Kompjuteri ne shkolle

Doracakpër stërvitjen e arsimtarëve të

shkollave fillore për përvetësimin e njohurive dhe shkathtësive elementare për

zbatimine teknologjisë së informatikës

Programin për stërvitjen e arsimtarëve të shkollave fillore që bëhet me qëllim të përvetësimit të njohurive dhe shkathtësive elementare nga teknologjia e informatikës e realizoi Qendra Maqedonase për Edukim Qytetar (QMEQ) në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës së Republikës së Maqedonisë dhe me Byronë për Zhvillimin e Arsimit.

Ky program është financuar nga USAID/Maqedonia (Agjencia Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar e SHBA-ve) në kuadër të Programit për Stërvitjen e Pjesëmarrësve (PTP) që e realizon World Learning Macedonia (Mësimi botëror).

Programi për stërvitje dhe ushtrime praktike për këtë doracak është përgatitur nga Qendra Edukative Alexandria.

Një pjesë e ushtrimeve për modulet Word, Excel dhe PowerPoint janë përgatitur në bashkëpunim me Rrjetin Interaktiv për Arsim dhe Burime - RRIAB.

Recensioni profesional:Dr Katerina Zdravkova, profesor i Teknologjive të informatikës në Fakultetin e Shkencave Matematikore-Natyrore nëShkupDr. Sasho Josimovski, profesor i Teknologjive të informatikës dhe Biznesit elektronik në Fakultetin Ekonomik në Shkup

E përktheu nga maqedonishtja:Zeqirija Ibrahimi, bibliotekar në Katedrën e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Fakultetin e Filologjisë në Shkup

Përgatitja grafike: Alexandria

Shtypi: Qendra Grafike Shkup

Tirazhi: 1150 copë

Përdorimi i doracakut për qëllime të tjera, shtypja e sërishme ose përcjellja me rrugë elektronike, mekanike ose mënyrë tjetër, si fotokopjim ose incizim, si dhe cilado formë tjetër e përdorimit të materialeve, është e ndaluar pa leje paraprake me shkrim nga QMEQ dhe Qendra Edukative Alexandria.

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint Zbatimi

PërmbajtjaPas përfundimit të kësaj stërvitje, do t'i përvetësoni këto dituri:

Moduli 1 - HyrjeÇka është kompjuteri?Pjesët përbërëse të një kompjuteri Rrjetat kompjuterikë dhe interneti Kompjuterët dhe interneti në arsimShembull i zbatimit të kompjuterëve në praktikë

Moduli 2 - WindowsNjohja me sipërfaqen punuese Organizimi i datotekave dhe folderëve Përshtatja e sipërfaqes punuese

Moduli 3 - Word Njohja me Word-in Rregullimi i tekstit GrafikaShtypjaShabllonet

Moduli 4 - Excel Njohja me Excel-in AdresimiPuna në më shumë fletëFunksionet Grafikët Shtypja Listat Kërkimi

Moduli 5 - PowerPoint Përpunimi i prezantimit Puna me prezantim Shtypja e prezantimit Puna me tekst ShabllonetPuna me objektetAnimimi i prezantimit

Moduli 6 - ZbatimiTeknologjia informatike dhe mësimi Zbatimi i teknologjisë në klasë Përdorimi i multimediasShembuj të përdorimit praktik të asaj që është mësuarÇka më tej?

Përfundim

1

9

23

59

85

107

Kohëzgjatja e parashikuar: 40 orë

Kjo faqe me qëllim është lënë e zbrazët

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiÇka është kompjuteri? Pjesët përbërëse Rrjetat kompjuterikë dhe interneti Kompjuterët dhe interneti në edukim

Moduli 1

Hyrjenë teknologjinë e informatikës

Pas përfundimit të këtij moduli, do t'i përvetësoni këto dituri:

Ç’është kompjuteri?

Superkompjuter

ët Meinfrejm

Minikompjuterë

t

Mikrokompjuter

ët

- Stacioni punues

- Kompjuteri personal

- Lap top

Kompjuterët e dorës

Pjesët përbërëse të një kompjuteri

Hardueri

- Komponentët themelorë

- Procesori

- Memoria

- Pajisja për vendosjen e të dhënave

- Magnetike (hard disk, flopi disk)

- Optike (CD, DVD)

- Pllaka amë

- Video-kartela

- Komponentët periferike

- Pajisjet hyrëse (tastiera, miu, taç-skrin, skaner...)

- Pajisjet dalëse (monitor, projektor, printer, zmadhues)

- Pajisje hyrëse dhe dalëse (modem)

Softuer

- Softueri sistemor

- Softueri aplikativ

- Softueri edukativ

Rrjetat kompjuterike dhe internetiLindja e

internetit

Pasqyra e

webit

Provajderët e internetit dhe ndërlidhja e internetit

Posta elektronike

Pjesët përbërëse të e-letrës

Kompjuterët dhe interneti në arsim


Shembull i zbatimit të kompjuterëve në praktikë

01

HyrjeÇka është kompjuteri?

Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiPjesët përbërëse Rrjetat kompjuterikë dhe

internetiKompjuterët dhe interneti në edukim

Çfare është kompjuteri?

Kompjuteri është pajisje elektronike e cila i përpunon të dhënat dhe i shndërron në informata të dobishme. Në brendinë e kompjuterëve zhvillohen programe që i përpunojnë të dhënat dhe, në bazë të udhëzimeve të programit, realizohen detyra. Kompjuterët përdoren për punë të ndryshme: kontrollin e fluturimeve kozmike, drejtimin e avionëve, përgatitjen dhe shtypjen e librave, ndezjen e dritave në kohë të caktuar saktë, dhënien e fletëpagesës në kasën e shitores....

Kompjuterët hasen në madhësi dhe fuqi të mëdha, duke filluar nga superkompjuterët që i përdor ushtria ose NASA, pastaj kompjuterët personal të cilët na rrethojnë vazhdimisht, e deri te kompjuterët e dorës që janë sa madhësia e një çokollate.

SuperkompjuterëtSuperkompjuterët janë kompjuterët më të fuqishëm që janë krijuar nga dora njeriut. Ata kushtojnë dhjetëra e ndonjëherë

MinikompjuterëtMinikompjuterët më shpesh përdoren si serverë të rrjeteve kompjuterike, në të cilat numri më i madh i kompju- terëve personal janë të ndërlidhur me qëllim që informatat dhe resurset të ndahen ndërmjet vete. Ata kanë fuqi më të vogël (me të edhe çmim më të vogël) se kompjuterët meinfrejm, por ata sigurojnë edhe mundësi për përpunim të centralizuar dhe ruajtje të të dhënave. Me ta zakonisht shërbehen prej 4 deri në 200 konsumatorë.

MikrokompjuterëtMikrokompjuterët në fakt janë kompjuterë personal, që janë të bazuar në teknologjinë mikroporocesore e cila mundëson që gjithë fuqia e procesorit të zhvendoset në mikroçipa të silikonit. Për shkak të zhvillimit eksploziv të mikrokompjuterëve në dekadat e kaluara, u zhvilluan disa lloje të mikrokopjuterëve, secili me mundësi të ndryshme: stacione punuese, kompjuterë personal dhe lap-topë (kompjuterë transportues).

Stacioni punues - janë mikrokompjuterët më të

fuqishëm, ndërsa përdoren për përpunimin e animimeve, simuluesve flajt, për botim, për gjurmime shkencore etj.

edhe disa qindra milionë dollarë, ndërsa përdoren për gjurmimin e klimës, tërmeteve, simulimin e shpërthimeve nukleare, të ADN-së së njeriut etj.

Kompjuterët MeinfrejmKëta janë kompjuterët më të mëdhenj për përdorim të rëndomtë, ndërsa shërbejnë për përpunimin e centralizuar dhe për ruajtjen e të dhënave. Zakonisht përdoren për qëllime afariste, por mund të shërbejnë edhe për qindra konsumatorë të cilët kanë nevojë për qasje të shpejtë të ato informata. Këta kompjuterë përdoren në banka, nëpër avio-kompani, nëpër

meinfrejm

Kompjuteri personal - janë mikrokompjuterët më të lirë për përdorim personal. Edhe pse Apple ishte njëri ndër të parët dhe kompjuterët më të popullarizuar, IBM ishte “fajtori” kryesor për krijimin e një tregu të madh e të ri- tregun e kompjuterëve personal. Në fillim, kompjuterët personal ishin me shumë pak fuqi dhe ata merreshin më shumë si lodra sesa si pajisje serioze për zbatim praktik. Sot ky lloj i kompju-terëve janë tejet të popullarizuar për inkuadrimin dhe për- punimin e tekstit, llogaritjeve tabelore, bazat e të dhënave, botim dhe kontabili-

tet. Popullariteti i tyre varet nga shumë gjëra: rënia drastike e çmimeve, rritja e fuqisë, zhvillimi i internetit, posta elektronike, ndërsa për më të rinjtë është interesant për shkak të lojërave.

terminal kompanitë e sigurimeve, në universitete, në kompani tregtare etj. Rëndom konsumatorët i gjejnë informatat përmes terminalit që është lidhur në meinfrejm. Cilido përpunim i të dhënave kryhet në meinfrejm, ndërsa shfaqet ne ekranin e terminalit.

HyrjeÇka është kompjuteri?

Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiPjesët përbërëse Rrjetat kompjuterikë dhe

internetiKompjuterët dhe interneti në edukim

02 K o m p j u t e r ë t L a p - t o p ndonjëherë të quajtur kompjuterë notebuk (ang. Notebook = fletore) janë praktikisht variant i zvogëluar dhe transportues ik o mp ju te rë v e p e r sona l . Kompjuterët Lap-top modern kanë thuaja fuqi të njëjtë procesorike, kapacitet të vendosjes së të dhë-nave dhe mundësi të njëjta të kompjute-rëve personal, prandaj zako-nisht janë më të shtrenjtë se ata. Ata janë tëdedikuar për ata konsumatorë të cilët nuk mund ta mendojnë punën e tyre pa kompjuter dhe që vazhdimisht janë në lëvizje.

Kompjuterët e dorësJanë të mëdhenj sa një pëllëmbë e dorës. Ata kanë fuqi shumë të dobët procesorike, por pikërisht madhësia e tyre është përparësi e tyre e madhe. Programi që përdoret më shpesh është organizatori personal digjital (Personal Digital Organizer= PDA), i cili përmban regjistër telefonik të emrave, listë të detyrimeve, kalendar dhe një pajisje që Ju ndihmon të mos harroni diçka të rëndësishme, si: ditëlindje, mbledhje, telefon apo ndonjë obligim tjetër. Ekzistojnë modele që në vete përmbajnëedhe telefon celular, pajisje për pozicionim satelitor (GPS), video-kamerë etj. Çmimi i tyre është i njëjtë ose më i lartë se ai i kompjuterëve personal.

Pjesët përbërëse të një kompjuteri

Secili kompjuter, pavarësisht nga madhësia, fuqia ose qëllimi i tij, është i përbërë nga dy pjesë: harduer dhe softuer. Me Harduer nënkuptojmë gjithë atë që mund të preket me dorë, ndërsa me Softuer i nënkuptojmë të gjitha ato programe që ndihmojnë në realizimin e një detyre të caktuar. Kur është fjala për Harduer-in, ekzistojnë disa komponentë qenësorë dhe joqenësorë. Komponentë qenësorë janë ato pa të cilët kompjuteri nuk do të mund ta kryente punën e tij, ndërsa joqenësorë, që do thotë se nuk janë me rëndësi qenësore, pra kompjuteri mund të punojë edhe pa të.

Flopi disk Gjenerata e tyre e fundit ka kapacitet prej 1.4 megabajt, ndërsa përdoret për: incizi- min dhe këmbimin e të dhënave ndërmjet 2 kompjuterëve, përpunimin për kopjen rezervë (bekap) të të dhënave të rëndësishme dhe lexim i programeve nga disketa në kompjuter meprocedurën tashmë të popullarizuar të quajtur instalim.

Hard disku është pajisje në të cilën gjenden programet që përdoren dhe gjithçka që e ka përpunuar konsumatori. Në krahasim me Flopi disqet, hard disqet kanë kapacitet me shpejtësi shumë më të madhe.

Pajisjet optike (CD dhe DVD) i regjistrojnë të dhënat në bazë të një shtrese refleksive metalike, të cilat pastaj i lexojnë me ndihmën erezeve laserike. Ekzistojnë pajisje që vetëm i lexojnë të dhënat (CD ROM) dhe pajisje që munden edhe t'i lexojnë edhe t'i incizojnë të dhënat (CD rekorder) të CD-R (disqe vetëm për një incizim, pa mundësi për t'i fshirë të dhënat) dhe CD-RW (disqe për më shumë incizime). Kapaciteti i këtyre disqeve sillet nga 650 deri në 800 Mb.DVD (digital video disc) në fakt është pajisje CD por me kapacitet shumë më të madh. Disku DVD ka kapacitet standard prej 4.7Gb, ndërsa gjenerata e fundit e disqeve DVD i ka dy shtresa me gjithsej 9.4 Gb, ndërkaq mediumi teorik mund të ketë edhe të dhëna 17 Gb, që do të thotë më se 26 herë më shumë se një diskCD.

