Klik (restyling) editie 21 juni 2013

5juni2013

Vakblad voor de verstandelijk

gehandicaptenzorg

actueel12 positieve

eigenschappen lvb-ers

probleemgedragBekijk het eens

van de andere kant

casusStrijd over

toetjes en beleg

En verder

Expert in gezond leven

GeenpraterSteun verlenen aan een zorgmijder

Een bijzonder programma voor bijzondere mensenMensen met een verstandelijke beperking hebben vaak de neiging veel te eten en te snoepen, met overgewicht als gevolg. Ouders en verzorgers zijn bovendien geneigd het kind of de volwassene wat extra’s toe te stoppen.Happy Weight Stippenplan is speciaal ontwikkeld voor mensen met een verstandelijke beperking. Elke deelnemer krijgt een advies op maat, passend bij zijn of haar wensen en behoeften. Met als resultaat: het bereiken van een duurzaam gezond gewicht!

Naast Stippenplan kent Happy Weight de volgende programma’s:• Happy Weight Kids (kinderen 8-12 jaar, bestaande uit een kinderen een ouderdeel) • Happy Weight Personal (zelfhulpprogramma voor volwassenen die willen afvallen)Alle programma’s van Happy Weight worden vergoed door ONVZ, Avero | Achmea, Interpolis, OZF, Zilveren Kruis | Achmea.

Voor meer informatie: www.happyweight.nl (of bel: 0320 – 26 50 89).

stippenplan

HW13698-ADV-STIPPENPLAN.indd 1 05-06-13 18:40

MENSEN KENNIS

• Postmaster opleiding diagnostiek en behandeling (SG)LVG met gedragsproblematiek

• Basiscursus gehechtheidstherapie

• (SG)LVG-problematiek vraagt specifi eke zorg

• Psychopathologie bij mensen met een verstandelijke beperking

• Psycho-educatie aan ouders en hun kind met licht verstandelijke beperking

• Verdiepingsmodule autisme: ASS en een verstandelijke beperking

St. Jacobsstraat 12-14 | 3511 BS Utrecht | T (030) 230 84 50 | E [email protected]

Vraag het programmaboek aan: www.rinogroep.nl/klik

St. Jacobsstraat 12-14 | 3511 BS Utrecht |

Vraag het programmaboek aan:

7 oktober 2013Congres Ervaringsdeskundigheid: Meet the Xperts

www.rinogroep.nl/

CONGRESSEN

Een greep uit onze opleidingen en cursussen

Klik 05 2013 | www.klik.org

GemixtOpeens hoor ik heel veel herrie uit de keuken komen. Dat klinkt alsof ik vergeten ben de deur van de keuken dicht te doen. Ik neem een sprintje en zie dat de blender aanstaat, zonder deksel. De kiwi’s inclusief schil vliegen me in stukjes om de oren.

Ik zet eerst de blender maar uit. Als ik een blik op de bewo-ners werp, zit Jolijn er wel heel onschuldig bij. Ze kijkt me aan met een rustige, maar ook iet-wat angstige blik in haar ogen. Ze draait een beetje weg, alsof ze bang is dat ik heel boos op haar word. Als ze omdraait, valt me op dat ze haar trui andersom aan heeft. En op haar rug zitten restjes kiwi…

Ik kan niet eens meer boos worden, want ik kom niet meer bij van het lachen. | Anne-Marie Klaassen

CadeaubonHeb je iets bijzonders mee gemaakt in je werk? Maak kans op een cadeaubon en stuur je verhaal in 140 woorden naar redactie. [email protected].

3ditnummer

Overal om haar heen zijn verleidingen om te eten, maar Gwen Droogh gaat er steeds beter mee om.

Als expert gezond leven heeft ze zelf allerlei handige oplossingen bedacht.Ook bij het Happy Weight stippenplan lukt het mensen met een lichte verstandelijke beperking af te vallen en zich een goed eetpatroon eigen te maken. Met deze aanpak krijgen cliënten inzicht in wat gezond en wat minder gezond is en kunnen zo beter kiezen wat ze eten.

Thema: goed op gewicht

8

4 Klikactueel15 Gedragsdeskundige Kalmeer je cliënt door de

wereld te ondertitelen18 Casus Hoe je discussies over

toetjes en beleg voorkomt

23 Jurist Recht doen aan cliënten25 Leidinggeven Roddelen in teams27 Persoonlijk Steun verlenen aan

een zorgmijder

29 De dokter Hoed je voor de zon32 Verschenen Nieuwe uitgaven

en hulpmiddelen

Rubrieken

16

22

Bekijk het eens van de

andere kant

De wereld van Jansje

30Begeleider wordt ondernemer

Klik 05 2013 | www.klik.org Klik 05 2013 | www.klik.org

4

Onderzoek Innovatie- en scriptieprijs

De twee prijzen werden op een symposium van de Academische werkplaats leven met een verstandelijke beperking (Tranzo) op 11 april in Tilburg uitgereikt. Beide prijswinnaars kregen een bedrag van 5000 euro. Het onderzoek van Sonja van Veen naar emerging body language noemde Anton Došen “innovatief. Het is een begeleidings-methodiek die een vernieuwende kijk geeft op gedragsproblemen bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking.”

De ebl-methodiek is gebaseerd op li-chaamstaal en beweging, en het aangeboren vermogen om ‘samen met de ander te zijn’. De meest eenvoudige vorm hiervan is de synchronisatie van ritme en bewegingen tus-sen beide partners. Van Veen voerde haar on-derzoek naar de methode uit als afstudeer-project voor het diploma Master of Science in de richting Gedragswetenschappen aan

de Radboud Universiteit Nijmegen. De Jan van der Kruis prijs is een innovatieprijs vernoemd naar de voormalig Dichterbij- bestuurder. Hij reikte de prijs uit aan Simone van Beek, voor haar toepassing van de PeeSpot, een speciaal filter om urine op te vangen. Van der Kruis: “Het is een werkbaar alternatief voor katheteriseren. Het verhoogt de betrouwbaarheid van urinetesten, verlicht het werk van personeel, scheelt kosten en vergroot de kwaliteit van leven van cliënten.”

De PeeSpot paste Van Beek toe in haar werk bij de medische dienst op de Donksber-gen, bij incontinente volwassenen met een verstandelijke beperking en autisme, waarbij urine opvangen in een potje lastig is. Het aangepaste filter absorbeert de urine en is met klitteband in ondergoed of incontinen-tiemateriaal te bevestigen, zodat het op de juiste plaats blijft. |

HulpMiddel urineonderzoeK en onderzoeK nAAr licHAAMstAAl (ebl)RelatieEen betekenisvolle relatie tussen cliënt, hulpverlener en onderzoeker verhoogt de kwaliteit van onderzoek, zorg en van het leven van de cliënt. “Het beste van jezelf delen met de ander”, zo omschreef professor Petri Embregts dit op het symposium van de Academische werkplaats leven met een verstandelijke beperking (Tranzo) begin april in Tilburg.

Hoe je de kwaliteit van interac-ties tussen cliënt en begeleider meet, presenteerde onder-zoekscoördinator Wietske van Oorsouw in een workshop op het symposium. In een onder-zoek hiernaar beoordeelden zowel leken, begeleiders als experts aan de hand van video-fragmenten het contact tussen begeleider en cliënt. Opvallend daarbij was dat dit dezelfde uitkomsten opleverde, blijkbaar kijken mensen op dezelfde manier naar het contact tussen twee personen.

Alleen het taalgebruik ver-schilde (jargon bij professio-nals) en de experts gaven meer tips voor verbetering van het contact. Een workshopdeel-nemer merkte wel op dat het een gemiste kans is dat cliënten en ouders niet gevraagd zijn naar hun oordeel.Lees meer over de werkplaats op www.tilburguniversity.edu, zoek op verstandelijke beperking. |

klikactueel

De basis van communicatie tussen mensen is synchronisatie van ritme en beweging. Onderzoek

naar het effect van deze methode genaamd emerging body language (ebl) van Sonja van Veen heeft de Anton Došen Scriptieprijs 2013 gewonnen. Simone van Beek

won met haar toepassing van de PeeSpot, een hulpmiddel om urine op te vangen, de Jan van der Kruis prijs.

‘ Emerging body language is een begeleidingsmethodiek die een vernieuwende kijk geeft op gedragsproblemen bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking’


Speciaal voor jou, als werkende in de verstandelijk gehandicapten-

zorg, heeft Klik berichten uit jouw sector geselecteerd.

5

Technologie

Proef met tabletsZeventig cliënten van Gemiva-svg (Zuid-Holland) hebben half mei een tablet-computer in bruikleen gekregen, om een half jaar lang ervaring met het appa-raat te kunnen opdoen.

De overhandiging van de tablets aan de cliënten, hun bege-leiders en verwanten tijdens een korte instructie bijeenkomst, was de aftrap van een pilot om de beste toepassingen met tablets uit te proberen.

De deelnemende cliënten kun-nen de komende zes maanden uitproberen of en hoe ze het ta-blet (ze konden kiezen uit drie ty-pes) goed kunnen gebruiken en of het hun leven verrijkt. Hun bevin-dingen koppelen ze terug aan de werkgroep Tablets voor cliënten.

De belangstelling voor de ta-blets was erg groot. De eerste ploeg cliënten kan na een half jaar besluiten of ze er zelf een aanschaffen, de leen-tablets wor-den vervolgens aan een nieuwe groep cliënten uitgeleend. |

Via de app krijgt een jongere een video-boodschap van hun digitale ‘mattie’ met een vraag: “Ik sta bij de kassa en er is geen kas-sière, zou ik er vandoor gaan met mijn bood-schappen?” Vervolgens krijgen ze even later ook een melding van de consequenties van hun keuze: “Ik ben er dus vandoor gegaan, en nu ben ik gepakt door de politie.”

Jongeren met een lichte verstandelijke beperking hebben moeite met het vertalen van begeleidingsadviezen naar hun dage-lijkse leven, daarvoor is deze app volgens de makers een goed hulpmiddel.

“Voor begeleiders biedt de app aankno-pingspunten voor de ondersteuning. Mat-tie is een schakel tussen de ‘echte wereld’ en de therapeutische omgeving,” zei Derek Kuipers, onderzoeker en een van de beden-kers. Collega Bard Wartena: “Een mobiele

applicatie past bij de belevingswereld van de jongeren en brengt de boodschap goed over. Jongeren blijken zich te verbinden met de jongen en het meisje in de video-boodschappen, waardoor ze hun oproepen beantwoorden.”

De app is ontwikkeld door studenten van het lectoraat Maatschappelijke participatie van mensen met een licht verstandelijke beperking van expertise- en behandelcen-trum Tjallingahiem en Hogeschool Nhl in Leeuwarden, en het lectoraat iHuman van de Nhl. De eerste ervaringen in een proef bij zorginstelling Tjallingahiem zijn positief, wel bleken de films niet altijd over onder-werpen te gaan waar jongeren in de prak-tijk mee bezig zijn. De app wordt verder ontwikkeld, en de database met cases ver-der uitgebreid. |

Mobiel maatje helpt bij lastige keuzes

klikactueel

Jongeren met een lichte verstandelijke beperking kunnen baat hebben bij een programma voor hun

mobiele telefoon of iPod dat helpt bij het maken van lastige keuzes. De eerste ervaringen met de app Mattie, die gepresenteerd werd op het symposium Lvb: sociaal

sterker! van de Nhl in Leeuwarden, zijn positief.


6

Drost presenteerde onderzoek van het lectoraat naar de kwaliteiten van lvb-ers die je goed kunt inzetten bij hun onder-steuning. De vele positieve eigenschap-pen die bij dat onderzoek naar voren kwamen werden uiteindelijk geclusterd in 12 positieve kenmerken van mensen met een lichte verstandelijke beperking:

1 Vriendelijk 2 Altijd in voor leuke dingen 3 Behulpzaam 4 Goed omgaan met dieren 5 Zinvol bezig zijn 6 Enthousiast 7 Trots op eigen prestatie 8 Vrolijk 9 Goed richten op één taak10 Eerlijk en direct11 Harde werkers12 Makkelijk contact leggen.

Deze kenmerken zijn afgebeeld op een poster met de slogan ‘Je kunt meer dan je denkt’, van expertise en behandel-centrum Tjallingahiem die partner was van het lvb-lectoraat van de Nhl. |

Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben vele positieve eigenschappen, die meer moeten worden

benadrukt. Dat zei lector Jelle Drost bij het afrondend symposium van het lectoraat Maatschappelijke participatie

door (jonge) mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb) aan de Nhl in Leeuwarden.

klikactueel

Geweven

modeDeze zomer is de laatste kans om de tentoonstelling Feestelijk gedragen van de stichting Weven met beper-king te zien. De tentoonstelling is sinds 2012 op reis en bevat foto’s en ontwerpen van de modeshow bij het 10-jarig bestaan van de stichting in 2011. Tot en met 15 augustus hangen de werkstukken en modefoto’s in het Purmerends Museum. |

Meer informatie op www.wevenmetbeperking.nl en www.purmerendsmuseum.nl

Foto's: Carolien Sikkenk

12 positieve eigenschappen lvb-ers


7

Armoede sluit mensen met beperkingen uitArmoede leidt bij mensen met beperkingen vaak tot sociale uitsluiting. Terwijl het voor hen toch al moeilijk is om mee te doen aan de samenleving.

Mensen gaan niet meer naar een verjaardag, omdat er geen geld is voor een cadeautje. Ze nodigen geen vrienden uit, omdat ze geen geld hebben voor iets lekkers bij de koffie of een glaasje wijn of bier. Een onderzoek van Kalliope Consult, Vilans en Inclusie.nu naar armoede in deze groep burgers heeft een web-site opgeleverd met tips over geldzaken van mensen met beperkingen.

Zelf zeggen mensen met beperkingen dat ze veel stress ervaren en dat het steeds moeilijker voor hen wordt om een ‘goed’ leven te leiden. Met deelname aan de samenleving houden zij zich al helemaal niet meer bezig.

“Sommige factoren hebben met de persoon zelf te maken, bijvoorbeeld het ontbreken van vaardig-heden om zelfstandig een financieel huishouden te voeren. Er wordt in de samenleving onvoldoende rekening gehouden met mensen die niet kunnen meekomen in de ‘mainstream’. Een omgeving die continu verandert, nieuwe en aanvullende wetge-ving invoert, heeft een stapelend effect op de inko-menspositie van mensen met beperkingen,” conclu-deert Martin Schuurman van Kalliope Consult, één de onderzoekers.De onderzoekers hebben het initiatief genomen voor de website www.meedoenmetweiniggeld.nl. Er staan handige tips op en informatie over geldzaken. Van geldzaken regelen, tot het omgaan met schul-den en meedoen met weinig geld.

