Embed Size (px)
Citation preview
1
KOLEGJI UNIVERSITAR “PJETËR BUDI”, INSTITUTI PËR STUDIME -
PRISHTINË
KONFERENCA SHKENCORE NDËRKOMBËTARE
MENAXHIMI I RESURSEVE EKONOMIKE NË
FUNKSION TË ZHVILLIMIT TË VENDEVE NË
TRANZICION
A B S T R A K T E T
Prishtinë
24 Maj, 2013
2
KOLEGJI UNIVERSITAR “PJETËR BUDI”, INSTITUTI PËR STUDIME -
PRISHTINË
KONFERENCA SHKENCORE NDËRKOMBËTARE
MENAXHIMI I RESURSEVE EKONOMIKE NË
FUNKSION TË ZHVILLIMIT TË VENDEVE NË
TRANZICION
ABSTRAKTET E PUNIMEVE TË CILAT JANË PRANUAR PËR
BOTIM NGA KOLEGJI „PJETËR BUDI“
Botues: Kolegji Univeristar “Pjetër Budi”, Instituti për Studime - Prishtinë
3
Prishtinë
24 Maj, 2013
PËRMBAJTJA:
1. Prof. Vjollca Karapici PhD, PhD Adela Shera, Fatmir MehmetI PhD (c) Auditimi
Mjedisor Burim Informacioni për Audituesit Financiarë....................................... 6
2. Fadil Osmani, PhD cand, Naim Fetahu, PhD cand. - Menaxhimi i Burimeve
Njerëzore në Ndërmarrje ........................................................................................ 8
3. Ph.D. Sofronija Miladinoski, Full Professor, Ph.D. Jovan Stojanoski,
Full Professor - Marketing Approach in the Sphere of Selective
Tourism Types........................................................................................................ 9
4. Dr. Sherif Gashi, Mr. Sc. Nezir Rama - Qasja alternative e menaxhimit të
rrezikut sigurues.................................................................................................... 10
5. Dr. Mimoza Durresi, MSc. Lulzim Shabani, PhD (c) - Përdorimi i Cloud
Computing në E-Qeverisje, Rasti i Kosovës......................................................... 11
6. Mr. sc. Ilir Bytyçi, PhD (c) - The Role of SME’S their Impact in Economic
Growth and Investment in Kosova....................................................................... 12
7. MSc. Fekri Iseni - Small and Medium Enterpreises as a Main Pillar for the
Economic Development of the Republic of Macedonia with the Function of the
Integration of Macedonia in the European Union................................................ 15
8. Ph.D OriolaTheodhori & MSc. Daniela Horanlli - The Impact of Branding in
Consumer Behavior.............................................................................................. 18
9. Mr. sc. Hysen Sogojeva - Vlerat Determinonte Turistike të Monumenti i
Natyrës me Rëndësi të Veçantë “Ujëvarat e Mirushes”...................................... 19
10. Demir Lima, PhD cand, Fadil Osmani, PhD cand. - Globalization
and it's impact on Kosovo Economy................................................................... 20
11. Dr.(PhD). Ecc. Ismail Mehmeti - Mekanizmat dhe instrumentet e
rregullimit te sektorit bujqësor në vendet e zhvilluara......................................... 22
12. Artan Haziri, Ph.D. (C) - Roli i Sistemit Bankare në Kosovë............................. 23
13. Dr. Sc. Esmeralda Shkira& MSc.Daniela Horanlli& MSc. Erion Nexhipi –
Business Tourism, Perspectives for Development in Korca Region.................... 24
14. Ass. Jeton Vokshi, MSc. (C) - E Drejta Shpeditere në Republikën e Kosovës… 25
15. Fadil Osmani, PhD (C), - Menaxhimi i Burimeve Njerëzore në Ndërmarrje...... 26
16. Fakije Zejnullahu, PhD (c) - Analize e Menaxhimit të Identitetit Elektronik në
Republikën e Kosovës........................................................................................... 27
17. MSc Fëllanze Pula, PhD (c) - The Business-Oriented Women and its Impact
on Marketing Kosovo Case.................................................................................. 28
18. Ph.D Katerina Angelevska Najdeska&Ph.D Vera Karadjova, Marketing
Concept for a new Tourist Product...................................................................... 29
19. Agim Derguti, PhD (c) - Management of Investment Projects in Kosovo -
Differences with European Standards................................................................... 30
20. Dr. Zija Zimeri, Docent - Modelimet e metutjeshme, projektimi dhe
4
menaxhimi i turizmit transitor.............................................................................. 31
21. Dejan Metodijeski, Nako Taskov, Oliver Filiposki, Tatjana Dzaleva,
Zoran Temelkov - Geographical Dispersion of Tourists Agencies in Republic
of Macedonia........................................................................................................ 32
22. Agron Thaqi (PhD cand), Ilir Bytyçi (PhD cand ) - Menaxhimi i Sistemeve
të Informacionit në Hekurudhat e Kosovës (Infrakos – Trainkos)...................... 33
23. Armend Pushkule, MSc, Kujtesa Hajrullai, MSc - Analiza
Komparative e Aktiviteteve të Turizmit në Kuadër të GATS dhe Organizatave
tjera Ndërkombëtare.............................................................................................. 35
24. Fatmir Mehmeti, PhD (c) - Roli i Auditimit në Ngritjën e Performancës
dhe Raportimin Financiar në Ndermarrje.......................................................... 36
25. Zijadin Krasniqi, Menaxhimi i Sistemeve Informative ....................................... 37
26. Skender Hasani, PhD (C) - Ndikimi i Politikave Fiskale në Zhvillimin e
Bisneseve të Vogla dhe të Mesme........................................................................ 38
27. MA Emira Limani& MA Blerim Limani - Dialectical Tensions in Kosovo’s
Cinema: Socialist and Post-Socialist Productions................................................ 39
28. Vjollca Salihu, Ph.D. (C) - Kosovo Legislation – a Challenge or an Opportunity
for Foreign Investment In Kosovo……………………………………………… 40
29. Metë Beqiraj&Magdalena Bregasi& Bahri Hyseni - Qeverisja Korporative në
Kosovë.................................................................................................................. 41
30. Rukije Ibraimi&Merime Mustafi - Monumentet Kulturore- Historike dhe
Rëndësia e tyre në Zhvillimin e Turizmit në Qytetin e Tetovës........................... 42
31. Shqipe Kadriu – Morina, PhD - Menaxhimi i Kompanive të Sigurimit............... 43
32. Rezart Dibra, Phd (C), Jetmir Bodini, Master (DND) – Minority shareholders
protection as important part of corporate governance. How protect minority
shareholders in Albanian companies.................................................................... 44
33. Kujtesa Hajrullai, MSc - Aspektet Progresive në Politikat e Menaxhimit me
Resurset Njerëzore................................................................................................ 45
34. Ph.D. Stela Zoto, Msc. Gerda Kreshova, Msc. Erion Nexhipi - German
Touristic Market, a Perspective for Destinations such as Albania....................... 46
35. MSc. Lulzim Shabani, PhD (c) - The Future of Information Technology and the
Revolutionizing of the Concept............................................................................ 47
36. Vlora Limani-Hajnuni, MSc - Transporti i Materieve të Rrezikshme.................. 48 37. Hajrije Kastrati - Standardet e Cilësisë dhe Menaxhimi i Shkollave të Mesme
Private në Kosovë................................................................................................. 49
38. Ph.D Vera Karadjova, Ph.D&Katerina Angelevska- Najdeska, - Contemporary
Trends in the Financial Sector - Regulation and Deregulation of the Financial
System................................................................................................................... 50
39. Driton Fetahu, PhD (C) - Management of Small and Medium Enterprises.......... 51
40. Ermir I. Hajdini - Investimet e Huaja Direkte – Sfida dhe Mundësi për Vende
me Ekonomi të Kufizuar...................................................................................... 52
5
41. Arsim Gjinovci - Trendet në menaxhimin e resurseve humane: Rast studimor
organizatat publike që veprojnë në tregun tonë.................................................... 53
42. BSc. Arbnor Halili & MSc. Kujtim Gashi - Menaxhimi dhe Digjitalizimi i
Kërkesave për ID Kartela si dhe Shtypja tyre – Rasti në Institucionet e
Republikës së Kosovës......................................................................................... 54
43. Rezart Dibra, Phd (C) - Mbrojtja e Aksionerëve në Minorancë në Shqipëri,
pjesë e rëndësishme e Qeverisjes së Korporatave................................................ 55
44. Tamara Luarasi, Andi Domi - Tourism Management and New Technologies.... 56
45. Dr. sc. Bedri Millaku& Prof. ass. Dr. sc. Ibish Mazreku - Bujqësia dhe Pylltaria
në Funksion të Zhvillimit të Turizmit të Banjave në Republikën e Kosovës....... 57
46. Fitim Maçani, MSc. (C) - Strategjia e Produkteve me Brend………………….. 58
6
Konferenca Shkencore Ndërkombëtare “Menaxhimi i Resurseve Ekonomike
në Funksion të Zhvillimit të Vendeve në Tranzicion”, punimet e të cilës po fillojnë
sot, vjen si rezultat i një pune nëntëvjeçare të Kolegjit “Pjetër Budi” në fushë të
Doganave, Menaxhimit të Turizmit, Administrim Biznesit dhe Sigurimeve të
Kosovës.
Në këtë periudhë kohe ne shohim një bilanc shumë pozitiv në planin arsimor e
shkencor të këtij institucioni, sepse që nga themelimi, puna kërkimore shkencore ka
qenë gjithnjë pikësynim i punonjësve të Kolegjit, duke e kthyer atë në një qendër të
rëndësishme hulumtuese në fushat e studimit që mbulon.
Shpresojmë që kjo Konferencë të shënojë rezultate në trajtimin e çështjeve që
imponon tema, duke sjellë prurje të reja dhe me vlerë në dobi të zhvillimit të vendeve
në tranzicion.
Fragment nga fjala e Dekanit
Prof. Dr. Sc. Nuhi REXHEPI
7
Prof. Vjollca KARAPICI Ph.D
University of Tirana, Albania
Faculty of Economy
Email: [email protected]
PhD. Adela SHERA
University of Tirana, Albania
Faculty of Economy
Fatmir MEHMETI
PhD Candidate
ENVIRONMENTAL AUDIT AS A SOURCE OF INFORMATION FOR
FINANCIAL AUDITORS
Abstract
Environmental audit is defined as a managerial tool that includes a systematic,
documented, periodic and objective to show how well the organization functions,
management and environmental techniques to assist and protect the environment by:
supporting managerial control through the implementation of environmental practices
company policies. Environmental Audit represents a systematic examination of the
interaction between economic and environmental operations. This includes all wastes that
are released into the atmosphere, water, soil and other environments. But above all, this
examination has its share public perception of the community regarding the company's
activity.
The paper focuses on a comparative analysis between the steps of Financial Audit and the
phases of Environmental Audit. To understand how accounting professionals can be
included in the Environmental Audit is important to show a comparison between the
phases which we find in every audit of financial statements and the phases of
Environmental Audit.
Some of the ideas to be developed in the paper are:
a) Inclusion of accounting professionals in Environmental Auditing and decision
b) Audit of the environmental assessment and environmental management
c) Waste audit and audit supply
8
d) The psychology of audit and quality control.
Key words: Financial Audit; Psychology auditing; Environmental audit;
Environmental risks; Environmental management.
Prof. Vjollca KARAPICI, Ph.D
University of Tirana, Albania
Faculty of Economy
Email: [email protected]
PhD Adela SHERA
University of Tirana, Albania
Faculty of Economy
Fatmir MEHMETI
Kandidat per PhD
AUDITIMI MJEDISOR BURIM INFORMACIONI PËR
AUDITUESIT FINANCIARË
Abstract
Auditimin Mjedisor percaktohet si mjet menaxherial në të cilin përfshihet një vlerësim
sistematik, i dokumentuar, periodik dhe objektiv për të treguar se sa mirë funksionojnë
organizimi, menaxhimi dhe teknikat mjedisore për të ndihmuar dhe mbrojtur mjedisin
duke: mbështetur kontrollin menaxherial te praktikave mjedisore nëpërmjet zbatimit të
politikave të kompanisë.
Auditimi Mjedisor përfaqëson një ekzaminim sistematik të bashkëveprimit midis
operacioneve ekonomike dhe mjedisore. Këtu përfshihen të gjitha mbetjet që lëshohen në
atmosferë, ujë, tokë dhe mjedise të tjera. Por mbi të gjitha në këtë ekzaminim ka peshën e
vet edhe perceptimi publik i komunitetit lidhur me aktivitet e kompanisë.
Kumtesa fokusohet ne nje analize krahasuese midis hapave të Auditimit Financiar dhe
Fazave të Auditmit Mjedisor. Për të kuptuar se si profesionistët kontabël mund të
përfshihen në Auditimin Mjedisor është e rëndësishme të tregojmë një krahasim midis
fazave të cilat i gjejmë në cdo auditim të pasqyrave financiare dhe fazave të një Auditimi
Mjedisor.
9
Disa nga pikat qe do zhvillohen ne kumtese jane:
a) Përfshirja e profesionistëve kontabël në Auditimin Mjedisor dhe vendimarrja
b) Auditimi i menaxhimit mjedisor dhe i vlerësimit të mjedisit
c) Auditimi i mbetjeve dhe auditimi i furnizimit
d) Psikologjia e auditimit dhe kontrolli i cilësisë.
