KLİNİKTE YATAN HASTANIN BESLENME İZLEMİ

Dr.Öğr.Üyesi Halime PULAT DEMİR

2

Klinik Beslenme

Hastaya uygulanan ilaç ve cerrahi tedavinin etkinliğini arttırır. Klinikte gelişen malnütrisyonu önler. Enfeksiyonlara karşı vücut direncini geliştirir ve korur. Hastalığa ait komplikasyonları azaltır. Hastanede kalış süresini kısaltır. Çocuğa istediği besinlerin verilmesi ruhsal iyileşme sağlar. İyi planlanmış beslenme ve diyet uygulaması ile yaşam süresi ve

kalitesi artar.

3

BESLENME TEDAVİSİ HER TÜRLÜ HASTALIĞI KAPSAR

1. Malnutrisyon2. Enfeksiyon hastalıkları3. Gastroenteritler4. Endokrin sistem hastalıkları5. Kalıtsal metabolizma hastalıkları6. Cerrahi hastalıklar7. Alerjik hastalıklar

4

BESLENME TEDAVİSİ HER TÜRLÜ HASTALIĞI KAPSAR

8. Böbrek hastalıkları9. Neoplastik hastalıklar10. Nörolojik hastalıklar11. Yeme davranış bozuklukları12. Beslenme yetersizliği hastalıkları13. Prematürelik14. Malabsorpsiyonlar

5

Yatan Hastaların Beslenme İzlemi İhmal Edildiğinde;

Hastalığa ilişkin klinik, biyokimyasal bulguların ve eşlik eden semptomların şiddeti artar.

Çoğu zamana tek hastalığı olan hastada diğer hastalıklara direnç azalır veya hastane enfeksiyonlarına yakalanma riski artar.

Hastalıkların seyrinin ağırlaştığı yaşam kalitesinin düştüğü, tehlikeye girdiği saptanır.

6

Klinik Beslenmede;

Hastalığın tanısı Hastalığa ilişkin tüm bilgiler Hastanın izlenen bulgu ve bilgileri Hastanın diyeti çok önemlidir.

Tanı, biyokimyasal, biyofizik özellikler bilinmeden diyet yazılması, hastaya beslenme önerileri verilmesi

SAKINCALIDIR.

7

8

Beslenme Tedavisinde Alınması Gereken Bilgiler

Yakınma: Çocuğun hastaneye getirilme nedenidir. Ateş, nabız,dışkı sayısı, kusma, malnütrisyon, allerji gibi bilgileri içerir.

Öykü: yakınmada belirtilen bilgilerin ayrıntılı olarak hastaailesinden öğrenilmesidir.hastalık sonrasında oluşan aktivitekaybı, kilo kaybı, iştahsızlık, besini red gibi genel bilgilerinöğrenilmesi gerekir.

Hastaya ilişkin bilgiler: Diyet dosyası, hasta ve bilgileri içintutulmalı ve hasta bilgileri dosyaya işlenmelidir.

9

Beslenme Tedavisinde Alınması Gereken Bilgiler

Yaş: gün/ay/yıl diye belirtilmelidir. (1/365, 2/12, 2 yaş gibi)

Cinsiyet

Ağırlık: Doğum ağırlığı ve şimdiki ağırlığı değerlendirilir.Yenidoğan döneminde günde 20-30 g, ilk 6 ay ortalama 800g/ay, sonraki 6 ay 500 g/ay normaldir.

Boy: Normalde 50-54 cm arası doğarlar. Boy kısalığı uzun sürelikötü beslenme göstergesidir.

10

Beslenme Tedavisinde Alınması Gereken Bilgiler

Beslenme öyküsü:* Süt çocukluğu, okul öncesi, okul çağı, adölesan dönem için ayrıntılı alınmalıdır.

* Doğumdan başlayarak bebeğe ne verildiği, ne kadar verildiği, ne süre ile ve nasılverildiğinin öğrenilmesi gerekir.

* AS verimi, aylara göre verilen ek besinler, mama?, özel diyeti olan hastalarınbeslenme alışkanlıkları ayrıntılı şekilde kaydedilerek DİYET KİŞİYE ÖZELHAZIRLANMALIDIR.

• Sorular çocuğun yaşına ve yanıtlayabileceği şekilde sorulmalı, anneye sorulansorularda yargılayıcı, suçlayıcı olunmamalıdır.

* En kısıtlı diyetlerde bile çocukların iştahı, besin tüketim durumları göz önünealınmalı, sevdikleri besinler ön plana çıkarılmalı, istemedikleri besinler farklışekillerde hazırlanarak sunulmalıdır.

11

Hastanın Besin Gereksinimlerinin Saptanması

Hastanın; Yaşına Ağırlığına Hastalığına Biyokimyasal bulgularına uygun besinler seçilerek;

ENERJİ, PROTEİN, YAĞ, KARBONHİDRAT, VİTAMİN, MİNERAL VE SIVI AÇIĞI OLMAYACAK ŞEKİLDE BESLENME

PLANLANMALIDIR.

