KöroğluÜnlü bir destana konu olmuş bir

halk kahramanıdır.Bu isimde XVI. yüzyılda yaşamış

bir halk şairi de vardır.Ama tarihi kişiliği bilinemeyen

asıl Köroğlu, XVII. yüzyılda Bolu havalisinde yaşamış ve ünü bütün Anadolu’ya yayılmıştır.

Köroğlu HikâyesiBolu Beyi at

düşkünüdür.Harasında yetiştirilen atlar dillere destandır.

Bir gün baş seyisi Yusuf’u çağırarak kendisine benzersiz bir tay bulmasını buyurur.

Yusuf buyruğu alır almaz at yetiştirilen obaları bir bir dolaşmaya başlar.

Birtakım yoklamalar sonucunda göze pek de hoş gelmeyen hatta çirkin denebilecek bir tay bulur.

Ama bu çirkin tay ileride benzersiz bir küleyhan olacaktır.

Yusuf, yaptığı seçimin doğruluğuna bütün bilgisiyle inanmaktadır.

Yusuf, görevini başarmış olmanın sevinciyle tayı satın alıp Bolu Beyine getirir.

Ama hiç beklemediği bir durumla karşılaşır.

Bolu Beyi, karşısında o çirkin tayı görünce küplere biner.

Yusuf’u sevmeyen bazı kişilerin kışkırtmasıyla da Yusuf’un kendisiyle alay ettiği kanısına varır.

Harasında en güvendiği adamın bu davranışını onuruna yediremez.

Ceza olarak Yusuf’un gözlerine mil çektirir.Getirdiği çirkin tayı da ona verip, yanından kovar.

Kör Yusuf tayıyla birlikte köyüne döner.

Olanları daha çocukluğunu yaşamakta olan oğlu Ruşen Ali’ye anlatır.

Bir gün Bolu Beyi’nden öcünü alacağını da söyler.

Baba oğul kendilerini çirkin tayın bakımına verirler.

Yıllar geçer.Sonunda tay gerçekten benzersiz bir küleyhana dönüşür.

Bu arada Ruşen Ali de büyümüş, tam anlamıyla bir babayiğit olur.

Kör Yusuf bir gün düşünde Hızır’ı görür.

Hızır ona Bingöl Dağlarından gelecek olan üç köpüğü Aras ırmağında beklemesini söyler.

Bu köpükleri içince gözü açılacak, öcünü almak için gereken gücü elde edecektir.

Kör Yusuf Ruşen Ali’yi Aras ırmağına gönderir.

Ruşen Ali gidip köpükleri alır, ama babasına vereceğine kendi içer.

Babası önce biraz üzülse de sonra sevinir.Demek ki onun yerine öcünü oğlu alacaktır.

Sihirli köpükler Ruşen Ali’ye yiğitlik, şairlik ve sonsuz yaşama gücü bağışlar.

Bir süre sonra Yusuf, oğluna öcünü almasını vasiyet ederek ölür.

Ruşen Ali dağa çıkar.Kervanlardan baç almaya başlar, vermeyenleri öldürür.

Önce Kör Yusuf’un oğlu, sonra Körün oğlu, derken adı Köroğlu olur.

Çevresine kendisi gibi eşkıya yiğitler toplanır.Küçük bir ordu oluşturur.

Köroğlu ve ordusu etrafı kasıp kavuran Bolu Beyi’ni bulmaya çıktılar.

Çocukluğundan beri gönül düşürdüğü Döne’yi, kaçırıp evlenir.

Yerine geçecek bir oğul istemekte fakat bir beddua yüzünden bir türlü çocuğu olmamaktadır.

Üsküdar Kasapbaşısı’nın güzel oğlu Ayvaz’ı kaçırıp evlat edinir.

Bolu Beyi bir kez Ayvaz’ı bir kez de Köroğlu’nu zindana atmayı başarmıştır.

Fakat Ayvaz da Köroğlu da gerek hileyle gerek savaşmayla bu tür durumlardan kurtulmuşlardır.

Sonunda delikli demir ortaya çıkar.Artık kılıçla savaşılan mertlik

günleri sona ermiştir.

Bir rivayete göre, “Delikli demir çıktı, dünyanın tadı kalmadı,” diyen Köroğlu, bir gün beylerine dağılmalarını söyleyerek kırklara karışır.Yani görünmez olan kırk kişilik bir evliya topluluğuna katılıp ortadan silinir.

Başka bir rivayete göre, bir bezirganın getirdiği tüfekle oynarken beyler birbirlerini yaralar, öldürürler. Köroğlu bunun üzüntüsünden yok olur.

Başka bir söylentiye göre de, Köroğlu dağda rastladığı bir çobanda tüfeği görür.

