Könnun á agavandamálum íslenskum framhaldsskólum · Félagsvísindadeild Háskóla Íslands Inngangur að kennslufræði 10.53.70 Háskólaárið 2006‐2007 Könnun á agavandamálum

Félagsvísindadeild Háskóla Íslands

Inngangur að kennslufræði 10.53.70

Háskólaárið 2006‐2007

Könnun á agavandamálum í íslenskum

framhaldsskólum

Kennari: Ingvar Sigurgeirsson

Nemendur: Auður Þóra Björgúlfsdóttir

Eysteinn Húni Hauksson

Jóhann Hjalti Þorsteinsson

Páll Guðmundsson

Þórður Mar Þorsteinsson

2

Efnisyfirlit

INNGANGUR..................................................................................................................................................................3

BAKGRUNNUR ÞÁTTTAKENDA. ...........................................................................................................................................7

KAFLI 1: SKILGREININGAR OG UPPLIFUN KENNARA Á AGAVANDAMÁLUM...............................................................8

HVER ER UPPLIFUN ÞÍN Á UMFANGI AGAVANDAMÁLA Í ÍSLENSKUM FRAMHALDSSKÓLUM? OG HVER ER UPPLIFUN ÞÍN Á UMFANGI

AGAVANDAMÁLA Í ÞÍNUM SKÓLA? ...........................................................................................................................8 MIÐAÐ VIÐ ÞÍNA REYNSLU, TELUR ÞÚ AÐ UPP KOMI FLEIRI EÐA FÆRRI TILVIK AGAVANDAMÁL Í KENNSLU ÞINNI NÚ HELDUR EN ÁÐUR (M.V.

T.D. FYRIR 10 ÁRUM SÍÐAN)?................................................................................................................................10 HVERSU OFT MYNDIR ÞÚ SEGJA AÐ ÞÚ ÞURFIR AÐ JAFNAÐI AÐ TAKA Á AGAVANDAMÁLI MEÐAL ÞINNA NEMENDA? ............................11 HVERSU MIKIÐ VANDAMÁL TELUR ÞÚ EFTIRFARANDI ATRIÐI VERA Í FRAMHALDSSKÓLUM? ............................................................12

KAFLI 2: AGAVANDAMÁL ÚT FRÁ KYNI OG ALDRI .....................................................................................................18

FINNST ÞÉR VERA MUNUR Á HEGÐUN/AGA NEMENDA Á ALDRINUM 16‐18 ÁRA ANNARS VEGAR OG ÞEIRRA SEM ERU ELDRI EN 18 ÁRA HINSVEGAR? OG EF JÁ VIÐ SÍÐUSTU SPURNINGU ÞÁ Í HVORUM HÓPNUM ERU AGAVANDAMÁL ALGENGARI?..........................18

KYNJASKIPTING .............................................................................................................................................................19

KAFLI 3: ÁLIT KENNARA Á VIÐBRÖGÐUM OG FYRIRBYGGJANDI AÐGERÐUM GEGN AGAVANDAMÁLUM ...........20

HVERSU MIKIL ÁHRIF HELDUR ÞÚ AÐ FRAMKOMA KENNARA HAFI Á HEGÐUN NEMENDA OG HVERSU MIKIL ÁHRIF TELUR ÞÚ AÐ

FJÖLBREYTTAR KENNSLU AÐFERÐIR GETI HAFT Á HEGÐUN NEMENDA?............................................................................20 HVAÐ Í FARI KENNARA TELUR ÞÚ LÍKLEGAST TIL AÐ VINNA GEGN AGAVANDAMÁLUM? .................................................................21 HEFUR ÞÚ ÞURFT AÐ VÍSA NEMANDA ÚR KENNSLUSTUND VEGNA AGAVANDAMÁLA OG HEFUR ÞÚ ÞURFT AÐ HAFA SAMBAND VIÐ FORELDRI

VEGNA AGAVANDAMÁLA? ....................................................................................................................................23 TELUR ÞÚ AÐ BROTTVÍSUN ÚR KENNSLUSTUND SKILI SÉR Í BÆTTRI HEGÐUN NEMENDA? ...............................................................25 HVAÐ ÞARF AÐ GERAST TIL ÞESS AÐ ÞÚ VÍSIR NEMANDA ÚR KENNSLUSTUND? ............................................................................25 AÐ HVE MIKLU LEYTI TELUR ÞÚ AÐ KERFI SEM ER VIÐ LÝÐI Í ÞÍNUM SKÓLA, ER VARÐAR FJARVISTIR NEMENDA SKILI SÉR Í BETRI MÆTINGU

OG STUNDVÍSI NEMENDA?....................................................................................................................................26 HVERSU MIKIL MYNDIR ÞÚ SEGJA AÐ TENGSL ÞÍN VÆRU VIÐ FORELDRA ÞEIRRA NEMENDA SEM ERU YNGRI EN 18 ÁRA? ......................28

KAFLI 4: ÞJÁLFUN OG ENDURMENNTUN KENNARA Í MEÐFERÐ AGAVANDAMÁLA.................................................29

HEFUR ÞÚ ÞRÓAÐ MEÐ ÞÉR EINHVERJAR AÐFERÐIR TIL ÞESS AÐ TAKAST Á VIÐ AGAVANDAMÁL? OG EF JÁ: BYGGIR ÞÚ AÐFERÐIR ÞÍNAR Á EIGIN REYNSLU EÐA VIÐURKENNDUM AÐFERÐUM? ....................................................................................................29

HEFUR ÞÚ ÞRÓAÐ MEÐ ÞÉR EINHVERJAR AÐFERÐIR TIL AÐ FYRIRBYGGJA AGAVANDAMÁL? OG EF JÁ: BYGGIR ÞÚ AÐFERÐIR ÞÍNAR Á EIGIN REYNSLU EÐA VIÐURKENNDUM AÐFERÐUM? ............................................................................................................30

HEFUR ÞÚ SÓTT NÁMSKEIÐ EÐA FARIÐ Á KYNNINGU ÞAR SEM FJALLAÐ ER UM ER UM AGAVANDAMÁL UNGLINGA? OG HEFUR ÞÚ KYNNT

ÞÉR UPPLÝSINGAVEFI, BÆKUR, BÆKLINGA, EÐA ANNAÐ UPPLÝSINGAEFNI SEM FJALLAR UM AGAVANDAMÁL UNGLINGA? ..........32 TELUR ÞÚ AÐ NÓG FRAMBOÐ SÉ AF SLÍKUM NÁMSKEIÐUM/KYNNINGUM? OG TELUR ÞÚ AÐ KENNARAR FÁI Í NÁMI SÍNU NÆGAN

UNDIRBÚNING Í AÐ TAKAST Á VIÐ AGAVANDAMÁL? ...................................................................................................33

LOKAORÐ.....................................................................................................................................................................35

HVAÐA VANDAMÁL BER HÆST?........................................................................................................................................35 HVAÐ KOM HELST Á ÓVART? ...........................................................................................................................................36

HEIMILDASKRÁ............................................................................................................................................................37

VIÐAUKI 1: KÖNNUN Á AGAVANDAMÁLUM Í ÍSLENSKUM FRAMHALDSSKÓLUM...................................................38

3

Inngangur

Agavandamál er meðal þeirra fjölmörgu verkefna sem koma inn á borð kennara í skólastarfi.

Gildir þetta jafnt um grunnskólakennara og framhaldskólakennara. Ekki hafa verið gerðar rannsóknir eða

kannanir á umfangi vandans í íslenskum framhaldsskólum áður.

Nýlega var gerð rannsókn á hegðun nemenda í nokkrum grunnskólum Reykjavíkur. Að

rannsókninni unnu Ingvar Sigurgeirsson prófessor við KHÍ og Ingibjörg Kaldalóns verkefnastjóri hjá RKHÍ.

Kemur m.a. fram í henni að umfang agavandamála er mjög misjafnt eftir skólum. Skólar þar sem lítið er

um agavandamál eiga það sameiginlegt að „þar ríkir jákvætt viðhorf til nemenda og skólastarfið

einkennist af virðingu, trausti og hlýju“.1 Annað sem þessir skólar eiga sameiginlegt er að lítil áhersla er

lögð á refsi‐ eða punktakerfi. Nemendum er ekki vikið úr kennslustofum, heldur er frekar reynt að ræða

málin og finna lausn á þeim vandamálum sem upp koma. Það er ekki síður merkileg niðurstaða þessarar

rannsóknar að „í þeim skólum þar sem agavandamál eru minnst eru viðhorf til foreldra mjög jákvæð og

mikil áhersla lögð á öflugt foreldrasamstarf”.2 Rannsóknin leyddi einnig í ljós að sú tilhögun nokkurra

skóla að opna skólana snemma á morgnana og leyfa nemendum að fara inn í stofur sínar hefur gefið

góða raun. Með því að opna skólana snemma er hægt að byrja daginn „með rólegum hætti, án árekstra

og með eðlilegum og notalegum samskiptum”. Einnig kemur það í veg fyrir þau vandræði sem geta

skapast af því að láta nemendur bíða eftirlitslausir úti eða standa í röðum hvernig sem viðrar.3

Í greininni „Samstarf og agi” eftir Elínu Thorarensen er mikið lagt upp úr samvinnu kennara og

foreldra í skólastarfinu. Samkvæmt hennar niðurstöðum skiptir það miklu máli að foreldrar beri virðingu

fyrir því starfi sem fram fer í skólanum sem barn þeirra sækir. Sú virðing getur svo haft „mikil áhrif á það

hve mikla virðingu nemendur bera fyrir kennaranum og skólastarfinu”.4 Foreldrar sem líta skóla barna

sinna jákvæðum augum eru einnig líklegri til að vilja að vinna með kennurum að lausn þeirra vandamála

sem upp koma. Samstarf foreldra og kennara getur reynst þeim síðarnefndu mikill stuðningur við starf

1 Elín Thorarensen: „Samstarf og agi” http://www.heimiliogskoli.is/utgefid_efni/greinar/ skoðað 25. apríl 2007 og Ingvar Sigurgeirsson og Ingibjörg Kaldalóns: „Gullkista við enda regnbogans”.

2 Elín Thorarensen: „Samstarf og agi” http://www.heimiliogskoli.is/utgefid_efni/greinar/ skoðað 25. apríl 2007. 3 Sama heimild. 4 Sama heimild.

