Raport i Vlerësimit Krahasues Dhuna ndaj fëmijëve në ... · Nxënësit kanë raportuar dhe përsigurinë e tyre ne shkolle se “sa të sigurtë ndihen ata ne shkollë”. Të

1

Raport i Vlerësimit Krahasues Dhuna ndaj fëmijëve në shkolla në Shqipëri Në kuadër të Programit Kombëtar COMBI

(KOMUNIKIMI PER NDRYSHIMIN NE SJELLJE)

Dhjetor 2016

2

Pasqyra e lëndës

Raporti i Vlerësimit Krahasues 1

Në kuadër të Programit Kombëtar COMBI 1 (KOMUNIKIMI PER NDRYSHIMIN NE SJELLJE) 1

Dhjetor 2016 1

Pasqyra e lëndës 2

Falenderime 4

Përmbledhje Ekzekutive 5

Qëllimi i vlerësimit baze dhe objektivat 5

Gjetjet kryesore 6

Përshkrim i shkurtër i studimit 8

Situata e dhunës ndaj fëmijëve ne nivel kombëtar 8

Metodologjia 11

Kampionimi 11

Mbledhja e të dhënave 12

Instrumenti 14

Puna në terren 14

Procedura e mbledhjes dhe administrimit të dhënave 14

Analiza e të dhënave 15

Çështje etike 15

Përkufizimi i termave 17

REZULTATET DHE ANALIZA E TYRE 18

NIVELI KOMBËTAR 18

Përkufizimi i Dhunës 18

Nivel qarku 32

Sfidat dhe Vështirësitë gjatë zhvillimit të studimit 40

Aneks I. Error! Bookmark not defined.

3

Model iPyetësorit të Përdorur për Sondazhin e Sigurisë në Shikollë 44

Instrumenti i matjes së nivelit të dhunës mbi nxënësit 45

Anex II. Model i Pyetësorit Gjysëm të Strukturuar për Diskutimet në Fokus Grupe 47

4

Falenderime Njëmirënjohje e veçantë për organizatën “Fëmijët Sot” e cila nëpërmjet këtij studimi po sjell përsëri nëvëmendje tëautoriteve arsimore, mësueseve si dhe vetë nxënësve çështjen e praktikave të dhunës ndaj nxënësve parë nga këndvështrimi i shkeljes se të drejtave tëfëmijëve. Në mënyrë të veçantë dëshirojmë të falënderojmë znj. Klodiana Thartori, Drejtoreshë e “Qendrës Fëmijët Sot”për ofrimin e ekspertizës gjatë procesit të vlerësimit si dhe zyrën e UNICEF Shqipëri. Falënderojmë Ministrinë e Arsimit dhe Sportit, përfaqësuesit e Drejtorive Arsimore Rajonale, si dhe stafet e shkollave për lehtësimin dhe koordinimin e vizitave të autorëve dhe lehtësueseve nëpër shkollat ku u krye studimi. Falenderim i veçantë shkon për të gjithë nxënësit pjesëmarrës në anketime dhe fokus grupe për mendimet e tyre të cilat reflektohen në këtë studim. Pikëpamjet e shprehura në këtë dokument janë të autorëve, dhe në asnjë mënyrë nuk reflektojnë pikëpamjet e UNICEF dhe Qendrës “Fëmijët Sot”.

5

Përmbledhje Ekzekutive Vlerësimi krahasues “Dhuna ndaj fëmijëve në shkolla në Shqipëri” hartuar nga Instituti Shqiptar për Inovacion Social pasqyron një panoramë të praktikave të dhunës së ushtruar nga mësuesit tek nxënënist në ambientet e shkollës si dhe shkallën e frekuencës se kësaj dhunetë ushtruar. Studimi gjithashtu pasqyron dhe dy çështje te tjera te lidhura drejtpërsëdrejti me praktikat e dhunës në shkollë: nivelin e sigurisë së nxënësve nëpër shkolla dhe përdorimin nga mësuesi te kartonit të verdhë të disiplinës në raste incidentesh me qëllim përdorimin e një metode te re dhe pozitive të disiplinës në klasë/shkollë. Siguria është parë nga këndvështrimi emocional, social dhe fizik. Studimi është bazuar tek tëdhënat e nxënësve nëpërmjet pjesëmarrjes së drejtpërdrejtë të tyre në anketim dhe në diskutime fokus grupi. Nxënësit pjesëmarrës në anketim i përkisnin klasave nga 5-9. Studimi u krye gjatë muajve Tetor - Nëntor 2016në shkolla të përzgjedhura nga 12 qarqe të vendit: Tiranë, Durrës, Elbasan, Fier, Vlorë, Gjirokastër, Korçë, Berat, Lezhë, Shkodër, Dibër dhe Kukës. Në studim janëpërfshirë18 shkolla nëntë vjeçare. Ky studim do të shërbejë si vlerësim krahasues me Vleresimin Bazë(2015) përpara fillimit tëndërhyrjeve për zvogëlimin e dhunës ndaj fëmijëve në shkollë. . Qëllimi i vlerësimit baze dhe objektivat Objektivi kryesor i vlerësimit është nxjerrja ne pah e praktikave të dhunës fizike dhe psikologjike ndaj nxënësve në shkolla, të përmasave të ushtrimit të kësaj dhune si dhe shpeshtësia e ndodhjes së fenomenit në klasa/shkolla, të vlerësuara sipas kampionit. Ky vlerësim ka patur qëllim të mbledhë të dhëna mbi impaktin që ka pasur projekti COMBI 2 tek përfituesit e synuar (nxënësit e shkollave 9-vjeçare) gjatë vitit të parë të zbatimit të tij, dhe për të vlerësuar ndryshimet që kanë pësuar treguesit e përcaktuar në studimin bazë tek përfituesit e synuar (nxënësit e shkollave 9-vjeçare). Të dhënat janë mbledhur për tri forma të dhunës fizike (goditje (me dorë apo objekt tjetër), shkulje veshi dhe pickim) dhe tri të dhunës psikologjike (bërtitje, kërcënim, përdorim epitetesh fyese/nofka) që nxënësit pësojnë.Keto të dhëna janë krahasuar me të dhënat e grumbulluara në Vlerësimin Bazë të vitit 2015. Nxënësit kanë raportuar dhe përsigurinë e tyre ne shkolle se “sa të sigurtë ndihen ata ne shkollë”. Të dhëna janë mbledhur gjithashtu dhe për njohuritë e nxënësve ne lidhje me përdorimin dhe masën e përdorimit të kartonit të verdhe të disiplinës nga ana e mësueseve. Gjetjet më të rëndësishme nga vlerësimi janë përmbledhur në pjesën në vijim.

6

Gjetjet kryesore E bërtitura është praktika më e raportuar nga ana e nxënësve për të gjitha format e

dhunës ndaj nxënësve ne shkolla. 41.61% e nxënësve shprehen se kanë përjetuar këtë formë dhune ne frekuenca të ndryshme dhe 7% prej tyre shprehen se e kanë përjetuar ata shumë shpesh, ne frekuencë javore. Nese kjo praktike krahasohet me ate ne 2015, vihet re nje rritje e lehte ne raportim nga 41.36% (2015) ne 41.61% (2016).

Praktika e dytë më e raportuar e dhunës është ajo e kërcënimit me 14% (2016) krahasur me 22% (2015) e ndjekur nga praktika e epiteteve fyese me 10% (2016) nga 16% ne 2015. Nga te gjitha praktikat e dhunes psikologjike verehet trendi ne ulje me perjashtim te praktikes se te bertitures i cili shfaqet lehtesisht ne rritje.

Përsa i përket praktikave të dhunës fizike, 8% e nxenesve ne 2016 krahasur me 11.26% e nxënësve ne 2015 shprehen se kanë përjetuar të goditura në frekuenca të ndryshme.11% e djemve dhe 4% e vajzave raportojne te kene perjetuar te godituren ne frekuenca te ndryshme. Krahasuar siaps raportit vajza djem djemte kane perjetuar 61% me shume dhune fizike - te goditur sesa vajzat.

Në lidhje me dhunën psikogjike, djemtë raportojne më shumë dhunë psikogjike të përjetuar. Psh: 50% e djemve dhe 34% e vajzave raportojnë të kenë përjetuar të bërtiturën si praktikën më të lartë të dhunës psikogjike. Djemtë kanë përjetuar 33.5% më shumë të bërtitura se vajzat.

Praktika e shkuljes së veshit vihet re se niveli i kesaj praktike dhune e raportuar nga nxenesit eshte ulur nga 9% ne 2015 ne 7% ne 2016. Shkalla e uljes paqyrohet 22%

Pickimi si praktike dhune e raportuar nga nxenesit eshte ulur nga 8% ne 2015 ne 5% ne 2016. Shkalla e uljes paqyrohet me 32%.

14% e nxënësve shprehen se janë kërcënuar nga mësuesi në frekuenca të ndryshme në 2016 dhe 2% shprehen se ajo ka ndodhur shume shpesh (çdo ditë) krahasuar me 4% të raportuar në 2015. Shkalla e uljes në 2016 paqyrohet me 35% krahasuar me incidencën e raportuar në 2015. Sipas gjinise, vihet re nje ulje e raportuar si nga djemte ashtu dhe nga vajzat.

Për nga përmasat e dhunës së ushtruar pas të bërtitures e kërcënimeve vijnë epitetet fyese ku 10% e nxënësve shprehen të kenë përjetuar këtë forme dhune ne 2016 .

7% e nxënësve shprehen se nuk ndihen të sigurt në shkollë. Çështja e sigurisë në shkolla ka ndikim të drejtpërdrejtë në nivelin e pjesëmarrjen në veprimtari shkollore apo mungesën e dëshirës për frekuentim të procesit mësimor.

Pavarësisht se në tgjitha shkollat janë ngritur dhe pasuruar këndet informative COMBI, mbi mënyrat e dhe metodat e reja të disiplinimit pozitive duket që Kartoni i Verdhe i Disiplinës është përdorur shumë rrallë nga ana e mësuesit. praktika e raportuar nga nxenesit eshte zvogeluar ndjeshem nga 9% ne 2015 ne 5% ne 2016. Shkalla e zvogelimit paqyrohet me -41%.

Megjithëse shumica e nxënësve kane njohuri te plota mbi të drejtat e tyre, ekziston akoma një përqindje e vogël nxënësish të grup moshave deri në klasën e 5 të cilët mendojnë se mësuesit i lejohet t’i bërtasë dhe t’i godasë nxënësit kur ata sillen në mënyrë të papërshtatshme1.

1 Fokus grup – Qark Durrës

7

Në përgjithësi nxënësit e klasave 5-6 nuk reagojnë ndaj praktikave të dhunës të ndodhura në klasë nga ana e mësuesit, ndërsa nxënës të klasave me të larta 8-9 reagojnë duke kundërshtuar mësuesit dhe kërkuar të drejtat e tyre në rast se këto praktika ndodhin2.

Kërcënimi me notë ndodh akoma si praktikë për ta bërë nxënësin të zbatojë rregullat dhe për ta nxitur të mësoje.

