KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG …

Copyright © 2018 Quipper Limited

1

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO

BAITANG 11, YUNIT 3

Mga Konseptong Pangwika TALAAN NG NILALAMAN

Introduksyon 3

Aralin 1: Bilingguwalismo at Multilingguwalismo 4

Layunin Natin 4

Subukan Natin 5

Pag-aralan Natin 6

Alamin Natin 6

Sagutin Natin 13

Pag-isipan Natin 13

Gawin Natin 13

Aralin 2: Register at Barayti ng Wika 15

Layunin Natin 15

Subukan Natin 16

Pag-aralan Natin 17

Alamin Natin 17

Sagutin Natin 24

Pag-isipan Natin 24

Gawin Natin 24

Aralin 3: Homogeneous at Heterogeneous na Kalikasan ng Wika 26

Layunin Natin 26

Subukan Natin 27

Pag-aralan Natin 28

Alamin Natin 28

Sagutin Natin 33

Pag-isipan Natin 33

Gawin Natin 33

Aralin 4: Una at Pangalawang Wika 35

Layunin Natin 35

Subukan Natin 36

Pag-aralan Natin 37

Alamin Natin 37


2

Sagutin Natin 42

Pag-isipan Natin 42

Gawin Natin 42

Pagyamanin Natin 44

Paglalagom 46

Dapat Tandaan 47

Gabay sa Pagwawasto 48

Sanggunian 50


3

BAITANG 11 | KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO

YUNIT 3

Mga Konseptong Pangwika

Ang wika ay pangunahing midyum ng pakikipagtalastasan. Ginagamit ito upang

epektibong makapagpahayag ng damdamin at kaisipan. Wika rin ang isa sa mga batayang

pagkakakilanlan ng isang bansa. Sa sitwasyong pangwika ng Pilipinas, kahit pa mayroon

nang pambansang wika ay mayroon pa ring iba’t ibang wikang ginagamit sa ibang bahagi o

rehiyon ng bansa. Ang sitwasyong ito ay maipaliliwanag ng mga konseptong pangwika.

Ang mga kaisipang ito ang higit na magpalalawig ng ating kaalaman tungkol sa kultura at

sosyo-lingguwistika.

• Ano ang bilingguwalismo at multilingguwalismo?

• Bakit nagkakaroon ng iba’t ibang barayti ng wika?

• Paano nagkakaroon ng kani-kaniyang katangian o kakanyahan ang bawat wika?

• Naranasan mo na bang makipag-usap sa isang pangkat ng tao gamit ang iba’t ibang

wika? Alam mo ba ang konsepto sa likod nito?

Sa yunit na ito ay sasagutin ang mga tanong na nabanggit. Ang mga naturang sagot ang

maghahatid ng kaalaman tungkol sa mga konseptong pangwika.

Pindutin ang Home button para bumalik sa Talaan ng Nilalaman


4

Aralin 1

Bilingguwalismo at Multilingguwalismo

Sadyang malaki ang gampanin ng wika sa lipunan. Ito ang daluyan ng kaalamang

ibinabahagi at tinatamo ng bawat tao. Sa kasalukuyan, isang katotohanan na ang

kaalaman o anumang impormasyon ay hindi lamang nahahatid ng iisang wika. Dahil dito,

natutong umagapay ang tao sa takbo o galaw ng mga pangyayari, hindi lamang sa dahilang

magtamo ng kaalaman o impormasyon, gayundin ang makasunod sa kung ano ang

hinihingi ng sitwasyon.

Layunin Natin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang naipaliliwanag ang

mga kaalamang natamo batay sa pagsusuri sa mga konseptong kaugnay ng

bilingguwalismo at multilingguwalismo.


5

Subukang ibigay ang katumbas na salitang Bisaya at Ingles ng sumusunod na salitang Tagalog.

Cebuano Tagalog Ingles

bigas

upuan

apoy

bahay

hapunan

gabi

araw

maganda

sampu

kamay

Subukan Natin

GAANO

KALAWAK ANG

BOKABULARYO

MO SA WIKANG

CEBUANO AT

INGLES?


6

Ayon sa Artikulo XIV, Seksyon 6 ng Saligang Batas

ng Pilipinas 1987, “…ang pambansang wika ay

Filipino. Samantalang nalilinang, ito ay dapat

payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na

mga wika ng Pilipinas at sa iba pang mga wika.”

Ayon naman sa Seksyon 7 ng naturang artikulo,

“ukol sa mga layunin ng komunikasyon at

pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay

Filipino at hanggang walang itinatadhana ang

batas, Ingles. Ang mga wika ng rehiyon ay

pantulong na mga wikang opisyal sa mga rehiyon

at magsisilbing opisyal na pantulong na midyum

ng pagtuturo.”

Malinaw na isinaad sa 1987

Saligang Batas ng Pilipinas na

bagaman may pambansang wika

ay hindi lamang isang wika ang

gagamitin ng lahat ng Pilipino.

Sa halip, payayabungin ang

pambansang wika, salig sa iba

pang umiiral na mga wika. Maging

ang wikang Ingles ay patuloy pa

ring gagamitin bilang isa sa mga

wikang opisyal. Ang naturang

batas ay umayon sa kung ano ang

sitwasyong umiiral sa bansa.

Isang katotohanan na ang Pilipinas ay binubuo ng maraming wika at kailanman ay hindi

maisasantabi. Sa halip, pinagkaisa ang lahat ng wika tungo sa pagkakaroon ng matibay na

wikang pambansa.

Pag-aralan Natin

Alamin Natin

Tandaan at gawing gabay ang

kahulugan ng sumusunod na

salita:

• nalilinang – pinapaunlad

• salig – nakabatay o nakaayon

• itinatadhana – itinatakda o

isinasaad

• wikang bernakular – unang

wikang natutuhang gamitin sa

pakikipagtalastasan

• literacy - karunungang

magbasa at sumulat

Payayabungin ang pambansang wika

salig sa iba pang umiiral na wika.


7

Bilingguwalismo Bakit nagkaroon ng bilingguwalismo? Anong sitwasyon tungkol sa wika ang kaugnay nito?

Bahagi ba ito ng mga batas pangwika na nakatala sa Saligang Batas? Bilingguwal ang

sinumang tao na may kakayahang gumamit ng dalawang wika. Ang bilingguwalismo

naman ay nangangahulugang malayang paggamit ng dalawang wika sa pagtuturo at

pakikipagtalastasan. Sa Pilipinas, karamihan sa mga Pilipino ay bilingguwal, sapagkat

maliban sa wikang pambansa ay mahusay na ginagamit ang wikang Ingles, lalo na ng mga

propesyunal. Marami ding Pilipino ang matatas sa wikang Tagalog at kanilang unang wika

na maaaring Cebuano, Ilokano, Hiligaynon, at iba pa, kung kaya maituturing din silang

bilingguwal.

Kung babalikan ang mga pangyayari kaugnay ng wika, matatandaan na sa panahon ng

pananakop ng mga Amerikano, ang wikang panturo ay Ingles. Bagaman iginiit noon ng

mga katutubo na dapat gamitin ang wikang bernakular sa mga paaralan, ang opisyal na

wikang ginagamit sa paaralan ay Ingles.

Nang matapos ang digmaan at maitatag ang Ikatlong Republika ng Pilipinas, ipinatupad na

ng pamahalaan ang Patakarang Bilingguwal. Sa patakarang ito, ang mga asignatura ay

nahati sa dalawang pangkat—iyong mga ituturo gamit ang wikang pambansa, na noon ay

Pilipino na nakabatay sa wikang Tagalog at hindi naglaon ay tinawag na Filipino; at iyong

mga ituturo sa wikang Ingles.

Ang mga Amerikano ang nagtakda na Ingles ang wikang panturo.


8

Mahahalagang Pangyayari Kaugnay ng Bilingguwalismo Makikita sa talahanayan sa ibaba ang timeline ng simulain ng patakarang bilingguwal sa

Pilipinas at kung paano ito nagbago sa paglipas ng panahon.

Taon Mahahalagang Pangyayari

1966 Ang bilingguwal na sistema ng edukasyon ay nagsimula sa Unibersidad ng

Pilipinas (UP). Sa UP, pinayagan ang mga guro at mag-aaral na mamili kung

Ingles, Pilipino, o parehong wika ang gagamitin sa pag-aaral ng anumang

kurso mula sa unang baitang hanggang sa kolehiyo. Hindi rin nilimitahan

ang paggamit ng Ingles lamang sa Matematika at Agham, at paggamit ng

Pilipino sa Kasaysayan.

1966 Ang patakarang bilingguwal ng UP ang naging batayan ng isang

pambansang patakaran sa wikang panturo sa Pilipinas.

1974 Noong 1974, inilabas noon ng Department of Education, Culture, and Sports

(ngayon ay Department of Education o DepEd) ang polisiya sa bilingguwal na

edukasyon.

