KLİNİK MİKROBİYOLOJİLABORATUVARI TASARIMI

Prof. Dr. Mustafa BERKTAŞ

• YYÜ Tıp Fakültesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi,• Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi, Van

- Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarları (KML);enfeksiyon hastalıklarının hızlı, doğru tanısınıkoymak için her zaman hazır, örnek alımındansonuç verme aşamasına kadar klinisyenlerleişbirliği içerisinde ve hastane enfeksiyonlarınınkontrolü için gerekli donanıma sahipbulundurulmalıdır.

- Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarları (KML);enfeksiyon hastalıklarının hızlı, doğru tanısınıkoymak için her zaman hazır, örnek alımındansonuç verme aşamasına kadar klinisyenlerleişbirliği içerisinde ve hastane enfeksiyonlarınınkontrolü için gerekli donanıma sahipbulundurulmalıdır.

2

- İyi tasarlanmış bir laboratuvar;– çalışanların moralini ve üretkenliğini arttırır,– laboratuvar hatalarını azaltır,– iş yerinde devamlılığı ve verimi arttırır.

- Bunun bir sonucu olarak sonuç verme süresiazalır.

- İyi tasarlanmış bir laboratuvar;– çalışanların moralini ve üretkenliğini arttırır,– laboratuvar hatalarını azaltır,– iş yerinde devamlılığı ve verimi arttırır.

- Bunun bir sonucu olarak sonuç verme süresiazalır.

3

- Hastane laboratuvarı yapımı pahalı oluplaboratuvarın önce bir kısmını tasarlayıp, dahasonra da başka kısımlarını yeniden tasarlamakyanlıştır.- Bu nedenle projeye baştan uygun bir yatırımyapılması, işlevsel bir laboratuvar sağlamakbakımından en ekonomik yaklaşımdır.

- Hastane laboratuvarı yapımı pahalı oluplaboratuvarın önce bir kısmını tasarlayıp, dahasonra da başka kısımlarını yeniden tasarlamakyanlıştır.- Bu nedenle projeye baştan uygun bir yatırımyapılması, işlevsel bir laboratuvar sağlamakbakımından en ekonomik yaklaşımdır.

4

Laboratuvar yerleşim planı1. Laboratuvar çalışma alanı,2. Diğer laboratuvar alanları

• Örnek kabul / örnek alma odası• Örnek ön işleme ve dağıtım / temel hazırlık odası• Dekontaminasyon odası• Depo

3. Ofis alanları• Hasta kabul,• Bekleme yeri,• Sekreterya,• Tuvaletler,• Uzman / personel odaları

1. Laboratuvar çalışma alanı,2. Diğer laboratuvar alanları

• Örnek kabul / örnek alma odası• Örnek ön işleme ve dağıtım / temel hazırlık odası• Dekontaminasyon odası• Depo

3. Ofis alanları• Hasta kabul,• Bekleme yeri,• Sekreterya,• Tuvaletler,• Uzman / personel odaları

5

- Temel Laboratuvar Modülü (TLM):İçinde en az bir uzun veya iki kısa duvaruzunluğu kadar laboratuvar çalışma bankosubulunan toplam laboratuvar alanını ifade eder.

- Temel Laboratuvar Modülü (TLM):İçinde en az bir uzun veya iki kısa duvaruzunluğu kadar laboratuvar çalışma bankosubulunan toplam laboratuvar alanını ifade eder.

6

• A grubu küçük tip TLM = 20 m2 (Eni ≥3m),• B grubu büyük tip TLM = 32m2 (Eni ≥3m).

Bir TLM içinde otomatize cihazla çalışanpersonel başına net taban alanı gereksinimi 7.5m2, manuel çalışan personel başına net tabanalanı gereksinimi 2m2’dir (ekipmanlar hariç).

1. Laboratuvar Ölçüleri

• A grubu küçük tip TLM = 20 m2 (Eni ≥3m),• B grubu büyük tip TLM = 32m2 (Eni ≥3m).

Bir TLM içinde otomatize cihazla çalışanpersonel başına net taban alanı gereksinimi 7.5m2, manuel çalışan personel başına net tabanalanı gereksinimi 2m2’dir (ekipmanlar hariç).

7

Test sayısı ve iş yükünden bağımsız olarak,yaygın olarak kullanılan ve hizmet sınıfına göre

tanımlanan testleri uygulayabilen laboratuvarlar

Sınırlı hizmet laboratuvarı

Test sayısı ve iş yükünden bağımsız olarak,yaygın olarak kullanılan ve hizmet sınıfına göre

tanımlanan testleri uygulayabilen laboratuvarlar

8

Test sayısı ve iş yükünden bağımsız olarak belirliyüksek karmaşıklıkta test türlerini de içeren ve

hizmet sınıfına göre tanımlanan testleriuygulayabilen laboratuvarlar

Kapsamlı hizmet laboratuvarı

Test sayısı ve iş yükünden bağımsız olarak belirliyüksek karmaşıklıkta test türlerini de içeren ve

hizmet sınıfına göre tanımlanan testleriuygulayabilen laboratuvarlar

9

Test sayısı ve iş yükünden bağımsız olarak hizmetsınıfına göre tanımlanan testleri uygulayabilen,

tanımlayıcı ve/veya referans yöntemkullanabilen, henüz rutine girmemiş öncü/ileriteknolojiyi kullanabilen, lisans, lisansüstü veya

tıpta uzmanlık eğitimi verme kapasitesine sahipolan ve eğitim verme yetkisinde personel

bulunduran, araştırma, geliştirme kapasitesinesahip olan laboratuvarlardır.