2 Fokus grup – Qark Durrës, Berat, Vlorë

8

Përshkrim ishkurtër istudimit Zbatimi i Programit Kombëtar COMBI “Për një shkollë miqësore pro sjelljeve pozitive” mundësuar me mbështetjen e UNICEF synon promovimin dhe zbatimin në shkolla të Mënyrave të Reja të Disiplinimit (MRD) të fëmijëve dhe mobilizimin e komunitetit për respektimin e këtyre metodave të reja. Programi synon të realizojë një ndërhyrje efektive në fushën e mbrojtjes së fëmijëve nga dhuna ndaj fëmijëve në shkolla; tëbejë hapa ndryshimi përsa i përket përmirësimit të komunikimit mësues - nxënës në klasë, distancimit të sjelljeve të dhunshme dhe eleminimit të dhunës fizike në shkolla në arsimin publik 9 vjeçarë në nivel kombëtar. Brenda një periudhe një vjeçare nga koha e zbatimit të tij Programi synon të ndërgjegjësojë dhe realizojë zgjedhjen dhe përdorimin nga ana e mësuesve të sistemit publik të shkollave nëntëvjeçare në Shqipëri të metodave alternative të disiplinimit. Këto metoda alternative të përkufizuara si Mënyra e Re e Disiplinimit ose një version i individualizuar i kartonit të verdhë (PEET), të konsiderohet nga mësuesit si një mënyrë disiplinimit, në vend të përdorimit të dhunës fizike dhe psikologjike. Në përfundim të projektit synohet të raportohen 5% më pak raste të dhunës psikologjike e fizike të ushtruar nga mësuesit tek nxënësit e shkollave 9 vjeçare. Gjithsesi, studimi në fjalë mbetet tërësisht i pavarur nga ky indikator programatik. Situata e dhunës ndaj fëmijëve ne nivel kombëtar

Dhuna ndaj fëmijëve është njëri nga problemet më serioze që rrezikon zhvillimin e tyre, shëndetin dhe mirëqenien, të drejtat themelore, dinjitetin dhe mund tërrezikojë jetën e fëmijëve. Dhuna ndaj fëmijëve mund të ndodh kudo në shtëpi, në shkollë apo në institucione tjera për kujdesi të fëmijëve, në rrugë etj. Pjesa më e madhe e dhunës ndaj fëmijëve mbetet e fshehur. Fëmijët kanë frikë ta paraqesin për shkak se frikësohen ose për shkak të lidhjes që kanë me dhunuesi apo dhunën aspak nuk e konsiderojnë si diçka të gabueshme ose të jashtëzakonshëm por e shohin si ndëshkim të justifikuar për veprimet e tyre. Fëmijë që janë viktimë e dhunës mundet të ndjehen fajtorë dhe të besojnë se e meritojnë dhunën. Gjatë historisë, por edhe sot në kultura të ndryshme ndëshkimi fizik ka qenë/është njëra nga mënyrat për disiplinimin dhe edukimin e fëmijëve si në familje ashtu edhe në shkollë3. Përgjegjësia e të rriturve për krijimin e kushteve sa më të mira për rritje dhe zhvillim të sigurt të fëmijëve konfirmohet në Konventën për të drejtat e fëmijëve të kombeve të bashkuara. Kështu, në nenin 19 nën pikën 1 përcaktohet përgjegjësia e shteteve

3

9

nënshkruese të Konventës „të ndërmarrin të gjitha masat legjislative, administrative, shoqërore dhe edukative për mbrojtjen e fëmijës nga çdo formë e dhunës fizike ose mendore ,fyerja ose keqtrajtimi, braktisja, apo mospërfillja, nëpërkëmbja ose shfrytëzimi, përfshirë edhe abuzimin seksual”. Më tutje, në nenin 28, pika 2 thuhet se „ Shtetet palë marrin të gjitha masat e nevojshme për të siguruar që disiplina shkollore të zbatohet në mënyrë të pajtueshme me dinjitetin njerëzor të fëmijës dhe në përputhje me ketë Konventë”. Përvojat e deritanishme tregojnë se në Shqipëri dhuna ndaj fëmijëve në shkolla është mjaft e përhapur dhe e shprehur në forma të ndryshme. Nga format më shpesh të ndeshura janë përdorimi i dhunës fizike dhe psikologjike ose edhe kombinim i të dyjave. Është po aq shqetësues fakti që dhuna e përdorur ndaj fëmijëve si mjet disiplinimi justifikohet nga prindërit, mësuesit madje edhe nga vetë nxënësit. Sipas gjetjeve të studimit epidemiologjik në Ballkan mbi abuzimin e fëmijëve dhe neglizhencën (BECAN 2013), në lidhje me dhunën fizike ndaj fëmijëve, 59% e fëmijëve në Shqipëri deklarojnë se janë viktima tё dhunës fizike nё familje; 11% e fёmijёve deklarojnë se janë viktima tё ngacmimit seksual në familje, në shoqëri dhe në shkollë. Këto të dhëna, të konfirmuara edhe nga raportet e tjera, tregojnë që dhuna ndaj fëmijëve është një fenomen i përhapur në nivele shqetësuese, i cili po dëmton jo thjesht të sotmen e fëmijëve, por edhe të ardhmen e tyre4. Raporti i UNICEF-it në vitin 2014 vëren se përqindja e fëmijëve të moshës 2 deri 14 vjec të cilët kanë përjetuar veprime apo sjellje të dhunshme si mënyrë disiplinimi (dënim fizik dhe psikologjik) 5është si më poshtë:

- Grupmosha 2 deri 4 vjec - 72%; - Grupmosha 5 deri 9 vjec - 81%; - Grupmosha 10 deri 14 vjec - 75%.

Legjislacioni shqiptar për arsimin parauniversitar dhe dokumente te tjerë strategjikë mbështesin dhe sigurojnë bazën ligjore për parandalimin e dhunës ndaj fëmijëve dhe të rinjve, në shkollë dhe jashtë saj. Ligji Nr.69/2012 “Për sistemin arsimor parauniversitar në Republikën e Shqipërisë”, i amenduar Ligji Nr.56/2015, garanton dhe mbron të drejtat dhe liritë e fëmijëve dhe njeriut në përgjithësi , si dhe siguron mbrojtje në rastet e përdorimit të dhunës dhe keqtrajtimeve. Gjithashtu urdhri Katër-Ministror, date 25.2.2015, “Për mënyrën, format dhe procedurat e ndërhyrjes në ndihmë të fëmijëve në rrezik” përcakton qartë përgjegjësitë e shkollave në identifikimin dhe referimin e rasteve të fëmijëve në rrezik dhune, apo subjekti dhune, si dhe përgjegjësinë e shkollave dhe rehabilitimin e fëmijëve që kanë qenë subjekt i dhunës. Në kuadrin e sistemit arsimor, megjithëse shkollat priten të luajnë një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna e abuzimi, shpesh vërehet se janë

4Dokument parlamentar , Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut Komisioni për Punën, Çështjet Sociale dhe Shëndetësinë PROCESVERBAL Datë 13.11.2013, 5 “UNICEf 2014, “Hidden in Plain Sight, A statistical Analysis of Violence against Children”

10

mësuesit që përdorin sjelljet e dhunshme si mënyrë për të përmirësuar progresin e nxënësve dhe për t’i disiplinuar ato. Inspektoriati Shteteror i Arsimit (ISHA) në raportin vjetor 2014 ka evidentuar konflikte dhe forma të ndryshme dhune mësues-nxënës dhe nxënës-mësues. Raporti cilëson se drejtoritë e shkollave dhe psikologët nuk kanë marrë masat e duhura për parandalimin e përdorimit të formave të dhunës. Në disa raste ushtrohet dhunë psikologjike si: kërcënim me notë, epitete fyese (nofka), fyerje për ngjyrën e lëkurës, pamjes fizike/ veshjes/ prejardhjes krahinore. ISHA ka rekomanduar që mësuesve t’i kërkohet të krijojnë një klimë miqësore, ku të reflektohet besim dhe siguri e ndërsjellë për të gjithë nxënësit. Ligji 69/2012 Për Sistemin Arsimor Parauniversitar shprehet se nxënësve dhe punonjësve u ofrohet mbrojtje nga çdo formë veprimi ose mosveprimi që mund t’u shkaktojë diskriminim, dhunë, keqtrajtim ose dëm moral. NëNenin 33 të këtij ligji është rregulluar ngritja dhe funksionimi i Komisionit të etikës dhe sjelljes në institucionet arsimore, i përbërë nga mësues, prindër dhe nxënës. Ky Komision ka për detyrë të shqyrtojë ankesat e nxënësve, të prindërve e të punonjësve të institucionit ndaj shkeljeve të normave të etikës dhe të sjelljes dhe t’i propozojë drejtorit të institucionit masat përkatëse. Komisioni i Etikës dhe Sjelljes ngrihet dhe funksionon në bazë shkolle. Ka një ndërgjegjësim publik mbi fenomenin e dhunës, i organizuar kryesisht nga organizatat jo-fitimprurëse që operojnë në fushën e mbrojtjes së të drejtave të fëmijës dhe janë të përfshira në mënyrë aktive me këtë çështje. Megjithatë, në shoqërinë shqiptare ende ekziston pikëpamja se është e pranueshme që të rrisësh fëmijët duke përdorur metoda të ndëshkimit si fizik ashtu dhe psikologjik. Koncepti se dhuna fizike e përdorur mbi fëmijët është e drejtë e prindit mbizotëron ende dhe mekanizmat që mund të trajtojnë këtë besim nuk ekzistojnë. Ka më pak raste të dhunës në familje pasi fëmijët e konsiderojnë mjedisin familjar si më të besuarin dhe të sigurtindhe ata shpesh mendojnë se nëpërmjet formave të dhunshme ekziston një model i pranueshëm i ndërhyrjes prindërore6. Në përmbushje të politikave të saj arsimore për përmirësimin e cilësisë së punës dhe jetës në shkollë dhe sigurimin e mirëqenies fizike, sociale dhe emocionale për çdo nxënës, Ministria e Arsimit dhe Sportit (MAS) ka ndërmarrë nismën “Për eleminimin e dhunës në institucionin arsimore”. Kjo nismë duhet konsideruar si një aksion kombëtar i koordinuar që nxit angazhimin e shkollës, familjeve, komunitetit, institucioneve shtetërore dhe organizatave civile për parandalimin dhe trajtimin e

6 pg 26. Raporti Tematik i Qendrës Shqiptare për Kërkime Ekonomike (ACER) “Si të Përmirësojmë Reagimin e Ofruesve të Shërbimeve për të Identifikuar, Raportuar dhe Referuar Rastet e Dhunës ndaj Fëmijëve” i financuar nga BE-UNICEF) (2012)

11

rasteve të dhunës në shkollë, mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve, zgjidhjen paqësore të konflikteve. Metodologjia Kampionimi Kampioni i këtij sondazhi përbëhet nga nxënës të shkollave nga klasat 5, 6, 7, 8 dhe 9 në të 12 qarqet e vendit: Tiranë, Durrës, Elbasan, Fier, Vlorë, Gjirokastër, Korçë, Berat, Lezhë, Shkodër, Dibër dhe Kukës. Njësia për kampioninështë klasa ku nxënësi studion. Arsyeja e kësaj është shmangia e mundësisë së identifikimit të personit të anketuar si dhe të përgjigjes në kushte anonimiteti. Përzgjedhja e nxënësve është bërë në mënyrë rastësore, duke përdorur intervalin prej pesë, kjo do të thotë që u përzgjodh një1 në 5 nxënës të klasës sipas regjistrit, duke filluar nga i pari. Të gjithë nxënësit në klasën e përzgjedhur për anketim janë ftuar të plotësojnë pyetësorin në bazë të kriterit kryesor atë të vullnetit të lirë për të marrë ose jo pjesë në anketim, mos-diskriminimit dhe përfaqësimit të balancuar gjinor. Ndërsa pjesëmarrja ne fokus-grupe është bërë duke pasur parasysh mënyrën rastësore por duke ruajtur balancën gjinore. Kampionimi ka synuar të ketë balancë midis shkollave të përzgjedhura në zona urbane të vendit. Duke marrë parasysh dhe kufizimetnë burimet e përdorura dhe afatet kohore janë anketuar 982 nxënës dhe janë zhvilluar rreth 10 fokus grupe në të gjitha Qarqet e vendit. Përzgjedhja është bërë bazuar në numrin e nxënësve sipas Census 2011 dhe bazuar ne këto përqindje janë përllogaritur për 12 qarqe numri i nxënësve që do të intervistoheshin (meshkuj/femra), gjithashtu një përllogaritje është bërë duke marrë parasysh edhe rajonet ne NUTS-2 sipas INSTAT. Përzgjedhja e qarqeve është bërë në bazë te parimit të madhësisë së qarkut (nga qarku me i madh tek më i vogli) në numër popullate nxënësish, duke pasur parasysh ndarjen gjeografike (Veri, Shqipëri e mesme, Jug).