Daarnaast vragen de onderzoekers van gemeen-ten en zorgaanbieders om meer aandacht te beste-den aan armoedeproblematiek. Zorgverleners moe-ten daar ondersteuning bij bieden, bijvoorbeeld door geld en inkomen een vast onderdeel te laten zijn van begeleidingsgesprekken en ondersteuningsplannen.Armoede bij mensen met beperkingen. Door Martin Schuurman, Hans Kröber en Manon Verdonschot. |

www.kalliopeconsult.nl/Publicaties/Inclusie+en+burgerschap.html

“Ik merk dat de 12 positieve ei-genschappen me nogal tegen de borst stuiten: natuurlijk hebben mensen met een verstandelijke beperking positieve eigenschap-pen; gelukkig wel zeg. Maar om ze als één groep eigenschappen toe te dichten vind ik vooroor-delen bevestigend en stigmati-serend, al wordt dat woord wei-nig gebruikt bij positieve zaken. Ik werk met mensen met lvb, en ze zijn net zo divers en niet over

één kam te scheren als een groep... laten we ze “mensen” noemen. Ik ken ze chagrijnig, vriendelijk, dierenbeulderig en behulpzaam.

Ik ben heel erg benieuwd hoe dit onderzoek is gedaan en hoe ze tot deze eigenschappen zijn gekomen. Ik herken ze in de groep niet als zodanig, in ieder geval! Ik ben erg benieuwd hoe anderen dit zien.” | nienke van dijk

“Ik herken deze eigenschappen. Het klopt dat heel veel mensen met een verstandelijke beperking deze eigenschappen hebben. Maar de meesten hebben een aantal hier van. Iedereen is verschillend. He-laas zijn er veel mensen die juist van deze goede eigenschappen mis-bruik maken. | conny Kooyman

“Het zijn allemaal gewoon men-sen, met hun heel eigen eigen-heid, leuk en minder leuk. Het zijn mensen met een verstande-lijke beperking , maar ook met een eigen persoonlijkheid . Die combinatie maakt hen tot wie ze

zijn. Vaak wel heel bijzonder. Bij-zondere mensen dus. In die aan-duiding vind je eigenlijk alles te-rug , met respect. Ik houd er niet van te praten over positief en ne-gatief als het gaat om kenmer-ken van mensen.” | José Veen

Reageren kan op redactie.klik@mybusinessmedia, @klikredactie op twitter of in de Klik groep op LinkedIn of Facebook.

Stigmatiserend

Iedereen is verschillend

ontvangenreacties

AFGESTEMD OP CONCRETE CASUSSEN

www.concretecoaching.eu

Mieke Janssens, Hattasingel 148, RotterdamT: 06-212 158 15 E: [email protected]

TEAMTRAININGEN EN WORKSHOPS

(advertentie)


8 Jonge vrouw vertelt hoe zij er met behulp van de oplossingsgerichte aanpak in is geslaagd om gezond te leven en af te vallen.

Tekst Tjitske Gijzen Fotografie Bert Vennik


Gwen Droogh (32) weet goed uit te leggen wat voor haar gezond leven is: “Veel dingen

doen. En lopen, wandelen, genieten van de natuur. Opletten wat ik eet en niet zo veel snoepen. Goed nadenken over wat ik eet.”

Dat klinkt allemaal heel logisch, maar zo eenvoudig is dat in het dage-lijkse leven niet altijd. Gwen had ja-renlang last van overgewicht en vond het moeilijk om te stoppen met eten.

“Ieder hapje moest naar binnen, alles wat ik in de winkel zag wilde ik heb-ben. En ik at stiekem, het was vaak al gebeurd voor ik besefte dat ik weer eens te veel had gegeten.” Gwen werkt bij stadsherberg ‘t Klepperhuus in Har-denberg en daar ziet ze dagelijks aller-

lei lekkers voorbij komen. “Het is soms lastig, en vooral ook op feestjes als mensen een taartje voor mijn neus schuiven.”

Toch wist Gwen de afgelopen jaren veel kilo’s kwijt te raken, dankzij haar eigen doorzettingsvermogen en met de oplossingsgerichte aanpak van gz-psycholoog John Roeden van de Baalderborg Groep. Gwen: “Ik voelde me fors, ik vond het niet leuk. Op een gegeven moment zei ik: nu ga ik afval

len. Ik was het al heel lang van plan en wou het zelf, het was nodig.”

John Roeden: “Het is een belang-rijke succesfactor dat iemand het zelf wil. Maar het werd haar niet makke-lijk gemaakt. Op haar werk in de her-berg is het extra moeilijk om de verlei-

dingen te weerstaan. En Gwen is klein, dan is het lastiger om op ge-wicht te blijven.

We hebben een manier gevonden waarbij het doel wel is dat je afvalt, maar je benoemt een positiever doel en bekijkt welke vaardigheden ie-mand nodig heeft om het probleem te overwinnen. Het probleem afvallen vertaalden we naar gezond leven. Gwen werd expert gezond leven. Zij bedacht zoveel mogelijk zelf de oplos-singen om dat doel te bereiken. Dat is de basis van oplossingsgericht werken: je werkt niet vanuit een probleemana-lyse, maar naar een doel. Gezond le-ven werd de magneet. Gwen bereikte haar doel door stapsgewijs haar ge-drag te veranderen (zie kader met de tien stappen op pagina 11).

ZoetjesJe begint niet onderaan, maar maakt gebruik van wat er al is. Benadruk dat iemand al veel kan, en ga daar mee verder. Gwen liep al naar haar werk, wat best een behoorlijke afstand is. Ze gebruikte zoetjes, dronk veel water en heeft een enorm doorzettingsvermo-gen. Op een schaal van 1 tot 10 zat ze op 6, en op 8 had ze haar doel be-reikt.”

Gwen had als doel regelmatiger eten en meer bewegen. Gwen: “Ik doe aquarobic en gebruik nu helemaal geen zoetjes meer in de koffie. Eerst deed ik er twee zoetjes in, toen de helft, toen alleen koffiemelk. Alles bij elkaar heb ik er een paar jaar over

Benadruk dat iemand al veel kan,en ga daar mee verder

Gwen is expert gezond

levenOveral om haar heen zijn verleidingen om te eten, maar

Gwen Droogh gaat er steeds beter mee om. Als expert gezond leven heeft ze zelf allerlei handige oplossingen bedacht.


9

WortelmuffinsRecept voor tien wortelmuffins waarmee Gwen haar succes vierde:• 17 gram hazelnoten• 150 gram winterwortel, fijngeraspt• 4 eidooiers• 75 gram bruine basterdsuiker• 40 gram zelfrijzend bakmeel• 75 gram poedersuiker• 10 papieren muffinvormpjesVerwarm de oven voor op 200 °C, spreid de hazelnoten uit op een bakblik en rooster ze 15 minuten in de oven. Laat ze afkoelen.Maal 150 gram van de noten in een molentje of de keukenmachine fijn. Verwarm de oven voor op 175 °C.Klop in een kom de eidooiers met de basterdsuiker tot het als een dik lint van de klopper loopt. Spatel de hazelnoten, de wortel en het bakmeel erdoor.Klop in een schone kom de eiwitten stijf. Spatel het eiwit luchtig door het beslag. Vul de papieren vormpjes met het beslag. Bak de taartjes in circa 15 minuten lichtbruin en gaar. Laat ze afkoelen. Roer de poedersuiker met een klein beetje water tot een dik glazuur en strijk dit over de taartjes. Druk de achter-gehouden hazelnoten in het nog natte glazuur en strooi er eventueel wat geraspte wortel over. Laat het glazuur drogen.


10 Tekst Linda Huijsmans Fotografie Bert Vennik

gedaan. De koffiemelk wil ik nu ook afbouwen.”

Nadat het doel duidelijk was gewor-den, benoemden Gwen en John de voordelen van het gezonder leven. John: “Gwen zag als voordelen van een gezonder leven dat ze u geen gemopper meer kreeg van begeleidersu een betere conditie en gezond gevoel zou krijgenu trots zou zijn.

De cliënt is de expert, daar doe je echt alles aan en die rol stimuleer je voluit. Alleen dan gaat het werken, anders niet. Dat kan wel eens span-nend zijn als iemand niet de motivatie heeft om af te vallen, maar wel een gezonder eetpatroon nodig heeft. Dan werk je eerst aan de motivatie en be-trek je daarbij ook de mensen erom heen. Als de cliënt en het systeem een-maal meewerken kom je erg ver.”

Koelkast beneden op slotGwen kreeg veel steun van haar vader en moeder, Kees van het werk, Kees de directeur van de Baalderborg Groep en vrienden. Met hen sprak ze af hoe ze het zouden vieren als Gwen haar doel bereikte.

Gwen bedacht zelf oplossingen, zoals de top 10 van Gwen, met trucs om te voorkomen dat ze op feestjes te veel snoept. Op haar werk vroeg ze aan de kok of hij de broodjes voor de lunch wat gezonder wilde maken. En om het snoepen thuis te beperken

Gwen bedacht een top 10 met trucs en slimmigheden om ervoor te zorgen dat ze op feestjes en visi-tes en bij traktaties wel lekker, maar zeker niet te veel eet.

u 1 Als er traktaties zijn kan ik zeggen:- ‘Ik hoef niet’- ‘Ik sla een keertje over’- ‘Ik heb genoeg gehad’- ‘Ik neem er maar eentje’ (bijvoor-

beeld bij koek, soesje)- ‘Ik neem alleen een heel klein stukje’

u 2 Als iemand aandringt kan ik zeggen:- ‘Neem jij maar lekker, ik hoef niet’- ‘Dat beslis ik zelf wel’ (vriendelijk zeggen)- ‘Ik wil dat nu niet’

u 3 Wat ik kan denken:- ‘Ik ben moedig’- ‘Ik kan het’- ‘Ik wil het’- ‘Ik ben sterk’

u 4 Iets gezonds meenemenAls ik naar een feestje of visite ga, kan ik een plannetje maken met de bege-leiders. Ik kan bijvoorbeeld iets lekkers en gezonds voor mijzelf meenemen.

u 5 Slim gaan zittenAls het zo uitkomt probeer ik ver van de tafel met lekkere dingen te zitten. Zo kan er niet gemakkelijk bij. Ik moet er dan naar toe lopen.

u 6 Geheim tekenAls er begeleiders in de buurt zijn kan ik twee geheime tekens met hen afspreken. Geheime tekens zijn on-opvallende gebaren. Het geheime teken ‘neus aanwijzen’ betekent:

Gwen, oppassen met eten. Het teken ‘pink omhoog’ betekent: Wauw Gwen, jij bent goed bezig. John: “Drie keer raden welk teken het meest wordt gegeven!”

u 7 Volle maagIk kan ervoor zorgen dat ik zonder honger naar een feestje ga. Ik ben nu flink bezig met regelmatig en gezond koken. Dus dat komt wel goed. Met een lege maag naar een feestje of op visite gaan is niet slim.

u 8 Afspraak met jezelfAls ik naar een feestje of op visite ga kan ik iets met mezelf afspreken. Bij-voorbeeld: ik pak maar drie keer iets uit dat bakje met borrelnootjes, of ik neem maar één plakje cake. Goed tellen. Als het lukt: apetrots zijn op mezelf.

u 9 Beloning aan mezelfAls zo’n moeilijk feestje of visite goed is verlopen, dan is dat een toppresta-tie. Dan staat daar iets tegenover: een klein cadeautje voor mezelf. Een film, boek, kopje koffie in de stad. Ook is het erg belangrijk om het succes te delen. Door te webcammen met mijn moeder die ver weg woont, of te mai-len met John.

u 10 Een supporter zoeken tijdens een feestje of visiteDat lukt niet altijd, maar soms is het mogelijk iemand te vinden die ik ver-trouw en die mij helpt herinneren. Bijvoorbeeld een collega van mijn werk.Nog een extra opdrachtje is om goed op te letten en te onthouden wat ik precies heb gedaan of gezegd waar-door het lukte om niet te veel te eten op het feestje.

10 tips bij traktaties



11

10 stappen naar gezond leven

John gebruikte stappen uit de methode Kid Skill’s van Ben Furman om het doel ‘gezond leven’ bereikbaar te

maken voor Gwen:1 Problemen vertalen in vaardigheden.

2 Het eens worden over de vaardigheid die geleerd moet worden.

3 De voordelen van een vaardigheid onderzoeken.4 De vaardigheid een naam geven.

5 Supporters werven.6 Meer zelfvertrouwen geven.

7 Omschrijf de vaardigheid en bedenk geheugensteuntjes.8 Naar buiten treden.

9 De vaardigheid oefenen.10 Vieren dat het gelukt is.

kwam ze met een handig idee: “Ik pakte vaak iets uit de koelkast. Toen bedacht ik dat de koelkast bene-den moest staan. Begeleiders zorgen voor een gezond pakket eten in de

koelkast, zo lukt het me beter om niet meer zomaar ongezond eten te pak-ken.”Met die slimmigheden en de steun van haar supporters lukte het Gwen om haar eetpatroon gezond te krijgen en 5 tot 10 kilo af te vallen. “Daarvoor was ik nog zwaarder, ik was al bezig

af te vallen. Het is me gelukt door te zetten door zelf goed te letten op wat ik eet. En door mezelf daar af en toe voor te belonen. Met een broodje in de stad, of naar de film. Dat vind ik heel

fijn, dan mag ik ook eens iets leuks. Elke woensdag word ik bij de diëtiste gewogen. Je kan echt wel zien dat ik dunner ben. Ik weeg nu 67 kilo, en ik wil nog naar de 60 kilo.”

Gwen vierde haar succes op een feestje met alle supporters en met worteltjescake (zie het recept op

pagina 9). Ze kreeg een etentje en cadeaus, waaronder een stappentel-ler. Ook kreeg de Baalderborg Groep subsidie omdat de methode als inno-vatief werd beoordeeld. John bena-drukt dat het vooral draait om gezon-de voeding. “Het is geen dieet, want dat houdt bijna niemand vol. Het gaat om meer regelmaat in het eten. En nu mag Gwen ook wel eens iets tussen-door, omdat ze een gezond eetpa-troon heeft.”