4

sitt. Þetta samstarf kemur þó ekki af sjálfu sér. Sýnt hefur verið fram á að foreldrar hafa sjaldan

frumkvæði að slíku samstarfi og því hefur frumkvæðið þurft að koma frá skólunum.5

Edda Kjartansdóttir ræðir í grein sinni „Agi og bekkjarstjórnun. Hugmyndir tveggja heima takast

á” um mikilvægi aðkomu foreldra að skólastarfinu, að kennarar, nemendur og foreldrar vinni saman að

því að móta samskipti kennara og nemenda innan kennslustofunnar. Edda spyr hvort ekki væri eðlilegra

að kennarar settu sér sjálfir og nemendum sínum markmið um hegðun og umgengni í samvinnu við

nemendur og foreldra frekar en að treysta á reglur settar af skólayfirvöldum.

Edda segir að eins og staðan er í dag þá þurfa nemendur að laga sig að íslenskum skólum en

skólarnir þurfa ekki að laga sig að nemendum. Hins vegar hafa kröfur um meiri sveigjanleika aukist

jafnframt því sem það á að bjóða nemendum aukna þjónustu sem mætir þörfum þeirra án þess að gera

lítið úr skoðunum þeirra. Edda segir að skólareglurnar gelymist oft og ekki gangi alltaf vel að fylgja þeim

eftir. Vandamál væru því rædd á kennarafundum þar sem starfsfólkið kemst að sameiginlegri

niðurstöðu. Hættan við að kennarar fylgi reglum of strangt eftir og séu ósveigjanlegir er sú að þeir gætu

lent í valdabaráttu við nemendur og ágreiningi við foreldra. Togstreita milli þess að fylgja samræmdum

reglum og að sýna sveigjanleika getur aukið líkur á streitu hjá kennaranum og tilfinningu fyrir því að þeir

standi sig ekki í starfi.

Bandaríski kennslufræðingurinn Jane Bluestein telur að skóli sem hefur sameiginlega sýn á

framkomu nemenda sé vænlegastur til árangurs. Það er síðan í valdi hvers kennara í slíkum skóla að setja

nemendum sínum ramma og gera nemendum hann ljósan. Kennarinn samkvæmt Bluestein, á að þekkja

sín eigin þolmörk og setja sér og nemendum sínum markmið um samskipti og hegðun. Hann þarf einnig

að vita hvaða sýn skólinn sem hann vinnur fyrir hefur gagnvart nemendum, og svo vita hvað þeir sjálfir

vilja. Með því að gera nemandann að þátttakanda í setningu samskiptareglna og skapa jákvætt

andrúmsloft innan skólastofunnar á hann að geta lært um þau áhrif sem hann getur haft og verða þannig

að ábyrgari einstaklingi. Kennarinn á að geta boðið nemandanum valmöguleika og þar með gert hann

ábyrgan fyrir sínum eigin gjörðum. Kennarinn þarf að mæta vel undirbúinn í tímann og gera

framkvæmdaráætlun sem hann kynnir fyrir nemendum þannig að þeir viti hvar þeirra eigin ábyrgð

liggur.6

5 Elín Thorarensen: „Samstarf og agi” http://www.heimiliogskoli.is/utgefid_efni/greinar/ skoðað 25. apríl 2007. 6 Edda Kjartansdóttir: „Agi og bekkjarstjórnun”. http://netla.khi.is/greinar/2006/002/index.htm skoðað 25. apríl 2007.

5

Ein leið til þess að taka á agavandamálum er að beita aðferð sem kallast á ensku Assertive discipline.

Aðferðin byggist á því að kennarinn verðlauni nemendur þegar þeir haga sér vel og láti þá reglulega vita

ef þeir gera eitthvað sem honum líkar vel. Samkvæmt Lee Canter helsta talsmanni aðferðarinnar, þá

hlýða nemendur reglum vegna þess að þeir fá eitthvað út úr því að gera það. Þessi aðferð hefur verið

gagnrýnd af mörgum. Sumir eru þeirrar skoðunar að nemendur eigi að hlýða reglum vegna þess að það

er rétt en ekki vegna þess að þeim sé verðlaunað eða refsað fyrir það.7

Alfie Kohn er einn gagnrýnenda assertive discipline. Hann bendir á að jafnvel þótt að nemandinn

hlýði þá þýðir það ekki að hann skuldbindi sig því sem kennarinn boðar honum, öðlist djúpan skilning á

því eða breyti hegðun sinni til framtíðar. Honum hefur aðeins verið sýnt fram á hvaða afleiðingar hegðun

hans gæti haft fyrir hann sjálfan. Kuhn mælir með því að kennarar gefi svolítið af valdi sínu til nemenda,

láti þá sjálfa ígrunda hvað felst í réttri hegðun. Bendir hann á kennsluaðferðir Rudolfs Dreikurs, en hann

svarar oft nemendum með frösum eins og eftirfarandi: „Það má vera að þú hafir eitthvað til þíns máls”

og „þú gerir það sem þú telur að sé rétt”. Í skólastofu þar sem kennarinn segir nemendum hvernig þeir

eiga að bera sig að eru nemendur ólíklegir til þess að hugsa á sjálfstæðan hátt. Að stjórna hegðun

nemenda vekur ekki upp samkennd, ábyrgðartilfinningu eða ígrundandi hugsun hjá nemendum. Með

öðrum orðum: Til þess að hjálpa nemendum að verða að siðuðu fólki þurfa kennarar að hjálpa þeim að

átta sig sjálfir á því hvað telst vera æskileg hegðun.8

Þegar fjallað er um agavandamál í skólum kemur í ljós að ekki eru allir sammála hvaða hegðun

flokkast sem slík. Er það agavandamál þegar nemendur setja fætur upp á borð? Er það agavandamál

þegar nemendur hafa kveikt á farsímum í tíma? Er það agavandamál þegar nemendur eru að borða á

meðan kennslu stendur? Bandaríski kennslufræðingurinn Dr. Thomas Gordon talar um kennara sem hafa

ósveigjanlega afstöðu til þess hvað sé rétt og hvað sé rangt. Þessum kennurum líkar ekki óvenjuleg

hegðun og vilja takmarka hana eftir megni. Nemendum þykir oft slíkir kennarar vera stífir og

drottnunargjarnir og reyna því að sniðganga þá sem mest þeir mega. Kennarar sem ekki nota slíkar

aðferðir og sýna þeim umburðalyndi, eru jafnan vinsælir hjá nemendum sínum. Stöðug gagnrýni

kennarans getur valdið vanlíðan og kvíða hjá nemendum og þeir missa alla trú á því að þeir geti þóknast

honum. Engu síður er það breytilegt hjá öllum kennurum frá einum tíma til annars hvaða hegðun er

viðurkennd. En hvenær á að sýna nemendum umburðarlyndi?9 Gordon segir kennara stundum finnast að

7 Kizlik, Bob: „Assertive Discipline Information” http://www.adprima.com/assertive.htm skoðað 25. apríl 2007. 8 Kohn, Alfie: „Beyond Discipline” http://www.alfiekohn.org/teaching/edweek/discipline.htm skoðað 25. apríl 2007. 9 Gordon, Thomas: Samskipti Kennara og nemenda. Bls. 33‐34.

6

þeir séu „undir þrýstingi um að þeir eigi að umbera hegðun sem þeim fellur raunverulega ekki”, en hið

gagnstæða á einnig við.10 Í rauninni fæst ekkert einhlítt svar við þeirri spurningu hvenær kennarar eiga

að sýna nemendum sínum umburðarlyndi og hvenær ekki.

Við ákváðum að gera könnun á því hvernig agavandamál blasa við kennurum í framhaldsskólum

á Íslandi. Könnun af þessu tagi sem snýr að framhaldsskólum hefur aldrei verið gerð hérlendis og vonum

við að hér sé um góða viðbót að ræða í ávallt þarfa umræðu um agamál í íslenskum skólum.

Úrtakið var starfsmenn þriggja framhaldsskóla, Borgarholtsskóla, Fjölbrautarskólans við Ármúla

og Menntaskólans á Egilsstöðum samtals 235 manns. 81 svar barst í gegnum þar til gert vefsvæði sem

könnunin var sett upp á og þátttakendur fóru á í gegnum tengil sem þeir fengu í tölvupósti. Svarhlutfallið

var því um 35%. Auðveldlega gekk að fá leyfi stjórnenda í skólunum þremur til að leggja fram könnunina.

Sömu sögu var ekki að segja í öðrum skólum. Kennarar eru undir miklu áreyti að svara ýmsum

könnunum og taka þátt í starfi utan kennslu. Skólarnir þrír eru allir með fjölbrautarsniði en okkur tókst

ekki að fá samþykki stjórnenda bekkjaskóla til að leggja fram könnunina. Þegar við tókum að vinna úr

svörunum kom síðan í ljós að hér var atriði skipti máli því við fengum ábendingu um að munurinn á

bekkjar‐ og áfangaskólum sé nokkur. Við grípum inn í athugasemd sem kennari ritaði í lok

könnunarinnar:

... Ég starfa í tveimur framhaldsskólum og vinn með hópa á ólíkum stöðum í náminu. Ég hef

einnig unnið í fjórum mismunandi skólum á síðastliðnum þremur árum. Mín reynsla er að mestu

agavandamálin eru í bekkjaskólum (tveir af þeim skólum sem ég kenndi í voru bekkjaskólar).

Núna kenni ég í tveimur áfangaskólum og mestu vandamálin eru í námskeiðum sem allir

nemendur þurfa að taka í upphafi náms, óháð áhugasviðum. Ég kenni NÁT123 í öðrum skólanum

og þar er ekkert tillit tekið til undirbúnings nemenda eða áhugasviðs. Þetta er mjög erfiður

áfangi sem reynir mikið á mig sem kennara. Mér finnst áfanginn illa samsettur og ég þarf að

kenna hann stórum hópi og ekki er gert ráð fyrir verklegum æfingum. Allur tíminn fer í að byggja

upp trú nemenda á sjálfum sér því flest þeirra hafa enga trú á að þau geti náð tökum á

námsefninu. Í upphafi míns kennsluferils (1984) var ég í svipaðri stöðu en þar höfðu nær allir

nemendurnir í hópnum sama lélega undirbúninginn og því hentaði kennslan hópnum. Núna er

öllum blandað saman og þeir sem standa illa líður stöðugt verr því þeir sjá hvað námið er miklu

léttara fyrir þá sem standa vel. Þessir nemendur fá stöðugt þau skilaboð að þeir séu lélegri en

10 Gordon, Thomas: Samskipti Kennara og nemenda. Bls. 33‐34.

7

aðrir [og eru þar af leiðandi líklegri til að valda agavandamálum]. Í hinum skólanum kenndi ég

STÆ103 fyrir áramót. Þar var svipað uppi á teningnum [...] Niðurstaða mín: Agavandamál eru

mest í bekkjaskólum. Í áfangaskólunum stafa þau oftast af ónógri þjónustu við þarfir nemenda

og illa hannaðri námsskrá.

