Konferencja Woda Ścieki Osady - igwp.org.pligwp.org.pl/.../pliki/.../5_Warsztaty__Plany_Bezpieczenstwa_Wody.pdf · Water Safety Plan (Plan Bezpieczeństwa Wody) jest systemem zarządzania

Konferencja Woda Ścieki Osady Warszawa 7-8 grudnia 2016r.

Warsztaty – Plany Bezpieczeństwa Wody

PN-EN 15975-2:2013-12 - wersja angielska

Bezpieczeństwo zaopatrzenia w wodę pitną -- Wytyczne zarządzania kryzysowego i ryzyka -- Część 2: Zarządzanie ryzykiem

DVGW W 1001-B1 (M) / listopad 2011 Bezpieczeństwo w dostawach wody pitnej – zarządzanie ryzykiem w warunkach normalnego funkcjonowania

Podstawowe elementy zarządzania ryzykiem (schemat):

Niezawodność

… Konstruktorów interesuje bardziej uzyskanie wysokich osiągów,

ponieważ sprawia im to sportową przyjemność

i pociąga ich bardziej niż osiągnięcie wysokiej niezawodności,

co jest zadaniem trudnym i niepociągającym…

Robert Lusser

Stan eksploatacyjny umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na wodę w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony

Bezpieczeństwo

definicja

Konieczność wdrażania procedur analizy ryzyka w praktyki zarządzania i eksploatacji SZZW

Wybrane metody analizy ryzyka SZWMetoda Poziom zastosowania w

strukturze SZW

Kroki oceny ryzyka Rodzaj metody

jakościowa / ilościowa

Analiza drzewa zdarzeń (ETA) Wszystkie poziomy Identyfikacja zagrożeń i ocena

ryzyka

Metoda jakościowa lub ilościowa

Analiza rodzajów i skutków

niezdatności (FMEA)

Głównie poziom

uzdatniania wody

Identyfikacja zagrożeń i ocena

ryzyka

Metoda jakościowa

Analiza rodzajów, skutków i

krytyczności niezdatności

(FMECA)

Głównie poziom

uzdatniania wody

Identyfikacja zagrożeń, ocena i

oszacowanie ryzyka


Analiza drzewa niezdatności

(FTA)

Głównie poziom

uzdatniania wody

Identyfikacja zagrożeń i ocena

ryzyka


Geograficzny system informacji

(GIS)

Głównie zlewnia Identyfikacja zagrożeń i ocena

ryzyka

Metoda ilościowa

Badanie zagrożeń i gotowości

operacyjnej (HAZOP)

Wszystkie poziomy Identyfikacja zagrożeń -

Procesy Markowa Uzdatnianie wody - Metoda ilościowa

Wstępna analiza zagrożeń (PHA) Wszystkie poziomy Identyfikacja zagrożeń i ocena

ryzyka

Metoda jakościowa

Ilościowa mikrobiologiczna lub

chemiczna ocena ryzyka

(QMRA/QCRA)

Jakość wody Identyfikacja zagrożeń, ocena i

oszacowanie ryzyka

Metoda ilościowa

Matryca ryzyka Wszystkie poziomy Identyfikacja zagrożeń, ocena i

oszacowanie ryzyka

Ilościowa lub półilościowa

Metody szacowania ryzyka

jakościowe ilościowe

1. Określają rangę ryzyka: tolerowane, kontrolowane, nieakceptowane

2. Procedury analityczne - metody eksperckie

3. Określają poziom skutków i częstość

4. Metoda nieprecyzyjna

1. Metoda precyzyjna –funkcja gęstości

2. Określenie prawdopodobieństwa występowania zdarzeń niepożądanych

3. Czasochłonna i wymaga od użytkownika dużej wiedzy teoretycznej

Water Safety Plan (Plan Bezpieczeństwa Wody) jest systemem zarządzania ryzykiem specjalnie dedykowanym dostawom wody pitnej. Przygotowanym i promowanym przez WHO

W Konferencji wzięli udział m.in.:przedstawiciele Urzędu Miasta, Starostwa Powiatowego, Ościenne Gminy,przedstawiciele wszystkich szczebli Państwowej Inspekcji Sanitarnej,przedstawiciele Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, delegatury w

Słupsku,przedstawiciele przedsiębiorstw wodociągowych z regionu słupskiego,zarządcy nieruchomości i spółdzielni mieszkaniowych w Słupsku,właściciele firm wykonujących instalację wod.-kan.środowisko naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.

Zorganizowanie Konferencji Naukowo - Technicznej

Na konferencji w wystąpieniach poruszano m.in. Zagadnienia dotyczące:bezpieczeństwa wody w świetle współczesnych wyzwań,prawne uwarunkowania bezpieczeństwa wody,zbiorowego systemu zaopatrzenia w wodę miasta Słupskazidentyfikowanych zagrożeń oraz oceny ryzyka,metodyk sporządzania planów bezpieczeństwa wody,identyfikacja zagrożeń w instalacjach wewnętrznych

Powołanie zespołów roboczych do opracowania, wdrożenia i aktualizacji PBW

Zarządzenie Prezydenta Miasta Słupska z dnia 24 maja 2016 r. w sprawie powołania

zespołów do opracowania, wdrożenia i aktualizacji „Planu Bezpieczeństwa Wody”

w Słupsku

Spotkanie zespołów roboczych

Warsztaty odbywały się na zasadzie „burzy mózgów”, gdzie kolejno omawiane były wszystkie zidentyfikowane zagrożenia i zdarzenia niebezpieczne mogące wystąpić na obszarze spływu wód podziemnych do ujęć wody.

Na warsztaty dobrano tak skład zespołu, aby każdy mógł coś wnieść czy to z własnego doświadczenia, czy to z racji piastowanego przez siebie stanowiska, czy funkcji.

Matryca ryzyka – etapy analizy

Identyfikacja zagrożeń eksploatacji SZW

Matematyczna formuła szacowania ryzyka

Kategorie konsekwencji

wystąpienia nieoczekiwanych zdarzeń

Kategorie prawdopodobieństwa wystąpienia

nieoczekiwanych zdarzeń

Waga częstości W1 Waga skutków W2

21 WWr

Metoda analizy i oceny ryzyka eksploatacji SZWna terenach użytkowanych rolniczo

60,2% powierzchni kraju to użytki rolne

87,7% tej powierzchni zajmują gminy wiejskie i miejsko-wiejskie

Metoda analityczna:

1 etap - ocena ryzyka cząstkowego rUZWi dla każdego i-tego wydzielonego układu zasilania z wykorzystaniem pięcioparametrycznej matrycy ryzyka wraz z jego kategoryzacją:tolerowane, kontrolowane, nieakceptowalne

2 etap - wyznaczane jest ryzyko całkowite rSZW

Metoda analizy i oceny ryzyka eksploatacji SZW – ETAP I

Pięcioparametrycznej matrycy ryzyka uwzględniającej: -prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia (przekroczenie wartości

parametrycznych dla Escherichia coli, dla bakterii grupy coli, ogólnej liczby kolonii w temp. 22°C oraz

dopuszczalnych stężeń azotanów) – waga punktowa Pn,- ekspozycję na zagrożenie pozostające w związku z prowadzoną działalnością rolniczą – waga punktowa Ez,- liczbę narażonych konsumentów – waga punktowa Lm , - skutki finansowe wystąpienia złej jakości wody – waga punktowa Sf

- stopień ochrony systemu wodociągowych na potencjalne zagrożenie –waga punktowa Os

Metoda analizy i oceny ryzyka eksploatacji SZW -ETAP I

Kategoria ryzyka Wartość liczbowa ryzyka

wg równania

Miary ryzyka

MrUZWi

Tolerowane 0,33 ≤ r ≤ 6,0 L=1

Kontrolowane 8,0 ≤ r ≤ 18,0 M=2

Nieakceptowane 24 ≤ r ≤ 81 H=3

Dla zmiennych wyznacza się ich wartości liczbowe, a następnie przypisuje im poziom udziału w szacowanym ryzyku rUZWi za pomocą określonych wag, jako: niski (L=1), średni (M=2) i wysoki (H=3).