Gwen: “Als ik mijn boterham maar op tijd krijg lukt het me om niet te snoepen. Het eten dat ik op mijn werk serveer is best lekker, maar het is voor de gasten. Ik moet mezelf blijven be-schermen tegen dingen die niet goed voor me zijn.” |

Ik sla een keertje over


12 Tekst Tjitske Gijzen Fotografie Ria van Remmerden

Hedie en Ans nemen ’s avonds door hoeveel stippen er die dag zijn verbruikt


J osé Veen, kinderdiëtist en diëtist verstandelijk gehandicapten startte in 1991 samen met gz-

psycholoog Sylvia Rasenberg op de Hondsberg met het Stippendieet of Eetcontrole programma voor mensen

met een verstandelijke beperking. Inmiddels is de aanpak verder gepro-fessionaliseerd en werkt het voor steeds meer mensen, met of zonder verstandelijke beperking. José vertelt over het plan waar zij inmiddels op de

polikliniek Eetproblemen in Wekerom van ’s Heeren Loo mee werkt onder de naam Happy Weight stippenplan. Cli-enten komen uit het hele land.

Hoe werkt het Stippenplan?“Er is een handleiding voor professio-nals, cliënten krijgen een deelnemers-boek met instructie. Elke stip is 25 kilocalorieën (kcal), in de map zitten productkaarten waarbij elke groep een kleur heeft. Brood is bruin, beleg geel, enzovoort. De basissoorten producten zijn per groep afgebeeld met plaatjes en het aantal stippen erbij. Een groene stip is gezond, oranje minder gezond. Het aardige is dat je ze allebei mag. Rood doen we niet aan, ik vind het niet reëel om dingen te verbieden met voe-ding. Het gaat om de combinatie van voedingsmiddelen in een dag, als het

Stippenplan: Eten kiezen

binnen grenzenCliënten zelf laten inzien wat gezond en wat minder

gezond is en hen laten kiezen wat ze eten. Met deze aanpak van het Happy Weight stippenplan lukt het mensen met een lichte verstandelijke beperking af te vallen en zich

een gezond eetpatroon eigen te maken.


Bij het Happy Weight Stippenplan blijven cliënten zelf de regisseur

over hun eetgewoontes. Eten kan zo leuk blijven.

Aan tafelBij het stippenplan zitten tipkaarten voor begeleiders. Enkele tips:u Eet altijd aan tafel. Daarmee wordt eten gekop-peld aan tafel en leert de cliënt af om tussendoor op de bank te eten.u Zorg voor veel rauwkost en groenten.u Gebruik servies met een kleiner formaat, dan lijkt de hoeveelheid eten en drinken groter.u Kook niet te veel, zodat er geen eten overblijft dat er om vraagt te worden opgeschept.u Extra water drinken bevordert de gewichtsafname.u Bouw bij te snel eten vertraging in door een slokje water tussendoor en rustig eten met kleine hapjes en goed kauwen.u Zorg voor veel variatie in de voeding, liefst elke dag iets anders. Bedenk dat eenpans-gerechten (bami, nasi, pasta) vaak calorierijker zijn, boven-dien wordt er meer van opgeschept.u Maak een verjaardagskaart zodat je rekening kunt houden met traktaties in de groep of de klas. Spreek van te voren af wat je met die traktaties doet, opeten of mee naar huis nemen.u Maak gewichtsafname visueel, bijvoorbeeld in de vorm van een trap.u Blijf stimuleren en complimenten geven bij een goede inzet.

13

merendeel maar gezond is. Frisdrank moet je niet elke dag bij het ontbijt of bij de lunch drinken, maar af en toe mag het wel. Mensen zien aan de kleur van de stippen wat gezond is en wat minder gezond. De hoeveelheid stip-pen geeft aan of je er dik van wordt. Het gaat erom dat je niet meer kiloca-lorieën inneemt dan je verbruikt, an-ders word je dik. Afvallen is minder eten dan je verbruikt, aankomen is meer eten dan je verbruikt.”

Verbruiken mensen met een verstandelijke beperking meer kilocalorieën dan anderen?“Hoeveel iemand per dag verbruikt en hoeveel kcal iemand dus mag inne-men, bereken je aan de hand van de leeftijd, de lichamelijke activiteit en het gemiddelde verbruik in rust. Voor mensen met bepaalde syndromen gelden speciale regels. Bij mensen met het Prader Willi syndroom zit de stof-wisseling op 60 procent en bij mensen met het syndroom van Down op 80 procent. Ze zijn zuinig afgesteld en kunnen met weinig kcal toe. Ze ko-men heel snel aan. Ik vergelijk het met auto’s: sommigen slurpen benzine terwijl anderen minder brandstof no-dig hebben.

Een stippenplan is altijd op maat, het aantal stippen leg ik vast in een dagmenu. Mensen mogen niet over het aantal stippen per dag heen gaan. Als ze willen variëren kunnen ze in de map kijken hoeveel stippen hun dat kost. Dan zie je bijvoorbeeld dat een croissantje evenveel stippen is als twee sneeën brood.

Van lieverlee wordt het plan toege-past bij steeds meer syndromen en

ook bij mensen met autisme, die be-hoefte hebben aan duidelijkheid.”

Hoe slagen mensen erin om zich aan het aantal stippen te houden?“Wie kan tellen en plaatjes herkennen, kan het leren, het plan is niet ingewik-keld. Bij het eerste gesprek bespreek ik hun eetdagboek waarin staat wat ze nu allemaal eten. Dan vraag ik waarom ze geen fruit eten, en wat ze lekker vin-den, zodat ik hun tegemoet kan ko-men bij het maken van een dagsche-ma. Over dat schema zeg ik dat het een voorbeeld is van een gezond sche-ma, met het stippenboek erbij kunnen ze zelf variëren. Voor het weekend geef ik een vast aantal extra stippen, ik zorg wel dat er ruimte in zit voor leuke dingen. Ik noem het bewust een plan, geen dieet. Bij een dieet mag je dingen niet, met een plan wil je iets bereiken, het is een hulpmiddel. Momenteel beoordelen onderzoekers van de Eras-mus universiteit het stippenplan op effectiviteit. Hun eerste reactie was dat je met dit plan het ethische dilemma van eten verbieden voorkomt, doordat mensen zelf mogen kiezen.

BeloningenAls ze de plaatjes zien, worden men-sen gelijk enthousiast. Voor wie niet kan lezen, werkt het visualiseren erg goed. Er zitten ook stickervellen in het boek met afbeeldingen van de pro-ducten, waarmee ze de dagmenu’s kunnen invullen. En op belonings-kaarten kunnen mensen zelf invullen wanneer en wat voor beloning ze krij-gen. Nooit eten als beloning, dat geeft een verkeerd signaal.


14 Thema: goed op gewicht

Vanuit de omgeving van de cliënt moet er ook aandacht en ondersteu-ning zijn voor het stippenplan. Een multi-disciplinaire aanpak met coach, arts, gedragsdeskundige, ouders en begeleiders werkt het beste. Als de omgeving er geen prio-riteit aan geeft, zal het niet werken.”

Wat doe je als het effect van het stippenplan uit blijft?“Meestal zit er ergens een lek. Ze snoepen bij de buurvrouw, of er komen teveel traktaties voorbij op de dagbesteding. Vaak krijg je het in gesprek met een begeleider of ouder wel boven tafel. Je kunt al-leen maar aankomen als je meer stippen hebt gegeten dan in het schema staat. Ik zeg altijd: het gééft niet, maar vertel het me in

ieder geval, want ik wil het wel weten. Ik moet zo’n gesprek open en positief houden, zodat we de volgende dag weer met elkaar ver-der kunnen.

Bij mensen met Prader Willi start ik met een menu aan de veilige kant. Daar moet niet teveel eten afgaan, anders wordt het gedrags-matig echt lastig. Bij anderen kan ik wel meer bijstellen. Sommigen worden te fanatiek en laten juist stippen weg. Dat is niet verstandig. Bij afvallen is de basis dat je goed eet, anders gaat de rem op de stof-wisseling en dat is slecht voor je lijf. Binnen één en dezelfde dag kun je wel spelen met stippen, maar door-deweeks stippen opsparen en in het weekend opmaken werkt niet. Het is vooral effectief om flink te bewe-gen, daar stuur ik ook op.

De kunst is het uitnodigend te ma-ken en leuk. Soms is er een time out nodig en verdwijnt het plan even naar de achtergrond. Maar ik maak meestal mee dat mensen het van-zelf gaan doen en het zich door de tijd heen eigen maken.” |

Stippen berekenenOp www.happyweight.nl/stippenplan vind je meer informatie over het stippenplan en de digitale versie vind je op www.happyweightstippenplan.nl. In het boek vind je een omrekeningsta-bel om kcal om te zetten in stippen. In de digitale versie gaat dat vanzelf. Op www.calorielijst.nl staat een overzicht van producten met hun voedingswaarde en kcal. Je kunt hiervan ook een boekje bestellen op www.calorieenboekje.nl.

“In het begin vond ik het wel lastig vol te houden,” vertelt Hedie Groeneveld (35) over het stippenplan, waarmee ze al sinds 1998 werkt. Begeleider Ans Boerrigter: “Het is voor haar ook moeilijk om weinig te eten, doordat ze het Prader Willi syndroom heeft. Daar kwamen ze pas laat achter. Ze at gewoon, maar voor haar was dat te veel.” Hedie: “Ik woog 93 kilo, dat was een beetje te zwaar. Als ik niet minder zou eten, zou ik er last van krijgen.”Ans: “Hedie heeft een vast

menu, van 46 stippen (à 25 kcal) per dag. Iedere dag evalueren we of het een goede dag is geweest. Bij een feestje bespreken we vooraf wat ze kan eten. Doordat Hedie het al zo lang doet, kent ze de aantallen stippen per voedings-middelen uit haar hoofd. Het stippenplan is bij haar een ingesleten patroon.”Hedie: “Ik weeg nu 75 kilo, het gaat erg goed. Vooral bewegen is belangrijk, als ik dat niet doe heeft het geen effect. Ik fiets, korfbal en fitness.” Ans: “En als

ze niet buiten aan het sporten is dan zit ze op de hometrainer. Er was een periode dat ze weer wat aankwam, als begeleider moet je overal op blijven letten.” Hedie: “Dat kwam omdat de kok teveel sausjes door de maaltijden deed.” Ans: “En teveel aardappelen en te weinig groenten serveerde. Omdat ze weinig energie verbruikt, komt ze er meteen van aan. We hebben toen afgesproken dat we voor ieder pondje eraf iets leuks gaan doen. Naar het theater, het

dolfinarium, de dierentuin.”Hedie: “Eerst pakte ik na elke maaltijd het stippenplan erbij moest pakken. Ik nam de map ook mee naar het werk. Dat werd ik zat. Met de diëtiste heb ik afgesproken dat we alleen na het avondeten de stippen bekijken.”“Het ondersteunen is team-werk, we zorgen er samen voor dat het leuk blijft. Ik vind het een plezier om het samen met Hedie te doen, ik mag natuur-lijk ook steeds mee naar de uitjes,” lacht Ans.

Uitje voor ieder pondje eraf

gedragsdeskundige 15


In deze rubriek vertellen gedragsdeskundigen over de

ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking.

Illustratie Josje van Koppen

L ori zit wat verdwaasd op de bank. Haar handen liggen stil in haar schoot.

De begeleidster vertelt wat er is gebeurd. Lori begon zonder aanleiding te gillen en hield niet meer op.

Lori kan niet praten. Ze heeft een ontwikkelingsni-veau van nog geen twee jaar en een stoornis in het autis-tisch spectrum. Kan ze last hebben gehad van bepaalde prikkels? Dat hadden ze zich wel afgevraagd, maar het was juist erg rustig in huis.

Mensen met autisme zijn bijna altijd over- (of onder-)gevoelig op één of meer zin-tuigen. Lori is overgevoelig voor geluid. Een nieuwe me-dewerkster meldt dat vanmor-gen aan de overkant iemand gras aan het maaien was. “Daar reageert Lori meestal nauwelijks op,” zegt haar col-lega. Mensen met zo’n laag ontwikkelingsniveau vertonen wel vaker geen duidelijke re-actie op de prikkel die hun onlust veroorzaakt. Zelf leg-gen ze het verband niet. Ze voelen zich akelig en dat laten ze merken. Hoe zouden wij het geluid van de motormaai-er ervaren als wij Lori waren? Je hoort een doordringend geluid. Je weet niet waar het vandaan komt, wanneer het stopt, hoe je jezelf er tegen kunt beschermen. Uit wan-hoop gil je. Dat voelt goed. Je gooit je onrust eruit, en je eigen geluid dringt het nare

geluid naar de achtergrond. “Nou ja, dat weten we niet zeker,” zegt de begeleidster. “En dat gras moet toch wor-den gemaaid.”

“Het is net als met baby’s,” zeg ik. “Ouders moeten ook maar raden wat die kleine

dwars zit. En van ouders kun-nen we nòg iets leren: praten. Moeders babbelen de hele dag tegen hun dreumes, ook al begrijpt die er niets van. Als je dat nou ook eens met Lori doet? Begin maar met: ‘Ik weet niet wat je dwars zit, meisje.

Wat zou het kunnen zijn? Heb je last van het geluid buiten? Dat doet zeer aan je oren hè? Het is de grasmaaier. Straks stopt hij weer, hoor. We kun-nen er niets aan doen, meis. Zullen wij even naar de keu-ken gaan om de kopjes op te ruimen?’

De nieuwe begeleidster kijkt me verbaasd aan. “Dat snapt ze toch niet?” Klopt. Wat je zegt gaat haar boven de pet. Lori zal waarschijnlijk niet reageren op je woorden. Maar dat doet die 1-jarige ook niet. Doe net als zijn moeder. On-dertitel de wereld zonder iets terug te verwachten. Onder-tussen geef je wel informatie. Probeer te verklaren waar ze last van heeft en vooral ook ‘hoe het verder gaat.’ En bied een alternatief aan (even naar de keuken).

Zelfs als Lori het niet snapt, kalmeert het haar als iemand zo tegen haar praat. En ook dat je haar niet alleen laat met haar ongemak, en haar onder je hoede neemt.