Bakgrunnur þátttakenda.11

Eins og áður kemur fram tóku alls 81 kennari þátt í könnunni, af þeim voru rúmlega 39% karlar og

tæplega 61% konur. Starfsaldur kennaranna var mjög mismunandi, allt frá því að vera á fyrsta ári í

kennslu upp í að búa yfir 25 ára reynslu en meðalstarfsaldur svarenda mældist rúm tíu ár. Flestir

kennaranna voru faggreinakennarar eða rúm 80%. 23,5% svarenda voru titlaðir deildar‐ eða stigsstjórar

en færri komu úr öðrum hópum. Rétt er að geta þess að þeir sem gegndu fleiri en einni stöðu voru

beðnir um að merkja við eins marga möguleika og áttu við þá í viðkomandi spurningu. Taflan hér að

neðan sýnir skiptingu kennara eftir greinum:

Félagsgreinar 14

Tungumál 14

Íslenska 11

Raungreinar 16

Viðskiptagreinar 1

Verknámsgreinar 11

Íþróttir 3

Annað 9

Eins og sjá má var svarendahópurinn ekki einsleitur og er það mjög jákvætt aðferðafræðilega séð. Við

hefðum þó viljað að svarhlutfallið í könuninni hefði verið hærra.

11 Spurningar 1 – 4.

8

Kafli 1: Skilgreiningar og upplifun kennara á agavandamálum

Hver er upplifun þín á umfangi agavandamála í íslenskum framhaldsskólum? Og Hver er upplifun þín á

umfangi agavandamála í þínum skóla?12

Það sem helst vekur athygli þegar svör við þessum spurningum eru skoðuð er hve mikill munur er á því

hvort kennarar telja mikið um agavandamál í sínum skóla eða öðrum skólum. Flestir svöruðu á þann veg

að þeim fyndist mjög lítið eða frekar lítið um agavandamál í sínum skóla, eða um 59 %, og rúm 17 %

töldu agavandamál vera hvorki mikil eða lítil í sínum skóla. Færri voru hinsvegar á þeirri skoðun að lítið

væri um agavandamál annarsstaðar, eða tæpur helmingur svarenda. Kennarar telja því meira um

agavandamál í öðrum skólum en sínum.

Hinsvegar taldi rúmlega fjórðungur svarenda (27%) að frekar mikið væri um agavandamál í íslenskum

framhaldsskólum en það verður að teljast nokkuð hátt hlutfall. Örlítið færri svöruðu því til að frekar

mikið væri um agavandamál í sínum skóla, eða um fimmtungur. Að svo margir telji frekar mikið um

agavandamál í íslenskum framhaldsskólum hlýtur að gefa tilefni til að vera á varðbergi í þessum málum.

Tafla 1: Hver er upplifun þín á umfangi agavandamála í íslenskum framhaldsskólum? Og Hver er upplifun þín á umfangi agavandamála í þínum skóla?

12 Spurningar 5.1 og 5.2, tafla 1.

9

Enginn svarenda taldi þó að mikið væri um agavandamál þegar spurt var um aðra skóla en þeirra eigin,

en tveir töldu agavandamál vera mikil í sínum skóla. Einn kennari gerði agavandamál almennt að

umtalsefni í athugasemdum sínum og gagnrýndi m.a. skólayfirvöld og námsráðgjafa fyrir að styðja ekki

kennara í baráttu við agaleysi:

Kennarar fá lítinn/engan stuðning frá fagaðilum er starfa við skólann til að vita hvernig

bregðast skuli við agavandamálum og eru ekki „bakkaðir upp“ af skólameistara, heldur sitja

í súpunni ef þeir reyna að gera eitthvað „róttækt“ í vandamálum er eiga sér stað inni í

kennslustofu, s.s. ef nemandi liggur í tölvunni, er á netinu en ekki að sinna náminu, þá

virðist kennara ekki vera heimilt að gera tölvuna upptæka eða þó ekki sé nema að loka

henni fyrir viðkomandi nemanda. Tölvur eru viðurkennt tæki til að taka glósur, þó margir

kennarar séu efins, þar á meðal ég, um að krakkarnir skipuleggi glósur sínar þannig að

tölvan komi betur út en t.d. að nemendur séu skyldaðir til að mæta með möppur til að

safna saman gögnum. Eins er viðurkennt að nemendum gangi betur að læra með i.pod eða

annað slíkt í eyrunum, sem er makalaust þar sem viðkomandi nemendur hafa ekki þroska til

að taka tækið úr eyrunum þegar kennari er að tala um hluti sem þeir eiga að meðtaka (sem

er í gangi megnið af kennslustundinni). Námsráðgjafar og aðrir sem innbyrða bull af ýmsu

tagi eins og það er varðar leyfi fyrir notkun á i.pod í tíma, setur kennara í mikinn vanda þar

sem þeir virðast ekki hafa leyfi til að banna slíkt í skólastofunni. Sama á við um tölvurnar

sem „glósutæki“ en sem eru misnotaðar af þorra nemenda sem trufla þar með líka næstu

nemendur við hliðina. Ég held að það ætti að líta til Finnlands í þessum efnum þar sem

nemendur og nám eru í mun hærri klassa en hér, en þar er líka mun stífari agi, og í fæstum

ef nokkrum skólum leyft að tæki og tól sjáist inni í skólastofunni: tölvur, farsímar og i.pod. Í

framhaldsskólum hér á landi eru kennarar algerlega einir á báti með að kljást við vandamál

er upp koma innan veggja skólastofunnar og skólameistari tekur afstöðu með nemendum ef

til klögumála koma ‐ kennarinn situr uppi með skömm og „aðvörun“ frá skólameistara, reyni

hann að halda uppi góðum reglum í kennslustund.

Annar kennari var þessu hjartanlega sammála og sagði að auðvelt væri fyrir kennara að gefast upp á

þessu fengju þeir ekki stuðning, en einnig gagnrýndi hann skort á umræðum um málefnið innan síns

skóla. Að lokum notaði einn kennaranna athugasemdadálkinn til að koma á framfæri viðhorfi sínu

gagnvart tilraunum kennara til að fást við agavandamál: „Að halda uppi aga í kennslustofu er hluti af

10

starfi kennara við kennslu barna og unglinga upp að 18 ára aldri. Ég lít yfirleitt ekki á það sem vandamál

heldur sem verkefni. Ef agi fer að verða að daglegu vandamáli þá er kominn tími til að skipta um starf.“

Miðað við þína reynslu, telur þú að upp komi fleiri eða færri tilvik agavandamál í kennslu þinni nú heldur en áður (m.v. t.d. fyrir 10 árum síðan)?13

Alls töldu 47 svarendur, eða 60 %, að ástandið hefði ekkert breyst eða frekar batnað eilítið þegar spurt

var hvernig þróun agamála hefði verið síðustu árin. Af þeim svöruðu flestir á þá leið að engin breyting

hefði orðið eða 36. Einungis þrír töldu að um mun fleiri tilvik agavandamála væri að ræða nú en áður og

27 töldu að um nokkuð fleiri tilvik væri að ræða en áður. Það eru því 40% sem telja að agavandamálum

hafi fjölgað og er athyglisvert að skoða þessi svör í samanburði við spurningu 5.1 og 5.2 þar sem 20‐27%

töldu frekar mikið um agavandamál.

Tafla 2: Miðað við þína reynslu, telur þú að upp komi fleiri eða færri tilvik agavandamál í kennslu þinni nú heldur en áður (m.v. t.d. fyrir 10 árum síðan)?

13 Spurning 6, tafla 2.

11

Tafla 3: Hversu oft myndir þú segja að þú þurfir að jafnaði að taka á agavandamáli meðal þinna nemenda?

Hversu oft myndir þú segja að þú þurfir að jafnaði að taka á agavandamáli meðal þinna nemenda?14

Það er svolítið álitamál hvernig á að túlka svörin við þessari spurningu. Hvað er t.d. mikið eða lítið, hvað

er oft og hvað er sjaldan? Við gáfum ekki þessa möguleika upp (þ.e. oft , sjaldan, aldrei o.s.frv.) sem

svarmöguleika, en töldum að nákvæmara væri að tilgreina hve oft kennarar þyrftu að taka á

agavandamálum á tilteknu tímabili. Þeir möguleikar sem við gáfum upp voru á hverjum degi, einu sinni í

viku eða oftar, einu sinni í mánuði, einu sinni á önn eða sjaldnar en einu sinni á önn. Síðan er auðvitað

túlkunaratriði hvað fólki finnst mikið og hvað lítið. Þó má sjá ákveðna hneigð í þessu. Um 65% svarenda

töldu að þeir þyrftu að taka á agavandamálum einu sinni í mánuði eða sjaldnar. Einungis þrír töldu að

þeir þyrftu að taka á þeim á hverjum degi. Tæp 37 % töldu að þeir þyrftu að taka á þeim einu sinni í

mánuði og um 35 % einu sinni í viku eða oftar. Þessi spurning var reyndar aðeins gölluð þar sem

svarmöguleikarnir einu sinnu í viku eða oftar og á hverjum degi sköruðust en líklegast hafa svarendur

gert sér grein fyrir að fyrri möguleikinn þýddi í raun einu sinni til fjórum sinnum í viku og sá síðari fimm

daga vikunnar.


12

Næsta spurning var skyld þessari spurningu, þar sem spurt var hvort kennarar hefðu upplifað að

kennslustund hefði farið algerlega út um þúfur vegna slæmrar hegðunar nemenda.15 Yfirgnæfandi

meirihluti, eða um 96% svaraði því til að það hefði aldrei gerst eða sjaldan. Þrír sögðu að það hefði gerst

oft hjá sér. Enginn svaraði því til að það hefði gerst mjög oft.

