannm, vaizlerinin, bilimcilerinin ve felsefecilerinin ag1Zlanndan bir stmf devleti olmadtgm1 a<;:Ikladt. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri'nin kendisine kaq1 sava�maya ba�lad1g1 �u anda bile bizi ozgiirliikleri ayaklar altma alan, birilerinin zorla otekileri bash altmda tuttugu bir devlet kurmakla su<;:lay1p, kendilerinin biitiin halh temsil eden, demokratik bir devlet olduklanm soyliiyorlar. �imdi biitiin diinyada sosyalist devrim ba�lam1� ve devrim baz1 iilkelerde ba�anya ula�m1� ve diinya sermayesine kar�1 verilen sava� biisbiitiin sertle�mi�ken, anlam ve onemi «;ok daha biiyiiyen devlet sorunu deyim yerindeyse tiim siyasal sorunlann odak noktas1 haline gelmi�, «;agda�hga ili�kin tiim tartl�malann en duyarhs1 olmu�tur.
Rusya' da ya da daha uygar ba�ka herhangi bir iilkede hangi partiyi ahrsamz alm, tiim siyasal tart1�malann, gorii� aynhklannm, dii�iince <;:arpl�malannm devlet kavram1 <;:evresinde dondiigiinii goreceksiniz. Kapitalist bir iilkede, demokratik bir cumhuriyette, ozellikle de isvi<;:re ya da Amerika gibi en ozgiir, en demokratik cumhuriyetlerde devlet ulusal iradenin temsilcisi ve halkm ortakla-
37
�a aldtgi bir karann ifadesi vb. midir, yoksa devlet bu iilkelerin kapitalistlerinin i�<;:i sm1fi ve koyliiliigii egemenlikleri altmda tutmalanm saglayan bir makine midir? Giiniimiizde biitiin diinyada yiiriitiilmekte olan tiim siyasal tartl�malar hep bu temel soruna ili�kindir. Bol�eviklik i<;:in soylenenler neler? Burjuva basmt. Bol�eviklere soviip say1yor. Bol�eviklere kaq1 yiiriitiilmekte olan su<;:lamalan yinelemeyen, Bol�eviklerin "halk iradesini tammayan bir giiruh" oldugu teranesini yinelemeyen tek bir gazete bulamazs1mz. Bizim Men�evikler ve Sosyalist Devrimciler, safhklanndan (belki de safhklanndan degil . . . ya da evet safhklanndan, ama hani, hm1zhktan beter denilen tiirdeki safhklanndan), Bol�eviklerin ozgiirliik ve halk iradesini tammad1klan ve bu degerleri ayaklar altma aldiklan su<;:lamasmm mucidinin, ka�ifinin kendileri oldugunu samyorlarsa, giiliin<;: bir bi<;:imde yamhyorlar. Giiniimiiz zengin iilkelerinde yaymlanan, dag1tlmlan i<;:in onlarca milyon harcanan ve onlarca milyonluk baskllannda burjuva yalanlanm ve emperyalist politikalan yayan biitiin biiyiik gazeteler i<;:inde tek bir gazete yoktur ki, Amerika, ingiltere ve isvi<;:re'nin halk iktidanna dayah ileri devletler oldugu, Bol�evik cumhuriyetininse
38
ozgii.rliigiin ne oldugunun bilinmedigi bir haydutlar devleti oldugu, Bol�eviklerin zaten balk iktidan dii�ii.ncesine kaq1 <;Ikttklan, hatta i�i Kurucu Meclis'i dagttmaya kadar vardud1klan �eklindeki Bol�evizm kaqth bildik yaveleri tekrarlapp durmasm. Bol�eviklere yonelik bu korkun<; sw;:lamalar bii.tiin dii.nyada yinelenip durmaktadu. Bu su<;lamalar bizi dogrudan "Devlet nedir?" sorusuna gotii.riiyor. Bu suc;:lamalan derinlemesine kavrayabilmek, bilin<;:le degerlendirebilmek ve bunlara ili�kin olarak kulaktan dolma, yanm agiZ, mt� m1�'h bilgilerle degil, saglam, kamtlara dayah de
gerlendirmelerde bulunabilmek ic;:in, devletin ne oldugunu olanca ac;:tkhgtyla anlamam1z gerekir. Bu noktada oniimiizde tiirlii tii.rlii. kapitalist devletle, onlan savunmak i<;:in sava� oncesi yaratilm1� ttirlii. tiirlii ogreti var. Soruyu dogru yamtlayabilmek ic;:in tiim bu ogretilere, dii�iincelere ele�tirel yakla�abilmeliyiz.
Engels'in Ailenin, Ozel MUlkiyetin ve Devletin Kokeni adh kitabmm size c;:ok yardtmct olacagtm daha once de soylemi�tim. Burada altt <;izilen �ey �udur: Toprak ve ii.retim ara<;:lan ii.zerinde ozel miilkiyetin oldugu, sermaye egemenliginin oldugu her devlet, ne kadar demokratik olursa olsun,
39
kapitalist bir devlettir, i�<;:ilerle yoksul koyliiliige boyun egdirmek i<;:in kapitalistlerin ellerindeki bir makinedir; genel oy hakkl, Kurucu Meclis, parlamento ... bunlann ti.imi.i bir tiir bono gibi, i�in oziinii degi�tirmeyen bi<;:imsel �eylerdir.