Mga Layunin ng Polisiya:

• Mapahusay ang pagkatuto at makamit ang may kalidad na

edukasyon

• Mapalaganap ang Pilipino bilang wika ng literacy

• Mapaunlad ang Pilipino bilang simbolo ng pambansang

pagkakakilanlan at pagkakaisa

• Mapayabong ang Pilipino bilang wika sa mga diskursong pang-iskolar

tungo sa intelektuwalisasyon ng wikang pambansa

Mapanatili ang Ingles bilang internasyonal na wika at hindi

ekslusibong wika para sa agham at teknolohiya

1975 Isinama sa kurikulum ng kolehiyo o tersiyarya ang pagtuturo ng Ingles at

Pilipino. Ito ay nakasaad sa Kautusang Pangkagawaran Blg. 50, s. 1975.

1987 Isinaad sa Pambansang Konstitusyon ng 1987 ang tungkulin na manguna at

mapag-ibayo ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na

komunikasyon at bilang wikang panturo sa bansa.


9

1996 Inilabas ng Commision on Higher Education o CHED ang Binagong Kurikulum

sa Pangkalahatang Edukasyon na ipinatupad noong 1997-1998. Ito ay

nakasaad sa Kautusang Memorandum Blg. 59.

1996 Isinama sa iba’t ibang programang hindi gradwado ang asignaturang

Filipino at Ingles upang higit pang mapalakas ang dalawang wika.

Maliban pa sa pagpapatupad ng bilingguwalismo, ano pang kautusang pangwika ang

sumunod?

Itinadhana ng batas na ang wikang opisyal ang gagamitin

sa talastasan sa pamahalaan.


10

Multilingguwalismo Isa pa ring katotohanan na may

mga taong higit sa dalawang

wika ang kayang gamitin.

Ang mga taong kagaya nila ay

tinatawag na multilingguwal.

Multilingguwalismo naman

ang tawag sa sitwasyon kung

kailan higit sa dalawang wika

ang ginagamit ng tagapagsalita

sa pakikipagtalastasan, pagtuturo, at pag-aaral. Sa Pilipinas, kapag sinabing multilingguwal

ka, maaaring marunong kang gumamit hindi lamang ng wikang Filipino at wikang Ingles,

gayundin ng isa o higit pang wikang katutubo.

Batay sa mga pag-aaral, nagiging multilingguwal ang isang tao dahil sa ekonomiya at

migrasyon, modernisasyon, edukasyon, politikal na dahilan, at pananakop.

Sa kasalukuyan, maraming Pilipino ang nagtutungo sa ibang bansa upang

maghanapbuhay. Sa kanilang pamamalagi sa bansang pinuntahan ay unti-unti nilang

natututuhang gamitin ang wika ng naturang bansa. Marami na ring Pilipino ang kusang

nag-aaral ng dayong wika, gaya ng Mandarin at Nihonggo, sa dahilang mataas ang

pangangailangan ng agent sa mga call center, mga translator, at online foreign language

teacher.

Dahil na rin sa mabilis na takbo ng mga pagbabago sa lipunan ay nagiging madali na sa

ibang Pilipino ang matuto ng ibang wika. Isa sa mga kaugnay na sitwasyon ay ang

pagkahumaling ng mga kabataang Pilipino sa mang-aawit at artista ng Korea. Dahil sa

kanilang patuloy na pagsubaybay sa mga iniidolo ay unti-unti na rin nilang pinapasok ang

kultura ng Korea, kasama rito ang wika, sapagkat layunin nilang malaman kung ano ang

mensaheng nakapaloob sa mga awit ng kanilang mga hinahangaan.

Maliban pa sa pansariling dahilan ng mga Pilipino sa pag-aaral ng ibang wika ay sadyang

nakikiisa na rin sa globalisasyon ang Pilipinas. Katunayan, sa kolehiyo ay itinuturo na rin

ang mga dayong wika, maliban pa sa Ingles, Mandarin, at Nihonggo ay kasamang

pinag-aaralan ang wikang Pranses at Espanyol. Lalo pa kung ang kursong kinukuha

ng mag-aaral ay may kaugnayan sa International Studies, Tourism Management,

Hotel and Restaurant Management, at iba pa.

Maraming Pilipino ang mahusay na rin sa dayong wika.


11

Maliban pa sa mga nabanggit, ano ang mga kautusang pangwika ang nasa likod ng

multilingguwalismo sa Pilipinas?

Mahahalagang Pangyayari sa Multilingguwalismo sa Pilipinas

Sa ilalim ng patakarang multilingguwal, magsisimula ang pag-aaral sa paggamit ng

unang wika o mother tongue. Ang mother tongue ay tumutukoy sa wikang natutuhan ng

isang tao simula pagkabata na kaniyang ginagamit nang higit sa iba pang wika at kung

saan siya naging bihasa. Ito rin ang karaniwang batayan ng kaniyang

sosyolingguwistikong pagkakakilanlan.

Gagamitin ang unang wika bilang pangunahing midyum sa pagtuturo mula una

hanggang ikatlong baitang, susundan ito ng pangalawang wika—ang Filipino—bago

ipakilala ang global na wika—ang Ingles.

Iba ito sa kinasanayang paraan ng pagkatutong sabay itinuturo ang Ingles at Filipino sa

unang mga taon pa lamang ng pagpasok sa paaralan.

Ayon sa pag-aaral, mabisa ang unang wika bilang panimulang wikang panturo at bilang

pundasyon sa pagkatuto ng pangalawa at pangatlong wika.

Sa General Conference Resolution 12 ng United Nations Educational, Scientific and Cultural

Organization (UNESCO) na inilabas noong 1999, sinuportahan nito ang pananaw na

tanging multilingguwal na edukasyon ang makatutugon sa pangangailangan ng

pakikilahok sa global at pambansang antas, at sa partikular na pangangailangan ng mga

natatanging kultural at mga lingguwistikong komunidad.

Noong 2003, naglabas ng opisyal na pahayag ang UNESCO na humihikayat sa mas

malawak at mas maigting na komitment sa multilingguwalismo at lingguwistikong

pagkakaiba-iba, gayundin ang proteksiyon sa mga nanganganib nang mawalang wika.

Dagdag na layunin ng multilingguwal na edukasyon na maipakilala at mapayabong ang

kaakuhang Pilipino ng bawat inidibiduwal at mahikayat ang lahat na maging bahagi ng

pagpapaunlad ng wikang pambansa at ng mga rehiyonal na wika tungo sa pagkilala sa

mga ito bilang wika ng literacy at kaagapay sa pag-unlad ng bansa.

Taong 2012, inilabas ng Department of Education ang DepEd Order 16, s. 2012,

kung saan nakasaad na 12 wika ang gagamitin sa mga rehiyon bilang asignatura at wikang

panturo. Taong 2013 ay muling naglabas ng kautusan—ang DepEd Order 28, s. 2013, na


12

naglalaman ng karagdagang pito pang wika, kung kaya sa kabuuan ay 19 na wika ang

gamit na wikang panturo.

Unang 12 Wikang Panturo Dagdag na Pitong Wikang Panturo

• Tagalog

• Kapampangan

• Pangasinense

• Iloko

• Bikol

• Cebuano

• Hiligaynon

• Waray

• Tausug

• Maguindanaoan

• Maranao

• Chavacano

• Ybanaq

• Ivatan

• Sambal

• Akianon

• Kinaray-a

• Yakan

• Surigaonon

Ang mga kautusang pangwika, kaugnay ng multilingguwalismo ay nagpapatunay lamang

ng layuning magkaroon ng pagkakapantay-pantay ang mga wikang umiiral sa Pilipinas.

Binigyang pansin ang lahat ng wika, hindi lamang ang siyam na pangunahing wika ng

bansa, lalo na ang Tagalog na naging batayan ng pambansang wika, kung kaya naghatid

ng isyu sa pagitan ng mga Pilipino na ang unang wika ay Bisaya. Ang sinimulang ito ay

kailangang magpatuloy at siguraduhin ang matagumpay na resulta sa lahat ng mga mag-

aaral.

Pumapalaot man sa pag-aaral ng iba-ibang dayong wika ang maraming Pilipino ay huwag

kalimutang marami pang wika ang Pilipinas na mahalagang pag-aralan tungo sa

intelektuwalisasyon ng sarili nating wika.


13

Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Ano ang bilingguwalismo?

2. Ano ang multilingguwalismo?

3. Ano-ano ang wikang itinalaga ng Deparment of Education bilang mga wikang

panturo?

Bilang isang mag-aaral, ano ang kahalagahan ng pagiging isang multilingguwal? May malaki

ba itong maitutulong sa iyong pag-aaral ng mga batayang kaalamang itinuturo sa iyong

baitang? Kung mayroon, ano-ano ito at ipaliwanang ang bawat isa.

Batay sa mga tinalakay tungkol sa bilingguwalismo at multilingguwalismo, sumulat ng

isang repleksyon tungkol dito. Siguraduhing naglalaman ito ng iyong kaalamang natamo

bunga ng iyong pagsusuri sa mga konseptong tinalakay.