Een paar weken later kom ik de nieuwe begeleidster tegen. “Ik wil je iets vertellen,” zegt ze. “Ik werk al een tijd in de zorg en eerlijk gezegd vond ik jouw advies het raarste dat ik ooit had gehoord. Toch heb ik bij een gilbui van Lori gedaan wat je zei. Tot mijn stomme verba-zing keek ze me wat glazig aan en stopte met gillen. Dat wilde ik je even zeg-gen.” | Hilde zevenbergen

Kletsen kalmeert

Ik word gebeld. Lori houdt maar niet op met gillen. Of ik raad weet. Ik kom wel even

langs, zeg ik. In de woning is het stil. Ja, zegt de begeleidster, zal je altijd zien. Vlak nadat

ik jou belde stopte ze.

16 probleemgedrag


Tekst Gerrit Vignero Fotografie Bart Moens

W

Bekijk het eens van de andere kant

We kennen het allemaal: als een cliënt lijdt aan ernstig probleemgedrag, hebben we de sterke neiging om onze aandacht alleen op dat probleemgedrag te richten. We drei-gen daardoor, net als de cliënt, in een denktunnel terecht te komen. We zijn alleen nog maar bezig te verzinnen hoe we dat probleemgedrag kunnen beheersen, met als levensgroot risico dat de problemen steeds erger worden.

Hoe meer je naar het negatieve kijkt, hoe kleiner de kans dat je iets positiefs ziet. En die positieve kijk heb je toch echt nodig om zicht te krijgen op mogelijke verbeteringen. Ik ben Jacques Heijkoop dankbaar dat hij me in zijn boek ‘Vastgelopen’ heeft duide-lijk gemaakt dat ‘anders kijken’ veel meer oplevert dan ‘beheersen.’Een manier om jezelf te behoeden

Let niet alleen op het probleemgedrag, richt je blik vooral op pogingen die de cliënt zelf doet om problemen te voorkómen. Dat werkt echt!

voor de tunnelvisie is, dat je systema-tisch probeert omgekeerd te kijken. Dat doe je in de methode Heijkoop tijdens een videoanalyse. Die helpt je om je aandacht te richten op het te-genovergestelde van het probleem, en daar je begeleiding op af te stemmen. Dat is hard nodig als je bent vastgelo-pen in je relatie met de cliënt. Maar ook in het dagelijks leven is het de moeite waard na te gaan of je jouw vooronderstellingen kunt omdraaien.

WeggooienJans gooide veel dingen weg. Ze spoel-de haar bril door in de wc, zakdoeken belandden in alle hoeken van de ka-mer, haar sjaal vloog over de muur van de buren. Ze liep naar school en mikte haar muts in de heg. Jans werd aangesproken op haar gegooi, en er kwam een straf/beloningssysteem. Op

teamvergaderingen werd het een vast item: “En wat heeft Jans deze week weggegooid ?” Het beeld dat alle teamleden van Jans hadden, werd steeds beperkter en benauwder.

Tijdens een videoanalyse keken we met zijn allen naar videobeelden van Jans en haar omgeving. Oh, wat kwam ze ons op de videobeelden be-kend voor, met al haar drukte, haar verongelijkte pruillip en dan weer die gulle lach. Opeens zei begeleider Luk : ‘Kijk eens naar dat groene papiertje.’ Het was ons niet opgevallen, maar inderdaad, Jans hield een groen pa-piertje in haar hand. Terugkijkend naar de vorige opnames zagen we Jans altijd met dat papiertje onder handbereik. Onder het eten stak ze het onder haar billen. Tijdens een dansje zwaaide ze ermee. Toen ze voor het afruimen allebei haar handen nodig

Hoe meer je naar het negatieve kijkt, hoe kleiner de kans dat je nog iets positiefs ziet


probleemgedrag 17


Videoanalyse helpt begeleiders ontdekken wat een cliënt zelf al doet

om problemen te voorkomen. Je relatie met hem knapt er enorm van op.

had, stak ze het in de achterzak van haar spijkerbroek. De ontdekking ver-raste ons echt. We hadden de afgelo-pen maanden, en zelfs nog tijdens de videoanalyse, vooral oog gehad voor wat Jans weggooide. Dat ze ook haar best deed om een voorwerp bij zich te houden, al was het maar een groen papiertje, daar hadden we totaal over-heen gekeken. Toen we ons dat een-maal bewust waren geworden, zijn we Jans gaan begeleiden vanuit de ge-dachte dat ze graag dingen bij zich houdt. We sloegen samen met haar aan het verzamelen. Onze focus op Jans veranderde van weggooien in bij zich houden. Dat had een geweldig effect op hoe wij over haar dachten en hoe wij op haar reageerden, en zij vervolgens weer op ons. Het ging vrij-wel meteen een stuk beter met Jans en tussen Jans en ons.

Een touwtjeMensen met ernstige hechtingspro-blematiek kunnen erg claimend zijn, ze zuigen de aandacht van begelei-ders naar zich toe, cirkelen voortdu-rend om hen heen. In een spontane reactie zoek je naar manieren om met dat claimende gedrag om te gaan. Meestal door afstand te houden en duidelijk te laten merken wat je gren-zen zijn. Als je dat niet doet, houd je het niet vol met die persoon.Ook in zo’n geval wil het helpen als je de zaak eens van de andere kant be-kijkt en manieren zoekt om als bege-leider zelf rond de cliënt te cirkelen.

Hans, 7 jaar jong, hing altijd rond in de buurt van zijn begeleider. We had-den afgesproken dat we hem af toe in zijn eentje zouden laten spelen in een afgesloten speelhoek, maar dat werk-te niet. Hij weende, krijste, gooide

zich op de grond. Wat wel werkte was toen een begeleider een touwtje bond tussen Hans en zijn eigen broekriem. Zo voelde Hans dat er altijd iemand ‘om hem heen cirkelde.’ Ik wil niet van jou af, liet de begeleider hem daarmee voelen. Dat gaf Hans zelfvertrouwen, hij kon wat meer aan, hij werd zeker-der en sterker. De begeleider maakte het touwtje steeds iets langer. Op een dag zei Hans: ‘Ik wil daar spelen. Laat me los.’ Is er een mooier voorbeeld van hechting, met vasthouden en los-laten?

ZelfbeschermingHeel wat zelfbeschermend gedrag van cliënten valt ons niet op, daarom kunnen we het niet bevestigen en daardoor versterken. Cindy gooide met voorwerpen en sloeg anderen. Geregeld sneuvelde het serviesgoed of mepte ze een begeleidster. Dat stond

allemaal in de rapportage. Wat daar niet in stond, en wat iedereen pas zag tijdens de videoanalyse, waren haar fenomenale pogingen om níet te gooi-en. Ze vouwt haar handen over elkaar, steekt ze onder haar oksels, gaat erop zitten, stopt ze in haar broekzakken. Ze gaat een meter van de tafel zitten, of schuift haar bord weg, zodat ze het niet meteen kan grijpen. Ze vraagt een begeleider om haar hand vast te houden. Ze weigert te eten, zodat ze geen bestek hoeft beet te pakken. Ze vult haar handen met voorwerpjes die geen kwaad kunnen: een doekje, een prulletje. Ze zet haar bril af. Haar li-chaamshouding is afgesloten: zij zit gekromd als een bolletje. Cindy gaf ons prachtige voorbeelden van wat iemand zelf onderneemt om pro-bleemgedrag te vermijden.

Zelfverwonding, agressie, dwangge-drag: zulk ernstig probleemgedrag kan leiden tot maatregelen die de cliënt in hoog tempo in zijn vrijheid beperken. De time-out ruimte, de veilige sluitingen, afgesloten ruimtes en deuren, het is allemaal bedoeld om mensen rust te geven en erger te voor-komen. Weet dat zulke maatregelen de leefwereld van de cliënt verkleinen en verschralen. We nemen hem iets af. Maar komt daar ook iets voor in de plaats? Want een schraal leven leidt meestal tot meer probleemgedrag. Zelf pas ik de methodiek van de aandachtsaanval toe als een problemati-sche periode lang duurt. Lekker ver-wennen zonder mitsen en maren. Systematisch ingeplande verwenne-rijen verbeteren de sfeer tussen bege-leiders en de problematische cliënt die samen veel negatieve dingen heb-ben meegemaakt. |

Jans gooide weg, maar bleek

ook een verzamelaar

Gerrit Vignero schreef het boek: De draad tussen cliënt en begeleider. De emotionele ontwikkeling als inspiratiebron in de begelei-ding van personen met een verstandelijke handicap. Uitgeverij Garant. Informatie over de werkvorm De draad via [email protected]

18 klikcasus


Beste ethicus,Op de woning waar ik werk is het eten vaak onderwerp van discussie in het team. Elke begeleider heeft weer andere opvattingen over wat gezond eten is en dat botst wel eens bij het bereiden van de maal-tijd voor de bewoners.

We bekijken natuurlijk wat de bewoners, die een matige tot ern-stige verstandelijke beperking hebben, graag lusten en houden rekening met hun dieetwensen. Maar bij het samenstellen van de maaltijden merk ik dat we allemaal ook proberen te sturen naar onze eigen voorkeuren van wat volgens ieder van ons gezond en lekker is. De ene collega is erg fan van pasta met romige sausjes, een ander houdt van vlees, zelf ben ik vegeta-risch en houd erg van groenten.

Iedereen heeft zo weer zijn eigen overtuigingen van wat de cliënten het beste kunnen eten. We kunnen soms al strijd krijgen over de keuze van toetjes en het broodbeleg. Daarbij komen dan argumenten voorbij als ‘maar met pasta op zijn boterham, eet hij zijn boterham veel beter’. En ‘als iemand goed gegeten heeft mag daar best een lekker toetje tegenover staan’. Hoe kunnen we zulke discussies voor-komen en toch zorgen dat cliënten gezond en gevarieerd eten?

Strijd over toetjes en beleg

Uit je vraag spreekt de overtuiging dat het jouw verantwoordelijkheid is dat je cliënten gezond en gevari-eerd eten. Het behoort bij je be-roep. Ik kan uit de casus niet goed afleiden of al je collega´s en de organisatie waarbij je werkt dat ook vinden. De vraag wat gezond eten is kan heel verschillend wor-den beantwoord. Ook de sociale, culturele en levensbeschouwelijke context waaruit iemand komt (de cliënt) of waarin iemand leeft (jij, je collega´s, de directeur) zijn be-palend. Eten gaat gepaard met per-soonlijke voorkeuren. Logisch dat dat vaak in jullie team tot discussies leidt. Als het bereiden van eten ook nog bij je dagelijkse werk hoort, dan gaan behalve de persoonlijke voorkeuren ook nog de persoon-lijke vaardigheid op kookgebied en factoren van de zorgorganisatie meespelen als tijd, geld en effici-ency. Die kunnen zomaar leiden tot

diepvriesmaaltijden, patat gebak-ken in veel te lang gebruikt vet, en de pizzabezorger aan de deur.

Er zijn vele omstandigheden die beïnvloeden hoe gezond we eten. Kennis van voeding, gebruik van verse grondstoffen in plaats van blikjes en zakjes, niet méér eten en drinken dan nodig is voor je ener-giebesteding.1 Ik zou de discussies hierover juist niet voorkomen. De Groningse ethica Marian Verkerk omschrijft zorg als een proces van met elkaar conflicterende overtui-gingen en belangen. Dat zie je te-rug in jullie teamdiscussies over het eten.

Overleg dus! Maar dan bedoeld, gepland, goed georganiseerd en gestructureerd en met alle betrok-kenen. Vanzelfsprekend dus ook met de bewoners erbij, of met hun vertegenwoordigers als zij niet in staat blijken voor zichzelf te kun-nen spreken. Van belang is dat dui-

Geachte begeleider,

klikcasus 19Ook een ethische kwestie waar je mee worstelt in je werk? Stuur je

vraag (mag ook anoniem) naar Klik, [email protected]


Illustratie Auke Herrema

Strijd over toetjes en beleg

delijk is wat ieders wensen zijn, en wat voor hen nodig is om ook naar eigen opvatting een zo goed moge-lijk leven te kunnen leiden als het om eten gaat. Voor zoń overleg is een vaste term: moreel beraad. In zoń beraad gaat het er om samen te bespreken wat zorg tot góede zorg maakt.

Uitgangsvraag zou jouw vraag kunnen zijn: hoe zorgen we ervoor dat onze bewoners gezond en geva-rieerd eten? Dat er vaak discussies zijn in het team betekent dat som-migen vinden dat het anders moet. Zet eens een aantal mogelijke alter-natieven op een rijtje. Hoe zou het ánders, beter kunnen?

Van belang is dat je relevante informatie inventariseert. Wat moet je weten over de gezondheid van je bewoners, over adviezen van artsen en diëtisten, over hun le-vensbeschouwelijke en culturele gebruiken? En over wat goed voed-

sel is, waar je het kunt kopen, ad-viezen van overheidsinstanties over gezonde voeding? Welke compe-tenties zijn er nodig als het gaat om het kookproces, hoe verwerf je die of zet je die in, wat is de rol van de cliënten daarbij en bij het kiezen van het menu, wat is de financiële bandbreedte, enzovoort?

Daarna is het nodig om de idea-len van alle betrokkenen te inven-tariseren. Wat willen de betrokke-nen aan het overleg en waarom? Wat zijn kernwaarden van de orga-nisatie? Als je samen een beargu-menteerde keuze kunt maken dan is ook snel duidelijk welk eerder genoemd alternatief daarbij past. Dan kunnen er afspraken gemaakt worden om tot een andere praktijk te komen.

Zoń gesprek gaat niet zonder een ervaren gespreksleider, die bekwaam is in het leiden van een moreel beraad en die niet betrok-

ken is bij het probleem of bij de deelnemers aan het overleg. Probeer het eens. | Jan delhaas

1 Zie het themanummer ‘Je bent wat je eet’ van de stichting Bio-wetenschap-pen en Maatschappij. Cahier 2, 2011, www.biomaatschappij.nl/cahiers/je-bent-wat-je-eet/

PeilingZorg dat cliënten plezier hebben in het eten, dan eten ze vanzelf goed. Dat is tot nu toe het meest gegeven advies in de peiling over eten op www.klik.org. Lees daar de volledige uitslag van de peiling.