Devletin farkh egemenlik bi<;:imleri olabilir: Sermaye, giici.inii, �u yapilam�mda bir bi<;:imde, bu yap1lam�mda bir ba�ka bi<;:imde gosterebilir; ama i�in ozii degi�mez ve iktidar hep sermayenin elinde kahr: Oy hakk1 ya da oteki haklar varml�yokmu�, cumhuriyet demokratikmi�-degilmi�, bir onemi yoktur; hatta cumhuriyet ne kadar demokratikse, sermayenin egemenligi de o denli hayas1z ve kabadu. Diinyanm en demokratik iilkelerinden biri, Amerika Birle�ik Devletleri' dir. 1905'ten sonra orada bulunanlann da iyi bilecekleri gibi sermayenin, bir avu<;: milyarderin tiim toplum iizerinde kurdugu egemenlik diinyanm hiybir i.ilkesinde Amerika' da oldugu denli kaba ve kor kor parmag1m goziine degildir. Sermaye varsa, onun tiim toplum iizerinde kurdugu egemenlik de vardu ve hi<;:bir demokratik cumhuriyet, hi<;:bir oy hakkl i�in oziinii degi�tiremez.
Demokratik cumhuriyet ve genel oy hakkl, feodal diizene gore <;:ok biiyiik bir ilerlemeydi. <;:iin-
40
kii bu iki geli�me, proletaryaya, birle�mesini ve saflanm s1kda�t1rmasm1, boylece sermayeye kar�1 verdigi sistematik sava�ta diizgiin ve disiplinli saflar olu�turmas1 olanagm1 sagladt. Kolelik diizeninin koleleri �urada dursun, feodalizmin toprak koleleri, serfler i<;:in boyle bir durum, hatta <;:ok uzaktan da olsa bunu am�tlrabilecek bir durum soz konusu degildi. Hepimiz art1k biliyoruz ki koleler ayaklandtlar, isyanlar, i<;: sava�lar <;:1kard1-lar, ama hi<;:bir zaman bilin<;:li bir <;:ogunluk, miicadelelerini yonetecek bir parti olu�turamadtlar, tarn olarak neyi ama<;:lad1klanm a<;:1k se<;:ik kavrayamadtlar, hatta tarihin en devrimci anlannda bile hep egemen s1mflann elinde bir alet oldular. Burjuva cumhuriyeti, parlamento, genel oy hakkt ... tiim bunlar, toplumun diinya ol<;:egindeki geli�mesi a<;:1smdan muazzam bir ilerleme demektir. insanhk kapitalizme dogru yiiriimii� ve yalmzca kapitalizm, banndud1g1 kent kiiltiiriiyle, ezilen proleterler sm1fma kendini algtlamak, kendi bilincine varmak, diinya i�<;:i s1mft hareketini yaratmak, tiim diinyada orgiitlenmi� milyonlarca i�<;:iyi, siyasal partilerde, y1gmlann miicadelesini bilin<;:le yoneten sosyalist partilerde orgiitlemek olanagm1 vermi�tir. Parlamentarizm, se<;:imler, oy
4 1
hakkt gibi geli�meler olmasaydt, i�<;:i smtfmm bu geli�imi de olamazd1. Tiim bunlann geni� ytgmlann goziinde bu denli biiyiik bir onem ve anlam kazanmas1 bu nedenledir. Kmlmanm, koklii degi�imin zor goriinmesi de bu nedenledir. Devletin ozgiir oldugu ve herkesin hak ve ((Ikarlanm savunmakla gorevli oldugu �eklindeki burjuva yalamm, yalmzca bilin<;:li ikiyiizliiler, bilim insanlan, papazlar degil, eski onyargtlan i<;:tenlikle yineleyen ve eski kapitalist toplumdan sosyalizme ge<;:i�i bir tiirlii kavrayamayan ytgmla ba�ka insan da destekliyor, savunuyor. Yalmzca burjuvaziye dogrudan bagh insanlar degil, yalmzca sermayenin boyundurugu altmda bulunan ya da sermayenin satin aldtgt insanlar degil -ki her tiirden bilim insam, sanat<;:I, din adam1 vb. gibi sermayenin hizmetinde olan saylSlz insan vardlf-, basit<;:e burjuva ozgiirliikleri denilen hurafelerin etkisi altmda bulunan Slfadan insanlar bile, diinya ol<;:eginde ba�latilan Bol�eviklik kar�Itl kampanyaya destek verdiler. <;:iinkii daha kurulu�u s1rasmda Sovyet Cumhuriyeti bu burjuva yalanma �iddetle kar�1 <;:tktl ve �unu a<;:Ik<;:a vurgulad1: Devletinizin ozgiir oldugunu soyliiyorsunuz; ger<;:ekteyse, ozel miilkiyet olduk<;:a, devletiniz demokratik bir
42
cumhuriyet de olsa, sermaye sahiplerinin elinde i��ileri ezmeye yarayan bir makineden ba�ka bir �ey degildir ve devlet ne kadar ozgi.irse, bu olgu da o kadar net a<;:1ga <;:1kar. isvi<;:re ve Amerika Birle�ik Devletleri bunun ornekleridir. Sermaye his;bir yerde bu i.ilkelerde oldugu kadar hayas1z ve aCimasiz degildir ve bu ger<;:ek hi<;:bir yerde bu iilkelerde oldugu kadar kor kor parmag1m goziine degildir. Demokratik cumhuriyetler olmalanna kar�m, iizerlerine siirdiikleri onca albenili boyalara kaqm, emek demokrasisi ve turn yurtta�lann e�itligi iizerine biitiin soylemlerine kaqm bu boyledir. isvi<;:re ve Amerika' da sermaye egemendir; kar�1m1zdaki gers:eklik budur; ve i�<;:ilerin, durumlannda ciddi birtak1m iyile�tirmeler yapma konusundaki her giri�imleri bu i.ilkelerde hemen i<;: sava� kar�1hg1 gormektedir. Bu i.ilkelerde diizenli bir ordu yoktur, asker say1s1 da pek azd1r: isvi�re' de milisler vardu ve her isvi<;:reli evinde silah bulundurur. Amerika'da ise son zamanlara dek diizenli bir ordu yoktu; bu yiizden de bir grev oldugunda burjuvazi kendisi silahlamr, asker kiralar ve grevi bastmr. Ve hi<;:bir yerde i�<;:i hareketlerinin bastmlmas1 isvi<;:re ve Amerika' da oldugu kadar ac1mas1z olmaz ve his;bir iilkenin
43
parlamentosunda sermayenin etkisi bu i.ilkelerde oldugu kadar gi.i<;:li.i hissedilmez. Sermaye ve barsa her �eydir; parlamento ve se<;:imlerse yalmzca hirer kukla, oyuncak. Ama i�<;:iler her �eyi gitgide daha a-;:tk gormeye ba�hyor ve Sovyet [�ura] iktidan fikri giderek daha yaygmla�tyor, ozellikle de ge-;:tigimiz giinlerde ya�adtgtmtz, ortahgm mezbahaya dondi.igi.i kanh kmmdan sonra. i�qi stmft iqin giderek daha bir aqtkhk kazanan bir gerqeklik soz konusu: zorunlu bir sava� bekliyor i�qi stmftm; kapitalistlere kaqt verecegi amanstz, actmastz bir sava�.