Gamitin ang sumusunod na rubrik bilang gabay:

Pamantayan

[25%]

Mas Mababa

kaysa

Inaasahan

[50%]

Kailangan pa

ng Pagsasanay

[75%]

Magaling

[100%]

Napakahusay Marka

Kalidad ng

Nilalaman

Kulang ang

kaalamang

inaasahang

natamo at

walang

karagdagang

May iilang

detalye lamang;

may ibang

bahagi na

kinakailangan

pa ng kaukulang

impormasyon

Maraming

detalye ang

isinaad; may isa

o dalawang

kaalamang

nabanggit na

Puno ng tamang

detalye at

maayos na

ipinahayag,

inilarawan, at

ipinaliwanag

ang mga

Sagutin Natin

Pag-isipan Natin

Gawin Natin


14

impormasyon

na ibinigay

hindi lubusang

naipaliwanag

natamong

kaalaman

Tiyaga/

Pagsisikap

Tinapos ang

gawain para

lamang

may maipasa sa

guro

Tinapos ang

gawain ngunit

hindi

sinikap na

mapaganda pa

itong lalo

Tinapos ang

gawain na may

kasiyasiyang

resulta, may

pagsisikap na

pagandahin

pang lalo

Tinapos ang

isang

napakagandang

gawian na may

masidhing

pagsisikap na

maging

natatangi ito

Kasanayan/

Husay

Hindi

naipapakita ang

pagnanais na

mapaghusay

ang isinumiteng

gawain

Nagpapakita ng

pagnanais na

mapaghusay

ang kaniyang

paggawa

May angking

husay sa

paggawa;

kailangan pa ng

kaunting

pagsasanay

Nagpapakita ng

husay at

galing sa

paggawa; may

sapat na

kaalaman o

pagsasanay

Panahon ng

Paggawa

Nakapagpasa

ng kaniyang

repleksyon sa

loob ng

dalawang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kaniyang

repleksyon sa

loob ng

isang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kaniyang

repleksyon sa

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kaniyang

repleksyon

bago pa ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

KABUUAN


15

Aralin 2

Register at Barayti ng Wika

Hindi lamang sa apat na sulok ng silid-aralan matatamo ang lahat ng kaalaman. Sa araw-

araw na pakikipagtalastasan ay may mga kaalaman din tayong natatamo buhat sa mga

taong ating nakakasalamuha. Isa sa mga kaalamang ating tinutukoy ay ang pagdami ng

mga salitang ating nalalaman. Maaaring sa isang salita ay mayroon kayong magkaibang

pakahulugan ng iyong kausap ayon sa lugar na inyong pinanggalingan o grupong

kinabibilangan.

Layunin Natin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang nakabubuo ng isang

iskit na ang mga usapan o dayalogo ay kababakasan ng mga konsepto ng barayti at

register ng wika.


16

Subukang gawan ng usapan o dayalogo ang sitwasyon ayon sa hinihinging estado ng lipunan.

Estado sa Lipunan

Kolehiyala Tambay Propesyunal

Usapan:

Usapan: Usapan:

Subukan Natin

Sitwasyon: Mag-isa kang naglalakad sa mall nang makita mo ang matalik

mong kaibigan. Agad mo siyang binati at niyayang kumain sa paborito ninyong

restaurant sa loob ng nasabing mall.


17

Ang wika ay nagbabago, dahil ang wika ay

sumasabay rin sa panahon. Kasama sa

pagbabagong ito ang pagkawala ng mga salitang

luma na at hindi na nagagamit ng karamihan

hanggang sa tuluyang may naipapalit na bagong

salita bilang katumbas. Sa puntong ito, masasabi

nating malikhain ang wika. May sining din ang

wika. Makikita natin ito sa pagkakaiba-iba ng wika

ayon sa katangian ng nagsasalita, lipunang

kinabibilangan, at heograpikong komunidad.

Ang pagkakaiba-iba na ito ay tinatawag nating

barayti ng wika.

Isa sa mga dahilan kung bakit nagkakaroon ng baryasyon ng wika ay dahil bunga ito ng

pangangailangang tumugon sa hinihingi ng iba-ibang sitwasyon o konteksto.

Ang paggamit ng wika sa partikular na konteksto ay nakabatay rin sa mga alituntuning

sinusundan ng grupo o komunidad na gumagamit ng wika.

Pag-aralan Natin

Alamin Natin Tandaan at gawing gabay ang


salita:

• konteksto – sitwasyon,

konsepto

• emperisista – naniniwala na

ang kaalaman ay bunga ng

karanasan

• rasyonalista – mga taong ang

pananaw ay batay sa

intelektuwal na dahilan at

kaalaman

• dayalekto – barayti ng wikang

nabubuo dahil sa heograpikal

na dimensyon

• sosyolek – barayti ng wikang

nabubuo dahil sa dimensyong

sosyal

• idyolek – personal na paraan sa

paggamit ng wika

• register – gamit na wika sa

isang partikular na larangan at

kausap

Bawat pangkat ng tao ay may kani-kaniyang

katangian sa pagsasalita.


18

Klasikong Pilosopiya Sang-ayon sa pangkalahatang paniniwala ng klasikong pilosopiya sa lahat ng bagay sa

mundo, ang wika ay itinuturing na biyayang galing sa Dakilang Lumikha. Napasubalian ang

paniniwalang ito dahil sa obserbasyon na naiiba ang wika ng iba-ibang pangkat ng tao na

mula sa magkakaibang lugar.

Emperisismo at Rasyonalismong Pilosopiya Batay naman sa obserbasyon ng mga emperisista at rasyonalista, nagbabago ang wika

ng iba-ibang grupo ng tao batay sa lugar, panahon, at kinabibilangang grupo. Nabuo ang

teorya na ang wika ay iniimbento at pinauunlad ng tao. Ang pangunahing dahilan ng

pag-iimbento at pagpapaunlad ng wika ay paglilipat ng kaalaman.

TEORYA

Ang wika ay biyayang galing sa Diyos.

KRITIKO

Magkaiba ang wika ng mga taong mula sa

magkakaibang lugar.

DEPENSA

Kuwento sa Bibliya tungkol sa Tore ni Babel.

Ayon dito, iisa talaga ang wika ng lahat ng tao

hanggang sa abusuhin nila ang kakayahang makipag-

ugnayan sa bawat isa gamit ang iisang wika.

Nagalit ang Diyos kaya binigyan Niya ng iba-ibang

wika ang mga tao hanggang sa hindi na

magkaintindihan ang mga tao, at sa huli sila ay nagkahiwa-hiwalay.

KONTRA-DEPENSA

Nagkakaiba rin ang wika ng mga tao kahit

nakatira sila sa iisang lugar, ngunit nabibilang

sila sa magkaibang grupong panlipunan o nagkakalayo ng edad.

Maraming posibleng dahilan kung bakit nagkakaiba-iba ang wika ng tao.


19

Sosyo-lingguwistiko Nabuo ang unang grupo ng mga sosyo-lingguwistiko mula sa mga emperisista at

rasyonalista. Nagpanukala sila ng tatlong pagtingin tungkol sa ugnayan ng wika at lipunang

gumagamit nito:

1. Ang wika ay hindi kumpleto sa

sinumang tagapagsalita; umiiral

lamang ito sa loob ng isang kolektibo

o pangkat.

2. Ang wika ay hindi isang simpleng

instrumento ng komunikasyon na

ginagamit ng indibidwal ayon sa

isang sistema ng mga alituntunin,

kundi isang kolektibong puwersa.

3. May dalawang direksiyon ang

pagbabago ng wika, dimensiyong

sosyal at dimensiyong heograpikal.

Mga Barayting Nabubuo Mula sa mga unang palagay na inilatag ng mga sosyo-lingguwistiko, nabuo ang dalawang

barayti ng wika: dayalekto at sosyolek.

Dayalekto

Ang dayalekto ay barayti ng wikang nabubuo sa heograpikal na dimensiyon. Hindi ito

hiwalay na wika, nagkakaiba lamang sa punto, bokabularyo, at sintaks. Halimbawa, ang

wikang Tagalog ay iisang wika ngunit may iba-ibang dayalekto. Ilan sa mga ito ay Tagalog-

Batangas, Tagalog-Quezon, Tagalog-Rizal, at Tagalog-Cavite. Nagkakaintindihan ang mga

Tagalog sa kabila ng pagkakaiba-iba ng kanilang pagbigkas ng ilang tunog, pagkakaiba ng

ilang salita, at pagkakabuo ng ibang pangungusap. Isa pang halimbawa ay ang wikang

Bikolano, may dayalektong Bikolano-Albay, Bikolano-Camarines Norte, at Bikolano-

Camarines Sur. Ang mga salitang ginagamit ng tao ay nakabatay sa pang-araw-araw nilang

gawain at pamumuhay na mahigpit namang nakaugnay sa kapaligirang kanilang

kinikilusan.

Ang sosyo-lingguwistiko ay mga nag-aaral ng

wika at relasyon nito sa iba-ibang salik ng

lipunan.


20

Ipinakikita sa halimbawa sa ibaba kung paano nagiging posible ang pagkakaroon ng

magkaibang dayalekto ang dalawang magkaibang lugar.