İleri düzey hizmet laboratuvarı

Test sayısı ve iş yükünden bağımsız olarak hizmetsınıfına göre tanımlanan testleri uygulayabilen,

tanımlayıcı ve/veya referans yöntemkullanabilen, henüz rutine girmemiş öncü/ileriteknolojiyi kullanabilen, lisans, lisansüstü veya

tıpta uzmanlık eğitimi verme kapasitesine sahipolan ve eğitim verme yetkisinde personel

bulunduran, araştırma, geliştirme kapasitesinesahip olan laboratuvarlardır.

10

İleri düzey hizmet laboratuvarı şartlarını sağlamaklabirlikte tıbbî bir önem veya öncelik arz eden birdurum veya uygulama gereksinimini karşılamak,

doğrulama, veri paylaşımı için ulusal referanslaboratuvarlarıyla işbirliği yapmak ve laboratuvar

ağlarına katılmak, laboratuvarlar arası karşılaştırmatestleri düzenlemek, alanıyla ilgili yeni yöntemlerin

geçerli kılınması ve yeni metot geliştirmesi içinçalışmalar yapan laboratuvarlardır.

Referans laboratuvarı

İleri düzey hizmet laboratuvarı şartlarını sağlamaklabirlikte tıbbî bir önem veya öncelik arz eden birdurum veya uygulama gereksinimini karşılamak,

doğrulama, veri paylaşımı için ulusal referanslaboratuvarlarıyla işbirliği yapmak ve laboratuvar

ağlarına katılmak, laboratuvarlar arası karşılaştırmatestleri düzenlemek, alanıyla ilgili yeni yöntemlerin

geçerli kılınması ve yeni metot geliştirmesi içinçalışmalar yapan laboratuvarlardır.

11

- Laboratuvar çalışma alanı, her bir laboratuvardisiplini için ayrı ayrı olmak üzere en az küçük tipTLM kadar (en az 20 m2) olmalıdır.- Diğer laboratuvar alanlarının toplamı en azküçük tip TLM alanı kadar olmalıdır.- Ofis alanları” laboratuvar alanları toplamının enaz %50’si kadar olmalıdır (En az toplam 50 m2).

Sınırlı hizmet laboratuvarı

- Laboratuvar çalışma alanı, her bir laboratuvardisiplini için ayrı ayrı olmak üzere en az küçük tipTLM kadar (en az 20 m2) olmalıdır.- Diğer laboratuvar alanlarının toplamı en azküçük tip TLM alanı kadar olmalıdır.- Ofis alanları” laboratuvar alanları toplamının enaz %50’si kadar olmalıdır (En az toplam 50 m2).

12

Kapsamlı hizmet laboratuvarı

- Laboratuvar çalışma alanı, her bir laboratuvardisiplini için ayrı ayrı olmak üzere en az büyük tipTLM kadar (en az 32 m2) olmalıdır.- Diğer laboratuvar alanlarının toplamı en az birbüyük tip TLM alanı kadar olmalıdır.-Ofis alanları, laboratuvar alanları toplamının enaz %30’u kadar olmalıdır (En az toplam 75m2)

- Laboratuvar çalışma alanı, her bir laboratuvardisiplini için ayrı ayrı olmak üzere en az büyük tipTLM kadar (en az 32 m2) olmalıdır.- Diğer laboratuvar alanlarının toplamı en az birbüyük tip TLM alanı kadar olmalıdır.-Ofis alanları, laboratuvar alanları toplamının enaz %30’u kadar olmalıdır (En az toplam 75m2)

13

İleri düzey hizmet laboratuvarı

- Laboratuvar çalışma alanı, her bir laboratuvardisiplini için ayrı ayrı, en az 3 küçük tip TLMkadar (en az 60 m2) olmalıdır.- Diğer laboratuvar alanlarının toplamı en azlaboratuvar çalışma alanı kadar olmalıdır.- Ofis alanları, laboratuvar alanları toplamının enaz %25’i kadar olmalıdır. (En az toplam 135 m2)

- Laboratuvar çalışma alanı, her bir laboratuvardisiplini için ayrı ayrı, en az 3 küçük tip TLMkadar (en az 60 m2) olmalıdır.- Diğer laboratuvar alanlarının toplamı en azlaboratuvar çalışma alanı kadar olmalıdır.- Ofis alanları, laboratuvar alanları toplamının enaz %25’i kadar olmalıdır. (En az toplam 135 m2)

14

Referans laboratuvarlar

- Referans Laboratuvarlardaki laboratuvaralanlarına gereksinimin belirlenmesinde vediğer tasarım koşullarında ‘ileri düzey hizmetlaboratuvarı’ için verilen ölçütler uygulanır.

- Laboratuvarlar, var olan iş yükü ve sağlananhizmet tipleri için gerekli alandan, daha fazlaalan için tasarlanmalıdır (genişlemelere yersağlayacak alanları kapsayacak şekilde).

- Referans Laboratuvarlardaki laboratuvaralanlarına gereksinimin belirlenmesinde vediğer tasarım koşullarında ‘ileri düzey hizmetlaboratuvarı’ için verilen ölçütler uygulanır.

- Laboratuvarlar, var olan iş yükü ve sağlananhizmet tipleri için gerekli alandan, daha fazlaalan için tasarlanmalıdır (genişlemelere yersağlayacak alanları kapsayacak şekilde).