Kategorie ryzyka dla układu zasilania w wodę

ETAP I -Arkusz identyfikacji prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niepożądanego Pn

i Element pi w prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niepożądanego Miara

1 Obecność bakterii grupy Coli w ujmowanej wodzie:

Nie występuję 1

Występuje raz na 2 lata 3

Występuje częściej niż raz na 2 lata 5

2 Obecność bakterii Escherichia coli w ujmowanej wodzie:

Nie występuję 1



3 Przekroczenie w ujmowanej wodzie najwyższej dopuszczalnej wartości ogólnej liczby mikroorganizmów w 22°C:

Nie występuję 1

Występuje raz na rok 3

Występuje częściej niż raz na rok 5

4 Przekroczenie w ujmowanej wodzie NDS dla azotanów (50 mg/dm3):

Nie występuję 1



Kryteria klasyfikacji prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niepożądanego Pn

- zdarzenie mało prawdopodobne L = 1

- zdarzenie dość prawdopodobne M = 2

- zdarzenie prawdopodobne H = 3

ETAP I - Arkusz identyfikacji poziomu ekspozycji na zagrożenia pochodzenia rolniczego Ez

i Element ei w poziomie ekspozycji ujęcia na zanieczyszczenie pochodzenia rolniczego Miara

1 Głębokość studni:

Do 10 m 6

Od 10 m do 30 m 3

Powyżej 30 m 1

2 Odległość studni od pól uprawnych:

Mniejsza niż 0,5 km 6

W zakresie od 0,5 km do 3 km 3

Powyżej 3 km 1

3 Odległość studni od obiektów hodowli zwierząt:

Mniejsza niż 0,5 km 6

W zakresie od 0,5 km do 3 km 3

Powyżej 3 km 1

4 Stosowanie ściekowych osadów komunalnych w celu zwiększające żyzność gleby uprawowej na terenach przyległych

do ujęcia:

Tak 3

Nie 1

5 Okresowe nawożenie gruntów ornych przyległych do ujęcia gnojowicą lub stosowanie obornika:

Tak 3

Nie 1

W odległości powyżej 10 km 1

ETAP I - Arkusz identyfikacji poziomu ekspozycji na zagrożenia pochodzenia rolniczego Ez

i Element ei w poziomie ekspozycji ujęcia na zanieczyszczenie pochodzenia rolniczego Miara [pkt]

6 Odprowadzanie są ścieków (np. z produkcji zwierzęcej) do cieków wodnych w obszarze zasilania warstwy

wodonośnej ujęcia:

Tak 3

Nie 1

7 Występowanie terenów leśnych w sąsiedztwie ujęcia:

W odległości mniejszej niż 3 km 5

W odległości od 3 km do 10 km 2

W odległości powyżej 10 km 1

Kryteria klasyfikacji poziomu ekspozycji na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego:

- niski poziom ekspozycji na zagrożenie L = 1

- średni poziom ekspozycji na zagrożenie M = 2

- wysoki poziom ekspozycji na zagrożenie H = 3

ETAP I - Arkusz identyfikacji stopnia ochrony systemu wodociągowego przed zdarzeniami niepożądanymi OS

i Element oSi w sposobach ochrony systemu wodociągowego Miara [pkt]

1 Monitoring jakości wody surowej:

Kontrola jakości codzienna 10

Kontrola jakości okresowa (nie rzadziej niż raz na kwartał) 5

Kontrola jakości wyrywkowo w przypadku stwierdzenia awarii 1

2 Monitoring jakości wody uzdatnionej :

Kontrola jakości codzienna 10

Kontrola jakości okresowa (nie rzadziej niż raz na kwartał) 5

Kontrola jakości wyrywkowo w przypadku stwierdzenia awarii 1

3 Występowanie studni awaryjnych lub alternatywnego sposobu dostaw wody:

Tak 3

Nie 1

4 Strefa ochronna ujęć wody:

Obejmująca cały UZW 6

Obejmująca 50% ujęc w UZW 3

Brak stref 1

ETAP I - Arkusz identyfikacji stopnia ochrony systemu wodociągowego przed zdarzeniami niepożądanymi OS

i Element oSi w sposobach ochrony systemu wodociągowego Miara [pkt]

5 Monitoring działalności gospodarczej stanowiącej ryzyko skażenia zasobów wodnych:

Tak 3

Nie 1

6 Monitoring oddziaływania na jakość zasobów wodnych nienaturalnych odpadów rolniczych:

Tak 3

Nie 1

Kryteria klasyfikacji stopnia ochrony układu:

- niski stopień ochrony L = 1

- średni stopień ochrony M = 2

- wysoki stopień ochrony H = 3

ETAP I – Liczebność populacji Lm

Zmienną związana z liczbą populacji narażonej (Lm) z powodu dostarczania

złej jakości wody wyznaczono na podstawie danych GIS, oraz przyjętej

klasyfikacji małych wodociągów pracujących z dobową wydajnością nie

większą niż 1000 m3, dla których określono poniższą kategorie wraz

przypisanymi wagami:

•do 500 mieszkańców: L = 1

•od 501 do 1500 mieszkańców: M = 2

•ponad 1500 mieszkańców: H = 3.

ETAP I – Straty finansowe Sf

Podziału wielkości strat finansowych (Sf) na trzy kategorie (L, M, H) wraz

zdefiniowanymi wagami:

dostrzegalne zmiany organoleptyczne wody, pojedyncze skargi konsumentów,

straty finansowe do 2.5*103 zł (koszty dezynfekcji, koszty procedur organów

nadzoru): L= 1,

znaczne, widoczne zmiany organoleptyczne, niedyspozycje zdrowotne, liczne

skargi, komunikaty w regionalnych mediach publicznych, strata finansowa od

2.5*l03 do 5*103 zł (koszty wyłączenia sieci, lub określonego obszaru zasilania

wodę, koszty dezynfekcji, koszty procedur organów nadzoru): M = 2,

- wymagane wsparcie i porady medyczne, zaangażowanie profesjonalnych

służb ratowniczych, poważne efekty toksyczne, informacje w mediach

ogólnokrajowych, strata finansowa powyżej 5*103 zł (koszty wyłączenia sieci,,

koszty dezynfekcji, koszty procedur organów nadzoru, koszty odszkodowań):

H = 3.

ETAP II – szacowanie ryzyka całkowitego

Na podstawie określonych dla każdego i-tego UZW miar MrUZWi (tabela 1)

wylicza się wartość ryzyka całkowitego RSZW z poniższej formuły:

Klasyfikacja ryzyka dla SZW n>3

•ryzyko tolerowane:

•ryzyko kontrolowane

•ryzyko nieakceptowane

Kategoria ryzyka

całkowitego RSZW

Skala punktowa

Symbol

granicy

dolnej

Dolna

granica

Symbol

granicy

górnej

Górna

granica

Tolerowane (T) Ld,T(3) 3 Lg,T(3) 4

Kontrolowane (K) Ld,C(3) 5 Lg,K(3) 6

Nieakceptowalne (NA) Ld,NA(3) 7 Ld,NA(3) 9

Kategorie ryzyka całkowitego SZWzbudowanego z 3 układów zasilania w wodę

PrzykładObiekt analizy – 2 SZW w powiecie głubczyckim, eksploatacja zasobów

wód podziemnych

SZW Boborów – 8 UZW (11 studni), głębokość eksploatacyjna studni od 3,5

m do 70 m,

liczba mieszkańców ponad 6,5tyś.

SZW Głubczyce – 11 UZW (32 studnie), głębokość eksploatacyjna od 2,5 m

do 50 m, liczba mieszkańców ponad 24 tyś.

Kategoria ryzyka SZW Baborów SZW Głubczyce

Skala punktowa ryzyka tolerowanego

Skala punktowa ryzyka kontrolowanego

Skala punktowa ryzyka nieakceptowalnego

Wartość ryzyka całkowitego RSZW 14 14

Kategoria ryzyka całkowitego RSZW Kontrolowane Tolerowane

Analizy drzewa zdarzeń - ETA (ang. Event Tree Analysis)

Analiza drzewa zdarzeń ETA

ETA (Event Tree Analysis) jest analizą typu indukcyjnego. Określa ona, w

czytelny sposób, zależności zachodzące między funkcjonowaniem a

uszkodzeniem różnych systemów łagodzących skutki, a ostatecznie

zagrażającym zdarzeniem wywołanym wystąpieniem pojedynczego zdarzenia

inicjującego.