‘ De vraag wat gezond eten is kan heel verschillend worden beantwoord’

informatie en inspiratie voor de verstandelijk gehandicaptenzorg

nieuwe stijlinformatie en inspiratie voor de verstandelijk gehandicaptenzorg

Ga naar www.klik.org en zie de vele voordelen!

praktischfris

@klikredactie

klik-Verstandelijk gehandicaptenzorg

klik-Platform verstandelijk gehandicaptenzorg

O� ine: Magazine9 x per jaar

Online: Sociale media, digitale nieuwsbrief, website www.klik.org

Events: Extra verdieping en netwerkmogelijkheden• Overgewicht en ondervoeding 20 juni 2013• Cursus Sociale media augustus 2013

toegankelijk

KLIK adv achtergrond spread V5 .indd 2-3 06-06-2013 16:03:51

informatie en inspiratie voor de verstandelijk gehandicaptenzorg

nieuwe stijlinformatie en inspiratie voor de verstandelijk gehandicaptenzorg

Ga naar www.klik.org en zie de vele voordelen!

praktischfris

@klikredactie

klik-Verstandelijk gehandicaptenzorg

klik-Platform verstandelijk gehandicaptenzorg

O� ine: Magazine9 x per jaar

Online: Sociale media, digitale nieuwsbrief, website www.klik.org

Events: Extra verdieping en netwerkmogelijkheden• Overgewicht en ondervoeding 20 juni 2013• Cursus Sociale media augustus 2013

toegankelijk

KLIK adv achtergrond spread V5 .indd 2-3 06-06-2013 16:03:51


22 dagbesteding

Winkel/lunchroom Jansje in Haarlem heeft in korte tijd een prachtige reputatie op weten te bouwen.

Tekst en fotografie Jan Willem Stenvers

WDe wereld van Jansje

Wie er binnenstapt ziet een kleurrijk geheel van tassen, vazen, opbergdo-zen, versiersels en nog veel meer. Als je doorloopt kom je achter bij een lunchroom terecht. De een noemt het een cadeauwinkel, de ander een lunchroom, ontmoetingsplaats of werkleerplek. Daarom noemt de win-kel annex lunchroom zichzelf ook wel de wereld van Jansje.

Ruim vijf jaar geleden sloegen De doopsgezinde gemeente Haarlem en

verstandelijk gehandicaptenzorgin-stelling de Hartekamp groep de han-den ineen en bedachten de winkel met lunchroom. Al snel bleek Jansje een succes en werd de zaak druk be-zocht. Het bleef niet bij de winkel en lunchroom. Naast de winkel kwam een kunstgalerij, de winkel startte een webshop en Jansje functioneert sinds kort ook als cateringbedrijf.

Het succes bleef niet onopgemerkt: in 2010 en 2011 werd Jansje verkozen tot beste winkel van Haarlem. In 2011 en 2012 tot een na beste zelfstandige winkel voor de ‘Ing retail jaarprijs’.De producten zijn zogenaamde fairdesign-producten. Dat betekent dat de spullen fatsoenlijk zijn geproduceerd, en dat er wordt gelet op het design. “Mensen moeten bij ons niet alleen maar spullen kopen omdat ze fairtrade zijn, maar ook omdat ze mooi zijn,” aldus directrice Claudia Stefanutto. Voor het design van de producten wor-den zowel jonge Nederlandse als bui-tenlandse ontwerpers aangetrokken.

Maar Jansje is meer dan de produc-ten, prijzen of goede locatie. De men-sen die er werken maken er een ‘we-reld’ van.

Hard werkenMedewerkster Marja (54) staat het liefst achter de kassa. Zij werkt al vier jaar bij Jansje en ze weet in twee zin-nen een beschrijving van de winkel te geven. “We verkopen hier bijzondere spullen. En we werken met bijzondere mensen. Het is wel hard werken.” Vanwege haar leeftijd werkt Marja vier dagen per week en van tien tot drie uur.

Een van de arbeidstrainers die in de gaten houdt dat Marja niet te hard werkt is Liesbeth de Bruin. Zij is er samen met een collega voor verant-woordelijk dat de mensen goed kun-nen functioneren. “Wij letten op of iedereen goed in z’n vel zit. Of mensen misschien even rust nodig hebben. Of onderling alles goed loopt. En of ieder-een lekker bezig is op zijn werkplek.”

Ook helpt Liesbeth met praktische zaken. “We leren bijvoorbeeld een medewerker om kaas en vlees te snij-den met een snijmachine.”

In feite draaien de twee jobcoaches volledig mee en begeleiden ondertus-sen de verstandelijk gehandicapten. “Wij helpen mee, het is de kunst om op het juiste moment een stapje terug te doen en het personeel hun werk zelf te laten doen.”

Midden in het centrum van Haarlem staat de goedbezochte winkel annex lunchroom Jansje, waar twintig mensen met een verstandelijke beperking werken.

Jansje is in 2008 opgericht door de doopsgezinde gemeente Haarlem en zorginstelling de Hartekamp groep. Jansje was een meisje met een ver-standelijke beperking in de negen-tiende eeuw dat lid was van de doopsgezinde gemeente Haarlem.


Directrice Claudia Stefanutto ziet de prijzen die Jansje heeft mogen ontvangen als erken-ning. “We zijn eigenlijk gewoon een winkel waar iedereen keihard werkt, meer niet. En dat wordt kennelijk gezien en gewaardeerd.” Claudia snapt het succes van Jansje, maar het omschrijven vindt ze moeilijk. “We zitten natuurlijk op een toplocatie en verkopen mooie producten, maar het is meer dan dat. Mensen weten echt dat ze hier geweest zijn, lopen met een blij gevoel de deur uit en ko-men altijd terug.”

Willemien Ruigrok van de doopsgezinde gemeente Haarlem, en ze komt vaak in Jans-je. “Ik kom hier, dankzij de medewerkers, automatisch in een soort ruststand en dat is heerlijk. De medewerkers zijn altijd vriende-lijk. Klanten kunnen daarom niet boos wor-den als ze even moeten wachten.

Nieuw personeel, dat via de Hartekamp Groep binnenkomt, begint met een stage van drie maanden.

Niet iedereen die bij Jansje wil komen wer-ken, blijkt uiteindelijk geschikt. “Sommige mensen kunnen niet goed tegen de drukte, of hebben moeite met communiceren. Dat is in een winkel niet handig.”

De meeste begeleiders van Jansje zijn niet opgeleid voor werken met verstandelijk ge-handicapten en hebben er, als ze binnenko-men, geen ervaring mee. Claudia: “Dat is ook lang niet altijd nodig, maar ze moeten wel geduld hebben, en openstaan voor alle soorten mensen.”

Iedereen die in de lunchroom gaat zitten of de winkel binnenkomt wordt aangespro-ken door een personeelslid. “Kan ik u helpen meneer?” ”Wat wilt u drinken mevrouw?” Liesbeth legt uit dat Jansje een prettige werkplek is. “De medewerkers houden zo contact met de buitenwereld en dat is goed. Zo blijven ze niet in hun eigen wereldje zitten, maar raken echt met mensen in gesprek.” |

jurist 23Jurist Jan Delfgaauw belicht de rechtspositie van mensen met een verstandelijke beperking.

Dit wordt mijn laatste column, zestien jaar geleden schreef ik mijn eerste. Ik haalde daarin een oud Latijns gezegde aan: het recht is geschreven voor de wakenden. Het betekent dat het recht er wel is, maar dat het je niet komt aanwaaien. Je moet er actief naar op zoek.

Ik vond toen dat dit zeker gold voor mensen met een verstandelijke han-dicap. Met hun rechten werd het niet zo nauw genomen. Ze werden, schreef ik, gemakkelijk uitgesloten van gewoon onderwijs, gewoon werk, gewone huisvesting enzovoort.Hoe is dat nu? Is hun (rechts)positie sindsdien verbeterd? Laat ik als voor-beeld Nico nemen, een man met een verstandelijke beperking met wie ik al 30 jaar omga. Toen ik hem leerde kennen, woonde hij nog bij zijn ouders. Het was zijn liefste wens zelfstandig te gaan wonen. In 1985 schreef hij in een brief aan mij: “…meneer (…) vroeg ook aan mei of ik zelf standich zouden kunne woonne hij vroeg ook of ik met geld om kunt gaan toen heefd ik gezegd dat het nog niet zo best gaat maar het eetten kooke dat gaat wel en klein beetje maar nu is het wel zo dat als ik zelf standich zou kunne gawoon dan heeft ik het liefts de lier (De Lier is een plaatsje in het Westland, JD) te misten als er huisjes kome waar je zelf standich kunt woonne…”Zulke huisjes waren er toen nog niet. Nico moest eerst in een gezinsver-vangend tehuis met 23 andere bewoners. Maar vanaf de jaren ’90 kwam er een omslag: van opname en zorgverlening in instituten naar onder-steuning bij het leven, wonen en werken in de samenleving. Toen lukte het hem wel om in een eigen flatje te gaan wonen, eerst nog met een medebewoner, later helemaal zelfstandig, met begeleiding in de buurt. Vandaaruit gaat hij tegenwoordig met zijn scooter naar de sociale werk-plaats en naar optredens van Frans Bauer en Marianne Weber in Ahoy. Met geld omgaan is nog steeds niet zijn sterkste kant. Dan belt hij me op: ‘Jan, 35 euro hoeveel briefies van 10 is dat?’ Maar zijn begeleider helpt hem daarbij en hij krijgt afgepast geld.Het is niet alleen rozengeur en maneschijn. Helemaal zelfstandig bete-kent in Nico’s geval ook helemaal alleen. En dat is eenzaam, getuige de telefoontjes die ik vooral ’s avonds laat van hem krijg en die ik daarom niet altijd opneem.Maar Nico is geen man om in een groep te wonen. Hij hecht erg aan zijn zelfstandigheid, hoe moeilijk dat soms ook is. En dat is toch bereikt in de zestien jaar dat ik deze column heb geschreven.

De laatste


24 seksueelmisbruik

H

Vermoeden van seksueel misbruik

Heb geen schroom om vermoedens te melden, stelde Henriëtte van der Aa, orthopedagoog bij zorginstelling Reinaerde. “Melden betekent gewoon dat je anderen vraagt mee te denken.” Vermoedens van seksueel misbruik kun je volgens haar ordenen in:u Spontane onthullingenu Heterdaadu (In)Directe signalen.

Een spontane onthulling kan een vrouw zijn die vertelt dat zij en een vrijwilliger verliefd zijn. Met een taxa-tiegesprek verhelder je methodisch deze uitspraak van de vrouw. Do’s en dont’s voor zorgverleners hierbij:Do’su Blijf rustigu Luister goed, schrijf de letterlijke tekst (zonder oordeel) opu Meld direct, houd het niet geheimu Wees duidelijk over hoe nu verder met de betrokkenenu Bedenk: de cliënt weet het al lang (dat verklaart waarom deze min-der emotioneel lijkt dan je zou ver-wachten)Dont’su Geen (suggestieve) vragenu Praat niet over het incident (be-halve over de nu ervaren last)u Maak afwegingen niet alleen (bij-

voorbeeld over informatie doorspelen naar pleger)

Als je op heterdaad een misbruiksitu-atie meemaakt, zoals iemand die ver-telt dat hij betast is in de trein, advi-seert Van der Aa het volgende:Do’su Zorg dat het slachtoffer veilig isu Stel het slachtoffer gerustu Meld het direct aan de manager en aan de politie

u Stel sporen veilig (dna-materiaal in een papieren zak)u Getuigen voor de politie als dit gevraagd wordtu Heb aandacht voor de plegerDont’su Laat je eigen emoties en stress zo min mogelijk merkenu Lichamelijk onderzoek niet door de eigen arts verstandelijk gehandi-capte, maar door een specialist (forensisch arts)

Als begeleider moet je kennis hebben van de seksuele ontwikkeling en problemen van de cliënt, en vaardigheden om misbruik te signaleren. Dat kwam naar voren

op de studiedag Seksueel misbruik van Medilex, waar de do’s en dont’s bij het handelen en signaleren werden besproken.

Stel als hulpverlener een slachtoffer van seksueel misbruik gerust

Uitleg over hoe je signalen van seksueel misbruik herkent en wat je als hulpverlener met een vermoeden hiervan moet doen.

Tekst Tjitske Gijzen


Zorg bij indirecte signalen zoals een soa, zwangerschap of blauwe plekken voor breed psychologisch onderzoek.Do’su Meld bij niet pluis-gevoelu Observeer aan de hand van een signalenlijst voor seksueel misbruiku Vraag de wettelijk vertegenwoordiger toestemming voor het psychologisch onder-zoeku Onderzoek zo snel mogelijku Interventies op wat het gedrag uitlokt of in stand houdt.Dont’su Geen vragen buiten het onderzoek omu Maak afwegingen niet alleenu Dossiervorming: geen praatjes in het team, maar schrijf vermoedens op.

Door het trauma dat mensen hebben opge-lopen kunnen ze teruggetrokken, agressief of onaangepast seksueel gedrag laten zien. Verder blijkt onder andere ook uit onderzoek dat mensen een negatief zelfbeeld kunnen hebben of zelfbeschadigend gedrag verto-nen. Maar volgens Van der Aa hoeft seksueel misbruik bij mensen met een verstandelijke beperking niet altijd tot traumatisch gedrag te leiden. De lijdensdruk zit soms ook in de reactie van de omgeving, die te emotioneel reageert of gaat ruziën over de schuldvraag (splijting). |

leidinggeven 25Mark Rieff vertelt over zijn werk als leidinggevende van Zomers Hof woonvoorziening

voor jongeren met een beperking in Den Haag. Volg @ZomersHof ook op twitter.

Waar mensen werken wordt gepraat. Gelukkig maar, want het is één van onze belangrijkste communicatiemiddelen.

Je bereidt je voor op een gesprek, of dat nou de overdracht is of een teamvergadering, vaak door met anderen erover te praten. Als je collega iets doet wat jij niet begrijpt, dan bespreek je dat vaak ook eerst met een andere collega. Je wilt graag weten wat die ervan vindt, of die collega ook dezelfde ervaring heeft.Je collega beaamt het niet alleen, maar zegt dat die ene collega dat altijd doet en bij iedereen. In plaats van het met de collega te bespreken waarover je vraagtekens hebt, besluit je eerst je andere collega’s te bevragen. Zij blijken het met je eens te zijn en benoemen nog meer zaken die zij vreemd vinden. Plotseling blijkt iedereen een mening te hebben over je collega en weet jou in geuren en kleuren daarover te vertellen. Je toch al niet zo positieve beeld van je collega wordt nog slechter en al snel betrap je jezelf erop dat jij ook aan anderen verhalen over haar verteld. Verhalen waarvan je niet weet of ze waar zijn...In plaats van je oorspronkelijke vraagtekens met je collega te bespreken, ben je (onbewust) deel gaan nemen aan het roddelen over je collega. De samenwerking met je collega komt onder druk te staan. Meestal is het in dit stadium dat de leidinggevende pas ziet wat er aan de hand is. De samenwerking op locatie verloopt stroef en er zijn groepjes binnen het team. Als leidinggevende in de zorg heb ik ervaringen uit eerste hand wat roddelen in teams kan aanrichten. Zeker als er langdurig geroddeld wordt op een locatie kunnen onderlinge verhoudingen zo verstoord raken dat van een gezonde samenwerking geen sprake meer is. Zelfs als het roddelen vermindert of verdwijnt blijven de onderlinge verhoudin-gen ‘beschadigd’. Voorkomen is in deze beter dan genezen. Dus als je collega iets doet wat jij niet begrijpt, bespreek dat dan direct met die collega!