Pllaka amë është pjesë eHardueri: Komponentët qenësorëProcesori ose Njësia Qendrore Procesorike (ang. CPU, CentralProcessing Unit) është truri i kompjuterit. Aty përpunohen të g jitha informatat e tubuara dheshndërrohen në diçka të dobishme.Mikroprocesori është krijuar në vitin 1971 nga Kompania INTEL, e cila sot është prodhuesja më e madhe e tij. Fuqia e procesorit më së shumti matet sipas numrit të tranzistorëve nga të cilët është i

përbërë ai. Procesori i parë i ka pasur 29 mijë tranzistorë, ndërsa gjenerata më e re Intel-Pentium 4 i ka 42 milionë sosh.Memoria është vend ku ruhen të dhënat dhe programet. Ekzistojnë dy lloje të memories: RAM dhe ROM. Memoria RAM (Random Access Memory), që quhet edhe memorie e punës, është vend i përkohshëm për ruajtjen e të dhënave derisa ato i përpunon procesori. Me shkyçjen e kompjuterit, këto të dhëna humben.

kompjuterit përmes të cilit lidhen të gjithë komponentët qenësorë dhe joqenësorë. Në vetë pllakën, në shtrat të pu- nuar enkas për të janë vendosur procesori, memoria dhe video-kartela, ndërsa në të ashtuquajturën sllot janë të vendosura të gjitha kartelat e

tjera (kartela e zërit, kartela e rrjetit, kartela e radios ose televizionit,...). Ekzistojnë edhe disa pllaka amë në të cilat disa kartela janë të integruara (të vendosura në vetë pllakën): video, e rrjetit dhe kartela e zërit që kanë për qëllim zvogëlimin e çmimit.Video kartela është pajisje që dërgon informata çka dhe si të paraqitet në monitor. Fuqinë e përpunimit të të dhënave në video-kartelë e përcakton rezo- luta, frekuenca e freskisë dhe numri i ngjyrave që mund t'i shfaqë monitori. Video-kartelat përmbajnë mikroprocesor të

tyre grafik që i përpunon informatat, që pastaj të dalin në monitor. Shpeshherë nga fuqia e video-kartelës

varen edhe perfor- mansat e përgjithshme të monitorit.

Pajisjet për vendosjen e të dhënave.

Që të dhënat mos të

humben, ato duhet të incizohen diku. Pasi të jenë të incizuara në një vend, ato përsëri mund të lexohen ose të përdoren. Ekzistojnë dy tipa të pajisjeve për vendosjen e të dhënave: magnetike (Hard disk dhe Flopi disk) dhe optike (CD dhe DVD). Emrat e tyre (magnetik/optik) i kanë marrë për shkak të mënyrës së incizimit të të dhënave në to.

Hardueri: Pajisjet e jashtme

Pajisjet hyrësejanë ato që mundësojnë “hyrje” të informatave në kompjuter(më saktë, në procesor), operacion ky i njohur si inkuadrim.

03

Tastiera është pajisje parësore për inkuadrimin e informatave tekstuale në kompjuter. Kompjuteri i parë ka pasur 101 pullë, ndërsa nga viti 1996 janë shtuar edhe pullat e reja Windows Start dhe Windows Shortcut. Edhe pse zakonisht tastierat e sotme i kanë nga 104 pulla, ekzistojnë edhe modele të tilla që kanë më shumë pulla dhe prandaj quhen multimediale.

Pajisje hyrëse-dalëse audio-vizuale - janë pajisje të cilat mundësojnë informata audio-vizuale (tingull, fotografi dhe video) në kompjuter dhe transformim të tyre në formë digjitale (ky proces njihet si incizim). Pajisje audio-vizuale janë: mikrofoni, fotoaparati digjital dhe video kamera.

Tastiera

Miu

fotoaparati digjital

Pajisjet dalëse

mikrofoni

video kamera

Janë të gjitha pajisjet të cilat shërbejnë për paraqitjen e të dhënave ose të rezultateve të përpunimit të të dhënave. Të tilla më së shpeshti janë: monitorët, printerët dhe zmadhuesit.

Monitori është pajisje dalëse e cila e paraqet në ekran

Miu është pajisje me të cilin kontrollohet pozita e kursorit në ekran, me çka mundësohet komunikim me kompjuterin edhe pa tastierë. Miu është shpikur në vitin 1984 nga ana e kompanisë Apple, ndërsa kah fundi i viteve 80-të bëhet pjesë standarde e kompjuterit personal, duke iu falënderuar zhvillimit të sistemit operativ Windows. Miu i sotëm i ka 2 (nganjëherë 3) pulla, ndërsa disa e kanë nga një rrotëz e cila e lehtëson lëvizjen nëpër dokumente të gjata. Me kalimin e viteve janë zhvilluar edhe pajisje të ngjashme: trekboll-i (i ngjan miut por ka rrotëz të madhe në anën e sipërme), trekpoint-i dhe taçpad-i pajisje e palëvizshme dhe e ndjeshme të cilën më së shpeshti mund ta hasim te kompjuterët lap-top.

taçpad

trekpoint

Taç skrin - ekrane të ndjeshme në prekje me pajisje hyrëse të c i l a t m u n d ë s o j n ë q ë konsumatorët të fusin informata të thjeshta me anë të shtypjes së ekranit. Ekrane të këtilla më së shpeshti mund të hasen nëpër b a n k a , h o t e l e , m u z e , supermarkete...

Skaneri është pajisje hyrëse optike e cila mund të lexojë tekst ose grafikë dhe pastaj atë informatë ta transmetojë në formë elektronike.

Lexuesi Barkod gjithashtu është pajisje hyrëse optike, që më së shpeshti përdoret nëpër shitore. Duke e lexuar barkodin e shtypur

në ambalazhin e prodhimit, kjo pajisje mundëson regjistrim të lehtë dhe pa gabime të të dhënave për prodhimin në arkën për pagesë me çka kursehet kohë.

04

regjistrimin e informatave me ndihmën e pajisjeve hyrëse. Ekzistojnë dy lloje të monitorëve: monitorë me gyp katode (CRT, Cathody Ray Tube) dhe monitorë LCD (Liquid Crystal Display). Karakteristikat kryesore të monitorëve janë: madhësia (zakonisht matet me inç: 14, 15, 17, 19, 21..), rezolucioni (dendësia e pikave me rezolucion të zakonshëm horizontal dhe vertikal që sot përdoret deri më 800 x 600, 1024 x 768, 1280 x1024 madje edhe më të mëdhenj), frekuenca e freskimit (numri i vizatimit të fotografisë në një sekondë të shprehur me herc Hz) dhe madhësia e pikës (matet me milimetër, ndërsa e shpreh distancën ndërmjet dy pikave në ekran. Vlerat e zakonshme janë ndërmjet 0,15 dhe 0,30 mm).

Monitor CRT Monitor LCD

Projektori është pajisje e cila me ndihmën e dritës mundëson që fotografia që shihet në monitor të paraqitet në pëlhurë projektuese. Përdoret për realizimin e mësimitbashkëkohor multimedial, për prezantime, për të parë filma etj.

Printeri është pajisje dalëse e cila shtyp tekst dhe/ose grafikë të letrës. Cilësia e të shtypurit d.m.th e rezolucionit matet me pika në inç (DPI, Dots Per Inch) andaj sa më e madhe është kjo vlerë, aq më e mirë është cilësia. Llojet më të njohura të printerëve janë: laserik, ink xhet dhe printerë të matricës. Ekzistojnë edhe lloje të tjera printerëve, por ato janë për shërbime të posaçme.

laserik ink xhet printer të matricës

Zmadhuesi është pajisje për paraqitjen e informatave të zëshme. Ata më shpesh janë çift (i majtë dhe i djathtë), por ekzi- stojnë edhe prodhime të përbëra nga 2+1, 4+1, 5+1 madje edhe zmadhues 7+1. Dy prodhimet e fundit më shpesh shër- bejnë për të shikuar filma të incizuar me teknikë speciale për kinema (e ashtuquajtura Dolby Surround, Dolby Digital, THX).

zmadhues të thjeshtë zmadhues 2.1 zmadhues 5.1

Modemi është pajisje hyrëse-dalëse i cili daton qysh nga viti1978, ndërsa shërben për lidhje të kompjuterit të konsumatorit me kompjuterët e tjerë përmes lidhjes telefonike. Emri modem

Rrjetat e kompjuterit dhe interneti

Rrjeti i kompjuterit nënkupton grup të dy ose më tepër kompjuterëve të lidhur ashtu që të komunikojnë mes vete, t'i ndajnë resurset e tyre (për shembull printerët) dhe të shkëm- bejnë informata me kompjuterët e tjerë në rrjet. Nganjëherë (por jo gjithnjë) kompjuterët janë të lidhur me server në të cilin gjen-den programet dhe të dhënat të cilat i kanë në disponim të gjithë konsumatorët e autorizuar (ata të cilët kanë të drejtë të kenë qasje). Në një rrjet të kompjuterit mund të ekzistojnë më tepër lloje të serverëve. Ja disa shembuj:Serveri i printerit mundëson drejtim të procesit të shtypjes, Serveri Fajll në të cilin gjenden datotekat të cilat i përdorin më shumë konsumatorë,Serveri Veb kujdeset për qasje në internet, madje mund të jetë edhe mbajtës i veb-faqesServeri e-mail kujdeset për pranimin dhe dërgimin e postës elektronike.Ekzistojnë dy tipa të rrjetave: LAN dhe WAN. LAN është shkur- tesë prej Local Area Network ose rrjet lokal, që është e përbërë

rrjedh nga fjalët

modulacion dhe

demodulacion të cilët e nga së paku dy e ndonjëherë deri në qindra kompjuterë,

serverë,paraqesin procesin e transformimit të informatave nga formadigjitale në atë analoge dhe anasjelltas. Modemi është pajisje e cila shërben për dërgim dhe pranim të fakseve, lidhje dhe surfim në internet, pranim dhe dërgim të postës elektronike, për video- konferenca e të ngjashme.

Modemi intern(i brendshëm)

Modemi ekstern

(i jashtëm)

SoftueriSoftueri ose ndryshe i njohur si programi, është shumë e udhëzimeve elektronike të cilat kryhen në njësinë qendrore të procesorit, që ashtu të realizohet ndonjë detyrë e caktuar. Ekzistojnë dy lloje të softuerëve: sistemor dhe aplikativ.Softueri sistemor nënkupton sisteme operative dhe vegla operative. Pa sistemin operativ, kompjuteri do të ishte i papërdorshëm. Shembull për sistemet operative: DOS, Windows95/98/ME/XP?2000/2003, Windows NT, Windows 2000/2003Server, Unix, Linux. Shembuj për vegla operative: Programe antivirusi (automatikisht i gjejnë dhe i zhdukin viruset e kompjuterëve), WinZip dhe WinRar (për ngjeshje (kompresim) të të dhënave), plejerë multimedial (për shikim dhe dëgjim të materialeve multimediale),...

printerë dhe pajisje të tjera të lidhura ndërmjet vete dhe të cilat gjenden në një ndërtesë.WAN është shkurtesë nga Wide Area Network, ndërsa më shpesh paraqet dy ose më shumë rrjeta LAN të lidhura me lidhje ultra të shpejta komunikatave (linja telefonike, kabllo optike, lidhje satelitore etj.) Njëri nga dallimet kryesore ndërmjet rrjetit LAN dhe WAN është çmimi i transmetimit të të dhënave. Rrejti LAN i përmban të gjitha komponentët që janë të nevojshëm për transmetimin e të dhënave ndërmjet 2 pikave, ndërsa në rastin e rrjetit WAN që të përcillen të dhënat nga një lokacion te tjetrit, duhet të kemi lidhje të shtrenjta telekomunikative.

Lindja e internetitInterneti daton që nga viti 1969, kur Ministria Amerikane e Mbrojtjes e financonte projektin ARPANET, i cili mundësoi që një numër i madh i inxhinierëve universitarë të gjurmojnë duke pu- nuar në lokacione të ndryshme të rrjetit. Kah fundi i viteve 80-të Ministria Amerikane e Mbrojtjes e decentralizoi rrjetin ARPANET dhe të gjithë u inkuadruan në rrjetin e njohur si NSFnet (Network Sciece Foundation), i cili në vitin 1986 i vendosi 5 superkompju- terë dhe, aq më tepër, mundësoi qasje në rrjeta të ndryshme afariste, universitare, qeveritare... Kështu lidhja ARPANET, NSFnet dhe rrjetat e tjera u shndërruan në diçka që sot quhet internet. Sot ai paraqet rrjetin më të madh WAN të planetit. Ai është një “superrrjet” i përbërë nga shumë rrjeta të vogla të cilat së bashku i lidhin disa qindra milionë konsumatorë.

WWW ose World Wide Web është krijuar në vitin 1989 në Gje- nevë të Zvicrës nga disa fizikanë që u përpoqën të këmbejnë

Softueri aplikativ

i nënkupton të gjitha programet me

informacionet e tyre me ndihmën e përdorimit të dokumenteve

ndihmën e të cilëve konsumatori kryen operacione të ndryshme, përpunon të dhëna dhe, në fund, fiton rezultate të dobishme. Programe aplikative janë programet me të cilat: përpunohet tekst, bëjmë llogaritje të komplikuara tabelore, sajojmë prezantime, animime, ilustrime, vepra artistike

elektronike etj. Edhe pse me softuerët aplikativ kryesisht nënkuptohen programet me të cilat krijohet diçka e re, ekziston edhe një lloj i posaçëm i softuerëve aplikativ i cili nuk krijon asgjë e re, por përdoret për qëllime edukative. Kur thuhet softuer edukativ, mendohet për: enciklopeditë multimediale, video-

autorialet (materiale audio-vizuale me udhëzime të incizuara ose me instruktorë) etj.Në kapitullin tjetër do të njoftoheni me softuerin sistemor (Windows) dhe me softuerin aplikativ (Word, Excel dhe PowerPoint)

hipertekstuale. Atëherë janë vendosur themelet e gjuhës HTML(Hyper Text Modeling Language) e cila përdoret për krijimin e veb-faqeve. Hiperlinqet, shpeshherë të paraqitura si tekst i nënvizuar, i mundësojë lexuesit që duke klikuar në të të kalojë diku tjetër, me ç'rast lokacioni i ri mund të jetë në vend krejtë- sisht tjetër në internet. Për dallim nga interneti, veb-i World Wide Web nuk është rrjet. Veb-i duhet të kuptohet si server i cili u mundëson konsumatorëve që të kenë qasje te resurset e internetit.

Parësit e veb-itParësit e veb-it janë programe që konsumatorëve u mundësojnë të “surfojnë” lehtë nëpër detin e veb-faqeve të internetit. Prej tyre më të përdoruara janë Internet Explorer dhe Netscape Navi- gator. Këto programe (dhe të ngjashmit me ta) i paraqesin veb- faqet në pajtim me kodin HTML i cili është i dobishëm gjatë krijimit të tyre.