Fjale kyce: Auditimi Financiar; Psikologjia e auditimit; Auditimi mjedisor; Rreziqe
mjedisore; Menaxhimi mjedisor.
Fadil OSMANI, PhD cand, UT – Tiranë
Auditor i Brendshëm - PTK
E-mail: [email protected]
Phone: +377 (0 ) 45 99 99 00
P r i s h t i n ë
Naim FETAHU, PhD cand, UET – Tirane
zv. Ministër i Shëndetësisë, R. Kosovës
Phone: +377 ( 0 ) 45 322 977
P r i s h t i n ë
MENAXHIMI I BURIMEVE NJERËZORE NË NDËRMARRJE
A b s t r a k t
Me perspektivën e pamjes së një ndërmarrje, është e duhur dhe e drejtë që t’i kushtohet
vëmendje më të vlefshmit prej burimeve njerëzore (personelit)që punon për ndërmarrjen.
Ndërmarrjet tjera nuk i’a dalin mbanë duke i trajtuar njerëzit më me pak respekt e
mirëkuptim, nga sa e meritojnë ata. Në të njëjtën kohë është e dukshme nevoja për
sistemimin e këtij burimi.
Në çdo institucion ndikimi i burimit njerëzor duhet të jetë thelbësorë. Mënyrat e të bërit
të punëve, dhe metodat që zbatohen, rëndojnë shumë në efikasitetin dhe efektivitetin e
ndërmarrjes. Në anën tjetër nevojitet që punëtorët të shihen më tepër si përfaqësues të
atyre që zbatojnë planet e projektet, se sa në mënyrë strikte si punëtorë.
Kjo kërkon një metodë të re të menaxhimit të punëmarrësve dhe të çështjeve që ndikojnë
tek ata në realizimin e detyrave të tyre të përditshme.
Në fund, , në pyetjen se çfarë duhet të jetë një politikë e burimeve njerëzore, përgjigjja
do te ishte kjo ‘’një përgjegjësi e rëndësishme e menaxherëve ndërmarrës në mënyrë që
10
t’i balancojë të drejtat e punëtorëve për të marrë një shërbim nga qeverisja, i cili duhet të
jetë efikas, efektiv, i drejtë dhe që i përgjigjet nevojave të punëtorëve duke ruajtur të
drejtën e nëpunësve të ndërmarrjes për t’u trajtuar me barazi e dinjitet .
Fjalë kyçe: Menaxhimi i Burimeve Njerëzore, Motivimi, Punësimi, Zhvillimi
Profesional, Ndërmarrja.
Ph.D. Sofronija MILADINOSKI, Full Professor
Faculty of tourism and hospitality – Ohrid
e-mail: [email protected]
Ph.D. Jovan STOJANOSKI, Full Professor
Faculty of tourism and hospitality – Ohrid
e-mail: [email protected]
Ph.D. Sreten MILADINOSKI, Docent
MTI - Skoplje
MARKETING APPROACH IN THE SPHERE OF SELECTIVE TOURISM
TYPES
Marketing in tourism represents a specific combination of marketing activities of
individual industries and activities coordinators and tourism development. Only on this
basis, which implies acceptance of all the important features of the tourism market and
tourism in general, it is the appropriate way to define such relationship between
marketing and tourism and creating a presumption of adequate market access in the
tourism industry.
One of the main specifications of the marketing application in the sphere of selective
types of tourism arises from the existence of multiple holders of marketing activities. It
11
should be pointed out the separation and coordination of different interests and
responsibilities to the development of selective types of tourism at different levels.
Key words: marketing activities, tourism, tourism market, selective types of tourism
Dr. Sherif GASHI
Universiteti Pjeter Budi
Prishtinë, 10 000 Kosovë
E-mail adresa: [email protected]
Tel. 045 293 943
QASJA ALTERNATIVE E MENAXHIMIT TË RREZIKUT SIGURUES
Abstrakt
Decenia e parë e shekullit të XXI tregoi se qasja tradicionale e menaxhimit të rrezikut
sigurues është e tejkaluar dhe e pafuqishme. Prej 10 katastrofave më të mëdha që njeh
statistika botërore tetë i takojnë periudhës 2005 e këndej. Në mes të viteve 1970 dhe 1989
humbjet e shkaktuar nga katastrofat ishin 8.3 miliarda dollarë për vit, kurse në mes
periudhës 1990 dhe 2007 tregut të sigurimeve humbjet nga katastrofat i kanë kushtuar 32
miliard dollarë për çdo vit. Qasja tradicionale për shkak te humbjeve te mëdha u tregua e
pafuqishme ne menaxhimin e rrezikut sigurues. Qasja tradicionale mbështetet ne
diverzifikimin rrezikut në risigurues. Ngjarjet e fundit u shkaktuan humbje të mëdha
kompanive risigurues, rrezikuan afarizmin e tyre, rrezikuan mos përmbushjen e
obligimeve sipas kontratës.
12
Nga viti 2005 fillojnë shumë kompani risiguruese të mos marrin në sigurim rreziqet e
kompanive siguruese, ose të marrin vetëm rreziqe të kufizuara. Modeli alternativ i
menaxhimit të rrezikut është vazhdimësi e modelit tradicional. Qasja alternative
menaxhimin e rrezikut mbështet në diverzifikimin e rreziku në treg të risigurimeve, në
formë të bashkimit të dy apo më tepër kompanive risigurues, duke bartur rrezikun në
tregun kapitaleve. Qasja alternative e menaxhimit të rrezikut së pari filloi në SHBA.
Vendet në zhvillim nuk kanë akoma një treg të fuqishëm sigurues i cili do të kishte pasoja
nga rreziqet e tilla. Por globalizimi detyron që edhe këto vende të mendojnë dhe të
aplikojnë një qasje të tillë në menaxhimin e rrezikut sigurues.
Fjalët kyçe: Qasje alternative, humbje katastrofale, menaxhim, tregu i kapitaleve.
Dr. Mimoza Durresi,
Universiteti Europian i Tiranës
MSc. Lulzim Shabani, PhD candidate
Profesor në Kolegjin Universitar “Pjetër Budi”, Prishtinë
[email protected] ; [email protected]
PËRDORIMI I CLOUD COMPUTING NË E-QEVERISJE, RASTI I KOSOVËS
Abstrakt
Kohëve të fundit shënojnë një rritje te madhe të cloud teknologjisë e cila kryesisht është e
motivuar nga arsyet ekonomike. Kjo teknologji e re, me infrastrukturë të besueshme dhe
të mjaftueshme, falë kostos së saj të ulet po behet gjithnjë e më atraktive.
13
Kosova me miratimin e Strategjisë për e-qeverisje 2009-2015, ka trasuar rrugën e
krijimit të shërbimeve elektronike dhe plotësimin e një misioni për krijimin e një
administrate publike efikase dhe profesionale, në funksion të ofrimit të shërbimeve
cilësore, por edhe me kosto me te ulet financiare.
Shërbimet elektronike në Kosovë gjithnjë e më shume po fitojnë shtrirje. Si mund të
ruhen, shpërndahen dhe shkëmbehen të dhënat duke përdorur cloud computing, do të jetë
temë trajtimi e këtij punimi.
Fjalë kyçe: cloud, e-qeverisja, shërbimet, teknologjia.
Mr. Sc. Ilir BYTYÇI (PhD cand ),
University College “Pjeter Budi”, Prishtinë
THE ROLE OF SME’S THEIR IMPACT IN ECONOMIC GROWTH AND
INVESTMENT IN KOSOVA
Abstract
Small and Medium Enterprise (SME) have different definition by different countries.
According to European Union (EU) businesses are divided in micro businesses (1-9
workers), small businesses (10-49 workers), and medium businesses (50-249). By US
Small Business Administration (SBA) is detailed and complex, including 37 different
benchmarks that define 1,151 industries and 13 sub-industries across the US. In general, a
14
small business is considered to be “one that is independently owned and operated and
which is not dominant in its field of operation’.
SME has direct impact in technology changes; bring the health competition, opening new
jobs and rich offer of product in local markets. SME are characterised as flexibility, direct
relationship at work, job/employment opportunities, managing by person, limited capital,
innovations. Economic grow is related by SME grow in which are stimulating
competition, new product and service and other advanced services just for market
survive.
The general categories of business most entrepreneurs start: retail, manufacturing and
service. Additional categories of small businesses are construction, hospitality,
communication, finance and real estate.
The economy changes constantly, providing opportunities for new business. The demand
for services is booming, and 97% of services firms are small, with fewer than 100
employees.
Entrepreneurship is dynamic process of creating incremental wealth; it is the process of
initiating a business venture, organizing the necessary recourses and assuming the
associated risk and rewards. An entrepreneur is someone who engages in
entrepreneurship.
Kosova as a new country knows the importance role of SME’s into economy
development. More than 90% of enterprises are small and medium business. Since 1999,
the economy of Kosova has been largely driven by international assistance and
remittances (World Bank, 2010). The role of the private sector, particularly SMEs has
been relatively weak. However, Kosovo is still in the transition phase where
entrepreneurship and small business creation expected to play a key role on the road to a
modern free market economy and therefore to the development and economic growth.
Actually, there is unfavourable business environment and in the absence of creative
culture of entrepreneurship, Kosova has a lack of innovative firms, which are major
contributors to the creation of jobs in Western economies. Over 50% of all SMEs
operating in the commercial sector is characterized by small investment and downtime.
Now, Ministry of Trade and Industry (MTI) and agency for SME support (SMESA) is the
responsible institution for the formulation of SME Development strategy. Strategy for
SMEs for on a period of five years from 2012 to 2016 and entered into force on 1 January
2012. Also, there is a project founded by European Union(EU) in order to assistance
SME. Project has four main components: 1. Improving the Business Climate; 2. Setting,
Public-Private Dialogue and Donor Coordination; 3. Improving SMEs competition in
Kosovo; and 4. Public Information Campaign.
Key words: Definition of SME, Economic grow, Entrepreneurship, Strategies,
Investments
Mr. Sc. Ilir BYTYÇI (PhD cand ),
15
Kolegji Universitar “Pjeter Budi”, Prishtinë
ROLI I BIZNESEVE TË VOGLA DHE TË MESME (BVM), NDIKIMI I TYRE
NË ZHVILLIMIN EKONOMIK DHE INVESTIMET NË KOSOVË
Abstrakt
Bizneset e Vogla dhe të Mesme (BVM), kanë përkufizime të ndryshme nga vendet e
ndryshme. Sipas Bashkimit Europian (BE), bizneset ndahen në biznese mikro (1-9
punëtor), biznese të vogla (10-49 punëtor) dhe biznese të mesme (50-249). Në SHBA,
Administrimi i Bizneseve të Vogla (SBA) është më i detajuar dhe më kompleks, duke
përfshirë 37 standarde të ndryshme që përcaktojnë 1,151 industri dhe 13 nën-industritë në
të gjithë SHBA-të. Në përgjithësi, një biznes i vogël është konsideruar të jetë "një biznes
që është në pronësi dhe operim të pavarur dhe që nuk është dominues në fushën e tij të
veprimit".
BVM-ve kanë ndikim të drejtpërdrejtë në ndryshimet e teknologjisë, në sjelljen e
konkurrencës së shëndosh, duke hapur vende të reja pune dhe ofertë të pasur të produktit
në tregjet lokale. BVM karakterizohen si fleksibile, marrëdhënie të drejtpërdrejtë në
punë, mundësi punësimi, janë të menaxhuara nga një person, kapital i kufizuar,
inovacione etj. Ndërsa, rritja ekonomike është e lidhur me rritjën e BVM të cilat
stimulojnë konkurrencën, ofrimin e produkteve dhe shërbimeve të reja si dhe shërbime të
tjera të avancuara vetëm për ti mbijetuar tregut. Kategoritë e përgjithshme të biznesit që
sipërmarrësit fillojnë janë: shitja me pakicë, prodhimi dhe shërbimi. Kurse kategori të
tjera të bizneseve të vogla janë: ndërtimtaria, spitalet, komunikimi, financat dhe pasurit e
papatundshme.
Sot, ekonomia po ndryshon vazhdimisht, duke siguruar mundësi për biznese të reja.
Kërkesa për shërbime po ‘‘lulëzon’’dhe është gjithnjë në rritje, dhe afro 97% e firmave të
shërbimeve janë të vogla me më pak se 100 punonjës. Ndërmarrësia është një proces
dinamik i krijimit të një rritje të pasur; është procesi i inicimit të një ndërmarrje biznesi,
duke organizuar burime të nevojshme duke supozuar lidhur me rrezikun dhe shpërblimet.
Kurse një ndërmarrës është dikush që angazhohet në ndërmarrësi.