Tafla 4: Hefur einhver kennslustund þín farið algjörlega í súginn vegna slæmrar hegðunnar nemanda/nemenda?

Hversu mikið vandamál telur þú eftirfarandi atriði vera í framhaldsskólum?16

Í þessari spurningu var verið að kanna á hvaða sviðum aga nemenda væri helst ábótavant.

Niðurstöðurnar eru teknar saman í töflunni hér á næstu síðu. Það má lesa ýmislegt út úr henni.

Gaman er að sjá að aðeins rúmlega 6% svarenda virðist telja að ókurteisi gagnvart starfsfólki

skólans og samnemendum sé vandamál í framhaldsskólum. Að sama skapi virðist ekki vera

mikið um að nemendur séu með fíflagang í kennslustundum og munnsöfnuð við kennara og

samnemendur. Umgengni nemenda um skólahúsnæði virðist þó vera töluvert vandamál að mati

þátttakenda. Vandamálið í framhaldsskólunum virðist þó almennt ekki vera bein „óþekkt“

15 Spurning 13, tafla 4. 16 Spurning 11, tafla 5.

13

nemenda heldur af allt öðrum toga. Þetta er í samræmi við könnun Ingvars Sigurgeirssonar á

agavandamálum í grunnskólum í Reykjavík, þ.e.a.s. þetta virðast vera sömu vandamál og

kennarar á unglingastigi í grunnskólum landsins eiga við að etja.17

17 Ingvar Sigurgeirsson og Ingibjörg Kaldalóns: „Gullkista við enda regnbogans”, bls. 29.

14

Tafla 5: Hversu mikið vandamál telur þú eftirfarandi atriði vera í framhaldsskólum?

15

Stærsta vandamálið virðist vera að nemendur mæta illa undirbúnir í tíma, þjást af einbeitingar‐

og athyglisskorti, skila ekki heimaverkefnum, og eru óstundvísir. Það vekur athygli að tæplega

31% svarenda telja ritstuld nemenda mikið eða mjög mikið vandamál, rúmlega 37% merktu við

hvorki né í þessum lið og 35% segja ritstuld vera lítið eða ekkert vandamál. Þetta er greinilega

eitthvað sem kennarar verða að vera vakandi fyrir. Það virðist eins og svarendur meti það sem

svo að agaleysi nemenda gagnvart náminu sjálfu sé töluvert vandamál í framhaldsskólum. Einn

kennari hafði t.d. þetta að segja um þessi mál:

Aðalvandamál framhaldsskóla í dag ‐ held ég ‐ er að nemendur taka námið ekki

alvarlega ‐ vinna ekki heima og mæta illa. Margir detta því úr skóla. Vinna með

námi of mikil. Foreldrar eru þátttakendur í þessu, þeir taka nám barna sinna ekki

alvarlega. Það þarf einnig að skoða einkunnagjafir kennara, nemendur eru að

komast upp úr áföngum án þess að hafa unnið verkefni, aðeins með því að ná 5 á

lokaprófi. Þar sem ég er með símat í öllum mínum áföngum þá ná nemendur ekki

áföngum nema vinna reglulega (skila verkefnum á réttum tíma) og taka þátt í

hópverkefnum. Ég er með alla mina áfanga í kennsluumhverfi (MOODLE) og það

hjálpar verulega til við að stjórna vinnunni og setja fram skýr skilaboð um hvað á

gera og hverju á að skila. Nemendur fá einkunnir strax eftir verkefnaskil. Ég tel að

það þurfi að auka kennslu í þessum kennsluhugbúnaðarforritum í kennaranámi á

Íslandi. Ég fæ í æfingakennslu nemendur sem eru ófærir í að setja efni á vef og

hafa litla sem enga þekkingu á notkun kennsluhugbúnaðar. Það er ekki nóg að geta

sett inn textaskjal. Þessi forrit hafa mikla möguleika í að stjórna námi nemenda og

styðja við einstaklingsbundið nám. „Agavandamálin“ sem ég glími við eru nær

eingöngu tengd því að nemendur skila ekki verkefnum og vinna lítið af heimavinnu.

Þetta hefur lagast eftir að ég fór að setja allt efni, allar skiladagsetningar og

einkunnir í kennsluumsjónarkerfi. Nemendur eru í mun betra sambandi við

kennarann.

Tæplega 51% svarenda telur að notkun tækja eins og farsíma, tölva og mp3‐spilara sé mikið eða

mjög mikið vandamál í íslenskum framhaldsskólum í dag. Um fjórðungur þeirra sem svöruðu

16

þessum lið spurningarinnar töldu tækjanotkun lítið eða ekkert vandamál. Áður var vitnað til

orða eins kennara sem sagði þá vera í mjög erfiðri stöðu gagnvart tölvunotkun nemenda, þeir

hefðu of lítil úrræði til að takmarka notkun þeirra í kennslustundum þar sem tölvur væru

viðurkennt glósutæki. Skólastjórnendur sýndu kennurum ekki stuðning í þessu máli og því væri

erfitt að setja stífar reglur um tækjanotkun í kennslustundum. Vildi hann að horft yrði til

Finnlands í þessum málum, þar sem í flestum skólum eru reglur um þessi mál og því sjást ekki

tæki sem trufla kennsluna í skólastofum. Annar kennari sagði: „Auðvelt er fyrir kennara að

„gefast upp“ á uppeldinu og agastjórnun ef yfirmenn í deildum sýna ekki stuðning við kennara

s.s. að loka á Internetið en algjörlega vantar umræðu um slíkt í mínum skóla.”

Það virðist sem þessir tveir kennarar sem vitnað var í hér að framan standi nokkuð

ráðþrota gagnvart þessum vanda og óski eftir samræmdum reglum að ofan um notkun tölva í

kennslustundum. Annar þátttakandi í könnuninni skrifaði í athugasemd; „kennarar gera mjög

mismunandi kröfur um æskilega hegðun. Samræming á því er líklega víða vanrækt af

stjórnendum.” Þetta er nokkuð áhugavert. Einhverjir kennarar virðast líta þannig á að

samræmdar reglur gætu breytt einhverju í agastjórnun. Ætli þetta sé almenn ósk kennara? Það

er vafalaust erfitt að vera einn af fáum kennurum sem ekki leyfir tækjanotkun í kennslustundum

sérstaklega ef stjórnendur skólans styðja ekki kennarann í banninu. Sú staðreynd að 51%

kennara líta þannig á að notkun tækja í kennslustundum sé mikið eða mjög mikið vandamál í

framhaldsskólum hér á landi kallar a.m.k. á umræðu um þetta mál.

Þótt tækjanotkun nemenda í kennslustundum virðist vera vandamál, að mati margra

svarenda, benda svör þátttakenda þó ekki til þess að vinna nemenda í skólanum sé í uppnámi.

Það er þó spurning hvort kennarar vilji ekki vera jafn harðir í mati sínu á þessum þáttum þar

sem vinna nemenda í tímum veltur auðvitað frekar á frammistöðu kennarans en t.d. heimanám

og stundvísi. Reyndar er áberandi hvað þátttakendur virðast skiptast í tvo hópa þegar margar af

spurningunum sem tengjast þessum þætti eru skoðaðar. Tæplega 39% svarenda telja t.d.

skvaldur í kennslustundum lítið eða ekkert vandamál en tæplega 34% telja það mikið eða mjög

mikið vandamál. Varðandi lélega þátttöku í hópvinnu í kennslustundum telja 37,5% svarenda

hana vera lítið eða ekkert vandamál en rúmlega 41% þeirra telja hana vera mikið eða mjög

17

mikið vandamál í framhaldsskólum í dag. Persónulega höfum við nokkur sem unnum þetta

verkefni einmitt lent í erfiðleikum með að fá nemendur til að starfa í hópum í kennslustundum

og því vildum við kanna hvort þessir kennarar yrðu almennt varir við þetta vandamál og svo

virðist vera þótt margir virðist einnig álíta að þetta sé ekki stórt vandamál. Í spurningu um það

hvort nemendur héldust illa að verki í kennslustundum sögðu rúmlega 33% að það væri lítið eða

ekkert vandamál, en rúmlega 37% sögðust upplifa það sem mikið eða mjög mikið vandamál.

Svörin við þessari spurningu almennt gefa áhugaverða mynd af mati þátttakenda á

agavandamálum í framhaldsskólum í dag og gefa e.t.v. tilefni til frekari rannsókna og umræðna.

Það ber þó að hafa í huga eins og einn þátttakandi tók fram að agavandamál virðast vera

misjafnlega mikil frá ári til árs. Myndin sem við erum að fá hér er þó auðvitað bara upplifun

kennara á þessum málum þessa stundina en niðurstöður benda til þess að aga nemenda

gagnvart námi sínu sé ábótavant.

18

Kafli 2: Agavandamál út frá kyni og aldri

Finnst þér vera munur á hegðun/aga nemenda á aldrinum 16‐18 ára annars vegar og þeirra sem eru

eldri en 18 ára hinsvegar? Og ef já við síðustu spurningu þá í hvorum hópnum eru agavandamál

algengari?18

Það er algeng skoðun í samfélaginu og kannski þekkt sannindi að unglingar breytast mikið og þroskast á

árabilinu frá 16‐ 20 ára. Í ljósi þessa fannst okkur tilvalið að athuga hvaða reynslu kennarar hefðu af

þessum aldurshópi og settum upp spurningu þar sem við skiptum þessu í tvö aldursbil, frá 16‐18 og 18‐

20. Það vakti athygli okkar hve afgerandi niðurstaða fékkst við þessum spurningum. 92,5 % svarenda

fannst vera munur á hegðun/aga nemenda milli aldurshópanna. 7,5 % fannst það ekki, svo að hér er

nánast einróma niðurstaða. Svör við seinni spurningunni voru enn meira afgerandi, rúm 98% töldu að

meira væri um agavanda hjá yngri hópnum en einungis 1,35 % hjá hinum sem eldri eru.

Tafla 6: Finnst þér vera munur á hegðun/aga nemenda á aldrinum 16‐18 ára annars vegar og þeirra sem eru eldri en 18 ára, hins vegar?