05

Provajderët e internetit dhe lidhja në internetSiç kuptohet edhe nga emri i tij, provajderi i internetit është organizatë që siguron qasje në internet. Qasja mund të bëhet në mënyra të ndryshme, por në përgjithësi, për t'u qasur në internet, përdoret linja telefonike, ndërsa kjo mënyrë quhet dial- up ose lidhja e internetit sipas nevojës.Me linjë të thjeshtë telefonike mund të arrihen shpejtësi deri në 56Kbps, me linjën ISDN 64Kbps me përdorimin e një ose të dyja linjave. Kjo mënyrë e ndërlidhjes nënkupton pagesë të shërbimeve për orë, me ç'rast çmimi i përgjithshëm është përbërë nga dy komponentë: shërbimet e provajderit dhe çmimi i harxhimeve të telefonit.Ekzistojnë edhe lidhje shumë të shpejta për internet. Megjithatë, për dallim nga lidhja dial-up, këtu bëhet fjalë qasje të vazhdueshme në internet.Televizioni kabllovik bën lidhje me instalimin e kabllos modem ndërmjet kompjuterit dhe kabllos televizive që vjen nga operatori i televizionit kabllovik. Shpejtësitë që mund të arrihen është prej 128Kbps deri në 10Mbps.ADSL është lidhje interneti që fitohet nga kombinimi i linjës telefonike digjitale dhe modemit xDSL. Ekzistojnë lloje të ndryshme të modemeve DSL, prandaj është krijuar termi xDSL. Shpejtësitë që arrihen janë prej 512 Kbps deri në 10Mbps.Linjat T1 dhe T3 janë linja digjitale që përdoren në ShBA. Shpejtësia e tyre është 1544Mbps (T1), gjegjësisht 44736 Mbps (T3), ndërsa zakonisht i përdorin kompanitë e mëdha të cilat në këtë mënyrë sigurojnë qasje në internet për të punësuarit e tyre.

Posta elektronike

Kur me paraqitjen e internetit u paraqit posta elektronike ose e- maili, ai shkaktoi revolucion të vërtetë në mënyrën e komunikimit mes njerëzve, sepse si asnjëherë më parë njerëzit patën mundësi që shpejt dhe lirë të pranojnë dhe të dërgojnë informacione.Që të dërgohet një letër elektronike nga njëri kompjuter të tjetri, para së gjithash kompjuterët duhet të jenë të lidhur në rrjet, me ç'rast me fjalën rrjet e nënkuptojmë vetë internetin. Secili kompjuter e ka një adresë të tij IP ose vetëm adresën njësoj sikur çdo shtëpi ose banesë që e ka adresën e saj. Adresa e-mail zakonisht duket kështu: emri@domen. Ja si duket një adresë tipike: [email protected]. Secila adresë e përmban shenjëzën @ e cila gjendet ndërmjet emrit dhe domenit. Pjesa e adresës para kësaj shenje e identifikon konsumatorin, ndërsa në anën djathtë është referenca për domenin, gjegjësisht për organizatën që e jep adresën e-mail.Tri shkronjat e fundit të emrit të domenit (i cili quhet edhe level domen, domen i shkallës më të lartë) e paraqesin karakterin e organizatës. Ja disa që përdoren më shpesh:

.com për organizatat komerciale

.edu për organizatat edukative ose arsimore.gov për organizatat qeveritare.org (më shpesh) për organizatat joqeveritare

Mbetja e adresës e tregon vendin nga i cili është konsumatori. Ja disa shembuj:

.mk Maqedonia

.al Shqipëria

.gr Greqia

.ca Kanadaja

.jp Japonia

Ashtu si në adresën e shtëpisë (postale ), pikërisht ashtu edhe adresa e-mail është unikate. Në fakt, dy konsumatorë të ndryshëm nuk mund të kenë adresa të njëjta në kuadër të një domeni.

06

mailto:emri@domen

Pjesët përbërëse të një e-letre

Edhe pse ekzistojnë programe të ndryshme për lexim, shkrim dhe dërgim të postës elektronike, të gjitha ato kanë pjesë të përbashkëta. Ato janë:

To e përmban adresën e atij që duhet ta pranojë letrën

Cc shkurtesë për Carbon Copy fushë që i përmban adresat e të gjithëkonsumatorëve që do ta marrin atë

letër. Subject fushë e cila përmban përshkrim të shkurtër të

përmbajtjes së letrës

Attachment një ose më shumë datoteka që mund të dërgohen bashkë me letrën

Message përmbajtja e porosisë

Edhe pse përdorimi i postës elektronike ka shumë përparësi, ajo ne vete përmban edhe disa probleme. Ashtu siç ndodhë në postën shtëpiake që shpesh do të merrni postë të padëshiruar (reklama, broshura, flaerë etj.), po ashtu dërgohet edhe postë elektronike e cila quhet spam (mbeturinë). Ndonëse në shumicën e rasteve bëhet fjalë për porosi reklamash që, përveç se ju nervozojnë, nuk shkaktojnë dëm tjetër, gjithnjë e më i madh është numri i mesazheve që qëllimisht ose rastësisht janë të infektuara me virus. Viruset mund të shkaktojnë dëme të ndryshme: ndonjëherë vetëm t'ju nervozojnë, por ndonjëherë mund të ndodhë t'u fshinë gjithçka nga kompjuteri ose madje, nëse keni kartelë kreditore, ta dërgojnë numrin e kartelës së atij që e ka dërguar porosinë e infektuar, që pastaj rezulton me llogari të zbrazët. Që të zvogëlohet, gjegjësisht të mënjanohet rreziku i këtyre skenarëve, duhet të përdoren programe të ndryshme për mbrojtje nga këto rreziqe. Kjo zakonisht bëhet me programe për antivirus, programe anti-spam, firewall (e pamundësojnë qasjen e paautorizuar në kompjuter derisa konsumatori është në internet), programe anti ad-ware etj. Përveç përdorimit të këtij lloji të mbrojtjes, edhe më me rëndësi është të bëhet edukim adekuat për rrezikun që e bart kjo mënyrë e jetesës, sepse në të shumtën e rasteve, pikërisht mosnjohja e konsumatorit është rreziku më i madh.

Kompjuterët dhe interneti në edukim

Përdorimi i kompjuterëve dhe i internetit në shkolla dukshëm

Me përdorimin e kompjuterëve dhe të internetit, nxënësit mund:

është rritur në dhjetëvjetëshin e fundit, ndërsa shkaku kryesor për këtë qëndron në nevojën e nxënësve dhe të studentëve për të përvetësuar dituri dhe shkathtësi për jetë dhe për punë në shek. XXI.Deri tash janë zhvilluar mjete dhe zgjidhje të ndryshme që ndihmojnë për arsimim më të mirë dhe më cilësor.Stërvitja e bazuar kompjuterike (CBT, Computer Based Training)

············

····

Ta gjejnë informatën e dëshiruarTë gjurmojnë tema të ndryshmeTa zhvillojnë aftësinë për të gjetur dhe për të mbledhur informataTa bashkëpunojnë me nxënës të tjerë në projekte të internetit.

është mjet kompjuterik i cili u bë i njohur me zhvillimin e pajisjeve CD-ROM. Me ndihmën e disqeve CBT CD nxënësit mësojnë punë të ndryshme duke kryer udhëzime të ndryshme

Sidoqoftë, kompjuterin dhe internetin duhet ta shohim si shtesë, e jo si zëvendësim për mësimin tradicional të të mësuarit.Obligim i arsimtarëve është që:

që gjenden në disqe. Ato më shpesh janë ligjërata të incizuara në video-format, por mund të jenë edhe materiale atraktive për përdorimin e të cilave nevojitet edhe pjesëmarrje aktive e nxënësit. Për arsimtarët, ne veçanti janë të dobishme disqet

····

············

T'i identifikojnë strategjitë për mbledhjen e informataveTa përcaktojnë rëndësinë e informatës që do ta gjejnë T'i zhvillojnë shkathtësitë për zgjidhjen e problemeve Ta vlerësojnë efikasitetin dhe efektivitetin e zgjidhjeve.

multimediale të cilat fatkeqësisht më shpesh janë në gjuhën angleze.Me zhvillimin e internetit, veçanërisht me rritjen e shpejtësisë së qasjes dhe rënien e çmimeve, trajnimi i bazuar veb (WBT Web- Based Training) u bë mësim gjithnjë më i popullarizuar. Gjatë kësaj, nxënësi mund të përcjellë mësim nga larg (ku ka mundësi që drejtpërdrejt të komunikojë me instruktorin) ose vetë të përcaktojë kur, çka dhe ku do mësojë.Meqë kompjuterët dhe interneti mundësojnë përdorim të aleteve dhe qasje te një numër i madh i informacioneve, arsimtarëve në shkolla u ndihmojnë:

Një shembull i zbatimit të internetit në praktikë Njëra nga mënyrat më të suksesshme të zbatimit të kompjuterëve dhe të internetit në praktikë është sistemi i edukimit i kompanisë amerikane Cisco e njohur me emrin Cisco Networking Academy (Rrjeti Akademik Cisco). Këtu bëhet fjalë për kombinim të mësimit nën udhëheqjen e instruktorit i cili e ligjëron programin mësimor përmes përdorimit të teknologjisë së internetit, ndërsa vlerësimi i domethënies është kombinimi i testeve praktike dhe testeve të cilat realizohen në kompjuter. Rezultatet e testeve fitohen menjëherë, me çka menjëherë merret vesh se cila është nota mesatare e tërë grupit, si dhe rezultati mesatar i testit të tillë në nivel të përgjithshëm. Në fakt, për momentin ekzistojnë mbi 10.000 akademi në të cilat e vijojnë mësimi mbi 400.000 studentë. Cisco në bashkëpunim me disa kompani tjera të mëdha (Hewlett Packard, SUN, Adobe, Panduit etj.) i zhvillon kurset edhe në qendrat e veta të autorizuara për shkollim (CATC, Cisco Authorised Training Centers) dhe i arsimon instruktorët të cilët pastaj njohuritë e tyre për ato programe mësimore ua përcjellin nxënësve anekënd botës.

····

····

Që nxënësve t'u mundësojnë qasje te informatat që ata i arrijnë më vështirëQë t'i përmbushin mënyrat e ndryshme të të mësuarit të nxënësve (secili njeri mëson ndryshe).

07

Kjo faqe me qëllim është lënë e zbrazët

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiNjohja me sipërfaqen e punës Organizimi i datotekave dhe folderëve Përshtatja e sipërfaqes punuese

Moduli 2

WindowsPas përfundimit të këtij moduli, do t'i përvetësoni këto dituri:

Njohja me sipërfaqen punueseÇka në fakt është kompjuteri?Kyçja e kompjuterit dhe lëvizja nëpër Desktop

Përdorimi i miut

Aranzhimi i ikonave në Desktop sipas dëshirës personaleStartimi i programeve në menynë Start

Puna me dritaretPjesët e dritares

Zhvendosja dhe ndërrimi i madhësisë së dritaresKalimi nga njëri program te tjetri me ndihmën e paletës së detyrave(Taskbar

)Zhvendosja dhe ndërrimi i madhësisë së paletës së detyrave

Mbyllja e programeve

Shkyçja e kompjuterit

Organizimi i skedareve dhe dosjeve Ndërrimi i mënyrës së shfaqjes së skedareve Sortimi i skedarevePërpunimi i folderëve të rinj dhe i pop-folderëveNdërrimi i emrit të folderitKontrollimi i mbushjes së hard diskut dhe i flopi diskutKopjimi i folderëve nga njëri në vend tjetër. Kopjimi i datotekave në folder tjetërZhvendosja e datotekave dhe folderëve nga njëri folder në tjetrinKërkimiGjetja e datotekave në bazë të emrit të tyreGjetja e datotekave në bazë të përmbajtjes së tyreGjetja e programeveFshirja e datotekave dhe folderëveKthimi i datotekës së fshirë nga Recicle BinZbrazja e Recicle BinPuna në rrjetin kompjuterikÇka ka në My Computer?Kontrollimi i përmbajtjeve të njësive dhe folderëveTregimi i përmbajtjes së folderëve me ndihmën e miut dhe të pullave për lëvizjeTregimi i përmbajtjes së folderëve përmes vijës së adresës.

Përshtatja e sipërfaqes punuesePërdorimi i

shkurtesavePërpunimi i shkurtesave për programe Përpunimi i shkurtesave për fashikuj Përpunimi i shkurtesave për datoteka Ndërrimi i emrit të shkurtesës Përdorimi dhe fshirja e shkurtesave Puna me dritaren Display PropertiesNdërrimi i ngjyrave në sipërfaqen punuese Ndërrimi i prapavijës së sipërfaqes punuese Përdorimi i programit për mbrojtjen e ekranit Vendosja e fotografive në sipërfaqen punuese Instalimi i fonteve


09

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiNjohja me sipërfaqen e

punësOrganizimi i datotekave dhe folderëve Përshtatja e sipërfaqes punuese

Zhvendosja dhe ndërrimi i madhësisë së dritares

Kalimi nga njëri program te tjetri me ndihmën e paletës së detyrave

Zhvendosja e dritares dhe ndërrimi i madhësisë së saj është punë praktike nëse keni hapur dy ose më shumë dritare në sipërfaqen tuaj punuese dhe dëshironi që, p.sh., t'i renditni njëra pas tjetrës dhe ato t'i shikoni njëkohësisht.Dritarja zhvendoset duke e tërhequr vijën e saj të titullit (ang. title bar). Me tërheqjen e njërës nga vizat që e rrethojnë dritaren kur ajo është në gjendje fillestare (pra kur dritarja nuk është e maksimizuar), ndërrohet gjatësia ose gjerësia e saj. Duke e tërhequr nga skajet në të njëjtën kohë ndërrohet edhe gjatësia edhe gjerësia e saj. Kur dritarja është mjaft e madhe që ta tregojë tërë përmbajtjen e saj, lart mbi të mund ta shihni vetëm vijën e titullit dhe kornizat që e rrethojnë atë. Megjithatë nëse futni edhe ndonjë element në dritare ose nëse e zvogëloni dritaren, disa pjesë të përmbajtjes mbeten të fshehura. Kur do të

Paleta e detyrave më shpesh gjendet poshtë, në fund të ekranit. Secili program i startuar krijon pullë të tij në paletën që shërben për qasje të shpejtë në program.

ndodhë kjo, do të paraqiten shirita për zhvendosje (shirita scroll) në pjesën e djathtë ose të majtë të dritares. Ato po ashtu shërbejnë për t'i treguar pjesët e fshehura të përmbajtjes së dritares.

