P R A C E N A U K O W E P O L I T E C H N I K I W A R S Z A W S K I E J z. 96 Transport 2013

Dorota Bartoszek, Marek Stolarski

NEEL Sp. z o.o. Przedsi�biorstwo Wdro�eniowo-Produkcyjne

KOLIZJE POJAZDÓW SZYNOWYCH ZE ZWIERZ�TAMI A BEZPIECZE�STWO

RUCHU POCI�GÓW

R�kopis dostarczono, kwiecie� 2013

Streszczenie: Kolizje ze zwierz�tami w transporcie kolejowym s� powszechne, cho� s�abo rozpoznane. Stanowi� zagro�enie dla bezpiecze�stwa pasa�erów, a ponadto powoduj� wymierne straty dla przewoników w postaci kosztów naprawy taboru oraz opónie�. Problem jest znacznie powa�niejszy w przypadku przewozów pasa�erskich, poniewa� poci�gi pasa�erskie poruszaj� si� z wi�kszymi pr�dko�ciami, ni� poci�gi towarowe. W przypadku kolizji rozmiar szkód zale�y tak�e od rozmiaru zwierz�cia.. Analiza miejsc kolizji oraz staranne zbieranie danych przez wszystkich przewoników mia�oby znacz�cy wp�yw na bezpiecze�stwo i koszty transportu kolejowego. S�owa kluczowe: bezpiecze�stwo, transport kolejowy, kolizje ze zwierz�tami

1. SYTUACJA WED�UG PRZEWO�NIKÓW

Ka�dy rodzaj transportu, w tym równie� kolejowy, spe�niaj�c swoj� misj� dowiezienia pasa�era z punktu A do punktu B ma by� przede wszystkim bezpieczny. Zapewnienie bezpiecze�stwa odnosi si� jednak nie tylko do uczestników ruchu, ale i wszystkich sk�adników styku linii kolejowych z innymi elementami �rodowiska. Regulacje prawne dotycz�ce kwestii bezpiecze�stwa ruchu kolejowego obejmuj� g�ównie sprawy zwi�zane z bezpiecze�stwem przewozu osób. Bezpiecze�stwo zwierz�t jest traktowane drugoplanowo.

Na pocz�tku roku 2013 rozpocz�to badania zwi�zane z kolizjami pojazdów kolejowych ze zwierz�tami. Badania przeprowadzano u ród�a, czyli w�ród przewoników kolejowych, zarówno pasa�erskich, jak i towarowych. Bior�c pod uwag� fakt, �e przewonicy i zarz�dcy infrastruktury s� zobowi�zani do opracowania i wdro�enia Systemu Zarz�dzania Bezpiecze�stwem (SMS – Safety Management System), w ramach którego wszystkie wypadki i inne niebezpieczne zdarzenia s� zg�aszane, badane i analizowane, wydawa�oby si�, �e uzyskanych informacji b�dzie ogromna ilo��. Niestety w�ród 12 przewoników towarowych poddanych ankiecie tylko jeden przyzna�, �e prowadzi tak� ewidencj�.

50 Dorota Bartoszek, Marek Stolarski

�

Po�owa z nich nie odnotowa�a �adnych kolizji, u pozosta�ych zdarza si� do kilku kolizji rocznie. Trzech przewoników przekaza�o informacj�, �e w wyniku zderzenia ze zwierz�ciem zaistnia�a konieczno�� naprawy taboru. �aden z nich nie odnotowa� zatrzyma� i zwi�zanych z tym opónie� poci�gu. Zdarzaj� si� natomiast sytuacje, gdy po zauwa�eniu zwierzyny na torach maszynista zwalnia lub chwilowo zatrzymuje sk�ad w celu unikni�cia zderzenia.