Bir cumhuriyet, iizerine hangi orti.ileri orterse ortsi.in, hatta isterse cumhuriyetlerin en demokratigi olsun, bu eger bir burjuva cumhuriyetiyse
ve toprak, fabrikalar ozel mi.ilkiyetin elindeyse ve ozel sermaye biiti.in toplumu i.icretli kolelik altmda tutuyorsa, yani bu cumhuriyette bizim parti programmda ve Sovyet anayasasmda yer verilen hususlar hayata geqirilmiyorsa, bu devlet, birilerinin otekileri ezmesine yarayan bir makinedir. Ve biz bu makineyi, sermaye iktidanm devirecek stmfm ellerine verecegiz. Biz devletin genel e�itlik demek oldugu �eklindeki bi.iti.in eski hurafeleri reddedecegiz. Zira bu bir yalandtr: Somiirii varsa, e�itlik
44
olamaz. Toprak sahibi, i$�iye; a�, toka e$it olamaz. Adma devlet denen ve oniinde insanlann bunun tiim halkm ortak iktidan demek oldugu $eklindeki eski masallara inanarak kor inana dayah bir saygtyla durduklan makineyi proletarya kaldmp atacak ve bu bir burjuva yalamdtr diyecek. Biz bu makineyi kapitalistlerin elinden zorla aldtk. Ve biz, aldigtmtz bu makineyle, bu sopayla somiiriiyii parampar<;:a edecegiz. Ve ancak diinyamn hi<;:bir yerinde somiirii ve somiirme olanagt kalmadtgmda; toprak sahibi ve fabrika sahibi kalmad1gmda, patlayana dek ttkmanlann kar$Ismda a<;:hktan ktvrananlar kalmadtgmda ... ve bunlann bir daha var olmalanmn olanag1 da kalmad1gmda, bu makineyi hurdaya �Ikaracak, par�alanmaya terk edecegiz. 0 zaman devlet de olmayacak, somiiri.i. de. Komiinist Partimizin konuya ili$kin gorii$ii budur. Sonraki derslerimizde bu konuya, hem de pek <;:ok kez, donecegimizi umuyorum.
45
EK:
CEPHEYE YOLLANAN SVERDLOVSK UNiVERSiTESi 0GRENCiLERiNE SESLENi�
24 EKiM 1919
Yolda�lar! Biliyorsunuz bugiin burada aramzdan bin;:ok arkada�m bir Sovyet okulunu bitiri�lerini kutlamak i<;:in topland1k. Ancak toplantlmlZln bir ba�ka nedeni de, okullanm bitiren arkada�lanmzm yakla�Ik yansmm, cephede sava�makta olan askerlere yepyeni, sua d1�1 ve s:ok onemli bir yard1mda bulunabilmek i<;:in cepheye gitme karan alm1� olmalandu.
Yolda�lar! Yeterli sapda aydm ve deneyimli yolda�a sahip olamayi�Imizm, kentlerde, ama ozellikle de kusal kesimde, yonetimimize ne biiyiik zorluklar ya�att1gm• hepimiz s:ok iyi biliyoruz. Yine s:ok iyi biliyoruz ki, Petrograd, Moskova, iva-
47
novo-Voznesensk ve oteki kentlerin ilerici i�<;:ileri -inamlmaz ag1r ko�ullar altmda iilke yonetmenin, i9�ilerle koyliilerin birle�mesini saglamamn ve bu birlikteligi yiiriitiip yonetmenin tiim aguhgm1 bugiine dek omuzlannda ta�1m1� olan o ilerici yolda9lanm1z- Sovyet Cumhuriyetini savunma konusunda kendilerinden istenen ve kimi zaman insaniistii <;:aba isteyen i9leri yerine getirmekten bitip tiikenmi�lerdir. Bu baklmdan, orgiitlenmi9, saflan stkla�tlrmi� ve hala var olan devasa eksiklerimizi giderme ve onlan yonetme bilincine ermi� olarak harekete ge�ebilmek i<;:in burada birka� yiiz i9�i ve koyliiyii toplayabilmenin, onlara burada birka<;: ay boyunca sistemli bir �ekilde Sovyet bilgileri alma olanag1 saglam1� olmanm bizim i<;:in degeri o denli biiyiiktiir ki, �u anki mezunlann yakla91k yansmi cepheye yollama karanm almam1z gen;:ekten hi<;: kolay olmam1�tlr. Uzun tereddiitlerden sonra ve istemeye istemeye ahnm1� bir karard1r bu. Ama cephedeki geli�meler, bize se<;:me hakkl hirakmiyordu. Bu baklmdan, burada, yonetim ve in9a i�lerinde biiyiik yard1mlan dokunabilecek <;:ok sapda yolda91m1zm daha goniillii olarak cepheye gitme karan almalan, ba�ka hi�bir <;:1kl9 yolu kalmam1� olmasmm dayatt1g1 zorunlu bir sonu<;:tur.