KATANGIAN KAPALIGIRAN

Malapit sa Dagat Sa Kabundukan

Bokabularyo Mga salitang may

kinalaman sa dagat at

pangingisda

Mga salitang may

kinalaman sa pagtatanim o

sa kagubatan

Paraan ng Pagsasalita Malakas dahil sa ingay ng

paligid

Mahina at mahinahon dahil

sa tahimik na paligid

Sosyolek

Ang sosyolek ay barayti ng wikang nabubuo sa sosyal na dimensiyon. Ayon sa aklat ni

Ocampo (2002), ang sosyolek ay baryasyon ng wikang ginagamit sa speech communities

ayon sa uri, edukasyon, pinagkakakitaan, edad, at iba pang panlipunang sukatan.

Kung gayon, ang mga taong may parehong interes ay posibleng magkatulad ang wika.

Gayundin ang mga taong nasa parehong antas ng pamumuhay, parehong propesyon, at

parehong kasarian. Ipinakikita ito sa sumusunod na halimbawa.

• Mas mayaman sa mga salitang may kinalaman sa teknolohiya ang wikang ginagamit

ng kabataan kaysa wikang ginagamit ng matatanda.

• Lumilikha ng sariling mga terminolohiya ang mga bakla. Ang mga salitang ito ay

nagiging bahagi ng kanilang wika na tinatawag na Gayspeak o Bekimon.

• Karaniwang maririnig ang mga bulgar na salita sa mga tambay sa kanto, mapababae

man o mapalalaki. Maiingay rin silang mag-usap, lalo na sa tuwing nagkakatuwaan.

• Ang mga gamer ng mga computer games ay may mga salitang sila lamang ang

nagkakaintindihan.

• Maraming bagong salita na ginagamit ang mga kabataan maliban pa sa mga salitang

panteknolohiya. Ang mga salitang ito ay hindi alam ng matatanda.

• Ang grupo ng mga aktibista ay may sarili nilang wika. Mayroong mga salita silang

ginagamit na naglalarawan sa kanilang mga ipinaglalaban at pinaniniwalaan.


21

Isa pang Konsepto sa Barayti ng Wika Ang idyolek ay ang personal na paraan

ng paggamit ng wika. Nakabatay ito sa

indibiduwal na katangian ng taong

gumagamit nito. Katulad ito ng

fingerprints na natatangi at walang

katulad. Ayon muli kay Ocampo (2002),

ang tinig at pisikal na kalagayan ang mga

dahilan ng idyolek ng tao. Ipinakikita ito

sa sumusunod na halimbawa.

• Parehong broadcaster sina Rey

Langit at Noli de Castro. Ngunit

hantad na hantad na pagkakaiba-iba

ng kanilang pagsasalita. Makapal,

malaki, at tila malamig ang boses ni

Rey Langit. Mahahaba at may diin ang dulo ng ibang salita na binibigkas ni Noli de

Castro.

• Matapang at mapanghamon kung magsalita ang magkakapatid na Tulfo sa kani-

kanilang programa sa telebisyon.

• Malambing at mahaba ang pagbigkas ni Kris Aquino sa kaniyang mga salita.

Register ng Wika Register ang tawag sa espesyal na wika ng isang partikular na larangan. Mayroong register

ng wika ang iba-ibang propesyon, at nakikilala ito ayon sa larangan o field na

kinabibilangan nito. Ipinakikita ito sa sumusunod na halimbawa.

Larangan/Propesyon Kahulugan ng “bato”

Doktora isang bahagi ng katawan (kidney)

Pulis droga

Alahera mamahaling bato na nasa alahas

Atleta mga masel ng katawan

Ang bawat tao ay may kani-kaniyang paraan

sa pagsasalita.


22

May Kani-Kaniyang Bokabularyo ang Bawat Larangan Nakikilala ang register ng wika ayon sa larangan o field. Ang mga nagsasalita sa bawat

larangan ang bumubuo sa mga bokabularyong mayroon ang bawat larangan.

Ang pagbubuo ng bokabularyo ay nangyayari kapag nagdaragdag ng mga bagong termino

o salita na kakatawan o tutukoy sa mga bagong konsepto sa nasabing larangan.

Sa kabilang banda, nakalilimutan din ang mga terminong hindi na madalas gamitin, o

napapalitan ng mas kilalang katawagan sa paglipas ng panahon.

Ang Register ng Wika sa Iba-Ibang Larangan Narito ang isang tsart na naglalaman ng mga salitang nagbabago ang kahulugan batay sa

larangan:

Salita Larangan Kahulugan

Operasyon Medisina

Ginagawa sa pamamagitan ng

paghiwa sa balat at

pagsasaayos sa pinsala sa loob

ng katawan

Operasyon Matematika

Maaaring tumukoy sa

pagsasama-sama (addition),

pagbabawas (subtraction),

pagpaparami (multiplication), at

paghahati-hati (division)

Komposisyon Musika Piyesa o awitin, gamit ang mga

instrumentong pangmusika

Komposisyon Panitikan Sulatin, maaaring tula,

kuwento, at iba pa

Pagtakbo Pulitika Pagnanais na mahalal sa isang

posisyong pampubliko

Pagtakbo Palakasan Pakikipagkarera, o bahagi ng

isang kompetisyon sa isports

Estado Pulitika Nasyon o bansa

Estado Sikolohiya Kalagayan o sitwasyon


23

Narito naman ang isang tsart na naglalaman ng mga terminolohiyang natatangi

para sa mga tiyak na larangan:

Register ng Medisina Register ng Panitikan Register ng Kulinarya

malnutrisyon epiko sangkutsa

alta-presyon alegorya halabos

bakuna mitolohiya kilawin

trangkaso sesura buro

bakterya dagli relleno

Naayon din ang register ng wika sa mga taong kinakausap. Halimbawa, ang isang guro ay

may sariling register ng wika sa tuwing kausap ang kaniyang punongguro at iba pang

miyembro ng administrasyon ng paaralan. Nagbabago ang register ng kaniyang wika sa

tuwing ang kaniyang kausap ay mga kapwa guro. Iba rin ang kaniyang register ng wika sa

loob ng silid-aralan at kausap ang kaniyang mga mag-aaral.

Samakatuwid, sadyang ang

wika ay palaging nagbabago.

Dahil dinamiko ang

kolektibong puwersa ng mga

tao, dinamiko rin ang wika at

patuloy itong nagbabago ayon

sa pangangailangan,

preperensya, at konteksto.

Bunga nito, mahalagang

maging maingat sa pagpili ng

mga gagamiting salita batay sa

barayti at register na kailangan

upang matiyak na epektibo

ang pakikipagkomunikasyon.

Ibinabagay ng tao ang kaniyang wikang gamit ayon sa

kaniyang kausap.


24


1. Ano ang barayti ng wika? 2. Ano ang mga barayti ng wika? 3. Ano ang register ng wika?

Bakit mahalagang iayon ang wikang gamit sa sitwasyon, kausap, at maging sa paksang

pinag-uusapan?

Pangkatin ang klase sa tig-tatlo o apat na miyembro. Bumuo ng isang iskit at ilapat ang

mga konseptong tinalakay tungkol sa barayti at register ng wika sa usapan o dayalogo sa

iskit.


Pamantayan

[25%]

Mas Mababa

kaysa

Inaasahan

[50%]

Kailangan pa

ng Pagsasanay

[75%]

Magaling

[100%]

Napakahusay Marka

Kalidad ng

Nilalaman

ng iskit

Kailangang

palitan ang

paksa upang

makapaghatid

ng

makabuluhang

mensahe;

ayusin ang mga

dayalogo at

palutangin ang

konsepto ng

Maayos ang

napiling paksa

ngunit

kailangang

ayusin pa ang

dayalogo upang

mahantad ang

mensahe ng

paksa,

kailangang

ayusin pa upang

Makabuluhan

ang paksa;

napalutang ang

mensahe ng

iskit sa paraan

ng pagtahi ng

dayalogo;

hantad ang

konsepto ng

barayti at

register ng wika

Makabuluhan

ang paksa;

napalutang

nang husto ang

mensahe ng

iskit sa paraan

ng pagtahi ng

dayalogo;

napalutang ang

konsepto ng

barayti at

Sagutin Natin

Pag-isipan Natin

Gawin Natin


25

barayti at

register ng wika

mapalutang ang

konsepto ng

barayti at

register ng wika

sa mga

dayalogo

register ng wika

sa mga

dayalogo

Tiyaga/

Pagsisikap

Tinapos ang

gawain para

lamang

may maipakita

sa guro

Tinapos ang

gawain ngunit

hindi

sinikap na

mapaganda pa

itong lalo

Tinapos ang

gawain na may

kasiyasiyang

resulta, may

pagsisikap na

pagandahin

pang lalo

Tinapos ang

isang

napakagandang

gawain na may

masidhing

pagsisikap na

maging

natatangi ito

Kasanayan/

Husay

Hindi

naipapakita ang

pagnanais na

mapaghusay

itinakdang

gawain

Nagpapakita ng

pagnanais na

mapaghusay

ang pag-arte

May angking

husay sa pag-

arte;

kailangan pa ng

kaunting

pagsasanay

Nagpapakita ng

husay at

galing sa pag-

arte; may

sapat na

kaalaman o

kasanayan

Panahon ng

Paghahanda Nakapagtanghal

ng iskit sa loob

ng

dalawang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

presentasyon

Nakapagtanghal

ng iskit sa loob

ng

isang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

presentasyon

Nakapagtanghal

iskit sa

itinakdang

petsa ng

presentasyon

Nakapagtanghal

iskit bago pa

ang

itinakdang

petsa ng

presentasyon

KABUUAN


26

Aralin 3

Homogeneous at Heterogeneous na Wika

Ang Pilipinas ay may 17

rehiyon. Sa buong bansa

naman ay mayroong mahigit sa

100 wika ang ginagamit ng mga

tao. May kani-kaniyang

katangian ang bawat wika.