W przypadku przewoników pasa�erskich z sze�ciu, z którymi uda�o si� skontaktowa�, czterech prowadzi ewidencj� kolizji, pozosta�ych dwóch poda�o informacj� o liczbie kolizji, która waha si� od 1-2 rocznie do kilku tygodniowo. Ma to zwi�zek z charakterem i zasi�giem terytorialnym dzia�alno�ci danego przewonika. Trzech przewoników odnotowa�o zatrzymania taboru z powodu kolizji, a u trzech konieczna by�a naprawa taboru, w jednym przypadku koszt takiej naprawy si�gn�� poziomu 50 tys. z�. Z uzyskanych informacji wynika, �e kolizje cz��ciej zdarzaj� si� przewonikom, których sk�ady poruszaj� si� z wi�ksz� szybko�ci�, czyli cz��ciej przewonikom pasa�erskim ni� towarowym. Ponadto u przewoników pasa�erskich cz��ciej dochodzi do uszkodze� taboru, co ma zwi�zek z pr�dko�ci� i budow� taboru. Wysoka pr�dko�� poci�gów osobowych powoduje, �e maszynista ma ograniczon� mo�liwo�� reakcji w sytuacji, gdy na torach pojawi si� zwierzyna, w odró�nieniu od statystycznie wolniejszego, jad�cego ze �redni� pr�dko�ci� ok. 40 km/h poci�gu towarowego. Co wi�cej, przewonicy, których przedmiotem dzia�alno�ci jest przewóz osób korzystaj� przede wszystkim z jednostek zespolonych typu EZT (elektryczny zespó� trakcyjny) lub SZT (spalinowy zespó� trakcyjny), a tak�e autobusów szynowych, które s� bardziej podatne na uszkodzenia podczas kolizji, ni� masywne lokomotywy towarowe, a koszt ich naprawy jest wówczas wy�szy.

2. DANE PRZEWO�NIKA

Dzi�ki uprzejmo�ci najwi�kszego przewonika pasa�erskiego (Przewozy Regionalne) uzyskano szczegó�owe dane dotycz�ce kolizji ze zwierz�tami w 2012 roku. Ka�de z 268 zdarze� zosta�o zarejestrowane i okre�lone przez parametry, takie jak: data, godzina, miejsce, rodzaj zwierz�t, dane (lub ich brak) o uszkodzeniach i opónieniach. Powy�sze informacje daj� mo�liwo�� przeprowadzenia analiz dotycz�cych gatunków zwierz�t, które najcz��ciej bior� udzia� w kolizjach, okresów zwi�kszonego ryzyka takich wypadków oraz miejsc, gdzie ginie najwi�cej zwierz�t.

Wykres nr 1 przedstawia procentowy udzia� zwierz�t ró�nych gatunków we wszystkich wypadkach ogó�em. Poniewa� istnieje podejrzenie, �e rejestruj�cy zdarzenie (zwykle maszyni�ci) nie posiadali odpowiedniej wiedzy, aby prawid�owo okre�li� gatunek niektórych zwierz�t, zw�aszcza z rodziny jeleniowatych (sarna, jele�, �o�, daniel), przyj�to podzia� w�a�nie wed�ug rodzin, a nie wed�ug gatunków. Najcz��ciej w kolizjach bior� udzia� w�a�nie jeleniowate, czyli sarna, jele�, �o�, ��cznie 58% ca�o�ci zdarze�. By� mo�e jest to równie� zwi�zane z informacj�, �e ostatnio odnotowano znaczny wzrost populacji