12

Hastanın Beslenme Şekli

Besinlerin nasıl verileceğinin kararı doktorla birlikte yapılmalı ve uygulamalarda hemşire desteği istenmelidir.

1. Ağızdan (oral)2. Ağızdan-enteral3. Enteral4. TPN5. Karışık beslenme yöntemlerinden biri seçilmelidir.

13

Alınması Gereken Ek Bilgiler

• Ailenin öyküsü (metabolik hastalıklarda gerekli olabilir.

• Anne , baba, kardeşler

• Ailenin geldiği yöre (beslenme alışkanlıkları farklı olabilir.)

• Hastalığın şiddeti, alışık olmadığı besinler çocuklarda iştahsızlık vedaha sonra malnütrisyona sebep olabilir.

• Ailenin ekonomik durumu, hastanede kalış süresi ve çocuğunisteklerini karşılamak için hastane dışından yemek getirme hem besinhijyeni, hem besin kalitesi, hem de diyetlerin tam uygulanamamasınaneden olmaktadır.

14

Beslenme Programının Özelliği

•Diyet listeleri hastalığa özgü günlük besin gereksinimlerine göre tekdüze olmadan değişim listeleri ve uygun menü planları yapılarakhazırlanmalıdır (hasta ile konuşarak, hastanın fikrini alarakhazırlanmalıdır).

• Hastaların kaç kez besleneceklerine karar verilmeli, besinlerbeslenme sayısına göre öğünlere dağıtılmalıdır.

15

Beslenme Programının Özelliği

•Hastalığa uygun besin seçimi yapılmalıdır.

• Doğal besinler (çocuk beslenmesinde en çok kullanılan süt, yoğurt, et,sebze, meyve ve tahıllar) kullanılmalıdır.

•Özel formüller (hastalığa özgü mamalar, laktozsuz diyetler, metabolikve endokrin sistem hastalıklarında olduğu gibi bazı besin ögelerininsınırlı verilmesi veya hiç verilmemesi gibi).

16

Hastada Besin Ögeleri Gereksiniminin Belirlenmesi

•Bazı besin ögeleri hastalığa özgü arttırılır.

•Bazı besin ögeleri azaltılır.

•Bazı besin ögeleri tamamen çıkartılır.

•Diyet öncesinde ve sonrasında hastanın tükettiği enerji, protein, yağ,karbonhidrat, vitamin, mineral ve sıvı miktarları hesaplanmalıdır.

•Besini hazırlayacak personel besin hazırlama ve besin hijyenikonusunda eğitilmeli, özel listeler ve tarifeler geliştirilmelidir.

17

Beslenme Planı ve Eğitimi

•Hastane koşulları ev gibi düşünülmelidir.

• Öğün sayıları ve öğün araları saatlerle belirtilmelidir.

• Hastalara hastanede uygulanan diyetlerin ve beslenme şekillerinindevamını sağlamak ve yaşam boyu uygulanacak diyetlerde hastaailelerine hastanede yatarken ve taburcu olurken eğitim vermek gerekir.

18

Beslenme Planı ve Eğitimi

Beslenme eğitimi 2 aşamalı yapılmalıdır:

1. Çocuğun hastanede kaldığı süre en iyi eğitim devresidir.Diyetle ilgili kavram, besin ögeleri, değişim listeleri, besin grupları,

çocuğun veya ailesinin anlayabileceği renkli resim, oyuncak gibi gözehitap edecek şekilde anlatılmalıdır.

2. Bu amaca yönelik broşür, kitapçık, resim, pano, poster, özel yemektarifleri amaçları doğrultusunda eğitim araçları geliştirilmelidir.

19

Sorun Çözme

• Hastanede iyi denetim altına alınmış beslenme programlarını evde deuygulayacağı bir denetim sistemi geliştirmeli

• Belirli dönemlerde hastalığa ait biyokimyasal bulgular, büyüme eğrileriizlenmelidir.

• Hastayı uzun süre izlemede hasta ve hastalık hakkındaki tüm bilgilerinöğrenilmesi ve öğretilmesi, hastanın durumunun değerlendirmesininyapılması başarılı uygulamalarda ödül verilmesi tedavi başarısındaönemli basamaklardır.

• Beslenmede damak zevki, besin seçimi, yeme alışkanlıkları kişileregöre değişiklik gösterdiğinden diyetisyen hastaya ve hastalığa uygunseçenekler sunabilmelidir.

20

21

Yetersiz Besin Tüketimi

• Ağırlık kaybı en belirgin belirtisidir.