Kosova si një shtet i ri e di rolin dhe rëndësinë e NVM-ve në zhvillimin e ekonomisë. Më
shumë se 90% e ndërmarrjeve janë të biznesit të vogël dhe të mesëm. Që nga viti 1999,
ekonomia e Kosovës ka qenë e nxitur kryesisht nga ndihma ndërkombëtare dhe
remitancave (Burimi: Banka Botërore, 2010). Roli i sektorit privat, në veçanti SME ka
qenë relativisht i dobët. Megjithatë, Kosova është ende në fazën e tranzicionit, ku
ndërmarrërsia dhe krijimi i bizneseve të vogla pritet të luajë një rol kyç në rrugën drejtë
një ekonomie moderne me treg të lirë, zhvillim dhe rritje ekonomike. Aktualisht, ka një
mjedis të pafavorshëm për biznes, dhe në mungesë të kulturës krijues e sipërmarrëse,
16
Kosova ka një mungesë të firmave inovative, të cilat në ekonomitë perëndimore janë
kontribuesit kryesore në krijimin e vendeve të punës. Në Kosovë, mbi 50% e të gjitha
BVM që operojnë në sektorin komercial karakterizohen nga investime të vogla dhe
joproduktive. Tani, Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (MTI) dhe Agjencia për
mbështetje të BVM (SMESA) është institucioni përgjegjës për hartimin e strategjisë së
zhvillimit të NVM. Strategjia e BVM është hartuar për një periudhë prej pesë vjetësh
2012-2016 dhe ka hyrë në fuqi më 1 janar 2012. Gjithashtu, ekziston një projekt i
themeluar nga Bashkimi Evropian (BE), në mënyrë që të asistojë BVM. Projekti ka katër
komponente kryesore: 1. Përmirësimi i klimës së biznesit, 2.Vendosjen e dialogut
publiko-private dhe Koordinimin e Donatorëve; 3. Përmirësimin konkurrencës së BVM
në Kosovë, dhe 4. Fushata e informimit publik.
MSc. Fekri Iseni
Kolegji Universitar “Pjeter Budi”, Prishtinë
SUBJECT: SMALL AND MEDIUM ENTERPREISES AS A MAIN
PILLAR FOR THE ECONOMIC DEVELOPMENT OF THE REPUBLIC
OF MACEDONIA WITH THE FUNCTION OF THE INTEGRATION OF
MACEDONIA IN THE EUROPEAN UNION
17
A b s t r a c t
The advancement of Macedonia in its direction towards integration in NATO and
its membership in the European Union is conditioned with the continuation of political
and economic reforms purposly that the economy of Macedonia increase its level of
development, increase the competitional capability so it can be integrated in the European
Union State’s economies. We will mention some of the segments wherein come into
consideration the contribution but also advantages that small and medium enterpraises
have towards economic development with the function of the integration of Macedonia in
the EU:
1. The development of small and medium enterpraises as generators to the
economical increase, the development of private initiatives and enterpreunalship;
2. The flexibility of small and medium enterpraises towards the permanent
changes of the environment;
3. Empowerment of regional collaboration and cooperation;
4. The living environment in the prospectives of the business development of
small and medium business enterpraises in Macedonia;
5. The institutional support of small and medium enterpraises.
The development of small and medium enterpraises – generator towards
economic increase, the development of private initiative and
enterpreunalship
The importance of small economic subjects’ development is to empower the
cooperation on economic fields with the purpose to regain and quicken the integration
process in EU, which are numerous. In this way, we will mention some of the advantages
that small and medium enterpraises have in the economic development:
- They mibilize current potentials, contribute to the economic development which
enables in estabelishing new employments and softens the unemployment;
- They influence in enhancing the competition in economy, with dynamic
enterpreunalship whic influences in all economic sectors;
- Small and medium enterpraises are important tools for newnesses and
technological innovations, important for applying new technologies;
- In transition processes of the Republic of Macedonia small and medium
enterpraises were jointed directly to the processes of privatization of the state’s and social
property into private property and shareholder’s consortium;
- The development of small and medium enterpraises is the key factor for the
local economic development because they për arsye se exploit raw materials and labor
power within municipalities;
- Small and medium enterpraises play an important role in returning the
employees from their jobs from abroad to their country and do the investment of the
capital assets in their land-banks.
18
The empowerment of the regional cooperation and collaboration
Within the frame of this segment a special consideration is made towards the
internationalization of the small economy.
Forms of the internationalization are realised through the following objectives:
- icrease of the product quality and services which enable the growth of the export,
- increase of the various cooperation forms with foreign partners,
- direct investments.
The living environment in its developing of small and medium business enterpraises
in Macedonia
Small and medium enterpraises in Macedonia, largely also in developing
strategical projects, must obligatorily incorporate the way of utilizing natural resources
for the reason that if one doesn’t react in this way they will impact with three groups of
problems, as follows:
- The first group of problems will be the one’s of legislative regulation and
different acts for nature’s protection and the living environment,
- The second group are trading relationships regarding firms in EU countries and
member states of the World Trade Organization,
- The third group of problems will come up from the purchasers themselves,
customers.
In conclusion, small and medium enterpraises NVM-të must necessarily follow
changes in legislative regulations and undertake necessary measures and activities in
function towards protecting the living environment.
Institutional support of small and medium enterpraises
Macedonia should incite and encourage small and medium enterpraises for a
regional cooperation as an integral part in preparing for integration in economic
structures of the European Union. We will mention some of the ways of institutional
support that many states have applied to develop small and medium enterpraises:
- the development of agencies which deal with giving adequate councils,
information regarding export-import activities in finding partners for cooperation,
- the export support through organizing export promotions, joint investments, help
in development planning and innovation, consulting services, councils and services,
- the know-how and training of managers to get involved in outside trades,
- finacial support through suitable credits for exporting activities (the export
stimulation), for promotion and publicity, for participation in outside fairs, for transfer of
technologies, etc.
- guarantee (from the state’s side) in cashboxing the fees for exporting
enterpraises,
19
- financial infrastructure (guaranteeing funds, microcredits, direct investments,
suventions )
- tax releases and tax lowering for firms which are oriented in export (final
products).
- forming enterpreunal zones, incubators, securing the land for building,
innovative centres, technological centres,
- forming special informative centres in service to small and medium enterprises.
20
Ph.D OriolaTheodhori
Marketing-Tourism Department, Korca’s University
MSc. Daniela Horanlli
THE IMPACT OF BRANDING IN CONSUMER BEHAVIOR
Abstract
Most executives today agree that their efforts should be focused on growing the lifetime
value of their customers. They face with the major challenges of brand
management today that vary from digitalization of information overload, social
responsibility, increasing consumer skepticism and the importance of accountability.
Develop the skills to manage the brands will increase the profit in the future. Faced with
an increasingly complex competitive environmentcompanies have responded by creating
strong brands. The paper shows that brand and communication can influence the
purchasing behavior of consumers. Further, it provides important managerial insight, as it
shows how different product attributes are valued by consumers.
Key words: brand management, consumer behavior, product attributes.
Dr. OriolaTheodhori
DepartmentiMarketing-Tourizëm, Universiteti Fan S. NoliKorcë
Msc. Daniela Horanlli
NDIKIMI I MARKËS NË SJELLJEN KONSUMATORE
Abstrakt
Shumë drejtuesjanë të mendimit se përpjekjet e tyre duhet të fokusohen në rritjen e jetës së
vlerës të klientëve të tyre. Sot, ata, përballen me sfidat më të mëdhatë menaxhimit të markës
të cilat variojnë nga dixhitalizimi i mbingarkuar iinformacionit, përgjegjësitë sociale,
skepticizmin në rritje konsumatorëv edhe rëndësisë të kontabilitetit. Zhvillimi i aftësive për të
menaxhuar markat do të rrisë fitimet në të ardhmen. Duke u ballafaquar me një mjedis
21
kompleks dhe konkurrues kompanitë janë përgjigjur duke krijuar marka të forta. Qëllimi i
këtij punimi është të tregojë se marka dhe komunikimi ndikojnë në sjelljen blerëse të
konsumatorëve. Për më tepër ai jep njohuritë rëndësishme menaxheriale dhe tregon se si
atributet e ndryshme të produktit janë vlerësuar nga ana e konsumatorëve.
Fjalë kyçe: menaxhimi i markës, sjellje blerëse, atribute të produktit.
Mr. Sc. Hysen Sogojeva
Kolegji Universitar “Pjetër Budi” Prishtinë
VLERAT DETERMINANTE TURISTIKE TE MONUMENTI I NATYRËS ME
RENDËSI TE VEÇANTË “UJËVARAT E MIRUSHES”
Abstrakt
Monumenti i Natyrës me Rëndësi të Veçantë “Ujëvarat e Mirushes” është park që paraqet
një fenomen të rrallë natyror me rendësi të veçantë natyrore, shkencore, kulturore dhe
turistike. Sipas IUCN, zona i përket kategorisë ”Peizazh i mbrojtur”, kurse rrjedha e lumit
Mirusha i përket kategorisë ”Monument natyror”.
Në këtë park, lumi Mirusha në pjesën e fundit të rrjedhës se tij kalon nëpër një grykë e
cila njihet si Kanjoni i lumit Mirusha dhe këtu ai krijon 12 ujëvara dhe 16 liqene që
paraqesin një fenomen të rrallë morfohidrologjik dhe peizazh shumë të bukur e atraktiv
për vizitorë, flora e pasur me shumë lloje bimore si edhe disa shpella që ndodhen në
shkëmbinjtë e kanjonit të lumit. Prej të dhënave dhe shqyrtimit atraktiv të motiveve
turistike , lidhshmëria e tyre me vendet turistike dhe pozita e tyre ne drejtimin e turizmit
dispresiv, si lami determinante e vlerave turistike te Ujëvarës së Mirushës mund të
konstatohet, se: vlerat turistike Ujëvarës se Mirushes – motiveve turistike
proporcionalisht me atraksionet e motiveve, dhe mirë të lidhur me vendet turistike dhe në
pozitën turistike - gjeografike të motiveve në mardhënje dispresive turistike, a anasjelltas
proporcionalisht në mënyrë të pamjaftueshme e shprehur me atributet atraktive të
Ujëvarës dhe motiveve turistike, lidhshmëria e dobët e me drejtimet turistike në largësitë
e mëdha të dispozitave turistike gjegjësisht pozita jo e përshtatshme turistike- gjeografike
pozita e motiveve turistike gjegjësisht dispresimi turistik. Motivet atraktive të cilat
paraqiten si një kompleks, atributet rekreative të cilat dalin nga rëndësia për organizmin
njerëzor, atributet estetike të cilat paraqesin pamjen, formën dhe pasazhin me pyje, fusha
dhe livadhe, kuriozitetet dhe atributet e njohura të cilat vinë deri te hulumtimet e
monumentet kulturore historike, lidhja e pozitës turistike gjeografike të ujëvarës në raport
me dispresitetin turistik e cila ka pozitë të mirë si rezultat se këtu gërshetohen lloje të
ndryshme klimatike të cilat i përcaktojnë vlerat turistike, rrugë rajonale dhe afër
magjistrales.
22
Fjalë kyçe: Turizmi, determinantet turistike, monument natyror, ujëvarat e
Mirushes, kanjon, dispresiv, IUCN etj.
Demir LIMA, PhD cand, UET – Tiranë
Drejtor i Marketingut - PTK
E-mail: [email protected]
Phone: +377 (0 ) 44 705 705
P r i s h t i n ë
Fadil OSMANI, PhD cand, UT – Tiranë
Auditor i Brendshëm - PTK E-mail: [email protected]
Phone: +377 (0 ) 45 99 99 00
P r i s h t i n ë
GLOBALIZATION AND IT'S IMPACT ON KOSOVO ECONOMY
Abstract
In theory and practice, is shown that, globalization is a process of integration of the
countries of the world in a community. As in the past, and during the time, these
communities ”shrink” geographical area, blurs the boundaries of countries in the world,
greatly liberalizes or eliminate trade barriers, by simulating the development of
international trade among countries, advance and grow the international financial
institutions, makes the people to communicate more easily and collaborate with greater
efficiency among them.
About the concept of globalization in general dominates two categories of theories. The
group of the first theories is skeptical theorists, while different category represents a
group of theorists known as the optimistic theorists. Opinions of these two parties are
contradictory to one another.
A similar situation seems to be in Kosovo. There are theories that support and glorify the
effects of the globalization in the Kosovo economy. They argue the positive effects of
23
Foreign Direct Investments ( FDI) in the domestic economy development, while highly
appreciating the benefits of Kosovo enterprises ,from free flow of capital and from the
market economy in general. Contrary, anti-globalists economists are trying to argue that
opposite occurred in Kosovo economy, and in its business. Foreign Direct Investment
(FDI) serving to multinational enterprises to exploit natural and human resources in
developing countries, including Kosovo, too. Meanwhile, the growth of international
trade would paralyze business activities of domestic enterprises due to lack of capacity
(human and financial), to face with stronger competition of multiple enterprises of
developed countries.
By this paper work, I will try to juxtapose international and Kosovar expert's opinions,
and to argue that the process of globalization is an inevitable global development, for its
effects in Kosovo economy, to identify the challenges and opportunities arising from this
development for the economy and enterprises in Kosovo.
The effects of globalization and free action of the multinational corporations outside the
state borders and their greater on financial and technological strength, certainly would
compel enterprises operating mainly within national borders, to modify their tactics by
adapting new global developments. It should also, a detailed analysis of the effect of
Foreign Direct Investment (FDI), in the economic development of developing countries,
and Kosovo in our case. What is real contribution of these investments on economic
growth and the social welfare in Kosovo, by considering challenges, risks, and
opportunities that bring these investments for economic and social operators in the
country? Which are the advantages and disadvantages of being in Kosovo, in a global
market against alternatives of a segmented market in the national geographic variable?
Will be also a problem statement for which I will try to find an answer.