15

2. Laboratuvarın Konumu

- KML, hastanenin ana laboratuvarıyla tamamenbütünleşmesi gereklidir- Hastane ile bütünleşmemiş bir laboratuvar,örneğin işlenmesinin gecikmesinden klinisyenlediyalogsuzluğa kadar bir sürü olumsuzluğaneden olur).

- KML, hastanenin ana laboratuvarıyla tamamenbütünleşmesi gereklidir- Hastane ile bütünleşmemiş bir laboratuvar,örneğin işlenmesinin gecikmesinden klinisyenlediyalogsuzluğa kadar bir sürü olumsuzluğaneden olur).

16

3. İş Akışı

- Etkin laboratuvarlar, örneklerin tek yöndeakacağı şekilde tasarlanır.- Örneğin bakteriyoloji laboratuvarı için,geleneksel mikrobiyolojik değerlendirmedensonra, örneğin kabulü ve besiyerine ekilmesi,inkübasyonu, ayrıştırılan etkenin tanımlanması,antimikrobiyal duyarlılık değerlendirilmesi vesonuçların bildirilmesi aşamaları gelir.

- Etkin laboratuvarlar, örneklerin tek yöndeakacağı şekilde tasarlanır.- Örneğin bakteriyoloji laboratuvarı için,geleneksel mikrobiyolojik değerlendirmedensonra, örneğin kabulü ve besiyerine ekilmesi,inkübasyonu, ayrıştırılan etkenin tanımlanması,antimikrobiyal duyarlılık değerlendirilmesi vesonuçların bildirilmesi aşamaları gelir.

17

4. Genel Kurallar

- Yerlerde; kolayca silinip temizlenebilen,pürüz­süz ve antiseptiklerden etkilenmeyennite­likte malzeme ile kaplanmalı,- Laboratuvar giriş ve çıkış noktaları ile acilçıkışlar uluslararası simgelerle belirtilmeli,- Duvarlar fayans kaplanmalı, doğrama ve eşyalarpaslan­maz çelik veya alüminyum olmalı,

- Yerlerde; kolayca silinip temizlenebilen,pürüz­süz ve antiseptiklerden etkilenmeyennite­likte malzeme ile kaplanmalı,- Laboratuvar giriş ve çıkış noktaları ile acilçıkışlar uluslararası simgelerle belirtilmeli,- Duvarlar fayans kaplanmalı, doğrama ve eşyalarpaslan­maz çelik veya alüminyum olmalı,

18

- Bankolar, antiseptikler­le kolayca silinebilecekşekilde paslanmaz çelik veya fayansla kaplı olmalı,- Bankoların yüksekliği rahat çalışılabilecek şekilde0.75 m. yükseklik ve 0.60 m. ende olmalı,- Uygun seviyede doğal veya yapay olarakaydınlatılmalı ve aydınlatma gücü ayarlanabilmeli,- Laboratuvar için iç ortam gürültü seviyesi sınırdeğeri, yönetmelik uyarınca 45 (dBA) olmalı,

- Bankolar, antiseptikler­le kolayca silinebilecekşekilde paslanmaz çelik veya fayansla kaplı olmalı,- Bankoların yüksekliği rahat çalışılabilecek şekilde0.75 m. yükseklik ve 0.60 m. ende olmalı,- Uygun seviyede doğal veya yapay olarakaydınlatılmalı ve aydınlatma gücü ayarlanabilmeli,- Laboratuvar için iç ortam gürültü seviyesi sınırdeğeri, yönetmelik uyarınca 45 (dBA) olmalı,

19

- Uygun yerlere bol sayıda priz konul­malı veyeterli güçte elektrik sağlanmalı,- Su muslukları yıkanma odasında diz ile, diğeryerlere dirsek ile açılır kapanır olmalı,- Engelli kişilerin çalışacağı ve hizmet alacağışekilde düzenlenmeli,- Laboratuvara giriş, acil durumda çıkışa engelolmayacak şekilde sınırlandırılmalı,

- Uygun yerlere bol sayıda priz konul­malı veyeterli güçte elektrik sağlanmalı,- Su muslukları yıkanma odasında diz ile, diğeryerlere dirsek ile açılır kapanır olmalı,- Engelli kişilerin çalışacağı ve hizmet alacağışekilde düzenlenmeli,- Laboratuvara giriş, acil durumda çıkışa engelolmayacak şekilde sınırlandırılmalı,

20

5. El Yıkama, Su Kaynağı ve Borular

- Su tesisatı, kullanım suyu sistemleri ve borular,Laboratuvarın yapım aşamasında döşenmeli,- Su tesisatı, kullanım suyu sistemleri ve borular,Laboratuvarın yapım aşamasında döşenmeli,

21

6. Hava, Gaz ve Vakum Kaynakları

- Açık alev kullanımı yasaklanmalıdır, bu nedenleyanıcı gaz gereçlerine hiçbir gereksinim yoktur.- Mikroinsineratör kullanımı sağlanmalıdır,

- Açık alev kullanımı yasaklanmalıdır, bu nedenleyanıcı gaz gereçlerine hiçbir gereksinim yoktur.- Mikroinsineratör kullanımı sağlanmalıdır,

22

7. İnkübatörler, Buzdolapları veSantrifüjler

- İnkübatörler, buzdolapları ve santrifüjler içinyeterli alana sahip olmalı,- Genel bir kural olarak, bir buzdolabı ve santrifüjörneklerin işlendiği alanda olmalı,- Tüm bunların yerleşimi tek yönlü iş akışınauygun olmalı, kapı geçişlerini kapatmamalıdır.