Klikim i

majtë

Klikim i majtë

Kliko dhe tërhiqe

Lëshoje

Klikim i majtë

Startoni programet Calculator dhe Solitaire dhe pastaj minimizoni. E shihni se në paletën e detyrave paraqitet nga një pullë për secilin program të startuar (tash i kemi dy pulla).

Klikoni në pullën Calculator dhe do të shihni se ai program është në fokusin e vëmendjes, andaj për të thuhet se është “dritare aktive”.

Përsëriteni këtë duke klikuar edhe në programin Solitaire.

Kalimi i shpejtë prej një programi në tjetrin bëhet duke i për- dorë pullat e tastierës Alt dhe Tab. Mbajeni të shtypur pullën Alt dhe shtypeni një herë pullën Tab. Në ekran do të paraqitet një dritare që do t'i përmbajë ikonat e të gjitha programeve të hapura (në rastin tonë janë dy ikona). Prej tyre do të shtypet vetëm njëra. Ndërkaq nëse e shtypni prapë pullën Tab do të shtypet ikona e dytë e kështu me radhë nëse keni hapur më shumë programe. Kur do të paraqitet ikona e programit në të cilin dëshironi të punoni, lësh- oni të dyja pullat dhe ai program do të paraqitet në ekran.

Klikoni në vijën e titullit të dritares My Computer dhe duke e mbajtur të shtypur pullën e majtë tërhiqeni dritaren në vendin e dëshiruar.

Drejtohuni në këndin ose në majë të dritares. Kur treguesi do të shndërrohet në shigjetë të zezë dykahëshe, me tërheqjen e këndit ose të majës ndërrohet edhe madhësia e dritares.

Madhësia e dritares mund të ndërrohet edhe me pullat e vijës së titullit, si:

Klikoni në Që të bëni

Zhvendosja dhe ndërrimi i madhësisë së paletës së detyrave

Për ta ndërruar pozitën e paletës së detyrave të sipërfaqes së ekranit, atë duhet ta tërhiqni duke e mbajtur të shtypur pullën e majtë të miut, që ashtu të pozicionoheni në ekran dhe aty ku dëshironi ta vendosni ta lëshoni pullën e majtë.Si edhe gjatë ndërrimit të madhësisë së dritareve, edhe në këtë rast duhet vetëm të tregoni me mi në majën e sipërme të paletës së detyrave dhe sapo të paraqitet shigjeta e zezë dykahëshe madhësinë e paletës e ndërroni duke e tërhequr atë në drejtimin e dëshiruar.

Minimize

Maximize

Restore

Clo

se

12 Minimizimi i

dritares. Dritarja aktive do të shfaqet


punësOrganizimi i datotekave dhe folderëve Përshtatja e sipërfaqes punueseme pullë në

paletën e detyrave. Rritja (maksimizimi) e dritares, ashtu që ajo do ta mbulojë tërë sipërfaqen e ekranit.Kthim te dritarja e gjendjes së mëparshme. Kjo pullë paraqitet pasi ta maksimizoni dritaren.Mbyllja e dritares (programit).

Kliko dhe tërhiqeLëshoje

Kliko dhe tërhiqe

Lëshoje

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiNjohja me sipërfaqen e punës Organizimi i datotekave dhe folderëve Përshtatja e sipërfaqes punuese

Gjetja e programeve

Fshirja e datotekave dhe fashikujve

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i djathtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikimi i djathtë në ikonën e fashikullit ose datotekës që dëshironi ta fshini. Nga menyja kërkoni Delete.

Në dialog përgjigjuni duke e klikuar pullën Yes.

Kjo mund të bëhet edhe duke klikuar në ikonë me tastin e majtë, e pastaj duke e shtypur tastin Delete të tastierës. Nëse nga Hard Disku fshini diçka, atëherë ajo shkon në shportën e mbeturinave (Recycle Bin) dhe prej aty mund të kthehet, por nëse fshini nga disketa, të jeni të sigurt se atë e keni fshirë përgjithmonë.

Kthimi i datotekës së fshirë nga Recicle Bin

Klikim i majtë i dyfishtë Klikim i

djathtë

Klikim i majtë

Klikoni në Start/Search/All Files or Folders. Kështu hapet dritarja Search results. Në fushën All or part of the file name shkruajeni fjalën “paint”. Kërkimi është i kufizuar në datotekat që në emrin e tyre e përmbajnë fjalën “paint”.

Klikoni në shigjetën teposhtë, ndërsa në listën rënëse LookIn dhe zgjidhni C. Me këtë do të kërkohet vetëm përmbajtja

Duke klikuar dy herë Recycle Bin e hapim dritaren me përmbajtjen e shportës.

E klikojmë me të djathtën dadotekën që dëshirojmë ta kthejmë nga menyja Restore. Me këtë datoteka kthehet nga Recycle Bin në vendin në të cilin ka qenë para se ta fshijmë.

e hard diskut C dhe klikoni në kartelën More advanced options.

Klikoni në shigjetën teposhtë, ndërsa në listën rënëse Of

Zbrazja e Recycle Bin

Type

zgjidhni

Application, e pastaj klikoni në pullën

Search. Duke e zgjidhur

Application

nga Of Type,

kërkohen vetëm programet (“application” do të thotë program, aplikacion), që në emrin e tyre e përmbajnë fjalën “paint”.

Në dritaren Search Results klikoni në Mspaint me çka do të startoni me programin për vizatim.

Klikim i djathtë

Klikim i majtë

Klikojmë me të djathtën në Recycle Bin dhe nga menyja e kërkojmë Empty Recycle Bin.

Dialogut përgjigjjuni me Yes, me çka gjithë përmbajtja eRecycle Bin është fshirë përgjithmonë.

17


punësOrganizimi i datotekave dhe folderëve Përshtatja e sipërfaqes punuese

Puna me dritarenDisplay Properties

Gjithçka do të punojmë më këtë kapitull, atë do ta bëjmë me përdorimin e dritares Display Properties.

Ndërrimi i prapavijës së sipërfaqes punuese

Që ta startoni këtë dritare klikoni në Start, e pastaj nëControl Panel zgjidhni Settings.

Në Control Panel klikoni dy herë në ikonën Display (e ka pamjen e një monitori me vija dhe pranë tij ka një brushëz).

Hapet dritare e re Display Properties.

Mënyrë tjetër për hapjen e kësaj dritare është edhe kjo: klikoni me të djathtën në pjesën “e pastër” të sipërfaqes punuese dhe ashtu hapet menyja e kontekstit nga e cila duhet ta zgjidhni Properties dhe kështu menjëherë hapet dritarja Display Properties.

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Ndërrimi i ngjyrave në sipërfaqen punuese

Klikim i majtë

Start/Control Panel/Display. Klikoni në kartelënAppearance (tash ajo kartelë është aktive).

Klikoni në shigjetën teposhtë të listës Color Scheme. Pamja specifike e secilës skemë mund të shihet në kartelën Appearance dhe sapo t'ju pëlqejë ndonjë skemë, atë mund ta vini në sipërfaqen tuaj punuese vetëm duke klikuar në pullën Apply, e pastaj klikoni në OK. Kështu mbyllet dritarja për dialog Display Properties, ndërsa aranzhmani i zgjedhur i ngjyrave paraqitet

në sipërfaqen punuese.

Nëse dëshironi të ktheheni në pamjen standarde të ngjyrave të sipërfaqes punuese, përsëriteni procedurën, por nga lista Color Scheme zgjidhni Windows Standard.


punësOrganizimi i datotekave dhe folderëve Përshtatja e sipërfaqes punueseStart / Control Panel / Display / Appearance /

Advanced.

Në listën Item (elementet) zgjidhni Desktop.

Në anën e djathtë të listës Items paraqitet një pullë Color 1 (ngjyrë). Kur e klikojmë shigjetën poshtë, hapet lista e ngjyrave standarde nga të cilat mund të zgjidhet ngjyra e sipërfaqes punuese pavarësisht nga

aranzhmani i ngjyrave që është zgjedhur më parë. Nëse nuk jeni të kënaqur nga zgjedhja e dhënë, në fund të listës sëngjyrave mund të klikoni në pullën Other dhe ta zgjidhni nuancën e ngjyrës sipas shijes suaj.

Kur të klikoni në OK, do të paraqitet ajo ngjyrë në prapavijën e dritares Appearance dhe përsëri me Apply do të mund ta futni në sipërfaqen punuese.

20

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiNjohja Rregullimi i tekstit Formatimi Tabelat Grafika Shtypja Shabllonët Shkurtesat

Moduli 3

WordPas përfundimit të këtij moduli, do t'i përvetësoni këto dituri:

Njohja me Word-in

Startimi i Word-it

Përpunimi i dokumentit në WordFutja e tekstit Incizimi i dokumentit Mbyllja e dokumentit

Rregullimi i tekstit Lëvizja me miun nëpër tekst Lëvizja nëpër tekst me tastierë Kalimi në një faqe të caktuar Selektimi i tekstit me mi Selektimi i tekstit me tastierë Futja e tekstitFshirja e tekstitKopjimi i tekstitFutja e tabulatorëveBashkimi dhe ndarja e paragrafëveNdyshimi i pamjes së tekstit Teksti bold, italic dhe underline Dallimi dhe ngjyrosja e tekstit Barazimi i paragrafitNdryshimi i hapësirës mes rreshtaveTërheqja e paragrafëveListat e shenjave dhe listat numerikeTabulatorët e djathtë e të majtëVendosja e tabulatorëve qendrorë dhe decimalZhvendosja e fshirja e tabulatorëveShtimi i kornizave Kopjimi i formatit Ndryshimi i margjinave Thyerja e faqeve Mbifaqja dhe nënfaqja Numërimi i faqeveRegjistrimi i datës dhe i numrit të faqes në mbifaqe dhe nënfaqe. Gjetja e fjalëveZëvendësimi i tekstit Zëvendësimi i fonteve Formatimi i kolonave Përpunimi i tabelave Futja e tekstit në tabela Rregullimi i tabelave Formatimi i tabelave Rregullimi i tabelave

Grafika

Inkuadrimi i grafikës

Ndërrimi i madhësisë së fotografisë Prerja e një pjese të fotografisë Kontrolli i rrjedhjes së tekstit

Shtimi i formave

Shtypja

Kontrollimi para shtypjesShtypja e dokumentit (dokumenteve) Shtypja e

zarfeveShtypja e ngjitëseve

Shabllonet

Përdorimi i shablloneve të gatshmePërpunimi i shablloneve

Shkurtesat


23

Hyrje Windows Word ExcelGrafika

PowerPointShabllonët

Zbatimi

ShkurtesaNjohja Rregullimi i tekstit Formatimi

Tabelat

Shtypja

Mbyllja e dokumentit Lëvizja me miun nëpër tekst

Kur do të mbaroni me rregullimin e dokumentit dhe do ta incizoni, atë mund ta mbyllni. Gjatë kësaj duhet të vendosni se a do të punoni në Word ose do të dëshironi që edhe atë ta mbyllni. Për këto shkaqe ekzistojnë dy pulla Close në këndin e sipërm të dritares. Pulla e sipërme e mbyll programin Word bashkë me dokumentin e hapur, ndërsa pulla e poshtme vetëm dokumentin e hapur.

Kur shkruani tekst në dokument të zbrazët, patjetër duhet ta dini se si ta lëvizni kursorin nëpër tekst dhe si ta rregulloni. Kursorin e zhvendosni në vendin e dëshiruar duke klikuar me të majtën në atë vend ose me ndihmën e pullave të tastierës për pozicionim (Shigjeta). Në këtë ushtrim do të mësoni se si lëvizni nëpër dokument me ndihmën e miut. Eksperimentoni pak që të shihni cila mënyrë ju përgjigjet më shumë.

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Tërheqje lart

Tërheqje poshtë

Klikoni në pullën e poshtme

Close

Klikim i majtë

që ta mbyllni

Që ta zhvendosni kursorin nga njëri vend në tjetrin nëpër dokument vendoseni miun në vendin e dëshiruar dhe klikoni në pullën e majtë.

dokumentin aktiv. Nëse i keni incizuar të gjitha ndryshimet,Word-i menjëherë do ta mbyllë dokumentin.

Nëse nuk i keni incizuar ndryshimet, Word-i do t'ju pyes a dëshironi t'i incizoni. Nëse nuk dëshironi, klikoni në pullën No. Word-i e mbyll dokumentin pa i incizuar ndryshimet.

Nëse dëshironi t'i incizoni ndryshimet, klikoni në pullën

Kursori zhvendoset në vendin e ri.

Klikoni në shigjetën teposhtë të shiritit scroll që ta sillni në plan të parë pjesën e poshtme të dokumentit të gjatë.

Klikoni në pullë me shigjetën përpjetë që ta zhvendosni dokumentin përpjetë.

Yes.

(Klikoni në pullën

Cancel

nëse vendosni që

Shkoni te rrëshqitësi i shiritit scroll dhe duke e mbajtur të

megjithatë nuk dëshironi ta mbyllni dokumentin).

Nëse dokumentin e incizoni për herë të parë,

Word-i e hapë dialogun Save As. Zgjedheni emrin dhe vendin ku dëshironi ta incizoni dokumentin (lexojeni ushtrimin

Hyrje Windows Word ExcelGrafika

PowerPointShabllonët

Zbatimi

ShkurtesaNjohja Rregullimi i tekstit Formatimi

Tabelat

Shtypjashtypur pullën e majtë tërhiqeni rrëshqitësin lartë

poshtë që të mund të lëvizni më shpejt në ndonjë dokument të gjatë.

Kur do të arrini në pjesën e dokumentit që juve ju duhet,

paraprak) e pastaj klikoni në pullënmbyllet.

Save.

Dokumenti

mos harroni që me klikun e majtë ta vendosni kursorin në atë vend para se të filloni të shkruani.

