T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı KurumuT.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

KIZAMIK VE KIZAMIKÇIĞIN ELİMİNASYONU VE KONJENİTAL KIZAMIKÇIK SENDROMUNUN

ÖNLENMESİ PROGRAMI

1

Uzm. Dr. Aslıhan COŞKUNTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

• Kızamık ve kızamıkçığın eliminasyonu, yerli virüs dolaşımının durması olarak tanımlanmaktadır.

• Kızamık ya da kızamıkçık insidansı yılda 1/100.000‘in altında olan ülkelerin tüm vakaları ya laboratuvarla doğrulanmış ya da laboratuvarla doğrulanmış bir vakayla epidemiyolojik olarak ilişkili olmalıdır.

• Eliminasyon durumunda, importe vakalar olabilir ancak, importasyonu takiben müdahale olmasa dahi, virüsün dolaşımı sınırlı sayıdaki bulaş sonrası doğal olarak sonlanır.

• Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi’nde 2015 yılı sonuna kadar kızamık ve kızamıkçığın eliminasyonu ve konjenital kızamıkçık sendromunun önlenmesi hedeflenmiştir.

Kızamık ve Kızamıkçığın Eliminasyonu Nedir?

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Kızamık ve Kızamıkçık Eliminasyon Stratejileri (Türkiye, 1960-2011)

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

1960

1962

1964

1966

1968

1970

1972

1974

1976

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Kızamık Kızamıkçık KKK-1 KKK-2

Rutin Bağışıklamanın Güçlendirilmesi

Sürveyansın Güçlendirilmesi

Destek Aşılama Aktiviteleri

İkinci doz

KKK Aşısı Vak

a S

ayıs

ı

% A

şıla

ma

Hız

ı

Aşı Kampanyası

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı KurumuKüresel Kızamık Vaka Sayılarının Dağılımı

(2012)

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Data sources- MCV1: WHO/UNICEF Coverage Estimates; MCV2: WHO/UNICEF JRF Admin Coverage reporting 2010

Kızamık ve Kızamıkçık İçeren Aşı Kapsayıcılığı DSÖ Avrupa Bölgesi, 2010

1. doz 2.doz

No data<80%80-89.99%90-94.99%>95%

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

DSÖ Avrupa Bölgesi Kızamık İnsidansı (milyonda) (2011)

Data as of 1st March 2012; Source: monthly measles and rubella reporting to WHO EURO

Measles Incidence 2011No data

0 per million

<1 per million

1 - 10 per million

>10 per million

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

01.04.2010 tarihli ve 18617 sayılı Kızamık, Kızamıkçık ve Konjenital Kızamıkçık Sendromu Sürveyansı Daimi Genelgesi

7

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Kızamık Vaka Tanımı

Kızamık için Klinik Tanımlama-38°C’den yüksek ateş ve-Makülopapüler döküntü ve-Öksürük veya burun akıntısı veya konjunktivit ile karakterize

hastalık.

Kızamık Tanısı için Gerekli Laboratuvar Kriterleri-Kızamığa özgü IgM antikoru saptanması veya-Kızamık virüs izolasyonu veya -RT -PCR ile kızamık viral RNA saptanması veya-2-4 hafta arayla alınan serum örneklerinde kızamığa özgü IgG

antikor titresinde belirgin (en az 4 kat) artış.

Şüpheli Vaka: Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık.

8

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Kızamık Vaka Sınıflaması

Şüpheli Vaka: Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık.

Olası Kızamık Vakası (Klinik Vaka): Klinik tanımlamayla uyumlu vaka.

Kesin Kızamık Vakası:a. Laboratuvarla Doğrulanmış Vaka: Tanı için gerekli laboratuvar kriterlerinden biri ile doğrulanmış olası vaka veya yakın zamanda aşılanmış ise laboratuvarla doğrulanmış vaka ile epidemiyolojik ilişkili olan vaka.b. Epidemiyolojik İlişkili Vaka: Başka bir laboratuvarla doğrulanmış kesin vaka ile epidemiyolojik ilişkili (maruziyet ve inkübasyon dönemi açısından yer ve zaman-semptomların başlamasından 7–18 gün önce temas- ilişkisi bulunma durumu) olan olası vaka.

Vaka Değil: Kızamığın klinik tanımlaması ile uyumlu belirti ve bulguları olan bir kişide laboratuvar testlerinin negatif olması veya kızamık olmadığı (örn: roseola infantum, eritema infeksiyozum vb) laboratuvarla doğrulanmış bir vaka ile epidemiyolojik ilişkili olan vaka.

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Kızamıkçık Vaka Tanımı

Kızamıkçık için Klinik Tanımlama – Makülopapüler döküntü ve – Servikal/suboksipital/postauriküler adenopati veya

artralji/artritKızamıkçık Tanısı için Gerekli Laboratuvar Kriterleri– Kızamıkçığa özgü IgM antikoru saptanması veya– Kızamıkçık virüs izolasyonu veya– RT-PCR ile kızamıkçık viral RNA saptanması veya – 2-4 hafta arayla alınan serum örneklerinde

kızamıkçığa özgü IgG antikorunda belirgin (en az 4 kat) artış.