- İnkübatörler, buzdolapları ve santrifüjler içinyeterli alana sahip olmalı,- Genel bir kural olarak, bir buzdolabı ve santrifüjörneklerin işlendiği alanda olmalı,- Tüm bunların yerleşimi tek yönlü iş akışınauygun olmalı, kapı geçişlerini kapatmamalıdır.

23

8. Elektrik Güç Kaynağı

- Laboratuvar yapımı bittikten sonra elektrik güçkaynağını yükseltmeye çalışmak pahalı ve güçolması nedeni ile elektrik çıkışları çok sayıda ve oanki gereksinimden daha fazla olmalı,- Sadece kritik gereçler acil güç kaynağınabağlanmalıdır. Kritik gereçler merkezi bir alarmsistemine bağlanmalı ve herhangi bir güç kaybıdurumunda uygun personelin haberdar edilmesisağlanmalıdır.

- Laboratuvar yapımı bittikten sonra elektrik güçkaynağını yükseltmeye çalışmak pahalı ve güçolması nedeni ile elektrik çıkışları çok sayıda ve oanki gereksinimden daha fazla olmalı,- Sadece kritik gereçler acil güç kaynağınabağlanmalıdır. Kritik gereçler merkezi bir alarmsistemine bağlanmalı ve herhangi bir güç kaybıdurumunda uygun personelin haberdar edilmesisağlanmalıdır.

24

9. Isınma, Havalandırma Sistemleri

- Bir klinik mikrobiyoloji laboratuvarında havabasıncı etraftaki alanlardan daha düşük olmalı,hava sıcaklığı dar bir yelpazede sabittutulmalıdır.

- Bir klinik mikrobiyoloji laboratuvarında havabasıncı etraftaki alanlardan daha düşük olmalı,hava sıcaklığı dar bir yelpazede sabittutulmalıdır.

25

10. Bilgi İşlem

- Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarında sağlıkhizmetleri bilgi sistemi, laboratuvar bilgi sistemi,kurum içi internet bulunmalı,- Bilgi işlem alt yapısı yüksek hızlı erişime göretasarlanmalı, bol veri depolama alanı ve işlemekapasitesi bulunmalı, yeterli sayı ve tipte işistasyonu (bilgisayar) bulunmalıdır.

- Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarında sağlıkhizmetleri bilgi sistemi, laboratuvar bilgi sistemi,kurum içi internet bulunmalı,- Bilgi işlem alt yapısı yüksek hızlı erişime göretasarlanmalı, bol veri depolama alanı ve işlemekapasitesi bulunmalı, yeterli sayı ve tipte işistasyonu (bilgisayar) bulunmalıdır.

26

11. Ofisler ve Yönetim Desteği

- Ofis alanları, laboratuvara yakın ama içindeolmamalıdır.- Klinik bir laboratuvarın klinikten uzakta olmasıne kadar anlamsızsa, bir laboratuvarıdestekleyen ofis alanının da laboratuvardan uzakolması o kadar anlamsızdır.- Başarılı klinik ve öğretim üyesi personelinin işitercih etmesi ve sürdürmesi bazen yeterli ofisalanının varlığına bağlıdır.

- Ofis alanları, laboratuvara yakın ama içindeolmamalıdır.- Klinik bir laboratuvarın klinikten uzakta olmasıne kadar anlamsızsa, bir laboratuvarıdestekleyen ofis alanının da laboratuvardan uzakolması o kadar anlamsızdır.- Başarılı klinik ve öğretim üyesi personelinin işitercih etmesi ve sürdürmesi bazen yeterli ofisalanının varlığına bağlıdır.

27

12. Tezgâhlar

- Laboratuvar tezgâhları yerleşik veya modülerolabilir. Tezgâhların tipi, laboratuvarın ölçülerineuygun olmalı,- Tezgâh üstlerinin derinliği 60, yüksekliği 90 cmolmalı,- Tezgâh üstleri kolaylıklı temizlenip dezenfekteedilebilecek, dayanıklı maddeden yapılmalıdır.

- Laboratuvar tezgâhları yerleşik veya modülerolabilir. Tezgâhların tipi, laboratuvarın ölçülerineuygun olmalı,- Tezgâh üstlerinin derinliği 60, yüksekliği 90 cmolmalı,- Tezgâh üstleri kolaylıklı temizlenip dezenfekteedilebilecek, dayanıklı maddeden yapılmalıdır.

28

13. Örnek Taşıma

- Günümüzde, elle taşıma, robotik sistemler vepnömatik sistemler gibi birçok taşıma sistemikullanılmaktadır.- Birçok pnömatik sistem tamamen dolu kankültürü şişeleri kadar ağır örnekler ve pnömatiksistemler boyunca taşındığında kırılıp saçılmayayatkın idrar örnekleri gibi örnekleri taşıyamaz ?

- Günümüzde, elle taşıma, robotik sistemler vepnömatik sistemler gibi birçok taşıma sistemikullanılmaktadır.- Birçok pnömatik sistem tamamen dolu kankültürü şişeleri kadar ağır örnekler ve pnömatiksistemler boyunca taşındığında kırılıp saçılmayayatkın idrar örnekleri gibi örnekleri taşıyamaz ?

