Male hidroelektrane u Crnoj Gori, stanje i perspektive

mr Milan Bokovi, dipl.ing.graMirjana Popovi, dipl.ing.graNevzeta Alilovi, dipl.ing.gra

CRNA GORAHIDROMETEOROLOKI ZAVOD

Sve vea potreba za energijom

Bre troenje neobnovljivih energetskih

resursa

Hidroenergija - Jedini obnovljivi izvor energije koji zahvaljujui velikom stepenu koncentracije omoguava racionalno korienje

- Neosporna prednost hidroenergije u odnosu na sve druge vidove energije (energija sunca, vjetra, biomase, geotermalna...)

- Tehnologija vezana za hidroenergiju je najpoznatija i najrazvijenija na svjetskom nivou

Male hidroelektrane, u sluaju da su izbor lokacije i tehnoloko rjeenjedobro usvojeni, nemaju veih tetnih uticaja na ivotnu sredinu.

Da bi se tetni uticaji sveli na to manju mjeru, pri planiranju mHE posebnu panju treba posvetiti :

Adekvatanom izboru lokacija malih hidroelektrana Protoku vode Riziku od pogrenog upravljanja vodnim resursima Sve veem deficitu biolokog minimuma Uticaju na floru i faunu.

Katastar malih hidroelektrana u Crnoj Gori Podaci Elektroprivrede Crne Gore

Snag a (MW)Snag a (MW)Snag a (MW)Snag a (MW) Energija (GWh)Energija (GWh)Energija (GWh)Energija (GWh)

Sliv Pive (6 profila)Sliv Pive (6 profila)Sliv Pive (6 profila)Sliv Pive (6 profila) 23.523.523.523.5 81.681.681.681.6

Sliv Lima (35 )Sliv Lima (35 )Sliv Lima (35 )Sliv Lima (35 ) 117.45117.45117.45117.45 337.6337.6337.6337.6

Sliv Komarnice (17)Sliv Komarnice (17)Sliv Komarnice (17)Sliv Komarnice (17) 50.5650.5650.5650.56 116.6116.6116.6116.6

Sliv Zete (5)Sliv Zete (5)Sliv Zete (5)Sliv Zete (5) 11.1511.1511.1511.15 49.949.949.949.9

Sliv MoraSliv MoraSliv MoraSliv Morae (6)e (6)e (6)e (6) 27.7527.7527.7527.75 57.757.757.757.7

Sliv Sliv Sliv Sliv ehotine (1)ehotine (1)ehotine (1)ehotine (1) 3.953.953.953.95 12.712.712.712.7

(70 profila)(70 profila)(70 profila)(70 profila) 234.36234.36234.36234.36 656.01656.01656.01656.01

Postojee male hidroelektrane

Projektovano stanje

Snag a (MW)Snag a (MW)Snag a (MW)Snag a (MW) Energija (GWh)Energija (GWh)Energija (GWh)Energija (GWh)

UkupnoUkupnoUkupnoUkupno 9.0259.0259.0259.025 17.45417.45417.45417.454

Naziv stanice Vodotok

1 Stabna Vrbnica2 Ribnjak Vrbnica3 Donja Bukovica Bukovica4 Timar Bukovica5 Sirovac Tuina6 Gornja Bijela Bijela7 Lubnice Jelovica8 Trepa Trepaka Rijeka9 Kralje Kratica

10 Velika Velika Rijeka11 Murino Murinska Rijeka12 Babino Polje Babinopoljska Rijeka13 Jara Komaraa14 Hoti Trokutska Rijeka15 Donje Vusanje Grlja

Naziv stanice Vodotok1 Ponja Poanjska Rijeka 2 Rijeka Ibritica 3 Zavraca Ratnja Rijeka4 Gornja Ljuta Vrelo 5 Bjelojevii Bjelojevika Rijeka6 Pojita Bukovica 7 titarica titarica 8 Majstorovina Bistrica 9 Kuti Kutska Rijeka10 Joanica Peroica11 Ljenica Ljenica12 Kaludra Kaludarska Rijeka13 Dapsii Dapsika Rijeka14 ekular ekularska Rijeka15 Ljuta Vinicka

Projekat hidrolokih istraivanja za izgradnju mHE u Crnoj Gori

HMZCGNorveki direktorat za vode

Za navedene profile uraeni su sledei elaborati:

1. Hidroloka obrada za profile malih (mini, mikro) hidroelektrana (mHE) na pritokama glavnih vodotoka u Crnoj Gori, 2007 god.

2. Hidroloka obrada za profile malih (mini, mikro) hidroelektrana (mHE) na pritokama glavnih vodotoka u Crnoj Gori, (druga faza), 2008 god.

3. Preliminarna ( gruba, aproksimativna, orijentaciona ) obrada hidropotencijala na pritokama glavnih vodotoka Pive i Lima, malih, mini ili mikro (mHE) u Crnoj Gori, 2008 god.