18 Spurningar 9 og 10, töflur 6 og 7.

19

Tafla 7: (Ef svarið við síðustu spurningu var „Já“): Í hvorum hópinum telur þú agavandamál algengari?

Kynjaskipting19

Um 40% kennara telja að jafnt sé komið á milli kynjanna hvað varðar hlutfallaskiptingu fjölda

agavandamála. 30% kennara telja þó að strákar eigi sök á 50‐70% vandamála og 29% segja þá eiga sök á

60‐80%, á meðan samanlagt hlutfall þeirra sem telur að stelpur eigi sök á meira en 50% agavandamála

nær ekki nema rúmlega 3%. Heil 38% kennara telur hins vegar að stelpur séu valdar að minna en 30%

agavandamála í heild. Sérstaka athygli vekur að 4% kennara telja stráka eiga hlut í minna en 10%

vandamála og má spyrja sig hvort þar sé um að ræða greinar sem eru yfirleitt taldar höfða frekar til

karlkynsins, eins og til dæmis verknáms‐ og iðngreinar. Út frá lestri þessara talna virðist afar augljóst að

strákar séu mun meira til vandræða en stelpur hvað varðar agamál á framhaldsskólastigi en þó vekur

athygli að um 40% kennara telji jafnt á komið með kynjunum hvað þetta varðar. Þessar niðurstöður eru

sérstaklega áhugaverðar ef þær eru bornar saman við rannsókn Ingvars Sigurgeirssonar og Ingibjargar

Kaldalóns þar sem drengir eru taldir 81% þeirra sem eiga við hegðunarvandkvæði að stríða en reyndar

er hlutfall drengja í þessum hópi lækkandi eftir því sem þeir eru eldri. Talan er t.d. 84% á neðsta stigi

grunnskólans.20

19 Spurningar 7 og 8. 20 Ingvar Sigurgeirsson og Ingibjörg Kaldalóns: „Gullkista við enda regnbogans“, bls. 31.

20

Kafli 3: Álit kennara á viðbrögðum og fyrirbyggjandi aðgerðum gegn agavandamálum

Hversu mikil áhrif heldur þú að framkoma kennara hafi á hegðun nemenda og hversu mikil áhrif telur

þú að fjölbreyttar kennslu aðferðir geti haft á hegðun nemenda?21

Flestir telja að framkoma kennara hafi mikil eða mjög mikil áhrif á hegðun nemenda, eða tæp 90 %.

Liðlega 10 % nefndu að framkoma hefði einhver áhrif en enginn að hún hefði engin áhrif á hegðun

nemenda. Þetta er í samræmi við aðrar kannanir á þessu sviði, t.d. um hugmyndir nemenda um hvað

það er sem einkennir góðan kennara en þar eru persónulegir þættir í fyrirrúmi (kennari sé

skemmtilegur, hress, sanngjarn o.s.frv.).

Tafla 8: Hversu mikil áhrif heldur þú að framkoma kennara hafi á hegðun nemenda og hversu mikil áhrif telur þú að fjölbreyttar kennslu aðferðir geti haft á hegðun nemenda?

Það kom einnig fram í athugasemd eins kennara að „reynsla og hegðun kennara hefðu úrslitaáhrif“ eins

og það var orðað. Þá kom fram í athugasemd annars kennara að nemendur beinlínis kölluðu eftir aga

eða eins og viðkomandi orðaði það: „Ekki láta ungling sem er að mæta í framhaldskóla fá tilfinninguna

og það sé ekki agi í skólanum. Þau vilja aga.“ Enn einn kennari stillti þessu síðan upp eins og kennarar

21 Spurningar 19 og 20, tafla 8.

21

væru andstæðingar nemenda; „Samráð og samstaða kennara hjálpar mjög. Stök borð getur hjálpað.

Skýrar reglur. Yfirleitt afdráttarlaus bönn. Kennari má aldrei slaka á“. Þetta er nú kannski fulllangt gengið

að okkar mati, en sýnir kannski í hvaða klemmu kennarar geta komist, eða hve samskiptin eru

margbreytileg og starfið kröfuhart. Annar kennari kom að þessu atriði, og spurði í hvaða stöðu kennari

væri eiginlega: „Mjög margir kennarar [eru] óöruggir varðandi framkomu við nemendur. Kennarar eiga

erfitt með að staðsetja sig, jafningjar, yfirmenn...“.

Af þessu má ráða hve ólík viðhorf kennarar hafa til starfsins og hvernig þeir upplifa agavandamál

í framhaldsskólanum. Eins og áður segir, telja margir kennarar vandann vera töluverðan, og þá er hægt

að velta fyrir sér ástæðunum sem einn þeirra gerði: „Mér finnst kennarar (og ég) hafa gefið eftir í

agastjórnun í tímum. Mér finnst við (ég) líða nemendum meira, mér finnst ég gera minnkandi kröfur til

nemenda. Ég sakna þess að kennarar ræði saman um þessi mál“. Greinilegt er að þessi kennari hefur

áhyggjur af ástandi agamála, en einnig af minnkandi námskröfum til nemenda. Þegar spurt var um áhrif

fjölbreyttra kennsluaðferða á hegðun nemenda nefndi nokkuð minna hlutfall, eða rúm 70% nefndi að

fjölbreyttar kennsluaðferðir hefðu mikil eða mjög mikil áhrif á hegðun þeirra. Hinsvegar taldi fjórðungur

svarenda að fjölbreytni skipti einhverju máli. Kennarar telja því að framkoma og fas kennarans skipti

meira máli en fjölbreytni í kennsluaðferðum.

Hvað í fari kennara telur þú líklegast til að vinna gegn agavandamálum?22

Í spurningu 21 var spurt um hvaða þættir í fari kennara væru líklegastir til að vinna gegn

agavandamálum. Eftir á sáum við að e.t.v. hefði verið heppilegra að orða þessa spurningu á annan veg

t.d. að spyrja; „hversu mikil áhrif telur þú að eftirfarandi eiginlegar kennara hafi þegar kemur að því að

halda uppi aga í skólastofunni?“ Það hefði a.m.k verið meira í takt við svarmöguleikana sem boðið var

upp á. Reyndar eru fjölbreyttar kennsluaðferðir heldur ekki eiginleiki en sá liður fékk að fljóta þarna

með. Þótt spurninguna hefði e.t.v. mátt orða betur hafa flestir væntanlega gert sér grein fyrir hvað var

verið að biðja um í henni. Einn kennari sagði í athugasemdum: „Fyrst þarf að aga sjálfan sig...

...kennarinn sem sagt.“ Ef til vill hefði því mátt spyrja í þessari spurningu hversu mikilvægur sjálfsagi

kennara skipti til að vinna gegn agavandamálum meðal nemenda.


22

Tafla 9: Hvað í fari kennara telur þú líklegast til að vinna gegn agavandamálum?

23

Þegar svörin eru skoðuð kemur í ljós, eins og sjá má á framangreindu stöplariti, að langstærstum hluta

svarenda þykir allir þeir þættir sem spurt var um skipta miklu eða mjög miklu máli þegar kemur að því

að halda uppi aga. Fjölbreyttar kennsluaðferðir, þekking, raddbeiting, kurteisi hjálpsemi og ákveðni voru

einu þættirnir sem einhverjir töldu að hefðu lítil áhrif í þessu samhengi en það voru aldrei fleiri en tveir

svarendur sem töldu einhvern þessara þátta hafa lítil áhrif. Ákveðni og raddbeiting voru síðan einu

þættirnir sem merkt var við að skiptu engu mái en þar merkti aðeins ein manneskja við hvorn. Athygli

vekur að aðeins 68 af þeim sem svöruðu könnuninni völdu að svara því hverju umhyggja skipti í þessu

samhengi. Þetta var eini eiginleikinn sem fáir völdu að meta og má geta sér til um að svarendum hafi

fundist þessi spurning óviðeigandi af einhverjum ástæðum. Okkur þykir þó ekkert út í hött að umhyggja

fyrir nemendum geti skipt máli um hversu gott samband er á milli kennara og einstakra nemenda og það

geti síðan aftur haft áhrif á aga. Þeir sem svöruðu þessum lið á annað borð virðast líka hafa verið á sama

máli en 65 af þeim 68 sem svöruðu honum eða rúmlega 95,5 % töldu þennan eiginlega hafa mikil eða

mjög mikil áhrif. Svarendur virðast meta það sem svo að það sem skipti mestu í fari kennara þegar

kemur að því að vinna á móti agavandamálum sé að þeir sýni af sér samskiptahæfni, umhyggjusemi og

kurteisi. Af þessum þremur þáttum skorar samskiptahæfnin hæst en það er auðvitað mjög vítt hugtak og

nær utan um aðra þætti sem verið er að spyrja um eins og t.d. kurteisi. Raddbeiting kennarans er að

mati svarenda það sem hefur minnst áhrif á agann.

Hefur þú þurft að vísa nemanda úr kennslustund vegna agavandamála og hefur þú þurft að hafa

samband við foreldri vegna agavandamála?23

Rúm 97 % svarenda nefna að þeir hafi sjaldan eða aldrei þurft að vísa nemanda úr kennslustund vegna

agavandamála. Stærstur hluti þeirra valdi þó valkostinn sjaldan sem þýðir að þeir hafa einhvern tíma

þurft að vísa nemanda úr tíma. Einungis 2,5% (tveir kennarar) nefna þó að það hafi gerst oft hjá þeim.

Yfirgnæfandi meirihluti, eða 98 % höfðu aldrei eða sjaldan þurft að hafa samband við foreldra vegna

agavandamála en einungis einn kennari hafði þurft að gera það. Við úrvinnslu kom í ljós að í þessari

spurningu vantaði að boðið væri upp á svarmöguleikann „nokkuð oft“. Það hversu oft kennarar hafi

þurft að hafa samband við foreldra vegna agavandamála segir heldur í raun ekkert endilega neitt um

umfang agavandamála heldur gæti frekar verið staðfesting á niðurstöðum í töflu 13 þar sem í ljós kom

23 Spurningar 22 og 23, tafla 10.

24

að kennarar virðast almennt ekki vera í miklu sambandi við foreldra nemenda sinna sem ekki hafa náð

18 ára aldri.