Elindekinin ne olduğunu sorduğu çobanın söylediklerine inanmaz.

Tüfeği denemek için kendine çevirip tetiği çeker.Aldığı yara sonucunda ölür.Beyleri de dağılırlar.

Köroğlu bir destan mı, yoksa halk hikâyesi mi?

Konuşmalarda da yazılı kaynaklarda da “Köroğlu Hikâyesi” olarak değil de “Köroğlu Destanı” olarak geçer.

KÖROĞLU DESTAN MI?

Destanlar, yazıdan önce koşuk olarak söylenmiş, yaratılış olgusunu ya da olağanüstü olayları, olağanüstü varlıkları konu alan, topluluğun geçmişiyle ilgili bilgiler veren uzun soluklu yapıtlardır.

Destanlarda evrenin, yeryüzünde var olan şeylerin yaratılışları, tanrılar, devler, ejderhalar, kötü yaratıklar, savaşlar, topluluğun geçmişindeki önemli olaylar, önderlerin düşmanlarla savaşları anlatılır.

Destanlarda topluluk bir bütünüdür. Güçlü, yiğit, soylu önderler dış düşmanların karşısına bütün topluluk adına çıkarlar.

Destanların özel bir ezgisi vardır.

Bu bilgilerden sonra, Köroğlu öyküsünün “destan” diye nitelenemeyeceği açıkça ortaya çıkıyor.

XVI. yüzyılda zalim bir beye baş kaldırıp dağa çıkan bir eşkıyanın maceraları ilkel destan sayılamaz.

Bütün anlatılarda önemle üstünde durulan Kır At tam anlamıyla destansı bir varlıktır.

Uçacak kadar hızlıdır, diz boyu çamurlu avluda koşar ve toynağına bir çamur bulaşmaz.Bir sıçrayışta yüksek kale duvarlarını aşar.

Köroğlu’nun söylediklerini anlar, zekidir, sahibine yardım etmek için bir takım düzenler kurar.

PEKİ NEDEN“KÖROĞLU DESTANI”OLARAK BİLİNİYOR?

Köroğlu da destansı bir kişiliktir.Daha on beş yaşındayken bir ağacı

yerinden sökecek kadar güçlüdür.Bir oturuşta yedi koyunun budunu yer, pilava gömülünce bıyıklarında iki tavukluk pilav kalır; dört okka ekmek, dört okka şarapla kahvaltı eder.

Narası dağları inletir.Türkü destanlarındaki yiğitler gibi dürüst, babacan, biraz da saftır.Kısacası Köroğlu’nun eşkıya kişiliği destan kahramanı süslemeleriyle işlenmiştir.

Çevresinde “kırk” arkadaşı vardır.Kırk arkadaş, kırk yiğit…Bu da destanlardan gelen bir sayıdır.

Bütün bunlar aslında bir halk öyküsü olan Köroğlu anlatısının destan diye anılmasına yol açmıştır.

KÖROĞLU ÖYKÜSÜNÜ YARATAN DÜŞÜNCEKöroğlu nasıl bir kişi?Bu isimde bir saz şairi eşkıyanın

yaşadığı bilinse de, kimliği, kişisel nitelikleri hakkında kesin bir belge yoktur.

Ama bazı anlatılardaki Köroğlu tiplerinin ortak özellikleri araştırılarak bir şeyler söylenilebilir.

Köroğlu’nun güce, dövüşmeye, üstün gelmeye verdiği öneme, acımasızlığa, korkana, savaşırken “esir etmek yok ha çalın kılıncı” diye kükremesine, böylesine hoşgörüden uzak bir sertliğe bürünmesine bakarak yaşadığı dönemde Anadolu halkının büyük bir çaresizlik ve ruhsal bunalım içinde olduğunu anlayabiliriz.

NEDİR KÖROĞLU’NUN OLUMLU YANLARI

Köroğlu, herşeyden önce kişisel çıkarları için değil, zulme başkaldırarak, babasının vasiyetini yerine getirmek, öcünü almak için dağa çıkmıştır.

Gerek günlük ilişkilerinde, gerek savaşlarında son derece merttir.

Çevresinde toplanan arkadaşlarını da yiğit, mert, halktan yana adamlardan seçmiştir.

HAN OĞLUM AYVAZ Dinle sözlerimi han oğlum Ayvaz Yükletin kervanı dengine bakın Erlik meydanına girdiğin zamanKuşanın kılıcı gencine bakın

Düşmanın üstüne eyledim akın Dönüşüm yok zamanım yakınFakir fukarayı incitmen sakın Mal yemez tamahkar zengine bakın

Köroğlu her zaman kurdu meydanı Ben bilirim yahşi ile yamanı Aman dileyenden kesmen amanı Dertli olanların derdine bakın

Savaşırken acımasızdır, ama sevdiklerini de ölümüne sever:Babası, atı, oğlu, karısı arkadaşları, memleketi, yaşadığı topraklar…

Hepsine içten, gerçek bir sevgiyle bağlıdır.