LeestipOp www.managementsite.nl (zoek op ‘Roddel’) staat een artikel over roddelen als bind- en machtsmiddel. Er staan adviezen in voor leidingge-venden om ‘bindende prijsroddel te bevorderen en destructieve lasterroddel in te dammen’. Het is een verkorte versie van een hoofdstuk uit ‘The Civilized Organization van John Benjamins Publishing Company.

RoddelenSignalenAls je vermoedt dat iemand een seksueel trauma heeft opgelopen, kan je met een signalenlijst nagaan of deze wijzen op misbruik. De lijst is te downloaden op www.kennispleingehandicaptensector.nl, zoek op ‘signalen’.

Lees meer over de studiedag van Medilex op www.klik.org, zoek op seksueel misbruik, of kijk op www.medilex.nl voor informatie over de studiedagen van Medilex.

26 klikwijzer


Aanbieders van producten of diensten in de verstandelijk gehandicaptenzorg

Cursus advies Vakantie

Uw eigen advertentie ook hier?Een jaar lang in elke editie van Klik voor slechts € 525,- excl. btw.

CereinT 0343 443299 E [email protected] W www.cerein.nlAdviseur: Thea van VlaanderenE [email protected] 06 388 21 620

Cerein traint met passie medewerkers, vrijwilligers en mantelzorgers. Hiermee willen we het wel-zijn van mensen in de dienstverlening aan mensen met een verstandelijke beperking verhogen.

WATSU INSTITUUT NEDERLANDI www.watsu.nE [email protected] 0495 651 735 Ontspanningsmethodiek in water rustige massages en stretches,gebaseerd op oosterse ontspanningstechnieken, gedragen en bewogen worden in lekker warm water...Opleiding . workshops . training in company

rdgKompagneT 088 031 0310E [email protected] www.rdgkompagne.nl Communicatiehulpmiddelen, pc-aanpassingen, spelmaterialen.Nieuw: interactief snoezelen en leren communiceren met behulp van oogbesturing.

Stichting TOF VakantiesOedsmawei 30, 9001 ZJ GrouT 0566 622 058E [email protected] • I www.tof.nl

TOF Vakanties organiseert vakanties en dagtochten voor mensen met een verstandelijke beperking in binnen- en buitenland. Het gehele jaar door kunnen vakantiegasten vakanties boeken en vrijwilligers zich aanmelden als begeleider.

In de Vlinderkes Brandemolen 20, 5944 NE ARCEN T 077 374 31 31 • M 06 820 70 992 I www.indevlinderkes.nl E [email protected]

2 Luxe groepsaccommodaties voor 16 resp. 18 personen. Grenzend aan de bossen op wandel-afstand van Arcen. Gezellig, sfeervol en volledig toegankelijk. Meer informatie: www.indevlinderkes.nl

Belevingscentrum De RonzebonsHoofdstraat 153, 7755 NR DalerveenT 0524 221 449E [email protected] • I www.ronzebons.nl

De Ronzebons is een belevingscentrum waar mensen met een ernstige beperking of dementie grenzeloos kunnen ervaren, ontdekken en beleven met al hun zintuigen. Belevingstheater, snoezelen en individuele snoezelvakanties.

Ameland Tel: 0031 (0)519 55 46 32 www.suudwester.nl

SW adv.boekje Ameland 35x65 FC.indd 1 05-04-13 15:10

Groepshotel Suudwester Bennie en Dorine Dam Kerkpad 4, 9161 AH HollumT 0519 554632 F 0519 554222E [email protected] www.suudwester.nl Vakantie vieren op Ameland in een goed aangepast groepshotel, waar lekker eten, gezelligheid en gezonde lucht belangrijk zijn.

SnowviewlodgeMedendorf 11, B – 4760 BüllingenT 00 32 474 244688E [email protected] www.snowviewlodge.be

Groepsaccommodatie in de ArdennenAangepaste groepsaccommodatie voor20 pers. in de Belgische Ardennen

Schik Organisatie Begeleide VakantiesPostbus 93, 5845 ZH Sint AnthonisT 0485 38 41 42E [email protected] www.schikvakanties.nl Begeleide Vakanties in binnen en buitenland. Voor mensen met een verstandelijke en/ of lichamelijke beperking, in alle leeftijden en zorgbehoeftes. Logeerweekenden en dagtrips.

Landhoeve Zwieseborg7778 HP Loozen (Gem. Hardenberg)T 0524 563 200E [email protected] www.zwieseborg.nl Onbezorgd vakantie vieren!* Hotel met zorgmogelijkheden/hulpmiddelen* Groepsaccommodatie (aangepast)* Camping

Wél of géén zorg, iedereen is welkom op Landhoeve Zwieseborg!

Neem contact op met: Debbie van den Dool of Marion van SinderenE [email protected] T 0316 227155E [email protected] T 0316 227155

persoonlijk 27


In deze column beschrijft een vakgenoot bijzondere ervaringen

in het werken met mensen met een verstandelijke beperking.

Illustratie Joep Bertrams

V an nature ben ik geen prater. Ik houd niet van small talk. Om maar te

zwijgen van big talk. De heer Florijn en ik spraken

niet veel. We voelden ons niet ongemakkelijk als we niet spraken.

Er was geen stilte, want de televisie en de radio stonden aan. En het stonk. Alle ver-trouwde geuren kwamen langs, maar vandaag stonk het vooral naar vis. Florijn belde soms de visboer voor haring en kibbeling. Hij deelde de buit met zijn hond, maar er bleef ook wel eens wat liggen.

De hulpvraag was een stille strijd tussen mij en de kluize-naar. Geld brengen, heette de hulpvraag. Ik pinde elke week vijftig euro, legde een ont-vangstbonnetje op tafel en wachtte tot hij dat had gete-kend. Daarna kreeg hij het geld. Hij vond het meestal te weinig en zei dat ik moest opdonderen. Dan ging ik de hond uitlaten. Als ik thuis kwam nam ik plaats aan de tafel.

Florijn zette de radio harder. De tweede helft van de stilte begon. Ik wachtte tot hij zijn handtekening zette. Florijn wachtte tot ik het bedrag ver-hoogde. Verder hadden we elkaar niets te vertellen.

Ik had natuurlijk wel eens wat geprobeerd. Het weer, de foto’s aan de muur, de hond. Ik kwam aan de weet dat de hond Nero heette. Genoemd

naar een andere pekinees wiens foto aan de muur hing. Dood? Ja dood. Was die Nero dan wèl genoemd naar de Romeinse keizer? Ach, schei toch uit man.

“U zit wel op de praatstoel vandaag,” zei ik, waarna het zwijgen weer begon.

Tussen de papiertjes op tafel zag ik een briefje dat ik nog niet eerder had zien lig-

gen. Er stonden getallen op. 200, 75, 110, 320. Een heel blaadje vol.“Wat betekenen die getallen?” vroeg ik. “Ja, dat wil jij wel we-ten, hè?” antwoordde hij. “Kijk maar uit! Je ken zo een prent krijgen! Ja jongen, kijk maar!”Hij wees op het blaadje met de getallen.“Vierhonderdvijftig gulden! Dat heb je d’r van. Hij had nog

een grote smoel ook. En door rood rijden, hè? Ja, dan heb-ben ze je!”“Wat bedoelt u…?”“Op de televisie, man! Heb je dat niet gezien? Hij reed wel 180. Maar ze hebben ‘m ge-grepen!”

Ik begon langzaam iets te begrijpen. De kluizenaar was een liefhebber van het tv-programma Blik op de weg. Op een blaadje noteerde hij de hoogte van de verkeers-boetes die werden opgelegd.“Niet misselijk,” stelde ik vast.“Ja jonge, ze grijpen jou ook nog wel!”Ik zei dat ik een brave wielrij-der was.“Hm”, smaalde hij. “Hunnie weten wel beter.”

Hij pakte een pen, en begon zijn handtekening op het bon-netje te zetten. Ik haalde vijftig euro tevoorschijn.

“Tot volgende week,” juichte ik. Ik vierde mijn overwinning door op te staan en een snelle blik in de koelkast te werpen. Twee haringen. “Deze gooi ik weg, meneer Florijn. Ze zijn verrot en ze stinken.”

“Volgende week wil ik hon-derd gulden!”

Florijn stond alweer op scherp voor de volgende ont-moeting. | ernst timmer

Uitgeverij Prometheus, prijs €17,95. Gratis exemplaar? Stuur je eigen anekdote naar [email protected].

Geen prater

Dit is een hoofdstuk uit het nieuwe boek van Ernst Timmer: Meneer Florijn, over steun

verlenen aan een zorgmijdende man.


28 loopbaan

Begeleidster ondersteunt als ergo-coach collega’s bij het gezond houden van hun lijf en heeft ook aandacht voor hoe cliënten zitten en liggen.

Tekst Rianne van der Molen Fotografie Rob Huibers

B

Wees de klachten voor

Bij één van de woningen van De Werf van stichting Cordaan in Amsterdam-Noord kwam in 2009 de ergothera-peut van de organisatie langs. Ze zocht twee verzorgende begeleiders die haar konden helpen als ergocoach. Ze zouden aanspreekpunt worden voor de therapeut en zelfstandig hun collega’s gaan coachen op ergono-misch gebied. “Ik was meteen enthou-siast,” vertelt Mieke de Dijcker (36). “Omdat ik altijd wel geïnteresseerd ben geweest in hoe je het beste kunt tillen en wat je kunt doen om klachten te voorkomen. Een ergotherapeut kan natuurlijk niet constant op één groep zijn, terwijl ik bijna dagelijks zie hoe hier wordt gehandeld.” Met ‘hier’ doelt ze op de woning van De Werf waar we hebben afgesproken. Het is een licht gebouw waar acht cliënten wonen. Ze zijn jong - de oudste is 35 - en allemaal ernstig meervoudig ge-handicapt. Tillen met de tillift is hier dagelijkse kost. Mieke werkt hier sinds 2001. Hoewel ze tijdens haar oplei-ding Mdgo-vz zichzelf vooral zag wer-ken in de ouderenzorg, heeft ze nu het gevoel dat de gehandicaptenzorg he-

lemaal bij haar past. Toen ze verliefd werd op een Amsterdammer en van de Betuwe naar Noord-Hol-land vertrok, kwam ze via een uitzendbureau als verzorgende bij Cordaan terecht. “Ik wist dat de ouderenzorg goed bij me paste, maar vond het leuk om ook eens met een an-dere doelgroep te wer-ken,” zegt ze. “Dat beviel goed. Sommige van onze mensen zien slecht en kunnen niet praten. Als begeleider ben ik hun oren en ogen. Ze kunnen bijna niets zelf en moeten overal mee geholpen worden. Dat is een grote verantwoordelijkheid.”

Houding en bewegingIn haar functie als ergocoach let ze op de houding en bewegingen van haar collega’s en houdt ze tegelijk de bewo-ners scherp in de gaten. Zitten ze nog wel goed in hun rolstoel? Hoe reage-

ren zij als ze in de tillift liggen? “Als iemand vervelend in de rolstoel zit, is het de taak van de begeleider om dat te veranderen. Medewerkers in de zorg moeten goed onthouden hoe groot die verantwoordelijkheid is.

Als ergocoach probeert Mieke de Dijcker haar collega’s en cliënten te behoeden voor lichamelijke klachten. ‘De bewoners kunnen niets zelf en moeten overal mee

geholpen worden. Dat is een grote verantwoordelijkheid.’

Gezond werKen


dokter 29Arts verstandelijk gehandicapten (Avg) Monique van der Wolf

bespreekt de medische kant van de zorg.

Heerlijk! Eindelijk is het mooi weer en schijnt de zon. Maar pas op: ga niet te lang en onbeschermd in de zon zitten.

Na de lange koude winter voelt iedereen zich blijer door de zon. Zo heeft een van mijn cliënten minder vaak de gedragsmedicatie nodig die hij af en toe krijgt als hij boos is. Hij kan nu weer lekker buiten zijn en rondlo-pen. Ook zorgt de zon dat we extra vitamine D aanmaken, wat weer goed is voor onder andere onze botten.Helaas is het niet altijd gunstig dat de zon volop schijnt. Op het moment dat ik deze column schrijf, gloeien mijn wangen. Niet omdat ik me zo enorm moet inspannen bij het typen. De oorzaak is dat de dokter giste-ren lekker uit de wind van de zon heeft genoten. Dat ze zich had moeten insmeren was ze even vergeten...Als de zon op je huid schijnt wordt die bruin (of rood). De huid wordt bruin doordat bepaalde cellen (melanocyten) pigment aanmaken. Deze huidcel-len doen dat als reactie op ultraviolette (uv) stralen die de zon verspreidt. Uv-stralen beschadigen namelijk het dna (stof in de cellen die de erfelijke eigenschappen draagt) in de kern van de huidcellen. Zulke beschadigin-gen kunnen op de lange duur huidkanker veroorzaken. Het pigment gaat naar de huidoppervlakte om zijn cellen te beschermen tegen de straling, en vormt zo een soort schild. Wij zien dit als een bruine kleur.Een andere bijwerking van de uv-straling is dat de elastische vezels van de huid worden aangetast. Hierdoor krijg je weliswaar een bruine huid, maar die hangt er ook slap en rimpelig bij. Hoe snel iemand verbrandt hangt van twee dingen af:u de kracht van de zonu zijn huidtype.Zonkracht geeft de hoeveelheid uv-straling aan. Hoe meer ultraviolette straling, des te hoger de zonkracht met daarbij een grotere kans op ver-branden. Huidtypen zijn ingedeeld in 1 tot en met 6. Type 1 is een zeer blanke huid, de persoon heeft vaak rossig of blond haar. Type 6 zie je bij mensen van het negroïde ras. De persoon met de type 1 huid zal erg snel verbranden en moeilijk bruin worden. Iemand met een huid van type 6 verbrandt het minst snel.Kortom; iedereen is blij dat de zon weer schijnt, maar wees gewaar-schuwd! Niet te lang in de zon, goed smeren met zonnebrandcrème en denk bij weinig haar aan een pet of hoedje. Let ook op het huidtype van de mensen die je mee naar buiten neemt, en check welke zonkracht wordt voorspeld. Deze dokter zal er ook weer aan denken voor ze in de zon gaat zitten. Want nog steeds geldt: wie zich flink verbrandt moet op de blaren zitten. Of ziet in plaats van lekker bruin zo rood als een kreeft.