Tafla 10: Hefur þú þurft að vísa nemanda úr kennslustund úr kennslustund vegna agavandamála? Og hefur þú þurft

að hafa samband við foreldra nemanda vegna agavandamála?

Tafla 11: Telur þú að brottvísun úr kennslustund skili sér í bættri hegðun nemenda?

25

Telur þú að brottvísun úr kennslustund skili sér í bættri hegðun nemenda?24

Hérna skiptust svörin nokkuð jafnt milli ólíkra möguleika. Flestir eða 38 % töldu að slík aðgerð skilaði sér

aðeins tímabundið. Nokkuð lægra hlutfall eða um þriðjungur, taldi að þetta skilaði engu, en 29% töldu

brottvísun skila bættri hegðun til lengri tíma. Hve margir kennarar telja þetta í raun skila einhverjum

árangri er nokkuð athyglisvert enda ef til vill hér á ferð sú aðferð sem nærtækast er að grípa til ef

nemandi truflar kennslu.

Hvað þarf að gerast til þess að þú vísir nemanda úr kennslustund?25

Hér gátu kennarar merkt við eins marga möguleika og þeir vildu. Við athuganir á svörum kemur vel í ljós

að spurningin gefur gott dæmi um það hversu misjafnlega einstakir kennarar geta lagt línur sínar hvað

agareglur varðar og ekki síður hvernig kennurum er í raun í sjálfsvald sett hversu sterka hegðun nemandi

þarf að sýna til að verðskulda ákveðna refsingu. Út frá þessu vaknar spurningin hvort skýrar, samræmdar

og yfirlýstar agareglur frá til dæmis skólastjórn varðandi það að ákveðin hegðun þýði skilyrðislausan

brottrekstur úr kennslustund gæti haft sterk áhrif til minnkunar agavandamála þeirra sem áður er lýst,

og um leið einfaldað starf kennara hvað agastjórnun varðar, til muna.

68% svarenda segjast myndu vísa nemanda úr kennslustund ef hann truflar aðra nemendur ítrekað, og

43% segjast gera slíkt hið sama ef nemandi svarar honum með skætingi. 41% vísa nemendum út ef þeir

neita að fara eftir fyrirmælum, 35% ef nemandi neitar að gera verkefni og 14% beita þessu örþrifaráði ef

nemandi neitar að starfa með öðrum nemendum í hóp. Einungis 5% kennara vísa nemanda úr tíma fyrir

að mæta illa. Heil 21% segjast hins vegar aldrei myndu reka nemanda úr kennslustund og segir það ef til

vill meira en mörg orð um fjölbreytileika viðhorfa, á sama tíma og aðrir vísa nemendum úr tíma, til

dæmis, fyrir að svara sér með skætingi. Aðrar ástæður sem kennarar sjálfir nefndu og þeir töldu réttlæta

brottrekstur voru meðal annars iðkun tölvuleikja, svefn nemenda, að mæta án námsbókar, stöðugar sms

sendingar og salernisferðir sem taka lengri tíma en tíu mínútur. Svörin við þessari spurningu gefa einnig

gott dæmi um það hvers fjölbreytileg agavandamálin geta verið sem kennarar í framhaldsskólum þurfa

oft að takast á við í stað þess að geta fullnýtt krafta sína í sjálfa kennsluna.

24 Spurning 24, tafla 11 25 Spurning 25.

26

Að hve miklu leyti telur þú að kerfi sem er við lýði í þínum skóla, er varðar fjarvistir nemenda skili sér í

betri mætingu og stundvísi nemenda?26

Stærstur hluti svarenda var þeirrar skoðunar að punktakerfi skilaði litlu, eða tæp 40%. 32% töldu að það

skilaði hvorki miklu né litlu. 34% töldu hins vegar slíkt kerfi skila miklu og tæp 4 % að það skilaði engu. Í

þessu sambandi má nefna að áður hefur komið fram að á meðal mestu agavandamálanna að mati

svarenda könnunarinnar er óstundvísi nemenda en um 58% þeirra töldu hana vera mikið eða mjög mikið

vandamál þeirra á meðal.

Tafla 12: Að hve miklu leyti telur þú að kerfi sem er við lýði í þínum skóla, er varðar fjarvistir nemenda skili sér í betri mætingu og stundvísi nemenda?

Einn kennari nefndi í athugasemdum að hann teldi grundvallaratriði að farið væri eftir

mætingarkerfinu, annars teldu samviskusamir nemendur sér mismunað. Samkvæmt þessu er því ljóst að

vandinn getur smitað út frá sér og haft áhrif út fyrir þann hóp sem er til vandræða.

Hjá einum kennara kom fram athyglisvert sjónarhorn hvað varðar brottvísanir úr tíma og notkun

fjarvistakerfis til hvatningar nemenda, þar sem skilningur í garð nemenda og samkomulag við þá virðast

allsráðandi:

26 Spurning 26, tafla 12

27

Vísa ekki úr tíma ‐ gef hins vegar einstaka nemendum frí því „uppgefnir“ nemendur eru oft

að koma í kennslustundir einungis til að fá ekki skróp og skiptir þá engu máli fyrir þá hvað

þeir gera eða hvað kennari gerir. Gef þeim þá stundum kost á „námsleyfi“ frá tímanum svo

aðrir nemendur fái vinnufrið. Forgangsröðun nemenda á vinnudegi sínum/tímastjórnun er

oft óljós eða öfug miðað það sem kennari/skóli gerir kröfu um. Oftast skiptir því litlu máli

hvernig/hvað er gert svo lengi sem almenn tímastjórnun nemenda er engin eða þegar

nemendur stjórnast af öðrum þáttum og skólinn kemur í þriðja og fjórða sæti.

Og áfram fjallar sami kennari um mætinguna:

...þau agavandamál sem að mér snúa eru léleg mæting. Lítið hægt að lesa sér til um það. Í

staðinn nota ég fyrirbyggjandi aðgerðir: Læt mætingu og vinnu í tíma gilda mikið til

lokaeinkunnar og verðlauna þau fyrir góða mætingu (95%) með þægilegra lokaprófi

(heimaprófi).

Tafla 13: Hversu mikil myndir þú segja að tengsl þín væru við foreldra þeirra nemenda sem eru yngri en 18 ára?

28

Hversu mikil myndir þú segja að tengsl þín væru við foreldra þeirra nemenda sem eru yngri en 18

ára?27

Rétt rúmur meirihluti svarenda segir tengsl sín við foreldra vera lítil og rúm 25 % segir þau vera engin.

Þetta gerir alls rúm 75 % sem verður nú að teljast fremur mikið. Liðlega 21 % nefndu að tengslin væru

sæmileg en einungis 1,3 % að þau væru mikil. Ekki sáum við ástæðu til að greina þarna á milli eftir

aldurshópum nemenda. Þessi niðurstaða er hinsvegar skýr og gefur örugglega tilefni til frekari

rannsóknar á þessu að okkar mati. Eða einhverrar naflaskoðunar af hálfu menntayfirvalda. Er þetta

kannski skýring á hluta brottfalls úr framhaldsskólum? Rannsóknir hafa sýnt að nemendur vilja hæfilegt

aðhald og aga, og það er skoðun rannsóknarhöfunda að þarna sé pottur brotinn, en ef þessu verður

kippt í liðinn og nemendur finna að skólinn og foreldrar hafa áhuga á að þeim gangi vel þá ætti það að

hvetja þau til dáða. Þetta er merkileg niðurstaða í ljósi tengsla sem rannsókn Ingvars Sigurgeirssonar

sýndi á sambandi góðs samstarfs foreldra og skóla og góðs ástands í agamálum.28

27 Spurning 18, tafla 13 28 Ingvar Sigurgeirsson og Ingibjörg Kaldalóns: „Gullkista við enda regnbogans“, bls. 71.

29

Kafli 4: Þjálfun og endurmenntun kennara í meðferð agavandamála

Hefur þú þróað með þér einhverjar aðferðir til þess að takast á við agavandamál? Og ef já: Byggir þú

aðferðir þínar á eigin reynslu eða viðurkenndum aðferðum?29

Rúm 70 % sögðust hafa þróað með sér aðferðir til að takast á við agavandamál. Hinsvegar nefna yfir 27%

að þeir hafi ekki þróað með sér sérstakar aðferðir til þess arna og það finnst okkur heldur lág tala. Þetta

hlýtur að vekja nokkra athygli og spurning er hvernig þessir kennarar líta yfir höfuð á málið.

Einhvernveginn finnst manni sjálfsagt að allir kennarar hafi þróða með sér einhverjar aðferðir til að

takast á við agavandamál. Vekur upp spurningu hvort þeir hafi eitthvað misskilið spurninguna, hvort þeir

hafi talið að til að svara henni játandi hafi þeir þurft að fara á námskeið eða þessháttar. Finnst það þó

ólíklegt.

Tafla 14: Hefur þú þróað með þér einhverjar aðferðir til þess að takast á við agavandamál?

Þeir sem svöruðu spurningu 14 játandi gátu svarað spurningu 15, og þar kemur í ljós að tæp 60 %

svarenda segjast nota aðferðir sem byggja bæði á eigin reynslu og viðurkenndum aðferðum. Þetta þarf

kannski ekki að koma á óvart, líklega hafa einhverjir tekið námskeið sem fjalla um hegðun nemenda, en

29 Spurningar 14 og 15, tafla 14 og 15.

30

kannski tengja þeir kennarar sem eru með kennsluréttindi þetta við réttindanámið. Ekki er þó víst að

kennarar með réttindi hafi endilega lært mikið um hegðun nemenda. Þetta kemur einmitt fram í

athugasemdum eins kennara, sem furðaði sig á því að ekki væri kennt um hvernig taka ætti á þessum

málum í kennslufræðinni. Þá segjast rúm 35 % einungis byggja á eigin reynslu þegar kemur að

agavandamálum en ekki viðurkenndum aðferðum. Einungis þrír segjast byggja eingöngu á viðurkenndum

aðferðum. Þetta þarf kannski ekki að koma á óvart, kennarar takast auðvitað á við svo mörg og ólík

tilfelli að ekki er hægt að kenna um það allt í bókum, en flestir byggja bæði á eigin reynslu og

viðurkenndum aðferðum. Erfitt er að sjá fyrir sér að byggja á viðurkenndum aðferðum eingöngu í þessu

starfi. Hinsvegar bjóst maður kannski við því að fleiri myndu krossa við möguleikann að byggja bæði á

eigin reynslu og viðurkenndum aðferðum vegna eðlis starfsins.