Kolizje pojazdów szynowych ze zwierz�tami a bezpiecze�stwo ruchu poci�gów 51

�

tych zwierz�t1. Nale�y tak�e podkre�li� fakt, �e w niektórych zdarzeniach bra�o udzia� wi�cej ni� jedno zwierz� (zatem kolizji ulega�o stado przechodz�ce przez tory). Prawie jedn� czwart� stanowi�y dziki, a 1% to ró�nego gatunku ptaki, takie jak kuropatwy i ba�anty. Pozosta�e 8% nie stanowi� dzikie zwierz�ta, lecz zwierz�ta gospodarstwa domowego, które powinny znajdowa� si� na terenie ogrodzonym (owca, krowa, ko�, osio�). Ich pojawienie si� w obszarze linii kolejowej mo�na by t�umaczy� ucieczk� zwierz�t lub brakiem nale�ytego dopilnowania przez w�a�cicieli. Zaliczone do tej grupy zosta�y równie� psy, które wbiegaj�c na tory prawdopodobnie goni�y za drobn� zwierzyn� le�n� (lisy, zaj�ce, itp.). W pewnych przypadkach (11%) podczas rejestracji kolizji nie odnotowano, jakiego gatunku by�o dane zwierz�.

Wykres nr 1. Procentowy udzia� zwierz�t w kolizjach z poci�gami w 2012 roku wed�ug systematyki rodzin

Kolejne dwa wykresy (wykres nr 2 i nr 3) pokazuj�, jak kszta�tuje si� liczba kolizji

w zale�no�ci od miesi�ca, a tak�e pory i godziny dnia. Wyranie wida� wzrost zdarze� w porze jesieni i wczesnej zimy, co w sumie daje ponad po�ow� wszystkich wypadków. Prawdopodobnie ma to zwi�zek z okresem rui w�ród zwierz�t le�nych, co powoduje, i� czynnik biologiczny bierze gór� nad instynktem samozachowawczym. Ryzyko zderzenia z przeje�d�aj�cym poci�giem ro�nie równie� w godzinach wieczornych i porannych (wykres nr 3), poniewa� w�a�nie wtedy zwierz�ta przemieszczaj� si� z ostoi dziennych na miejsca �erowania i z powrotem. Nale�y jednak pami�ta�, �e w tych w�a�nie porach (5-8 rano oraz 16-19) wyst�puj� równie� tzw. godziny szczytu, wi�c ruch poci�gów pasa�erskich jest bardzo intensywny. Te dwa niezale�ne czynniki nak�adaj� si� na siebie wzmagaj�c efekt ko�cowy.

1 Informacja przekazana przez Naczelnika Wydzia�u Zagospodarowania Lasu Lasów Pa�stwowych S.A. Informacj� potwierdza równie� artyku� „Rekordowa populacja �osi w Polsce” z 12-04-2012 roku, zamieszczony na stronie internetowej Lasów Pa�stwowych.

52 Dorota Bartoszek, Marek Stolarski

�

0

10

20

30

40

50

60

70

80

liczba�kolizji

Liczba�kolizji w�poszczególnych�miesi�cach

Wykres nr 2. Liczba kolizji ze zwierz�tami w rozbiciu na poszczególne miesi�ce 2012 roku

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

liczba�kolizji

godziny doby

L iczba �koliz ji w �poszczegó lnych �godzinach

Wykres nr 3. Liczba kolizji ze zwierz�tami w rozbiciu na godziny dnia (dane z 2012 roku)

Korzystaj�c z otrzymanych danych przeanalizowano równie� miejsca, w których dosz�o do kolizji. Na liniach kolejowych, na których wykonywane by�y w 2012 roku przewozy pasa�erów przez spó�k� Przewozy Regionalne (linie zaznaczone na czarno) naniesiono zdarzenia w postaci czerwonych kó�ek. Wymaga podkre�lenia fakt, �e województwo mazowieckie praktycznie nie by�o brane pod uwag� przy tej analizie, poniewa� Przewozy Regionalne nie prowadz� tam dzia�alno�ci. Poci�gi, które bra�y udzia� w zdarzeniach w tym województwie by�y poci�gami spó�ki w relacjach mi�dzywojewódzkich (InterRegio).