Analiza ETA może być wykorzystywana zarówno do identyfikacji zagrożeń

jak i oszacowania prawdopodobieństwa sekwencji zdarzeń prowadzących

do sytuacji zagrażających

Podczas tworzenia drzewa zdarzeń użytkownik metody odpowiada na pytanie:

Co się stanie gdy….???

Analizy drzewa zdarzeń - ETA (ang. Event Tree Analysis)

Na jakość wody ujmowanej i dostarczanej do konsumenta wpływ mają

również czynniki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W przypadku wspólnej uprawy roślin i hodowli zwierząt, czynnikami

mogącymi negatywnie wpływać na jakość wody są czynniki dostarczane

przez człowieka do gleby, jako naturalne nawozy. Są to gnojowica i

obornik.

Zdarzenia inicjujące dla gospodarki gnojowicą:

1. nieszczelność płyty dennej laguny,

2. intensywne opady w okresie aplikacji gnojowicy,

3. przekroczenie granicznej dawki aplikowanej gnojowicy

Skuteczna

S2

S4

S3

S1

NieskutecznaP(A) =0,06

Zdarzenie

inicjujące P(B)=0,03

1 - P(B)

P(C)=0,09

1 - P(C)

1 - P(D)

P(D)=0,07

Tak

Tak

Nie

Nie

ETA dla zdarzenia inicjującego „nieszczelność płyty dennej laguny”

Wytypowane bariery bezpieczeństwa

w tym przypadku określono jako:

1. Działania podejmowane przez załogę Fermy na etapie wykonania i konserwacji

powierzchni laguny – (B)

2. Użycie nieodpowiedniego sprzętu mechanicznego w trakcie mieszania i pobierania

gnojowicy z laguny – (C)

3. Uszkodzenie fizyczne powierzchni betonu przez maszyny i urządzenia wykorzystywane

w pobliżu laguny – (D)

Skuteczna

S2=0,0052

S4=0,0493

S3=0,0037

S1=0,0018

NieskutecznaP(A)

Zdarzenie

inicjujące P(B)

1 - P(B)

P(C)

1 - P(C)

1 - P(D)

P(D)

Tak

Tak

Nie

Nie

ETA dla zdarzenia inicjującego „nieszczelność płyty dennej laguny”

Interpretacja skutków zdarzeń:

•Na skutek braku nadzoru użyto nieodpowiednich materiałów do wykonania laguny – S1.

•Na skutek użycia nieodpowiedniego sprzętu do mieszania i pobierania gnojowicy z laguny

następuje przerwanie izolacji i wyciek gnojowicy do podłoża - S2.

•Praca z ciężkim sprzętem powoduje uszkodzenie powierzchni betonowej laguny co skutkuje

przesączeniem gnojowicy do gruntu – S3.

•Zdarzeniem szczytowym jest zanieczyszczenie gnojowicą na terenie bezpośrednio

przyległym do laguny. Skutkiem jest zanieczyszczenie warstwy wodonośnej. – S4.

ETA - dla zdarzenia inicjującego „intensywne opady w okresie aplikacji gnojowicy”

Skuteczna

S2=0,0026

S4=0.0009

S3=0,0970

S1=0.0098

NieskutecznaP(A)=0.14

Zdarzenie

inicjujące P(B)=0.07

1 - P(B)

P(C)=0,02

1 - P(C)

1 - P(D)

P(D)=0,76

Tak

Tak

Nie

Nie

S5=0.0297

P(E)=0.03

Tak

1 - P(E)

Nie

Wytypowane bariery bezpieczeństwa:

•Prawidłowa interpretacja wyników prognozowanej

pogody – (B)

•Nieprawidłowa aplikacja gnojowicy na polach o

dużym nachyleniu – (C)

•Nagłe burze na terenach, na których prowadzona jest aplikacja gnojowicy – (D)

•Zbyt duża ilość aplikowanej gnojowicy w okresie opadów deszczu – (E)

ETA - „intensywne opady w okresie aplikacji gnojowicy”Skuteczna

S2=0,0026

S4=0.0009

S3=0,0970

S1=0.0098

NieskutecznaP(A)=014

Zdarzenie

inicjujące P(B)=0.07

1 - P(B)

P(C)=0,02

1 - P(C)

1 - P(D)

P(D)=0,76

Tak

Tak

Nie

Nie

S5=0.0297

P(E)=0.03

Tak

1 - P(E)

Nie

Interpretacja skutków zdarzenia:

•Pracownik nieprawidłowo odczytał

prognozę pogody i zaplanowana aplikacja gnojowicy – S1.

•Nieodpowiednia metoda aplikacji szczególnie na polach

o dużym nachyleniu. Gnojowicę zaaplikowano powierzchniowo,

co spowodowało spływ gnojowicy do niższych partii pola i jej przesiąknięcie do

warstw wodonośnych – S2.•Nagłe intensywne opady deszczu, które spowodowały zmycie gnojowicy do cieków wodnych i

w pobliże ujęć – S3.

•Zbyt duża ilość zaaplikowanej gnojowicy w okresie sprzyjającym opadom, powoduje

wymywanie składników gnojowicy do głębszych warstw gleby i zanieczyszczenie ujęć – S4.

•Zdarzeniem szczytowym jest zanieczyszczenie gnojowicą na terenie bezpośrednio przyległym

do laguny. Skutkiem jest zanieczyszczenie warstwy wodonośnej. – S5.

Skuteczne zarządzanie ryzykiem wymaga rozpoznania potencjalnych zagrożeń i niebezpiecznych zdarzeń oraz oszacowania poziomu ryzyka z jakim się wiążą. W tym kontekście:- zagrożenie to czynnik biologiczny, chemiczny, fizyczny lub radiologiczny o potencjalnie szkodliwych skutkach; - niebezpieczne zdarzenie to incydent lub sytuacja, która może doprowadzić do wystąpienia zagrożenia (co się może zdarzyć i w jaki sposób);- ryzyko to prawdopodobieństwo wyrządzenia przez rozpoznane zagrożenie szkód w narażonej populacji w określonym przedziale czasowym, włączając w to wielkość szkody i/lub jej skutki.

Zgodnie z zasadami przyjętymi w systemach zarządzania ryzykiem, sposób nadzorowania jakości wody powinien być dostosowany do indywidualnych uwarunkowań wodociągu. Stąd konieczne jest uwzględnienie wszystkich aspektów środowiskowych, technicznych, organizacyjnych i zdrowotnych przy identyfikacji i ocenie zagrożeń, specyficznych dla każdego SZW. Konieczne jest opisanie poszczególnych elementów systemu dostaw wody i zidentyfikowanie zagrożeń na każdym etapie.

OPIS SYSTEMU

Ocena systemu: co powinna uwzględniać: przykład Słupsk

• Należy odpowiednio jasno zdefiniować pojęcia ‚zagrożenie’ i ‚zdarzenie potencjalnie niebezpieczne’;• Identyfikacja zagrożeń powinna być przeprowadzona na wszystkich etapach systemu zaopatrzenia w wodę;• Identyfikacja zagrożeń powinna obejmować także sytuacje awaryjne;• Powinny być podejmowane wizyty terenowe w celu w celu wsparcia procesu identyfikacji;• Etap identyfikacji zagrożeń powinien być prowadzony wraz z innymi zainteresowanymi stronami, szczególnie dotyczy

to etapów poza obszarem odpowiedzialności dostawcy wody, tj. ternu zlewni i instalacji wewnętrznych;

Opis systemu:1/ opis ujęcia2/ zakład uzdatniania wody i zastosowane technologie3/ magazynowanie wody (gdzie i jakie zbiorniki4/ dystrybucja wody5/ powinien obejmować pracę w warunkach normalnych oraz awaryjnych

Skąd brać informacje:

1/ dokumentacja hydrogeologiczna + inne dostępne dokumenty (przykład Gdańska Infrastruktura Wodno-Kanalizacyjna i Studium hydrogeologiczne Gminy Sępopol – może coś jeszcze macie)2/ dokumentacja zakładowa – inwentaryzacja stanu posiadania, rejestry awarii, rejestry skarg3/ Mapy, schematy, szkice

Mała gmina wiejska

Monitoring osłonowy ujęć wody w Słupsku

- otwory obserwacyjne (piezometry)

Wewnętrzna dokumentacja zakładowa

Przykładowe procedury zarządzania:PR-01 Prowadzenie i utrzymywanie ruchu sieci PR-02 Monitorowanie realizacji usług i nadzór nad wyrobem niezgodnym• Karta wyrobu niezgodnego• Instrukcja postepowania na wypadek pogorszenia się jakości

wodyPR-03 Gotowość i reagowanie na zagrożenia i awariePR-05 Procedura zgłaszania potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa wody

Minimalny zestaw informacji w małych wodociągach

Informacje dot. stref ochronnych ujęcia wody* z dniem 1.01.2013r. strefy ustanowione przed 2002r. zostały wygaszone i

prawnie nie istnieją! Informacje dot. zarządzania ryzykiem w wodociąguZagrożenia związane z

dostawą wody

Uwagi

teren ochrony bezpośredniej ujęcia

wody teren ochrony pośredniej ujęcia wody czy u dostawcy wody funkcjonują obecnie systemy

procedur i instrukcji dotyczące:

czy u dostawcy

wody zostały wdrożonesystemy

zarządzania (ISO/HACCP/

WSP/inne) Jakie? [TAK (jaki?)/NIE]

czy w procesie dostawy wody (ujęcie, uzdatnienie,

dystrybucja) zostały ustalone punkty

krytyczne (największe ryzyko pojawienia się

problemu) [TAK/NIE/CZĘŚCIOWO

(w jakim zakresie)]

czy została przeprowadzona

ocena ryzyka [TAK (jaką metoda

analityczną)/NIE]

czy obecnie są

podejmowane działania

w celu wykonania

oceny ryzyka [TAK/NIE]

czy planowane

jest wykonanie

oceny ryzyka [TAK/NIE]

czy w ciągu ostatnich 5 lat miała miejsce nieplanowana

przerwa w dostawie wody trwająca dłużej

niż 24 h, jeśli tak to podać procent

zaopatrywanej z wodociągu

populacji której to dotyczyło np.

TAK-2 (30%,10%) [TAK-ile razy(%)/NIE]

czy w ciągu ostatnich 5 lat miało miejsce

zdarzenie stanowiące zagrożenie

zdrowotne dla znacznej

grupy odbiorców (orzeczenie ppis o braku przydatności

wody do spożycia) [TAK(ile

razy)/NIE]

czy został prawnie ustanowiony po 2001 r.[TAK/NIE]

czy jest ogrodzony i właściwie chroniony [TAK/NIE]

czy został prawnie ustanowiony po 2001 r. [TAK/NIE]

czy została przeprowadzona przez specjalistówocena zagrożeń dla jakości ujmowanej wody (czy ustalono źródła punktowych i obszarowych zanieczyszczeń) [TAK/NIE]

czy ustalono potencjalne ryzyko dla stwierdzonych zagrożeń [TAK/NIE]

ujmowania wody/uzdatniania wody/dystrybucji/eksploatacji [TAK/NIE]

reklamacji i zgłoszeń klienta [TAK/NIE]

usuwania awarii [TAK/NIE]

zarządzania kryzysowego [TAK/NIE]

Lp.

Dane zamieszczane w dziale nr 3 formularza M-06 do GUS (dot. 2014 r.) wraz z dodatkową informacją o ujęciach infiltracyjnych i długości przyłączy Dotyczy 2014 r.

Informacje dot. liczby pobranych próbek wody (z monitoringu (kontrola wewnetrzna, urzędowa), skarg, interwencji, po płukaniu itp.)

długość czynnej sieci przyłącza woda pobrana z ujęćwoda dostarczona

(sprzedana)

woda wtłoczona do sieci [dam3]

liczba awarii mogących mieć

wpływ na jakość wody* a - na ujęciu b - na etapie uzdatniania c - na sieci

wodociągowej d - łącznie

(format zapisu: np. 5a,

10b,15c,30d)

liczba wszystkich

próbek pobranych w

2014 r. mikrobiologia

liczba próbek w których

stwierdzono przekroczenie

co najmniej jednego

parametru mikrobiologia

(E.coli, enterokoki, grupa coli, Clostridium -bez ogólnej

liczby mikroorganizm

ów)

liczba wszystkich próbek

pobranych w 2014 r.

fizykochemia

liczba próbek w których

stwierdzono przekroczenie co najmniej jednego

parametru fizykochemia

(zał.Nr 2 i 3 rozp. MZ)

w tym parametrów określonych w zał. Nr 2 rozp. MZ

magistralnej (przesyłowej) [km]

rozdzielczej (bez przyłączy) [km]

liczba przyłączy do sieci wodociągowej od budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania

całkowita długość

przyłączy [km]

razem [dam3]

powierzchniowych [dam3]

infiltracyjnych- infiltracja brzegowa lub sztuczna (ze stawów, basenów, studni chłonnych, drenaży chłonnych) -jeśli w M-06 potraktowano je jako ujęcia podziemne [dam3]

razem [dam3]

w tym gosp. domowym i indywidualnym gosp. rolnym [dam3]

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Zagrożenia związane z niewłaściwą jakością wody ujmowanej

• działalność rolnicza (np. związki azotu z nawozów, pestycydy stosowane

jako środki ochrony roślin mikroorganizmy z nawozów naturalnych);

• działalność przemysłowa (węglowodory, sole metali ciężkich, kwasy,

zasady mineralne, cyjanki, toksyczne związki organiczne);

• działalność komunalna (niewłaściwie oczyszczone ścieki zawierające

mikroorganizmy kałowe, związki chemiczne wchodzące w skład

stosowanych w gospodarstwach domowych środków czyszczących i

piorących oraz pozostałości powszechnie używanych leków takich jak

środki przeciwbólowe, antybiotyki, hormony).

42

• Niezbędne jest zebranie wszelkich informacji dotyczących nie tylko

naturalnego składu wód, ale także prawdopodobnych źródeł

zanieczyszczeń.

• Istotne jest, aby dysponować rzetelną oceną stanu aktualnego,

wiedzą w zakresie przeprowadzonych prac i robót geologicznych,

prac hydrotechnicznych i innych prac wpływających na warunki

hydrogeologiczne oraz hydrologiczne, w okresie po sporządzeniu

dokumentacji hydrogeologicznej czy hydrologicznej.


43

Prognozowanie (modelowanie) przewidywanych zmian warunków wodnych i ewentualnych

zagrożeń oparte na danych:

• prędkość przenikania zanieczyszczeń z powierzchni gleby do warstwy wodonośnej, cieków i

zbiorników powierzchniowych

• ewentualne źródła zanieczyszczeń tj. składowiska odpadów, mogilniki, zakłady stosujące w

procesie produkcji środki i preparaty chemiczne, intensywna

gospodarka rolna - nawozy, środki ochrony roślin.

Pozwoli to ocenić zagrożenia, ustalić

punkty krytyczne, oszacować ryzyko

i zaplanować skuteczne działania zapobiegające.


44

rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i

dokumentacji geologiczno-inżynierskiejDokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia wódpodziemnych zawiera m.in. (cyt. z § 6. 1.):

8) charakterystykę i prognozę trwałości oraz wahań właściwości fizycznych, składuchemicznego i stanu bakteriologicznego wody;

9) opis stanu środowiska w obrębie obszaru zasobowego ujęcia oraz ocenę zagrożeń dlajakości ujmowanych wód podziemnych ze strony rozpoznanych ognisk zanieczyszczeń;

10) analizę potrzeby ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wód podziemnych;

11) zalecenia, co do racjonalnej eksploatacji ujęcia dla jego właściciela,w tym do prowadzenia obserwacji i pomiarów podczas jego eksploatacji orazuzasadnienie do prowadzenia monitoringu osłonowego ujęcia (będącego systememcyklicznych obserwacji i pomiarów oraz ocen i prognoz ilości oraz właściwości fizyczno-chemicznych wód podziemnych, prowadzonych w otoczeniu ujęcia, umożliwiającymwczesne ostrzeganie o pojawiającym się zagrożeniu degradacji ilościowej i jakościowejeksploatowanych wód podziemnych).