Tafla 15: Byggir þú aðferðir þínar á eigin reynslu eða viðurkenndum aðferðum?

Hefur þú þróað með þér einhverjar aðferðir til að fyrirbyggja agavandamál? Og ef já: Byggir þú

aðferðir þínar á eigin reynslu eða viðurkenndum aðferðum?30

Yfirgnæfandi meirihluti svaraði spurningunni játandi eða 76 %. Tæp 24% svöruðu neitandi. Þetta vekur

auðvitað enn aðrar spurningar sem við höfum ekki svör við, t.d. hvaða aðferðir menn nota til þess arna.

Spurning er líka hvort kennarar eigi auðvelt með aða svara slíkum spurningum.

30 Spurningar 16 og 17, töflur 16 og 17.

31

Tafla 16: Hefur þú þróað með þér einhverjar aðferðir til að fyrirbyggja agavandamál?

Tafla 17: Byggir þú aðferðir þínar á eigin reynslu eða viðurkenndum aðferðum?

Næsta spurning var í beinu framhaldi og gátu þeir svarað henni sem svöruðu þeirri síðustu játandi. Spurt

var hvort viðkomandi byggiði aðferðir sínar út frá eigin reynslu, viðurkenndum aðferðum eða hvoru

32

tveggja. Hér kemur svipað svarhlutfall fram og við spurningu 15. Svör við liðnum bæði viðurk. aðferðir og

reynsla er hlutfallið 59%, við viðurk aðferðir eingöngu eð hlutfallið 6.5 % og eingöngu eigin reynsla er

hlutfallið 34 %. Þetta þarf kannski ekki að koma á óvart en þó er eðlilegt að fyrirbyggjandi aðferðir feli í

sér að byggja meira á viðurkenndum fræðum, en þarf auðvitað ekki að vera ófrávíkjanlegt. Eins og í fyrri

spurningu hefði maður allt eins búist við hærra svarhlutfalli í liðnum bæði viðurk. aðferðir og reynsla.

Hefur þú sótt námskeið eða farið á kynningu þar sem fjallað er um er um agavandamál unglinga? Og

hefur þú kynnt þér upplýsingavefi, bækur, bæklinga, eða annað upplýsingaefni sem fjallar um

agavandamál unglinga?31

Tafla 18: Hefur þú sótt námskeið eða farið á kynningu þar sem fjallað er um er um agavandamál unglinga? Og hefur þú kynnt þér upplýsingavefi, bækur, bæklinga, eða annað upplýsingaefni sem fjallar um agavandamál unglinga?

Einungis 5% svarenda segjast hafa farið oft á á námskeið eða kynningar þar sem fjallað er um

agavandamál unglinga en 95 % kennara segjast hins vegar sjaldan eða aldrei hafa gert slíkt. Athyglisvert

er að rúm 60% hafa sjaldan kynnt sér upplýsingaefni um agavandamál, og 25% segjast aldrei hafa gert

það. Einungis 15% segjast oft hafa kynnt sér slíkt efni. Þetta virðist ríma við að lítið sé fjallað um

31 Spurningar 28 og 30, tafla 18

33

agavandamál í kennslufræði og námskeið eða endurmenntun á þessu sviði sé í skötulíki. Einn kennari var

afar pirraður yfir þessu ástandi og sagði í athugasemd:

Það furðar mig að í kennslufræði sé ekki fjallað um aðferðir til að takast á við agavandamál.

Þetta er stórt vandamál og margir kennarar sem ég þekki vita ekki lengur hvað geta þeir

gert. Sumir íhuga að hætta að vinna sem kennarar. Það eru svo margir sérfræðingar í

háskólanum og mér finnst það skrítið að engum hafi dottið í hug að kennarar þurfi að fá

nægan undirbúning í að taka á slíkum vandamálum.

Við úrvinnslu kom í ljós að möguleikann „mjög oft“ vantaði í spurninguna.

Telur þú að nóg framboð sé af slíkum námskeiðum/kynningum? Og Telur þú að kennarar fái í námi

sínu nægan undirbúning í að takast á við agavandamál?32

Tafla 19: Telur þú að nóg framboð sé af slíkum námskeiðum/kynningum? Og telur þú að kennarar fái í námi sínu nægan undirbúning í að takast á við agavandamál?

Þegar spurt var um hvort nægilegt framboð væri af slíkum námskeiðum/efni voru svörin líka

afgerandi, en næstum 3/4 töldu að mikið vantaði á að það væri fyrir hendi en um fjórði hver að

32 Spurningar 29 og 31, tafla 19

34

framboðið væri nóg. Þegar spurt var hvort kennarar fengju nægan undirbúning til að takast á við

agavandamál voru svörin enn meira afgerandi, tæp 90% töldu undirbúninginn ónógan en um 10%

töldu hann nægan. Ljóst er að þarna er pottur brotinn í grunnámi kennara og

kennsluréttindanámi, en einnig virðist vanta verulega upp á námskeiðahald í þessum efnum, eða

að koma því að framfæri við kennara. Eitthvað af þessu hlýtur þó að skrifast á kennara sjálfa, það

er er örugglega til nóg efni um þetta, en getur verið að kennarar hafi ekki tíma til að kynna sér

þessi mál? Þörfin virðist sannarlega vera fyrir hendi.

35

Lokaorð

Heildarniðurstöður þessarar könnunar gefa, að okkar mati, tilefni til að agavandamál í framhaldsskólum

verði könnuð nánar og umræða fari fram um til hvaða ráða þurfi að grípa til að bæta skólastarfið. Sú

staðreynd að fjórðungur kennara í framhaldsskólum telji að frekar mikið sé um agavandamál, teljum við

nægilega réttlætingu fyrir þeirri ályktun. Það er kannski ekki verið að tala um neyðarástand, en við

bjuggumst heldur ekki við því. Hinsvegar hljóta allir að vilja bæta skólastarfið eins og hægt er og þessi

könnun er örlítil viðleitni til að varpa ljósi á vandann. Þess vegna þarf í raun að rannsaka þetta miklu

betur, gera fjölbreyttari kannanir og rannsaka fleiri þætti, og með öðruvísi nálgun en við höfum gert hér.

Það viðhorf heyrðist hjá einstaka kennara, þegar við kynntum þessa könnun, hvort virkilega væri nú þörf

á að rannsaka þetta, hvort einhver agavandamál væru yfirhöfuð í framhaldsskólum? Við teljum að

rannsókn okkar hafi tvímælalaust leitt í ljós að í þessum málum má bæta verulega úr, og

framhaldsskólinn sé alls ekki laus við agavandamál. Hver lausnin er á þeim vandamálum sem kennarar

nefna í þessari könnun er hinsvegar ekki umfjöllunarefni hennar. Það væri efni í frekari rannsóknir. Í

inngangi kom einnig fram að það er afar mismunandi hvernig kennarar upplifa agavandamál og hvað

þeir telja æskilega hegðun. Þetta kom einnig fram þegar spurt var hvaða hegðun kennarar teldu helst

vera vandamál í skólanum. Afar mismunandi svör komu þar fram.

Hvaða vandamál ber hæst?

Það er ljóst af svörum við þessum spurningum að það er ekki „óþekkt“, ólæti, fíflagangur eða

munnsöfnuður sem er helsta agavandamál framhaldsskólanna. Það sem kennarar nefndu að væri

meginvandamál, er hve virðing nemenda fyrir viðfangsefninu, þ.e. námi sínu almennt virðist lítil. Þetta

kemur fram í óstundvísi, ónógum undirbúningi nemenda, þeir gera ekki verkefni eða læra ekki heima og

brestur athygli í tímum. Auk þessa nefndi helmingur kennara að tækjanotkun væri mikið vandamál. Þessi

vandi þarfnast greinilega nánari rannsóknar við.

Annað sem kemst á blað er skvaldur í tímum, tíðar klósettferðir, slæm umgengni og léleg

þátttaka í hópavinnu í tímum. Einn kennari nefndi í athugasemd að eftir að hann setti allar

skiladagsetningar og skipulag í kennsluhugbúnaðarforrit hafi margir þessara þátta snarbatnað.

36

Hvað kom helst á óvart?

Fyrir það fyrsta þá höfðu 95% kennara sjaldan eða aldrei farið á námskeið þar sem fjallað er um

agavandamál unglinga. Kennarar kvarta undan því að hafa ekki fengið nægan undirbúning í að takast á

við agavandamál, en um leið viðurkenna þeir að hafa ekki sýnt viðleitni til að sækja sér þessa þekkingu.

En reyndar verður að taka fram að kennarar telja að mjög skorti á framboð af

kynningarefni/námskeiðum um þessi mál. Sú staðhæfing er þó ekki hafin yfir efa. Það kom einnig á óvart

að gagnrýni kom fram á skólayfirvöld, fyrir að styðja ekki við bakið á kennurum sem kljást við

agavandamál. Það lýsir frekar furðulegri reynslu kennara að okkar mati. Menntayfirvöld fengu einnig

gagnrýni fyrir að bjóða ekki upp á nægjanlega fræðslu um þessi mál. Getur verið að þessi málaflokkur

gleymist í umræðunni? Og ef svo er, þá hvers vegna?

Fleira kom á óvart, s.s. að kennarar telja flestir að meira sé um agavandamál í öðrum skólum en

þeim sem þeir starfa í sjálfir. Hvers vegna skyldi standa á því? Koma slæmu fréttirnar bara annarsstaðar

frá? Eru menn ekki dómbærir á eigið umhverfi? Þetta er verðugt athugunarefni. Þá kom einnig á óvart

hve afgerandi svör fengust við spurningunni um muninn á 16‐18 ára unglingum og 18‐20 ára. Þetta var

þó aðeins staðfesting á því sem við héldum fyrirfram. Þetta er þó örugglega hægt að tengja við margt,

s.s. brottfall úr framhaldsskólum. Þá var athyglisvert hve sambandsleysi kennara og foreldra

framhaldsskólanemenda virðist vera mikið og brýn nauðsyn að bæta þar úr. Í ljósi þessa teljum við brýna

nauðsyn á að rannsaka enn frekar fjölmarga þætti í starfi íslenskra framhaldsskóla sem tengjast

agavandamálum en einnig þætti sem tengjast þeim óbeint.