48
Yolda�lar! Bu zorunlulugun ne denli ertelenemez oldugunu goziiniizde daha iyi canlanduabilmeniz i<;:in, izninizle, degi�ik cephelerde durumumuzun ne oldugu iizerinde kisaca durmak istiyorum.
Dii�mamn daha once kendi adma biiyiik umutlannm oldugu pek <;:ok cephede, tarn tersine, dururn kesin bir bi<;:imde bizirn lehirnize geli�rnekte, hatta biitiin belirtiler, buralarda son ve kesin zaferin bizirn oldugunu gosterrnektedir. Kuzey cephesinde Murrnansk'a ger<;:ekle�tirdigi saldmdan dii�rnan biiyiik yararlar saglayacag1 beklentisi i<;:indeydi, ki bildiginiz gibi bu saldm i<;:in ingilizlerin uzun sure once olu�turduklan rniikemrnel silahlanm1� rnuazzarn bir silahh gii<;: soz konusuydu ve yine bildiginiz gibi yiyecek ve rniihimrnat SI
kmtlsmdan dolap bizim i<;:in sava�mak inamlrnaz ol<;:iide gii<;:le�rni�ti. i�te tarn da ingiliz ve FransiZ ernperyalistleri adma goz karna�tmc1 sonu<;:lann beklendigi bu cephede, bu ko�ullar altmda, dii�rnamn biitiin saldmlan son ve kesin bir �ekilde <;:okertildi. ingilizler, birliklerini geri <;:ekrnek zorunda kaldllar. Ve biz �u anda ingiliz i�<;:ilerinin Rusya'yla sava�rnak isternedikleri ger<;:eginin rniikernrnel bir �ekilde dogrulam�ma tamk oluyoruz.
49
Hatta, iilkeleri heniiz bir devrim sava�mdan <yok uzak olmasma kaqm ingiliz i�<;:ilerinin, Rusya topraklanndaki askerlerini <yekmesi i<;:in a<ygozlii, soyguncu hiikiimetlerini etkileyebildiklerini goriiyoruz. Biitiin ko�ullar dii�mandan yana oldugu i<;:in bizim ac;:rmrzdan en tehlikeli cephelerden biriydi buras1. ingilizler Murmansk'tan deniz yoluyla <yekilmek zorunda kaldrlar; orada kalan az sayrdaki Rus beyaz muhafrzm, takdir edersiniz ki, bizim i<;:in ciddi hic;:bir anlamr yoktur.
Bir ba�ka cepheye, Kolc;:ak cephesine gec;:elim. Bildiginiz gibi Kol<yak giic;:leri Volga'ya saldmya ge<yince kapitalist Avrupa basrm tela�la atrhp tiim diinyaya Sovyet iktidannm c;:oktiigiinii, Kolc;:ak'm Rusya'nm yeni yoneticisi oldugunu duyurmaya giri�ti. Ama zaferine ili�kin �eref beratr heniiz Kolc;:ak'm bile eline ula�madan, birliklerimiz onu Sibirya'ya dogru piiskiirterek bildiginiz gibi Petropavlovsk ve irti�'e ula�trlar. Bunun iizerine Kolc;:ak elindeki giic;:leri, ba�langrc;:taki hesaplanndan farkh bir bic;:imde bolmek zorunda kaldr. Bu kez de bizim geri c;:ekilmemiz gerekiyordu, <;:iinkii yorenin i�c;:i ve koyliileri seferber olmakta gee;: kalmr�lardr. Ama Kolc;:ak'm cephe gerisinden aldrgrmrz haberler, bize orada tarn bir bozgun havasr ya�andrgmr
50
soyliiyor; ufactk <;:ocuklardan beli biikiik koyliilere dek biitiin halkm onlara kar�1 diren<;: gostermesi, ba� kaldumast da cabast. Boylece, Kol<;:ak gii<;:leri
nin son kalelerinin de ytktlmak iizere oldugu bir evreye giriyoruz; tamamlanmakta olan bu bir yllhk devrim siiresi is;inde, burjuva hiikiimetle ger<;:ekle�tirilen yeni bir uzla�manm sonucu olarak Eser'lerle Men�eviklerden de gordiigii yardtmlarla tiim Sibirya Kols;ak 'm egemenligi altmdaydt. Bildiginiz gibi Koh;:ak, tiim Avrupa burjuvazisinden yardtm gormii�tiir. Yine bildiginiz gibi Kols;ak, Sibirya hattmt Polonyahlar ve <;eklerle birlikte savunmu�tur; aynca italyanlar vardu burada, Amerikah goniillii subaylar vardu. Devrimimizi durduracak, sekteye ugratacak herkes Kol<;:ak'm yardtmma ko�mu�tur. Yine de yerle bir oldu bu ittifak; <;:iinkii biitiin oteki kesimlerden <;:ok daha az inceledikleri i<;:in komiinizmin biitiin oteki kesimlerden <;:ok daha az etkisi altmda kalan koyliiliik, ozellikle de Sibirya koyliisii Kols;ak'tan oyle bir ders aldl, oyle bir uygulamah kar�lla�tuma yapma f1rsat1 buldu ki (koylii her zaman uygulamah kaqlla�tumay1 sever), biz artlk rahat<;:a �unu soyleyebiliriz: Kol<;:ak, sanayi merkezlerinden en uzak bolgelerde, kendilerini yanda� olarak kazanabil-
S I
memizin neredeyse olanaks1z oldugu milyonlan, Sovyet iktidannm yanda�1 yaptl. Kolc;:ak egemenliginin sonu bu oldu ve bizim de durumumuzu bu cephede olabildigince saglam, guvende gormemizin nedeni bu.