26

Kopjimi i tekstit Ndërlidhja dhe ndarja e paragrafëve

Nëse në ndonjë vend në dokument keni një tekst të cilin dë- shironi ta përdorni edhe në vend tjetër, më shpejt që mund ta krijoni prapë është që atë tekst ta kopjoni se sa ta shkruani përsëri.

Gjatë krijimit të ndonjë dokumenti të ri shpesh do ta ndërrojmë strukturën e paragrafëve. Paragrafët më të shkurtër ndoshta do t'i bashkoni në një paragraf, paragrafët e gjatë mund t'i ndani në2 ose në më shumë paragrafë më të vegjël. Thyerja e paragra- fëve bëhet me ndihmën e pullave Enter dhe Backspace.

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Backspace

Klikim i majtë

Selektojeni tekstin që dëshironi ta kopjoni.

Klikoni në ikonën Copy të aleteve Standard. Nëse e keni më lehtë, shtypeni kombinimin e pullave Ctrl dhe C.

Teksti i selektuar mbetet në vendin e tij, sepse ju nuk e zhvendosni, por vetëm e kopjoni.

Vendoseni kursorin në vendin në të cilën dëshironi ta kopjoni tekstin.

Klikim i majtë

Enter

Klikoni në ikonën Paste të aleteve Standard (ose

Ctrl+V) Teksti paraqitet i kopjuar në vijën e re.

Kopjimi i tekstit nga një dokument te tjetriNëse dëshironi që tekstin ta kopjoni nga njëri dokument te tjetri, hapeni dokumentin burimor (me tekst) si edhe dokumentin në të cilin dëshironi ta bëni kopjimin. Përcilleni procedurën e përshkruar këtu, por në hapin e 4 të paletës së detyrave klikoni në pullën e dokumentit në të cilën do të kopjoni dhe vendoseni kursorin në vendin e dëshiruar në të. Pastaj vazhdoni t'i ndiqni hapat e ushtrimit.

Për bashkimin e dy paragrafëve vendoseni kursorin në fillim të paragrafit tjetër.

Shtypeni pullën Backspace 1 herë (ose 2 herë, në qoftë se se ndërmjet paragrafëve ka vend të zbrazët, siç është shembulli i ynë).

Që një paragraf të ndani në dy pjesë, vendoseni kursorin menjëherë para shkronjës së parë të pjesës së tekstit që dëshironi ta ndani në paragraf të ri.

Shtypeni pullën Enter një herë ose 2 herë nëse dëshironi të shtoni edhe rresht të zbrazët ndërmjet paragrafëve.

Futja e tabulatorëve

Tabulatorët e Word-it vendosen në çdo gjysmë inçi (përafërsisht1.27 cm) të faqes, gjegjësisht kur ta shtypni pullën Tab të tastierës, teksti që gjenden në anën e djathtë të kursorit shtyhet kah tabulatori për 1.27 cm. Tabulatorët janë gjithçka që ju duhet për ta tërhequr rreshtin e parë të paragrafit.

Ndarjet e përhimëta që janë të renditura çdo gjysmë inçi përgjatë vijës së poshtme të vizores horizontale i paraqesin tabulatorët e Word-it.

V

e

ndoseni kursorin aty ku

mund ta futni tabulatorin.

Shtypeni pullën Tab të tastierës, ashtu që Word-

i do tashtyjë tekstin nga tabulatori i ardhshëm.

Që të fshini tabulatorët, vetëm shtypeni pullën Backspacetë tastierës.

Tab

Backspace

29

Ndryshimi i hapësirës mes rreshtave Tërheqja e paragrafëve

Hapësira mes rreshtave është hapësirë ndërmjet rreshtave në paragraf. Word-i supozon se hapësira e tillë duhet të jetë një rresht, por ju mund ta ndërroni, për shembull, në dy rreshta, që është hapësirë për dokumente më të dendura (mbetet mjaft hapësirë për të shënuar koment ndërmjet rreshtave) ose në një rresht e gjysmë me çka lehtësohet leximi i tekstit.

Word-i mundëson tërheqjen e paragrafëve në raport me margjinën e majtë, në raport me margjinën e djathtë ose në raport me të dyja margjinat. Ju mund ta tërhiqni edhe vetëm rreshtin e parë të paragrafit ose ta zbatoni tërheqjen e varur, ashtu që tërë paragrafi është tërhequr në raport me rreshtin e parë që mbetet i shtrirë. Tërheqja në Word mund të rregullohet në disa mënyra. Në këtë ushtrim do të mësojmë t'i tërheqim paragrafët duke i tërhequr rrëshqitëset për tërheqje që gjendennë vizore. Që ta eliminoni tërheqjen që e keni bërë, duhet vetëm ta selektoni paragrafin e tërhequr dhe rrëshqitësin gjegjës ta sillni në gjendjen paraprake të tij në vizore.

Klikim i majtë i dyfishtë

Klikim i majtë

Klikim i majtëKliko dhe tërhiqe

Lëshoje

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Lëshoje

Kliko dhe tërhiqe

Selektojeni paragrafin të cilit dëshironi t'ia ndërroni hapësirën mes rreshtave.

Selektojeni paragrafin që dëshironi ta tërhiqni.

Vendoseni treguesin e rrëshqitësit Left Indent (katror nën dy trekëndësha).

Tërhiqeni rrëshqitësin Left Indent në vendin gjegjës të vizores. Derisa e tërhiqni, teksti shkon në anën e djathtë.

Zgjidhni

Format/Paragraph

që ta hapni dialogun

Lëshojeni pullën e majtë të miut kur do ta sillni tekstin në

Paragraph.

Hapeni kartelën Indents and Spacing nëse ajo nuk është në plan të parë.

vendin e dëshiruar.

Klikoni në cilindo vend të tekstit që t'ia hiqni selektimin.

Që ta definoni tërheqjen e djathtë, së pari selektojeni paragrafin që dëshironi ta tërhiqni.

Klikoni në pullën me shigjetë teposhtë nga ana e djathtë e Vendoseni kursorin në

rrëshqitësinRight Indent

listës Line spacing.

Zgjidheni hapësirën e dëshiruar ndërmjet rreshtave nga lista e hapur.

Klikoni në pullën OK.

Word-i e pranon hapësirën e zgjedhur në paragrafin e selektuar.

Klikoni kudo jashtë paragrafit që t'ia hiqni selektimin.

(trekëndëshi i fundit të djathtë të vizores). Kështu paraqitet fusha në të cilën shkruan Right Indent.

Tërhiqeni rrëshqitësin Right Indent në vendin e dëshiruar të vizores. Derisa tërhiqni, teksti shkon në

anën e majtë. Lëshojeni pullën e majtë të miut kur do ta sillni tekstin në vendin e dëshiruar.

Klikoni kudo jashtë tekstit që t'ia hiqni selektimin paragrafit dhe më lehtë t'i shihni ndryshimet.

32

Shtimi i kornizave Kopjimi i formatit

Edhe një mënyrë e qëlluar për dallimin e tekstit është vendosja e kornizave rreth paragrafit. Word-i disponon me rreth 20 stile të ndryshme të vijave kufizuese, ndërsa secila prej tyre mund të

Nëse në ndonjë tekst me kujdes i keni formatuar fontet dhe paragrafët dhe keni vendosur që ato t'i zbatoni në vend tjetër në dokument, nuk është patjetër që këtë ta bëni me dorë. Në vend

paraqitet me trashësi prej ¼ deri në 6 pika topografike dhe në

të kësaj mund ta përdorni funksionin e

Word-it

Format

ngjyra të ndryshme.

Painter që formatimin e bllokut të parë ta kopjoni dhe ta përcillni në tekst tjetër. Në hapat prej 1 deri në 4 shpjegoni se si kopjohet vetëm formatimi i fontit, ndërsa në hapat 5-8 se si kopjohet formatimi i fonteve dhe paragrafëve.

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë Kliko dhe

tërhiqe Lëshoje

Klikim i majtë Klikim i

majtë

Klikim i majtë

Korniza rreth tërë faqes

Nëse dëshironi të shtoni ndonjë kornizë rreth faqes, hapeni kartelën Page Border dhe eksperimentoni me karakteristikat e kornizave.

Kliko dhe tërhiqe

Lëshoje

Klikim i majtë

Që ta kopjoni vetëm formatimin e fontit klikoni me miun në cilëndo pjesë të tekstit që e përmban atë formatim.

Klikoni në pullën Format Painter të aleteve

Formatting. Treguesi merr formën e brushës.

Kaloni me të nëpër tekstinqë dëshironi ta aplikoni formatimin (duke e mbajtur tështypur pullën e majtë të miut).

Lëshojeni pullën e majtë të miut. Word-i do ta zbatojë

Selektojeni tekstin e paragrafit rreth të cilit dëshironi të vini kornizë.

Zgjidhni Format/Bordersand Shading që ashtu ta hapni dialogun Borders and Shading.

Hapeni kartelën Borders nëse nuk është në plan

të parë. Nga grupi i opsioneve Setting zgjidheni

llojin e kornizës. Zgjidhni karakteristikat e kornizës

nga listat Style, Colordhe Width.

formatimin e tekstit të selektuar.

Që ta kopjoni formatimin e fontit dhe të paragrafëve, selektojeni tërë paragrafin që e përmban atë formatim, duke e përfshirë edhe shenjën për paragraf (shtypeni pullën Show/Hide që të shihni se a e keni zgjedhur

edhe atë).

Klikoni në pullën Format Painter të aleteve Formatting.

Treguesi merr formën e brushës. Kaloni me të nëpër tekstin që dëshironi ta aplikoni formatimin (duke e mbajtur të shtypur pullën e majtë të miut).

Në fushën

Preview

shihni se si duket korniza e

Lëshojeni pullën e majtë të miut. Word-i do ta zbatojë

karakteristikave të zgjedhura.

Kontrolloni se a shkruan Paragraph në listën Apply todhe klikoni në OK.

Word-i e vizaton kornizën rreth paragrafit të selektuar.

formatimin e tekstit të zgjedhur.

35

Regjistrimi i datës dhe i numrit të faqes në mbifaqe dhe nënfaqe

Aletet Header and Footer përmbajnë pulla që mundësojnë regjistrim të fushave që bartin informata speciale, siç është emri i dokumentit, prej kujt është krijuar ai, data rrjedhëse, numri i faqes, numri i përgjithshëm i faqeve, koha etj. Në këtë ushtrim do të njiheni me disa nga opsionet e këtyre aleteve, e ju pastaj lirisht mund të gjurmoni edhe vetë.

Gjetja e fjalëve

Nëse shkruani shpesh dokumente të gjata, sigurisht ju ka ndodhur që ta shikoni dokumentin duke e përdorë shiritin scroll, duke u përpjekur ashtu që t'i gjeni ato vende në të cilat keni përdorë një fjalë të caktuar ose një frazë. Word-i mund ta bëjë atë për ju shumë shpejt dhe në mënyrë precize.

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtësfera

Klikim i majtë

Tab

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Zgjidhni View/Header and Footer.

Klikim i majtë

Zgjidheni komandën Edit/Find që ta hapni kartelën Findtë dialogut Find and Replace.

Në fushën Find What shkruajeni tekstin që dëshironi ta gjeni.

Klikoni në pullën Find Next.

Word-i e gjen paraqitjen e parë të fjalës së kërkuar.

Shtypeni dy herë pullën Tab që kursorin ta sillni deri te viza e djathtë e mbifaqes dhe klikoni në pullën Insert Date.Word-i e regjistron datën rrjedhëse. (Që ta regjistroni

kohën rrjedhëse, klikoni në pullën Insert Time).

Klikoni në pullën Switch Between Header and Footer, që ashtu të kaloni në hapësirën e nënfaqes.

Klikoni në pullën Insert Auto Text, e pastaj zgjidheni Confidental, Page#, Date.

Word-i e regjistron tekstin e zgjedhur. Me ndihmën epullave Tab dhe Delete lëvizni nëpër tekst dhe fshijeniatë. Provoni edhe ndonjë opsion tjetër nga ato që ju janëofruar në listën Auto Text.

Shtypeni pullën Tab. Shtypni Faqe dhe lini një vend tëzbrazët.

Klikoni në pullën Insert Page Numbers, e pastaj në

Klikoni në pullën Find Next derisa t'i gjeni të gjitha rastet e fjalës së kërkuar.

Klikoni në pullën OK atëherë kur Word-i do t'ju informojë se e ka kryer kërkimin e dokumentit, e pastaj klikoni në pullën Cancel që ta mbyllni dialogun Find and Replace.

pullën Close që t'i mbyllni aletet.

38

Ushtrimi 1: Formatimi i tekstit

Selektimi dhe rregullimi i pamjes së tekstit dhe lëvizja nëpër të

1. Zgjidheni secilin nga rreshtat e mëposhtëm dhe rregullojeni sipas përshkrimit të tij:

Ky tekst është i trashësuar.(Bold) Ky tekst është i lakuar. (Italic)Ky tekst është i në n vizuar . (Underline)Ky tekst është i trashësuar dhe i lakuar (Bold dhe Italic) Ky tekst është i vizatuar (Sikethrough)KY TEKST ËSHTË ME SHKRONJA TË MËDHA.Formula kimike e ujit: H2O (dyshi duhet të jetë me Subscript)

3Formula e vogël matematikore: y=x (treshi duhet të jetë me Superscript)Ky tekst është i dalluar.Ky tekst është i ngjyrosur me ngjyrë të kuqe.Ky tekst duhet të paraqitet me fontin Times New Roman dhe me madhësi 14.Ky tekst duhet të paraqitet me font Arial dhe me madhësi 16.Ky tekst duhet të paraqitet me font Verdana dhe të jetë i lakuar.

Teksti është shkruar me SHKRONJA TË MËDHA le të jetë i trashë dhe i lakuar.

2. Kjo është fjalia origjinale:

Përsëritja është nëna e diturisë!

Detyra juaj është që rreshtat e ardhshëm t'i gjeni gabimet e përmirësimeve që ta fitoni fjalinë origjinale:

Përsëitja është nëan e dituisë! Dituria është nëna e diturisë! Përsëritja është baba i diturisë!Përsëritja është nëna e diturisë, ndërsa babai nuk dihet! Përsëritja e diturisë!