Ngunit sa kabila nito, bilang

instrumento sa

pagkakaunawaan ay

nagtataglay ng pagkakatulad

ang mga wikang ito.

Masasabing mayroong

parehong homogeneous at

heterogeneous na katangian

ang mga wika sa ating bansa.

Layunin Natin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang natatalakay ang

homogeneous at heterogeneous na kalikasan ng wika.


27

Tukuyin kung anong konsepto ng wika ang nakapaloob sa bawat pahayag. Piliin sa kahon ang tamang sagot at isulat ito sa patlang bago ang bilang.

_______________ 1. Hanggang sa kasalukuyan ay marami pa ring gumagamit ng salita “jowa”

para sa kanilang kasintahan o kaya asawa.

_______________ 2. Ang avalanche ay tinatawag ding snowslide. Walang salitang avalanche sa

wikang Filipino.

_______________ 3. Ang salitang aso sa Bisaya ay iro, sa Waray naman ay ido.

_______________ 4. Ang salitang basa ay nangangahulugang hindi tuyo. Ginagamit na rin ang

salitang ito sa tuwing sinasabing sira na ang kredibilidad ng isang tao,

halimbawang pahayag nito ay “basa na ang papel niya.”

_______________ 5. Ang mga salitang ginamit ni Fransisco Baltazar sa Florante at Laura ay

maaaring umiral sa kaniyang panahon.

_______________ 6. Sa Batangas, ang isang putahe ng isda ay tinatawag na sinaing na isda.

Ang putaheng ito ay tinatawag namang ginanga sa Quezon.

_______________ 7. Sa kasalukuyan, ang tawagan sa bawat isa ng mgakakaibigan ay “beshie.”

_______________ 8. Ang dalawang nobela ni Rizal ay mababasa na sa iba-ibang bersyon o

pagsasaling mas nauunawaan na ng kasalukuyang mag-aaral.

_______________ 9. Sa Bikol, ang maganda ay magayon, malagu naman sa Kapampangan.

_______________ 10. Ang salitang rampa ay nangangahulugan na rin na pasyal o

pamamasyal.

Subukan Natin

dinamiko

arbitraryo

bahagi ng kultura

dayalektong sosyal

dayalektong temporal

dayalektong heograpikal


28

Ang salitang homogeneous ay mula sa mga

salitang Griyego na homo, na nangangahulugang

"isa;" at genos, na nangangahulugang "uri” o

“lahi." Ang kalikasang ito ay tumutukoy sa mga

katangiang taglay ng lahat ng wika anuman ang

pinagmulan at kultura ng pamayanang pinag-

usbungan nito. Natalakay na natin ang mga

katangiang ito sa mga naunang aralin.

Ang homogeneous na kalikasan ng wika ay may mga katangiang unibersal o tinataglay ng

lahat ng wika. Ang mga ito ay ang sumusunod:

• arbitraryo,

• dinamiko,

• bahagi ng kultura, at

• may sariling kakanyahan.

Pag-aralan Natin

Alamin Natin



salita:

• homogeneous – tumutukoy

sa pagkakapareho ng wika

• homo – isa

• genos – uri, lahi

• dinamiko – nagbabago

• heterogeneous – tumutukoy

sa pagkakaiba-iba ng wika

• hetero – magkaiba

• unibersal – para sa lahat o

mayroon ang lahat

• estilo – pamamaraan ng

pag-uusap

• midyum – daluyan ng wika

kung pasalita o pasulat

• kakanyahan – katangian o

natatanging taglay

Magkakaiba man ang wika ay mababakas pa rin

na may pagkakahalintulad sa bawat isa.


29

Narito ang kahulugan ng bawat kalikasan ng homogeneous na wika pati ang mga

halimbawa.

Homogeneous na Kalikasan ng Wika

Kalikasan Kahulugan Halimbawa

Arbitraryo Ang wika ay hindi idinidikta

ng mismong hitsura at tunog

nito, kung kaya masasabing

arbitraryo ang pagbuo ng

mga salita sa wika.

Halimbawa nito ay kung paanong ang

salitang Tagalog na "kamay" ay "ima"

sa wikang Ilokano, "kamot" naman sa

Bikolano, at "gamat" naman sa

Kapampangan.

Dinamiko Ang wika ay patuloy na

nagbabago at umuunlad.

Mayroong mga salitang

nagbabago ang kahulugan o

nagkakaroon ng dagdag na

kahulugan sa paglipas ng

panahon.

Halimbawa nito ay kung paanong ang

salitang "tuyo" ay may parehong

kahulugang "hindi basa," at "isdang

binilad at kinakain na bagay pang-

agahan." Nanghihiram din tayo ng

mga salitang dayuhan at nagbibigay

ng sariling kahulugan dito. Halimbawa

nito ay kung paanong ang salitang

gimmick na nasa wikang Ingles ay may

kahulugang "pakulo o paraan ng

pagpukaw ng atensiyon.” Habang

ngayon, nagkaroon ito ng kahulugan

na "pamamasyal kasama ng mga

kaibigan."

Bahagi ng

Kultura

Sinasalamin ng wika ang

kulturang pinagmulan nito.

Sa wikang Filipino, marami tayong

tawag sa mga proseso at produkto ng

pagsasaka. Ito ay dahil ang Pilipinas ay

isang agrikultural na bansa, kung saan

ang pagsasaka ay bahagi ng pang-

araw-araw na pamumuhay ng nga tao.

Sa wikang Arabe ay mayroong iba-

ibang katawagan para sa mga uri ng

kamelyo. Ang mga salitang ito ay wala

sa ating wika dahil hindi bahagi ng

kulturang Pilipino ang paggamit ng


30

mga kamelyo. Kung gayon, hindi

maisasalin sa Filipino ang mga salitang

Arabe para sa salitang kamelyo dahil

walang katumbas ang mga salitang ito

sa ating wika.

May Sariling

Kakanyahan

Ang lahat ng wika ay may

natatanging palatunugan,

leksikon, at estrukturang

panggramatika.

Sa wikang Filipino, inuuna ang

pandiwa sa pangungusap saka ang

paksa.

Ang wikang Nihonggo ay sumusunod

sa estrukturang "paksa-layon ng

pandiwa-pandiwa" samantalang ang

Ingles ay "paksa-pandiwa-layon ng

pandiwa."

Heterogeneous na Kalikasan ng Wika Ang heterogeneous na kalikasan ng wika ay tumutukoy sa pagkakaiba-iba ng wika bunga

ng paggamit ng iba-ibang indibidwal at pangkat na may magkakaibang uring pinagmulan,

edad, kasarian, gawain, tirahan, interes, edukasyon, at iba pa.

Ang salitang heterogeneous ay mula sa mga salitang Griyego na hetero, na

nangangahulugang "magkaiba," at genos, na nangangahulugang "uri” o “lahi."

Permanenteng Barayti ng Wika Ang barayti ng wika ay bahagi ng

heterogeneous na kalikasan ng wika.

Mayroong tinutukoy na permanenteng

barayti ng wika dahil nakabatay ito sa

takdang pinanggagalingang lugar, panahon,

o katayuan ng isang tao. Kabilang dito ang

sumusunod:

Dayalektong Heograpikal

Barayting bunga ng lugar kung saan isinilang

o nakatira ang tagapagsalita.

Ang dayalekto ay bahagi ng

heterogeneous na kalikasan ng wika.


31

Halimbawa:

Tagalog ang pangunahing wika sa Timog Katagalugan, ngunit mayroong Tagalog Batangas,

Tagalog Laguna, at Tagalog Quezon na may kani-kaniyang katangian.

Dayalektong Temporal

Barayting bunga ng panahon kung kailan ginagamit ang wika ng tagapagsalita.

Halimbawa:

Bagaman sa iisang wika nakasulat ang mga akdang Ibong Mandaragit (1969) ni Amado V.

Hernandez, may iba’t iba itong bersyon batay sa wikang nauunawaan ng mambabasa sa

bawat panahon.

Dayalektong Sosyal

Barayting bunga ng panlipunang uri, edukasyon, trabaho, edad, kasarian, at iba pang

panlipunang sukatan ng tagapagsalita nito.