29

14. Örnek Hazırlama Alanı

- Bu alan, örnek getiren kişilerin laboratuvarındiğer alanlarına girmemeleri için laboratuvargirişine yakın yerleştirilmeli,- Örnek alımında kullanılacak alan geniş bir bankoüstü alanı ile Sınıf II biyolojik güvenlik kabini,- Bilgi işlem ünitesi ile el yıkamak, Gram boyamagibi işlemler için bir lavabo, örneklerin saklandığıbir buzdolabı, bir mikroskop ve bir inkübatörbulunmalıdır.

- Bu alan, örnek getiren kişilerin laboratuvarındiğer alanlarına girmemeleri için laboratuvargirişine yakın yerleştirilmeli,- Örnek alımında kullanılacak alan geniş bir bankoüstü alanı ile Sınıf II biyolojik güvenlik kabini,- Bilgi işlem ünitesi ile el yıkamak, Gram boyamagibi işlemler için bir lavabo, örneklerin saklandığıbir buzdolabı, bir mikroskop ve bir inkübatörbulunmalıdır.

30

15. Çalışma Alanları

- Birçok laboratuvarda U-şekilli modüler veyadoğrusal bankolar temelinde yapılandırılmaktaolup her iki sistemin de kendisine özgüavantajları vardır.- Bu nedenle hastaneler, binanın fizikselyerleşimi ve sınırlılıklar nedeni ile, belli birlaboratuvar için en iyi seçimin hangisi olduğunubelirlerler.

- Birçok laboratuvarda U-şekilli modüler veyadoğrusal bankolar temelinde yapılandırılmaktaolup her iki sistemin de kendisine özgüavantajları vardır.- Bu nedenle hastaneler, binanın fizikselyerleşimi ve sınırlılıklar nedeni ile, belli birlaboratuvar için en iyi seçimin hangisi olduğunubelirlerler.

31

- Çalışma bankolarını çevreleyen alan, hem kâğıthem de biyolojik olarak tehlikeli atık çöp kutularıiçin yeterli olmalıdır.- Laboratuvarda tamamlanmamış kültürlerin,stok kültürlerin, kaynak kitapların ve eğitimmalzemesinin (örn: parazitoloji lamları)saklanacağı alanlar olmalıdır.

- Çalışma bankolarını çevreleyen alan, hem kâğıthem de biyolojik olarak tehlikeli atık çöp kutularıiçin yeterli olmalıdır.- Laboratuvarda tamamlanmamış kültürlerin,stok kültürlerin, kaynak kitapların ve eğitimmalzemesinin (örn: parazitoloji lamları)saklanacağı alanlar olmalıdır.

32

16. Biyogüvenlik

- KML’ları, laboratuvar çalışanlarını korumak içinen az biyogüvenlik 2 düzeyinde hizmet vermeli,- Genel güvenlik açısından, tüm inşaat kuralları vemimari standartları buna uygun şekildetasarlanmalı,- Göz yıkama istasyonları, güvenlik duşları, fıskiyesistemleri, yangın söndürücüler, yangın alarmlarıve acil durum güç ve ışıklandırması, binayönetmeliklerinde belirtildiği gibi sağlanmalıdır.

- KML’ları, laboratuvar çalışanlarını korumak içinen az biyogüvenlik 2 düzeyinde hizmet vermeli,- Genel güvenlik açısından, tüm inşaat kuralları vemimari standartları buna uygun şekildetasarlanmalı,- Göz yıkama istasyonları, güvenlik duşları, fıskiyesistemleri, yangın söndürücüler, yangın alarmlarıve acil durum güç ve ışıklandırması, binayönetmeliklerinde belirtildiği gibi sağlanmalıdır.

33

17. Bakteriyoloji Laboratuvarı

–Genel bakteriyolojik inceleme banko veya odası,–İdrar bakteriyolojisi için ayrı bir banko veya oda,–Mikobakteriyoloji için ayrılmış bir banko veya oda,–Antibiyotik duyarlılık deneylerinin yapıldığı birayrı banko veya oda,–Karanlık alan mikroskopisi odası ve–Boyamaların yapıldığı bir banko bulunmalıdır.

–Genel bakteriyolojik inceleme banko veya odası,–İdrar bakteriyolojisi için ayrı bir banko veya oda,–Mikobakteriyoloji için ayrılmış bir banko veya oda,–Antibiyotik duyarlılık deneylerinin yapıldığı birayrı banko veya oda,–Karanlık alan mikroskopisi odası ve–Boyamaların yapıldığı bir banko bulunmalıdır.

34

- Laboratuvarın kirlileri, bir kenarda bulunantekerlekli ve paslanmaz çelikten taşıma raflıaraba veya bloklarda toplanmalı,- Laboratuvardan çıkışta el yıkama vedezenfeksiyon amaçlı bir bölüm ile çalışmagömleklerinin bırakılabileceği bir bölmebulunmalı,- Önemli kazalarda kontaminasyondan arınmakiçin bir duş yerinin yaptırılmalıdır.

- Laboratuvarın kirlileri, bir kenarda bulunantekerlekli ve paslanmaz çelikten taşıma raflıaraba veya bloklarda toplanmalı,- Laboratuvardan çıkışta el yıkama vedezenfeksiyon amaçlı bir bölüm ile çalışmagömleklerinin bırakılabileceği bir bölmebulunmalı,- Önemli kazalarda kontaminasyondan arınmakiçin bir duş yerinin yaptırılmalıdır.