Batl cephesinde Polonyahlann saldmlanmn sona yakla�makta oldugunu goruyoruz. Bildiginiz gibi Polonyahlar, kendilerinin c;:arhk Rusyaslmn zorbahgma duydugu eski nefreti korukleyen, Polonya i�c;:ileri ve koylulerinin -boyle bir nefreti yuz kat daha c;:ok hak eden- toprak beyleri ve c;:arlardan nefret edecek yerde Rus i�c;:ileri ve koylulerinden nefret etmelerini saglamaya c;:ah�an, Bol�eviklerin Rus �ovenistlerinden hic;:bir farklmn olmad1g1, onlann da Polonya'yt i�gal du�leri ic;:inde oldugu propagandas1m yapan ingiltere, Fransa ve Amerika' dan surekli yard1m ald1. Bu yalan bir sure ba�anh da oldu. Ama yalamn gec;:erli oldugu sure ic;:inde, Polonya birliklerinde c;:ozulmelerin ba�lad1gma ili�kin elimizde veriler oldugunu da belirtmeliyim. Ve komunizme sempatisinin oldugunu hi<;: kimsenin hic;:bir �ekilde one suremeyecegi Amerika' dan gel en haberler, Polonyah koyluler arasmda 1 Ekim'e kadar sava�m ne olursa olsun bitmesi taleplerinin giderek
52
daha giir bir sesle dile getirilmekte oldugunu, bizdeki Men�eviklerin ve Eser'lerin kaqthgt olan Polonyah sosyal �ovenistlerin (PPS) en milliyett;:i kesimlerinin de, hiikiimetlerine kar�I giderek giit;:lenen bir dirent;: gostererek koyliilerin bu tavnm desteklediklerini dogrulamaktadu. Zaman it;:inde Polonyahlann ruh hallerinde ciddi degi�iklikler oldu.
Gelelim son iki cepheye, Petrograd ve Giiney cephelerine. Bunlar, durumun en ciddi oldugu cephelerdir. Biitiin belirtiler, dii�manm bu cephelerde kalan son giiciinii toplayarak son hamlesine hazulanmakta oldugunu gosteriyor. ingiliz sava� bakam Churcill ile kapitalistlerin partisinin, Sovyet Rusya'mn i�ini bir hamlede bitirebilecek giice ve olanaga sahip olduklanm gostermek adma Petrograd'a kar�I boyle bir asked maceraya giri�tiklerine, ingiliz basmmm da bu macerayt, �ovenistlerin ve Churcill'in, halkm biiyiik t;:ogunlugunun at;:tk istegine aykm bir �ekilde geli�tirdikleri bir son hamle olarak degerlendirdigine ili�kin saglam bilgiler bulunmaktadu.
Petrograd'a yonelik bu saldmyt, Denikin'e yardtm onlemi olarak gorebiliriz. Petrograd cephesindeki durumdan vardtgtmtz bir yargt bu.
53
Bildiginiz gibi, hem Letonya, hem Litvanya, hem de Estonya hiikiimetleri, ban� gorii�melerine ba�lama onerimizi kabul ettiklerini bildirmi�lerdir. Dogal olarak bu son haberler askerlerimizin i<;:ine ku�ku dii�iirmii�, onlarda sava�m bitmekte olduguna ili�kin bir umut uyandirmt�tir. Oysa bu strada gemilerinden arta kalanlan toplayan ingiltere, miikemmel teknik donamma sahip birka<;: bin beyaz muhaftz1 bu gemilere bindirmi�tir. Ancak, halk1 yalanlanyla uyutmadan bu gemileri iizerimize yollayabilmesi olanakstzdtr, <;:iinkii ingiltere ve Fransa' da bu gemilere askeri malzeme yiiklenmesi giri�imleri ba�ansiZhkla sonu<;:lanmi�hr. �iinkii liman i�<;:ileri grev ilan ederek, Sovyet Rusya'ya yok edici silah ve miihimmat sevkiyatma izin vermeyeceklerini a<;:tklami�lardu. Ve ingiliz emperyalistleri, kendi halklanm aldatarak, bu silah ve miihimmati ba�ka iilkelerden saglami�lardtr. 0
baktmdan bu adamlann Sovyet Rusya'ya birka<;: yiiz ya da bin beyaz subay sokmalannda �a�Ilacak bir yan yok. ingiltere' de bu beyaz subaylann tutulduklan kamplar var. Bunlan burada besliyorlar ve Rusya'ya bir saldm i<;:in egitiyorlar. Sonra da bunun Bol�evik teroriiyle <;:tkmt� bir i<;: sava� oldugunu one siiriiyorlar. Eskiden Rus tutsaklany-
54