Kolizje pojazdów szynowych ze zwierz�tami a bezpiecze�stwo ruchu poci�gów 53

�

Rys. 1. Lokalizacja miejsc potr�ce� zwierz�t na mapie linii kolejowych z wyszczególnieniem obszarów le�nych. Rok 2012. �ród�o: opracowanie w�asne na podstawie danych z PR

Patrz�c na map� Polski z naniesionymi miejscami kolizji ze zwierz�tami zauwa�amy

trzy wi�ksze skupiska zdarze�: obszar pó�nocno-zachodni – od nadgranicznego Dolnego l�ska, poprzez Lubuskie, Pomorze a� po Mazury; obszar Dolnego i Górnego l�ska; obszar po�udniowo-wschodni – od Rzeszowa po Lublin.

Kolizje w obszarze pó�nocno-zachodnim mo�na korelowa� ze statystycznie najwi�kszym zalesieniem (dominuj� tereny le�ne i podmok�e) i najmniejszym zaludnieniem tego obszaru, a jednocze�nie stosunkowo g�st� sieci� kolejow�. Nale�y zwróci� uwag�, �e niektóre relacje obs�ugiwane s� tylko sezonowo (np. Kalisz Pomorski – Wa�cz), tote� wypadki mog� by� równie� spowodowane zmniejszeniem czujno�ci zwierz�t, tzn. ich nieprzyzwyczajeniem do poruszaj�cych si� stale pojazdów kolejowych. Dotyczy to tych rejonów, gdzie poci�gi pojawiaj� si� nieregularnie, z bardzo du�ymi przerwami. Kolizje maj�ce miejsce na l�sku s� najprawdopodobniej skutkiem najwi�kszej g�sto�ci ruchu na rozbudowanej sieci kolejowej i wyst�puj� zw�aszcza na terenie le�nych pasów ochronnych wokó� uprzemys�owionych terenów Górnego l�ska oraz na Opolszczynie. Najwi�ksze nagromadzenie kolizji na konkretnych odcinkach linii kolejowych mo�na zaobserwowa� w po�udniowo-wschodniej cz��ci kraju, zw�aszcza na odcinku Zawada – Rejowiec. Jednym z istotnych powodów pozwalaj�cych na wyja�nienie

54 Dorota Bartoszek, Marek Stolarski

�

przyczyny tak du�ej liczby zdarze� jest przywrócenie ruchu pasa�erskiego na tym odcinku po d�ugiej przerwie. Ponownie dowodzi to faktu, �e zwierz�ta, tak jak ludzie, przyzwyczajaj� si� do status quo. W tym przypadku do szlaków migracyjnych przez tory kolejowe, gdzie ruch by� znacz�co ograniczony.

Wi�kszo�� z odnotowanych zdarze� w tym rejonie ma miejsce poza obszarami zalesionymi. Wcze�niej ju� wspomniano przyczyn� tego stanu rzeczy – miejscami �erowania zwierzyny le�nej s� zwykle okoliczne pola i ��ki. Dodatkowo nale�y wspomnie� o gatunku sarny nale��cej do populacji polnej (oprócz niej jest tak�e le�na), która przystosowa�a si� do �ycia na otwartych terenach uprawnych, ��kach, a nawet ogrodach w pobli�u osiedli i miast.

3. SKUTKI KOLIZJI

Wydawa� by si� mog�o, �e niewielka sarna nie stanowi zagro�enia dla lokomotywy, jednak nie jest to prawd�. Si�a uderzenia zale�y od pr�dko�ci poci�gu – im wi�ksza, tym �atwiej o uszkodzenia i tym powa�niejsze one b�d�. Przy pr�dko�ci 30-40 km/h wi�kszo�ci wypadków udaje si� unikn�� – zwierz�ta maj� do�� czasu na zauwa�enie poci�gu i reakcj�, czyli zej�cie z torów, a maszyni�ci mog� w por� zauwa�y� zagro�enie i zwolni� lub nawet wyhamowa� poci�g. Natomiast przy pr�dko�ci 100 km/h droga hamowania poci�gu przekracza 800 m. W takiej sytuacji maszynista ma za ma�o czasu, aby skutecznie zareagowa� na zbli�aj�ce si� zagro�enie, jakim jest kolizja z przekraczaj�cym tory zwierz�ciem, a stosowanie nag�ego hamowania stwarza okre�lone zagro�enie dla pasa�erów poci�gu lub przewo�onego �adunku. W wyniku planowanych modernizacji i budowy nowych linii kolejowych pr�dko�� poci�gów zwi�kszy si� do 160 km/h, co dodatkowo zwi�kszy zagro�enie.