In the end, Kosovo policies that encourage Foreign Direct Investment (FDI) in the
conditions of economic globalization will be analyzed and on how to guide Kosovo for
the future and her challenges in the market economy, the ideas will be provided.
Key words: Globalization, Foreign Direct Investments, Kosovo Economy, global
market
24
Dr.(PhD). Ecc. Ismail MEHMETI
Dogana e Kosovës
Nr. tel. + 377 45 550 593
MEKANIZMAT DHE INSTRUMENTET THEMELORE TË RREGULLIMIT
SHTETËROR
TE BUJQËSISE NË VENDET E ZHVILLUARA
Abstrakt
Punimi analizon bazën konceptuale te mekanizmave dhe instrumenteve që
përdoren si mbështetje shtetërore për sektorin bujqësorë dhe që janë në harmoni me
metodat e Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD), dhe
Organizatës Botërore te Tregtisë (OBT), si dhe analizon domosdoshmërinë e
shfrytëzimit të mekanizmave dhe instrumenteve shtetërore për të mbështetur sektorin
bujqësor në një vend, duke u fokusuar në përdorimin e metodave që kanë mbështetje
ekologjike dhe kanë tendencë për zhvillim rural.
Aktualiteti dhe niveli i problemit që kërkon një studim rrjedh se shume vende
gjate ekzistencës se tyre janë ballafaquar me periudha kur kane pasur kriza ne sigurimin e
ushqimit , megjithatë, vetëm ne fillim te shek. XX qeveritë e vendeve pak me te
zhvilluara kane filluar te aplikojnë mekanizmat dhe instrumentet për mbështetje te
sektorit bujqësore.
Specifikat mbi formën dhe madhësinë e mbështetjes për Bujqësi ne vendet e
Unionit Evropian e mbikëqyr dhe e hetojnë në vazhdimësi organizata te ndryshme
25
ndërkombëtare nder to edhe Organizata Botërore e Tregtisë (OBT) përmes eksperteve te
vete dhe Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) duke u
përqendruar kryesisht ne mekanizmat dhe instrumentet financiare qe i përdorin ato vende
për sektorin e Bujqësisë dhe ndikimi i tyre ne zhvillimet ekonomike te vendeve tjera, ne
këtë drejtim kërkohet ende qe te studiohen edhe elementet tjerë natyror për token
bujqësore, për reliefin e atij vendi, për pasurit natyrore etj., si dhe ndikimi i aplikimit te
teknikes dhe teknologjisë dhe te mekanizmave te modernizuar bujqësor ne zhvillimin e
bujqësisë ne vendet e UE-së. Te gjitha vendet e zhvilluara kane filluar te ndikojnë ne
rregullimin e sektorit bujqësor me mekanizma dhe instrumente shtetërore duke orientuar
instrumentet shtetërore ne drejtim te një sistemi te integruar ku prodhuesit bujqësor do te
orientonin prodhimet e veta ne drejtim te arritjes dhe përmbushjes se objektivave te
politikes bujqësore të një vendi qe ne shumicën e rasteve ka qenë plotësimi i nevojave te
popullsisë me produkte ushqimore dhe tendenca për te eksportuar ato.
Fjalë kyçe: sektori bujqësor, instrumente për rregullimin e sektorit bujqësor,
OECD.
Artan HAZIRI, Ph.D.Candidate
ROLI I SISTEMIT BANKARE NË KOSOVË
Abstrakti
Sistemi bankar është shumë i rendësishem në funksionimin e ekonomisë së vendit por
edhe në funksionimin e ekonomisë me vendet e tjera. Esenca e sistemit se si funksionon
lidhet me Banken Qendrore e cila është institucioni më i lartë në një vend dhe me bankat
komerciale dhe instutucionet tjara kredidhenie.
Banka Qendrore udhëheq me sistemin bankar të një vendi duke hartuar rregullativa,
udhëzime administrative, mbikqyrjen e bankave, shkallen e inflacionit, normen e interesit
si dhe rregullon ofertën dhe kerkesën monetare të një vendi etj. Ky instutucion i kordinon
punët e bankave tjera dhe institucioneve tjera finanaciare jo bankare të cilat duhet ti
raportojnë Bankes Qendrore mbi aktivitetin e tyre financiar.
Siq e dimë, banka si institucion është perdorur edhe në kohet antike të cilat aktivitetin e
tyre nuk e kanë pasur si në ditet e sotme, por funksioni i tyre ishte vetëm këmbimi i
parave, dhe si të tilla kane kryer detyren e ruajtësit, e arkëtimit dhe te ndermjetsuesit,
ruajtja e gjerave të qmuara, kryerja e sherbimeve të besueshme etj.
26
Ndërsa në ditët e sotme përveq ketyre aktiviteteve bankat në sistemin bankar kryejne
edhe këto funksione si: mbajtjen e depozitave, dhënien e kredive, pagesa të ndryshme
brenda dhe jashtë vendit. Banka është krijuar në baze të një sistemi bankar qe ka për
qellim të merret me depozitat monetare, ruajtjen e kursimeve të klienteve dhe huadhënien
për qellime financiare. Sherbimet e saj ofrohen nepermjet një rrjeti agjensishe. Me
kalimin e kohes dhe zhvillimin e shpejt të teknologjisë në ditet e sotme po shfaqen
gjithnjë e më shumë mundësi të reja veprimi ku mund të permendim: veprimet nepermjet
Internet-it, përdorimi i Kartave te Kreditit, bankomate për terheqjen e parave.
Gjithashtu sherbimet më të rendesishme qe i ofrojne bankat e sotme bashkohore
janë: dhenia e kredive konsumuese, dhenia e keshillave financiare, menaxhimi i parave te
gatshme, dhenia e pajimeve me qira, financimi i kompanive të reja, ofrimi i planeve per
pensionim, kryerja e sherbimeve lidhur me investimet dhe punet tregtare etj.
Fjalët kyçe: Banka Qendrore, Karta kreditore, depozitat monetare, bankomate.
Dr. Sc. Esmeralda SHKIRA
MSc.Daniela HORANLLI
MSc. Erion NEXHIPI [email protected]
BUSINESS TOURISM , PERSPECTIVES FOR DEVELOPMENT IN KORCA
REGION
Abstract
Business travel has its distinct characteristics and motivations which make it different
from tourism in its classic meaning. Therefore, there is a need for thorough investigation
of business travel. It comprises various types of travel which foresee a wide range of
activities, and one of the broadest ones is conference, congress and convention travel.
27
This paper tend to tell why it is so important the development of this form of tourism
which are the profits and problems and the perspectives for the development in Korca
region.
Key words: business travel, conference travel, congress travel, convention travel
Ass. Jeton VOKSHi, MSc. Kandidat
Kolegji Universitar „Pjetër Budi“ Prishtinë
E DREJTA SHPEDITERE NË REPUBLIKËN E KOSOVËS
Kuptimi dhe rëndësia e “Kushteve të përgjithshme të afarizmit të shpediterëve
ndërkombëtar të Kosovës”
Abstrakt
Një ndër kushtet kryesore që një vend të ketë zhvillim ekonomik është kushti që ai vend
të ketë shpedicion ndërkombëtar. Roli dhe rëndësia e shpedicionit ndërkombëtar është e
shumëllojshme dhe me ndikim në shumë sfera të ekonomisë vendore. Duke u nisur nga
vetë termi “shpediter” mund të themi se në një kuptim të ngushtë, ky term nënkupton
termin tjetër “arkitekt i transportit” që do të thot se shpediteri është ai i cili e ka
ekspërtizën dhe përvojën e nevojshme për të organizuar në mënyrën më të shpejtë, më
ekonomike dhe më të sigurt bartjen e mallit nga dërguesi deri te pranuesi, pavarësisht se
çfar distance apo sa shtete janë në mes.
28
Pa sistemin e shpedicionit ndërkombëtar nuk do të ishte e mundshme të funksionojë në
mënyrë optimale sistemi i këmbimit (tregtisë) ndërkombëtar dhe sistemi i qarkullimit
ndërkombëtar. Kjo argumentohet me faktin se shpedicioni ndërkombëtar është një
veprimtari ekonomike shumë e rëndesishme në kuadër të sistemit të reprodukimit
shoqëror (prodhimi-shpërndarja-këmbimi-konsumimi) e cila ekonomikisht është
ndërlidhur dhe inkorporuar në sistemin e këmbimit të të mirave, nëpërmes të së cilës
mundësohet lidhja në mes të prodhimit dhe konsumit respektivisht ofertës dhe kërkesës.
Pra mund të themi se shpedicioni ndërkombëtar është pjesë e tregtisë së jashtme, formë
më e lartë e qarkullimit ndërkombëtar, respektivisht që shpediteri ndërkombëtar është:
"arkitekt i transportit", avokat i komitentit, operator global logjistik, menaxher i
teknologjive moderne transportuese etj.
Modernizimi dhe zhvillimi i shpejtë i qarkullimit ndërkombëtar, veçanërisht teknologjive
bashkëkohore transportuese, duke përfshirë edhe afirmimin e transportit të kombinuar
dhe atë multimodal, zhvillimi i shpejtë i tregtise së jashtme, nderlikimi i marrëdhënieve
shoqëroro ekonomike, specializimi dhe diferencimi i rregullave juridike në nënsistemet e
sistemit të së drejtës, veçanërisht të së drejtës tregtare ndërkombëtare dhe të se drejtës
transportuese ndërkombëtare, u imponua nevoja që gradualisht të vie deri te pavarësia e
plotë e së “drejtës shpeditere”.
Fjalë kyçe: e drejta shpeditere, legjislacioni, kontrata, përfaqësimi, detyrimet të
drejtat dhe përgjegjësitë etj.
Fadil OSMANI, PhD cand, UT – Tiranë
Auditor i Brendshëm - PTK E-mail: [email protected]
Phone: +377 (0 ) 45 99 99 00
P r i s h t i n ë
MENAXHIMI I BURIMEVE NJERËZORE NË NDËRMARRJE
A b s t r a k t
Me perspektivën e pamjes së një ndërmarrje, është e duhur dhe e drejtë që t’i kushtohet
vëmendje më të vlefshmit prej burimeve njerëzore (personelit)që punon për ndërmarrjen.
Ndërmarrjet tjera nuk i’a dalin mbanë duke i trajtuar njerëzit më me pak respekt e
29
mirëkuptim, nga sa e meritojnë ata. Në të njëjtën kohë është e dukshme nevoja për
sistemimin e këtij burimi.
Në çdo instuticion ndikimi i burimit njerëzor duhet të jetë thelbësorë. Mënyrat e të bërit
të punëve, dhe metodat që zbatohen, rëndojnë shumë në efikasitetin dhe efektivitetin e
ndërmarrjes. Në anën tjetër nevojitet që punëtorët të shihen më tepër si përfaqësues të
atyre që zbatojnë planet e projektet, se sa në mënyrë strikte si punëtorë.
Kjo kërkon një metodë të re të menaxhimit të punëmarrësve dhe të çështjeve që ndikojnë
tek ata në realizimin e detyrave të tyre të përditshme.
Në fund, , në pyetjen se çfarë duhet të jetë një politikë e burimeve njerëzore, përgjigjja
do te ishte kjo ‘’një përgjegjësi e rëndësishme e menaxherëve ndërmarrës në mënyrë që
t’i balancojë të drejtat e punëtorëve për të marrë një shërbim nga qeverisja, i cili duhet të
jetë efikas, efektiv, i drejtë dhe që i përgjigjet nevojave të punëtorëve duke ruajtur të
drejtën e nëpunësve të ndërmarrjes për t’u trajtuar me barazi e dinjitet .
Fjalët çelës: Menaxhimi i Burimeve Njerëzore, Motivimi, Punësimi, Zhvillimi
Profesional, Ndërmarrja.
Fakije ZEJNULLAHU, PhD candidate
ANALIZE E MENAXHIMIT TE IDENTITETIT ELEKTRONIK NE
REPUBLIKËN E KOSOVËS
Abstrakt
30
Më 12 dhjetore 2008, Qeveria e Republikës së Kosovës merr vendim për miratimin e
strategjisë se qeverisjes elektronike 2009-1015, me te cilën vendim kjo strategji behet
strategji Kombëtare e Republikës se Kosovës.
Ne kuadër te programit te Qeverisjes elektronike, Ministria e Administratës Publike e cila
është e ngarkuar me përgjegjësinë e realizmit te Strategjisë se e-qeverisjes, ka realizuar
disa projekte duke unifikuar shërbimin dhe krijuar regjistra për shërbime te caktuara për
qytetare, biznese dhe vet qeverinë.
Identifikimi i qytetareve në këto sistemet të e-qeverisjes dhe sisteme tjera qe operojnë ne
Republikën e Kosovës, behet duke përdorur llogarinë e krijuare për qasje ne sistemet
përkatëse, duke qene te shtrënguar qe te memorojne një numër te madhe te llogarive dhe
duke pasur një besueshmëri te qasjes shume te ulet.
Me rritjen e numrit te sistemeve, rritet numri i llogarive te përdorura për qasje ne sistemet
duke rritur kështu koston e menaxhimin e tyre dhe administrimi te sigurisë. Kjo
gjithashtu rezulton ne ulje te sigurisë se përgjithshme dhe ne një besueshmëri te ulet e
verifikimit.