Mos harroni ta incizoni këtë ushtrim!!!

49

Ushtrimi 5: Formatimi i paragrafëve

1. Grafika dhe disenji kompjuteriknë këtë pjesë do t’ju prezantohet një numër i madh i punimeve të shpërblyera nga autorë të gjithë botës që kanë marrë pjesë në garën e ndërmarrjes kanadeze Korel, në të cilin fondi shpërblyes do të jetë 2 milionë dollarë.

2. Projektimi dhe animimet kompjuterike

në këtë pjesë të ligjërimit do të mund të shihni sesi projektohet një shtëpi, hotel ose ndonjë objekt tjetër

dhe si përpunohen animimet kompjuterike.

3. Rrjetat kompjuterikë dhe Internetinë këtë pjesë të ligjëratës do të inkuadrohemi drejtpërdrejt në Internet dhe do t'i vizitojmë disa vende interesante që gjenden në pjesë të ndryshme të planetit. Do ta vizitojmë: Volt Dizni në Amerikë, muzeun Luvër në Paris, klubin e adhuruesve të Madonës, Majkëll Xheksonit, Sheron Stounit etj.

4. Multimedia në shërbim të edukimit (mësimi me ndihmën

e kompjuterit)në këtë pjesë të ligjëratës do t'Ju prezantohen

disa disqe multimediale kompakt me të cilat shumë lehtë dhe në mënyrë argëtuese do të mund të mësoni

biologji, gjeografi, si dhe shumë punë të tjera interesante.

5. Kompozimi i muzikës me ndihmën e kompjuteritkjo pjesë në fakt do të jetë një koncert i vogël në të cilin do t'i dëgjoni disa kompozime tashmë të njohura e që janë bërë me ndihmën e kompjuterit, por edhe disa që janë kompozuar te ne në Aleksandri. Autori i këtij kompozimi është Andreja, i cili po sikur Ju është nxënës.

52

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint Zbatimi• Njoftimi • Adresimi • Punë me më shumë linke • Funksionet • Grafikët • Shtypja • Listat

• Kërkimi

Moduli 4

ExcelPas përfundimit të këtij moduli, do t'i përvetësoni këto dituri:

Njohja me Excel-in

Startimi i programit

Lëvizja nëpër listën punueseFutja e të dhënave

Selektimi i qelive

Të shkruarit në përmbajtjen ekzistuese dhe fshirja e të dhënave

Funksioni AutoSurn

Inkuadrimi i formulaveMbushja e serive të të dhënave komanda AutoFillFormatimi i të dhënave

Vazhdim Ushtrim

Pastrimi i formatimit dhe incizimi i dokumentitPlotësimi, fshirja dhe ndërrimi i madhësisë së radhëve dhe kolonave

Adresimi Adresimi relativ Adresimi absolut Adresimi i kombinuarPërshtatja e pamjes së numrave Përdorimi i formatit Currency Valuta Përdorimi i formatit Percentage përqindja

Puna në më shumë fletëPlotësimi dhe fshirja e fletave punueseRiemërtimi dhe zhvendosja e fletëve punuesePuna paralele në më shumë fletë punuese (Indigo)

Funksionet

Llogaritja e mesatares me funksionin Average Llogaritja e vlerës minimale funksioni Min Llogaritja e vlerës maksimale funksioni MaxLlogaritja e shumës së mbledhjeve të më shumë fletëve punuese

Grafikët

Përpunimi i grafikëve

Ndërrimi i llojit të grafikutNdërrimi i burimit të të dhënave për grafikunNdërrimi i elementeve të grafikut Formatimi i hapësirës së grafikut Formatimi i shkallës së kënditKopjimi i grafikut të përpunuar në fletë tjetër

Shtypja

Paraqitja Print Preview Rregullimi i margjinave Rregullimi i orientimit të faqeve Shkallëzimi i fletës punueseKrijimi i mbifaqeve dhe i nënfaqeveShtypja e fletoreve të punës dhe e fletëve punuesePërdorimi i formatit Date

ListatSortimi i të dhënave nga listaShtimi i nënshumave në listë Subtotal

Filtrimi i listave


KërkimiGjetja e të dhënaveZëvendësimi i të dhënave

59

Hyrje

Windows Word Excel PowerPoint Zbatimi• Njoftimi • Adresimi • Punë me më shumë linke • Funksionet • Grafikët • Shtypja • Listat

• Kërkimi

Të shkruarit në përmbajtjen ekzistuese dhe fshirja e të dhënave

Që të përshkruhet qelia, kjo do të thotë që përmbajtja e saj të zëvendësohet me përmbajtje të re. Kjo është e dobishme kur dëshironi të përmirësoni ndonjë gabim ose kur qelia përmban të dhënë të gabuar. Përmbajtjen e qelisë mund ta ndërroni lehtë duke e përdorur pullën Delete. Fshirja është e dobishme kur do të mendoni në lidhje me ndonjë të dhënë që tashmë e keni futur në qeli.

Funksioni AutoSum

Kur në fletën punuese dëshironi të tregoni një shumë të disa vlerave, ato mund t'i llogaritni dhe t'i futni vetë. Megjithatë, nëse më pas ndryshoni diçka, shuma do të jetë jo e saktë. Excel-i mund të përdor formulë dhe ashtu ta llogaritë shumën e dëshiruar. Meqë formula i referohet qelisë e jo vlerës së saj, Excel-i vetë e azhuron shumën çdoherë kur ju do ta ndryshoni vlerën e asaj qelie.

Petriti Blerimi Gazmendi

Jan Shkurt Mars

Petriti Blerimi Gazmendi Gëzim Artan Adnan Fuad

Gjithsej:

Jan Shkurt Mars

Klikim i majtëKlikim i majtë


Jan Shkurt Mars


Jan Shkurt MarsKlikim i majtë

Gjithsej:

Petriti Blerimi Gazmendi Gëzim

Jan Shkurt Mars


Gjithsej:

Jan Shkurt Mars

Enter


Jan Shkurt Mars


Jan Shkurt Mars

Del

Klikoni në qelinë, në përmbajtjen e cilës dëshironi të futni

Gjithsej:

Klikim i majtë

diçka tjetër, që ashtu ajo të bëhet aktive (për shembull, B3).

Shkruajeni të dhënën e saktë në qeli (për shembull, 25000 dhe shtypeni pullën Enter).

Shkruajeni edhe ndonjë tekst të fletës punuese (për shembull, Agimi në qelinë A6) dhe aktivizojeni qelinë.

Shtypeni pullën Delete që ta fshini të dhënën që sapo e keni shkruar.

Zgjidheni qelinë B11. Në atë qeli do të paraqitet rezultati iformulës.

Klikoni në pullën AutoSum të aleteve Standard.

Excel-i vetë e kupton se cilat qeli dëshironi t'i mblidhni dhe atë e paraqet me vijë të ndërprerë të vetë qelive. Nëse nuk jeni të kënaqur nga shuma, zgjidhni qelitë vlerat e të cilave dëshironi t’i mblidhni duke e mbajtur të shtypur pullën e majtë.

Për të fshirë grup më të madh të të dhënave, së pari selektoni duke i përdorë pullat Ctrl dhe Shift e pastaj fshini

Shtypeni pullën zgjedhur.

Enter

që ashtu ta pranoni grupin e

Hyrje


• Kërkimime pullën Delete.

62

Klikoni në qelinë B11 që ashtu ta aktivizoni. E

shihni se në vijën e formulave është paraqitur formula gjegjëse.

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint Zbatimi• Njoftimi • Adresimi • Punë me më shumë linke • Funksionet • Grafikët • Shtypja • Listat

• Kërkimi

Pastrimi i formatimit dhe incizimi i dokumentit

Plotësimi, fshirja dhe ndërrimi i ma- dhësisë së radhëve dhe kolonave

Ndonjëherë ndodh që ta teproni me formatim dhe ashtu ta ngarkoni dokumentin, me çka prishet ideja për t'u dalluar pjesët e rëndësishme të dokumentit. Ekziston një mënyrë e thjeshtë se si ta ktheni dokumentin në gjendje fillestare të para formatimit dhe si të filloni rishtas. Nëse nuk jeni të kënaqur nga pamja, ruajeni dokumentin në ndonjë fashikull të kompjuterit ose në disketë.

Excel-i ju mundëson që të shtoni radhë dhe kolona që ashtu të siguroni vend për të dhënat plotësuese ose për formula, apo ta rritni hapësirën ndërmjet radhëve dhe kolonave dhe ta përmirësoni pamjen për t'u lexuar. Gjithashtu mund edhe t'i fshini disa radhë dhe kolona të fletës punuese që të mënjanoni hapësirën e zbrazët ose informatat e panevojshme.Shpeshherë gjatë ndërrimit të formatit, të dhënat bëhen më të gjera për t'u parë në një qeli. Problemin mund ta zgjidhni në disa mënyra: “me dorë”, duke i tërhequr kufijtë e kolonave dhe

Buxhet Harxhimet mujore

Jan Shkurt Mars Gjithsej

Të ardhura

Harxhime Telefoni Qiraja

radhëve fqinjë në rendin e emrave të kolonave ose radhëve, ose mund të bëni që Excel-i në mënyrë automatike ta rregullojë gjerësinë e qelisë sipas përmbajtjes së shkruar.

RrogatTë ndryshmeGjithsej

Fitimi

BuxhetHarxhimet mujore Klikim i

majtë

Harxhime Telefoni QirajaRrogat

Klikim i

majtëJan Shkurt Mars Gjithsej

Të ndryshme Harxhime

Të ardhura

Harxhime Telefoni QirajaRrogat

BuxhetHarxhimet mujore

Gjithsej

Klikim i djathtë

Buxhet

TelefoniQirajaRrogatTë ndryshme

Gjithsej

Të ndryshmeGjithsej

Fitimi

Klikim i majtë

Të ardhura

Harxhime Telefoni QirajaRrogatTë ndryshmeGjithsej

Fitimi

Jan Shkurt Mars GjithsejHarxhimet mujore

Të ardhura

Harxhime Telefoni QirajaRrogatTë ndryshme

Gjithsej

Klikim i djathtë

Fitimi

BuxhetHarxhimet mujore

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Të ardhura

Harxhime Telefoni QirajaRrogatTë ndryshmeGjithsej

Fitimi

Jan Shkurt Mars Gjithsej

Buxhet

Klikim i djathtë

Klikim i majtë

Kliko dhe tërhiqe

Harxhimet mujore

Selektojeni qelinë ose grupin e qelive, të cilave dëshironi t'ua fshini formatimin.

Kliko dhe tërhiqe

Lëshoje

Lëshoje

Nga menyjaFormats.

Edit zgjidheni komandat

Clear

e pastaj Klikoni me pullën e djathtë në qelinë mbi të cilën

dëshironi të shtoni radhë ose kolonë dhe zgjidheni komandën Insert.

Excel-i do ta fshijë tërë formatimin.

Ndonjëherë ekziston mundësia që të ktheheni një ose disa hapa prapa duke e përdorur pullën Ctrl+Z (komandën Edit/Undo), ose duke klikuar në pullën Undo.

Që ta ruani dokumentin, zgjidheni opsionin SaveAs nga menyja File.

Nga dialogu që hapet zgjidheni opsionin Entire

Row oseEntire Colom, pra opsionin gjegjës.

Me pullën e djathtë të miut klikoni në emrin e

radhës ose të kolonës që dëshironi ta fshihni nga menyja dhe zgjidheni komandën Delete.

Përmbajtja e disa qelive del jashtë kornizave të tyre.

Zgjidheni fashikullin

My Documents, në fushën

File Pozicionojeni treguesin e kufirit ndërmjet

emrave tëName

shtypeni emrin e dokumentit (për shembull,

radhëve/kolonave dhe tërhiqeni duke e mbajtur të shtypur

ushtrimi i parë) dhe klikoni në pullën OK.

E shihni se emri i dokumentit do të paraqitet në vijën e titullit (Title Bar) të dritares programore.

pullën e majtë.

Nëse e shtypni dy herë kufirin ndërmjet emrave të radhëve, gjerësia e radhëve do të rregullohet në mënyrë automatike sipas tekstit më të gjatë në qeli.

© 2001 Kompjuterski Centar Aleksandrija. Fotokopiraweto na ovoj materijal se kaznuva najstrogo spored zakonot!

65

Hyrje


• Kërkimi

Përfaqësimi

Përdorimi i formatit Currency(Valuta)

Përdorimi i formatit Percentage(Përqindja)

Kur numrat në qeli paraqesin valuta, Excel-i me ndihmën e komandës Currency ju jep mundësi për të zgjedhur shenjën e

Numrat decimal që paraqesin përqindje Excel-i vetë mund t'i shumëzojë me 100 dhe ta vë shenjën % në fund. Kjo bëhet me

valutës ($, €, £). Shenjën që e fitoni duke e përdorur ikonën Currency të aleteve Formatting është marrë nga rregullimi për Currency në Regional Settings nga Control Panel.

klikim të thjeshtë në ikonënFormatting.

Percent Style

të aleteve

Besa Agimi Agroni

Jan Shkurt Mars Gjithsejnë përqindje

Jan Shkurt

Përfaqësimi në përqindje

Klikim i majtë

Përfaqësimi në përqindje

GjithsejGjithsej €

Klikim i majtë

Besa Agimi Agroni Gjithsej Gjithsej €

Jan Shkurt Mars GjithsejPërfaqësimi në përqindje

Jan Shkurt


Lev klikPërfaqësimi në përqindjeJan Shkurt Mars


Kliko dhetërhiqe

LëshojeKlikim i majtë

Përfaqësimi në përqindjeJan Shkurt Mars

Klikim i majtë

Besa



AgimiAgroni Gjithsej Gjithsej €

Klikim i majtë

Klikim i majtë Klikim i majtë Klikim i majtë


Jan Shkurt Mars

Klikim i majtë


Selektoni qelitë që përmbajnë shumë të ndonjë valute dhe klikoni në pullën Currency të aleteve Formatting.