Pojazdy szynowe oraz nowoczesne lokomotywy s� bardziej nara�one na uszkodzenia ze wzgl�du na swoj� lekk� konstrukcj�. Pojazdy te mog� w wyniku kolizji ze zwierz�ciem ulec bardzo powa�nym awariom, których naprawa lub remont mo�e przewy�szy� koszt zakupu nowej jednostki. Dzieje si� tak, poniewa� w obecnie produkowanych lokomotywach do budowy �cian czo�owych stosuje si� powszechnie tworzywa kompozytowe za którymi cz�sto umieszcza si� agregaty i podzespo�y niezb�dne dla dzia�ania lokomotywy, przez co lokomotywa staje si� bardzo wra�liwa na udary mechaniczne. Z uszkodzeniem lokomotywy poza kosztami naprawy wi��� si� te� straty finansowe wynikaj�ce z przerw� w jej eksploatacji. Do tego zatrzymanie ruchu kolejowego w wyniku wypadku oznacza komplikacje w dotrzymaniu rozk�adu jazdy oraz wynikaj�ce st�d straty finansowe dla przewonika i zarz�dcy linii.

W skrajnych przypadkach przy najechaniu na stado zwierz�t mo�e nawet doj�� do wykolejenia poci�gu. Istniej� sytuacje sprzyjaj�ce takim wypadkom – to przede wszystkim zimowe przemieszczanie si� du�ych ssaków po od�nie�onych torach. Gdy nadje�d�a poci�g, zwierz�ta wol� ucieka� po torach ni� w bok, w grub� pokryw� �nie�n�, co ko�czy si� najechaniem na nie przez poci�g. Najcz��ciej korzystaj� z tej drogi gatunki szczególnie niepo��dane na torach z punktu widzenia bezpiecze�stwa ruchu: �osie i dziki.

Kolizje pojazdów szynowych ze zwierz�tami a bezpiecze�stwo ruchu poci�gów 55

�

Ogó�em uszkodzenia taboru stwierdzono w nieco ponad po�owie zarejestrowanych zdarze�. Najwi�cej uszkodze� nast�powa�o w wyniku najechania na jelenie (77% zderze� ko�czy�o si� uszkodzeniem) i �osie (75%), a nast�pnie dziki (60%) i sarny (47%). W przypadku du�ych zwierz�t gospodarskich najechanie na krow� oraz stado owiec spowodowa�o uszkodzenie lokomotywy, za� w dwóch przypadkach najechania na konie �adnych uszkodze� nie stwierdzono (przy trzecim zderzeniu z koniem oraz zderzeniu z os�em brak podanych danych). Zgodnie z przewidywaniami najechanie na grup� zwierz�t cz��ciej ko�czy si� konieczno�ci� naprawy ni� kolizja z pojedynczym zwierz�ciem – uszkodzenia stwierdzono w 75% zderze� ze stadem du�ych zwierz�t, a tylko w 47% zderze� z pojedynczym du�ym zwierz�ciem.

Fot. 1. Spód pod�ogi kabiny maszynisty po zderzeniu z du�ym zwierz�ciem. Wida� uszkodzone z��cze Hartinga (ród�o: K. Wi�niewska)

W przypadku zderze� z psami uszkodzenia wyst�pi�y w 60% (9) opisanych przypadków,

a przy zderzeniach z ptakami wszystkie cztery zanotowane przypadki sko�czy�y si� uszkodzeniami. Nie oznacza to jednak, �e te zwierz�ta stanowi� tak du�e zagro�enie, lecz �e rzadko rejestruje si� incydenty z udzia�em ma�ych zwierz�t. Trudno oszacowa�, jaka jest skala �miertelno�ci drobnych zwierz�t w zderzeniach z poci�gami, cz��� takich incydentów mo�e nie by� nawet zauwa�ana przez maszynistów.