Implementimi dhe përdorimi i sistemit te besueshem për menaxhimin e identitetit, përveç
qe do te rrisë besueshmërinë e verifikimit ne sisteme te e-qeverisjes, qe është kusht ne
shpërndarjen dhe përdorimin e tyre, gjithashtu do te ndihmoje qytetaret qe lehtësisht te
identifikojnë vetveten dhe vërtetojnë transaksionet e tyre sigurte dhe shpejte.
Interoperabiliteti i sistemit për menaxhimin e identiteti elektronik ne Republikën e
Kosovës me sistemet kombëtare për menaxhimin e identitetit elektronik te shteteve
anëtare te Evropës do te ofroje mundësinë qe e-ID e qytetareve te Kosovës te jete valide
për shtetet me te cilat nderverpohet dhe validimi i e-ID te huaj.
Hulumtimi ne Interoperbabilitetin me sistemet kombëtare për menaxhimin e identitetit
elektronik te shteteve anëtare te Evropës për te ofruar mundësinë qe e-ID e qytetareve te
Kosovës te jete valide për shtetet me te cilat nderverpohet dhe validimi i e-ID te huaj.
Ne analizën tone do te analizojmë praktikat e zbatuara ne shtetet anëtare te Evropës ne
këtë aspekt dhe çështjen e interoperabilitetit.
Fjalë kyçe: e-ID, E-qeverisja, identiteti, shërbimet, sistemet,
MSc. Fellanze PULA, PhD candidate
Profesoresh ne Kolegjin Universitar “Victoria”, Prishtinë
THE BUSINESS-ORIENTED WOMEN AND ITS IMPACT ON MARKETING
31
KOSOVO CASE
Abstract
The combination of hard work and education has brought women to a position of power
and influence in business ,politics, and social endeavors .The number of women
executives in business has also grown over the past decade.
A quiet economic and social revolution is taking place.Worlwide,1bilion women work.
The female economy will have a global impact. This economy represents the most
important commercial opportunity in our lifetime.
The female economy will challenge corporate leaders and managers to reexamine their
human resources practices –how they recruit, select, develop, integrate, retain and
provide support to their people and how they help nurture and facilitate a healthy work-
life balance.
Through some interviews with women that have a successful career , we are going to
understand their behavior when she has an increase in her economy .The research results
and a lot of other local and international reports will help us understanding the women
position in Kosova’s economy .
Key words: women, business, economy, power.
Ph.D Katerina Angelevska-NAJDESKA, Assistant Professor
Fakultet za turizam i ugostitelstvo, Ohrid, Makedonija
32
Ph.D Vera KARADJOVA, Assistant Professor
Fakultet za turizam i ugostitelstvo, Ohrid, Makedonija
MARKETING CONCEPT FOR A NEW TOURIST PRODUCT
Abstract
Enterprises with marketing management strategy will be able to promptly react to market
changes and gain some advantage over competing companies. It is very important,
especially in modern economic conditions when market conditions are changing at a fast
tempo.
With innovation is important thing to make live cycles of touristic product longer, and in
that way the company try to keep the existing tourists, and after the product modification
to pull new ones.
Most of the managers understand the innovation as a process of making some changes of
the product, adding new details or elements, and all that with one general idea to make
their own product different from the competing products, and more attractive to tourists.
Key words: touristic product, innovation, marketing conception, marketing
management strategy, idea, desires, needs
Agim DERGUTI, PhD candidate
33
[email protected]; agim.derguti @ rks-gov.net
MANAGEMENT OF INVESTMENT PROJECTS IN KOSOVO - DIFFERENCES
WITH EUROPEAN STANDARDS
Abstract
The management process of the investiment projects in Kosovo is not given the deserved
attention. There are too many reasons and have involved numerous difficulties and
problems in the implementation of projects which were of vital importance to the society.
The experience in management, lack of professional staff, changing of the system, can
be some of the main factors, but without ignoring the lack of a legal framework.
In the recent years can be said that there has been progress in all the menagement cycle of
the investment projects. If we will count the reasons for a positive evaluation, then
necessarily should be mentioned the consultancy of international actors who have helped
with their experiences that this complex activities result successful. But also Kosovo
oficcials specialized in different developed countries have given a positive synergy with
their feeds.
However, even after more than a decade of transitional experience,we can say that in the
investment projects in Kosovo are still many gaps that European standards have
surpassed long ago.
In this paper I will analyze several factors in which are major lags which need to be
revised and improved to be aligned towards a modern management of investment projects
.This invesment projects increasingly are becoming standards and which necessarily must
be fulfilled.
Key words: management, investment, projects, transitional, standards.
34
Doc. Dr. Zija ZIMERI
Kolegji Universitar “Pjetër Budi”
Prishtinë
MODELIMET E METUTJESHME, PROJEKTIMI DHE MENAXHIMI I
TURIZMIT TRANZITOR
Abstract
This study consists of research methodologies that are of great significance in
explaining various events and processes in the areas of our country, particularly regarding
the transitional human capacity development, capitals and ideas, respectively, the
transitional role of our country in the view of south east Europe.
As regards to the submitted objectives and tasks to define and summarize this
research, issues that have to deal with modeling, projections, perspectives, creating
conditions, infrastructure improvement, management model for conventional strategy for
touristic propaganda, have been processed through scientific analysis in a adequate
manner.
35
Dejan METODIJESKI, Nako TASKOV,
Oliver FILIPOSKI, Tatjana DZALEVA,
Zoran TEMELKOV
Str. Krste Msiirkov bb, Faculty of Tourism and Business logistics, University “Goce
Delcev”, Shtip, Republic of Macedonia
GEOGRAPHICAL DISPERSION OF TOURISTS AGENCIES IN REPUBLIC OF
MACEDONIA
Abstract
Subject of research in this paper are the tourist agencies in Republic of
Macedonia. Namely, the notion behind tourist agency shall be defined, along with their
historicaldevelopment in the country under consideration. Tourist agencies can be viewed
as a crucial factor for tourism development. The last section of this paper will present a
regional division of the tourist agencies, the orientation toward modernization of their
activities as well as the government roleas a sponsor of the organized tourism activities.
36
Agron THAQI (PhD cand), UET Tiranë
mob: 049 313 095
Mr. Sc. Ilir BYTYÇI (PhD cand ),
Kolegji Universitar “Pjeter Budi”, Prishtinë
MENAXHIMI I SISTEMEVE TË INFORMACIONIT NË HEKURUDHAT E
KOSOVËS (INFRAKOS – TAINKOS)
Abstrakt
Shekulli 21 shënoi hyrjen në kohen e informacioneve në ekonomin e diturisë ku roli dhe
dhe rëndësia e informatave po e zë një vend të rëndësishëm në jetën e afariste të njeriut.
Funksioni kryesor i informatës është të ofrojë njohuri dhe dituri të reja, të zvogëlojë ose
mënjanojë pasigurinë dhe të nxisë aktivitete qeverisëse për marrjen dhe zbatimin e
vendimeve.
Proceset globale afariste i kanë sjellë një mjedis të informatizuar duke i detyruar
kompanitë ti nënshtrohen këtyre proceseve duke ndryshuar edhe mënyrën e qasjes së
tregut, organizimit të biznesit, rritjes së sigurisë dhe kontrollin e plotë të operacioneve.
Sistemi informatik i menaxhmentit (SIM) nënkupton një shprehje e cila paraqet një
kategori specifike të sistemeve informatike që i shërbejnë funksioneve menaxheriale në të
gjitha nivelet e menaxhmentit, duke i pajisë menaxheret me raporte ose me një qasje on-
line për përformancen aktuale të organizatës dhe në të dhënat historike. SIM përdoret për
të përkrahur funksionet e planifikimit, kontrollit, dhe marrjen e vendimeve në gjitha
nivelet menaxheriale. Në përgjithësi, sistemi informatik i menaxhmentit (SIM) varët nga
të dhënat që ndodhën në sistemin për procesimin e transaksioneve (TPS). Menaxhimi i
sistemeve të informacionit (SIM) është një sistemi që siguron informata të nevojshme për
të menaxhuar në mënyrë efektive një organizatë, pra me një fjalë sistemi informatik i
menaxhmentit përmbledhë dhe raporton lidhur me operacionet bazike të kompanisë.
Menaxhimi i Sistemit informatikë luajnë një rol të rëndësishëm edhe në Hekurudhat e
Kosovës konkretisht në Qendrat Kontrolluese të Trafikut (CTC) të cilat mundësojnë një
qarkullim të sigurt dhe efektiv të trafikut. Qëllimi kryesor i Qendrës Kontrolluese të
Trafikut (CTC) është mbledhja dhe procesimi i të dhënave nga lëvizja reale e trafikut të
37
cilat pastaj shfrytëzohen gjatë proceseve vendimmarrëse dhe strategjike nga operatorët
dhe menaxherët. Në përgjithësi Qendra Kontrolluese e Trafikut (CTC) prezanton,
kontrollon në mënyrë automatike, menaxhon, monitoron dhe ofron sisteme më të mira
informuese mbi gjendjen e trafikut dhe infrastrukturës.
Këta tregues të gjendjes së trafikut janë elemente bazë për operimin e një CTC-je.
Sistemet informuese në CTC mundësojnë mbledhjen e informatave të rëndësishme mbi
funksionet që kryhen në pjesët tjera të hekurudhës, duke parandaluar kështu konfliktet
e mundshme në trafik dhe mundësuar organizim më të mirë të trafikut.
Qendrat kontrolluese të trafikut (CTC) përdorin teknologji të ndryshme informative.
Teknologjitë që përdoren në CTC rrisin densitetin e trafikut dhe përmirësojnë shërbimet e
informatave si për punëtorët e hekurudhave (Trainkos) ashtu edhe për udhëtarët. Në
Infrakos, CTC-ja përfshin dispeçerët e trenave të cilët kontrollojnë pajisjet sinjalo-
siguruese dhe operatorët të cilët monitorojnë dhe kontrollojnë pa ndërprerë lëvizjen e
trenave. Të dyja palët bashkëpunojnë ngushtë njëra me tjetrën dhe vazhdimisht
informohen nga sisteme të ndryshme informative rreth gjendjes reale në infrastrukturë.
Operatorët e trafikut në njërën anë përdorin dy lloje të telekomunikimit:
radiokomunikimin dhe rrjetin telefonik, ndërsa dispeçerët përdorin rrjetet kompjuterike
dhe rrjetin telefonik. Po ashtu është e mundshme që nga CTC-ja të bëhet vëzhgimi i
situatës me kamera. Sistemi për përshkrimin e trenave, sistemi për ruajtjen e çdo alarmi
dhe mesazheve paralajmëruese, sistemi për dokumentimin e të gjithave gabimeve, si dhe
paraqitja grafike e lëvizjes së trenave përdoren po ashtu në CTC. Të gjitha këto sisteme
informuese mundësojnë lëvizje të sigurt të trafikut dhe lehtësojnë lëvizjen e trenave.
Fjalë kyçe: Sistemet informatike, Teknologji, Funksionet, Kontrollë, Vendimarrja
38
Armend PUSHKULE, MSc,
Kujtesa HAJRULLAI, MSc
The Municipality of Struga, City of Struga, Republic of Macedonia
ANALIZA KOMPARATIVE E AKTIVITETEVE TË TURIZMIT NË KUADËR
TË GATS DHE ORANIZATAVE TJERA NDËRKOMBËTARE
Abstrakt
GATS krijon kornizë multilaterale të rregullave për tregti me shërbime me qëllim
liberalizim ekonomik si instrument i promovimit të zhvillimit ekonomik midis partnerëve
ekonomikë të vendeve të zhvilluara dhe vendeve në zhvillim. Inkuadrimi i sektorit të
shërbimeve në WTO shënoi moment të rëndësishëm në liberalizimin tregtar midis
shteteve, tregtia ndërkombëtare me shërbime paraqet një faktor kryesor ekonomik të
ekonomive kombëtare veçmas. Pjesë e rëndësishme e GATS janë edhe Turizmi dhe
Shërbimet lidhur me Udhëtimin, turizmi llogaritet si sektor më i liberalizuar dhe me
pjesëmarrje prej 25% në tregtinë e përgjithshme botërore me shërbime.
Fjalët kyçe: WTO, GATS, turizmi, analizë komparative.
COMPARATIVE ANALYSIS OF THE TOURISM ACTIVITIES IN GATS AND
OTHER INTERNATIONAL ORGANIZATIONS
Abstract
GATS creates a multilateral framework of rules for trade in services for achieving
economic liberalization as an instrument of promoting economic development among
39
economic partners of the developed and developing countries. The involvement of the
services sector i WTO marked a milestone in the trade liberalization between countries,
international trade in services represents a key economic factor of national economies
separately. Important part of GATS are Tourim and Travel-Related Services, tourism is
considered as the most liberalized sector with a share of 25% in the total of trade in
services in the world.
Key words: WTO, GATS, tourism, comparative analysis.
Fatmir MEHMETI
Audit Company ”ETIKA”
e-mail:[email protected]
ROLE OF AUDIT AND PERFORMANCE SETTING IN ENTERPRISE
FINANCIAL REPORTING
Abstract
Audit is a process of verification of contentions of management over financial statements.
The role of audit has an impact in increasing the quality of financial reports; it also
influences directly the improvement of performance of the company and the modern and
essential understanding of determining the quality, from the viewpoint of diversity and
characteristics and multitude of claims made by users of financial reports.
Lack of transparency in companies' financial statements led to the financial crisis.