4. Gruba, preliminarna analiza hidropotencijala pritoka glavnih vodotoka Morae, Tare i Lima - II faza , 15 mHE , 2009 god.

(Radovi objavljeni na sajtu: www. oie-cg.me ) Pri proraunu snage i energije osnova je bila kriva trajanja protoka za kalendarsku

godinu.

Primjer prorauna za jedan profil dat je na sledeem slajdu.

Rijeka: Gornja Ljuta, energetski profil "Vrelo" Parametri potrebni za proraun:

KGV: 870 mnm KDV: 460 mnmBruto pad: Hbr = 870 460 = 410 m Duina derivacije L = 1.9 km Neto pad Hnt = Hbr 0.15 x Hbr = 0.85 x Hbr = 349 mQsr = 0.273 m3/s Qi = 2.0 x Qsr = 2.0 x 0.273 = 0.546 m3/s

KRIVA TRAJANJA

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 70% 75% 80% 85% 90% 95% 100%Trajanje (%)

Q(m

3/s

)

H S: VreloVo do to k: Go rnja Ljuta

Qsr= 0.273 m 3/s

Qins= 0.546 m 3/s

Kriva trajanja svedena po vodnosti na viegodinji period

Sa raspoloivom krivom godinjeg trajanja protoka proraun je sproveden tabelarno

Snaga 1.62 MW Sumarna energija 7.372 GWh

Trajanje (%)100 88.3 76.5 69.4 44.3 25.4 18.2 0

(dani) 365 322 279 253 162 93 66 0

Neto pad Hnt (m) 349 349 349 349 349 349 349 349

Protok Qs (m3/sec) 0.017 0.035 0.081 0.173 0.288 0.46 0.546 0.546Srednjiprotok Qsr

(m3/sec) 0.026 0.058 0.127 0.231 0.374 0.503 0.546

Snaga N (KW) 77.1 172.1 376.7 685.3 1109.5 1492.1 1619.7

Snaga N (MW) 0.077 0.172 0.377 0.685 1.109 1.492 1.62PriratajVremena t (dana) 43 43 26 91 69 27 66PriratajVremena t (asova) 1025 1034 622 2184 1656 648 1594

Parcijalna energija Ep (MWh) 79.06 177.9 234.3 1496.6 1837.3 966.9 2581.8

Sumarna energija E (GWh) 0.079 0.257 0.491 1.988 3.825 4.79 7.372

Sumarne tabele hidroenergetskih pokazatelja za sve profile date su na sledeim slajdovima

OpOpOpOptinatinatinatina VVVVodotokodotokodotokodotokEnergetski Energetski Energetski Energetski profilprofilprofilprofil

Bruto Bruto Bruto Bruto padpadpadpadHbr Hbr Hbr Hbr (m)(m)(m)(m)

DuDuDuDuina ina ina ina derivacijederivacijederivacijederivacijeLd (km)Ld (km)Ld (km)Ld (km)

Neto Neto Neto Neto padpadpadpadHnt Hnt Hnt Hnt (m)(m)(m)(m)

SSSSr. r. r. r. protokprotokprotokprotokQsr Qsr Qsr Qsr

(m3/s)(m3/s)(m3/s)(m3/s)

IIIInstalisnstalisnstalisnstalisanianianiani

protokprotokprotokprotokQQQQ

(m(m(m(m3333/s)/s)/s)/s)

PPPPrelivrelivrelivreliv(%)(%)(%)(%)

(dana)(dana)(dana)(dana)

SnagaSnagaSnagaSnaga(MW)(MW)(MW)(MW)

GGGGodiodiodiodinja nja nja nja energijaenergijaenergijaenergijaE (GWh)E (GWh)E (GWh)E (GWh)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11111111

1 Pluine Vrbnica Stabna 220 2.7 154 1.31 2.1 25% (91dana)

2.75 12.712.712.712.7

2 avnik

BukovicaDonja

Bukovica120 5.8 72 1.22 1.95 21%

(77dana)1.19 4.694.694.694.69

3 Bukovica Timar 120 3.1 84 1.85 2.78 23% (84dana)

1.99 9.539.539.539.53

4 Tuina Sirovac 60 5.5 36 1.14 1.71 25% (91dana)

0.523 2.472.472.472.47

5 BijelaGornja Bijela

135 5.7 81 1.54 2.0 20%(73dana)

1.38 5.355.355.355.35

6 Berane

Jelovica Lubnice 60 1.93 45 1.31 2.1 22% (80dana)

0.807 3.233.233.233.23

7 JelovicaLubnince(uzvodno)

260 4.8 156 0.917 1.28 25% (91dana)