45

Wstępna ocena zagrożeń z zastosowaniem matrycy

Najprościej zrobić to poprzez wypełnienie ankiet, obliczenie punktów oceniających

poszczególne zagrożenia i ogólną ocenę zgodnie z zaproponowanym systemem. Dla

konkretnego kryterium należy dokonać charakterystyki ryzyka jako wysokie ryzyko

(WR) – jeśli występuje, niskie ryzyko (NR) jeśli go brak.

Ocenę zagrożenia wypełnia się tylko dla WR. Jeśli w wyniku braku wiedzy

na temat występowania danego

kryterium w rubryce „Nie wiem”

występuje WR należy dokonać

oceny zagrożenia. Jeśli ryzyko

występuje, to w kolumnie

„prawdopodobieństwo” należy

wpisać liczbę z tabelki odpowiadającą

częstości występowania.

Prawdopodobieństwo Definicja Wartość

Pewne Codziennie (lub stała cecha) 16

Prawie pewne Raz w tygodniu 8

Umiarkowane Raz w miesiącu 4

Niskie Raz w roku 2

Bardzo niskie Raz na 5 lat 1

46

A

Usytuowanie ujęcia wody

i potencjalne źródła

Charakterystyka ryzyka Ocena zagrożenia

Tak Nie Nie wiem

prawdop

odobieńst

wo

dotkli

wość wynik

1Obecność lub historia nieodpowiedniego drenażu

powodującego zastoiny wody WR NR WR 8

2Produkcja inwentarza żywego (hodowla, wypas) – w tym

drobiuWR NR WR 16

3 Dowody występowania dzikiej zwierzyny UR NR UR 4

4

Odpływ powierzchniowy z działalności rolniczej może

przenikać do ujęcia/systemu dystrybucji WR NR WR 8

5

Kultywacja gleby przy pomocy nawadniania ściekami lub

stosowania osadów/obornika WR NR WR 16

6Składowanie odpadów organicznych na otwartym terenie

WR NR WR 8

7

Odpady rolnicze i/lub kiszonka składowane na ziemi (nie

w zbiornikach czy kontenerach) UR NR UR 8

Wynik w ocenie zagrożenia jest iloczynem wartości prawdopodobieństwa i dotkliwości

47

B Stan techniczny ujęcia wody

Charakterystyka ryzyka Ocena zagrożenia

Tak Nie Nie wiem

prawdop

odobieńst

wo

dotkliwość wynik

1 Brak ogrodzenia (uszkodzone) WR NR WR 8

2

Brak odpowiednich barier chroniących przed przedostaniem się do

studni odpływów powierzchniowych (np. rów odwadniający wyłożony

nieprzepuszczalnym materiałem, strome pochyłości/spadki terenu,

takie jak wały, odpowiednie ściany, itp.)

WR NR WR 8

3Brak betonowego fartucha, min. 1 m, nachylonego od studni i w

dobrym stanieWR NR WR 8

4Brak wodoszczelnej, zatrzymującej zanieczyszczenia pokrywy (ze

stalowym zamknięciem) z lub bez wentylacji?WR NR WR 16

5 Konstrukcja obudowy studni jest w złym stanie technicznym WR NR WR 8

6Brak szczelności kołnierza (głowicy) studni (możliwość

przedostawania się zanieczyszczeń do rury tłocznej)WR NR WR 16

7Czy w ciągu ostatnich 12-tu miesięcy była prowadzana konserwacja (w

tym chlorowanie)WR NR WR 8

48

Uzdatnianie wody - potencjalne

źródła zagrożeń

Występowanie

zagrożenia1

Poziom

zagrożenia

Tak NieNie

wiem

SP2

SK3 PZ

1

Niedostateczna kontrola sprawności urządzeń (pompy,

sprężarki), sprawności instalacji napowietrzającej i

szczelności instalacji wodnej (8 godz/d)WR BR WR 8

2 Niedostateczna konserwacja urządzeń, WR BR WR 8

3Niedostateczna kontrola procesów technologicznych (np.

brak urządzeń do monitorowania ilości tlenu, mętności)UR BR UR 4

4Nieprawidłowa praca filtrów (nieodpowiednie usuwanie

cząstek, zatkanie, przeciążenie)WR BR WR 8

5 Niewłaściwy materiał filtracyjny, ilość lub sposób ułożenia WR BR WR 8

6

Nieodpowiedni system płukania wstecznego (długość

przeciętnego cyklu, częstotliwość, niewłaściwie dobrany

sprzęt lub awarie)

WR BR UR 8

7 Zrywanie i wypłukiwanie zawiesin i błony biologicznej z filtra WR BR WR 8

8Brak procedur i instrukcji konserwacji i eksploatacji

urządzeń wodociągowychUR BR UR 2

9 Niewłaściwe funkcjonowanie systemu dezynfekcji wody WR BR WR 16

10Brak automatycznych rozwiązań dla urządzeń

dezynfekujących (dozownika)WR BR WR 8

11Brak monitora online funkcjonowania urządzeń do

dezynfekcjiUR BR UR 4

12Brak automatycznego powiadamiania o awarii urządzeń do

dezynfekcji (np. sms)UR BR UR 4

13Brak procedur i instrukcji powiadamiania odpowiednich

osób w przypadku awariiWR BR WR 2

14Niewłaściwe przechowywanie zapasu podchlorynu sodu

WR BR WR 8

Magazynowanie wody - potencjalne źródła

zagrożeń

Występowanie

zagrożenia1

Poziom

zagrożenia

Tak NieNie

wiemSP2 SK3 PZ

1

Niewłaściwe materiały zastosowane do

produkcji, wykończenia, uszczelnienia

lub renowacji zbiornikówWR BR WR 4

2

Okres przetrzymywania wody w

zbiorniku jest zbyt duży,

niedostosowany do dobowego

zapotrzebowania

WR BR WR 8

3Niewłaściwa konstrukcja zbiornika –

powstawanie stref stagnacji wody UR BR UR 2

4

Powierzchnie kontaktujące się z wodą

bez odpowiedniej gładkości lub

wykazujące ślady uszkodzeń UR BR UR 8

5Brak właściwego zabezpieczenia

otworówUR BR UR 8

6Niewłaściwa eksploatacja zbiorników

(czyszczenie, dezynfekcja) WR BR WR 8

7Brak procedur, instrukcji konserwacji i

eksploatacji urządzeń wodociągowych WR BR WR 2

Dystrybucja wody - potencjalne źródła zagrożeń

Występowanie

zagrożenia1Poziom zagrożenia

Tak NieNie

wiemSP2 SK3 PZ

1 Długie końcowe odcinki sieci rozdzielczych lub długie przyłącza UR BR UR 4

2 Niewłaściwa częstotliwość płukania sieci UR BR UR 4

3 Niewłaściwa częstotliwość płukania przyłączy, zwłaszcza długich UR BR UR 4

4

Odcinki sieci lub przyłącza nieeksploatowane lub z bardzo małym zużyciem wody

(bez stałego przepływu) włączone do sieci dystrybucyjnej WR BR WR 4

5Odcinki sieci wykonane z niewłaściwego materiału lub starsze niż 50 lat UR BR UR 4

6

Odcinki sieci nieułożone w linii prostej (załamane), zapadnięte, z niewłaściwie

dobranymi średnicami (mniejsza przechodzi w większą) UR BR UR 4

7

Odcinki sieci ułożone pod parkingami, miejscami postojowymi, w pobliżu

zbiorników z substancjami chemicznymi UR BR UR 2

8 Awarie wpływające na brak dostawy wody lub spadek ciśnienia WR BR WR 8

9Brak zabezpieczenia przed przedostawaniem się wód gruntowych do studzienek

armatury wodociągowejUR BR UR 4

10 Sieci ciepłownicze ułożone w pobliżu wodociągowych bez właściwej izolacji UR BR UR 2

11 przewody kanalizacyjne położone zbyt blisko wodociągowych (<0.6 m) UR BR UR 8

12Brak zabezpieczenia dolnej części hydrantu nadziemnego przed wrastaniem

korzeni, brak odwodnieniaUR BR UR 4

13

Instalacja wodociągowa zasilana wodą z wodociągu gminnego połączona z

urządzeniami zasilanymi instalację z innych źródeł (np. lokalne hydrofory) WR BR WR 4

14Brak procedur i instrukcji konserwacji i eksploatacji sieci i przyłączy

wodociągowychUR BR UR 2

Dla poszczególnych etapów analizy, obejmujących identyfikacje zagrożeń

w odniesieniu do wszystkich elementów dostaw wody, wyznacza się zagrożenie

o maksymalnej wartości poziomu zagrożenia, na podstawie której określa się

kategorię ryzyka wg kryteriów określonych w poniższej tabeli. Integralnym

elementem analizy jest wyznaczenie wszystkich zagrożeń o PZ 32 klasyfikowanych

do kategorii ryzyka kontrolowanego, dla których należy

podjąć działanie

naprawcze

zmierzające

do obniżenia

ryzyka.