Nëse në qeli paraqiten shenjat ######, kjo do të thotë se qelia nuk ka vend të mjaftueshëm për paraqitjen e të dhënave.

Që ta ndryshoni gjerësinë e të tria kolonave, selektoni të tria duke i klikuar dhe duke bërë një tërheqje mbi emrat e tyre e pastaj duke i tërhequr nga cilado anë e vijave kufitare, që ashtu ta përcaktoni gjerësinë e dëshiruar.

Meqë valuta që Excel-i e nënkupton (Den.), nuk është ajo që na duhet neve (€), ne e përdorim komandën Format/Cells/Number.

Nga lista e kategorive zgjidheni funksionin Currency e pastaj nga e lista e simboleve zgjidheni valutën që ju duhet. Klikoni në pullën

OK.

Për rregullimet rajonale (pamja e datës, valuta etj.) shikoni

Hyrje


• Kërkimi

Zgjidhni qelitë në të cilat dëshironi ta zbatoni

formatin e përqindjeve dhe klikoni në pullën Percent Style të aleteve Formatting.

Mënyra e dytë: Selektoni qelitë në të cilat

dëshironi ta zbatoni formatin për përqindje dhe zgjidheni komandën Format/Cells/Number.

Nga lista e kategorive zgjidhni Percentage,

ndërsa në fushën Decimal Places shtypni 0. Klikoni në pullën OK. Rezultati është identik me atë të hapit të parë.

Numrin e vendeve decimale dhe në paraqitjen me

përqindje të numrave mund ta ndërroni me ndihmën e pullave Increase dhe Decrease Decimal të aleteve Formatting.

Selektoni qelitë F1, G1 dhe H1 dhe klikoni në pullën Merge and Center të aleteve Formatting.

kartelat

Date, Time, Currency

dhe Number në

E shihni se të tria qelitë bashkohen në një në të

cilën titulli i

Regional Settings nga Control Panel.

68

Përfaqësimi me përqindje është i barazuar në qendër.

Ushtrimi 3: Pasqyra sipas kuartalëve Ushtrimi 4: Buxheti shtëpiak

83

Num

ri i

nxë

nësv

e

Ushtrimi 5: Formular për llogaritjen e suksesit të nxënësit

Suksesi mesatar

I shkëlqyeshëm

Sh. Mirë Mirë

Mjaftueshëm

Pamjaftueshë

m I panotuar

Ushtrimi 6: Formular për llogaritjen e suksesit të paraleles

84

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiPërpunimi Puna me prezantimet Shtypja Puna me tekst Shabllonet Puna me objektet Animimi

Ìîduli 5

PowerPointPas mbarimit të këtij moduli, do t'i përvetësoni këto dituri:

Përpunimi i prezantimit Startimi i i programit PowerPoint Përpunimi i prezantimit

Puna me prezantim Inkuadrimi i tekstit Formatimi i tekstit Shtimi i një slajdi të riNdërrimi i pamjes së slajdit

Ndërrimi i pamjes

Ndërrimi i renditjes së slajdeveFutja e një slajdi ndërmjet slajdeve të tjera

Incizimi i prezantimit

Hapja e prezantimit

Shtimi i mbifaqes (header) dhe nënfaqes (footer)

Shtypja e prezantimit Përgatitja për shtyp Shtypja

Puna me tekst Manipulimi me objektet Shtimi i tekstitBarazimi i hapësirës mes rreshtaveGjetja dhe zëvendësimi i gabimeve

Shabllonet

Përdorimi i shablloneveSlajdet master

Formatimi i numërimeve Incizimi i prezantimit si shabllon Zgjedhja e skemës së ngjyrave Ndërrimi i ngjyraveKrijimi i skemës së ngjyrave

Shtimi i prapavijës

Puna me objektet

Vizatimi i objekteve

Ndërrimi i pamjes së objektit Zhvendosja e objektit dhe Futja e fotografive Clip Art Futja e tabelave

Futja e grafikëve

Animimi i prezantimit Vendosja e tranzicionit në slajd Animimi i objekteve në slajde Prezantimi automatik

Incizimi i prezantimit


85

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiPërpunimi Puna me prezantimet Shtypja Puna me tekst Shabllonet Puna me

objektet Animimi

Shtimi i një slajdi të ri

Që ta shtoni një slajd, nga menyja Insert duhet të zgjidhni New Slide... ose ta përdorni shkurtesën Ctrl+M. Kështu përsëri paraqitet dritarja e dialogut në të cilin e zgjidhni pamjen e slajdit, varësisht nga ajo se çfarë informate duhet të paraqitni në slajdin e ri.

Ndërrimi i pamjes së slajdit

Shpesh ndodhë që të zgjedhni slajd me një pamje, por më vonë, gjatë përgatitjes së prezantimit të dëshironi ta ndërroni pamjen e slajdit. Këtë mund ta bëni nëse në menynë Format zgjidhni Slide layout. Kështu përsëri paraqitet dritarja për zgjedhjen e pamjes së slajdit. Zgjidheni pamjen e re të slajdit dhe shtypeni pullën OK. Slajdin që e keni selektuar merr pamje të re.

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Nga menyja Insert zgjidhni New Slide...ose Ctrl+M.

Zgjidheni pamjen e slajdit që i përgjigjet më shumë tipit të informatës që dëshironi ta paraqitni.

Shtypeni pullën OK që këtë ta konfirmoni.

Zjidheni slajdin që dëshironi t'ia ndërroni

pamjen. Nga menyja Format zgjidhni

Slide Layout. Zgjidheni pamjen e re të

slajdit.

Shtypeni pullën Apply që këtë ta konfirmoni.


objektet Animimi

88

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint ZbatimiPërpunimi Puna me prezantimet Shtypja Puna me tekst Shabllonet Puna me objektet Animimi

Manipulimi me objektet

Kur shënoni tekst në PowerPoint, ai vendohet kë kornizë me madhësinë dhe pamjen e së cilës do të mund të manipulohet. Kur të arrini me kursor deri te teksti i cili është i shënuar në kornizë, kursori i shigjetës ndryshohet me të a.q. kursor I- beam. Me ndihmën e këtij kursori mund ta selektojmë tekstin. Kur ta vëmë kursorin mbi kornizë, ai ndryshohet në kursor për selektim. Me këtë kursor mund ta selektojmë kornizën me tekst dhe ta zhvendosim në vend tjetër.Kur është e selektuar, në kornizën me tekst paraqiten tetë katrorë të bardhë. Kur ta vendosim kursorin mbi ndonjërin nga këta katrorë, me zbatimin e teknikës (drag and drop) mund ta ndryshojmë madhësinë e kornizës me tekst. Që t'ia hiqni kornizës selektimin, mjafton vetëm të klikoni jashtë kornizës me tekst, në hapësirën e zbrazët.

Shtimi i tekstit

Ju edhe mund të shtoni tekst në ndonjërën nga kornizat e ekzistuese me tekst. Shtypeni pullën e majtë të miut derisa kursori është mbi kornizën me tekst dhe kur është me pamjen e a.q. I-beam. Shënojeni tekstin. Tekste plotësuese mund të shtoni edhe nëse në aletet Drawing e zgjedhni aletin Text Box. Tani duhet ta vëmë kornizën e re me tekst në slajd në vendin ku dëshirojmë ta shënojmë tekstin. Shtypeni pullën e majtë të miut në hapësirë të zbrazët të slajdit dhe pasi ta vendosni kornizën, shënoni tekst në të.

Çka mund të bëni nëPowerPoint?

Mund të shtoni slajdeMund të animoni slajde

Kliko dhe tërhiqe

Lëshoje

Mund ta animoni tranzicionin e slajdeveMund të shtoni tingull ose fotografi

LëshojeKliko dhe tërhiqe

Shtypeni pullën e majtë të miut duke e mbajtur kursorin mbi kornizën me tekst.

Shënojeni tekstin.

Zgjidhni Text Box nga aletet Drawing.

Shtypeni pullën e majtë të miut aty ku dëshironi ta vendosni kornizën e re me tekst.

Shënojeni tekstin.

Lëshoje Kliko dhe tërhiqe

Vendojeni kursorin në pjesën e brendshme të kornizës me tekst derisa të paraqitet i a.q. kursor I-beam.

Shtypeni pullën e majtë të miut dhe tërhiqeni që ta selektoni tekstin.

Vëreni miun mbi këndin e kornizës me tekst dhe shtypeni pullën e majtë që ta selektoni kornizën.

Duke e mbajtur pullën e shtypur, lëvizeni miun që ta vendosni kornizën me tekst.

Vëreni miun mbi njërin nga katrorët e bardhë të cilët paraqiten në këndin e kornizës, shtypeni dhe tërhiqeni brenda ose jashtë që ta zvogëloni ose ta

zmadhoni kornizën

Zhvendoseni miun jashtë kornizës me tekst, diku në sipërfaqe të zbrazët dhe shtypeni pullën e majtë. Kornizës i hiqet selektimi.

93


objektet Animimi

Krijimi i skemës së ngjyrave

Shtypeni slajdin me pullën e djathtë të miut dhe zgjidhni Slide Color Scheme. Nga kartela Custom zgjidheni ndonjë ngjyrë dhe shtypeni pullën Change Color. Nga paletat Standard ose Custom zgjidheni ngjyrën. Shtypni OK që ta pranoni ngjyrën. Shtypeni Add As Standard Scheme që ta shtoni skemën e re të ngjyrave në listë. Që ta aplikoni skemën e re të ngjyrave, shtypni Apply. Që ta fshini, zgjidhni Delete Scheme.

Shtimi i prapavijës

Nëse doni, mund të krijoni edhe prapavijë që do të jetë njëngjyrëshe, derdhje e disa ngjyrave ose ndonjë larë tjetër, por gjithashtu mund të shtoni edhe ndonjë fotografi si prapavijë. Nga menyja Format zgjidhni Background. Nga lista rënëse Background Fill zgjidheni ndonjë ngjyrë nga ngjyrat e dhëna si ngjyrë të prapavijës. Nëse dëshironi më shumë ngjyra, zgjidhni More Colors... Nëse dëshironi ta aplikoni ndonjë përzierje të ngjyrave, teksturë ose fotografi si prapavijë të slajdit, zgjidhni Fill Effects...

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë

Klikim i majtë Klikim i

majtë

Klikim i majtë

Me pullën e djathtë të miut shtypeni slajdin dhe zgjidhniSlide Color Scheme.

Nga kartela Custom zgjidheni ndonjë ngjyrë që dëshironi ta ndryshoni.

Zgjidhni Change Color.

Zgjidheni ngjyrën e re nga paletat Standard ose Custom.

Shtypni OK që ta pranoni ngjyrën e re.

Shtypeni Add As Standard Scheme që ta shtoni skemën e re të ngjyrave në listë.

Shtypni Apply që ta aplikoni skemën e re të

ngjyrave. Shtypeni Delete Scheme që ta

fshini.


objektet Animimi

Nga menyja Format zgjidhni Background.

Zgjidheni ndonjë ngjyrë që ta plotësoni prapavijën me

të. Zgjidhni More Colors që ta zgjidhni ndonjë

ngjyrë që nukështë në paletë.

Zgjidhni Fill Effects... që të aplikoni ndonjë përzierje të ngjyrave, teksturë ose fotografi...

98

Ushtrimi 2: Sistemi kompjuterik

SISTEMI KOMPJUTERIK

KOMPJUTERI

qershor 2005

HARDUERI SOFTUERI

HARDUERI PROCESORI

Njësia qendrore(shtëpiza, pllaka amë, procesori, memoria)

Njësitë hyrëse (tastiera, miu,

mikrofoni) Njësitë dalëse(ekrani, shtypësi, zmadhuesi)

Njësitë hyrëse-dalëse

Procesori është çipi kryesor i secilit kompjuter dhe sipas tij shpesh e quajmë edhe tërë kompjuterin.

MEMORIA E JASHTME

HARDUERI

Njësia e disketës floppy disk

Hard disk

PërpunoiEmri dhe mbiemri

105

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint Zbatimi• Zbatimi i teknologjisë informatike në realizimin e planit dhe programit mësimor

Ìîduli 6

Zbatimii teknologjisë informatike në realizimin e planit dhe programit mësimor

Pas përfundimit të këtij moduli, do t'i përvetësoni këto dituri:

Teknologjia informatike dhe mësimi

Zbatimi i teknologjisë në klasë

Klasa me një kompjuterKlasa me dy kompjuterëKlasa me më shumë se dy kompjuterëKabineti për kompjuterëLaboratori mobil pa tel

Përdorimi i multimedias

Shembuj të përdorimit praktik të asaj që është mësuar

Për çka mund ta përdorni programin Word? Për çka mund ta përdorni programin Excel?Për çka mund ta përdorni programin PowerPoint?

Çka më tej?

Përfundim


Hyrje Windows Word Excel PowerPoint Zbatimi• Zbatimi i teknologjisë informatike në realizimin e planit dhe programit

mësimor

Teknologjia informatike dhe mësimi

Në kapitujt e mëparshëm mësuat se çka janë kompjuterët dhe si të shkruani, të rregulloni dhe të shtypni ndonjë tekst me ndihmën e tyre, si të bëni llogari të caktuara matematikores dhe si ta përgatitni prezantimin tuaj. Gjithashtu, ju patët mundësi ta shihni edhe ndikimin e teknologjisë mbi jetën e përditshme të njerëzve. Sot kompjuterët janë pjesë përbërëse e jetës sonë dhe u ndihmojnë njerëzve në kryerjen e aktiviteteve të përditshme duke e rritur kështu efikasitetin dhe efektivitetin. Për arsimtarët, mes tjerash, kompjuterët janë mjete të fuqishme për implementimin e strategjive të reja të përkryera në procesin e përcjelljes së diturisë.

Në këtë kapitull të fundit do të shihni se si mund dhe si duhet të zbatohet kjo teknologji në praktikë.

Zbatimi i teknologjisë në klasë

Punë tjetër e rëndësishme është përgatitja e klasës. Mënyra se si do të integrohet teknologjia në mësim më së shumti varet nga ajo se sa kompjuterë i ka shkolla në disponim, gjegjësisht sa kompjuterë ka në klasë. Pavarësisht nga ajo se a ka shkolla 1, 2 ose 30 kompjuterë, duhet të planifikohet hollësisht si dhe kur do të përdoren.