Halimbawa:

Uri: Karaniwang iniuugnay sa masa

ang mga salitang balbal gaya ng

utol, ermats, dedma, at epal.

Edad: Antipara ang tawag ng

matatanda sa kanilang salamin,

samantalang shades naman ang

tawag dito ng kabataan ngayon.

Kasarian: Hanggang ngayon ay

patuloy pa rin ang paggamit ng

salitang gaya ng jowa (karelasyon),

jubs (mataba), gander (maganda),

at iba pang salita sa Gay speak.

PUSH

MO

YAN!

KEBS!

CHOS!

CHAR.


32

Pansamantalang Barayti ng Wika Ang pansamantalang barayti ng wika ay nagpapamalas din ng heterogeneous na katangian

ng wika. Hinihingi nitong magbago at maging dinamiko ang wika ayon sa konteksto o

sitwasyon ng mga tagapagsalita. Kabilang dito ang sumusunod:

Barayti Kahulugan Halimbawa

register

Ang register ng wika ay

ginagamit kapag kailangang

pag-usapan ang isang tiyak

na disiplina o larangan.

Hindi kailangang maging

'permanente' o tiyak na doktor upang

gamitin ang register ng medisina.

Hindi rin palaging ginagamit ng

doktor ang bokabularyo ng medisina

lalo kung nasa labas na ng klinika.

estilo

Tumutukoy ito sa pormal o

kolokyal na pamamaraan ng

pag-uusap.

Kapag nakakasalubong ang isang

kaibigan ay maaari nating batiin sa

pahayag na “Hoy, kumusta ka na?”

Kapag bumibisita naman sa malalapit

na kamag-anak, gaya ng lolo at lola

ay binabati natin sila sa pahayag na

“Kumusta po kayo?”

midyum

Ang daluyan ng wika na

siyang nagdidikta kung

pasalita o pasulat isasagawa

ang pagpapahayag ng wika.

Ang terminong gaya ng dalumat,

dalisay, at kabatiran ay mababasa sa

mga disertasyon at iba pang

akademikong materyal na nakasulat,

ngunit bihirang ginagamit ang mga ito

sa pang-araw-araw na pasalitang

pakikipag-usap.

Ang iba’t ibang salik sa paglalarawan ng isang wika ay bunga hindi lamang ng laman ng

pahayag. Nakaugat ang katangian ng wika sa pangangailangan, sitwasyon, at mismong

interaksyon ng mga tagapagsalita nito. Sa paglalarawan ng wika ay tumatanaw rin sa

pag-uugali ng tao.


33


1. Ano ang homogeneous na kalikasan ng wika?

2. Ano ang heterogeneous na kalikasan ng wika?

3. Ano-ano ang permanente at pansamantalang barayti ng wika?

Bakit nagbabago ang wika? Paano ka makakaagapay sa mabilis na pagbabago nito?

Magsaliksik ng mga sitwasyong kaugnay ng mga konseptong tinalakay. Pag-aralan ang mga

nakalap na impormasyon at iulat ito sa klase.

Gamitin ang sumusunod na rubrik bilang gabay.

Pamantayan

[25%]

Mas Mababa

kaysa

Inaasahan

[50%]

Kailangan pa

ng Pagsasanay

[75%]

Magaling

[100%]

Napakahusay Marka

Kalidad ng

Nilalaman

Kulang ang

kaalamang

inaasahang

natamo at

walang

karagdagang

impormasyon

na ibinigay

May iilang

detalye lamang;

may ibang

bahagi na

kinakailangan

pa ng kaukulang

impormasyon

Maraming

detalye ang

isinaad; may isa

o dalawang

kaalamang

nabanggit na

hindi lubusang

naipaliwanag

Puno ng tamang

detalye at

maayos na

ipinahayag,

inilarawan, at

ipinaliwanag

ang mga

natamong

kaalaman

Tiyaga/

Pagsisikap

Tinapos ang

gawain para

lamang

Tinapos ang

gawain ngunit

hindi

sinikap na

Tinapos ang

gawain na may

kasiyasiyang

resulta, may

Tinapos ang

isang

Sagutin Natin

Pag-isipan Natin

Gawin Natin


34

may maipasa sa

guro

mapaganda pa

itong lalo

pagsisikap na

pagandahin

pang lalo

napakagandang

gawain na may

masidhing

pagsisikap na

maging

natatangi ito

Kasanayan/

Husay

Hindi

naipapakita ang

pagnanais na

mapaghusay

ang isinumiteng

gawain

Nagpapakita ng

pagnanais na

mapaghusay

ang kaniyang

paggawa

May angking

husay sa

paggawa;

kailangan pa ng

kaunting

pagsasanay

Nagpapakita ng

husay at

galing sa

paggawa; may

sapat na

kaalaman o

kasanayan

Panahon ng

Paggawa

Nakapagpasa

ng kaniyang

iuulat sa loob

ng

dalawang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kopya ng

kaniyang iuulat

sa loob ng

isang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kopya ng

kaniyang iuulat

sa itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kopya ng

kaniyang

iuulat bago pa

ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

KABUUAN


35

Aralin 4

Una at Pangalawang Wika

Marami sa ating mga Pilipino ngayon ang itinuturing na bilingguwal. Ibig sabihin,

nakaiintindi, nakapagsusulat, at nakapagsasalita tayo sa wikang Filipino at Ingles.

Mayroon din namang mga Pilipino na matatawag na multilingguwal. Ibig sabihin, mayroon

pa silang ibang wikang ginagamit bukod sa Filipino at Ingles. Karaniwan dito ay ang

kanilang wika na mula sa mga wikang katutubo sa bansa.

Sa ganitong sitwasyon, mayroong wikang nauunang matutuhan at mayroon ding

pangalawang natututuhan. Dito makikita ang konsepto ng una at ikalawang wika.

Layunin Natin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang natatalakay ang

mahahalagang konsepto ng una at pangalawang wika.


36

Subukang isalin ang pahayag sa unang wikang iyong natutuhan. Kung Ingles ang unang wikang natutuhan ay isalin naman ito sa pangalawang wikang natutuhan. Isulat ang pagsasalin sa inilaang mga patlang.

Pagsasalin:

______________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

Subukan Natin


37

Unang wika ang tawag sa wikang unang

natutuhang gamitin ng isang tao magmula

sa kaniyang pagkabata o sa isang kritikal na

yugto ng pagkatuto hanggang sa umabot sa

puntong bihasa na siyang gamitin ang

wikang ito.

Maaaring ang unang wika ay katutubong wika ng lipunang ginagalawan o kaya naman ay

wikang banyaga na ginagamit naman sa loob ng tahanan.

Ang unang wika ay karaniwan ding batayan ng sosyolingguwistikong pagkakakilanlan ng

isang tao, kung kaya ito ay malaking salik na nagdidikta ng identidad.

Mas nagiging madali para sa mga bata ang pag-unawa sa tekstong kanilang nababasa o

naririnig kung ito ay nasa kanilang unang wika.

Ang pagkatuto ng bata ng kaniyang ng

unang wika ay nagsisimula sa panggagaya

niya ng tunog.

Pag-aralan Natin

Alamin Natin



salita:

• kritikal – mahalaga

• nabatid – nalaman, natuklasan

• pagliban – hindi pagpasok

(maaaring hindi pagpasok sa

klase o trabaho)

• kognitibo – pag-unawa,

kamalayan

• pangalawang wika – wikang

natutuhan matapos maging

bihasa sa unang wika

• elitismo – mataas na pagtingin


38

Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) Isa sa mga pagbabagong hatid ng bagong kurikulum

na kilala sa tawag na K-12 program ay ang Mother

Tongue-Based Multilingual Education. Ito ay nakatuon

sa Kindergarten at una hanggang ikatlong baitang sa

elementarya. Layunin ng MTB-MLE na ang lahat ng

mga bata ay mahusay nang magsulat at magbasa

pagsapit ng unang baitang. First-language-first ang

isinusulong ng MTB-MLE. Ang pag-aaral ay dapat

simulan gamit ang unang wika at magkakaroon

lamang ng transisyon sa katulong na wika,

partikular ang Filipino at Ingles.

Lubuagan Experiment Ang pag-aaral tungkol sa unang wika ay

sinimulan sa pamamagitan ng Lubuagan

Experiment. Ito ay isang pag-aaral na isinagawa ng

grupo nina Steve Walter, Diane Dekker, at Norma

Duguiang sa Lubuagan, Kalinga. Layunin ng pag-

aaral na imbestigahan ang epekto ng Mother

Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) sa

unang baitang ng pag-aaral. Ayon nga kina

Duguiang at Dekker, mahalaga ang papel na

ginagampanan ng wikang panturo sa pagkatuto

ng isang bata. Nagiging mas madali ang pag-

angkop ng mga bata sa pagpasok sa paaralan

kung pamilyar sila sa wikang ginagamit ng guro.