Kategoria ryzyka Skala punktowa

Ryzyko nieakceptowane - utrata bezpieczeństwa 256128

Ryzyko kontrolowane - zagrożenie bezpieczeństwa 12732

Ryzyko akceptowane - pojawienie się pojedynczych

symptomów zagrożenia bezpieczeństwa

315

Brak ryzyka 4051

Matryca oceny ryzyka

Prawdopodobieństwo

Dotkliwość następstw

Nieznacząca

MałaUmiarkowana

PoważnaKatastrofalna

Prawie pewne 16 32 64 128 256

Prawdopodobne 8 16 32 64 128

Umiarkowanie prawdopodobne 4 8 16 32 64

Mało prawdopodobne 2 4 8 16 32

Rzadkie 1 2 4 8 16

52

Wstępna analiza zagrożeń dla ujęcia wody miejscowości X

wykazała, w chwili obecnej, ryzyko nie akceptowane, mogące

wpłynąć na utratę bezpieczeństwa, związane z problemami

wynikającymi z niewłaściwego płukania filtrów (źródło zagrożeń

nr 6). Wprawdzie 128 punktów to dolna wartość skali punktowej

dla tej grupy (256128), jednak konieczne są działania mające na

celu zminimalizowanie zagrożenia. Dla numerów 1, 3, 4, 7, 8, 9 i

13 wyliczony poziom zagrożeń wskazuje na ryzyko kontrolowane,

co oznacza zagrożenie bezpieczeństwa wymagające stałego

monitorowania - działania naprawcze są w tych przypadkach

wskazane. Pozostałe zagrożenia (oprócz nr 14) wykazują ryzyko

akceptowane – pojawienie się pojedynczych symptomów

zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania uzdatniania wody i

utraty bezpieczeństwa, także wymagają uwagi ze strony osób

zarządzających.

Inny przykład matrycy zastosowany w Słupsku

WAGAZDARZENIA

1- Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Nie powoduje przerwy w dostawie wody

2- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych w zakresie mętność, żelazo, mangan. W krótkim czasie istnieje

możliwość przywrócenie odpowiedniej jakości wody.- Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Nie powoduje przerwy w dostawie wody

3- Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych i/lub dodatkowe parametry mikrobiologiczne . W krótkim czasie

istnieje możliwość przywrócenie odpowiedniej jakości wody.- Krótkotrwała przerwa w dostawie wody (do 5 godzin) dla mniejsze grupy ludności (do 5000 mieszkańców*)

4

- Krótkotrwała przerwa w dostawie wody (do 5 godzin) dla dużej grupy ludności (powyżej 5000 mieszkańców)- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych i/lub dodatkowych parametrów mikrobiologicznych. Brak

możliwości szybkiego przywrócenia odpowiedniej jakości wody. - Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Wystąpienie zdarzenia będzie miało negatywny wpływ na wizerunek firmy

5- Przekroczenie podstawowych parametrów mikrobiologicznych lub chemicznych mających wpływ na zdrowie

publiczne, możliwość wystąpienia chorób, potencjalnie śmierci - Długotrwałe (powyżej 5 godzin) dla dużej grupy ludności (powyżej 5000 mieszkańców)- Wystąpienie zdarzenia będzie miało olbrzymi wpływ sytuację finansową firmy

*Do tej liczby mieszkańców jesteśmy w stanie posiadanym potencjałem zapewnić dostawę wody w sposób alternatywny np. za pomocą cystern

Poziom zagrożenia (R) = P x D x W

54

Inny przykład matrycy zastosowany w Słupsku

CZĘSTOTLIWOŚĆ „P”

1 Rzadko raz na 5 lat

2 Mało prawdopodobne – raz na rok

3 Umiarkowanie – raz na miesiąc

4 Możliwe raz na tydzień

5 Prawie raz dziennie

DOTKLIWOŚĆ „D”

1 Nieistotne lub nie ma wpływu

2 Mały wpływ

3 Umiarkowany wpływ

4 Stały wpływ

5Katastroficzny stan dla zdrowia publicznego

55

Środki kontroli - Monitoring operacyjny

W WSP ważne jest określenie środków kontroli systemu

zaopatrzenia w wodę, które wspólnie zapewnią kontrolę

rozpoznanego ryzyka i osiągnięcie celów zdrowotnych.

Dla każdego środka kontroli należy określić

odpowiednie sposoby monitoringu operacyjnego,

które zapewnią, że każde odstępstwo

od wymaganych efektów jest szybko

i w porę wykrywane.

Przykłady środków kontroli – badanie określonych parametrów

z częstotliwością zależną od oceny ryzyka (wody powierzchniowe i wody podziemne narażone na wpływy antropogeniczne)

Sposób zagospodarowania terenu- potencjalne

źródło skażenia Parametr wiodący

Tereny rolnicze, ogródki działkowe, tuczarnie,

ogrodnictwo, kompostownie, wysypiska

śmieci i odpadów z gospodarstw domowych

utlenialność, jon amonowy, azotyny, fosforany, azotany, potas, sód,

chlorki, siarczany, środki ochrony roślin i pestycydy

Zakłady przetwórstwa metalu lotne węglowodory chlorowane, związki powierzchniowo czynne

Zakłady galwaniczne chrom, miedź, nikiel, cynk, kadm, cyjanek, węglowodory, lotne

węglowodory chlorowane, pH

Rozlewnie nawozów potas, azotany, fosforany, amon, wapń, magnez, bor, miedź, cynk

Pralnie chemiczne lotne węglowodory chlorowane, bor, związki powierzchniowo czynne

58

Zakłady impregnacji drewna wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, miedź, chrom, arsen, bor, fluorki, cyna (tributyl cyny,

TBT), rtęć

Składowiska odpadów przemysłowych

arsen, ołów, kadm, chrom, nikiel, rtęć, cyjanek, fluorki, lotne węglowodory chlorowane, fenole,

węglowodory, benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,

środki ochrony roślin i pestycydy, pH, przewodność elektryczna

Składowiska złomu węglowodory, benzen, glikole, kadm, ołów, chrom, nikiel, żelazo, siarczany, polichlorowane bifenyle

(PCB), pH

Ocynkownie cynk, miedź, kadm, siarczany, chlorki, sód, cyjanek, amon, pH

Przemysłowe oczyszczalnie ścieków metale ciężkie (np. ołów, chrom, cynk, nikiel, kadm), cyjanek, fluorki, pH, lotne węglowodory

chlorowane, benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny, węglowodory, chlorofenole

Infiltracja ścieków (nieszczelne systemy

kanalizacji komunalnej)

utlenialność, amon, azotyny, azotany, chlorki, siarczany, fosforany, bor, związki powierzchniowo czynne,

węglowodory

Wysypiska śmieci o charakterze

szczególnym (przecieki z wysypiska)

arsen, kadm, chrom, ołów, nikiel, rtęć, cyjanek, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, lotne

węglowodory chlorowane, węglowodory

Wysypiska gruzu budowlanego siarczany, wapń, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, azbest

Zamknięte tereny osiedli oleje mineralne, węglowodory, lotne węglowodory chlorowane

Drogi krajowe, autostrady (duże

obciążenie ruchem drogowym)oleje mineralne, węglowodory, benzen, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, sód, wapń, chlorki

Tory środki ochrony roślin i pestycydy (herbicydy), węglowodory, glikole, wielopierścieniowe węglowodory

aromatyczne, polichlorowane bifenyle (PCB)

Tereny lotnisk amon (mocznik), glikol etylenowy, glikol izopropylowy, lotne węglowodory chlorowane, węglowodory

(nafta lotnicza) 59

Monitoring operacyjny to prowadzenie planowanych

obserwacji lub pomiarów w celu oceny, czy środki kontroli w

systemie zaopatrzenia w wodę działają prawidłowo.