la dolu olan kamplar �imdi beyaz subaylarla dolu. Biz Litvanya ve Letonya' dan ate�kes beklerken, bu kuvvetleri Petrograd cephesine si.iren di.i�manm ilk gi.inlerde biiyi.ik ba�anlar elde etmesinin de nedeni budur. Petrograd cephesinde bir doni.im noktasmda bulundugumuzu arttk biliyorsunuz. Zinovyev'in ve Trotskiy'nin a<;:tklamalanndan da bildiginiz gibi, say1 azhgtmtz giderilmi�, daha once gori.ilen istikrarstzhklar sona ermi� ve birliklerimiz di.i�mana saldtrmaya ba�lam1�lardu. Ustelik inamlmaz engelleri a�arak, en gozi.ikara, en kudurmu�<;asma bir direni�in i.istesinden gelerek ger<;:ekle�en bir saldmdtr bu. Bu <;:arpt�malan oteki cephelerdeki <;arpt�malardan ayuan �ey, bunlann inamlmaz ol<;iide aCimasiZ olu�udur. Trotskiy yolda� ge<;:enlerde Petrograd' dan bana telefonla �u bilgileri verdi: Bu yakmlarda ele ge<;irdigimiz Detskoe Selo' da3, beyaz muhafiZlarla haLl orada olan az saytdaki burjuva, mevzilendikleri evlerden
3 l 9 1 8'den onceki adt "Tsarskoe Selo" (= "<;:ar Koyi.i"), 1 9 1 8- 1 937 arast "Detskoe Selo" (= "<;:ocuk Koyi.i"), l937'den sonraki adt "Pu�kin" - Sankt Petersburg'a bagh, bi.iyiik Rus ozam Pu�kin'in de dogdugu ve l937'de, oldiiri.ilii�iini.in lOO. ytldoniimiinde, adtnm verildigi, bugi.inkii ni.ifusu l 00 bin dolaymda olan bir yerle�im merkezi. <;:arhk doneminden kalma onemli saraylann ve Rusya Federasyonu'nun en 6nemli bilim, kiilti.ir, egitim ve askerl sanayi komplekslerinin yer aldtgt merkez. -rev.
55
canlanm di�lerine takarak direnmeye devam etmekteymi�; dii�man, onceki sava�lann hi<;:birinde goriilmedik bir direni� gosteriyormu�. Buranm bir kmlma noktas1 oldugunun, bu <;:arp1�malarla tiim sava�m kaderini belirleyecek bir siire<;:ten ge<;:ildiginin, yard1ma ihtiyaCI olan Denikin'in iizerine yiiriimekte olan kuvvetlerimizin ne olursa olsun bundan ahkonulmas1 gerektiginin dii�man da farkmda. Ancak �unu, herhalde, kesinlikle soyleyebiliriz ki, dii�man amacma ula�amami�tu. Petrograd'a yard1m i<;:in ula�tuabildigimiz her �eyi Giiney cephesinden saglad1k ve bunu da orada en kii<;:iik bir zafiyet yaratmamaya ozen gostererek yaptlk. Petrograd cephesindeki hi<;:bir birlik, oraya Giiney cephesinden nakledilmemi�tir. �u anda ad1m ad1m yakla�makta oldugumuz ve ku�kusuz elde edecegimiz zafer, toprak beylerine ve emperyalistlere kar�1 verdigimiz sava�m sonucunu belirleyecek olan Giiney cephesinde en kii<;:iik bir zaylfhk ve gev�eme yaratmadan ger<;:ekle�tirilecektir. Zira sava�m sonucu orada, Giiney cephesinde belirlenecektir ve bunun i<;:in <;:ok beklememiz de gerekmeyecektir.
Yolda�lar, bildiginiz gibi Giiney cephesinde dii�man, kendi ayncahklan i<;:in <;:arp1�an Kazak-
56
lardan gii� almaktadu. Diger yandan, burada sava�t daha <;ok goniillii ordulanmn yi.iriittiigiinii goriiyoruz; bunlar, kendi stmfsal <;:tkarlan, yani toprak beyleri ve kapitalistler iktidanm yeniden kurmak i�in miicadele eden ve bize kaqt inamlmaz bir kin ve ofkeyle dolu olan insanlardu. 0
baklmdan da burada bir oliim kahm sava�1 vermemiz gerekiyor. Burada da t1pk1 Kol<;:ak ornegindeki geli�melere tamk oluyoruz: Ba�langt<;:ta biiyiik zaferler elde etti Kol<;:ak; ama <;:arpt�malar geli�tik<;:e, kendisinin ana giiciinii olu�turan subay ve bilin<;:li kulak4 saflan seyrekle�ti ve o da bo�alan bu yerleri daha <;:ok i�<;:i ve koyliiyle doldurmak zorunda kaldt. bzveri nedir bilmeyen bu insanlar, kendi ba�lanna bir �ey gelsin istemezler, ate�e hep ba�kalanm siirerler; ornegin i�<;:iler canlanm tehlikeye atmahdtr, onlann <;:tkarlan i�in. Kol<;:ak, ordusunu biiyiitmek zorunda kaldtgmda, bu i�, yiiz binlerin bizim saflanmtza ge<;:mesiyle sonw;:landt. Kol<;:ak'tan ka<;:an Beyaz muhaftz ve Kazak subaylan, Kol<;:ak'm Rusya'yt toptan ve perakende olarak satt�a <;:tkardtgt kanaatine vardtklanm soyleyerek, Bol�evik gorii�leri benimsememelerine kaqm Ktztlordu saflanna kattldtlar. Kol<;:ak'm sonu boyle