ZonkrachtHoe hard de zon vandaag of morgen schijnt, vind je op www.knmi.nl/datacentrum/weer_en_gezondheid/zonkracht.html

Hoed je voor de zon

Deze mensen kunnen niets zelf, dus je moet de tijd nemen om naar hun gezichtsuitdruk-kingen te kijken. Je ziet het aan hen als een schoen niet lekker zit of een broek te strak. Daar moet je op inspelen.”

Voordat Mieke begon als ergocoach, moest ze een eendaagse training volgen. Eén van de onderdelen daarvan was dat ze zelf even mocht ervaren hoe het is om getild te wor-den of op een douchebrancard te liggen. “Dan merk je opeens hoe beangstigend het kan zijn als iemand je zonder aankondiging omdraait. En dat het spannend is om in een tillift een flink stuk boven de grond te han-gen. Hoewel ik dit al wel een beetje wist, zorgde die ervaring ervoor dat ik voortaan nog voorzichtiger ben.”

Tijdens het ochtendritueel van wassen en douchen probeert ze als ergocoach zo alert mogelijk te zijn. Collega’s reageren positief op haar opmerkingen. Wel zijn er een paar oudere collega’s die al zo lang mensen zon-der lift tillen, dat het voor hen moeilijk is om dat gedrag te wijzigen. “Zij doen dat vaak ook op een ergonomisch gezien verstandige manier. Ik wijs ze wel op de gevaren, maar ik laat hen uiteraard zelf hun keuzes maken.” Ze benadrukt dat een tillift echt niet in elke situatie de beste optie is. Bij één van de lich-tere cliënten is het simpelweg makkelijker om hem met twee medewerkers in bad te tillen. Ook fijn voor hem, want hij vindt het maar niets om op een tilzak te zitten in bad. “Dat soort afwegingen moeten we regelma-tig maken. Niet erg, want dan denk je er goed over na. Het wordt pas een probleem als begeleiders even snel iemand ergens uit tillen. Dat is wel een tip die ik aan iedereen in de zorg wil meegeven; denk goed na voor-dat je iets doet. Voor je het weet gaat het een keer mis en heb je een groot probleem.” |


Tekst Ronny Vink Fotografie Ipse de Bruggen30 werkengeld

A

Begeleider wordt ondernemer

Activiteitenbegeleiders van Ipse de Bruggen kregen afgelopen voorjaar een driedaagse cursus over Creatief ondernemen in werk en dagbesteding. Want de Wmo komt eraan. Je bedrijf moet straks nog zichtbaarder worden in de samenleving, en je zult mis-schien wel meer geld moeten zien te verdienen als de gemeente de finan-ciering overneemt.

Gé Droog, locatiemanager dagbeste-ding in Nieuwveen, vertelt dat er al heel veel wisselwerking is tussen dorp en zorgorganisatie. Kunstenaars met en zonder beperking werken samen.

De bakkerij is befaamd om zijn su-perieure cake. Cliënten zijn overal in de gemeenschap actief. Gé zelf is lid van de commerciële club Nieuwkoop, “want wij zijn ook ondernemer, met onze kringloopwinkel, het atelier, de industrieafdelingen.” Trainer Ellen Zomer heeft onder meer in de oude-

renzorg gewerkt, waar zij erin slaagde om een in de samenleving geïnte-greerd, kostenneutraal activiteiten-project op te zetten. Dat is bijzonder, want voor veel winkels, horeca en werkprojecten in de gehandicapten-zorg is kostenneutraal werken al toe-komstmuziek, laat staan winst maken.Om te beginnen vraagt Ellen aan de vijftien cursisten welke kansen zij zien

bij de huidige ontwikkelingen en wat zij kunnen verzinnen om daarop in te spelen.De praatgroepjes beginnen met pro-blemen:

“Onze medewerkers zitten nu al aan hun plafond. Als we betere producten willen verkopen, moeten we ze zelf maken, dat kunnen medewerkers niet.”

“De cliënten worden ouder, hun prestaties lopen terug.”

“Het gebeurt geregeld dat alle me-dewerkers gezellig aan het werk zijn,

en dat ik zelf de dozen sta in te pak-ken, omdat zij het niet netjes genoeg kunnen.”

Ze hebben gelijk, maar door te ha-meren op wat er allemaal níet kan, komt er weinig creativiteit vrij.

De groepjes beginnen opnieuw. En vragen zich nu af: Welke kansen lig-gen er in de samenleving? Welke ont-wikkelingen zijn in ons voordeel? Welke prijs kunnen we berekenen, zonder dat klanten wegblijven?

Zak met geldBij wijze van gedachtenoefening krij-gen verschillende groepjes cursisten een (denkbeeldige) zak met geld, en mogen ze daarmee een nieuwe onder-neming starten die past in deze tijd.

Kijk, dat werkt! Nu stellen ze andere vragen. Maken wij een product waar-aan mensen behoefte hebben? Wat maakt ons product zo bijzonder? En-kele clubjes komen op het idee om het eenzaamheidsprobleem van oudere mensen aan te pakken met een huiska-merproject of bruin café, waar buurt-bewoners zich welkom voelen en waar de service wordt verleend door men-sen met een beperking. Zou de ge-meente zin hebben om aan zo’n pro-

Je gaat de zorg in omdat je graag met mensen werkt. En op een dag ontdek je dat je dan eigenlijk ook ondernemer moet zijn. Want als je ‘winkel’ beter draait, tellen je

cliënten meer mee en heb je meer geld te besteden.

Alle betrokkenen hebben voordeel bij de overeenkomst


werkengeld 31Tijdens een cursus Creatief ondernemen in werk en dagbesteding leren

activiteitenbegeleiders om buiten de vertrouwde kaders te denken.

Infor matie over de cursus: www.cerein.nl

ject Wmo-geld te besteden? Een ander groepje bedenkt dat veel werkende mensen een oppas- en uitlaatprobleem hebben met hun hond en verzint een hondencrêche.

Ellen Zomer somt een rijtje p’s op waarin ondernemers zich moeten verdiepen om hun zaak bloeiend te krijgen. Die p’s helpen je om te beoor-delen of je product onderscheidend is, en welke vaardigheden je in huis moet hebben om het te maken.u Product: wat maken we, kunnen we het maken, is er vraag naar, welke kwaliteit. Is je product de cliënt of wat je verkoopt? Wat is de trend? Kan de cliënt het maken? Is het exclusief? Wat levert het op?u Plaats: welke plek zorgt voor de meeste klandizie en is het meest ge-schikt voor onze medewerkers.u Publiek: wie zijn onze mogelijke klanten, wie zijn onze opdrachtge-vers? Hoe betrouwbaar en aantrekke-lijk zijn wij. Hoe bereiken we onze potentiële klanten?u Prijs: wat mag het product kosten? Is 3,50 euro voor die supercake reëel of willen mensen er ook een euro meer voor betalen? Is het product (bijvoorbeeld kunst) uitsluitend in onze winkel te koop?u Personeel: Zijn medewerkers geschoold en deskundig, gemotiveerd en tevreden. Krijgen ze de ruimte om zich te ontplooien? Overigens worden cliënten in de werkprojecten van Ipse de Bruggen betaald voor hun werk. Er is een Cao voor cliënten.

ZenuwachtigVan te voren hadden de cursisten van Ellen Zomer een opdracht gekregen. Ze moesten in hun eigen omgeving

een nieuw contact leggen, om te erva-ren wat de waarde is van netwerken. Want net als bedrijven zijn activitei-tencentra, winkels en ondernemingen waar mensen met een beperking wer-ken, onderdeel van de samenleving. Dus moet je als ‘ondernemer’ goed weten wat er in jouw omgeving alle-maal te vinden is waarvan jouw ‘on-derneming’ voordeel kan hebben. Daar waren de cursisten best zenuw-achtig over geworden, vooral omdat de overeenkomst officieel met een handtekening moest worden beze-geld. Daar hadden de nieuwe partners die verder volop bereid waren om zich in te zetten, niet allemaal zin in. En het weerhield sommige cursisten er ook van om zoiets te vragen aan onbe-kenden.

Maar spannend en inspirerend von-den ze het wel. De één slaagde erin 33 vrijkaartjes te krijgen voor een vogel-park, in ruil voor kunst. Een ander wisselde met haar vorige werkkring

kennis en ervaring uit over een cur-suscentrum voor cliënten. Zo ware alle cursisten er wel in geslaagd om een nieuw contact aan te knopen. De actie van Jacquelien sprak iedereen het meeste aan: als beheerder van de kinderboerderij regelde ze het vol-gende met de plaatselijke dierenwin-keldier, die geen knaagdieren en vo-gels meer wil verkopen. De overeenkomst is dat klanten die er toch een willen, worden doorgestuurd naar de kinderboerderij. Ontheemde knaagdieren en vogels worden daar opgevangen. Klanten krijgen op de kinderboerderij voorlichting en hulp, en als ze zijn goedgekeurd als baasje, mogen ze een cavia, konijn of parkiet kopen. Ze krijgen er kortingsbonnen bij voor de dierenwinkel, zodat ze daar hun hok en voer kunnen aan-schaffen. Alle betrokkenen (en vooral de dieren) hebben voordeel bij de overeenkomst. |

Er liggen kansen in de samenleving


32 verschenen

Het leernetwerk Ouder wordende cliënt in de ver-standelijk gehandicaptenzorg heeft drie nieuwe hulpmiddelen opgeleverd om het leven van oudere cliënten te helpen verbeteren. In het Competentieprofiel ouderen staat wat een begeleider moet kun-nen om oudere cliënten goed te on-dersteunen.Het tweede hulpmiddel is de cursus Ik word ouder om cliënten met een verstandelijke beperking te helpen begrijpen wat het betekent om ou-der te worden. Het derde hulpmiddel is de bundel Opleiden en leren met achtergrond-informatie en praktische voorbeel-den, bedoeld voor professionals en mensen in opleiding.

De uitgaven staan op www. kennispleingehandicaptensector.nl/ouderen.

Gijs het sterke paard Logopedisch prentenboek met motorische mondoefeningen, picto-zinnen, liedjes en taaldenkvragen. Een fijn boek van logopediste Annemieke Bastiaans, om samen met kinderen of volwassenen met een beperking (voor) te lezen. Het verhaal gaat over een vriendelijk, hulp-vaardig paard, dat elke dag in de spiegel kijkt om te zien of hij met zijn mond dicht eet. Dat trouw zijn oefening doet omdat hij sterk wil zijn. Gijs gaat op pad en maakt allerlei avonturen mee. In de verhalen zijn liedjes en pictozinnen verwerkt, en er staan denkvragen bij om de lezer meer bij het verhaal te betrekken en erover na te denken.

Te bestellen via www.voicejoy.nl, of per mail [email protected]. Prijs € 9,90, exclusief btw en verzendkosten.

Mensen met ernstige beperkingen niet meer afdrogen na een badbeurt, maar ze lekker onder de droger leggen. Dat

kan met de Human body dryer.

Prettig opdrogen

Human body dryer is een apparaat om mensen gemakkelijker te kunnen afdro-gen na een badbeurt.

Het apparaat is ontwikkeld door de ouders van een meervoudig gehandi-capte jongen. Zij zijn eigenaar van een bedrijf in kleding, spelmateriaal en hulp-middelen voor mensen met een beper-king. Begeleider van mensen met een meervoudige beperking Joost Könst en zijn collega’s hebben een paar maanden proef gedraaid met het apparaat en zijn er erg over te spreken: “Vorig jaar waren we met ons team aan het brainstormen over hoe we het werk zouden kunnen verlichten. We hadden het onder meer over hoe we het afdro-gen van de cliënten zowel voor hen als voor ons gemakkelijker konden maken. Vooral één man die altijd in foetushou-ding ligt, konden we niet echt goed af-drogen. Het deed hem zeer, en het kost-

te ons veel moeite. De ergotherapeut stelde bij wijze van proef dit apparaat voor. Ik kan je zeggen dat we er zeer lovend over zijn. Je legt de cliënt na de badbeurt op het apparaat, en in 5 minu-ten is hij veel droger dan we hem ooit met handdoeken kunnen krijgen. Het is zowel voor de cliënten als voor ons een echte verlichting. De man die altijd in foetushouding ligt, strekt zich vanzelf uit als hij onder de warme lampen en de bries ligt. We moeten het apparaat vol-gende maand weer inleveren, en dat dat vinden we erg jammer. Maar om het te kunnen aanschaffen moeten we nog wel even sparen. De organisatie kan het zich niet veroorloven, want als wij er een krij-gen, dan zullen andere afdelingen er vast ook een willen.” |

De Human body dryer kost € 24.000,-. www.naomi-fashionandtwinks.nl

Foto Bram Gebuys


verschenen 33Nieuwe uitgaven en

hulpmiddelen voor de verstandelijk gehandicaptenzorg

En…helpt dat? Zo nee, dan is er een inspi-rerend boek voor je. Het heet: ‘Geen ge-vecht, geen gebijt, geen gegil.’ En het gaat over hoe je mensen met ernstig probleem-gedrag kan helpen om zichzelf te handha-ven zonder dat je ruzie met hen maakt.

De schrijver van het boek, de Zweedse klinisch psycholoog Bo Hejlskov Elvén, han-teert als basisprincipe dat mensen die zich kunnen gedragen, dat ook zullen doen. Mensen die zich problematisch gedragen, en dan hebben we het over mensen met een verstandelijke beperking, autisme, adhd, schizofrenie of een ander hersen- of ontwikkelingsprobleem, hebben hulp no-dig bij het reguleren van hun emoties. En die hulp moet komen van hun opvoeder of begeleider. Als die van mening zijn dat hun kind of cliënt zich niet misdraagt uit kwaad-willendheid, is dat een mooie basis om aan herstel van de relatie en van de emotionele ontwikkeling te werken. Wij kunnen de cliënt (Elvén noemt hem zorggebruiker) niet beïnvloeden, maar wel de wereld om hem heen en de manier waarop wij met hem omgaan.