Do jakich uszkodze� dochodzi najcz��ciej? W blisko po�owie przypadków stwierdzonych uszkodze� dosz�o do uszkodzenia przewodów powietrznych, a w ponad jednej czwartej przypadków wyst�pi�y uszkodzenia zgarniacza. Poza tym rejestrowano m.in.: p�kniecie zgarniacza , uszkodzenie czo�ownicy, uszkodzenia przewodów ch�odzenia i ogrzewania, uszkodzenia silnika trakcyjnego. Zderzenie szybko jad�cego poci�gu z wa��c� 40-50 kg sarn� mo�e sko�czy� si� uszkodzeniem kranu hamulcowego i wynikaj�cym z tego przymusowym zako�czeniem jazdy. Zderzenia z ptakami najcz��ciej ko�czy�y si� rozbiciem reflektora, a w jednym przypadku uszkodzeniem lusterka i szyby bocznej. W blisko 60% przypadków dosz�o do opónienia poci�gu w wyniku kolizji. Wykres 4 pokazuje czas opónienia w�asnego poci�gu. W sytuacjach, kiedy dosz�o do opónienia, w 37% poci�g ruszy� w czasie do pi�ciu minut, w 32% w czasie 6-15 minut, opónienia powy�ej godziny stanowi�y 10% przypadków, w tym pi�� trwaj�cych 2-3 godziny. Maksymalny zanotowany czas opónienia wyniós� 178 minut. Po uderzeniu

56 Dorota Bartoszek, Marek Stolarski

�

w �osia lokomotywa uleg�a uszkodzeniu i sytuacja wymaga�a u�ycia lokomotywy zast�pczej.

Wykres 4. Czas opónienia w�asnego poci�gu

W 32 przypadkach zanotowano wyst�pienie opónie� wtórnych. Wykres 5 przedstawia czas ca�kowitego opónienia, wykres 6 – liczb� opónionych sk�adów. W trzech przypadkach dosz�o do odwo�ania jednostek (dwa razy po jednej i raz dwóch). Ca�kowite opónienie w dwóch przypadkach wynios�o oko�o sze�� godzin. W pierwszym z nich poci�g najecha� na dwa konie, z których jeden zgin�� na miejscu, a drugi zosta� u�piony przez wezwanego w tym celu lekarza weterynarii. Tory w obu kierunkach zosta�y otwarte po usuni�ciu cia� zwierz�t, w sumie opónionych by�o pi�� jednostek trakcyjnych. Drugi przypadek tak du�ego opónienia to opisany powy�ej wypadek z �osiem, wtedy opónieniu uleg�y dwie jednostki.

Wykres 5. Czas ca�kowitego opónienia Wykres 6. Liczba opónionych sk�adów

0120240360

Opó�nienie ca�kowite

n = 32

czas

(min

uty)

05

1015

Liczba opó�nionych jednostek

n = 32

Kolizje pojazdów szynowych ze zwierz�tami a bezpiecze�stwo ruchu poci�gów 57

�

Dane jednego przewonika dotycz�ce jednego roku nie przedstawiaj� oczywi�cie ca�ego spektrum mo�liwych skutków kolizji. Prawdopodobie�stwo wyst�pienia katastrofy kolejowej spowodowanej najechaniem na zwierz�ta jest bardzo niskie, w skali kraju wypadki takie zdarzaj� si� raz na wiele lat. Nie nale�y jednak zapomina� o takim zagro�eniu.