4 Kulak - Zengin koylii, biiyiik toprak sahibi, toprak burjuvasi. -rev.
57
geldi, Denikin'i de aym son bekliyor. Bugiinkii ak�am gazetelerine bakarsamz Denikin'in cephe gerisinde ayaklanmalar ba�lad1g1m okuyabilirsiniz: Ukrayna cayu cayu yamyor. Kafkasya' da siiren <;:arpt�malara ili�kin olarak da elimizde taze bilgiler var: tarn bir umutsuzluga dii�en ve oliimiine bir atll1�la �kuro5 birliklerine agu kay1plar verdiren daghlar, Kazak birliginin elindeki biitiin tiifek ve miihimmata el koydular. Diin dinledigimiz yabanCl bir radyo istasyonunda, elindeki en se<;:me birlikleri sava�a siirmek zorunda kalan Denikin'in <;:ok zor durumda oldugu isteksizce de olsa itiraf ediliyordu: Denikin zor durumdaydt, <;:iinkii Ukrayna yamyordu ve Kafkasya' da birbiri ardmca isyan atqleri tutu�uyordu. Denikin'in nesi var nesi yoksa her �eyini riske atacag1 an gelmi� bulunuyor. Orel yakmlannda dii�man "Kornilov Birlikleri" ad1 verilen en se<;:me askerlerini cepheye siirdii. Bunlann ii<;:te birini, en kar�1 devrimci, i�<;:ilere ve
5 �kuro - Kuban kazaklanndan, 32 ya�mda general olan ve Giiney cephesinde KIZllordu'ya kiik siiktiiren siivari birligi komutam. Yenilginin ardmdan Avrupa'ya ka�t1. Paris'te ve Berlin'de sirklerde at cambazhg1 yapt1, sessiz filmlerde oynad1. ikinci Diinya Sava�mda, Alman generali iiniformas!yla Sovyetlere kar�1 Hitler ordulan safmda �arp1�t1. Bol�eviklere kar�1 �eytanla bile i�birligi yapanm siizii onundur. 1945'te Avusturya smulan i�inde ele ge�irildi. 1947'de Moskova'da vatana ihanet su�undan yargilanarak idam edildi. -rev.
58
koyli.ilere kaqt en nefret dolu, bi.iyiik toprak miilkiyetine dayah iktidarlanm en gozi.ikara bic;:imde savunan, c;:ok iyi yeti�mi� subaylar olu�turuyordu. <;:arpt�malar hic;:bir cephede buradaki kadar kanh, buradaki kadar actmastz olmad1. Bizim, Gi.iney cephesinde her �eyin belirlenecegi anm yakla�makta oldugunu di.i�iinmemizin gerekc;:esini de bu durum olu�turuyor. Orel ve Voronej dolaylannda kazandtgimtz zafer (ki di.i�manm pe�ini buakmt� degiliz), burada da hpki Petrograd'da oldugu gibi bir kmlma noktasmt ve doni.i�iimiin ba�lad1gmt ipret etmektedir. Ancak, gerc;:ekle�tirdigimiz bu saldmlann bireysel ve kismi eylemler olmaktan c;:tkip, bizi nihai zafere goti.irecek bi.iyiik, ytgmsal
eylemlere doni.i�mesine ihtiyactmtz var. Burada toplanmt� yeni mezun ogrenci yolda�
lanmtzt, Rusya'mn da iistelik onlara �iddetle ihtiyaci oldugunu bile bile cepheye yollamak ku�kusuz c;:ok agu bir karar; buna kar�m sizin isteginize nza gosteriyoruz. Gi.iney cephesiyle Petrograd cephesinde, hadi birkac;: hafta demeyeyim, ama birkac;: ay gibi bir si.ire ic;:inde sava�m sonucu belirlenecektir. Boylesine kritik bir si.irec;:te her bilinc;:li komi.inist kendine, ben cephede, herkesin en oniinde olmahytm, demelidir.
59
Birliklerimizde beliren ku�ku, ikirciklenme gibi durumlar, halkm sava�tan yorulmu� olmasrndan kaynaklamyor. Tiim diinya emperyalistlerine kaq1 verdigimiz sava�rn �u son iki y1h i<;:inde i�<;:ilerimizin, koyliilerimizin ne korkun<;: bir a<;:hk <;:ektigini, yiklm ve acllar ya�ad1gm1 en iyi bilenlerdensiniz. Bildiginiz gibi boylesine bitkin dii�mii�, yorulmu� insanlar bir gerginligi, gerilimi uzun siire ta�Iyamazlar ve bunu fark eden ve bu durumdan yararlanan dii�man da fusatl ka<;:umaz ve var giiciiyle kaq1 darbeyi indirir. Giiney cephesinde ugradig1m1z ba�ans1zhgm tarn da buradan kaynakland1gm1 biliyoruz. Bu baklmdan i�<;:i s1mfmm ve koyliiliigiin en bilin<;:li temsilcileri olan askeri okul ogrencileriyle sizler gibi iiniversite ogrencileri, orgiitlenmi�, birbirine kenetlenmi� bir kitle olarak cepheye gidip oradaki askeri yetkililerin uygun gordiikleri bi<;:imde gruplara aynlarak, aralannda gorev bolii�iimii yaparak, kafalannda ku�kular beliren ve en �iddetli dii�man saldmsmdan <;:ok daha onemli bir durum olarak kararhhklan, diren<;:li duru�lan bozulan birliklerimize kahhyorlar. Sovyet egemenliginin kurulu�undan bu yana ge<;:en iki yllhk siire i<;:inde, ne zaman koylii y1grnlannm
60
kararliliklannda bir sarsmtl ya�ansa, hep kent proletaryasma, onun en orgiitlii kesimlerinin yardtmma ha� vurduk ve onlardan da gen:;:ekten en yigit destegi gordiik.