37

Heimildaskrá

Netheimildir:

Edda Kjartansdóttir: „Agi og bekkjarstjórnun. Hugmyndir tveggja heimatakast á”.

http://netla.khi.is/greinar/2006/002/index.htm skoðað 25. apríl 2007.

Elín Thorarensen: „Samstarf og agi. Jákvætt viðhorf ‐ lykill að farsælu skólastarfi?”.

http://www.heimiliogskoli.is/utgefid_efni/greinar/ skoðað 25. apríl 2007.

Kizlik, Bob: „Assertive Discipline Information”. http://www.adprima.com/assertive.htm skoðað 25. apríl

2007.

Kohn, Alfie: „Beyond Discipline”. http://www.alfiekohn.org/teaching/edweek/discipline.htm skoðað 25.

apríl 2007.

Prentaðar heimilidir:

Gordon, Thomas: Samskipti Kennara og nemenda. Reykjavík : Æskan, 2001.

Ingvar Sigurgeirsson og Ingibjörg Kaldalóns: „Gullkista við enda regnbogans”,

Reykjavík: Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands, 2006.

38

Viðauki 1: Könnun á agavandamálum í íslenskum framhaldsskólum.

Könnun á agavandamálum í íslenskum framhaldsskólum. Vinsamlegast svarið spurningunum eftir bestu samvisku og vitund.

1) Kyn � Karl � Kona 2) Hversu lengi hefur þú starfað í framhaldsskólum? ______________________________________________________________________

3) Starf: (Krossið við eins marga svarmöguleika og við á) � Skólastjóri / aðstoðarskólastjóri � Deildarstjóri / stigstjóri � Faggreinakennari � List- og verkgreinar � Stuðningsfulltrúi / skólaliði � Sérkennari / deildarstjóri sérkennslu � Þroskaþjálfi / námsráðgjafi / skólasálfræðingur � Other (please specify) If you selected other please specify:

______________________________________________________________________

4) Hvert er þitt fagsvið? � Félagsgreinar � Tungumál, önnur en íslenska � Íslenska � Raungreinar � Viðskiptagreinar � Verknámsgreinar � Íþróttir � Other (please specify) If you selected other please specify:

______________________________________________________________________

39

5)

Hver upplifun þín á umfangi agavandamála í...

Mjög lítið um agavandamál

Frekar lítið um

agavandamál

Hvorki lítið némikið um

agavandamál

Frekar mikið um

agavandamál

Mjög mikið um

agavandamál Íslenskum framhaldsskólum

� � � � �

Þínum framhaldsskóla

� � � � �

6)

Miðað við þína reynslu, telur þú að upp komi fleiri eða færri tilvik agavandamála í kennslu þinni nú heldur en áður (miðað við t.d. fyrir 10 árum síðan)? � Mun færri tilvik en áður � Nokkuð færri tilvik en áður � Engin breyting á heildina litið � Nokkuð fleiri tilvik en áður � Mun fleiri tilvik en áður 7) Ef talað er um agavandamál í framhaldsskólum, hvernig myndir þú segja að skipting hlutfalla vandamála væri milli kynja, samkvæmt þinni reynslu? ______________________________________________________________________

8) Ef talað er um agavandamál í framhaldsskólum, hvernig myndir þú segja að skipting hlutfalla vandamála væri milli kynja, samkvæmt þinni reynslu? ______________________________________________________________________

9) Finnst þér vera munur á hegðun/aga nemenda á aldrinum 16-18 ára annars vegar og þeirra sem eru eldri en 18 ára, hins vegar? � Já � Nei

10) (Ef svarið við síðustu spurningu var „Já”): Í hvorum hópnum telur þú agavandamál algengari? � 16 - 18 ára � eldri en 18 ára

40

11) Hversu mikið vandamál telur þú eftirfarandi atriði vera í framhaldsskólum?

Ekkert vandamál

Lítið vandam

ál

Hvorki né Mikið vandamál

Mjög mikið vandamál

Tíðar „klósettferðir”- og ráp nemenda út úr kennslustofu.

� � � � �

„Skvaldur” – Truflandi samtöl nemenda á milli

� � � � �

Óstundvísi nemenda � � � � �

Léleg þátttaka nemenda í hópvinnu, í kennslustundum

� � � � �

Slæm umgengni nemenda um skólahúsnæði

� � � � �

Nemendur svara kennurum/samnemendum með ljótu orðbragði

� � � � �

„Fíflagangur” (útúrsnúningar o.s.frv.) nem. í kennslustundum

� � � � �

Ókurteisi nemenda gagnvart starfsfólkiskólans

� � � � �

Nemendur eru í neyslu (vímuefna-/áfengisvandi fyrir hendi)

� � � � �

Vanskil heimaverkefna � � � � �

Nemendur koma óundirbúnir í kennslustundir

� � � � �

41

Nemendur halda sér ekki að verki í tímum

� � � � �

Nemendur þjást af einbeitingar- og athyglisskorti

� � � � �

Nemendur eru áhugalausir gagnvart námsefninu

� � � � �

Ritstuldur � � � � �

Notkun tækja (Tölva/Mp3 tónlistarspilara/GSM síma, o.s.frv.) í kennslustundum

� � � � �

Nemendur sofa í kennslustundum � � � � �

Nemendur neyta matar/sælgætis í kennslustundum

� � � � �

12) Hversu oft myndir þú segja að þú þurfir að jafnaði að taka á agavandamáli á meðal þinna nemenda � Sjaldnar en einu sinni á önn � Einu sinni á önn � Einu sinni í mánuði � Einu sinni í viku eða oftar � Á hverjum degi

13) Hefur einhver kennslustund þín farið algjörlega í súginn vegna slæmrar hegðunar nemanda/nemenda � Aldrei � Sjaldan � Oft � Mjög oft

14) Hefur þú þróað með þér einhverjar aðferðir til þess að takast á við agavandamál? � Já � Nei

42

15) (Ef svarið við síðustu spurningu var „Já”) Byggir þú aðferðir þínar út frá frá eigin reynslu eða út frá áður viðurkenndum aðferðum? � Út frá eigin reynslu � Út frá áður viðurkenndum aðferðum � Bæði út frá eigin reynslu og áður viðurkenndum aðferðum 16) Hefur þú þróað með þér einhverjar aðferðir til þess að fyrirbyggja agavandamál? � Já � Nei 17) (Ef svarið við síðustu spurningu var „Já”) Byggir þú þá aðferðir þínar út frá frá eigin reynslu eða út frá áður viðurkenndum aðferðum? � Út frá eigin reynslu � Út frá áður viðurkenndum aðferðum � Bæði út frá eigin reynslu og áður viðurkenndum aðferðum 18) Hversu mikil myndir þú segja að tengsl þín væru við foreldra þeirra nemenda sem eru yngri en 18 ára? � Engin tengls � Lítil tengsl � Sæmileg tengsl � Mikil tengsl � Mjög mikil tengsl 19) Hversu mikil áhrif telur þú að fjölbreyttar kennsluaðferðir geti haft á hegðun nemenda? � Engin áhrif � Lítil áhrif � Einhver áhrif � Mikil áhrif � Mjög mikil áhrif 20) Hversu mikil áhrif telur þú að framkoma kennara hafi á hegðun nemenda? � Engin áhrif � Lítið áhrif � Einhver áhrif � Mikil áhrif � Mjög mikil áhrif

43

21) Hvað í fari kennara telur þú líklegast til að vinna gegn agavandamálum:

Engin áhrif Lítil áhrif Hvorki né Mikil áhrif Mjög mikil áhrif

Ákveðni � � � � �

Hjálpsemi � � � � �

Þolinmæði � � � � �

Kurteisi � � � � �

Samskiptahæfni � � � � �

Raddbeiting � � � � �

Skipulag � � � � �

Stjórnunarhæfileikar � � � � �

Þekking � � � � �

Fjölbreyttar kennsluaðferðir

� � � � �

Umhyggja fyrir nemendum

� � � � �

22) Hefur þú þurft að hafa samband við foreldra nemanda vegna agavandamála? � Aldrei � Sjaldan � Oft 23) Hefur þú þurft að vísa nemanda úr kennslustund vegna agavandamála � Aldrei � Sjaldan � Oft 24) Telur þú að brottvísun úr kennslustund skili sér í bættri hegðun nemenda? � Já, tímabundið � Já, til lengri tíma � Nei, skilar engum árangri

44

25) Hvað þarf að gerast til þess að þú vísir nemanda úr kennslustund? � Nemandi fer ekki eftir fyrirmælum � Nemandi truflar aðra nemendur ítrekað � Nemandi neitar að gera verkefni � Nemandi mætir illa � Nemandi svarar þér með skætingi � Nemandi neitar að starfa með öðrum nemendum í hóp � Ég vísa aldrei nemanda úr kennslustund 26) Að hve miklu leyti telur þú að það kerfi sem er við lýði í þínum skóla, er varðar fjarvistir nemenda (punktakerfi, brottvísanir úr áfanga o.s.frv.) skili sér í betri mætingu og stundvísi nemenda. � Skilar engu � Skilar litlu � Hvorki né � Skilar miklu � Skilar mjög miklu 27) Veist þú til þess að skólinn þinn hafi markað sér skýra stefnu varðandi það hvernig bregðast skuli við agavandamálum? � Já � Nei 28) Hefur þú sótt námskeið eða farið á kynningu þar sem fjallað er um agavandamál unglinga? � Aldrei � Sjaldan � Oft 29) Telur þú að nóg framboð sé af slíkum námskeiðum/kynningum? � Já � Nei 30) Hefur þú kynnt þér upplýsingavefi, bækur, bæklinga eða annað upplýsingaefni sem fjallar um agavandamál unglinga? � Aldrei � Sjaldan � Oft 31) Telur þú að kennarar fái í námi sínu nægan undirbúning í að takast á við agavandamál? � Já � Nei 32) Hér fyrir neðan getur þú komið á framfæri þínu áliti á viðfangsefninu.

Documents

Könnun á agavandamálum íslenskum framhaldsskólum · Félagsvísindadeild Háskóla Íslands Inngangur að kennslufræði 10.53.70 Háskólaárið 2006‐2007 Könnun á agavandamálum