Continuous monitoring is a process that must be evaluated by the internal auditor, in
order to monitor whether management is acting on the basis of business policies,
procedures and processes, namely whether it is operating effectively. Audit of financial
statements increases the quality of financial statements where these audit statements
recommendations are always drawn up in conformity with international standards for
financial reporting. Even though we lack of legal infrastructure for financial reporting,
audit is playing an important role in the consolidation of financial statements in
conformity with international standards. Non-presentation of financial statements based
40
on International Financial Reporting Standards shows that the not presented the real
situation of enterprise. These outcomes have an effect to the users of financial statements
such as investors, banks, governmental institutions. Furthermore, auditing should be
considered as a driving force in improving the quality of financial statements. Continuous
audit usually enables auditors to assess the adequacy of manager’s function and conduct
monitoring with the view of identifying and assessing the fields of risk.
Key words: International Financial Reporting Standards, financial statements,
audit, internal audit, monitoring, control, monitor.
Zijadin KRASNIQI , PhD Kandidate
e-mail: [email protected]
Nr. kontaktues:044182 143
MENAXHIMI I SISTEMEVE INFORMATIVE
Abstrakt
Sistemi i menaxhimit të bazave të shënimeve (DBMS) është vegël softuerike që na
mundëson të konstruktojmë baza të shënimeve, t’i popullojmë ato me shënime, dhe t’i
manipulojmë shënimet. Shumica e DBMS-ve vijnë me gjuhë programuese që mund të
përdoren për të zhvilluar aplikacione që ndihmojnë në kërkesa të shënimeve (queries) dhe
prodhojnë raporte. DBMS-të janë edhe pjesë madhore e aplikacioneve të ndërmarrjes
Një model i bazës së shënimeve është struktura e përgjithshme logjike e shënimeve në një
bazë të shënimeve. Modelet e ndryshme të bazave të shënimeve janë:hierarkik, rrjetor,
relacional, dhe i orientuar kah objektet.
Modeli më i njohur është modeli relacional, që përdoret për t’i ndërtuar shumicën e
bazave të reja të
shënimeve, edhe pse bazat e shënimeve të orientuara kah objektet po fitojnë popullaritet.
Disa furnizues ofrojnë DBMS që e akomodojnë një kombinim të modeleve relacionale
dhe të orientuara kah objektet, i quajtur objekt-relacional.
41
Fjalet kyçe: DBMS, Zhvillim i Aplikacionit, Modelet, Hierarkik, Rrjetor,
Relacional, dhe i Orientuar kah Objektet.
Abstract
Databases management system (DBMS) is a software tool that enables us to construct
databases, populate them with data, and manipulate data. Most DBMS come to the
programming language that can be used to develop applications that support data requests
(queries) and produce reports. DBMS's are also major parts of enterprise applications
A model of the database is the structure of the overall consistency of the data in a
database. Different models databases are: hierarchical, nested relational, and oriented
objects.
Known model is the relational model, which is used to build most of the new bases
Score, although fundamentals- oriented objects are gaining popularity.
Some suppliers offer DBMS to accommodate a combination of models and relational-
oriented objects called object-relational.
Key words: DBMS, Application Development, Hierarchical, Networking, Relational,
and oriented objects
Skender HASANI, PhD Kandidat
e-mail: [email protected]
Adresa: ,,Rexhep Bislimi ’’ nr .123 , Ferizaj, Kosovë
NDIKIMI I POLITIKAVE FISKALE NË ZHVILLIMIN E BISNESEVE TË
VOGLA DHE TË MESME
Abstrakt
Bizneset e vogla dhe te mesme zënë një vend shume te rëndësishëm ne zhvillimin
ekonomik te një vendi. Këto biznese jo vetëm qe punësojnë numrin me te madhe te
punësuarve brenda vendeve te tyre por i japin një stimuls te rëndësishëm zhvillimit
ekonomik te atyre vendeve duke tentuar qe te aplikoje te arriturat me te reja teknike dhe
teknologjike , rritjen e prodhimit vendor , rritjen e eksporteve dhe me te edhe
përmirësimin e bilancit tregtar te vendeve te tyre.
Vendet e ndryshme por edhe Kosova duhet qe te aplikojnë një mori lehtësirash fiskale
dhe te fushave te tjera për këto biznese me qëllim qe te mundësohet qe këto biznese te
rrisin konkurrentshmerin e tyre ne krahasim me bizneset e vendeve te tjera dhe me
bizneset e mëdha ne tërësi.
42
Qëllimi i këtij punimi është qe me një evidence empirike te behet krahasimi i politikave
ne fushën fiskale qe aplikohen ne vendet ne rajon dhe atyre ne Kosove qe kane te bëjnë
me Bizneset e vogla dhe te mesme dhe te epen konkluzionet se ku qëndron Kosova me
këto politika dhe cilat masa duhet te merren ne mënyrë qe te krijohet një ambient me i
favorshëm te bërit biznes në Kosovë .
Fjalë kyçe: Politikat fiskale, zhvillimi ekonomik, konkurrentshmeria, bizneset e vogla dhe te
mesme.
MA Emira LIMANI
Zyra për Sigurim të Cilësisë & Ligjëruese
Kolegji “Pjetër Budi”
E-mail: [email protected]
+377 44 763 492
MA Blerim LIMANI
Këshilltar politik në Ministrinë e Forcës së Sigurisë së Kosovës
E-mail: [email protected]
+377 45 272 983
DIALECTICAL TENSIONS IN KOSOVO’S CINEMA: SOCIALIST AND POST-
SOCIALIST PRODUCTIONS
Abstract
Movie production in Kosova started in late 60’s of the last century. However, the first
independent production is considered to be the movie “How to Die” (in Serbian “Kako da
43
se umre” and in Albanian “Si te vdiset”), produced in 1972, 95 min. length, 35mm
technology directed by Miomir Stamenkoviq who was of Serbian nationality. This movie
is characterized by the socialist cliché of depicting communistic partisans as brave, good
looking and trustworthy whereas Italians and national front members are depicted as evil,
liars and cheaters (Mehmetaj 2010). Further in the text we will offer an in-depth analysis
of these clichés found in other socialist and post-socialist movies produced in Kosovo
through a communication theory of dialectical tension. This theory was developed in
1920 and pioneerd by Russian intellectual Mihail Bakhtin. According Bakhtin (1981), in
order to have a dialogue, the members need to combine their personal viewpoints with
others’ while keeping the uniqueness of their individual viewpoints. Furthermore, the
members create a unity in conversation but through two different voices (Baxter &
Montgomery, 1998, p. 24-25). Same theoretical lenses are used to analyze narratives
from three other movies, “When Spring Comes Late (in Albanian “Kur Pranvera
Vonohet” and in Serbian “Kada Prolece Zakasni”, 1979, 124 min, 25mm), “The five foot
rabbit (in Albanian “Lepuri me pesë Këmbë” and in Serbian “Zec sa Pet Nogu”, 1982,
115 min, 35 mm), “KUKUMI” (in Albanian “Kukumi” and in Serbian “Kukum”, 2005,
107 min, 35 mm), and “ANATEMA” (2006, 108 mm, 35 mm). The present study will
focus on tensions and contradictions that will derive from the projected relationships of
the characters in the movies.
Key words: Movies, cinema, production, dialectical tensions.
Vjollca (Xhemail) SALIHU, Ph.D. Candidate.
e-mail: [email protected]
Nr. phone. 044/126 756
KOSOVO LEGISLATION – A CHALLENGE OR AN OPPORTUNITY FOR
FOREIGN INVESTMENT IN KOSOVO
Abstract
44
The goal of this research is to elaborate how Kosovo is prepared to attract
foreign capital, first legally and then economically and financially.
But, lightning of the legal aspect and economic and financier policies of
Kosovo, would be incomplete, if there wouldn’t be a overview throughout actual
legal framework which now is applicable in EU member countries.
So through this research we aim to study the Kosovo legal system and its
compatibility with the framework of the legal system which is now available and
implemented in the member states and EU itself. In order for this system to assess
really and scientifically, will explore and evaluate first of all legal instruments that
are available, to find out does Kosovo ensure appropriate conditions for foreign
capital investment, or the instruments, for now, do not guarantee reliability on
foreign investments.
This paper begins with coverage of legal instruments available to Kosovo,
do they ensure appropriate conditions for foreign capital investment, do these
instruments currently ensure expectations of foreign investments. It goes further
evaluating if there is a relevant legal framework and if so is it compatible with legal
framework of member countries and EU itself.
Metë BEQIRAJ, Magdalena BREGASI, Bahri HYSENI
Korporata Energjetike e Kosovës Sh.A.
[email protected] Universiteti Europian i Tiranës, Fakulteti Ekonomik, Departamenti i Financës
NPH Ibër Lepenc Sh.A.
45
QEVERISJA KORPORATIVE NË KOSOVË
Abstrakt
Qeverisja korporative (QK) përbën një nga fushat më të debatuara në literaturën
bashkëkohore. Ajo konsiderohet me ndikim të rëndësishëm në rezultatet e sipërmarrjeve
duke influencuar direkt në rritjen ekonomike të tyre. QK përfshin një mori marrëdhëniesh
në mes të drejtuesve, bordit të drejtorëve, aksionerëve si dhe palëve tjera të interesuara.
QK ofron strukturën përmes së cilës përcaktohen objektivat, mjetet për realizimin e
këtyre objektivave dhe monitorimin e arritjeve.
Hipoteza themelore është se QK në ndërmarrjet publike në Kosovë është e
pamjaftueshme. Hulumtimi në të cilin ky artikull bazohet, kombinoi anketimet dhe
intervistat për të formuar bazën e të dhënave empirike.
Fjalë kyçe: qeverisja korporative, ndërmarrjet publike, Kosovë.
Abstract
Corporate Governance (CG) is one of the most debated issues in contemporary literature.
It is considered a significant impact on the results of enterprises directly influencing their
growth. CG includes a variety of relationships between directors, board of directors,
shareholders and other stakeholders. CG provides the structure through which the set
objectives, the means to achieve these objectives and monitoring achievements.
Basic hypothesis is that the CG on public enterprises in Kosovo is insufficient. The
research, on which this article is based, combined survey and interview to form the basis
of empirical data.
Key words: corporate governance, public enterprises, Kosovo.
Rukije IBRAIM, Merime MUSTAFI
MONUMENTET KULTURORE- HISTORIKE DHE RËNDËSIA E TYRE NË
ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË QYTETIN E TETOVËS
46
Abstrakt
Rrethina e Tetovës me bukuritë e saja natyrore me monumentet kulturore-
historike, gradualisht afirmohet si qendër turistike atraktive në Republikën e Maqedonisë.
Të dhënat e para për Tetovën si vendbanim datojnë prej kohës antike e njohur me emrin
Enea.
Në këtë punim do të analizohen pozita gjeografike, historiku i zhvillimit të qytetit,
rëndësia turistike e monumenteve kulturore- historike që posedon ky qytetë. Rëndësi të
veçant do tu kushtohet objekteve turistike, vlerave arkitekturale,vlerat estetiko-artistike
që posedojnë ata dhe për vulën historike që mbajnë.
Fjalë kyçe: pozita gjeografike, Xhamija e Larme, kompleksi bektashian
"Teqeja Arabati", Biblioteka e arabatit, kalaja e Tetovës, Menada e Tetovës, banja
Hisar, kalaja Sobri.
Abstract
The area around Tetova, with its natural beauty, its historic and cultural monumets,
gradually comes to be seen as an attractive touristic center in the Republic of
Macedonia.The fisrt data about Tetova as a place for habitation date back from ancient
times but know with a different name, Anea.This work will analise its geographical
position, the history of its development, the touristic importance of its cultural and
historic monuments which are to be found in this city.The most important emphasis will
be laid on its touristic objects, its architecture values, its artistic and esthetic values these
objects have as well as the the historic seal they carry.
Key Words: Geographical Position, The Painted Mosque (Multi-Colloured),
Bektashian complex “Teqeja Arabati”, Arabati Bibliotheque, the Fortress of
Tetova, Menada of Tetova, Hisar Bath and Sobri Fortress.
Shqipe MURINA, Ph.D
47
Kompania e Sigurimeve “Sigkos” Gjilan
MENAXHIMI I KOMPANIVE TË SIGURIMIT
Menaxhimi si praktikë ka përdorim të hershëm qysh shumë shekuj para lindjes së
Krishtit, ndërsa trajtim shkencor ka pasur sidomos pas Revolucionit industrial, pas
zbulimeve në industri.
Këto zbulime ndikuan që të ndryshohet çasja shkencore e menaxhimit të sigurimeve.
Disa ekspertë punën e menaxhimit si funksion e ndajnë në planifikim, organizim,
udhëheqje dhe kontroll.
Menaxhimi në kompani të sigurimeve mbështetet në të njejtat kritere, që mbështetet
drejtimi i një biznesi në tërësi. Është argumentuar që çdo biznes, përfshirë edhe ato në
fushen e sigurimeve, kanë kushte dhe synime të caktuara, në të cilen e zhvillojnë
veprimtarinë e tyre, prandaj, për drejtimin e tyre duhet gjetur strukturë organizative të
tillë, të cilat i përshtaten kushteve dhe synimeve specifike të biznesit.
Struktura duhet të jetë sa më e thjeshtë, por që siguron arritjen e biznesit.
Fjalë kyçe: Menaxhim, planifikim, organizim, kontroll.