Klasa me 1 kompjuter

Në klasat me nga një kompjuter, arsimtarët duhet të planifikojnë mirë se si ta arrijnë efektin maksimal me pajisjen të cilën e disponojnë. Në raste të këtilla, ai kompjuter më së miri mund të përdoret për qëllime prezantuese. Më mirë bëhet nëse është e mundur që ai kompjuter të lidhet me televizor më të madh. Lidhja e kompjuterit me televizor bëhet me ndihmën e një lloji të

Integrimi i teknologjisë në mësim

është kombinim i

posaçëm të kartelave të cilat nuk janë tepër të shtrenjta (në

teknologjisë (harduer+softver) së bashku në një temë të caktuar ose lëndë si pjesë e një plani dhe programi mësimor me qëllim që të rritet cilësia e procesit të mësimit. Që të arrihet sukses në procesin e këtij integrimi, duhet të manipulohet bukur mirë me këtë teknologji. Stërvitja e përgjithshme formale dhe ushtrimet praktike janë imperativ për zbatimin e suksesshëm praktik të teknologjisë në mësim.

Kur është fjala për teknologjinë në mësim, duhet të mbahet llogari për një gjë shumë të rëndësishme - plani dhe programi mësimor nuk duhet të varet nga teknologjia. Thënë më saktë, teknologjia e zgjedhur duhet të varet nga plani dhe programi mësimor (ose për shembull, nga tema e zgjedhur). D.m.th arsimtarët duhet të kujdesen që në mënyrë sa më të qëlluar ta përdorin teknologjinë që ajo të jetë në funksion të realizimit të qëllimeve të programit mësimor.

Arsimtari duhet me vëmendje ta planifikojë përdorimin dhe integrimin e teknologjisë në mësim. Shpeshherë ky aktivitet merr kohë. Për fat të mirë, të njëjtën punë çdo ditë e bëjnë edhe shumë arsimtarë të cilët në mënyrë jovetjake e këmbejnë përvojën e tyre me kolegët e tyre. Në internet ekzistojnë më shume veb-faqe dhe forume në të cilat arsimtarët i shkëmbejnë idetë, përvojat dhe planet e tyre për mbajtjen e orës, gjë që paraqet mënyrë të mirë për përgatitjen e një ore interesante. Njëra nga punët më të rëndësishme të kësaj faze është se kush duhet të vendosë se cila teknologji është më e qëlluar për përdorim dhe ku është vendi më i qëlluar për përdorimin e tyre me qëllim të realizimit të qëllimeve mësimore.

kompjuterët më të rinj ato janë pjesë standarde, d.m.th nuk ka nevojë asgjë të blihet veçmas). Variant tjetër është shfrytëzimi i video-projektorit. Video-projektori ka pjesë lidhëse standarde me të cilat bëhet lidhja e kompjuterit dhe e cila mundëson paraqitje të formatit më të madh të fotografisë (në mur ose në pëlhurë projektuese).

Klasa me 2 kompjuterë

Ashtu si në rastin e mëparshëm, ashtu edhe këtu, arsimtarët duhet të zhvillojnë strategji se si do ta bëjnë shfrytëzimin e tyre. Njëri nga skenarët e mundur është që njëri kompjuter të përdoret për kërkim të informatave në internet, për pranim dhe dërgim të postës elektronike, si dhe për përpunim të prezantimeve, ndërsa kompjuterin tjetër duhet ta përdorin nxënësit për shënime dhe përgatitje të detyrave të ndryshme.


mësimor

108

Hyrje Windows Word Excel PowerPoint Zbatimi• Zbatimi i teknologjisë informatike në realizimin e planit dhe programit mësimor

Kabineti i kompjuterëve

Përdorimi i kabinetit të kompjuterëve në të cilin ka kompjuterë të mjaftueshëm për secilin nxënës (ose së paku një kompjuterë për dy nxënës) u mundëson arsimtarëve gjëra të cilat nuk mund të paramendohen në rastet e përmendura më lart. Përparësia kryesore është se tani të gjithë nxënësit kanë mundësi të puno- jnë praktikisht me kompjuterë. Njëkohësisht kjo është mënyra më efikase që të përvetësohen shkathtësitë e përshkruara në këtë doracak, madje edhe më tepër se kjo. Megjithatë edhe në këtë rast, ashtu si edhe në rastet e kaluara, duhet të planifikohet se si të shfrytëzohet koha në mënyrë efektive.

Kompjuterët në kabinetin e kompjuterëve zakonisht janë të lidhur mes tyre në rrjet kompjuterik që u mundëson nxënësve qas-je të njëkohshme në internet - mundësi që secili prej tyre të shty-pë në një printer (të rrjetit), mundësi për qasje në ndonjë softuer të caktuar i cili p.sh. është i instaluar vetëm në një

Përdorimi i multimedias

Multimedia paraqet kombinim të tekstit, fotografive digjitale, zërit, animimeve kompjuterike dhe video klipeve, ndërsa përdoret për gjëra të ndryshme, duke filluar që nga krijimi i prezantimeve, në edukim për krijimin e publikimeve digjitale, simulimeve, info-kiosqeve etj. Materialet multimediale më se shpeshti distribuohen në CD disk si medium ose përmes internetit.Disqet edukative multimediale mund ta ngrenë shumë cilësinë e mësimit, sepse shumë lehtë e tërheqin vëmendjen e nxënësve për shkak numrit të madh të madh (pasurisë) së fotografive dhe tingujve që e bëjnë mësimin më zbavitës dhe me vetë këtë mundësojnë që nxënësit më lehtë t'i përvetësojnë përmbajtjet mësimore. Ekziston një numër i madh i titujve multimedial të natyrës edukative të cilat janë zgjidhje e përkryer për pasurimin e mësimit. Për fat të keq, pothuajse të gjithë titujt janë në gjuhën angleze, ndërsa në gjuhën maqedonase dhe shqipe pothuajse nuk ekzistojnë fare.

Shembuj për përdorimit praktik tëWord-it, Excel-it dhe PowerPoint-it

Në modulet e kaluara patët mundësi të njoftoheni me mjetet që do t'ju ndihmojnë që praktikisht ta zbatoni teknologjinë e mësimit. Në vazhdim vijojnë shembuj se si të zbatohet në praktikë ajo që është mësuar.

Për çka mund ta përdorni programin për përpunim të tekstit Word?

Laboratori mobil pa tel

Teknologjia e sotme kompjuterike mundëson që kompjuterët tëlidhen me rrjet kompjuterik edhe pa përdorim klasik të kabllove të rrjetit. Njëra nga mundësitë që i ofron kjo teknologji është edhe i a.q. Laborator mobil pa tel. Një laborator i tillë është paraqitur në fotografi. Zakonisht, laboratori mobil pa tel përbëhet nga një qerre në të cilën është vendosur lap-topi (kompjuteri portabël) dhe televizori. Lap-topi është i pajisur me kartelë të rrjetit pa tel e cila mundëson që lap-topi të bëhet pjesë përbërëse e rrjetit kompjuterik të shkollës (në rast se shkolla e ka atë). Siç e pamë këtu, nëse një kompjuter është pjesë e rrjetit, atëherë ai mund të ketë qasje në internet, si dhe mundësi që prej tij të ketë qasje në përmbajtje të cilat gjenden në kompjuter tjetër (po ashtu pjesë të rrjetit të shkollës) i cili gjendet në lokacion tjetër në shkollë. Kabllot evetme që nevojiten në këtë rast janë kabllot e rrymës. Në këtë mënyrë, në vend që nxënësit të shkojnë në ndonjë vend në të cilin gjendet pajisje e stacionuar fikse kompju-terike, vetë klasa “mobile” vjen tek ata. Shfrytëzimi i labora- torit të këtillë mobil

mun-dëson që pajisjet të përdo- ren në mënyrë sa më efikase.

Me ndihmën e programit Word më lehtë mund të bëni:

1. Përgatitje ditore të orës mësimore,2. Përgatitje të testeve dhe detyrave kontrolluese,3. Listë pune për nxënësit për realizimin e

përmbajtjeve të ndryshme mësimore,4. Orar të mësimit,5. Informim të prindërve për suksesin e nxënësve,6. Shabllon për notat e nxënësit,7. Diplomë për projekt / detyrë të përfunduar me sukses.

Për çka mund ta përdorni programin për llogaritje tabelore Excel?

Me ndihmën e programit Excel më lehtë mund të bëni:

1. Për notim automatik të nxënësve2. Për llogaritje automatike të mesatares së nxënësit3. Për llogaritje automatike të mesatares së paraleles4. Krahasim të rezultateve me: periudhë / paralele / arsimtar /

shkollë tjetër

5. Paraqitje grafike të rezultateve të paraleles/shkollës

Për çka mund ta përdorni programin për prezantimePowerPoint

Përgjigjja është e shkurtër dhe e thjeshtë me ndihmën e programit PowerPoint shumë lehtë mund të bëni prezantim për secilën lëndë të programit mësimor. Siç mundët të shihni, në kuadër të një prezantimi shumë lehtë mund të futen lloje të ndryshme të elementeve multimediale: fotografi, zë, animim dhe material të incizuar me video-kamerë. Ndonëse vetë programi ofron koleksion të pasur të fotografive dhe ilustrimeve, ato nuk do të jenë të mjaftueshme nëse dëshironi të bëni prezantim në të cilin duhet të futen fotografi autentike. Për këtë

109


mësimor

qëllim duhet të keni qasje në internet aty do të gjeni gjithçka. Nëse dëshironi të bëni prezantim i cili do të përmbaje fotografi të shkollës suaj ose të nxënësve tuaj, atëherë patjetër duhet të keni fotoaparat digjital. Për llojet e tjera të dokumenteve do t'ju nevojiten mikrofon (ose pajise alternative për incizim dhe/ose riprodhim të zërit) dhe video-kamerë. Gjenerata më e re e kompjuterëve dhe video-kamerave digjitale mund që atë që incizohet menjëherë ta transferojë në kompjuter në formë elektronike pa përdorë pajise plotësuese të shtrenjtë.

Çka më tej?

Përfundimi i kësaj stërvitje nuk dot thotë edhe fund i mësimit. Ky është hapi i parë dhe (për shumë arsimtarë) hapi më i rëndësishëm. Pastaj gjithçka shkon më lehtë. Kur të tejkalohet frika fillestare nga e panjohura, secili hap vijues do të jetë shumë më i lehtë. Ja disa ide se çka do të mund të ishte hapi vijues.

Përdorimi i komunikimeve të internetitHapi tjetër vijues është përvetësimi i diturive nga sfera e komunikimeve të internetit. Ashtu siç u kuptua deri tani, interneti është një hapësirë e gjerë me informata. Që të përdoret potenciali i internetit, duhet përvetësohen njohuri nga sfera e komunikimit elektronik (përdorimi i postës elektronike, video- konferenca, internet-telefonia etj.), mënyra të kërkimit (dhe gjetjes) të informatave të çmuara dhe marrja e tyre.

Administrimi i rrjetit të shkollësMë rënien e çmimeve të kompjuterëve, në të ardhmen e afërt mund të pritet rritja e numrit të kompjuterëve nëpër shkollat fillore dhe, kuptohet, krijimi i rrjeteve kompjuterike shkollore gjithnjë më të ndërlikuara. Duke pasur parasysh se për funksionimin e tyre nevojitet mirëmbajtje, për shumë arsimtarë do të jetë sfidë e madhe përvetësimi i diturive të avancuara nga sfera e administratës së rrjetit kompjuterik të shkollës.

Mbështetja e konsumatorëveRrjeti kompjuterik i shkollës është gjëja e vetme të cilës i nevojitet mirëmbajtje dhe kujdes. Edhe më të rëndësishëm janë njerëzit konsumatorët e asaj pajisjeje! Në bazë të gjurmimeve të bëra deri tani, ekziston mungesë e këtyre kuadrove specialistë për mbështetjen e konsumatorëve të aplikacioneve të desktopit (Windows, Office, Internet). Në fakt, shikuar nga aspekti statistikor, më së shumti probleme paraqiten për shkak të gabimeve të njeriut ose të mosnjohjes së punës nga ai. Meqenëse përdorimi i shërbimeve të kompanive komerciale është shumë i shtrenjtë, praktika e zakonshme e shumë shkollave është shkollim i një pjese të arsimtarëve pikërisht për këtë lloj të aktiviteteve.

Grafika e internetitPasi të gjenden informatat e dëshiruara në internet, ato para se të përdoren, paraprakisht duhet të përpunohen dhe t'u përshtaten nevojave. Kjo nënkupton posedim të diturive nga sfera e grafikës kompjuterike dhe multimedias. Kjo nuk do të thotë se çdoherë duhet të përdoren programe të shtrenjta të cilat përdoren për qëllime profesionale. Ekzistojnë shumë programe të cilat jepen falas me sistemin

operativ ose me pakot e programeve në Microsoft Office. Në internet mund të gjenden një numër i madh i programeve falas me të cilat mund të përpunohen të gjitha materialet (fotografitë, zëri, video-klipet) e nevojshme për përgatitjen e një orë interesante multimediale.


mësimorPërfundim

Përvetësimi i Windows-it, Word-it, Excel-it dhe PowerPoint-it është fillim i shkëlqyeshëm dhe për shumë arsimtarë do të thotë mundësi që nga njëra anë ta lehtësojnë atë pjesë të punës të cilën deri atëherë është dashur ta bëjnë me dorë, ndërsa nga ana tjetër do t'ju ndihmojë që orët t'i bëjnë më interesante dhe t'i motivojnë nxënësit të jenë më aktiv në mësim.

Pranimi i teknologjive të reja aspak nuk duhet të pranohet si detyrë e rëndë plotësuese. Kompjuterët janë këtu që ta bëjnë punën e arsimtarëve më të lehtë, ndërsa mësimin më interesant. Më në fund, a nuk duam ne të bëhemi më të mirë në atë që e punojmë dhe për atë të marrim mirënjohje nga ata me të cilët punojmë - fëmijët?

Mirupafshim deri në stërvitjen e ardhshme?