1.7 6.566.566.566.56

8 Trepaka Trepa 430 3.1 301 0.764 1.15 23%(84dana)

2.94 12.0612.0612.0612.06

9 Andrij. Kratica Kralje 90 3.1 63 0.833 1.5 23%(84dana)

0.803 3.063.063.063.06

10

Plav

Velika Velika 120 3.0 84 0.305 0.488 24%(88dana)

0.348 1.521.521.521.52

11 Murinska Murino 140 3.0 105 0.512 0.819 25%(91dana)

0.731 3.023.023.023.02

12 MurinskaMurino

(uzvodno)340 3.6 221 0.416 0.737 25%

(91dan)1.39 5.785.785.785.78

13Babinopolj

skaBabino Polje

340 3.7 221 0.899 1.213 19% (69dana)

2.28 8.248.248.248.24

14 Komaraa Jara 140 4.0 91 2.35 3.41 27%(98dana)

2.64 10.810.810.810.8

15 Trokutska Hoti 260 2.1 195 0.543 0.815 20%(73dana)

1.35 5.975.975.975.97

16 GrljaDonje Vusanje

70 1.85 56 3.21 4.33 23%(84dana)

2.06 8.008.008.008.00

24.8724.8724.8724.87 102.98102.98102.98102.98

SUMARNA TABELA HIDROENERGETSKIH POKAZATELJA ZA PRITOKE PRVE FAZE

SUMARNA TABELA HIDROENERGETSKIH POKAZATELJA ZA PRITOKE DRUGE FAZE

OpOpOpOptinatinatinatina VVVVodotokodotokodotokodotokEnergetski Energetski Energetski Energetski profilprofilprofilprofil

Bruto padBruto padBruto padBruto padHbr Hbr Hbr Hbr (m)(m)(m)(m)

DuDuDuDuina ina ina ina derivaciderivaciderivaciderivaci

jejejejeLd (km)Ld (km)Ld (km)Ld (km)

Neto Neto Neto Neto padpadpadpad

Hnt (m)Hnt (m)Hnt (m)Hnt (m)

SSSSr. r. r. r. protokprotokprotokprotokQsr Qsr Qsr Qsr

(m3/s)(m3/s)(m3/s)(m3/s)

IIIInstalisannstalisannstalisannstalisaniiii protokprotokprotokprotokQ(mQ(mQ(mQ(m3333/s)/s)/s)/s)

PPPPrelivrelivrelivreliv(%)(%)(%)(%)

(dana)(dana)(dana)(dana)

SnagaSnagaSnagaSnaga(MW)(MW)(MW)(MW)

GGGGodiodiodiodinja nja nja nja energijaenergijaenergijaenergijaE (GWh)E (GWh)E (GWh)E (GWh)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11111111

1Kolain

Ponja Ponja 200 1.47 176 0.437 0.830 15% (55 dana)

1.242 5.215.215.215.21

2 Ibritica Rijeka 160 2.0 136 1.41 2.68 16% (58 dana)

3.1 13.813.813.813.8

3Ratnja

Zavraca 90 1.1 81 0.512 0.973 18%( 66 dana)

0.670 2.852.852.852.85

4 Gornja Ljuta Vrelo 410 1.9 349 0.273 0.546 16% (58 dana)

1.62 7.3727.3727.3727.372

5 Bukovica Pojita 90 1.1 81 0.160 0.320 16% (58 dana)

0.220 0.9380.9380.9380.938

6

Mojkovac

Bjelojevika Bjelojevii 120 2.5 102 0.581 1.1 19%(69 dana)

0.954 4.034.034.034.03

7 titarica titarica 110 3.0 88 0.41 0.820 15%(55 dana)

0.613 2.6702.6702.6702.670

8 B.Polje Bistrica Majstorovina 50 2.2 47.5 2.13 3.83 17%(62 dana)

1.546 7.417.417.417.41

9

Andrijevica

Kutska Kuti 70 2.2 59.5 2.56 4.61 17%(62 dana)

2.332 10.3510.3510.3510.35

10 Peroica Joanica 60 2.9 48 1.33 2.39 17%(62 dana)

0.975 4.3634.3634.3634.363

11 Peroica Joanica 1 100 2.3 85 1.197 2.155 17%(62 dana)

1.557 6.966.966.966.96

12Berane

Ljenica Ljenica 22 2.3 19 2.47 4.45 14%(51dan)

0.707 3.323.323.323.32

13 Kaludra Kaludra 60 2.4 51 1.17 2.10615%

(55 dana)0.913 4.474.474.474.47

14 Dapsika Dapsii 60 3.4 48 0.437 0.787 11%(40dana)

0.321 1.8361.8361.8361.836

16.816.816.816.8 75.675.675.675.6

Broj mHE po optinama:Plav 7, Andrijevica 4, Berane 6, Bijelo Polje 1, Mojkovac 2,Kolain 5 i avnik 4 ukupno 30