W 2001 roku w Polsce, w okolicach Rzepina poci�g wykolei� si� po najechaniu na stado dzików w�druj�cych �rodkiem torów, szcz��liwie nie by�o ofiar w ludziach. W 2008 roku w Niemczech poci�g InterCityExpress wjecha� w stado owiec znajduj�cych si� na torach. Rzecz mia�a miejsce na wlocie do 10-kilometrowego tunelu i tylko dzi�ki temu nie by�o ofiar �miertelnych w�ród ludzi – lokomotywa i kilka wagonów wykolei�y si� i przejecha�y jeszcze trzy kilometry ocieraj�c si� o �ciany tunelu. W lutym 2012 roku na Kolei Krasnojarskiej, nale��cej do Kolei Rosyjskich, na skutek najechania poci�gu towarowego na stado du�ych zwierz�t dosz�o do jego wykolejenia i zapalenia si� sk�adu cystern przewo��cych �adunek niebezpieczny. Powy�sze przyk�ady pokazuj�, jak grone mog� by� wypadki spowodowane kolizj� ze zwierz�tami.

4. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Kolizje ze zwierz�tami s� zjawiskiem powszechnym, maj�cym wymierne negatywne skutki dla przewoników, wyra�aj�ce si� kosztami naprawy uszkodze� taboru oraz czasem opónie� poci�gów. Trudno oszacowa� dok�adn� skal� zjawiska, poniewa� nie wszyscy przewonicy prowadz� odpowiedni� dokumentacj�. Jednak je�li powa�nie podchodzimy do dba�o�ci o jak najwy�szy poziom bezpiecze�stwa ruchu kolejowego, to zaprezentowane zjawisko powinno by� tak samo traktowane, jak ka�dy inny rodzaj zagro�enia, przeciw któremu nale�y zastosowa� odpowiednie �rodki zapobiegawcze.

Z informacji uzyskanych od przewoników kolejowych wynika, �e problem jest zdecydowanie powa�niejszy w przypadku przewozu osób, co jest spowodowane wi�ksz� szybko�ci�, z któr� poruszaj� si� poci�gi oraz konstrukcj� lokomotyw. Rozmiar szkód zale�y równie� od gatunku zwierz�cia bior�cego udzia� w wypadku, du�e znaczenie ma te� sk�onno�� wielu zwierz�t do poruszania si� w grupach. Najcz��ciej pod poci�gi wpadaj� sarny, jednak na szcz��cie ze wzgl�du na ich niewielkie rozmiary zderzenia stosunkowo rzadko prowadz� do uszkodze� poci�gów. Najgroniejsze dla bezpiecze�stwa ruchu kolejowego s� jelenie, �osie oraz stada dzików. Sporadycznie zdarzaj� si� równie� kolizje z udzia�em du�ych zwierz�t gospodarskich, psów i ptaków – nawet te ostatnie mog� spowodowa� drobne uszkodzenia lokomotywy.

Zapobieganie wypadkom powinno wi�c interesowa� nie tylko mi�o�ników zwierz�t, ale tak�e zarz�dców i u�ytkowników linii kolejowych – tym bardziej, �e kolizje ze zwierz�tami mog� prowadzi� do znacznie powa�niejszych skutków ni� uszkodzona lokomotywa i opónienie kilku poci�gów.

Analizuj�c map� Polski i miejsca wypadków mo�na wnioskowa�, �e gdyby kolizje ze zwierz�tami by�y skrupulatnie rejestrowane przez wszystkich przewoników (a nie jest to proces ani �mudny, ani kosztowny), to ju� po up�ywie kolejnego roku mieliby�my mo�liwo�� przeanalizowania o wiele dok�adniejszego materia�u, który pozwoli�by z bardzo

58 Dorota Bartoszek, Marek Stolarski

�

du�� precyzj� i pewno�ci� wskaza� miejsca na sieci kolejowej, które powinny podlega� szczególnej uwadze i gdzie nale�a�oby zastosowa� odpowiednie urz�dzenia lub systemy dla ochrony zwierz�t. By�yby one tam najefektywniej wykorzystane, zmniejszaj�c ryzyko uszkodzenia taboru i jednocze�nie chroni�c mo�liwie najwi�ksz� liczb� zwierz�t przed �mierci� pod ko�ami poci�gu.