Bugi.in ivanovo-Voznesenk'li i�?<;:i yolda�lanmlZl gordi.im; parti orgiitiinde en sorumlu gorevleri iistlenmi� olan yonetici konumundaki arkada�lanmn yakla�tk yansm1 cepheye yollamak iizere ayumt�lardt. Bu partili i�<;:ilerden biri bana, kendilerini partili olmayan on binlerce i�<;:inin biiyi.ik bir co�kuyla yolcu ettigini, bir ara partili olmayan ya�h bir adamm kendisinin yanma yakla�tp, "Gidin . .. sizin yeriniz oras1. . . buradan yana da i<;:iniz rahat olsun ... yoklugunuzu aratmaytz'' dedigini aktardt. i�te partili olmayan i�<;:iler arasmda boylesi bir ruh hali dogdugunda, siyasal sorunlan heniiz biitiiniiyle kavramam1� partili olmayan ytgmlar, bizim proletaryamn ve koyli.iliigi.in en se<;:kin temsilcilerini cepheye yolladigimiZI ve onlann burada en <;:etin, en ag1r, en fazla sorumluluk isteyen gorevleri iistlendiklerini ve can pazanna doni.i�mii� bir sava�m en on saflannda kendilerini kurban ettiklerini gordiiklerinde, parti iiyesi olmayan, yeterince bilin<;:lenmemi� i�<;:i ve koylii pgmlan arasmda yanda�la-
6 1
nm1zm saylSl on kat daha artacak ve kafalannda ku�kular dogmu�, saflanm gev�etmi�, yorgun dii�mi.i� birliklerimiz gen;:ekten mucizeler yaratacaktlr.
i�te, yolda�lar, sizlerin omuzlanmza yi.iklenmi� bulunan son derece zor, son derece agu ve bir o kadar da yiice gorev budur. i�<;:i stmfmm ve koyliiliigiin temsilcileri olarak cepheye gonderilen yolda�lann oni.inde fazla se<;:enek yok: bu yolda�lanmtzm tek �iarlan "Oliim ya da zafer!" olacaktu. Sizler, her biriniz, en cahil, kendini geli�tirememi� klzllordu neferlerine yakla�mak, onlara emek<;:i insanm diinyaya bakt� a<;:tsmdan, anla�thr bir dille durumu a<;:tklamak, kafalan kan�ttgmda kendilerine yardtmct olabilmek, ku�kulanm gidermek, kaqt kar�tya kalabilecekleri bin bir <;:e�it yalana, sabotaj ve ihanet kt�kutmalanna nasll kar�1 koyabileceklerini onlara ogretmek zorundastmz. Ordu birliklerimizde, komuta diizeyinde bile, bu tiirden olaylara stk<;:a rastlandtgmt biliyorsunuz. Bu noktada bize bilim ogrenmi�, siyasal konjonktiirii kavram1�, i�<;:i ve koylii ytgmlanna ihanet ve sabotajla miicadelelerinde yardtmct olabilecek bilinc;:li yolda�lar gerek. Sovyetler iktidan sizlerden bireysel cesaretin
62
yam sua, i�<;:i ve koylii ytgmlanmn kafalanndaki biitiin ku�kulan gidermenizi ve onlara Sovyet iktidanmn her zorlukta kendilerinin imdadma yeti�ecek giicii oldugunu gostermenizi bekliyor. Bizim bu giiciimiiz var, yolda�lar.
Bir kez daha yineleyeyim: biitiin belirtilere gore, oniimiizdeki birka<;: hafta ya da birka<;: ay i<;:inde tiim i<;: sava�m kaderinin belirlenecegi en onemli ve en sonuncu yarpi�madan soz ediyoruz burada ... Dii�mana bir daha asla belini dogrultamayacagi son ve kesin darbeyi vuracagimiz <;:arpi�madan . . . Beyazlann bizi zorlad1klan bu kanh sava�tan sonra, oniimiizdeki biitiin engelleri a�mi� olmamn rahathg1 ve on kat daha <;:ogalmi� bir enerjiyle en nihayet as1l i�imize ge<;:ecegiz. i�te bu yiizden, yolda�lar, aramzdan, cephenin en on safma ko�arak, sava�m en zor ve en yiice gorevini iistlenecek olanlanmz1 selamhyor, bize son ve kesin zaferi getireceklerine duydugum derin inan<;:la onlan buradan esenliyorum.
26 ve 28 Ekim 1919 tarihli Pravda gazetesinde yaymlanm1� t1r.
V. i . Lenin, Toplu Yapttlar, c. 39.
63
SOSYALiST CEP KiTAPLARI
KOMONiST MANiFESTO KARL MARX - FRIEDRICH ENGELS
FELSEFE iNCELEMELERi KARL MARX - FRIEDRICH ENGELS
Sosyalist Diinya Gorii�ii MARKSiZM HENRI LEFEBVRE
MARKSiST iKTiSAT EL KiTABI (:eviri: Nai! Satligan
MARKSiZM NEDiR? EMILE BURNS
MARKSiZM UZERiNE DORT DERS PAUL SWEEZY
MARKSiZME SI RA Dl�l BiR GiRi� BERTELL OLLMAN
DiYA LEKTIK MATERYALiZME G i Ri� AUGUST THALHEIMER
TARiHiN YAPILARI: Tarihsel Materyal izme Giri� BERN HARD BROSIUS
KOKTENDiNCiLiK NEDIR? DOMENICO LOSURDO
MARKSiZMiN 1 00 KAVRAMI G. D U M E N I L, M. LOWY, E. R E N AULT
KARL MARX VE MARKSiZM UZERiNE V. i . LENIN
FELSEFE EL KiTABI B. I . SUSLAKOV - L. A. YAKOVLEVA
Yeni Ba�layanlar i�in KAPiTAL M I KE WAY N E