En önemlisi de yoksullara yardım eden, varlıklılardan aldığını yoksullara dağıtan bir eşkıyadır.

Köroğlu’nun anlatılardan çıkarılan kişiliği de, büyük oranda, XVI. yüzyılda bir insanın kişiliği olmaktan çok; halkın özlemleri doğrultusunda, aşıkların öyküleri anlatanların ona yakıştırdıkları düşsel bir kişiliktir.

KIR AT• Kırat'ın Değerin Sorarsın Kaça• Kırat'ın değerin sorarsın kaça

Seksen bin tümene hele de vermemSeksen bin ak kuzu kıvrımlı koçaSeksen bin hazine pula da vermem

Seksen bin yiğide seksen bin ataSeksen bin ülkeden gelen berataSeksen bin sabana seksen bin çifteSeksen bin koşumluk mala da vermem

Köroğlu sözünü duyursun sizeSeksen bin ahırdan gelen öküzeSeksen bin geline seksen bin kızaSeksen bin boşanmış dula da vermem

AYVAZ• Ayvaz Geliyor (Muştuluk

Olsun)• Muştuluk olsun dağlara

Şen olun Ayvaz geliyorSelam olsun servilereŞen olun Ayvaz geliyor

Takınır çifte bıçaklarSalınır sırma saçaklarYeryüzündeki çiçeklerAçılın Ayvaz geliyor

Çiğdemin ömrü tez biterAlay alay nergis biterKaranfil bahçede biterTakının Ayvaz geliyor

•Param param taşlar olurYardımcısı kuşlar olurDervişler dervişan olurŞal geyin Ayvaz geliyor

Köroğlu der hey ağalarÇekinir fener maşalarYol üstündeki kayalarÇekilin Ayvaz geliyor

• AyvazKöroğlu’nun evlatlığıdır.

Köroğlu öykülerindeki şiirlerin tek bir kalemden çıktığı düşünülemez.

Öyküleri anlatanların şiirlerde beğenilerine göre, ya da dinleyenlerin eğilimlerine göre yaptıkları değişiklikler, ayrıca yeni uydurdukları öykülere kendi ekledikleri şiirler Köroğlu’nu şair olarak nerdeyse soyutlaştırmıştır.

SANATI

Öykülerde yalnız Köroğlu adına değil, karısı Nigâr Hanım, oğlu Ayvaz, Âşık Cünun, Demircioğlu, Zor Bezirgân, Kasap Ali, Arap Paşa, Kürdoğlu Hasan, Telli Hanım, Hoca Aziz, Benli Ahmet, Mahbup Hanım, Deli Hasan vb. adına söylenen şiirler de vardır.

Kısacası, öyküyü anlatan âşık, yalnız Köroğlu’nun bilinen şiirlerini aktarmakla kalmaz, yeri geldikçe başka kişilerin ağzından da şiirler söyler.

Köroğlu öykülerindeki şiirler; bütün özellikleriyle halk şiiri anlayışı çerçevesindedir.

Çoğunlukla koşma ya da destan türlerinin ölçü ile uyak düzenine uyulur.

Köroğlu şiirlerinde genellikle hece ölçüsünün 4+4+3=11 , 6+5=11 , 4+4=8 kalıpları kullanılır, ama kesinlikle sıkı bir düzen aranmaz.

Ara duraklara önem verilmediği gibi, 11 heceli bir şiirde 12 ya da 9 heceli , 8 heceli bir şiirde de 9 ya da 7 heceli dizeler de bulunabilir.

Benden selam olsun Bolu beyine Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdırOk gıcırtısından kalkan sesindenDağlar sada verip seslenmelidir

Düşman geldi tabur tabur dizildi Alnımıza kara yazı yazıldıTüfek icat oldu mertlik bozulduEğri kılıç kında paslanmalıdır

Köroğlu düşer mi yine şanından Ayırır çoğunu er meydanındanKır At köpüğünden düşman kanındanÇevrem dolup şalvar ıslanmalıdır

ŞİİRLERİNDEN SEÇMELER

Bolu Beyi: Kimi araştırmacılara göre Sivas’ın batısında Çamlıbel denen yerde yaşayan Köroğlu’nun, Bolu kentiyle bir ilgisi yoktur.Bolu Bey, Bolu Paşa adı Bolu Beyi sanılmıştır.Sada: Ses, sedaEr meydanı: Savaş alanı.Şalvar: Geniş pantolon.