Nog enkele basisprincipes uit het boek: u Gewone opvoedmethoden werken niet bij mensen met een verstandelijke beper-king of een psychiatrische aandoening. u Onze methode moet erop gericht zijn dat de zorggebruiker de leiding zelf in han-den krijgt. Als we macht over hem uitoefe-nen, krijgen we conflicten, en zal hij zich negatief ontwikkelen. Als we hem helpen om zijn zelfbeheersing te versterken, kan

hij beter voor zichzelf zorgen en wordt zijn leven beter.u We moeten ervoor zorgen dat de cliënt meer vertrouwen in ons krijgt.u Als je eisen stelt, stel ze dan zo dat de cliënt ‘ja’ kan en durft te zeggen. Dan hoeft hij geen nee te zeggen, wat veel conflicten voorkomt.u Verlaag je eigen emotieniveau. Iedere keer als je denkt dat je een stap voorwaarts moet doen, moet je juist een stap achteruit zetten, daarmee geef je de cliënt een grotere kans om zijn zelfbeheersing te be-waren.u Biedt afleiding. Elke keer dat je een conflict kunt voorkomen, betekent dat je morgen minder conflicten hebt.

Bo Hejlskov Elvén neemt het op voor alle mensen met beperkingen die - voor hun bestwil - worden vernederd, uitgescholden, gestraft, opgesloten, vastgebonden. Als je probeert het moeilijk verstaanbare gedrag van cliënten beter te begrijpen, en er op een positieve manier mee om te gaan, helpt dit boek je om je relatie met hen en de kwaliteit van hun leven aanzienlijk te verbeteren. Het is heel praktisch geschre-ven, met veel voorbeelden en tips. Maar wat het boek in de eerste plaats doet is dat het je helpt om op een heel andere manier over probleemgedrag te denken. |

Geen gevecht, geen gebijt, geen gegil. Het bevorderen van positief gedrag bij mensen met autisme en andere ontwikke-lingsstoornissen. Door Bo Hejlskov Elvén. Uitgeverij Pearson. Prijs € 25,-.

Nooit meer vechtenOverkomt het je wel eens dat je tegen cliënten staat te

schreeuwen? Dat je hen verbiedt of gebiedt om iets te doen? Dat je hen ‘laat afkoelen op hun kamer’ of ‘laat voelen wat de

consequenties zijn van hun gedrag’?

Beter weten, lekker eten! Doel van het boek is begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking een naslagwerk te bie-den over thema’s als diëten, voe-dingsgewoonten, eetculturen en slikproblemen.

De schrijfsters kregen als student diëtiek bij Voedingsservice Heuvel-rug de kans hun kennis over voe-ding voor mensen met een ver-standelijke beperking te vergroten en hun bevindingen te beschrijven.

Ze gaan in op vragen als : wat kunnen mensen wel of niet eten bij een bepaalde ziekte of allergie? Hoe houd je in een groep rekening met iemand die kosher of halal wil eten? Wat te doen bij onder- of overgewicht? | Tamara Zijm en Samantha Kuperus

Download het boek op www. kennispleingehandicaptensector.nl, zoek op Beter weten lekker eten.


colofonVakblad voor de verstandelijk gehandicaptenzorg42e jaargang, nummer 5foto omslag Bert Vennikwww.klik.org

RedactieTjitske Gijzen, Ronny VinkPostbus 8632, 3009 AP RotterdamTelefoon 010-2894014Fax 010-2894076E-mail [email protected]

Uitgave MYbusinessmediaUitgever Suzanne Wanders

Basis-lay out en vormgeving Twin media bvDruk Drukkerij Tesink, ZutphenISSN 0166-5782

De redactie werkt onafhankelijk op basis van een redactie-statuut. Overname van artikelen, delen daaruit of illustraties uitsluitend met voorafgaande toestemming

Abonnementen:Voor vragen over abonnementen, bezorging of adres-wijziging kunt u:Bellen met: 010-2894008Mailen naar: [email protected] naar: MYbusinessmedia bv, KlikPostbus 8632, 3009 AP Rotterdam

Binnenland particulier € 69,50Binnenland instelling € 118,50Student binnenland € 37,50Proefabonnement € 29,00Los exemplaar € 10,00België particulier € 75,00België instellingen € 127,00Buitenland instelling Europa € 135,00Buitenland particulier Europa € 89,00Online abo (voor abo’s)= onbeperkt € 15,00Artikel downloaden € 5,00Dossier downloaden € 16,00

*Prijzen zijn excl. 6% btw en € 3,75administratiekosten, online excl. 21% btw. Jaarabonnement geldt tot wederop-zegging. Beëindiging kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail tot drie maanden maanden voor het einde van de abonnementsperiode.Zie : www.mybusinessmedia.nl/algemenevoorwaarden

AdvertentiesDemani Sales in DidamDebbie van DoolTelefoon 0316-227155E-mail [email protected]

KenniscentrumAlle artikelen uit Klik vanaf 1999 zijn te vinden in het kenniscentrum op onze website: www.klik.org. Online-abonnees kunnen de artikelen onbeperkt downloaden. Een inlog kost 15 euro per jaar voor abonnees, en 52,13 euro per jaar voor niet-abonnees. Losse artikelen kosten 5 euro. Dossiers met Klik-artikelen uit afgelopen jaren over één onderwerp kosten 16 euro. Prijzen zijn exclusief 21% btw. Kijk op www.klik.org/ dossiers.html

Thema’s Er zijn ook nog papieren themanummers te koop. Prijs € 10 per stuk, inclusief verzendkosten en exclusief 6% btw. Bestellen bij klik@mybusinessmedia. nl, of postbus 8632, 3009 AP Rotterdam.

34 volgendeklik

En verderLaat je verrassen door cliënten – medewerkers van Amerpoort Nieuwenoord vertellen hoe ze de belevingswereld van mensen met ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen vergroten // Regie – Begeleiders vertellen hun ervaringen met ondersteuningsplannen en eigen regie in de ‘Vertel, vertel’ conferentie // “Ik word met open armen ontvangen” – Stagiaires van het Praktijkleercentrum vertellen ze hoe ze in de praktijk leren en worden gecoacht.

Stralen op de catwalkmodeshow door mensen met een verstandelijke beperking

Opleiding gehandicaptenzorg Terug van weggeweest

Stagiaires als welkome extra krachten

Klik 6 verschijnt 30 augustus en heeft als thema opleidingen

Activiteiten Acticomm ervaringen van cliënten bij Fatima Zorg met de ActiComm

ondernemen in werk en dagbesteding

Module 1 Creativiteit en talentontwikkeling Omvang: Twee dagen Data: 26 november en 10 december 2013 Module 2

Kostendekkend ondernemen Omvang: Drie dagen Met E- coachingstraject Data: 14 januari, 11 februari en 25 maart 2014

Kortingsprijs voor beide modulen : € 1.050,- Plaats: De Twee Marken te Maarn

Ook als maattraject mogelijk

zoals bij Ipse de Bruggen meer informatie en aanmelden: WWW.CEREIN.NL of bel 06 38 82 16 20

Kaarsenmaken en zeepmaken...

www.gildewerk.com

Een leuke, zinvolle dagbesteding

veilige apparatuur en materialen

kostenloze introductiegratis

informatie-pakket www.gildewerk.com

Brintafelen: gevarieerde Brinta recepten voor ieder die afhankelijk is van dik-vloeibare voeding of het gewoon lekker vindt!

auteurs: Wies van Broekhoven en Ilse van Kempen-Linders, S&L Zorg

bestellen: shop.boekenbent.comprijs: €12.50

BOUWSTEENTJESGewichtsverlies is niet altijd gewenst. Door ziekte, ouderdom of gebrek aan eetlust kan de weegschaal steeds een beetje minder aanwijzen. Bij dit onbedoelde gewichtsverlies wordt ook veel spierweefsel afgebroken. Dat kan leiden tot minder kracht, vermoeidheid en een verminderde weerstand. Extra eiwitrijke voeding kan dit proces tegengaan. Wat meer eten, en ook wat vaker tussendoortjes die extra energie en eiwit leveren. Dat dit ook lekkere tussendoortjes kunnen zijn, bewijst het Bouwsteentje. De Bouwsteentjes hebben de vorm en smaak van een gebakje en zijn verkrijgbaar in vier verschillende smaken.

EIWITRIJKDe Bouwsteentjes zijn verrijkt met hoogwaardige eiwitten. Iedere portie bevat een klein volume maar liefst 8 gram eiwitten.

Een gezonde volwassene heeft 0,8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht per dag nodig. Iemand die ziek en ondervoed is, heeft juist meer eiwitten nodig; wel 1,5 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht per dag.

IN DIEPVRIES EN KOELKASTBouwsteentjes zijn diepgevroren, nu ook verpakt per 4 stuks in dezelfde smaak. Eenmaal ontdooid, kunnen ze nog 5 dagen in de koelkast bewaard worden.

BOUWSTEENTJESDoor de hoge concentratie eiwitten (8 gram per portie) zijn Bouwsteentjes een uitkomst bij (dreigende) ondervoeding. Ze versterken de conditie en bevorderen het herstel. Maar Bouwsteentjes zijn meer dan een voedingssupplement. Het is vooral echte traktatie, een gebakje. Heerlijk bij de koffi e of thee, of als nagerecht.

KLEIN EN SMAAKVOLIeder Bouwsteentje bestaat uit zeer luchtig cakegebak met een zachte, romige vulling.Nieuw is de smaak bosvruchten en wordt gelijk als lekkerste ervaren. Daarnaast zijn er Bouwsteentjes chocolade, banaan en aardbei. Het Bouwsteentje is wat kleiner dan een gebakje; vergelijkbaar met een Petit Four. Daardoor is een Bouwsteentje zeer geschikt voor mensen die gedurende de dag regelmatig iets willen eten, maar opzien tegen grote porties en voedsel dat snel verzadigt.

WAAROM ZIJN EIWITTEN ZO BELANGRIJK?• Eiwitten zijn essentieel voor groei en ontwikkeling; ze helpen het lichaam op te

bouwen en te behouden

• Eiwitten leveren energie en bouwstoffen voor behoud van spieren, de aanmaak van nieuw weefsel en nieuwe bloedvaten

• Eiwitten zijn belangrijk voor herstel, bijvoorbeeld voor wondgenezing.

• Eiwitten zijn belangrijke bouwstenen van leukocyten en lymfocyten, stoffen die belangrijk zijn voor de afweer.

• Eiwitten dragen bij tot de vorming van gezonde botten.

• Eiwitten zijn nodig voor het transporteren van stoffen in het bloed.

• Eiwit zijn bouwstoffen van hormonen.

• Iemand die ziek/ondervoed is, heeft veel meer eiwitten nodig dan iemand die gezond is.

Voor meer informatie zie www.bouwsteentjes.nlOf neem contact op met de heer Stan Mertens, direct bereikbaar 06 24 88 65 26

verkrijgbaar bij

De Bouwsteentjes zijn verrijkt met hoogwaardige eiwitten. Iedere portie bevat een klein volume maar liefst 8 gram eiwitten.

Een gezonde volwassene heeft 0,8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht per dag nodig. Iemand die ziek en ondervoed is, heeft juist meer eiwitten nodig; wel 1,5 gram eiwit per kilo

Bouwsteentjes zijn diepgevroren, nu ook verpakt per 4 stuks in dezelfde smaak. Eenmaal ontdooid, kunnen ze nog 5 dagen in de koelkast bewaard worden.

Door de hoge concentratie eiwitten (8 gram per portie) zijn Bouwsteentjes een uitkomst bij (dreigende) ondervoeding. Ze versterken de conditie en bevorderen het herstel. Maar Bouwsteentjes zijn meer dan een voedingssupplement. Het is vooral echte traktatie, een

Ieder Bouwsteentje bestaat uit zeer luchtig cakegebak met een zachte, romige vulling.Nieuw is de smaak bosvruchten en wordt gelijk als lekkerste ervaren. Daarnaast zijn er Bouwsteentjes chocolade, banaan en aardbei. Het Bouwsteentje is wat kleiner dan een gebakje; vergelijkbaar met een Petit Four. Daardoor is een Bouwsteentje zeer geschikt voor mensen die gedurende de dag regelmatig iets willen eten, maar opzien tegen grote porties

• Eiwitten zijn essentieel voor groei en ontwikkeling; ze helpen het lichaam op te

• Eiwitten leveren energie en bouwstoffen voor behoud van spieren, de aanmaak van

• Eiwitten zijn belangrijke bouwstenen van leukocyten en lymfocyten, stoffen

• Iemand die ziek/ondervoed is, heeft veel meer eiwitten nodig dan iemand die

Voor meer informatie zie www.bouwsteentjes.nl

Een gezonde volwassene heeft 0,8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht per dag nodig. Iemand die ziek en ondervoed is, heeft juist meer eiwitten nodig; wel 1,5 gram eiwit per kilo

Bouwsteentjes zijn diepgevroren, nu ook verpakt per 4 stuks in dezelfde smaak.

Door de hoge concentratie eiwitten (8 gram per portie) zijn Bouwsteentjes een uitkomst bij (dreigende) ondervoeding. Ze versterken de conditie en bevorderen het herstel. Maar Bouwsteentjes zijn meer dan een voedingssupplement. Het is vooral echte traktatie, een

Ieder Bouwsteentje bestaat uit zeer luchtig cakegebak met een zachte, romige vulling.Nieuw is de smaak bosvruchten en wordt gelijk als lekkerste ervaren. Daarnaast zijn er Bouwsteentjes chocolade, banaan en aardbei. Het Bouwsteentje is wat kleiner dan een gebakje; vergelijkbaar met een Petit Four. Daardoor is een Bouwsteentje zeer geschikt voor mensen die gedurende de dag regelmatig iets willen eten, maar opzien tegen grote porties

• Eiwitten zijn essentieel voor groei en ontwikkeling; ze helpen het lichaam op te

• Eiwitten leveren energie en bouwstoffen voor behoud van spieren, de aanmaak van

Voor meer informatie zie www.bouwsteentjes.nl

Documents

Klik (restyling) editie 21 juni 2013