Rajonet Totali Meshkuj Femra Urbane Rurale

Veri Dibër 63 32 31 18 45 Durrës 95 49 46 69 26 Kukës 43 23 20 15 28

12

Lezhë 55 28 27 31 24 Shkodër 84 44 40 35 49

Total veri 340 176 164 168 172

Qendër Elbasan 111 57 54 40 71 Tiranë 244 127 117 160 84

Total qendër 355 184 171 200 155

Jug

Berat 52 27 25 23 29 Fier 106 55 51 39 67 Gjirokastër 21 11 10 11 10 Korçë 71 37 34 26 45 Vlorë 55 28 27 36 19 Total jug 305 158 147 871 824 Totali 1000 518 482 1239 1151

E njëjta logjikëështë përdorur për përzgjedhjen e bashkisë më të madhe brenda qarkut të përzgjedhur dhe me pas për përzgjedhjen e shkollës më të madhe në popullate nxënësish brenda këtyre bashkive: Tiranë, Durrës, Lezhë, Shkodër, Kukës, Elbasan, Korçë, Berat, Fier, Gjirokastër, Dibër dhe Vlorë. Për këtë qëllim është punuar ngushtësisht me Drejtoritë Arsimore Rajonale ne qarqet e përzgjedhura. Mbledhja e të dhënave Komponenti sasior Komponenti sasior u realizua përmes anketimit (sondazhit) të një kampioni përfaqësues për të gjithë popullatën e shkollave ku projekti ka realizuar ndërhyrjet. Ky kampion u pyet drejtpërdrejt për praktikat dhe frekuencën e përjetimit prej saj të gjashtë formave të dhunës përgjatë muajit të fundit; mbi përdorimin e kartonit të verdhë te disiplinës nga ana e mësuesit dhe shpeshtësinë e përdorimit të tij. Gjithashtu kampioni u pyet dhe se sa tësigurt ndiheshin ata (nxënësit) në shkollë. Te ndihesh i sigurtë ne shkollëështë parë nga këndvështrimi i përgjithshëm si: i sigurt emocionalisht, nga ana sociale por dhe nga ana fizike. Në sondazh morën pjesë982 nxënës nga 18 shkolla nëntëvjeçare në 12 qarqe (krahasuar me 22 shkolla ne Dhjetor 2015). Te 18 shkollat e kishin vendndodhjen në zona urbane.Për arsye operacionale dhe metodike sondazhi nuk u krye në asnjë shkollë nëzone rurale. Bazuar në përzgjedhjen e kampionit,rezultatet e studimit mund të përgjithësohen për të gjithë nxënësit e këtyre shkollave. Ky anketim mbart tëgjithë kompleksitetin dhe veçoritë që kanë anketimet të cilat bazohen në vetë raportimin/deklarimin e një

13

dëmtimi të tillë siç është ai që vjen prej dhunës fizike dhe psikologjike. Më poshtë paraqitet: Tabela 1: Tabela e shkollave pjesëmarrëse ne anketim ne 12 qarqe.

Dhjetor 2015 Dhjetor 2016

Nr Qarku Shkolla Shkolla

1 Berat Zihni Toska 22 Tetori

2 Dibër Selim Alliu Selim Alliu

3 Durrës Marina Kaculin/ Shaqe Mazreku Marina Kaculin/ Shaqe

Mazreku

4 Elbasan Sule Harri/Qamil Guranjaku Sule Harri/ Qemal

Haxhihasani

5 Fier Andon Xoxa/Pinelloti Pirro Andon Xoxa/Pinelloti

Pirro

6 Gjirokastër Urani Rumbo Urani Rumbo

7 Korçë

Sotir Gurra/ Mesonjtorja e Pare Gjokë Shqiptari (PO)

Sotir Gurra/ Mesonjtorja e Pare

8 Kukës Bajram Curri/ Lidhja e Prizrenit Bajram Curri

9 Lezhë Beselidhja/ Gjergj Fishta (Rreshen) – Nënë Tereza

10 Shkodër Ndre Mjeda/ Ismail Qemali Ndre Mjeda/ Ismail

Qemali

11 Tiranë At Zef Pllumi/Avni Rustemi Shkolla e Kuqe/

Konferenca e Pezes

12 Vlorë Avni Rustemi/Ismail Qemali Ismail Qemali

Komponenti cilësor

Komponenti cilësoru realizua përmes zhvillimit të bisedave gjysmë të strukturuara në fokus-grupe me nxënës të klasave 5-9, të përzgjedhur në mënyrë rastësore me qëllim që informacioni i grumbulluar të kombinohej me të dhënat nga anketimet për të pasur kështu një panoramë holistike të dhunës ndaj nxënësve. Përkatësisht u vlerësua të kuptuarit e dhunës nga nxënësit si praktikë që bie ndesh me të drejtat e fëmijëve për tu rritur, zhvilluar e mësuar pa dhunë dhe për të qenë tësigurt si dhe reagimi i tyre ndaj sjelljeve, veprimeve të dhunshme tëmësueseve të tyre. Në bisedat fokus grup morën pjesë 112 nxënës ne 10 qarqe dhe përkatësisht në 10 shkolla.

14

Instrumenti Në anketim, instrumenti i përdorur për kryerjen e këtij sondazhi është njëpyetësor i thjeshtë 1 faqe (simple self admistered one page questionnaire) – i përbërë nga gjashtë pohime bazë për tri forma të dhunës fizike dhe tri të dhunës psikologjike që nxënësit pësojnë dhe një pohim mbi përdorimin e kartonit të verdhë (PEET) dhe shpeshtësinë e përdorimit të tij. Këto janë mbështetur në instrumente të njohura dhe të përdorura edhe herë tjetër në vend dhe jashtë vendit nga studiues të ndryshëm. Instrumenti kërkon që nxënësit të zgjedhin në një shkallë me pesë opsione (zgjedhje) njërin nga opsionet (zgjedhjet) i cili sipas tyre tregon se sa ka qenë dhuna e pësuar ndaj tij/saj gjatë muajit të fundit. Ky instrument bazohet në raportimet e vetë nxënësve mbi dhunën e pësuar. Kjo mënyrë e grumbullimit të të dhënave dihet se përmban mundësinë e një subjektiviteti në raportimin e dhunës së pësuar për shkak të mungesës së identifikimit të drejtë të formave të dhunës nga nxënësit dhe për shkak të hezitimit të tyre për ta raportuar saktë përjetimin e tyre. Në fokus grupe ështëpërdorur një instrument gjysmë i strukturuar me pyetje të hapura. Biseda është mbajtur shënim nga bashkë-lehtësuesit i fokus grupit. Puna në terren Puna në terren u ndërmor në muajt tetor-nëntor 2016. Përpara punës në terren, intervistuesit dhe anëtarët e tjerë të ekipit kërkimor morën pjesë në një program dy ditor trainimi. Ekipi kërkimor përbëhej nga 12 intervistues. Gjashtë profesionistë të nivelit të lartë në fushën e kërkimit shkencor dhe psikologjisë sociale, të drejtave të fëmijëve, zhvillimit të fëmijëve, keqtrajtimit të fëmijëve dhe një ekspert ligjor kryen intervistat e thelluara. Përveç kësaj, u rekrutuan gjashtë intervistues të tjerë me përvojë të mëparshme në administrimin e pyetësorëve për të kryer anketimin e ofruesve të shërbimeve. Të gjithë intervistuesit u inkurajuan të mbanin shënime për vëzhgimet e tyre gjatë intervistimit, të cilat u përdorën në analizë. Procedura e mbledhjes dhe administrimit të dhënave Grumbullimi i të dhënave për këtë sondazh është kryer në muajin tetor 2016. I gjithë procesi është administruar nga ekipi kërkimor i Institutit Shqiptar për Inovacion Social. Përpara punës në terren, intervistuesit dhe anëtarët e tjerë të ekipit kërkimor morën pjesë në një program dy ditor trajnimi. Ekipi kërkimor përbëhej nga 12 intervistues. Gjashtë profesionistë të nivelit të lartë në fushën e kërkimit shkencor dhe psikologjisë sociale, të drejtave të fëmijëve, zhvillimit të fëmijëve, keqtrajtimit të fëmijëve dhe një ekspert ligjor kryen intervistat individuale. Përveç kësaj, u rekrutuan gjashtë intervistues të tjerë me përvojë të mëparshme në administrimin e pyetësorëve për të kryer anketimin e fëmijëve në shkolla. Të gjithë intervistuesit u inkurajuan të mbanin shënime për vëzhgimet e tyre gjatë intervistimit, të cilat u përdorën në analizë.

15

Analiza e të dhënave Të dhënat u analizuan sipas kërkesave të mëposhtme:

me diferencat e dhunës së pësuar në secilin prej qarqevedhe në tërësi në nivel kombëtar me diferencat e dhunës mes gjinive sipas qarqeve dhe në nivel kombëtar, me përmasat e secilës formë të dhunës fizike e psikologjike. në përmasën e përdorimit te kartonit të verdhë te disiplinës nga ana e mësueseve në përmasat se sa tësigurt ndiheshin nxënësit në shkollë ne krahasimin e gjetjeve ne 2016 me ato te 2015

Të dhënat sasiore u përpunuan në Microsoft excel (macro enabled), ndërsa të dhënat cilësore u përpunuan duke u koduar sipas ngjashmërive të përgjigjeve dhe pastaj duke u kategorizuar sipas strukturës së pyetësorit gjysme të strukturuar. Pyetësori kërkonte qe te anketuarit te shprehin frekuencën e praktikave te dhunës sipas klasifikimit te mëposhtëm:

Frekuenca

E shprehur në mënyrë përshkruese Asnjëherë në muaj Nuk ndodh

Një ose dy herë/muaj Rrallë Çdo javë Shpesh Çdo ditë Shumë shpesh Nuk e di

Analiza cilësore e të dhënave u krye duke zbardhur të gjithë informacionin e marrë nga fokus grupet, dhe duke i rishikuar këto të dhëna me përgjigjet ndaj pyetjeve të pyetësorit. Një projekt raport, që përmblidhte çështjet kryesore që dilnin nga të dhënat cilësore, u përdor për interpretimet e paraqitura në këtë raport dhe për të dhënë citimet e shembujve. Çështje etike Çështjet etike janë marrë për bazë gjatë gjithëkohës së studimit. Fillimisht i është kushtuar kujdes përzgjedhjes së intervistuesvenë studim duke marrë për bazëekspertizën e tyre. Pastaj vendosjen e parimeveetike, si ruajtjen e konfidencialitetit, shpjegimin eqartë të qëllimit dhe të objektivave të studimit,shpjegimin e qartë se si do të përdorengjetjet/rezultatet etj. Një aspekti tjetër që i kemi kushtuar kujdes ështëmbrojtja e fëmijëve. Së pari kemi marrë autorizimin e përfaqësuesve të shkollave dhe drejtorive arsimore rajonale për të folur me fëmijë, pastajpara fillimit të administrimit të pyetësorëve tëgjithë fëmijët janë pyetur nëse dëshirojnë të marrinpjesë në studimi, si dhe i kemi paralajmëruarse mund të tërhiqen nga procesi nëçfarëdo kohe.

16

Një kujdes të veçantë i kemi kushtuar gjuhës së komunikimit duke thjeshtëzuar konceptet derinë nivelin e të kuptuarit të tyre nga fëmijët. Plotësimi i pyetësorëve është bërë jo në prani të mësueseve ose drejtorëve të shkollave për të siguruar anonimitet të plotë.

17

Përkufizimi i termave Për qëllim të këtij vlerësimi termat e mëposhtme do të kenë këtë kuptim: Dhuna ndaj fëmijëve: Përdorim i qëllimshëm i forcës fizike ose i fuqisë, i kërcënimit ose i përdorimit të saj real kundër vetes, një personi tjetër ose kundër një grupi a komuniteti, forcë e cila çon ose ka mundësi të çojë në plagosje, vdekje, dëmtim psikologjik, keq-zhvillim ose privim.7 Abuzimi dhe keqtrajtimi i fëmijëve: Të gjitha format e keqtrajtimit fizik dhe/ose emocional, abuzimi seksual, neglizhimi ose trajtimi neglizhues a shfrytëzimi tregtar ose çdo shfrytëzim tjetër, që çon në dëmtim real ose të mundshëm të shëndetit të fëmijës, të mbijetesës, zhvillimit ose dinjitetit në kontekstin e një marrëdhënieje përgjegjësie, besimi ose pushteti8. Ndëshkimi trupor:Çdo ndëshkim në të cilin përdoret forca fizike, me synimin për të shkaktuar një shkallë të caktuar dhimbjeje apo diskomforti, sado të lehtë9. Vlerësim Bazë:Mbledhja e të dhënave përpara ose në fillim të projektit për të përcaktuar kushtet paraprake kundrejt së cilës mund të maten ndryshimet e ardhshme tek përfituesit e synuar. Vlerësim krahasues:

7Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) 8 Ibid 9Komiteti i Konventës së të Drejtave të Fëmijës

18

REZULTATET DHE ANALIZA E TYRE NIVELI KOMBËTAR Karakteristikat demografike Në anketim morën pjesë 985 nxënës të klasave 5-9 nga të cilët 517 (53%) ishin vajza dhe 468 (47%) ishin djem. 2 nxënës ose 0.20% nuk raportuan përgjininë, 1 nxënës nuk ka plotësuar pyetësorn . Më poshtëështë dhënë grafiku në mënyrë krahasuese te pjesëmarrjes në sondash në Dhjetor 2015 dhe ne Dhjetor 2016. Vihet re një rritje e numrit te djemve që marrin pjesë në sondazh nga 46% ne 47% për Dhjetor 2016

Grafiku 1. Përqindja e pjesëmarrjes në studim Ne përgjithësi, te gjithë të anketuarit ijanëpërgjigjur tëgjithë pyetjeve nëpytësor. Vlerat e munguara ose përgjigje tëpathëna përfaqësojnënjë mesatare prej 1.30% (2016) krahasuar me 2 % (2015) të te gjithë të anketuarve te klasifikuara sipas çdo praktike, (psh. Shkulje veshi 1%; pickim 1%, goditje 1%, bërtitje 1%, kërcënim 2% epitete fyese 2% dhepërdorimi i kartonit të verdhe të disiplinës me 2% vlera të munguara) Përkufizimi i Dhunës Për të kuptuar perceptimin e fëmijëve lidhur me konceptin mbi dhunën, si e kuptojnë ata, i pyetëm gjatë diskutimeve në fokus grup. Shumënga fëmijët nuk ishin në gjendje për të dhënë një përkufizim të saktë të fjalës “dhunë” ata më shpesh e shoqërizonin konceptin e dhunës me kërcënimin fizik. Fëmijët më të rritur gjithashtu u shprehën për dhunë fizike, por përmendën edhe ekzistencën dhunën emocionale për të cilën u shprehën se mund të paraqitet në disa forma të ndryshme.

46%

54%

47%

53%

40%

42%

44%

46%

48%

50%

52%

54%

56%

Djem 2015 Vajza 2015 Djem 2016 Vajza 2016

Pjesëmarrja në sondazh

19

Fëmijët e klasave të larta (klasa e tetë ose e nëntë) duket se janë më të prekur nga trajtimi i padrejtë dhe e kanë të vështirë të përballen me fyerjet, keqtrajtimin, nëpërkëmbjen dhe poshtërimin. Në disa raste fëmijët u shprehën se në disa raste dhuna është e nevojshme, në raste të tilla kur fëmijët bëjnë gabime, sillen keq, nuk dëgjojnë mësuesit ose prindërit. Disa nga mendimet e fëmijëve në lidhje më cfarëështë dhuna janë si më poshtë:

Fjala "dhunë" nënkupton ofendimet, kërcenimet, goditjet. Kur një mësues nuk e lejon një nxënës të shprehi mendimet dhe e fyen atë kur thotë diçka gabim quhet dhunë sepse nxënësi veçohet nga klasa, ka frikë të flasi se mos e thotë prapë gabim.

“Dhuna është diçka që shkakton dhimbje tek individi. Kemi dhunë psikologjike dhe fizike”.

“Dhuna është të ushtruarit forcë psikologjike dhe fizike ndaj dikujt tjetër”. “Dhuna është keqtrajtim, ulje të personalitetit në raport me shokët klasës, ofendim,

rrahje”. Dhuna ështëbërtitje, “dru”. Nëse bejmë detyrat gabim mesuesja na qëllon ose pickon .

Mesuesit bejne presion me notënegative, ose me ngelje në klasë.

Kuptimi i fjales dhunëështë të të rrahin, kërcënojnë apo shajnë me epitete fyese. Gjithashtu dhe dhunë psikologjike përvec fizike.

“Dhunëështë kur dikush më keqtrajton, më përul, më detyron të bëj veprime jashtë dëshirës time“

„Dhunëështë kur mësuesit rrahin nxënësit.“ “Dhuna trondit njerëzit dhe është një veprim që keqtrajton të tjerët” “Sjellje e dhunshme është kur dikush më ofendon, më shtyn dhe më bërtet.“ “Sjellje e dhunshme është kur keqtrajtojmë ndonjë fëmijë, e godasim, i themi fjalë fyese.“ “Sjellje e dhunshme është kur ndonjëri prej mësuesve ose nxënësve kërcënon ndonjë

fëmijë se do ta godas, dhe më pas edhe e godet.“ “Sjellje e dhunshme është thyerja e karrigeve, bankave, dyerve,dritareve.“ “Sjellje e dhunshme është kur mësuesit i rrahin/godasin nxënësit.“ “Dhuna është kur për çdo ditë djemtë e klasës sime më ngacmojnë dhe më godasin.”

Kur u pyetën për përkufizimin e fjalës “sjellje e mirë” fëmijët shprehën mendime të ndryshme. Per fëmijët sjellje e mirë konceptohen në shumë mënyra.

“Me sjellje të mirë kuptojmë një qytetar që zbaton rregullat. Dikush qëështë i kujdesshem ndaj të tjerëve dhe nuk ofendon”.

“Sjellje e mire është te kesh qytetari”

“Një person që sillet mirë ndihmon të tjerët, i respekton nuk zihet. Një nxënës që rri urteë në shkollë e nuk flet pa leje”.

20

“Sjellja e mirë nënkupton qëndrimin urtë në klasë, ardhjen në orarin e caktuar në shkollë, të bësh detyrat që cakton mesuesja, të flasesh me radhë në orë të mësimit, të respektosh shokët dhe mesueset”.

“Me sjellje të mirë kuptohet të jesh i mirëkuptueshëm, të dish të komunikosh, nuk përdor dhunë, nuk ushtron presion”.

“ Sjellje e mire do te thote te respektosh dhe mos te paragjykosh”

Raportim ipërgjithshëm mbi Frekuencat e praktikave të dhunës Sic vërehet ne grafiket ne vijim, praktikate dhunës në nivel kombëtar, praktika më e raportuar e tëgjithë formave tëdhunës nga ana e nxënësve ështëe bërtitura. 41.61% e nxënësve shprehen se kanëpërjetuar këtë formë dhune ne frekuenca të ndryshme dhe 4% prej tyre shprehen se e kanëpërjetuar ata shumë shpesh, ne frekuencë ditore. Nese kjo praktike krahasohet me ate ne 2015, vihet re nje rritje e lehte ne raportim nga 41.36% (2015) ne 41.61% (2016). Praktika e dytë më e raportuar e dhunës është ajo e kërcënimit me 14% (2016) krahasur me 22% (2015) e ndjekur nga praktika e epiteteve fyese me 10% (2016) nga 16% ne 2015. Nga te gjitha praktikat e dhunes psikologjike verehet trendi ne ulje me perjashtim te praktikes se te bertitures i cili shfaqet lehtesisht ne rritje. Përsa i përket praktikave të dhunës fizike, 8% e nxenesve ne 2016 krahasur me 11.26% e nxënësve ne 2015 shprehen se kanë përjetuar të goditura në frekuenca të ndryshme, e ndjekur nga praktika e shkuljes së veshitme 7% (2016) nga 9% ne (2015) dhe pickimit me 5% (2016) nga 8% të raportimeve ne 2015. Grafiku 2. Praktika e dhunës “shkulje “veshi në nivel kombëtar djem/vajza 2015 & 2016

21

Sic vërehet ne grafikun 2 i cili pasqyron raportimin e praktikessë dhunës shkulje veshi në nivel kombëtar, sipas totalit te te gjitha frekuencave (incidencave) vihet re se niveli i kesaj praktike dhune e raportuar nga nxenesit eshte ulur nga 9% ne 2015 ne 7% ne 2016. Shkalla e uljes paqyrohet 22% Grafiku 3. Praktika e dhunës “pickim në nivel kombëtar djem/vajza 2015 & 2016

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

DJEM 2015 VAJZA 2015 DJEM 2016 VAJZA 2016

80%

92%83%

93%

11%3%

9%2%2% 1% 3% 0%2% 0% 0% 0%

5% 4% 5% 5%

shkulje veshi

Asnjëherë ne muaj Një ose dy here/muaj Çdo jave Çdo ditë Nuk e di

0%

2%

4%

6%

8%

10%

VAJZA & DJEM 2015 VAJZA & DJEM 2016

9%7%

shkulje veshi‐ totali i te gjitha incidencave (rralle, shpesh, shume shpesh)

22

Sic vërehet ne grafikun 3 i cili pasqyron raportimin e praktikessë dhunës pickim në nivel kombëtar, sipas totalit te te gjitha frekuencave (incidencave) vihet re se niveli i kesaj praktike dhune e raportuar nga nxenesit eshte ulur nga 8% ne 2015 ne 5% ne 2016. Shkalla e uljes paqyrohet me 32%. Sipas gjinise, vihet re nje ulje e raportuar kryesisht nga djemte. Shkulja e veshit është një praktikë e raportuar shumë në Rajonin e Elbasanit ku nxënësit raportojnë që“ka raste të shumta për shkuljen e veshit nga mësuesit në shkollë”.

Fëmijët mendojnë se “Mësuesja mund t'i tërheq veshin nxënësit kur ai nuk e degjon e bën zhurmë në klasë dhe prish qetësinë. Nuk është mirë që mësuesja ta bëjë këtë, duhet të tërheqi vëmendjen kur nxënësi bën gabime”- nxënës në Vlorë.

82% 91%

87%

90%

8%

4% 5%

3%

2%

0% 1%

0%1%

0%

0%

0%

6%

4% 6% 6%

D J EM 2015 VA J ZA 2015 D J EM 2016 VA J ZA 2016

PICKIM


0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%


8%

5%

Pickim ‐ totali i te gjitha incidencave (rralle, shpesh, shume shpesh)

23

“Mësuesi mund ti bërtasë, por nuk ka të drejtë t’i shkulë veshët. Mos të jetë mësues agresiv, thjesht ti tërheqë vëmendjen”- nxënës në Tiranë.

Në Durrës nxënësit mendojë që“...mësuesi mund ti bërtasë nxënësit, ndoshta edhe t’i tërheqë veshin kur e kalon cakun, por më e drejtë është marrja e masave disiplinore në rast të shkeljes së rregullave në shkollë...”

Grafiku 4. Praktika e dhunës “goditje në nivel kombëtar djem/vajza 2015 & 2016


78%

88%84%

89%

10%6%

9%3%3%

1% 2% 1%2% 1% 0% 0%6% 5% 5% 6%

GODITJE


24

Sic vërehet ne grafikun 4 i cili pasqyron raportimin e praktikessë dhunës goditje në nivel kombëtar, sipas totalit te te gjitha frekuencave (incidencave) vihet re se niveli i kesaj praktike dhune e raportuar nga nxenesit eshte ulur nga 11% ne 2015 ne 8% ne 2016. Shkalla e uljes paqyrohet me 33%. Sipas gjinise, vihet re nje ulje e raportuar si nga djemte ashtu dhe nga vajzat. Duket se godidja është një nga format më të hasura të ndëshkimit të nxënësve në shkolla, gjë që konstatohet në të gjitha fokus grupet e organizuara në kuadër tëvlerësimit . Në Elbasan nxënësit raportojnë se mësuesit ju gjuajne nxënësve sepse nuk veshin uniform,

“Nxënësit e një shkollë nëntëvjecare në Tiranë shprehen se mësuesit nuk ilejohet të godasë nxnësit, por nëqoftëse i thua zyshës që nuk lejohet, ajo do të ulë notën sepse të merr me sy të keq” por ndërkohë ata kanë gjetur një mënyrë për ta diskutuar këtë cështje duke bashkëbiseduar me drejtoreshën e shkollës për dhunën në shkollë dhe mbrojtjen e nxënësve.

Nxënësit e një shkolle nëntëvjecare në Vlorë shprehen se“më shpesh ndodh që goditen djemtë (nxënës), kurse vajzave (nxënëse) mësuesit më shpesh ju bërtasin dhe rrallë mund t'ju tërheqin flokët”. Në Elbasan një rast goditjeje nga mësuesja raportohet nga një nxënës i cili ...është ngritur për të parë një glob në klasë, një mësuese është futur brenda dhe e ka goditur në kurriz...nxënësi tashmë thotë se ” ... është mësuar e nuk i bën më përshtypje.”

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

Vajza & Djem 2015 Vajza & Djem 2016

11%

8%

goditje ‐ totali i te gjitha incidencave (rralle, shpesh, shume shpesh

25

Grafiku 5. Praktika e dhunës “bërtitje” në nivel kombëtar djem/vajza 2015 & 2016

Sic vërehet ne grafikun 5 i cili pasqyron raportimin e praktikes së dhunës bertitje në nivel kombëtar, sipas totalit te te gjitha frekuencave (incidencave) vihet re se niveli i kesaj praktike dhune e raportuar nga nxenesit eshte rritur lehte nga 41.36% ne 2015 ne 41.61% ne 2016. Shkalla e rritjes paqyrohet me 0.61%. Sipas gjinise, vihet re se kjo rritje e e lehtë raportuar vjen me shume nga vajzat sesa nga djemte.

0%

20%

40%

60%

80%

100%


44%

63%

45%

63%

36%

27%

37%

24%

7%

3%8%

6%8%3% 5%

4%4% 5% 5% 3%

bërtitje


VA J ZA & D J EM 2015 VA J ZA & D J EM 2016

41.36% 41.61%

BERTITJE ‐TOTALI I TE GJITHA INCIDENCAVE (RRALLE, SHPESH, SHUME SHPESH)

26

Të pyetur në fokus grupe nxënësit shprehen se “Mësuesja mund t'i bërtase nxënesit kur ai nuk e degjon e ben zhurmë në klasë dhe prish qetësinë. Nuk është mirë që mësuesja të bertasi, duhet të tërheqi vëmendjen kur nxënesi bën gabime. Tërheqja e veshit quhet dhunëdhe nuk i lejohet mësueseve, nuk kanë tëe drejtë” - Vlorë

Grafiku 6. Praktika e dhunës “kërcënim” në nivel kombëtar djem/vajza 2015 & 2016

Sic vërehet ne grafikun 6 i cili pasqyron raportimin e praktikessë dhunës “kercenim” në nivel kombëtar, sipas totalit te te gjitha frekuencave (incidencave) vihet re se niveli i

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%


66%

79% 77%

85%

17%11% 13%

7%5%2% 2% 2%

5%2% 3% 2%

6% 5% 5% 5%

Kercenim


0%

10%

20%

30%


21%

14%

kërcënim ‐ totali i te gjitha incidencave (rralle, shpesh, shume shpesh

27

kesaj praktike dhune e raportuar nga nxenesit eshte ulur nga 21% ne 2015 ne 14% ne 2016. Shkalla e uljes paqyrohet me 35%. Sipas gjinise, vihet re nje ulje e raportuar si nga djemte ashtu dhe nga vajzat. Megjithëse shkolla konsiderohet përgjithësisht si një vend ku fëmijët mund të luajnë dhe të socializohen, shumica e fëmijëve të intervistuar besojnë se dhuna që ushtrohet nga mësuesit është sjellje e zakonshme shkollë. Fëmijët thonë se mësuesit shpesh i ndëshkojnë për një sërë arsyesh përfshirë këtu mos përmbushjen e detyrimeve të programit mësimor por gjithashtu edhe si një mënyrë për të vendosur disiplinën në klasë. Dhuna ndaj fëmijëve është jashtëzakonisht komplekse dhe me pasoja të rënda psiko-sociale, të cilat ndikojnë drejtpërdrejtë në rritjen dhe zhvillimin e fëmijëve dhe me pasoja edhe në moshën e rritur. Dhuna ndaj fëmijëve në shkolla mund të shfaqet në disa forma njëherazi si abuzim fizik, emocional/psikologjik, kërcënim, poshtërim, dhe ka si rezultat dëmtimin e shëndetit të fëmijës. Një nxënës në Elbasan raporton se “Mësuesja e fizikes i kishte thenë të ulet në gjunjë për 10 minuta. Më pas i kishte folur dhe e kishte bër të ndjehej keq. Gjithashtu e kishte vendosur me fytyre nga muri me një këmbë. Kishte frikë t’i thoshte prindërve për shkak se mesuesja mund t’i ulte notat, keshtu që filloi cdo ditë të ishte i përgatitur...”

Grafiku 7. Praktika e dhunës “epitete fyese” në nivel kombëtar djem/vajza 2015 & 2016

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%


72%

83%79%

87%

15%8% 9%

5%3% 2% 3% 2%3% 2% 0% 1%

7%4%

8% 5%

epitete fyese


28

Sic vërehet ne grafikun 7 i cili pasqyron raportimin e praktikessë dhunës “epitete fyese” në nivel kombëtar, sipas totalit tëe të gjitha frekuencave (incidencave) vihet re se niveli i kesaj praktike dhune e raportuar nga nxënesit eshte ulur nga 16% ne 2015 në 10% ne 2016. Shkalla e uljes paqyrohet me 36%. Sipas gjinise, vihet re nje ulje e raportuar me shume nga djemte sesa nga vajzat. Në një shkollë në Elbasan nxënësit raportojnë se “..përdoren nofka nga mësuesit të llojit “katunar, kafshë, shushkamenë, kërcënojnë me të përplasurën pas murit...” etj .

Grafiku8. A ndiheni të sigurt në shkollën tuajnë nivel kombëtar djem/vajza 2015 & 2016


16%

10%

EPITETE FYESE ‐ TOTALI I TE GJITHA INCIDENCAVE (RRALLE, SHPESH, SHUME SHPESH

29

Grafiku 8.1 perceptimi i sigurisë në shkollë sipas gjinisë Në lidhje me grafikun 8, per sigurinë në shkollë, 7% e nxenesve ne 2016 krahasur me 6% e nxënësve ne 2015 shprehen se nuk ndihen të sigurt në shkollë.Ndërsa 92% e tyre (2016) shprehen se ndihen të sigurt krahasur me 92.5% ne 2015. Vihet re njëe ulje e lehtë nëe % tëe nxënesve qeë janë tëe pavendosur dhe nuk shprehen për këtëçëeshtje. Çështja e të qënit ose jo i sigurisë në mjediset e shkollës ndikon drejtpërsëdrejti në aspekte të ndryshme të pjesëmarrjes aktive të nxënësve në veprimtari si dhe ka ndikim në frekuentimin e procesit mësimor, duke e bërë nxënësin që të shfaqë mungesë vullneti për të frekuentuar shkollën. Ne Grafikun 8.1 jane dhene te detajuara ndryshimet midis djemve dhe vajzave.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


91%94% 93% 92%

7% 5% 6% 7%2% 1% 1% 1%

A ndiheni të sigurtë në shkollën tuaj ‐ nivel kombetar

PO JO pavendosur

88.0%

90.0%

92.0%

94.0%

96.0%

98.0%

100.0%


92.5% 92%

6.17% 7%

1.33% 1%

A ndiheni të sigurtë në shkollën tuaj?

pavendosur

JO

PO

30

Ka shumë arsye për të cilat nxënësit nuk ndjehen shumë të sigurt në shkollë, për shkak të kushteve në të cilat ata zhvillojnë mësimin, por edhe për shkak të marëdhënies dhe komunikimit qe kanë vendosur me mësuesit. Në fokus grupe nxënësit shprehen në Elbasan se nuk ndjehen shumë të sigurtë nëshkollë, dyert e shkollës janë të gjitha të hapura dhe pyetesorin e kanë plotësuar ndryshe për arsye se kane frikë nga mesuesit.

Grafiku 9. Mesuesipërdor kartonin e verdhë tëe disiplinëes nëe nivel kombëtar djem/vajza 2015 & 2016

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%


82%78% 75% 78%

3%6% 3% 3%3% 2% 2% 1%2% 1% 1% 0%

11% 13%19% 17%

Axis Title

Mësuesi përdor kartonin e verdhë të disiplinës


31

Sic vërehet ne grafikun 9 i cili pasqyron raportimin e praktikes se “mesuesi perdor kartonin e verdhe te Disiplines”, sipas totalit te te gjitha frekuencave (incidencave) vihet re se niveli i kesaj praktike e raportuar nga nxënesit eshte zvogeluar ndjeshem nga 9% ne 2015 ne 5% ne 2016. Shkalla e zvogelimit paqyrohet me 41%. Sipas gjinise, vihet re se zvogelim i raportuar vjen me shume nga djemte sesa nga vajzat. Vihet re se shumë rrallë është përdorur Kartoni i Verdhë i Disiplinës nga ana e mësuesit si ne 2015 ashtu dhe me rralle ne 2016. Nxënësit në fokus grupe kanë dhënë propozimet e tyre se si të zvogëlohet dhuna nëpër shkolla. Numri më i madh i ideve ishte për rritjen e kontrollit dhe masave disiplinore. Nxënësit kërkojnë mbrojtje dhe supervizim, përmendnim sigurimin dhe video kamerat, kujdestarë nëpër korridore dhe oborrin e shkollë (vendet ku më shpesh ndodhin sjelljet e dhunshme), paraqitet edhe ideja për prezencën e policëve. Gjithashtu, duhet të rritet kontrolli nga ana e drejtuesve të shkollave dhe prindërve. Numri i madh i ideve jepen për zgjidhje konstruktive dhe paqësore të problemit. Prej propozimeve të nxënësve vërejmë se ato kanë nevojë për bashkëpunim më të madh, mirëkuptim dhe vëmendje nga ana e të rriturve, prindërit dhe mësimdhënësit. Nxënësit propozojnë që të shmangen situatat që krijojnë ndjesi të padëshiruarasi zënkat, turpërimi, poshtërimi, xhelozit, zilia, provokimet, ofendimet, paragjykimet, stereotipat, urrejtja, me zmadhimin e tolerancës, durimit, ndihmës, dashurisë, komunikimit, shoqërimit dhe zbavitjes. Më në fund numër më i vogël i nxënësve theksojnë se kushtet në të cilat mësojnë munden të jenë shkak për paraqitjen e sjelljes së dhunshme dhe kërkojnë kushte më të mira dhe organizim më të mirë të mësimit.

0%

2%

4%

6%

8%

10%


9%

5%

Mësuesi përdor Kartonin e Verdhë të Disiplinës ‐ totali i të gjitha incidencave (rrallë, shpesh, shumë shpesh

32

Nivel qarku Raportim krahasues i frekuencave te dhunës sipas qarqevedhe viteve 2015 - 2016

Më poshtë paraqiten te 6 praktikat e dhunës ne mënyre krahasuese sipas qarqeve.

Grafiku 8. Praktika shkulje veshi Në grafikun 8, vihet re se (25%) e nxënësve të anketuar në qytetin e Kukësit raportojnë % me të lartë të formës së dhunës se ushtruar “shkulje veshi” , krahasuar me qarqet e tjera per 2016. Gjithashtu e lartë paraqitet dhe frekuence – (cdo jave)- ku atë e kanë raportuar 7% e nxënësve. Nese krahasohet me 2015, vihet re nje ulje ne frekuencen cdo dite.Pas qarkut Kukes, nivel te larte raportimi paraqet qarku Diber me 15% ( e pandryshuar dhe ne 2015), e me pas qarku Gjirokaster me 14% (nga

Berat(%)2015

Berat(%)2016

Diber(%)2015

Diber(%)2016

Durres (%)2015

Durres (%)2016

Elbasan(%)2015

Elbasan(%)2016

Fier(%)2015

Fier(%)2016

Gjirokaster (%)2015

Gjirokaster (%)2016

Korce(%)2015

Korce(%)2016

Kukes(%)2015

Kukes(%)2016

Lezhe(%)2015

Lezhe(%)2016

Shkoder(%)2015

Shkoder(%)2016

Tirana (%)2015

Tirana (%)2016

Vlore(%)2015

Vlore(%)2016

Nuk e di 0% 10% 7% 3% 19% 3% 3% 0% 4% 3% 0% 1% 4% 8% 0%

Çdo ditë 0% 0% 3% 2% 2% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 8% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 1% 0%

Çdo jave 0% 0% 2% 2% 0% 0% 0% 0% 4% 3% 4% 0% 0% 0% 4% 7% 0% 0% 0% 1% 1% 2% 5% 0%

Një ose dy here/muaj 26% 2% 10% 11% 7% 4% 6% 5% 5% 4% 16% 14% 2% 6% 13% 17% 0% 2% 3% 7% 6% 3% 4% 7%

Asnjëherë ne muaj 74% 88% 79% 82% 72% 96% 91% 94% 89% 91% 80% 86% 94% 93% 71% 68% 100% 76% 96% 81% 89% 90% 82% 93%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

AXIS TITLE

shkulje veshi

33

20% ne 2015). Ne qarkun Durres,vihet re nje zvogelim i # te nxenesve qe kane zgjedhur “nuk e di” qe tregon se nxenesit jane me te vetedijshem per kete praktike dhune.

Grafiku 9. Praktika “Pickim” Në Grafikun 9, verehet se qarku i Kukësit ka përqindjen më të lartë të nxënësve (5%), që ndeshen me ushtrimin e dhunës nëpërmjet pickimit, në frekuencën “çdo javë” megjithese paraqitet ne ulje krahasuar me 7% “cdo jave”ne 2015. Ky qytet pasohet nga ai i Gjirokastrës me 5% , dhe i Fierit me 2%, ndersa te gjitha qarqet e tjera perfshire Tiranene kane0%). Ndersa ne frekuencen “cdo dite” – dmth shume shpesh kjo ndodh vetem ne 3 qarqe, Diber 3%, Kukes 2% dhe Fier 1%.

Berat(%)2015

Berat(%)2016

Diber(%)2015

Diber(%)2016

Durres (%)2015

Durres (%)2016

Elbasan(%)2015

Elbasan(%)2016

Fier(%)2015

Fier(%)2016

Gjirokaster (%)2015

Gjirokaster (%)2016

Korce(%)2015

Korce(%)2016

Kukes (%)2015

Kukes (%)2016

Lezhe(%)2015

Lezhe(%)2016

Shkoder(%)2015

Shkoder(%)2016

Tirana (%)2015

Tirana (%)2016

Vlore(%)2015

Vlore(%)2016

Nuk e di 0% 10% 3% 3% 25% 1% 4% 1.82% 5% 4% 0% 0% 4% 0% 5% 7% 4% 29% 1% 11% 3% 7% 5% 0%

Çdo ditë 0% 0% 3% 3% 0% 0% 1% 0.00% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 3% 2% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0%

Çdo jave 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0.00% 2% 2% 4% 5% 0% 0% 7% 5% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 2% 0%

Një ose dy here/muaj 18.9% 2% 5% 5% 9% 2% 2% 3.64% 13% 11% 12% 9% 1% 0% 9% 10% 0% 4% 3% 4% 3% 3% 6% 4%

Asnjëherë ne muaj 81% 88% 88% 88% 65% 96% 93% 94.55 79% 82% 84% 86% 95% 100% 76% 76% 96% 67% 96% 86% 91% 90% 88% 96%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

Axis Title

Praktika Pickim

34

Grafiku 10. Praktika Goditje Vihet re se 25% e nxënësve në qarkun Diber ne 2016 (25% edhe ne 2015)raportojnë dhunën e ushtruar ne formën e goditjeve, e pasuar nga nxënësit në qarkun Kukës ku21% e tyre (2016) krahasuar me (26% e tyre ne 2015) raportojnë dhunën e ushtruar ne formën e goditjeve, e pasuar nga raportimi i nxënësve në qarkun Fier (19%) edhe kjo e pandryshuar krahasuar me 2015. Ushtrimin e kësaj forme dhune ne frekuencën –shume shpesh- e raportojnë rreth 3% e nxënësve ne Diber (e pandryshuar me 2015), e ndjekur nga 2% e nxenesve ne qarkun Kukes (9% ne 2015) .

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Berat(%)2015

Berat(%)2016

Diber(%)2015

Diber(%)2016

Durres(%)2015

Durres(%)2016

Elbasan(%)2015

Elbasan(%)2016

Fier(%)2015

Fier(%)2016

Gjirokaster(%)2015

Gjirokaster(%)2016

Korce(%)2015

Korce(%)2016

Kukes(%)2015

Kukes(%)2016

Lezhe(%)2015

Lezhe(%)2016

Shkoder(%)2015

Shkoder(%)2016

Tirana(%)2015

Tirana(%)2016

Vlore(%)2015

Vlore(%)2016

Nuk e di 0% 10% 2% 2% 19% 6% 6% 2% 4% 3% 4% 0% 5% 1% 5% 12% 2% 20% 1% 8% 7% 6% 5% 0%

Çdo ditë 0% 0% 3% 3% 3% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 9% 2% 0% 0% 1% 0% 1% 0% 2% 0%

Çdo jave 4% 2% 2% 2% 2% 0% 0% 1% 10% 11% 0% 0% 0% 0% 3% 2% 1% 0% 1% 0% 0% 0% 2% 0%



AXIS TITLE

Praktika Goditje

35

Grafiku 11. Praktika “Bërtitje” Megjithëse shumica e nxënësve kanë njohuri të mira mbi të drejtat e tyre dhe dallojnë lehtësisht kur një praktikë e caktuar përbën dhunim të së drejtës se tyre, ka akoma % të vogël nga grupmoshat deri në klasë të 5-të të cilët e konsiderojnë të bërtiturën jo formë /praktikë dhune. Në Grafikun 11 paraqiten rezultatet e praktikës të formës se dhunës nëpërmjet bërtitjes. Nxënësit në të gjithë qarqet janë shprehur me shume se kjo forme dhune “ndodh rrallë” ku raportimin më të madh e bëjnë nxënësit ne Gjirokaster (45%), Berat (37%), Tirana dhe Vlora nga 36%. Duhet theksuar se Tirana e Vlora kane rritje ne shpeshtesine ‘rralle” nga 34 % ne 2015 ne 36% ne 2016. Krahasuar midis dy viteve, Kukesi paraqit nje rritjen te madhe ne shpeshtesine ‘rralle’ nga 20% (2015)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Berat(%)2015

Berat(%)2016

Diber(%)2015

Diber(%)2016

Durres(%)2015

Durres(%)2016

Elbasan(%)2015

Elbasan(%)2016

Fier(%)2015

Fier(%)2016

Gjirokaster(%)2015

Gjirokaster(%)2016

Korce (%)2015

Korce (%)2016

Kukes (%)2015

Kukes (%)2016

Lezhe (%)2015

Lezhe (%)2016

Shkoder(%)2015

Shkoder(%)2016

Tirana (%)2015

Tirana (%)2016

Vlore (%)2015

Vlore (%)2016

Nuk e di 0% 2% 5% 5% 9% 1% 7% 1% 2% 1% 0% 0% 2% 1% 5% 10% 3% 15% 3% 4% 5% 6% 5% 0%

Çdo ditë 0% 4% 8% 8% 12% 6% 2% 2% 9% 9% 4% 0% 5% 1% 12% 7% 2% 0% 0% 7% 4% 4% 6% 2%

Çdo jave 8% 6% 7% 7% 6% 9% 1% 5% 15% 16% 8% 14% 7% 10% 7% 2% 0% 4% 2% 7% 2% 1% 6% 15%



AXIS TITLE

Praktika Bërtitje

36

ne 29% (2016). 9% e nxënësve ne Fier, pasuar nga 8% ne Diber dhe 7% ne Kukes dhe Shkoder raportojnë se kjo lloj dhune ndodh shume shpesh.

Ne nivel shpeshtesie krahasuar midis 2015 & 2016, trendi ne rritje shfaqet ne frekuencen ‘rralle’ dhe ‘shpesh’, ndersa ne ate ‘shume shpesh’ ne shume qarqe ka zvogelim, me perjashtim te Diber dhe Fier qe nuk kane ndryshime ne te dyja vitet.

Sipas totalit te te gjitha frekuencave/shpeshtesive, 59% e nxenesve ne Qarkun Gjirokaster raportojne kete lloj praktike, te ndjekur nga 53% ne Vlore

dhe 49% ne Fier. Sipas krahasimeve 2015 – 2016 rritje verehet ne qarqet Lezhe (13% ‐ 31%), Shkoder (30% ‐ 45%), Vlore (40% ‐ 45%), ndersa

lehtesisht kjo verehet dhe ne qarqet Fier (48% ‐ 49%), Tirane % ‐ (40% ‐ 41%)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70% 62%

46% 44% 43%

59%

42%37%

28%

48% 49%

64%59%

51%

39% 38% 39%

13%

31% 30%

45%40% 41% 40%

53%

Praktika Bertitje - sipas totalit te te gjitha frekuencave

Total I te gjithe frekuencave

37

Grafiku 12 . Praktika “Kërcënim”

Nxënësit në të gjitha qarqet janë shprehur më shumë se kjo formë dhune ndodh rrallë ku raportimin më të madh e bëjnë nxënësit nëGjirokaster, Fier dhe Vlore nga 18% (rralle) per seicilin qark, të ndjekur nga nxënësit në Diber – 15%. Ndërsa 14% e nxënësve nëGjirokaster raportojnë se kjo formë dhune ndodh ‘shumë shpesh’, në frekuencë ditore. Në fokus grupe fëmijët raportojnë se kërcënimi me notë përdoret më shpesh sipraktikë për të nxitur nxënësit tëzbatojnërregullatdhe për t’i nxitur ata të mësojnë. Ne nivel shpeshtesie krahasuar midis 2015 & 2016, trendi ne rritje shfaqet ne frekuencen ‘rralle’, ‘shpesh’ dhe ‘shume shpesh’ vetem per dy qarqe (Gjirokaster dhe Fier) ndersa per te gjithe qarqet e tjera verehet trend ne zvogelim.

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%

Berat(%)2015

Berat(%)2016

Diber(%)2015

Diber(%)2016

Durres(%)2015

Durres(%)2016

Elbasan(%)2015

Elbasan(%)2016

Fier(%)2015

Fier(%)2016

Gjirokaster(%)2015

Gjirokaster(%)2016

Korce (%)2015

Korce (%)2016

Kukes (%)2015

Kukes (%)2016

Lezhe (%)2015

Lezhe (%)2016

Shkoder(%)2015

Shkoder(%)2016

Tirana(%)2015

Tirana(%)2016

Vlore (%)2015

Vlore (%)2016

Nuk e di 0% 4% 5% 5% 18% 2% 8% 1% 2% 2% 4% 0% 6% 0% 3% 5% 4% 23% 1% 11% 7% 6% 5% 0%

Çdo ditë 2% 2% 3% 3% 4% 3% 3% 0% 8% 7% 4% 14% 4% 0% 11% 5% 1% 0% 1% 1% 3% 1% 1% 0%

Çdo jave 4% 0% 0% 0% 6% 1% 4% 1% 6% 6% 4% 5% 2% 1% 4% 2% 0% 0% 5% 0% 4% 1% 3% 7%



AXIS TITLE

Praktika Kërcënim

38

Grafiku 13 – Praktika “Epitete fyese” Nxënësit në të gjitha qarqet janë shprehur më shumë se kjo formë dhune ndodh ‘me rrallë’ ku raportimin më të madh e ndjejnë nxënësit në Kukes me 24% nga 15% (2015), e ndjekur nga nxënësit në Fier me 18% nga 17% ne 2015. Ndërsa shumë shpesh në frekuencë ditore përdorimi i epiteteve fyese raportohet nga 2% e nxënësve në Kukës, Diber dhe Fier.

Ne nivel shpeshtesie krahasuar midis 2015 & 2016, trendi ne rritje shfaqet ne frekuencen ‘rralle’, ‘shpesh’, vetem per dy qarqe (Fier dhe Kukes) ndersa per te gjithe qarqet e tjera verehet trend ne zvogelim.

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

Berat(%)2015

Berat(%)2016

Diber(%)2015

Diber(%)2016

Durres(%)2015

Durres(%)2016

Elbasan(%)2015

Elbasan(%)2016

Fier(%)2015

Fier(%)2016

Gjirokaster(%)2015

Gjirokaster(%)2016

Korce (%)2015

Korce (%)2016

Kukes (%)2015

Kukes (%)2016

Lezhe (%)2015

Lezhe (%)2016

Shkoder(%)2015

Shkoder(%)2016

Tirana (%)2015

Tirana (%)2016

Vlore (%)2015

Vlore (%)2016

Nuk e di 2% 8% 5% 5% 17% 3% 9% 3% 3% 1% 0% 0% 2% 4% 6% 12% 3% 20% 1% 13% 7% 8% 6% 0%

Çdo ditë 0% 0% 2% 2% 2% 0% 2% 0% 6% 2% 0% 0% 2% 0% 13% 2% 0% 0% 2% 1% 1% 0% 1% 0%

Çdo jave 2% 0% 2% 2% 4% 3% 1% 0% 8% 12% 0% 0% 1% 1% 8% 5% 1% 0% 0% 1% 0% 3% 3% 0%



epitete fyese

AXIS TITLE

Praktika Epitete Fyese

39

Raportim krahasues i praktikave te dhunës sipas gjinisë

Krahasimet midis dy viteve, 2015 & 2016 sipas gjinise do te paraqiten sipas tabeles ne aneks #1.

Përfundimet Mënyra sesi fëmijët flasin për dhunën në jetën e tyre të përditshme tregon se ata janë të vetëdijshëm për sjelljen e dhunshme që i rrethon, si dhe për rolin dhe pjesëmarrjen e tyre dhe se i kuptojnë pasojat nga kjo sjellje.

Të dhënat mbi frekuencën e ndodhjes së disa nga sjelljet e dhunshme tregojnë praninë e të gjitha formave të dhunës fizike dhe psikologjike në shkollat tona. Kjo gjë krijon perceptimin se shkolla nuk është një vend i sigurt sa ç’duhet, vend në të cilën sjellja e dhunshme është e përditshme dhe shërben si mënyrë për zgjidhjen e problemeve.

Shumë nga fëmijët e intervistuar mendojnë se nuk bëhet shumë në shkollën e tyre për të parandaluar sjelljet e dhunshme, si dhe shkolla në të njëjtën kohë nuk siguron mbështetjen e duhur për fëmijët të cilët janë të ekspozuar ndaj dhunës.

Është e domosdoshme që të idendifikohen praktikat më të mira të COMBIT në Shqipëri dhe këto të replikohen dhe të promovohen në bazë të eksperiencës dhe mjedisit shqiptar.

Mbetet ende shumë për të bërë në mënyrë që shkolla të kthehet në një vend miqësor për fëmijët, ku të krijohen hapësirat e nevojshme për zhvillimin e plotë të personalitetit të fëmijës.

40

Sfidat dhe Vështirësitë gjatë zhvillimit të studimit

Falë bashkepunimit me Drejtorite Arsimore Rajonale, u bë i mundur realizimi me sukses i mbledhjes së të dhënave nëpër shkollat e zgjedhura. Përpara fillimit të procedurave për administrimin e pyetësorit, përzgjedhjen e nxënësve si në focus grup ashtu dhe në sondazh, lehtësuesit i kanë shprehur drejtorive të shkollave qëllimin kryerjes së sondazhit, procedurat e përzgjedhjes së nxënësve dhe parimin bazë ate të marrjes pjesë nëpërmjet miratimit verbal të vetë nxënësit në sondazh dhe grup diskutimi. Nxënesve pjesëmarrës i është bërë me dije që ata mund të tërhiqen nga diskutimi në grup ne çdo rast që ata do vendosnin ta bënin atë. Megjithë frymën e bashkëpunimit nga drejtuesit e shkollave, në një shkollë të përzgjedhur, drejtori i shkollës qëndroi në klasën ku po kryhej anketimi megjithë këmbënguljen e lehtësuesit për të zbatuar procedurat. Sfidë ishtë se në shkollën e sipërpërmendur, pjesën më të madhe të nxënësve pjesëmarrës në anketim e zgjodhën mësuesit duke mos i lejuar lehtësuesit t’i zgjidhnin ata. Në disa raste të caktuara gjatë diskutimeve në fokus grup, megjithëse nxënësve iu ishte bërë e qartë qe të mos permendnin emra të mësuesëve ose të lëndëvë mësimorë që ata jepnin, në bisedë e sipër nxënës të caktuar në përjetim të praktikave të caktuara të dhunës së pësuar referonin mesuesin nëpermjet përkatesisë së lëndës, psh: “mësuesi i gjuhës”. Arsyeja për të mos përmendur në mënyrë specifike emra ishtë të sigurohej plotësisht mbrojtja e nxënësve nga ndonje hakmarrje e mundshme e mësuesit nëse informacioni i tillë do të behej i ditur tek mësuesi (psh: nga nxënës të tjerë pjesëmarrës). Nga ana e lehtësuesëve ishte siguruar konfidencialitet i plotë i informacionit të përdorur. Në dy shkolla të përzgjedhura për anketim, lehtësuesve iu bë me dije nga biseda informale me nxënës se mesuesit e shkollave i kishin udhëzuar nxënësit një ditë përpara anketimit mbi Kartonin e Verdhë të disiplinës dhe përdorimin e tij. Një tjetër sfidë ishte shtrirja gjeografike e studimit ku u mbuluan të gjitha qarqet e vendit por për shkak të shrirjes së madhe dhe kohës së shkurtër si dhe burimeve njerëzore të kufizuara, studimi u shtri vetëm në zonat urbane.

41

42

Niveli I dhunës ndaj

nxënësve djem dhe

vajza sipas qarqeve ‐

2015

Boys

Berat

(%)

Girls

Berat

(%)

Boys

Diber

(%)

Girls

Diber

(%)

Boys

Durres

(%)

Girls

Durres

(%)

Boys

Elbasan

(%)

Girls

Elbasan

(%)

Boys

Fier (%)

Girls

Fier (%)

Boys

Gjirokas

ter (%)

Girls

Gjirokas

ter (%)

Boys

Korce

(%)

Girls

Korce

(%)

Boys

Kukes

(%)

Girls

Kukes

(%)

Boys

Lezhe

(%)

Girls

Lezhe

(%)

Boys

Shkoder

(%)

Girls

Shkoder

(%)

Tirana

Djem

(%)

Tirana

Vajza

(%)

Boys

Vlore

(%)

Girls

Vlore

(%)

Pjesemarrja 51% 49% 45% 55% 52% 48% 50% 50% 42% 58% 32% 68% 48% 52% 46% 54% 41% 63% 44% 56% 47% 53% 47% 53%

Sigurtë në shkollën

tuaj

PO 96% 96% 68% 76% 93% 98% 93% 98% 91% 92% 100% 88% 94% 98% 74% 82% 100% 100% 98% 98% 95% 99% 87% 86%

JO 4% 0% 11% 15% 7% 2% 4% 2% 9% 8% 0% 12% 2% 2% 26% 18% 0% 0% 2% 2% 4% 1% 13% 14%

pavendosur 0% 4% 21% 9% 0% 0% 4% 0% 0% 0% 0% 0% 4% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0%

shkulje veshi


here/muaj 30% 23% 21% 0% 12% 2% 9% 2% 9% 2% 38% 6% 4% 0% 20% 8% 0% 0% 7% 0% 10% 2% 8% 0%

Çdo jave 0% 0% 4% 0% 0% 0% 0% 0% 7% 2% 0% 6% 0% 0% 7% 2% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 8% 2%

Çdo ditë 0% 0% 4% 3% 4% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 12% 4% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 2% 0%

Nuk e di 0% 0% 14% 0% 12% 26% 0% 6% 2% 3% 0% 0% 4% 4% 7% 0% 0% 0% 0% 2% 4% 4% 12% 5%

pickim


here/muaj 19% 19% 12% 0% 12% 7% 2% 2% 14% 13% 38% 0% 2% 0% 15% 4% 0% 0% 7% 0% 5% 2% 8% 4%

Çdo jave 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 0% 6% 0% 0% 15% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 4%

Çdo ditë 0% 0% 4% 3% 0% 0% 2% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 5% 2% 0% 0% 0% 0% 4% 0% 0% 0%

Nuk e di 0% 0% 8% 0% 22% 28% 4% 4% 7% 3% 0% 0% 4% 4% 10% 2% 5% 3% 0% 2% 4% 3% 8% 2%

goditje


here/muaj 15% 31% 38% 6% 10% 2% 9% 4% 5% 11% 0% 18% 6% 2% 20% 10% 0% 0% 2% 0% 9% 2% 14% 11%

Çdo jave 7% 0% 4% 0% 4% 0% 0% 0% 14% 7% 0% 0% 0% 0% 7% 0% 3% 0% 2% 0% 0% 0% 4% 0%

Çdo ditë 0% 0% 4% 3% 4% 2% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 15% 4% 0% 0% 2% 0% 2% 0% 0% 4%

Nuk e di 0% 0% 4% 0% 15% 24% 5% 8% 7% 2% 13% 0% 4% 6% 7% 4% 0% 3% 0% 2% 9% 5% 10% 0%

bërtitje

Asnjëherë ne muaj 41% 35% 42% 58% 27% 37% 42% 70% 53% 48% 13% 47% 44% 50% 46% 64% 78% 87% 57% 75% 39% 69% 41% 68%Një ose dy

here/muaj 48% 62% 23% 33% 45% 37% 47% 22% 19% 28% 63% 47% 40% 38% 20% 20% 16% 8% 39% 20% 44% 25% 29% 28%

Çdo jave 11% 4% 15% 0% 8% 4% 2% 0% 12% 18% 13% 6% 10% 4% 10% 4% 0% 0% 5% 0% 5% 0% 10% 2%

Çdo ditë 0% 0% 12% 6% 18% 4% 4% 0% 12% 7% 13% 0% 4% 6% 17% 8% 3% 2% 0% 0% 8% 0% 12% 0%