Na zako�czenie pragniemy podzi�kowa� Przewozom Regionalnym Sp. z o.o. za udost�pnienie materia�u do analizy.

Bibliografia 1. Archutowska J., Cholewa A., Pieriegud J.: Jaka kolej dla Polski. Za�o�enia wizji i strategii rozwoju

pasa�erskiego transportu w Polsce. House of Solutions International Sp. z o.o. Biuro Analiz Rynkowych, Warszawa – Katowice 2012.

2. Czerniak A., Górna M.: Warunki bytowania zwierzyny w obszarach linii kolejowej. Materia�y z konferencji naukowo-technicznej „Problematyka ochrony zwierz�t w aspekcie bezpiecze�stwa ruchu poci�gów na zelektryfikowanych liniach magistralnych PKP”, Warszawa 2009.

3. Michaj�ow U.: Ochrona korytarzy ekologicznych w strategii rozwoju infrastruktury kolejowej o znaczeniu krajowym. [w:] Ochrona ��czno�ci ekologicznej w Polsce. Materia�y z konferencji mi�dzynarodowej „Wdra�anie koncepcji korytarzy ekologicznych w Polsce”, Bia�owie�a 2009.

4. Stolarski M., �y�kowska J.: Aktywne metody ochrony zwierz�t na magistralnych liniach kolejowych PKP, metody monitoringu dzia�ania urz�dze�. Materia�y z konferencji naukowo-technicznej „Problematyka ochrony zwierz�t w aspekcie bezpiecze�stwa ruchu poci�gów na zelektryfikowanych liniach magistralnych PKP”, Warszawa 2009.

5. Stolarski M., �y�kowska J.: Problematyka kolizji dzikich zwierz�t z poci�gami w aspekcie psychologii zwierz�t oraz bezpiecze�stwa ruchu poci�gów. Materia�y z konferencji LogiTrans, Szczyrk 2011.

6. Stolarski M.: Rozwa�ania na temat bezpiecze�stwa ruchu poci�gów. Materia�y z konferencji „Nowoczesne technologie w realizacji projektów inwestycyjnych transportu kolejowego”, Jurata 2010.

7. Wasilewski M., Werka J., Jasi�ska K.: Akustyczne i optyczne metody ochrony zwierz�t na torach kolejowych – wnioski z bada� monitoringowych. Materia�y z konferencji „Nowoczesne technologie w realizacji projektów inwestycyjnych transportu kolejowego”, Jurata 2010.

8. Wi�niewska K,. Pogorzelska-Gos I.: Bezpiecze�stwo ruchu poci�gów jako aspekt problemu ochrony zwierz�t przy torach kolejowych. Materia�y z konferencji „Nowoczesne technologie w realizacji projektów inwestycyjnych transportu kolejowego”, Jurata 2010.

9. �y�kowska J.: Analiza zachowa� zwierz�t w warunkach zagro�enia kolizj� z nadje�d�aj�cym poci�giem, czyli dlaczego zwierz�ta wpadaj� pod poci�gi? Materia�y z konferencji „Nowoczesne technologie w realizacji projektów inwestycyjnych transportu kolejowego”, Jurata 2010.

ANALYSIS OF THE COLLISIONS OF RAIL VEHICLES WITH ANIMALS AND SAFETY

Summary: Collisions with animals in rail transport, both cargo and passenger railways, are common but poorly recognized. Such a collisions create a danger for the travelers and also cause countable loss for railway carriers, it means costs of rolling stock’s repairs and delays of the trains. The problem is much more significant in passenger railways due to the higher speed of such a transport when compared with cargo trains. In case of collision the scale of damages also depends on the size of the animal.. Analysis of collision sites and careful collection of data conducted by the all railway carriers would have a significant influence on safety and costs of railway transport. Keywords: safety, rail transport, collisions with animals