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Kızamıkçık Vaka Sınıflaması

Şüpheli Vaka: Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık.

Olası Kızamıkçık Vakası (Klinik Vaka): Klinik tanımlamaya uyan vaka.

Kesin Kızamıkçık Vakası:a. Laboratuvarla Doğrulanmış Vaka: Tanı için gerekli laboratuvar

kriterlerinden biri ile doğrulanmış olası vaka veya yakın zamanda aşılanmış ise laboratuvarla doğrulanmış vaka ile epidemiyolojik bağlantısı olan vaka.

b. Epidemiyolojik İlişkili Vaka: Başka bir laboratuvarla doğrulanmış kesin vaka ile epidemiyolojik ilişkili (maruziyet ve inkübasyon dönemi açısından yer ve zaman-semptomların başlamasından 12-23 gün önce temas- ilişkisi bulunma durumu) olan olası vaka.

Vaka Değil: Kızamıkçığın klinik tanımlaması ile uyumlu belirti ve bulguları olan bir kişide laboratuvar testlerinin negatif olması veya kızamıkçık olmadığı (örn: roseola infantum, erythema infeksiyozum vb) laboratuvarla doğrulanmış bir vaka ile epidemiyolojik ilişkili olan vaka.

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu Sıcak Vaka

Sıcak vaka ise vakadan derhal serum, idrar ve boğaz sürüntüsü alınmalı ve numune nakli 24 saat içerisinde gerçekleşmelidir.*1 yaş altı aşı zamanı gelmeyen bebekler de SICAK VAKA tanımına dahildir.

Kesin vaka ile temas öyküsü olan veya döküntünün başlamasından önceki 3 hafta içerisinde seyahat öyküsü olan

veya aşısız* veya yaşına göre eksik aşılı olan

veya kümelenme gösteren olası kızamık/kızamıkçık vaka tanımına

uyan vaka

Doğrulanmış en az bir kızamık vakasının bulunduğu durumlarda takip eden tüm şüpheli vakalar SICAK VAKA olarak kabul edilmelidir.

12

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Şüpheli bir kızamık vakası ile karşılaşıldığında yapılması gerekenler:

1.Vakanın sıcak vaka olup olmadığı değerlendirilmelidir.2.Hastadan uygun kan/idrar/nazofarengeal sürüntü örneğini alınarak belirlenen laboratuvarlara gönderilmelidir. 3.Bildirim formları doldurularak Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna gönderilmelidir.4.Temaslılar için uygun profilaksi önlemleri (aşı, immunglobulin) uygulanmalıdır.5.Uygun solunum izolasyonu önlemleri alınması sağlanmalıdır.6.Kümelenme olup olmadığını araştırılmalı; kümelenme varsa salgın incelemesi başlatılmalıdır.

13

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Temas Sonrası Aşı Profilaksisi

• Olası ve/veya kesin kızamık vakasıyla temas etmiş olan ve iki doz aşılandığını belgeleyemeyen ve/veya hastalığı geçirmemiş olan 9 ayın üzerindeki herkese KKK aşısı uygulanmalıdır.

• 6 aydan büyük ve 9 aydan küçük olan bebeklere Halk Sağlığı Müdürlüğü ile iletişime geçilerek sadece kızamık içeren aşı uygulanmalıdır. Sadece kızamık içeren aşı bulunamadığında standart immünglobulin uygulanmalıdır.

• 6-12 ay arasında uygulanan doz, rutin aşı şeması içerisindeki doz yerine geçmediğinden; (arada en az dört hafta bırakılacak şekilde) 12 ay dolduktan sonra doz tekrarlanmalıdır.

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Temas Sonrası İmmünglobulin Profilaksisi

• Aşının uygulanamadığı durumlarda (6 ayın altındaki bebekler, gebeler, immünsuprese kişiler için ve aşının kontrendike olduğu diğer durumlar) önerilmektedir.

• 6 aydan küçük çocuklara kızamık vakası ile teması durumunda; immünglobulin (Ig) (im veya iv) verilmelidir.

– Bebek matür (36 hafta üstü), anne kızamık IgG pozitif ise Ig uygulamasına gerek yoktur.

– Bebek matür, anne IgG negatif ise Ig uygulanır, anne aşılanır

– Bebek prematüre ise Ig uygulanır.

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Sağlık Çalışanı Aşılaması

• Vakaların görüldüğü sağlık kuruluşlarında, mümkün olan en kısa süre içerisinde hastane personelinin aşılanması sağlanmalıdır. • Aşı uygulaması öncesinde serolojik değerlendirilme yapılmasına gerek yoktur.