Sa komunidad na ito, Lilubuagan ang unang wika ng mga bata at natututo sila ng mga

wikang Ingles at Filipino sa pagpasok sa paaralan. Sa pag-aaral na ito, nabatid na bagaman

mas mataas lang nang bahagya ang performance ng mga batang nasa eksperimental na

mga klase (gumagamit ng unang wika) kaysa mga batang nasa regular na klase

(gumagamit ng Ingles at Filipino), kapansin-pansin namang papaangat ito nang papaangat

bawat taon, mas aktibo sila sa klase, mas madaling makaunawa, at mas mababa ang

porsiyento ng pagliban.

Inilabas ng Department of Education

ang DepEd Order 28, s. 2013 na may

kabuuang 19 na wikang panturo

alinsunod sa pagtuturo ng unang wika.

Si Norma Daguiang habang tinuturuan

ang kaniyang mga mag-aaral sa

Lubuagan Central Elementary School.


39

Mga Natuklasan Mula sa Isinagawang Pag-aaral

Matapos ang pag-aaral na isinagawa ay natuklasang higit na mabilis matutong magbasa

ang mga bata gamit ang kanilang unang wika. Mas mabilis ding matutong magsalita,

magbasa, at magsulat sa pangalawa at pangatlong wika ang mga batang natuto munang

magbasa at magsulat sa kanilang unang wika kaysa sa mga batang unang tinuruan gamit

ang pangalawa o pangatlong wika. Mas mabilis din ang kanilang kognitibong pag-unlad sa

iba pang mga akademikong larangan.

Pangalawang Wika Ang pangalawang wika ay tumutukoy sa wikang natutuhan

ng isang tao matapos maging bihasa sa kaniyang unang

wika. Ito ay nauunawaan ng mga taong nasa komunidad na

kinabibilangan niya kung saan ginagamit ang pangalawang

wika bilang opisyal na gamit sa komunikasyon, edukasyon,

pakikipagkalakalan, at iba pang gawain. May tatlong

pangunahing perspektiba o pananaw sa pagtuturo ng

pangalawang wika, ito ang lingguwistika,

sosyolingguwistiko, at pulitikal/ideolohikal

Higit na aktibo sa klase ang mga mag-aaral kung

nauunawaan nila ang wikang gamit ng guro sa

pagtuturo.

Filipino ang itinuturing

na pangalawang wika sa

Pilipinas.


40

Lingguwistikong Perspektiba

Sa tradisyonal na pananaw, pinaniniwalaang ang pinakamainam na paraan upang matuto

ang isang tao ng anumang wikang hindi niya unang wika ay sa pagkatuto ng mga salita.

Nakatuon ito sa pagtuturo ng:

Mga Alituntunin sa

Gramatika

(Tradisyonal)

Mga Pattern sa Pangungusap

(Estruktural)

Istrukturang Mental

(Kognitibo)

Mga Alituntunin

hinggil sa tradisyonal

na bahagi ng

pananalita tulad ng

pandiwa, pangngalan,

panghalip, pang-uri,

pang-angkop, at iba

pa.

Mga pagkakaayos na sinusunod

upang bumuo ng pangungusap.

Halimbawa:

Sa wikang Espanyol

Juan tiene ojos verdes

(pangalan+pandiwa+pangalan+pang-

uri)

Ayon sa pananaw na ito, hindi

matututuhan ang isang wika sa

pamamagitan lamang ng

pagmememorya at panggagaya

sa mga pangunahing pattern ng

pangungusap kundi sa

kaalaman ng mga mag-aaral sa

mga alituntunin ng grammar

upang makabuo sila ng mas

maraming pangungusap.

Sosyolingguwistikong Perspektiba

Naninindigan ito na mahalagang maunawaan ang ugnayan ng pag-aaral, paggamit ng

pangalawang wika, at ng kontekstong panlipunang kinabibilangan nito. Kasama sa

pagkatuto ng ikalawang wika ang sumusunod:

Pokus sa Gamit

Nakatuon ito sa pagtuturo ng mga bagay na pinaggagamitan natin ng wika gaya ng

pagpapaliwanag, pakikipagkumustahan, at pagpapahayag ng damdamin at opinyon.

Pokus sa Konsepto

Kasabay ng pagkatuto ng wika ay ang pag-unawa sa panloob na sistema ng paniniwala ng

mga taong gumagamit nito bilang unang wika.

Pokus sa mga Alituntunin

Tumutukoy ito sa kaangkupan ng paggamit ng wika sa isang partikular na sitwasyon upang

maiwasan ang mga hindi kanais-nais na pangyayari at maling interpretasyon.


41

Pokus sa Tungkulin

Paninindigan nito na ang tungkulin ng wika ay hindi lamang iisa, gayundin ang kahulugan

at alituntunin nito. Kinikilala rito ang kompleksidad ng wika, at itinuturo sa mga mag-aaral

kung paano harapin ang kompleksidad nito.

Pokus sa Nilalaman

Ito ang pagtuturo ng wika sa konteksto ng isang partikular na larangan. Ang nilalaman ay

tumutukoy sa anumang impormasyon, datos, konsepto, o alituntunin sa paggamit sa

akademikong konteksto.

Pokus sa Kongklusyon

Ayon dito, ang pinakamahalagang bahagi ng pagkatuto ng wika ay pagkakaroon ng

kapaligiran na may pinakamalapit na katangian sa katangian ng wika kung saan natutuhan

ang w ika bilang unang wika. Kabilang sa mga katangiang ito, ang malayang proseso ng

pagkatuto ng wika, positibong pag-uugali at motibasyon, at mainam na estratehiya ng

pagkatuto.

Pulitikal/Ideolohikal na Perspektiba Ang perspektibang ito ay nakatuon sa wika bilang tagapagdala ng ideolohiya, pananaw-

mundo (worldview), kulturang banyaga, at relihiyon. Namamalayan man o hindi, ang

pagtuturo ng wika ay may kaakibat na pagtataguyod ng mga partikular na pananaw na

naipapasa sa mga mag-aaral.

Kultura ng Di-taal Kultura ng Elitismo Pulitika ng Uri

Ito ang paniniwala na ang

antas ng pagkatuto ng wika

ng mga di-taal na

nagsasalita (non-native

speakers) ay mas mababa

sa pagkatuto ng mga taal

na nagsasalita.

Ang elitismo sa wika ay

tumutukoy sa pagpabor sa

mga ideya at gawi ng isang

partikular na wika, habang

minamaliit o isinasantabi

ang iba pa. Nagreresulta ito

sa pagsasalaylayan at

deskriminasyon ng ilang

wika.

Nakapaloob sa politika ng

uri ang ugnayan ng

pagkatuto sa isang wikang

banyaga (na kinikilala bilang

wika ng kapangyarihan) at

ng uring panlipunang

kinabibilangan ng isang tao.


42

Ang mga nabanggit na perspektiba ay dumaan sa proseso ng obserbasyon at

pag-aaral kaugnay ng pag-aaral ng pangalawang wika. Ang unang wika at pangalawang

wika ay hindi lamang mga konsepto, ngunit mga kongkretong penomenon na siyang

humuhubog hindi lamang sa pagkatuto ng mga mag-aaral ngayon. Ito rin ang

nagpapausad sa pag-unlad ng bansa sa kinabukasan.


1. Ano ang unang wika?

2. Ano ang pangalawang wika?

3. Ano ang mga natuklasan sa Lubuagan Experiment?

Paano ka makatutulong sa pagsusulong ng pambansang wika kaalinsabay ng pag-aaral ng

dayong wika?

Pangkatin ang klase na binubuo ng apat hanggang limang miyembro at gawin ang

sumusunod:

1. Bawat miyembro ay kailangang magbahagi ng kaniyang karanasan sa paggamit ng

unang wika at pag-aaral ng pangalawang wika.

2. Pag-aralan ang mga karanasang ibinahagi ng bawat isa. Iugnay ang mga ito sa mga

konseptong tinalakay at bumuo ng paglalagom.

3. Ibahagi/iulat sa klase ang pag-aaral na isinagawa ng pangkat.

Sagutin Natin

Pag-isipan Natin

Gawin Natin


43


Pamantayan

[25%]

Mas Mababa

kaysa

Inaasahan

[50%]

Kailangan pa

ng Pagsasanay

[75%]

Magaling

[100%]

Napakahusay Marka

Kalidad ng

Nilalaman

Kulang ang

kaalamang

inaasahang

natamo at

walang

karagdagang

impormasyon

na ibinigay

May iilang

detalye lamang;

may ibang

bahagi na

kinakailangan

pa ng kaukulang

impormasyon

Maraming

detalye ang

isinaad; may isa

o dalawang

kaalamang

nabanggit na

hindi lubusang

naipaliwanag

Puno ng tamang

detalye at maayos

na ipinahayag,

inilarawan, at

ipinaliwanag ang

mga natamong

kaalaman

Tiyaga/

Pagsisikap

Tinapos ang

gawain para

lamang

may maipasa sa

guro

Tinapos ang

gawain ngunit

hindi

sinikap na

mapaganda pa

itong lalo

Tinapos ang

gawain na may

kasiyasiyang

resulta, may

pagsisikap na

pagandahin

pang lalo

Tinapos ang isang

napakagandang

gawain na may

masidhing

pagsisikap na

maging

natatangi ito

Kasanayan/

Husay

Hindi

naipapakita ang

pagnanais na

mapaghusay

ang isinumiteng

gawain

Nagpapakita ng

pagnanais na

mapaghusay

ang kaniyang

paggawa

May angking

husay sa

paggawa;

kailangan pa ng

kaunting

pagsasanay

Nagpapakita ng

husay at

galing sa

paggawa; may

sapat na

kaalaman o

kasanayan

Panahon ng

Paggawa

Nakapagpasa

ng kaniyang

iuulat sa loob

ng

dalawang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kopya ng

kaniyang iuulat

sa loob ng

isang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kopya ng

kaniyang iuulat

sa itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa ng

kopya ng

kaniyang

iuulat bago pa

ang

itinakdang petsa

ng

pagpapasa

KABUUAN


44

Isagawa ang inaasahang pagganap (performance task).