Nuk e di0% 0% 8% 3% 2% 17% 6% 7% 5% 0% 0% 0% 2% 2% 7% 4% 3% 3% 0% 5% 5% 6% 8% 2%

kërcënim


here/muaj 22% 31% 15% 16% 29% 15% 15% 9% 20% 15% 38% 6% 15% 6% 12% 8% 8% 8% 11% 9% 17% 11% 20% 5%

Çdo jave 7% 0% 0% 0% 10% 2% 4% 4% 7% 5% 0% 6% 2% 2% 7% 2% 0% 0% 11% 0% 5% 4% 4% 2%

Çdo ditë 3% 0% 3% 3% 2% 7% 3% 0% 3% 3% 3% 6% 3% 6% 3% 8% 3% 0% 3% 0% 6% 0% 3% 0%

Nuk e di 0% 0% 12% 0% 14% 22% 6% 9% 2% 2% 13% 0% 6% 6% 5% 2% 3% 5% 0% 2% 6% 7% 10% 0%

epitete fyese


here/muaj 22% 15% 12% 6% 40% 7% 4% 11% 19% 16% 13% 6% 19% 8% 22% 10% 5% 5% 5% 5% 9% 9% 14% 4%

Çdo jave 4% 0% 4% 0% 4% 5% 2% 0% 9% 7% 0% 0% 0% 2% 14% 4% 3% 0% 0% 0% 1% 0% 2% 4%

Çdo ditë 0% 0% 0% 3% 0% 5% 4% 0% 9% 3% 0% 0% 0% 4% 19% 8% 0% 0% 5% 0% 3% 0% 0% 2%

Nuk e di 4% 0% 12% 0% 13% 23% 10% 8% 2% 3% 0% 0% 2% 2% 8% 4% 3% 3% 0% 2% 9% 5% 12% 0%

Kartonin e Verdhë

të Disiplinës

43

Niveli I dhunës ndaj

nxënësve djem dhe

vajza sipas qarqeve

2016

Boys

Berat

(%)

Girls

Berat

(%)

Boys

Diber

(%)

Girls

Diber

(%)

Boys

Durres

(%)

Girls

Durres

(%)

Boys

Elbasan

(%)

Girls

Elbasan

(%)

Boys

Fier

(%)

Girls

Fier

(%)

Boys

Gjiroka

ster

(%)

Girls

Gjiroka

ster

(%)

Boys

Korce

(%)

Girls

Korce

(%)

Boys

Kukes

(%)

Girls

Kukes

(%)

Boys

Lezhe

(%)

Girls

Lezhe

(%)

Boys

Shkode

r (%)

Girls

Shkode

r (%)

Tirana

Djem

(%)

Tirana

Vajza

(%)

Boys

Vlore

(%)

Girls

Vlore

(%)

Pjesemarrja 46% 54% 46% 54% 48% 52% 48% 52% 42% 58% 45% 55% 49% 51% 49% 51% 33% 67% 49% 51% 50.67% 48.44% 51% 49%Sigurtë në shkollën

tuaj

PO 100% 100% 86% 82% 83% 84% 96% 91% 91% 92% 90% 83% 97% 97% 76% 82% 94% 97% 93% 98% 99% 92% 100% 100%

JO 0% 0% 12% 15% 17% 16% 4% 7% 9% 8% 10% 17% 3% 3% 24% 18% 6% 3% 0% 2% 1% 6% 0% 0%

pavendosur 0% 0% 3% 3% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 7% 0% 0% 2% 0% 0%

shkulje veshi


Një ose dy 0% 4% 24% 0% 9% 0% 9% 2% 7% 2% 30% 0% 9% 3% 32% 5% 6% 0% 10% 5% 4% 2% 7% 7%

Çdo jave 0% 0% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 7% 0% 0% 0% 0% 0% 16% 0% 0% 0% 2% 0% 4% 0% 0% 0%

Çdo ditë 0% 0% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Nuk e di

8% 11% 7% 0% 0% 0% 2% 0% 2% 2% 0% 0% 3% 0% 16% 0% 22% 22% 2% 19% 5% 6% 0% 0%

pickim


Një ose dy 0% 4% 11% 0% 2% 2% 4% 4% 14% 10% 20% 0% 0% 0% 16% 5% 11% 0% 7% 0% 2% 4% 0% 7%

Çdo jave 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 5% 0% 10% 0% 0% 0% 11% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Çdo ditë 0% 0% 4% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Nuk e di 8% 11% 7% 0% 0% 2% 4% 0% 5% 3% 0% 0% 0% 0% 16% 0% 28% 30% 5% 16% 7% 7% 0% 0%

goditje


Një ose dy 4% 4% 37% 6% 4% 2% 11% 0% 5% 10% 20% 0% 0% 0% 26% 9% 0% 0% 7% 2% 7% 3% 0% 0%

Çdo jave 4% 0% 4% 0% 0% 0% 0% 2% 16% 7% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Çdo ditë 0% 0% 4% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Nuk e di 8% 11% 4% 0% 4% 8% 2% 2% 5% 2% 0% 0% 3% 0% 16% 9% 22% 19% 2% 14% 4% 7% 0% 0%

bërtitje


Një ose dy 50% 25% 22% 33% 46% 8% 29% 14% 19% 28% 30% 58% 37% 19% 26% 32% 50% 17% 44% 19% 37% 35% 61% 11%

Çdo jave 4% 7% 15% 0% 7% 12% 10% 0% 14% 18% 30% 0% 6% 14% 5% 0% 6% 3% 10% 5% 0% 2% 21% 7%

Çdo ditë 4% 4% 11% 6% 7% 6% 2% 2% 12% 7% 0% 0% 3% 0% 16% 0% 0% 0% 7% 7% 4% 4% 4% 0%

Nuk e di 4% 0% 7% 3% 2% 0% 2% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 3% 16% 5% 17% 14% 2% 5% 7% 6% 0% 0%

kërcënim


Një ose dy 17% 0% 12% 16% 9% 8% 2% 2% 20% 16% 20% 17% 17% 8% 11% 14% 12% 6% 10% 7% 11% 2% 32% 4%

Çdo jave 0% 0% 4% 0% 2% 0% 0% 2% 7% 5% 0% 8% 0% 3% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 7% 7%

Çdo ditë 4% 0% 0% 3% 2% 4% 0% 0% 14% 2% 10% 17% 0% 0% 11% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 2% 0% 0%

Nuk e di 0% 7% 12% 0% 2% 2% 2% 0% 2% 2% 0% 0% 0% 0% 5% 5% 29% 19% 10% 12% 6% 6% 0% 0%

epitete fyese


Një ose dy 0% 0% 12% 6% 9% 4% 8% 2% 19% 17% 10% 17% 6% 14% 37% 14% 6% 0% 12% 5% 4% 0% 7% 0%

Çdo jave 0% 0% 4% 0% 7% 0% 0% 0% 14% 10% 0% 0% 0% 3% 11% 0% 0% 0% 2% 0% 2% 4% 0% 0%

Çdo ditë 0% 0% 0% 3% 0% 0% 0% 0% 2% 2% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0%

Nuk e di 9% 7% 12% 0% 2% 4% 6% 0% 2% 0% 0% 0% 9% 0% 16% 9% 28% 17% 5% 21% 11% 6% 0% 0%Kartonin e Verdhë

të Disiplinës


Një ose dy 0% 4% 0% 0% 2% 0% 0% 4% 10% 15% 0% 8% 0% 0% 11% 9% 0% 0% 2% 5% 2% 0% 14% 0%

Çdo jave 18% 4% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 10% 4% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 0% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Çdo ditë 0% 0% 8% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 5% 0% 11% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Nuk e di 9% 18% 12% 6% 11% 6% 2% 0% 5% 9% 10% 0% 74% 92% 26% 9% 22% 17% 5% 14% 29% 23% 0% 0%

44

Aneks I. Modeli iPyetësorit të Përdorur për Sondazhin e Sigurisë në Shkollë

Sondazh për sigurinë në shkollë I dashur nxënës/nxënëse,

Shkollat duhet të jenë vende të sigurta për nxënësit.

Qëllimi i këtij sondazhi është që të sigurojë informacion se sa i/e sigurtë ndihet nxënësi/nxënësja në shkollë dhe cili është niveli i dhunës që mund të ushtrohet mbi nxënësit nga ana e mësuesve.

Ju lutem, plotësojeni këtë pyetësor në mënyrë sa më të sinqertë pasi informacioni do të mbetet anonim dhe do të përpunohet në mënyrë konfidenciale.

Të lutem, mos e shëno emrin tënd mbi këtë pyetësor. Ne na intereson të dimë se ç’mendim kanë nxënësit në përgjithësi dhe jo ju si person në veçanti.

Ja si do t’i shënoni përgjigjet tuaja:

1. Ju lutem, plotesoni tabelen e mëposhtme duke qarkuar njërën nga numrat që korespondojne me renditjen si më poshte:

45

Ju lutem, Na pyesni nëse keni ndonjë pyetje ose paqartësi.

Instrumenti i matjes së nivelit të dhunës mbi nxënësit

Jeni vajzë apo djalë? Djalë Vajzë

Shkolla ________________ Klasa __________ Bashkia ______________________

Instrumenti i matjes së nivelit të dhunës mbinxënësit

Asnjëherë gjatë

muajit të fundit

Një ose dyherë gjatë

muajit të fundit

Çdo

javë

Çdo ditë

Nuk

e di

1 Gjatë muajit të fundit mua më ka ndodhur që mësuesit/mesueset të më shkulin veshin. 1 2 3 4 5

2 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më pickojnë. 1 2 3 4 5

3 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që 1 2 3 4 5

Njëose dyherë gjatëmuajit të

fundit

2

Çdo

Javë

3

Cdo ditë

4

Nuk

e di

5

Asnjëherë gjatë muajit

të fundit

1

46

mësuesit/mësueset të më godasin.

( me pëllëmbë, shkumës, vizore, shqelm ose me objekte të tjera)

4 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më bërtasin / ulërasin. 1 2 3 4 5

5 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më kërcënojnë.

( me notë negative, nxjerrje jashtë klase, ngelje në lëndën mësimore, ose mënyra të tjera të ngjashme)

1 2 3 4 5

6 Gjatë muajit të fundit më ka ndodhur që mësuesit/mësueset të më vënë epitete fyese (nofka: idiot, budalla,i paaftë, etj).

1 2 3 4 5

7 Mësuesi ka përdorur Kartonin e Verdhë të Disiplinës ( Karta PIT) pas evidentimit të një rasti dhune

1 2 3 4 5

A ndiheni të sigurtë në shkollën tuaj: Po Jo

Faleminderit!

47

Anex II. Model i Pyetësorit Gjysëm të Strukturuar për Diskutimet në Fokus Grupe PYETJE ORIENTUESE PËR DISKUTIM FOCUS GROUP ME NXËNËS

Ç’KUPTIM KA PËR JU FJALA “DHUNË”?

ÇFARË NËNKUPTONI ME “SJELLJE TË MIRË”?

A KA TË DREJTË MËSUESI TI BËRTASË NJË NXËNËSI APO TI TËRHEQË VESHIN?

KUR MUND TË GODITET NJË NXËNËS NGA MËSUESI/SJA?

I LEJOHET MËSUESIT/SES TË GODASË ME SHUPLAKË NXËNËSIN/EN?

48

ËSHTË MË E PRANUESHME DHE E NDODHSHME TË GODITET NJË NXËNËSE APO NXËNËS?

CILA NGA FORMAT E DHUNËS ËSHTË MË E TOLERUESHME; FIZIKE APO PSIKOLOGJIKE?

ÇFARË BËNI JU KUR NDESHENI ME NJË RAST DHUNE, PERSONALISHT OSE TE SHOKU/SHOQJA E KLASËS?

Documents

Raport i Vlerësimit Krahasues Dhuna ndaj fëmijëve në ... · Nxënësit kanë raportuar dhe përsigurinë e tyre ne shkolle se “sa të sigurtë ndihen ata ne shkollë”. Të