Aşılamada,

– Kızamık hastalığını geçirmeyen kişilere, – Bir yaşından sonra en az iki doz kızamık aşısı ile aşılanmamış

olanlara kızamık içeren aşı uygulanmalıdır. – Hastane kayıtlarında daha önce kızamığa karşı bağışıklık

gösterilmiş olan kişilere aşı uygulanmasına gerek yoktur.

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Konjenital Kızamıkçık Sendromu için Klinik Tanımlama:

– 1 yaşından küçük bir çocukta, A grubu bulgulardan en az iki veya A ve B grubu bulgulardan bir konjenital durumun bulunmasıdır.

A Grubu B Grubu

Sensorinöral işitme kaybı Purpura

Konjenital kalp hastalığı Splenomegali

Pigmenter retinopati Mikrosefali

Katarakt Gelişme geriliği

Konjenital glokom Meningoensefalit

Radiolusent kemik hastalığı

Doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde başlayan sarılık

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

KKS Vaka Sınıflaması

Şüpheli Vaka: Bir yaşından küçük bir çocukta, A grubu klinik bulgulardan en az birinin bulunması,

Olası KKS Vakası (Klinik Vaka): Başka bir etiyolojik açıklama yapılamayan bir bebekte, A grubundan en az iki veya A ve B gruplarından birer klinik gösterge saptanması.

Kesin KKS Vakası:a. Laboratuvarla Doğrulanmış KKS Vakası: Şüpheli bir vakada, konjenital kızamıkçık sendromunun laboratuvar kriterlerinin bulunması.b. Epidemiyolojik Bağlantılı KKS Vakası: Annesinde gebeliği sırasında doğrulanmış kızamıkçık enfeksiyonu saptanmış olan bir bebekte, A grubundan en az bir klinik gösterge saptanması.

Vaka Değil: A grubundan en az bir gösterge bulunmasına rağmen; klinik, laboratuvarla doğrulanmış veya epidemiyolojik ilişkili KKS sınıflandırma kriterlerini karşılamayan bebek.

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

KKS Tanısı için Gerekli Laboratuvar Kriterleri

– Kızamıkçığa özgü IgM antikorunun saptanması veya

– Kızamıkçık aşısı uygulanmamış olmasına rağmen; 6-12 aylar arasında en az iki kez kızamıkçığa özgü IgG antikor düzeyinin aynı düzeyde devam ettiğinin gösterilmesi veya

– Uygun klinik örnekte kızamıkçık virüsü saptanması (RT- PCR ile nükleik asid saptanması veya kızamıkçık virüs izolasyonu).

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Entegre Sürveyans

• Bilindiği gibi; ülkemizde AFP sürveyansı kapsamında aktif sürveyans yürütülmektedir. Bu kapsamda, belli başlı hastaneler (özel ve kamu) her iki haftada bir ziyaret edilmekte ve AFP vakası olup olmadığı sorgulanmaktadır.

• Halen AFP aktif sürveyansını yapan görevliler kızamık, kızamıkçık, KKS ve MNT vakaları hakkında bilgi toplamakla da görevlidirler.

• Hastane ziyareti sırasında pediyatri, dahiliye enfeksiyon hastalıkları, yenidoğan, kadın hastalıkları ve doğum, KBB, kardiyoloji, dermalotoji, göz servisleri ve poliklinikleri, AFP için de ek olarak nöroloji servisi ziyaret edilmelidir.

• Hasta yatış defterinde ve ICD-10 sisteminde aranacak olan vaka tanıları/kodları şunlardır: kızamık (rubeola)/B05, kızamıkçık (rubella)/B06, beşinci hastalık (eritema infeksiyozum)/B08.3, altıncı hastalık (roseola infantum)/B08.2, konjenital kızamıkçık (rubella) sendromu/P35.0.

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Kızamık ve Kızamıkçık Sürveyansı Performansı Göstergesi

Vaka Bulma Hızı (Sürveyansın Duyarlılığı):

Ulusal ve il düzeyinde, yılda her 100.000 nüfus için en az 2 olası kızamık/kızamıkçık vakası bulunmuş ve vakalar araştırılmış ve uygun numune alınarak referans laboratuvarında negatif bulunarak veya doğrulanmış bir vakayla epidemiyolojik ilişkisi olmadığı ispatlanarak dışlanmış olmalıdır.

21

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

Örnek Türü Yöntem Süre

Serum IgM/IgG tespiti 0-28 gün

Nazofarengeal sürüntü Virus izolasyonu 0-4 gün

İdrar Virus izolasyonu 0-7 gün

Kızamık ve Kızamıkçık Testi İçin Uygun Örneklerin Önerilen Örnek Alınma Zamanlarına* Göre Dağılımı

*Döküntünün başlamasından itibaren

T.C. Sağlık BakanlığıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu

23

THSK Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları Daire Başkanlığı Viroloji Laboratuvarı Ekibi

Doç. Dr. Gülay KORUKLUOĞLU

Tel: 0312 565 53 40

Vet. Dr. Sultan YOLBAKAN, PhD

Tel: 0312 565 55 52

Bio. Ömür ALTINSOY

Tel: 0312 565 55 83