35

18. Seroloji Laboratuvarı

- Mikrobiyoloji laboratuvarlarında serolojilaboratuvarlarının ayrı bir birim olarak kurulmalı,- Seroloji laboratuvarlarında uygulananmanipülasyonların, laboratuvar enfeksiyonlarıaçısından daha büyük risk taşıdığı unutulmamalı,- Yeterli sayıda çalışma bankosu, etüv, benmari,rotator, santrifüj, buzdolabı, derin dondurucularbulunmalı, floresanlı antikor deneyleri yapılıyorsaayrı bir karanlık oda yapılmalıdır.

- Mikrobiyoloji laboratuvarlarında serolojilaboratuvarlarının ayrı bir birim olarak kurulmalı,- Seroloji laboratuvarlarında uygulananmanipülasyonların, laboratuvar enfeksiyonlarıaçısından daha büyük risk taşıdığı unutulmamalı,- Yeterli sayıda çalışma bankosu, etüv, benmari,rotator, santrifüj, buzdolabı, derin dondurucularbulunmalı, floresanlı antikor deneyleri yapılıyorsaayrı bir karanlık oda yapılmalıdır.

36

19. Mikoloji Laboratuvarı

-Mikolojik incelemeler az sayıda ise bakteriyolojilaboratuvarının bir bankosu bu amaç içinkullanılabilir. Ancak aerojen enfeksiyon riskinedeniyle mikolojinin ayrı bir laboratuvarşeklinde kurulması yerinde olur.- Her iki durumda da mikolojik çalışmalargüvenlik kabininde yürütülmelidir.

-Mikolojik incelemeler az sayıda ise bakteriyolojilaboratuvarının bir bankosu bu amaç içinkullanılabilir. Ancak aerojen enfeksiyon riskinedeniyle mikolojinin ayrı bir laboratuvarşeklinde kurulması yerinde olur.- Her iki durumda da mikolojik çalışmalargüvenlik kabininde yürütülmelidir.

37

- Bir mikoloji laboratuvarında etüv, mikroskop vediğer aletlerin konulabilecek büyüklükte çalışmabankoları ile buzdolapları ve derin dondurucularınkonulabileceği kadar alanın ayrılması gerekir.-Mantar laboratuvarlarına doğrudan hastabaşvurusu olabildiğinden bir hasta masası ileçalışma bankosu, ve Wood ışık kaynağınınbulunacağı bir bölüm bulunmalıdır.-Mikoloji laboratuvarı UV lamba ile her günçalışma sonrası bir saat ışınlandırılmalıdır.

- Bir mikoloji laboratuvarında etüv, mikroskop vediğer aletlerin konulabilecek büyüklükte çalışmabankoları ile buzdolapları ve derin dondurucularınkonulabileceği kadar alanın ayrılması gerekir.-Mantar laboratuvarlarına doğrudan hastabaşvurusu olabildiğinden bir hasta masası ileçalışma bankosu, ve Wood ışık kaynağınınbulunacağı bir bölüm bulunmalıdır.-Mikoloji laboratuvarı UV lamba ile her günçalışma sonrası bir saat ışınlandırılmalıdır.

38

20. Viroloji Laboratuvarı

-Viroloji laboratuvarlarının kurulması veyürütülmesi çok pahalıdır. Hastalık örneklerindevirüs izolasyonları yöntemleri, özel eğitilmişpersonel gerektiren ve çok yavaş sonuç verenyöntemlerdir. Bu nedenle bu tür laboratuvarlarınülkede belirli yerlerde kurulması yeterlidir.

-Viroloji laboratuvarlarının kurulması veyürütülmesi çok pahalıdır. Hastalık örneklerindevirüs izolasyonları yöntemleri, özel eğitilmişpersonel gerektiren ve çok yavaş sonuç verenyöntemlerdir. Bu nedenle bu tür laboratuvarlarınülkede belirli yerlerde kurulması yeterlidir.

39

- Doku kültürü odası: Virüslerin üretimindekullanılan doku kültürlerinin hazırlandığı odalarolup 2,5 x 2,5 m boyutlarında küçük bir oda veyabir camekanlı bölme bu iş için yeterlidir.- Bu odada hava akımı olmamalıdır ve bir duvarıboyunca çalışma bankosu bulunmalıdır.- Üzerinde UV lambası ile dezenfeksiyonusağlanan bir çalışma kabini veya daha modernbir güvenlik kabini bulunur. Doku kültürleri bukabinler içinde hazırlanmalıdır.

- Doku kültürü odası: Virüslerin üretimindekullanılan doku kültürlerinin hazırlandığı odalarolup 2,5 x 2,5 m boyutlarında küçük bir oda veyabir camekanlı bölme bu iş için yeterlidir.- Bu odada hava akımı olmamalıdır ve bir duvarıboyunca çalışma bankosu bulunmalıdır.- Üzerinde UV lambası ile dezenfeksiyonusağlanan bir çalışma kabini veya daha modernbir güvenlik kabini bulunur. Doku kültürleri bukabinler içinde hazırlanmalıdır.

40

21. Moleküler Mikrobiyoloji Laboratuvarı

-Bu laboratuvarlarda önceki deneylerdeincelenmiş nükleik asitler (DNA, RNA) kolaycacam eşyalara, ayıraçlara, otoklava vs. yayılıpkontaminant olarak sonraki deneylere bulaşarakyanlış sonuçlara yol açabilmektedirler.Bu nedenle moleküler laboratuvarlarda birreaktif hazırlama, bir örnek hazırlama ve bir deçoğaltma amaçlı kullanılan üç ayrı bölümlü biralan gereklidir.