48
Rezart DIBRA, Phd Candidate European University of Tirana (UET).
Jetmir BODINI, Master(DND),University of Tirana, Economics Faculty.
MINORITY SHAREHOLDERS PROTECTION AS IMPORTANT PART OF
CORPORATE GOVERNANCE. HOW PROTECT MINORITY
SHAREHOLDERS IN ALBANIAN COMPANIES.
Abstract
Monks and Minow (2001) describe the board of directors as: The link between the people
who provide the capital (the shareholders) and the people who use the capital to create
value (the managers). This means that boards are the overlap between the small, powerful
group that runs the company and a huge, diffuse, and relatively powerless group that
simply wants the company run well.
Corporate governance is about the way in which boards oversee the running of a
company by its managers, and how board members are in turn accountable to
shareholders and the company. Good corporate governance plays a vital role in
underpinning the integrity and efficiency of financial markets. Poor corporate governance
weakens a company’s potential and at worst can pave the way for financial difficulties
and even fraud. If companies are well governed, they will usually outperform other
companies and will be able to attract investors whose support can help to finance further
growth.
Whatever differing views there may be - perhaps regarding the method used to carry out
reform - it is crucial to acknowledge that corporate governance reform is a global
phenomenon facing somewhat unique challenges in different business districts and
sectors. For example, for much of mainland Europe a key governance issue is the
preponderance of controlling shareholder blocks. The presence of such blocks often
creates significant dangers for investors that lie outside the dominant block, and in such
markets protection of these minority shareholder rights remains the key challenge for
corporate governance to address.
This discussion aims at introducing the main changes brought by the new Albanian
Company Law on minority shareholders protection. In 2008 the new law “On
entrepreneurs and commercial companies” was enacted. This Law was a significant part
of Albanian Legislation when the shareholder right was protected. The latter introduced
new practices and concepts, some of them not familiar to the Albanian legal system. I
was motivated to prepare this discussion in this conference on minority shareholders
protection in order to emphasize the new regime and instruments of protection granted by
49
the new laws. A matter which concerns investors and especially foreign ones is the
protection of minority shareholders.
Key words: Minority shareholder ■ Protection ■ Fiduciary duties etc.
Kujtesa HAJRULLAI, MSc
The Municipality of Struga, City of Struga, Republic of Macedonia
ASPEKTET PROGRESIVE NË POLITIKAT E MENAXHIMIT ME RESURSET
NJERËZORE
Abstrakt
Një nga qëllimet kryesore të menaxhimit me resurse njerëzore është të analizohet
niveli i progresit që mund të arrihet përmes politikave të resurseve njerëzore. Aspektet
pozitive janë të lidhura ngushtë me disa nga faktorët më të rëndësishëm siç janë politika e
pagave, siguria në punë, orari i punës dhe fleksibiliteti, përgjegjësitë në vendin e punës,
trajnimet dhe specializimet, lidershipi, raportet midis punëdhënësve dhe të punësuarve,
barazia dhe etika, koha e lirë dhe pushimet, diversiteti në punë. Të githë këta faktorë janë
të shkuar në prizmin e administratës publike dhe sektorit privat.
Fjalët kyçe: resurset njerëzore, menaxhmenti, politikat, aspektet progresive.
PROGRESSIVE ASPECTS IN THE HUMAN RESOURCES MANAGEMENT
POLICIES
Abstract
One of the main objectives of the human resources management is to analyze the
progression level that could be achieved by the human resources policies. The
progressive aspects are closely connected to some of the most important factors such as
payment policies, job security, working hours and flexibility, responsibilities in the
working place, trainings and specializations, leadership, relationship between employers
and employees, equality and ethics, free time and vacations, diversity at work. All of
these factors are viewed in the prism of the public administration and private sector.
50
Key words: human resources, management, policies, progressive aspects.
Ph.D. Stela ZOTO
Faculty of Economy, Department of Marketing-Tourism, University “Fan S. Noli”,
Korce.
Msc. Gerda KRESHOVA
Faculty of Economy, Department of Marketing-Tourism, University “Fan S. Noli”,
Korce.
Msc. Erion NEXHIPI
Faculty of Economy, Department of Marketing-Tourism, University “Fan S. Noli”,
Korce.
GERMAN TOURISTIC MARKET, A PERSPECTIVE FOR DESTINATIONS
SUCH AS ALBANIA.
Abstract
According Gravity Model (Matias, 2004; Dubarry, 2000), LINNEMANN (1966), the
touristic flow between two countries depends on three categories of factors; driving
factors (the origin), attractive (the destination) and resistance factors (individual among
an origin and a specific destination).
In this context, we see the development of tourist flows between Germany and Albania,
and will try to make some interpretations about the market share occupied by German
tourist flows and the growth of these flows in Albania.
It will also make an exploration of German touristic demand in origin, the main motives
of German international tourists travel, and finally will try to give some idea of the
importance of this market in the future for Albanian.
51
Key words: gravity model, touristic flows, touristic demand, market share, growth
rate.
MSc. Lulzim SHABANI, PhD candidate
Directorate for Planning and Development, the Municipality of Ferizaj
Professor at the College University "Pjeter Budi", Pristina
[email protected] ; [email protected]
THE FUTURE OF INFORMATION TECHNOLOGY AND THE
REVOLUTIONIZING OF THE CONCEPT
Abstract
Every month or year, we are impressed with the innovations of the information
technology. However, these innovations are nothing compared to what is coming. Now
even the biggest pessimists are realizing that information technology in the coming years
will become a very important part of our lives. All the technological achievements in
focus of their goals have man to incorporate positive changes, or facilitation that the man
would have in his daily life. If we look from an optimistic perspective that "we expect a
better tomorrow", then this statement would not seem like a cliché, but we must consider
it as real and granted.
Every new innovation or technology which aims improving or facilitating life , is offered
in the market for billions of people and for this reason is made clear why the investments
in the information technology have high trends of growth.
This paper aims to bring you a fragment of what has been changed and that will come
and certainly more sophisticated, as a kind of survey on the horizon for the future.
52
Key words: innovation, technology, information, change.
Vlora LIMANI-HAJNUNI, MSc. e Shkenëcave të Kimisë
Këshilltare e Kuvendit Komunal në Lipjan
Shefe e Shërbimit të Administratës – Kolegji “Pjeter Budi”
E-mail: [email protected]
Phone: +377 (0 ) 44 470 575
Lipjan
TRANSPORTI I MATERIEVE TË RREZIKSHME
A b s t r a k t
Materiet e rrezikshme në transport janë substanca helmuese, të cilat shumë lehtë
mund të keqpërdoren dhe nëse bien në duar të gabuara paraqesin një kërcënim serioz të
sigurisë së përgjithshme rajonale dhe më gjerë. Për shkak të ndikimi toksik të tyre për
mjedisin në përgjithësi, siguria e materieve të rrezikshme në transport paraqet sfidë unike
në krahasim me sigurinë e objekteve tjera fikse. Kur këto materie transportohen në sasi
shumë të mëdha dhe kur rrugët e transportit (rrugor, ajror ose hekurudhor) kalojnë në
afërsi të qendrave të mëdha të popullsisë, aksidentet e shkaktuara me apo pa qëllim mund
të kenë pasoja fatale për popullsinë e atij rajoni në veçanti dhe mjedisin në përgjithësi.
Dhe pikërisht, duke u nisur nga rreziku potencial i keqpërdorimit dhe keq
menaxhimit të materieve të rrezikshme me pasoja fatale toksike, shtete të ndryshme kanë
hartuar plane për siguri të brendshme, përmes së cilave synohet të parandalohet rreziku
dhe të shtohet mbikëqyrja dhe sigurimi i komunikacionit gjatë transportit të mallrave të
rrezikshme. Në mesin e këtyre shteteve gjendet edhe vendi jonë i cili mjaft mire e ka të
53
rregulluar infrastrukturën ligjore mbi transportin e mallrave të rrezikshme, të akorduar me
Marrëveshjen evropiane për transport rrugor ndërkombëtar të materieve të rrezikshme
(ADR) dhe Konventën për Transporte Hekurudhore Ndërkombëtare (COTIF), pjesë
përbërëse e së cilës është Rregullorja për transport ndërkombëtar të materieve të
rrezikshme në komunikacionin ndërkombëtar (RID).
Fjalët kyçe: transporti, mallra të rrezikshme, materie kimike, toksicitet, substanca
helumese etj.
Hajrije KASTRATI
STANDARDET E CILËSISË DHE MENAXHIMI I SHKOLLAVE TË MESME
PRIVATE NË KOSOVË.
Abstrakt
Shkollat private të arsimit të mesme të Kosovës janë përkushtuar që të ofrojnë një arsim
të cilësisë së lartë duke siguruar arritjen dhe mbajtjen e standardeve të duhura dhe duke
zbatuar masa për sigurimin dhe përmirësimin e cilësisë.
Përgaditja permanente në shkallë të duhur të menaxhereve dhe standardeve është një
faktor i reëdësishëm në arsim.
Në këtë punim shkencorë do të paraqes standardet e cilësisë dhe menaxhimin e dy
shkollave të mesme private në Republikën e Kosovës si dhe do të paraqes se cilat janë
avantazhet dhe disavantazhet e tyre me anën e pyetësorëve dhe te dhënave të marrura nga
menaxherët e shkollave, profesorëve, prindërve dhe nxënësve të ketyre shkollave.
Qëllimi i këtij punimi do te jetë se si menaxhohen këto shkolla dhe cfarë standardi të
cilesisë kanë këto shkolla..
54
Ph.D Vera KARADJOVA, Assistant Professor
Fakultet za turizam i ugostitelstvo, Ohrid, Makedonija
Ph.D Katerina Angelevska-NAJDESKA, Assistant Professor
Fakultet za turizam i ugostitelstvo, Ohrid, Makedonija
CONTEMPORARY TRENDS IN THE FINANCIAL SECTOR - REGULATION
AND DEREGULATION OF THE FINANCIAL SYSTEM
Abstract
Global changes occurring in financial systems and in the financial flows in general,
introduced major changes in the forms and functions that financial institutions perform.
The main change is the tendency towards rapid convergence of all institutions that
provide financial services and acceptance of each other's innovations. This tendency is
55
often accompanied by a change of the legal framework in the field of finance and
opening the possibility of various financial institutions to offer financial services that
previously were not inherent in them. Such changes which create conditions for
increasing the number of competitors in the financial system are associated with periods
of strong regulation, periods of deregulation and re-regulation of financial institutions in
the system.
Key words: regulation, deregulation, financial system, insurance, competition
Driton FETAHU, PhD. Candidate.
Ministry of Finance, Fiscal authority
Office in, Prizren.
e- mail: [email protected]
Nr.phone.044/337-667.
MANAGEMENT OF SMALL AND MEDIUM ENTERPRISES.
Abstract:
The purpose of this investigation is to facilitate the management of small and
medium enterprises within the Thematic Roundtable on Trade, industry, customs, tax,
internal market, competition, consumer protection and health, which operates as part of
Kosovo's European integration.
56
So through this research we intend to elaborate on the issues related to the field of
management of SMEs in the context of the European integration process and summarize
the strengths and weaknesses identified in the field. It should be noted that this research
(paper) is designed in order to facilitate discussion within contemporary manage system,
does not necessarily reflect an exhausted picture of the current situation in the area of
industry and SME s.
In this research, we seek to analyze the policy framework manage in the interest
of development with particular focus on Development Strategy in management in SMEs
in Kosovo.
This paper begins with a brief overview of the field, with a focus on the size of
the SME sector in relation to the management of the economy and its importance in terms
of government policies and efforts related to its further development. It continues with an
overview of the legal and policy framework relevant to this area, which focuses on local
legislation (laws on SME support.).
Ermir I. HAJDINI, PhD Candidate
INVESTIMET E HUAJA DIREKTE – SFIDA DHE MUNDËSI PËR VENDE ME
EKONOMI TË KUFIZUAR
ABSTRAKT
Ky artikull analizon literaturën bashkohore në fushën e investimeve te huaja direkte
(këtej e tutje IHD) në përgjithësi dhe politikat Qeveritare të vendeve pritëse përsa i përket
IHD-ve, ne vecanti, duke e vënë theksin tek literatura e incentivave. Më pas diskutohen
57
sfidat që përballen nga vendet pritëse me ekonomi të kufizuar (tregje të vogla) në
përpjekjen e tyre për të siguruar IHD, në nje ambient ku shumë qeveri të tjera kanë
adoptuar strategji të ngjashme për të konkurruar për IHD. Mundësitë që janë të gatshme
për to gjithashtu diskutohen. Investimet e Huaja Direkte jane nje pjese integrale e nje
sistemi ekonomik te hapur nderkombetar dhe nje katalizator madhor i zhvillimit
ekonomik. Megjithate, potencialet dobiprurese te Investimeve te Huaja Direkte (IHD)
nuk ndodhin automatikisht dhe jo te shperndara ne menyre te njetrajtshme midis
komuniteve lokale. Politikat Kombetare dhe arkitektura nderkombetare e investimeve
kane rendesi per terheqjen e Investimeve te Huaja Direkte tek nje numer gjithnje e rritje
te vendeve ne zhvillim dhe per perthithjen sa me te plote te potencialit positiv te ketyre
Investimeve ne zhvillimin e qendrueshem ekonomik. Sfidat kryesisht jane ne anen e
vendeve pritese, te cilat duhet krijojne nje ambient transparent, te hapur, pra politika te
qarta dhe efektive per terheqjen e investimeve dhe te ndertojne kapacitetet humane dhe
institucionale per zbatimin e ketyre politikave.