ŞİİR AÇIKLAMASI

Çamlıbel’e süreyidim yolunuAltınlardan nalladayım nalınıÜç güzele dokutayım çulunuAlma gözlü kız perçemli Kır Atım

Başımı başımdan yukarı tutarHaykırır köpüğü başından atarKaçarsa kurtulur kovarsa tutarAlma gözlü kız perçemli Kır Atım

Köroğlu öyküsündeki destansı ögelerden biri olan Kır At şiirlerde önemli bir yer tutar.Köroğlu’nun güç kaynağıdır.Şiirlerde hep anılması bir yana doğrudan Kır At için söylenmiş şiirler de pek çoktur.Altınlardan nalladayım nalını: Sana altın nal vurdurayım

ŞİİR AÇIKLAMASI

• Kizir Muhtar demektir. Gün gelmiş zamanın kizirinin ünü tüm Anadolu'ya yayılmış. Tüm kötüler ondan korkar olmuş.

• Gel zaman git zaman Kizirin bir oğlu olmuş. Daha küçükken iyi at biner, kılıç kuşanır olmuş. İşte Kiziroğlu Mustafa Bey bu çocuk.

• Bütün çocukluğu Kısır Dağı’nda at binip avlanmakla geçmiş Mustafa'nın. O da babası gibi büyüyünce namlı bir yiğit olmuş, haksızlık ve adaletsizliklerle savaşmaya başlamış. Zaten onun bulunduğu çevrede kimse haksızlık etmeye cesaret edemezmiş ya .

KİZİROĞLU-KÖROĞLU İLİŞKİSİ

• Köroğlu doğuya gelir. O sırada doğuya gelen Köroğlu Kısır Dağları’nda Ferro deresine yerleşir, amacı doğudaki haksızlıkları yok etmek. Bir gün Köroğlu bir at gezisinde Kizir Köyü’nü görür, "Burada ki adaletsizlikler de benden sorulur" der ve gider orada bir kale kurar. İşlerinden dolayı bir müddet köyünden ayrı kalan Kiziroğlu köye döndüğünde Köroğlu’nun kalesini görür. Sinirlenir. Köroğlu’nun yanına gider, sertçe çıkışır "Sen kim olasın ki benim yurdumda saltanat süresin" Her ikisi de bir birlerini kötü insan olarak bilirlermiş. Köylülerin söylemesi böyle.

• O zamanın adaletine göre iki yiğit dövüşür, galip gelen diğerini öldürüp savaşı kazanırmış. Köroğlu ve Kiziroğlu günlerce at üstünde kavga etmişlerse de yenişememişler. Kılıç kavgasında ve güreşte de yenişememişler.

• Mustafa Bey’in atı Ala Paça da Köroğlu'nun atı Kırat’la güreşmekte. Mustafa Bey şöyle bir geri bakmış ki ne görsün atı Ala Paça Köroğlu’nun atını alt etmiş duruyor.

• "Ola benim atım Köroğlu'nun atını alt etmiş, ben Köroğlu'nu alt etmezsem halim nic' olur" deyip gayrete gelmiş Köroğlu'nu yere vurmuş.

• Tam kamasını çekmiş vuracağı sırada Köroğlu "Dur yiğit, bana biraz mühlet ver yiğitlerimi göreyim karımla

helallaşayım" demiş. Mustafa Bey bırakmış.• Köroğlu eve gidip olanları karısına sazıyla sözüyle

anlatmaya başlamış. Bir atı var Ala Paça peh peh peh

Mecal vermez Kırat kaça hey hey heyAz kaldı ortamdan biçe

Ağam kim, Paşam kim, Nigar kim,Hanım kim

Kiziroğlu Mustafa BeyBir beyin oğlu

Zor beyin oğlu

• Köroğlu geciktiği için evine kadar gelen Kiziroğlu kapı aralığından türküyü duyunca duygulanır ve utanır.

• Kapıyı çalıp içeri girer. Mustafa Bey’i karşısında gören Köroğlu her şeyin bittiğini düşünürken Mustafa Bey sarılıp onu öper. "Sen benden daha yiğitsin Köroğlu" der.

• Köroğlu da "Ben artık buradan gideyim burada senin gibi mert ve yiğit biri varken kalmak olmaz" der ve köyü terk edip batıya gider.

• O zamanın şartlarında Köroğlu’nun Kars’a gelmesi zordur. Ama halk hayali iki yiğidi karşılaştırmıştır.

Gösteri Bitti.Başa Dön…Gösteri Bitti.Başa Dön…

http://www.sosyal-bilgiler.com