-Bu laboratuvarlarda önceki deneylerdeincelenmiş nükleik asitler (DNA, RNA) kolaycacam eşyalara, ayıraçlara, otoklava vs. yayılıpkontaminant olarak sonraki deneylere bulaşarakyanlış sonuçlara yol açabilmektedirler.Bu nedenle moleküler laboratuvarlarda birreaktif hazırlama, bir örnek hazırlama ve bir deçoğaltma amaçlı kullanılan üç ayrı bölümlü biralan gereklidir.

41

Reaktif hazırlama bölümü

- Reaktif hazırlama alanı çalışma alanlarının entemiz olanıdır ve ayrı bir odada bulunur.- Bulaşı en aza indirmek için, hasta örnekleri,hazırlanmış DNA ve çoğaltılmış ürünler bu alanakesinlikle sokulmamalıdır.- Gereçlere de DNA bulaşı olabileceği için, bualanda yalnızca bu alan için ayrılmış gereçlerinve giysilerin kullanılması zorunludur.

- Reaktif hazırlama alanı çalışma alanlarının entemiz olanıdır ve ayrı bir odada bulunur.- Bulaşı en aza indirmek için, hasta örnekleri,hazırlanmış DNA ve çoğaltılmış ürünler bu alanakesinlikle sokulmamalıdır.- Gereçlere de DNA bulaşı olabileceği için, bualanda yalnızca bu alan için ayrılmış gereçlerinve giysilerin kullanılması zorunludur.

42

Örnek hazırlama bölümü

- Eşit olarak bölünmüş ana karışım tüpleri nükleikasit eklenmesi için bu alana alınmalıdır,- Bu alanda yapılacak işlemler açık birlaboratuvarda bir banko üzerinde olabileceği gibi,banko üstü kabinde veya güvenlik kabininde deyapılabilir,- Bu alandan elde edilen ürün çıkartılınca, hiçaçmadan 3. alana alınmalıdır.

- Eşit olarak bölünmüş ana karışım tüpleri nükleikasit eklenmesi için bu alana alınmalıdır,- Bu alanda yapılacak işlemler açık birlaboratuvarda bir banko üzerinde olabileceği gibi,banko üstü kabinde veya güvenlik kabininde deyapılabilir,- Bu alandan elde edilen ürün çıkartılınca, hiçaçmadan 3. alana alınmalıdır.

43

Çoğaltma bölümü

- Bu bölüm içinde en çok bulaş olan alandır.- Laboratuvar çalışanları burada kullanılanlaboratuvar önlüğü, eldiven, tüp taşıyıcıları vediğer malzemenin kesinlikle reaktif ve örnekhazırlama alanlarına dönmemesi için en üstdüzeyde dikkat göstermelidir.- Bazı laboratuvarlar karanlık oda/jel elektroforezodası için, radyoaktif örneklerin işlenmesi için vediğer işlevler için de ayrı birer odaya sahiptir.

- Bu bölüm içinde en çok bulaş olan alandır.- Laboratuvar çalışanları burada kullanılanlaboratuvar önlüğü, eldiven, tüp taşıyıcıları vediğer malzemenin kesinlikle reaktif ve örnekhazırlama alanlarına dönmemesi için en üstdüzeyde dikkat göstermelidir.- Bazı laboratuvarlar karanlık oda/jel elektroforezodası için, radyoaktif örneklerin işlenmesi için vediğer işlevler için de ayrı birer odaya sahiptir.

44

22. Laboratuvar Deposu

- İhtiyaca cevap verecek büyüklükte olmalıdır.- Ayrıca çalışanlarının günlük gereksinimlerinikarşılayacak kısa süreli depo bulundurulmalıdır.- Uzun süreli depolama ana laboratuvarın depoodasında olmalıdır.- Depolama alanları, kolay ulaşılabilecek vetemizlenecek şekilde tasarlanmalıdır.

- İhtiyaca cevap verecek büyüklükte olmalıdır.- Ayrıca çalışanlarının günlük gereksinimlerinikarşılayacak kısa süreli depo bulundurulmalıdır.- Uzun süreli depolama ana laboratuvarın depoodasında olmalıdır.- Depolama alanları, kolay ulaşılabilecek vetemizlenecek şekilde tasarlanmalıdır.

45

23. Besiyeri Hazırlama ve Sterilleme Odası

-Bu bölümde bakteriyolojik incele­meler içingerekli besiyerleri hazırlanır, laboratuvarlar içingerekli olan tüp, balon, petri kutusu, pipet veşişeler sterillenerek kullanıma sunulur,-Kullanılmakta olan steril saf su, fizyolojik tuzlusu, tamponlu eriyikler vb. sıvıların da hazırlanıpsterilleneceği birim de bu birim­dir.- Odanın bir köşe­sinde duvara bağlı ve yeterikadar raf içeren bir malzeme dolabı olmalıdır.

-Bu bölümde bakteriyolojik incele­meler içingerekli besiyerleri hazırlanır, laboratuvarlar içingerekli olan tüp, balon, petri kutusu, pipet veşişeler sterillenerek kullanıma sunulur,-Kullanılmakta olan steril saf su, fizyolojik tuzlusu, tamponlu eriyikler vb. sıvıların da hazırlanıpsterilleneceği birim de bu birim­dir.- Odanın bir köşe­sinde duvara bağlı ve yeterikadar raf içeren bir malzeme dolabı olmalıdır.