Możliwe jest ustalenie zakresu stosowanych środków kontroli,

ustalenie wartości granicznych, ich monitorowanie i podejmowanie

działań korygujących, w reakcji na wykryte odstępstwa, zanim woda

stanie się niebezpieczna dla zdrowia. Monitoring operacyjny może

obejmować działania polegające np. na szybkiej i regularnej ocenie, czy

konstrukcja studzienki jest kompletna i w nienaruszonym stanie, czy

mętność wody po filtracji znajduje się poniżej pewnej wartości, czy

stężenie chloru pozostałego w wodzie bezpośrednio po dezynfekcji lub

w odległym punkcie systemu dystrybucji jest powyżej ustalonej

wartości.

Monitoring operacyjny jest zwykle wykonywany za pomocą prostych

obserwacji i badań w celu szybkiego potwierdzenia, czy środki kontroli

nadal funkcjonują. Środkami kontroli są działania stosowane w

systemie zaopatrzenia w wodę, które zapobiegają, zmniejszają lub

eliminują zanieczyszczenia i które są zdefiniowane w ocenie systemu.

Środki kontroli obejmują na przykład działania w zakresie zarządzania

dotyczącego zlewni czy obszarów zasilania wód podziemnych,

najbliższej strefy wokół studni, filtrów i instalacji

do dezynfekcji oraz systemów dystrybucji wody sieciami

wodociągowymi.

Jeśli łącznie działają one prawidłowo, to zapewnią,

że cele zdrowotne zostaną spełnione.


Częstotliwość monitoringu operacyjnego zależy od rodzaju środka

kontroli

częstość sprawdzania stanu urządzeń wodociągowych wynosi od

miesiąca do roku,

- monitoring mętności wody prowadzony jest w sposób ciągły (online)

lub bardzo często, a

- monitoring pozostałego aktywnego środka

dezynfekcyjnego w wielu punktach systemu

codziennie lub w sposób ciągły (online).


Jeżeli monitoring wskazuje, że określona wartość nie

spełnia wymagań, istnieje ryzyko wystąpienia sytuacji, w

której woda jest lub może stać się niezdatna do picia.

Celem jest więc odpowiednio rozłożone w czasie

monitorowanie środków kontroli wraz z

rozsądnym planem pobierania próbek tak,

aby zapobiec dostarczaniu wody,

której spożycie mogłoby mieć

szkodliwe następstwa dla zdrowia,


Monitoring operacyjny obejmuje obserwacje albo

badania parametrów wody, takich jak mętność,

stężenie chloru pozostałego lub integralności

konstrukcyjnej.

Bardziej skomplikowane lub kosztowne badania

mikrobiologiczne lub chemiczne są na ogół

wykorzystywane w ramach walidacji i

weryfikacji działania systemu, niż jako

element monitoringu operacyjnego.


Oprócz operacyjnego monitoringu działania poszczególnych

elementów systemu zaopatrzenia w wodę do picia, konieczne jest

przeprowadzenie końcowej weryfikacji, dającej

gwarancję, że działanie systemu jako całości

jest bezpieczne.

Weryfikacja może zostać przeprowadzona przez dostawcę wody,

niezależne organy lub wspólnymi siłami obu stron, w zależności od

systemu administracyjnego w danym kraju. Zazwyczaj obejmuje

testy na obecność kałowych organizmów wskaźnikowych i

niebezpiecznych substancji chemicznych, jak również audyt

prawidłowego wdrażania i efektywnego działania planów WSP.

Kontrola jakości wody do piciaWeryfikacja przeprowadzana jest na podstawie metod, procedur i testów wykraczających poza monitoring operacyjny. Jej celem jest stwierdzenie, czy system zaopatrzenia w wodę do picia działa zgodnie z założeniami i pozwala na spełnienie wymagań dotyczących bezpieczeństwa wody dla zdrowia ludzi. Weryfikacji jakości wody do picia może podejmować się dostawca wody, organy nadzoru sanitarnego lub obie strony wspólnie. Weryfikacja opiera się na kontrolowaniu:1/ Mikrobiologicznej jakości wody Podstawą kontroli mikrobiologicznej jakości wody jest badanie w kierunku mikroorganizmów wskaźnikowych skażenia kałowego, wśród których parametrem z wyboru jest Escherichia coli lub alternatywnie termotolerancyjne bakterie grupy coli.2/ Chemiczna jakość wody Ocena, czy jakość wody jest zgodna z wymaganiami określonymi dla wody do picia, polega na porównaniu wyników badania wody z maksymalnymi wartościami zalecanymi dla objętych analizą parametrów.

Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja

Plan zarządzania dokumentuje ocenę systemu,

monitoring operacyjny i założenia dotyczące sprawdzania

poprawności prowadzonych działań. Opisuje działania

podejmowane zarówno w warunkach zwykłej eksploatacji, jak i

podczas wystąpienia „incydentów”, w wyniku których może

nastąpić utrata kontroli nad systemem.

Plan zarządzania powinien także przedstawiać w zarysie

procedury i inne programy wsparcia,

wymagane aby zapewnić optymalne

działanie systemu zaopatrzenia

w wodę.

Zarządzanie systemem zaopatrzenia w wodę często znajduje się w

gestii kilku organów. Jest więc istotne aby role, zakres

obowiązków i odpowiedzialności tych podmiotów zostały

zdefiniowane w stopniu niezbędnym do koordynacji

planowania i zarządzania. W celu zapewnienia odpowiedniego

udziału i zaangażowania zainteresowanych stron, powinny zostać

wypracowane odpowiednie mechanizmy współpracy i zasady jej

dokumentacji. Działania te mogą obejmować powołanie grup

roboczych, komitetów lub grup zadaniowych z właściwymi

przedstawicielami, opracowanie umów partnerskich, włączając w

to np. podpisane porozumienia o współpracy.


Podstawowe znaczenie ma dokumentowanie wszystkich aspektów

zarządzania jakością wody do picia. Dokumenty powinny opisywać

podejmowane działania oraz przebieg i sposoby wykonywania procedur.

Winny one również zawierać szczegółowe informacje na temat:

- oceny systemu zaopatrzenia w wodę (włączając w to schematy blokowe

i potencjalne zagrożenia);

- środków kontroli, monitoringu operacyjnego i weryfikacji oraz

trwałości realizowanych celów (stabilności funkcjonowania);

- rutynowych procedur eksploatacji i zarządzania;

- planów reagowania na incydenty i sytuacje awaryjne;

- środków wsparcia, włączając w to: programy szkoleń; badania i rozwój;

procedury dotyczące oceny wyników i raportowania; oceny działania,

audyty i przeglądy; protokoły komunikacji; konsultacji społecznych.


Systemy dokumentowania i rejestrowania powinny

być tak proste, jak jest to tylko możliwe.

Poziom szczegółowości procedur powinien być dostateczny na

tyle, by zapewnić wiarygodność kontroli

eksploatacji przy odpowiednio

wykwalifikowanym i kompetentnym

personelu.


Należy ustanowić mechanizmy do okresowego sprawdzania, oraz w razie potrzeby, korygowania dokumentów tak, aby odzwierciedlały zmieniające się warunki.

Dokumenty powinny być zestawiane w sposób, który umożliwia łatwe wprowadzanie niezbędnych zmian.

Należy opracować system kontroli dokumentów, który zapewni, że wykorzystywane są aktualne ich wersje, a nieaktualne usuwane.