Arsim GJINOVCI
PHD Kandidat në Universitetin Evropian të Tiranës
TRENDET NË MENAXHIMIN E RESURSEVE HUMANE: RAST STUDIMOR
ORGANIZATAT PUBLIKE QË VEPROJNË NË TREGUN E REPUBLIKES SË
KOSOVËS
Abstrakt
58
Ndryshimet në fund të shekullit të kaluar dhe në fillim të këtij shekulli, kanë ndikuar në
krijimin e modeleve të reja të qeverisjes dhe përkushtimit ndaj menaxhimit të burimeve
njerëzore. Sot, menaxhimi i burimeve njerëzore gjithnjë e më shumë po luan rol me
rendësi në strukturimin dhe avancimin e resurseve humane në organizatat bashkëkohore
dhe atë si rezultat i konkurencës, tregëtis së lirë dhe globalizimit të ekonomisë.
Manaxhimi i burimeve njerezore tashmë përben një sistem të konsoliduar në organizatë.
Fazat përbërse të saj ndalen në aspekte të ndryshme të manaxhimit të suksesshem të
njerezve për arritjen e një performance të lartë organiztive. Menaxhimi i burimeve
njerzore permes vlersimi i performancës së burimeve njerzore, formalisht për të parën
herë fillojë të aplikohet pas përfundimit të luftës së fundit në Kosovë. Hulumtimet për
menaxhimin e burimeve njerzore, janë hulumtime relativisht të kufizuara në raport me
vendet e EU-se, por të përaferta me ato të rajonit, përkundër angazhimit dhe përpjekjeve
të hulumtuesve të caktuar, ato kanë qenë të kufizuara si në organizatat publike e po ashtu
edhe në ato private. Studimi ka si qëllim analizimin e rëndësis së menaxhimit të burimeve
njerzor në organizatat bashkohore duke analizuar literaturen perkatese në lidhje me
aplikimin e sistemit të vleresimin të performancës së burimeve njerëzore për tu ndalur në
efektet e performancës, motivimit, në zhvillimin e stafit/avansimin në veçanti dhe
organizatës në përgjithësi.
Fjalët kyçe: Menaxhimi i burimeve njerzore, përformanca, motivimi, zhvillimi i
stafit.
BSc. Arbnor HALILI
[email protected] MSc. Kujtim GASHI
59
MENAXHIMI DHE DIGJITALIZIMI I KËRKESAVE PËR ID KARTELA
SI DHE SHTYPJA TYRE – RASTI NË INSTITUCIONET E REPUBLIKËS SË
KOSOVËS
Abstrakt
Proceset manuale për shërbime të caktuara bartin në vete shumë të meta siç janë
vështirësitë në menaxhimin e situatave të caktuara, burokracitë e shumta, pasaktësitë në
kohë si dhe elemente të tjera të cilat e prekin shumë sidomos imazhin e një institucioni.
Një rast i këtyre proceseve është edhe aplikimi përkatësisht kërkesa për ID kartela. Ky
punim trajton pikërisht këtë proces manual duke u bazuar në rastin e institucioneve te
Republikes së Kosovës. Punimi përshkruan gjendjen e tanishme, nevojën për digjitalizim
të proceseve, kornizën e sistemit digjital, teknologjinë e përdorur për të rritur efiçiencën e
sistemit si dhe punën për të ardhmen.
Fjalët kyçe: procese, digjitalizim, sistem, teknologji.
Abstract
Manual processes for certain services carry on itself many problems like
difficulties on managing certain situations, bureaucracy, and incorrectness in time and
other elements which can impact especially image of an institution. A special case of
these processes is also the process of ID card application. This paper treats exactly the
process of ID card application, based on Kosovo Government case. This paper describes
state of the art, need for digitalization of processes, digital system framework, technology
used in order to increase efficiency of the system and the future work.
Key words: processes, digitalization, system, technology.
Rezart DIBRA, Doktorant.
60
Universiteti Europian i Tiranës.
MBROJTJA E AKSIONERËVE NË MINORANCË NË SHQIPËRI, PJESË E
RËNDËSISHME E QEVERISJES SË KORPORATAVE.
Abstrakt
Qeverisja e korporatave sic dihet, ndër të tjera ka të bëjë me mënyrën se si bordi mbikqyr
drejtimin e një kompanie dhe mbi gjithcka përgjegjshmërinë e anëtarëve të bordit.
Qeverisja e mirë korporative luan një rol jetik në mbështetjen, integritetin dhe efikasitetin
e tregjeve financiare. Qeverisja e dobët korporative e dobëson potencialin e një kompanie
dhe në rastin më të keq mund të hapë rrugën për vështirësitë financiare dhe madje edhe
mashtrime. Nëse kompanitë janë të qeverisen mirë, ata do të jenë në gjendje për të
tërhequr investitorët të cilët ndihmojë për të financuar rritjen e mëtejshme.
Eshtë e rëndësishme të pranojmë se reforma e qeverisjes korporative është një fenomen
global.
Në këtë punim synojme të sqarojmë ndryshimet që solli Ligji për mbrojtjen e aksionerëve
në minorancë. Në vitin 2008, ligji i ri "Për tregtaret dhe shoqëritë tregtare", sanksionoi
mbrojtjen e aksionrëve në pakicë. Ky material diskuton instrumentet e mbrojtjes të
aksionarëve të vegjël,një risi kjo për shkak të regjimit të paqartë të ligjit të shfuqizuar,
duke përdorur metodën analitike dhe krahasuese.Në bazë të ligjit të vjetër pak të drejta
ishin sanksionuar, por në bazë të ligjit në fuqi, pakicat janë shumë më të mbrojtura. A
forcon pozitën e një kategorie të tillë të aksionarëve ligji i ri? Cilat janë të drejtat e
aksionarëve të vegjël? Këto dhe pyetje të tjera do të trajtohen këtu.
Në vende të ndryshme aksionerët në minorancë mund të kërkojnë akses në librat dhe
dokumentacionin e kompanisë në shumicën e vendeve në Euroazi. Në Azerbajxhan, e
drejta e aksionerëve në minorancë është sanksionuar në mënyrë të qartë nga ligji. Edhe në
Uzbekistan në rast të pengimit për marrje informacioni nga ana e kompanisë, aksionarët
mund të drejtohen në gjykatë.
Mbrojtja e të drejtave të aksionerëve në minorancë si pike nevralgjike e qeverisjes së
korporatave përbën burimin më të rëndësishëm dhe të domosdoshëm, pasi korporata
duhet të trajtojë me informacion cdo aksioner pavarësisht madhësisë se aksioneve që
posedon aksioneri.Parimet e OECD-së dhe të IFC kanë shprehur qartë të drejtat e
aksionerëve ne minorancë.
Fjalë kyçe : Qeverisja e korporatave,mbrojtja e aksionerëve në minorancë etj.
61
Tamara LUARASI, Andi DOMI
Business Information Technology, Mathematics and Statistics
Department
European University of Tirana
TOURISM MANAGEMENT AND THE NEW TECHNOLOGIES
In is written: increasingly ICTs will provide the ‘‘info-structure’’
for the entire industry and will overtake all mechanistic aspects of tourism transactions.
One of the most attractive aspects of the tourism today is the specific food that a hotel, or
a house or a restaurant offers.
How to involve ITC in this aspect? We can think about an Android application that offers
to you different receipts taken from respective databases of a hotel, restaurant etc. The
databases can be stored in Cloud Computing platforms and can be used from the Android
application. The android Application itself can be stored too in Cloud Computing
platform and downloaded from there.
62
Dr. sc. Bedri MILLAKU
MTI-Divizioni i Turizmit Prishtina – Kosovë,
email; [email protected]
Prof. ass. Dr. sc. Ibish MAZREKU
Universiteti Haxhi Zeka Pejë
E-mail: [email protected]
+377 45 265 700
BUJQËSIA DHE PYLLTARIA NË FUNKSION TË ZHVILLIMIT TË TURIZMIT
TË BANJAVE NË REPUBLIKËN E KOSOVËS
Abstrakt
Turizmi si veprimtari ekonomike është konsumues e prodhimeve bujqësore. Por edhe
roli i pyjeve si vlera atraktive ne disa zona te Kosovës. Prodhimet bujqësore
konsumohen nga turistet duke u siguruar tregun me te mire siç është tregu turistik si
konsumues i këtyre prodhimeve. Ne saj te konsumit te prodhimeve bujqësore nga ana e
turizmit edhe bujqësia është e zhvilluar duke inkuadruar një numër te konsiderueshëm te
fuqisë punëtore te cilët realizojnë te ardhura e tyre. Te gjitha vendet te cilat kanë ofertën
turistike te zhvilluara janë edhe konsumues te prodhimeve bujqësorë. Kjo ndërlidhet
edhe me zhvillimin ekonomik te vendit dhe ngritjen e brutoproduktit shoqër. Ne këtë rast
me theks ne Republikën e Kosovës si dhe mjedisin estetik dhe atraktiv.
Fjalë kyçe: Turizmi, Bujqësia, Prodhimet bujqësore, Konsumi, vendet Balneare,
Oferta turistike.
63
Fitim MAÇANI, MSc. Kandidat
Kolegji Universitar „Pjetër Budi“
Menaxher
E-mail: [email protected]
+ 377 44 506 490
Prishtinë
STRATEGJIA E PRODUKTEVE ME BREND
Abstrakt
Produkti është një e mirë materiale, një shërbim, ose një ide e përbërë nga një pako e
atributeve të prekshme dhe të paprekshme që kënaqin konsumatorët dhe përfitohet si
këmbim i parave apo ndonjë njësie tjetër të vlerës. Çdo produkt përfshin një pako të
atributeve të aftë për shkëmbim dhe përdorim. Planifikimi i produktit i referohet marrjes
sistematike të vendimit në lidhje me të gjitha aspektet e zhvillimit dhe menaxhimit të
produkteve të një kompanie, duke përfshirë etiketimin dhe paketimin. Një nga kërkesat e
rëndësishme për efikasitetin e marketingut është planifikimi i duhur i produktit. Për një
firmë esenciale është shitja e produkteve, që është zgjedhja e konsumatorëve potencial, të
cilët vendosin linjën e marketingut ose vargun e prodhimit të produktit. Në fakt, ajo është
një gjendje e paqartë e punëve. Në kuptimin praktik, sfera e prodhimit dhe tregtimit të
produkteve janë vendosur nga tregtari, e bazuar nga përfitimi i saj dhe njohja e
konsumatorit. Megjithatë, konsumatorët janë ata që ndikojnë që produktet të qëndrojnë
në rangun e marketingut. Ndersa brendi është kryesisht i lidhur me atributet e produktit,
përfitimet, vlerat, kultura përdorimit personaliteti dhe sjellja e përdoruesit. Prandaj
vendimet në lidhje me brendin janë shumë të rëndësishme për kompaninë. Në këtë proces
kompania së pari duhet të marrë një vendim për zhvillimin e emrit të brendit dhe nevojën
e saj. Brendimi është i nevojshëm për të marrë identifikimin e produktit dhe furnizuesit,
urdhëron procesin e furnizimit, përfiton mbrojtje ligjore dhe imazhin e mirë të korporatës.
Brendimi gjithashtu ndihmon në ndërtimin e klientëve besnikë për produktin dhe
organizimin e segmenteve shitës për efikasitet më të mirë operacional. Kompania duhet
të vlerëson forcën dhe dobësitë e brendit ekzistues në treg para marrjes së vendimit për
brendim për produktin e tyre. Kompania prodhuese mund të ketë disa opsione për
64
sponsorizimin e brendit .Produkti mund të jetë lansuar në treg si brend i prodhuesit, i cili
është i njohur edhe si brend nacional, brend shpërndarës siç ndodh në rastin e vajrave,
sheqerit, drithërave të përpunuara dhe në shumë produkte të cilat kanë nevojë për ri-
paketimin ose brend emër të licencuar.
Në këtë punim do të shpjegohet roli dhe rëndësia e strategjisë së produkteve me brend.
Fjalë kyçe: Produkt, brend, prodhim, konsumator, etj.
KOLEGJI UNIVERSITAR “PJETËR BUDI”, INSTITUTI PËR STUDIME –
PRISHTINË
INSTITUCION I ARSIMIT UNIVERSITAR
PROGRAME STUDIMORE BACHELOR DHE MASTER
BACHELOR:
DOGANË DHE SHPEDICION,
MENAXHIM I TURIZMIT DHE HOTELERISË,
ADMINISTRIM BIZNESI,
MENAXHIM I RESURSEVE NJERËZORE,
BANKA DHE KONTROLL FINANCIAR,
MENAXHIM MARKETINGU,
ADMINISTRATË PUBLIKE,
SIGURIME.
MASTER:
DOGANË DHE SHPEDICION,
MENAXHMENT,
MENAXHIMI I TURIZIMT DHE HOTELERISË,
MENAXHIMI I SIGURIMEVE.
65
ADRESA:
Rr. “Isa Kastrati” p.n. Prishtinë
E-mail: [email protected]
Home page: pjeterbudi.com
Tel: +381 (0) 38 234 566; mobil: +377 (0) 44 163 372