46

- Maddelerin tartılması için bir masa, üzerindeterazi ve pH ölçer ale­ti bulundurulmalıdır.- Az miktar­larda besiyerinin hazırlanması için birhava­gazı veya elektrik ocağı ile cam balonlarkullanılır. Bu bankoda gerekti­ğinde süzme ilesterillemek için filtrelerin kullanılması ve küçükçapta bir vakum pom­pasının bulunması dauygun olur.- Otoklavlar üretim kapasitesine uygunbüyüklükte ve sayıda olmak üzere odanın uygunyerlerine yerleştirilirler.

- Maddelerin tartılması için bir masa, üzerindeterazi ve pH ölçer ale­ti bulundurulmalıdır.- Az miktar­larda besiyerinin hazırlanması için birhava­gazı veya elektrik ocağı ile cam balonlarkullanılır. Bu bankoda gerekti­ğinde süzme ilesterillemek için filtrelerin kullanılması ve küçükçapta bir vakum pom­pasının bulunması dauygun olur.- Otoklavlar üretim kapasitesine uygunbüyüklükte ve sayıda olmak üzere odanın uygunyerlerine yerleştirilirler.

47

- Bir banko üzerinde kuru hava sterilizatörü,koagülatör ve bir etüv bulunmalıdır.- Hazırlanmış olan besiyeri ve steril gereçlerinstoklanacakları sürgü kapaklı dolaplar ile soğuktasaklanması gerekenlerin bulundurulacakları birbuzdolabının yer al­ması gereklidir.- Besiyeri hazırlama odasında fazlaca buharoluştuğundan üstten emici nitelikte bir aspiratörsisteminin kurulması uygun olur.

- Bir banko üzerinde kuru hava sterilizatörü,koagülatör ve bir etüv bulunmalıdır.- Hazırlanmış olan besiyeri ve steril gereçlerinstoklanacakları sürgü kapaklı dolaplar ile soğuktasaklanması gerekenlerin bulundurulacakları birbuzdolabının yer al­ması gereklidir.- Besiyeri hazırlama odasında fazlaca buharoluştuğundan üstten emici nitelikte bir aspiratörsisteminin kurulması uygun olur.

48

24. Kirli odası, Yıkama ve SterilizasyonBirimi

- Kirli odası, laboratuvarda kullanılmış mikroplualet ve malzemelerin toplandığı odadır. Buodada 4 bölümlü geniş bir yıkama evyesi ve birotoklav bulunmalıdır.- Her laboratuvarda tekerlekli, raflı, paslanmazçelikten yapıl­mış bir kirli biriktirme ve taşımaarabasının bulunması gereklidir.

- Kirli odası, laboratuvarda kullanılmış mikroplualet ve malzemelerin toplandığı odadır. Buodada 4 bölümlü geniş bir yıkama evyesi ve birotoklav bulunmalıdır.- Her laboratuvarda tekerlekli, raflı, paslanmazçelikten yapıl­mış bir kirli biriktirme ve taşımaarabasının bulunması gereklidir.

49

- Birinci evye, altında elektrik ısıtıcıları bulunanbölüm olup pipet tıkaçlarının çıkartılması içinbasınçlı hava musluğu içermesi gerekir.- İkinci evye cam gereçlerin deterjanlarlafırçalanıp temizlendiği evyedir.- Üçüncü evye çalkalama evyesidir.- Dördüncü evye iyonsuzlaştırılmış su ile sondurulamanın yapılacağı evye olup bu evyeninmusluğunun, deiyonize su üreten apareye bağlıolması gerekir.

- Birinci evye, altında elektrik ısıtıcıları bulunanbölüm olup pipet tıkaçlarının çıkartılması içinbasınçlı hava musluğu içermesi gerekir.- İkinci evye cam gereçlerin deterjanlarlafırçalanıp temizlendiği evyedir.- Üçüncü evye çalkalama evyesidir.- Dördüncü evye iyonsuzlaştırılmış su ile sondurulamanın yapılacağı evye olup bu evyeninmusluğunun, deiyonize su üreten apareye bağlıolması gerekir.

50

- Yıkama odasında ayrı bir bankoda asit içerenkapların yıkanması için porse­lenden yapılmış birevyenin bulunma­sında yarar vardır.- Yıkanan gereçlerin sularının süzdü­rülüpkurutulmaları için emici kağıt veya beztabakalarının bulunduğu alan hazırlanmalıdır.- Yıkama odasının bir köşesinde dei­yonize suüretim cihazının kurulması uygun olur.

- Yıkama odasında ayrı bir bankoda asit içerenkapların yıkanması için porse­lenden yapılmış birevyenin bulunma­sında yarar vardır.- Yıkanan gereçlerin sularının süzdü­rülüpkurutulmaları için emici kağıt veya beztabakalarının bulunduğu alan hazırlanmalıdır.- Yıkama odasının bir köşesinde dei­yonize suüretim cihazının kurulması uygun olur.

51

Ülkemizde yaşanan doğal afetlerebaktığımızda Klinik MikrobiyolojiLaboratuvarı tasarımında ilk şartın‘’Sağlam, depreme dayanıklı, hertürlü doğal afette faaliyetgösterebilecek’’ bir laboratuvarplanlanması olduğu görülmektedir.

SONUÇÜlkemizde yaşanan doğal afetlerebaktığımızda Klinik MikrobiyolojiLaboratuvarı tasarımında ilk şartın‘’Sağlam, depreme dayanıklı, hertürlü doğal afette faaliyetgösterebilecek’’ bir laboratuvarplanlanması olduğu görülmektedir.

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87