Należy również opracować stosowną dokumentację i sposób

raportowania o incydentach lub sytuacjach

awaryjnych.

Dany podmiot powinien wyciągnąć wnioski z zaistniałych

incydentów, w celu poprawy gotowości i planowania

dotyczącego przyszłych zdarzeń.

Przeanalizowanie danego zdarzenia może

doprowadzić do wprowadzenia niezbędnych

zmian do obowiązujących zasad postępowania


"incydent" - każda sytuacja, w której istnieje powód, aby podejrzewać, że woda, która jest dostarczana do picia jest lub może stać się niebezpieczna. Incydent może być wywołany:• procesami:

- niewystarczająca sprawność oczyszczalni ścieków odprowadzanych do wody powierzchniowej, będącej źródłem zaopatrzenia,

- niedostateczna wydajność zakładu uzdatniania wody;• wystąpieniem zdarzeń losowych:

- wyciek niebezpiecznej substancji do źródła wody,- awaria zasilania;

• wystąpieniem zdarzeń mogących wskazywać na ryzyko pogorszenia jakości mikrobiologicznej wody:

- ekstremalne opady w zlewni,- wykrywanie niezwykle wysokiej mętności (źródło lub uzdatnionej wody),- niezwykły smak, zapach lub wygląd wody;

• pojawieniem się kałowych parametrów wskaźnikowych w znacznej liczbie • wskaźnikami zdrowia publicznego:

- ogniska choroby, dla której woda jest podejrzana przy jej przenoszeniu.


Skuteczna komunikacja ma na celu zwiększenie świadomości i wiedzy na temat zagadnień dotyczących jakości wody do picia oraz związanych z tym różnych zakresów odpowiedzialności. Pomaga konsumentom rozumieć i wspierać decyzje dotyczące usług świadczonych przez dostawcę wody lub dotyczące nakładania ograniczeń w użytkowaniu terenów w obszarach zasilania ujmowanych wód. Skuteczna komunikacja może wzmacniać gotowość konsumentów do gromadzenia środków na sfinansowanie potrzebnych udoskonaleń. Dokładne zrozumienie różnorodności poglądów reprezentowanych przez poszczególne osoby lub grupy jest niezbędne do zaspokojenia oczekiwań społeczeństwa.


Stosownie do sytuacji, plany WSP różnią się stopniem

złożoności.

W wielu przypadkach będą dość proste, koncentrując się na

kluczowych zagrożeniach, stwierdzonych w konkretnym systemie

zaopatrzenia w wodę do picia.

Wskazane jest, aby WSP były opracowywane dla konkretnych

systemów zaopatrzenia w wodę.

Dla mniejszych systemów możliwe jest

opracowanie ogólnych WSP przez

ustawowo odpowiedzialny organ lub

akredytowaną jednostkę zewnętrzną.

Główne cele WSP to:

- dobre zrozumienie konkretnego systemu i jego możliwości dostarczania wody spełniającej wymagania jakościowe; - rozpoznanie potencjalnych źródeł zanieczyszczenia i sposobów ich kontrolowania; - walidacja środków kontroli stosowanych do kontroli zagrożeń; - wdrożenie systemu operacyjnego monitorowania środków kontroli w ramach systemu zaopatrzenia w wodę; - terminowe podejmowanie działań korygujących, zapewniających stałe dostawy bezpiecznej wody; - prowadzenie weryfikacji jakości wody do picia, w celu uzyskania pewności, że WSP jest prawidłowo wdrażany i osiąga sprawność wymaganą do uzyskania zgodności z odpowiednimi (krajowymi, regionalnymi i lokalnymi) standardami i celami, dotyczącymi jakości wody.

WSP to skuteczne narzędzie, umożliwiające dostawcy wody bezpieczne zarządzanie systemem zaopatrzenia w wodę do picia. Wspomaga również nadzór realizowany przez instytucje do spraw zdrowia publicznego. Kluczowe korzyści dla dostawców wody wdrażających WSP to m.in.:- wykazanie się „należytą starannością”; - przestrzeganie zgodności z wymaganiami;- racjonalizacja i dokumentowanie istniejących procedur eksploatacyjnych, prowadzące do wzrostu wydajności, poprawy efektywności i szybszego reagowania na incydenty; - lepsze ukierunkowanie i uzasadnienie długoterminowych inwestycji kapitałowych na podstawie oceny ryzyka; - usprawnione zarządzanie aktualną wiedzą pracowników oraz rozpoznanie kluczowych braków w umiejętnościach personelu; - poprawa relacji z zainteresowanymi stronami.

Ba

rba

ra M

uli

k

Bezpieczeństwo wody w zaleceniach WHO i Komisji Europejskiej

Small drinking water supplies: a “Framework for action” to improve management, European Union 2014

Zapewnienie bezpiecznej i w pełni nadającej się do spożycia wody pitnej dobrej jakości często stanowi wyzwanie dla małych źródeł zaopatrzenia w wodę. Doświadczenie ukazuje, że są one bardziej narażone na awarie oraz zanieczyszczenia, niż większe ośrodki, oraz że wymagają one szczególnej uwagi ze strony polityków, ze względu na ich administracyjne, kierownicze oraz zaopatrzeniowe charakterystyki. Wiele spośród dzisiejszych krajowych oraz międzynarodowych struktur działania dostrzega, że konieczne jest poświęcenie większej uwagi temu tematowi.

Ba

rba

ra M

uli

k


Państwa Członkowskie UE powinny dążyć do wdrożenia nowych lub ulepszonych rozwiązań, przede wszystkim poprzez dostosowanie do obecnych zaleceń ram prawnych, wynikających z doświadczeń ostatnich lat. Wiele państw -wprowadzając zarządzanie ryzykiem, oparte na wielobarierowym systemie minimalizowania potencjalnych zagrożeń - wykazało, że są one skuteczniejsze w zapewnieniu bezpiecznej wody i ochronie zdrowia konsumentów, niż system oparty jedynie na monitorowaniu wody w kranie u konsumenta i podejmowaniu działań naprawczych dopiero z chwilą przekroczenia wymagań. Rozwiązania te powinny dotyczyć także małych systemów zaopatrzenia w wodę.


Ba

rba

ra M

uli

kBezpieczeństwo wody w zaleceniach WHO i Komisji Europejskiej

(…) dostawca wody powinien być zobowiązany do oceny ryzyka i raportowania wyników oraz wszelkich środków zmniejszających ryzyko, do organu nadzoru lub krajowego organu regulacyjnego. Jednak w wielu małych systemach zaopatrzenia brak jest profesjonalnego zarządzania i odpowiednio wykształconej kadry. Z tych powodów, obowiązek oceny ryzyka dla małych dostaw wody powinien być przypisany do lokalnych funkcjonariuszy zdrowia publicznego lub środowiska, uznając, że będą oni potrzebni do przeprowadzenia zadania wspólnie z właścicielem wodociągu. Proces oceny ryzyka po raz pierwszy daje właścicielowi wodociągu niezbędne umiejętności i wiedzę do utrzymania systemu oceny ryzyka w przyszłości.


Ba

rba

ra M

uli

k

Wytyczne WHO, cyt.: „W niektórych państwach opracowano krajowe strategie nadzoru i kontroli jakości systemów zaopatrzenia w wodę, przyjmując jako kryteria ilościowe wskaźniki usług (tj. jakość, ilość, dostępność, zasięg, przystępność cenowa i ciągłość dostaw). Wskaźniki te przeznaczone są do stosowania na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. (…)

Wskaźniki jakości usług, traktowane jako całość, stanowią podstawę

ustalania celów dla systemów zaopatrujących społeczności lokalne w wodę do

picia. Służą one jako ilościowy wskaźnik oceny adekwatności dostaw wody do

picia w stosunku do zapotrzebowania, a dla konsumentów stanowią

obiektywną miarę jakości całości usługi, a więc również miarę rzeczywistego

poziomu ochrony zdrowia publicznego”.


Documents

Konferencja Woda Ścieki Osady - igwp.org.pligwp.org.pl/.../pliki/.../5_Warsztaty__Plany_Bezpieczenstwa_Wody.pdf · Water Safety Plan (Plan Bezpieczeństwa Wody) jest systemem zarządzania