•Kan proteinlerinde ve kas dokusunda azalma (hipoproteinemi)

•Demir eksikliği anemisi

•Hastalığa ek hastalık (bağışıklık sisteminde çökme)

•Katabolizmada artış (enerji alımında azalma, glikojen depolarında azalma)

•KV sistem hastalıklarında kan hacminde düşme, sistolik basınçta azalma,hipotansiyon veya hipertansiyon görülme sıklığında artma

•Uzun süre yatanlarda yatak yaraları, kemikten Ca çekilmesi, kemikdansitesinde düşme•Besini red

22

Klinik Diyetisyenin Görev ve Yetkileri

• Klinik işleyişi izleme, öğrenmek

•Klinikte çalışma ve uygulama planı hazırlamak

•Klinikteki diğer sağlık personeli ile dayanışma içinde olmak

•Hastayı tanıma ve hasta psikolojisine göre hastayı beslenme planıiçine çekme, sorunları paylaşma, iyi dinleyici olmak

•Bilginin kalitesi, sorulara doğru yanıt vermek

•Hasta eğitim modelleri geliştirme ve eğitim yapmaktır.

23

Diğer Sağlık Personeli İle İlişkiler

• Diyetisyen - Doktor

•Diyetisyen - Hemşire

•Diyetisyen - Diyetisyen

•Diyetisyen - Sağlık teknisyeni

•Diyetisyen - Garson

•Diyetisyen - Aşçı

24

Ana Mutfak

Tüm besinlerin satın alınıp hazırlandığı yerdir.

• Tüm personelin temizlik, hijyen ve hizmet içi eğitimlerinin yapılması vedesteklenmesi

• Pişirme esnasında konacak malzemelerin hazırlanması vedenetimlerinin yapılması

• Dağıtımda porsiyon kontrolü

•İsteme göre besin hazırlama planının gerçekleşmesi gerekmektedir.

ANA MUTFAĞI DENETLEMEK DİYETİSYENİN GÖREVİDİR.

25

Kat Mutfakları

Ana mutfaktan çıkan besinlerin dağıtım yeridir.

• Temiz, havadar olmalı, hazırlanan besinlerin sunumu ve temizliği çokiyi denetlenmelidir.•Ellerin yıkanması, kişisel hijyen•Genel buzdolabı, tabak, bardak temizliği hastane enfeksiyonununyaygınlaşmaması açısından önemlidir (öz. enfeksiyon servislerinde).•Kat bulaşık makinelerinin kullanımı, temizlik malzemelerinin denetimi•Mutfak böcekleri ve diğer böceklerle mücadele edilmesi vedenetlenmesi çok önemlidir.

KAT MUTFAKLARINI DENETLEMEK DİYETİSYENİN GÖREVİDİR.

26

Süt Mutfağı veya Mama Mutfağı

Çocuk hastanelerinde bebek besinlerinin, özel karışımlarınyapıldığı ve besinlerin günlük hazırlandığı bir ünitedir.

•Beslenme bilgisi ve becerisi gerektirdiği için çalışan personelin iyieğitilmesi, çalışanlarda ölçü, birim, sterilizasyon, mikrop, hastalıkbilgilerinin olması gereklidir.•Çalışma ortamı laboratuar kadar temiz olmalıdır.•Çalışan kişilerde saçlarda bone, ağızda maske, ayaklarda galoş vegünlük temiz özel önlük ve giysilerle çalışmaları gereklidir.•Özel karışımları hazırlamak için tarifler, özel besin tabloları, buzdolabı,derin dondurucu, hassas terazi, sterilatör, mikser, mutfak robotu gibialetler bulunmalıdır.•Besinler patojen mikroorganizmaların kolay üreme yeridir ve hastayaenfeksiyon odağı oluşturmamak için dikkatli olunmalıdır.

MAMA MUTFAĞINI DENETLEMEK DİYETİSYENİN GÖREVİDİR.

27

Hasta Eğitimi

Hastaların davranışlarında olumlu değişiklikler oluşturmak olaraktanımlanabilir.

Hasta eğitiminde;• Eğitime katılmasını sağlamak• İlk görüşmeden itibaren hastanın kaygılarını, özellikleriniöğrenmek• Hasta yakınlarını olabildiğince eğitim süresince eğitime katılmalarınısağlamak• Hasta hakkındaki bilgileri kayıt etmek ve güven kazanmak için yerigeldiğinde kullanmak• Tıpta değişen yeni bilgi ve teknikleri aktarmak önemlidir.

Tedavi izleminde sağlık ekibi çok önemlidir. Hasta ekibin her üyesine güven duyduğu sürece tedaviyi aksatmayacaktır.

28

Tedavi Ekibi

• Hastanın beslenme yetersizliğini ve değişen tedavi yöntemini saptar.• Beslenmeyi engelleyen tüm sorunları çözer.•Beslenmesi bozulmuş hastayı ve beslenme yetersizliğini saptar.•Güvenli, etkin ve kabul edilebilir beslenme desteği sağlar.•Diyetisyen beslenme planı, besin seçimi yapar.

Diyetisyen beslenme desteği ve sorunlarını çözen ekibin vazgeçilmez bir elemanıdır.