Kayo ay mga lingguwista na naglalayong paunlarin pa ang wikang Filipino tungo sa

globalisasyon. Pinag-aaralan ninyo ngayon ang wikang gamit ng iba-ibang social media at

pinakapanooring mga lokal na programa sa telebisyon para sa isinasagawang

pananaliksik. Ang pananaliksik na ito ay kailangan ng Surian ng Wikang Pambansa para

mataya ang kalagayan ng wikang pambansa.

Goal

Makabuo ng isang pananaliksik tungkol sa wikang gamit ng iba-ibang

social media at pinakapanooring lokal na programa sa telebisyon

Role

Mga lingguwista na naglalayong paunlarin ang wikang Filipino

Audience

Surian ng Wikang Pambansa

Situation

Kailangang pag-aralan ang wikang gamit ng iba-ibang social media at

pinakapanooring lokal na programa

Product

Isang pananaliksik tungkol sa wikang gamit sa iba-ibang social media

at pinakapanooring lokal na programa sa telebisyon

Standard

Mamarkahan gamit ang rubrik

Pagyamanin Natin


45


Pamantayan

[25%]

Mas Mababa

kaysa

Inaasahan

[50%]

Kailangan pa

ng Pagsasanay

[75%]

Magaling

[100%]

Napakahusay Marka

Kalidad ng

Nilalaman

Kulang ang

kaalamang

inaasahang

natamo at

walang

karagdagang

impormasyon

na ibinigay

May iilang

detalye lamang;

may ibang

bahagi na

kinakailangan

pa ng kaukulang

impormasyon

Maraming

detalye ang

isinaad; may isa

o dalawang

kaalamang

nabanggit na

hindi lubusang

naipaliwanag

Puno ng tamang

detalye at maayos

na ipinahayag,

inilarawan, at

ipinaliwanag ang

mga natamong

kaalaman

Tiyaga/

Pagsisikap

Tinapos ang

gawain para

lamang

may maipasa sa

guro

Tinapos ang

gawain ngunit

hindi

sinikap na

mapaganda pa

itong lalo

Tinapos ang

gawain na may

kasiyasiyang

resulta, may

pagsisikap na

pagandahin

pang lalo

Tinapos ang isang

napakagandang

gawian na may

masidhing

pagsisikap na

maging

natatangi ito

Kasanayan

/Husay

Hindi

naipapakita ang

pagnanais na

mapaghusay

ang isinumiteng

gawain

Nagpapakita ng

pagnanais na

mapaghusay

ang kaniyang

paggawa

May angking

husay sa

paggawa;

kailangan pa ng

kaunting

pagsasanay

Nagpapakita ng

husay at

galing sa paggawa;

may

sapat na kaalaman

o

pagsasanay

Panahon

ng

Paggawa

Nakapagpasa ng

kanilang

pananaliksik sa

loob ng

dalawang linggo

matapos ang

itinakdang petsa

ng pagpapasa

Nakapagpasa

ng kanilanag

pananaliksik sa

loob ng

isang linggo

matapos ang

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa

ng kanilang

pananaliksik

itinakdang

petsa ng

pagpapasa

Nakapagpasa ng

kanilang

pananaliksik bago

pa ang

itinakdang petsa

ng

pagpapasa

KABUUAN


46

Paglalagom

MGA

KONSEPTONG

PANGWIKA

Register ng

Wika

• Agham

• Panitikan

• Politika

• Palakasan

• Sining

Katangian ng

Wika

• Homogeneous

• Heterogeneous

Patatakarang

Pangwika

• Bilingguwal

• Multilingguwal

Barayti ng Wika

• Idyolek

• Sosyolek

• Dayalekto

Una at

Ikalawang

Wika


47

DAPAT TANDAAN

• Ang bilingguwalismo ay malayang paggamit ng dalawang wika sa

pagtuturo at pakikipagtalastasan.

• Multilingguwalismo ang tawag sa sitwasyon kung kailan higit sa

dalawang wika ang ginagamit ng tagapagsalita sa pakikipagtalastasan,

pagtuturo, at pag-aaral.

• Dayalekto ang barayti ng wikang nabubuo sa heograpikal na

dimensiyon.

• Sosyolek ang barayti ng wikang nabubuo sa sosyal na dimensiyon.

• Idyolek ang personal na paraan ng paggamit ng wika.

• Register ang tawag sa espesyal na wika ng isang partikular na

larangan.

• Ang homogeneous na kalikasan ng wika ay tumutukoy sa mga

katangiang taglay ng lahat ng wika anuman ang pinagmulan at kultura

ng pamayanang inusbungan nito.

• Ang heterogeneous na kalikasan ng wika ay tumutukoy sa pagkakaiba-

iba ng wika bunga ng paggamit ng iba’t ibang indibiduwal at pangkat

na may magkakaibang uring pinagmulan, edad, kasarian, gawain,

tirahan, interes, edukasyon, at iba pa.

• Unang wika ang tawag sa wikang unang natutuhang gamitin ng isang

tao magmula sa kaniyang pagkabata o sa isang kritikal na yugto ng

pagkatuto hanggang sa umabot sa puntong bihasa na siyang gamitin

ang wikang ito.

• Ang pangalawang wika ay tumutukoy sa wikang natutuhan ng isang

tao matapos maging bihasa sa kaniyang unang wika.


48

Aralin 1: Bilingguwalismo at Multilingguwalismo

Subukan Natin

Cebuano Tagalog Ingles

bugas bigas rice

lingkuranan upuan chair

kalayo apoy fire

balay bahay house

panihapon hapunan dinner

gabii gabi night

adlaw araw day

maayo maganda night

napulo sampu ten

kamot kamay hand

Aralin 2: Register at Barayti ng Wika

Subukan Natin

Estado sa Lipunan

Kolehiyala Tambay Propesyunal

Usapan: (Maaaring

magkaroon ng malayang

usapan)

Posibleng usapan:

Tao 1: Hi! You are here din

pala beshie!

Tao 2: Oh yes naman.

Tao 1: Tara, lets eat muna

dun favorite nating resto.

Tao 2: Sure, lets go.

Usapan: (Maaaring


usapan)

Posibleng usapan:

Tao 1: Hoy pre!! Rampa ka

rin dito ha.

Tao 2: Oo naman, ako pa.

Tao 1: Lafang muna tayo,

tom-guts na ako.

Tao 2: Tara! Libre mo ha.

Usapan: (Maaaring


usapan)

Posibleng usapan:

Tao 1: Hi! Kamusta na?

Tao 2: Hello, ikaw pala.

Matagal tayong hindi

nagkita.

Tao 1: Oo nga. Kumain

kaya tayo sa paborito

Gabay sa Pagwawasto


49

nating restaurant dito

para dun tao makapag-

usap.

Tao 2: Oo nga. Magandang

ideya yan. Marami tayong

pag-uusapan.

Aralin 3: Homogeneous at Heterogeneous na Kalikasan ng Wika

Subukan Natin

1. Dayalektong sosyal

2. Bahagi ng kultura

3. Arbitraryo

4. Dinamiko

5. Dayalektong temporal

6. Dayalektong heograpikal

7. Dayalektong sosyal

8. Dayalektong temporal

9. Arbitraryo

10. Dinamiko

Aralin 4: Relatibong lokasyon ng Pilipinas

Subukan Natin

(Maaaring magkaroon ng ibang pagsasalin ayon sa pagkaunawa ng mag-aaral.)

Higit na mabuti ang katahimikang makabuluhan kaysa sa mga salitang walang katuturan.


50

Doctor-Dinglasan, Resurreccion. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Quezon City:

Rex Publishing, Inc., 2007.

Nuncio, Rhoderick et al. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Quezon City: C&E

Publishing, Inc., 2005.

Nuncio. Rhoderick V., et al. Sidhaya 11: Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at

Kulturang Pilipino. Quezon City: C&E Publishing, Inc., 2016.

Petras, Jayson D. et al. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Filipino.

Quezon City: Rex Publishing, Inc., 2016.

Sanggunian

Documents

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG …