Polityka Społeczna

Dr Grażyna Sordyl

Polityka społeczna jako działanie praktyczne i zagadnienie teoretyczne

� Podejście teoretyczne – polityka społeczna jest dyscypliną nauk teleologicznych (celowościowych), która ma uzasadniać, wyjaśniać i usprawniać czyli racjonalizować działalność praktyczną, czyli politykę w znaczeniu praktycznym

� W znaczeniu praktycznym polityka społeczna jest wpływaniem na rozwój społeczny

Polityka społeczna jakom nauka teleologiczna� Polityka społeczna jest nauką praktyczną.

� Nauki praktyczne – wykorzystują dorobek nauki dlaprzekształcania świata w imię godnych tego celów(pytania charakterystyczne: „Co robić, by przeprowadzićzmianę w jakiejś dziedzinie życia społecznego).

� Polityka społeczna wykorzystuje narzędzia badawcze ikorzysta z innych dyscyplin naukowych (prawo,psychologia, pedagogika, socjologia, ekonomia) –cechuje ją interdyscyplinarność.

Polityka społeczna jako dziedzina nauki

� Dawid Gil (szerokie podejście do problemu polityki społecznej –teoria dostępności zasobów)Głównym przedmiotem zainteresowania polityki społecznej jest teoriadostępności zasobów umożliwiających zachowanie ludzi przy życiu ipoprawę jego jakości.

� Richard Titmuss (alokacja zasobów w celu zaspokojenia określonychpotrzeb społecznych).

Polityka społeczna obejmuje badania nad zakresem potrzebspołecznych i funkcjonowania określonego rodzaju organizacji ludzkiej,działającej w warunkach niedoboru. Organizację tego rodzaju nazywasię zwyczajowo systemem usług publicznych lub systemem socjalnym ima on na celu zaspokojenie tych potrzeb. Ten obszar życiaspołecznego leży poza zakresem lub na obrzeżach tzw. wolnego rynku,mechanizmu cenowego i wymogów rentowności.

Definicja i cele polityki społecznej

Przedmiotem polityki społecznej jest dobro warstwy pracy

najemnej w ogóle, a w szczególności pracy fizycznej, lub inaczej,

określenie właściwego stosunku między pracodawcami i

pracobiorcami... polityka społeczna tym się różni od opieki

społecznej, że ma do czynienia z masą, a nie z jednostkami,

przede wszystkim ze zjawiskami pracy i pojęciem

sprawiedliwości, a nie ze zjawiskiem ludzkiego życia,

miłosierdzia i litości oraz, że częściej posługiwać się może

przymusem.

A. Szymański 1925 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Celem polityki społecznej jest odnoszenie dobrobytu

warstw pracujących przy umiarkowanej

demokratyzacji stosunków społecznych oraz rozwoju

ustawodawstwa socjalnego.

W. Zawadzki 1927 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Naczelnym zadaniem polityki społecznej, podobnie jak wszelkiejpolityki, jest postęp ogólnego dobrobytu. Służyć ona chce temucelowi, podnosząc dobrobyt [dalej także: poziom moralny iumysłowy] szerokich mas pracujących, przede wszystkimpracowników zależnych... Dokonuje się to za pośrednictwemreform... Reformy społeczne... żłobić muszą sobie drogę wpoglądach i urabiać moralność społeczeństwa, aby byłyumiejętnie stosowane i wykonywane... Podmiotem, który tereformy nakazuje i nadzoruje ich wykonanie... jest państwo...Polityka społeczna stwarza normy pracy i bytu dla pracownikówżyjących w danym okresie czasu. Nie powinna wszakżezapominać o prawach dziedziczności

Z. Daszyńska-Golińska 1933 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Polityka społeczna jest to więc naukowousystematyzowany zbiór wskazówek, jak usuwać achoćby łagodzić niesprawiedliwości i szkody płynącedla jednostki i społeczeństwa z ustroju pracynajemnej, oraz jak przeciwdziałać dalszemunarastaniu tych niesprawiedliwości i powstawaniunowych szkód.

S. Rychliński 1938 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Celem polityki społecznej i planowania społecznego jestzapewnienie - w drodze bezpośredniego kształtowania ipośredniego oddziaływania wszechstronności postępuspołecznego, powszechności i równego dostępu do świadczeńsocjalnych oraz stopniowania i optymalizacji tempa pożądanychzmian społecznych, Polityka społeczna i programowanie rozwojuspołecznego to działalność państwa (i określonych organizacji),mająca na celu najbardziej efektywne użycie środkówmaterialnych dla podniesienia poziomu życia ludności irozbudowy urządzeń socjalnych, z finalnym założeniem stałegopolepszania i korzystnych przemian w zakresie wszechstronnegozaspokojenia potrzeb indywidualnych i społecznych

K Secomski 1967 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Polityka społeczna (zwana też polityką socjalną) to działalnośćpaństwa i innych podmiotów, kształtująca warunki pracy i bytu(warunki życia) ludności. Charakter, zakres, cele i metody politykispołecznej zależą od ustroju politycznego i poziomu rozwoju siłwytwórczych kraju, Obecnie w praktyce dydaktycznej nasząpolitykę społeczną definiuje się jako celową działalność państwa iinnych podmiotów w dziedzinie kształtowania warunków życialudności i stosunków międzyludzkich, zmierzającą dooptymalnego zaspokojenie potrzeb ludzkich zgodnie z zasadamisocjalistycznego systemu wartości, uwzględniającychwspółzależność między postępem społecznym a wzrostemgospodarczym". "Polityka społeczna jako ta sfera działaniapaństwa oraz innych ciał publicznych i sił społecznych, którazajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności orazstosunków międzyludzkich (zwłaszcza w środowiskuzamieszkania i pracy)

A.Rajkiewicz 1975, 1998

Definicja i cele polityki społecznej

Polityka społeczna to działalność państwa iorganizacji społecznych w dziedzinie kształtowaniawarunków życia i pracy zmierzająca do optymalnegozaspokojenia indywidualnych i społecznych potrzebludności, oparta na zasadzie socjalistycznegoegalitaryzmu [marksistowska zasada podziałuwedług ilości i jakości pracy]

J. Rosner 1979 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Przez politykę społeczną rozumie się celowe oddziaływanie państwa,związków zawodowych i innych organizacji na istniejący układstosunków społecznych, zmierzające do poprawy warunków bytu ipracy szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznychoraz podnoszenia kultury życia ... Zmierza ona [koncepcja politykispołecznej jako pewnej całości] do objęcia wspólną nazwą tychwszystkich zakresów działania, których bezpośrednim celem jestzaspokajanie ważnych potrzeb szerokich warstw ludności ... Zapodstawowy cel socjalistycznej polityki społecznej należy uznać ...zaspokajanie potrzeb ludzkich w tym szerokim zakresie, który decydujeo prosperowaniu jednostek, a przez to o prawidłowym rozwoju całegospołeczeństwa,... główne środki działania polityki społecznej obejmują:1) Kształtowanie dochodów ludności poprzez kontrolowanie dochodówz pracy... oraz udostępnianie świadczeń pieniężnych... 2)Udostępnianieświadczeń rzeczowych... 3) Organizowanie usług... 4) Rozbudowęurządzeń służących zaspokajaniu potrzeb całych zespołów ludzkich...5) Organizowanie współżycia i samorządnych form działalności...

W. Szubert 1979, 1989

Definicja i cele polityki społecznej

W ujęciu najszerszym rozumie się politykę społeczną jako umiejętność wyborupodstawowych celów rozwoju społecznego na bliższą i dalszą metę i ustaleniazgodnie z nimi kryteriów oceny bieżącej działalności publicznej. W węższychujęciach polityka społeczna rozumiana jest jako działalność bezpośrednioorganizująca poprawę warunków pracy i życia, lub też, jako sztuka regulowaniastosunków społecznych w mniejszej i szerszej skali, Główną troską politykispołecznej było zawsze łagodzenie upośledzeń i napięć, wywoływanych przezfunkcjonowanie mechanizmów ekonomicznych. Dzisiaj akcent przesuwa się naszeroko pojętą profilaktykę, na szukanie możliwości usuwania źródełistniejących problemów społecznych i zapobieganie powstawaniu nowych. ...polityki społecznej rozumianej jako celowe organizowanie postępuspołecznego..., Jako podstawowe zadanie polityki społecznej przyjmuje sięzwykle w Polsce kształtowanie takich warunków życia zbiorowego, któresprzyjałyby w sposób możliwie optymalny realizacji trzech współzależnychcelów społecznych: [1] powszechności dobrobytu pojętego szeroko, a nie tylkokonsumpcyjnie, [2] rozwojowi i racjonalnemu spożytkowaniu społecznegozasobu zdolności i umiejętności, [3] takim formom współżycia, które dając poledo ekspresji dążeń indywidualnych ograniczają zarazem możliwość ichrealizowania kosztem innych jednostek i zbiorowości.

J. Danecki 1980 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Definicja współczesnej polityki społecznej jako zajmującej sięsterowaniem budową struktury społecznej socjalizmu�, przyczym budowa socjalistycznej struktury społecznej oznacza wobecnych warunkach... celową działalność państwa i innychpodmiotów społecznych zmierzającą do wywołania pożądanychzmian struktury społecznej... ogólnie określonych przez ideologięmarksistowsko-leninowską, ale realizowanych stopniowo ikompleksowo przez planowy rozwój gospodarki narodowej ikształtowanie socjalistycznej nadbudowy, a ... sterowanie jestwywoływaniem pożądanych zmian struktury.

M. Olędzki 1981

Definicja i cele polityki społecznej"Polityka społeczna powstała jako metoda i teoria przezwyciężania niedostatku,jako szukanie sprawiedliwości w społeczeństwie i zapewnienie warunków życiawe względnym dobrobycie wszystkim obywatelom państwa bez względu na ichpozycję w społeczeństwie, poziom wykształcenia i wykonywany zawód. Byławięc przede wszystkim działaniem na rzecz klas ekonomicznie słabszych, byładążeniem do stworzenia możliwości zaspokajania potrzeb, bez kwalifikowaniatych potrzeb... bez wdawania się w rozróżnianie potrzeb rzeczywistych ipozornych. Zajmując się raczej klasami upośledzonymi miała do czynieniaprzede wszystkim z niezaspokojonymi potrzebami rzeczywistymi. Jej głównymzamierzeniem było rozwijać potrzeby rzeczywiste i stwarzać warunki ichzaspokajania... Proponowana tutaj koncepcja polityki społecznej... [która]zajmuje się sprawami bytowymi, konsumpcją wszystkich klas społecznych izmierza przede wszystkim do regulowania procesu rozwoju potrzeb. Jest tozagadnienie podstawowe, a zadanie polega na tym, aby rozwój potrzebutrzymać na poziomie potrzeb rzeczywistych, rozsądnie ograniczaćpowstawanie potrzeb otoczkowych i nie dopuszczać do rozwoju potrzebpozornych... Polityka społeczna zmierzająca do kierowania procesem rozwojupotrzeb jest więc polityką społeczeństw o zaawansowanych gospodarkach, wktórych istnieją obiektywne możliwości zaspokajania potrzeb rzeczywistych iżycia godnego w umiarkowanym dobrobycie... Zadaniem polityki społecznej igospodarczej chcącej kierować rozwojem potrzeb będzie więc tworzenie stylużycia, sposobu życia, akceptowanego na podstawie wiedzy o życiu uzyskanej wsystemie oświatowym... w systemie kształcenia ustawicznego...„J. Szczepański 1981

Definicja i cele polityki społecznej

Polityka społeczna jako działalność praktyczna... stanowi... szerokizespół celowych i planowych działań państwa socjalistycznego i jegoorganów władzy... oraz organów administracji państwowej...,organizacji społecznych i zawodowych, instytucji wyspecjalizowanych wświadczeniach określonych usług społecznych oraz zakładów pracyzmierzających do: systematycznej poprawy warunków bytu i pracyspołeczeństwa, usuwania i łagodzenia występujących nierównościspołecznych, kształtowania prawidłowych stosunków międzyludzkich wżyciu społecznym, a także eliminowania źródeł powstawania iprzeciwdziałania przejawom patologii społecznej, przy użyciudostępnych środków materialnych i instrumentów społecznych,optymalnie wykorzystanych i zastosowanych zgodnie z socjalistycznymizasadami współżycia społecznego.

S. Czajka 1986 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Tak ujmowana polityka społeczna... bliska jest koncepcji sterowaniaprocesami społecznymi... Jej celem praktycznym winno być zatem takieułożenie warunków życia i pracy, w których człowiek mógłbyharmonijnie realizować swoje osobiste cele i znajdować motywację dopracy na rzecz społeczeństwa. Polityka socjalna, skoncentrowana narozdzielaniu świadczeń społecznych i dóbr nie jest w stanie tych celówzrealizować... W przeciwieństwie do tego cechą charakterystycznąszeroko pojętej polityki społecznej jest jej integratywny charakter,wyrażający się w takim sterowaniu procesami społecznymi, którezapewnia sprawne funkcjonowanie całych zbiorowości i przebiegprocesów gospodarczych oraz określa jasno miejsce i rolę jednostki wspołeczności, stwarza podstawy jej harmonijnego rozwojupsychospołecznego, co zapobiega zjawiskom dezintegracji i napięciomspołecznym.

I. Sieńko 1986 r.

Definicja i cele polityki społecznej"Pojęcie polityki społecznej można starać się sprecyzować określającprzedmiot, cele, środki i podmioty polityki społecznej... jej naczelnezadanie... obrona człowieka przed niezaspokojeniem jego potrzeb,początkowo najbardziej elementarnych, niezbędnych dla fizycznegoprzetrwania, a następnie także potrzeb rozwojowych, co prowadzi wdziałalności pewnych instytucji i sił społecznych... do formułowaniacoraz bardziej przemyślanych i kompleksowych programów postępuspołecznego... Zasięgiem przedmiotowym polityki społecznej są czterywielkie sfery życia, a mianowicie: 1) pracy, 2) dobrobytu, 3) kulturyspołecznej i 4) ładu społecznego", "... differentia specifica politykispołecznej... to, co wpływa znacząco na ewolucję i zaspokojeniepotrzeb, to, co grozi przyjętej koncepcji postępu społecznego lub jąurealnia. Podmioty polityki społecznej używają środków prawnych,ekonomicznych, informacyjnych i kadrowych. Cechą środkówstosowanych przez politykę społeczną obok nieodpłatnych świadczeńsocjalnych jest ... dążność do instytucjonalizacji, formalizacji iorganizowania warunków życia dla całych zbiorowości", "... politykaspołeczna omalże bez przerwy zmierza do wpływania na ludzkiezachowania (bo zaspokajanie potrzeb łączy się z reguły z jakimiśzachowaniami)..."

J. Supińska 1991 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Działania polityki społecznej obejmują dwiesfery. Sfera socjalna... [-] sfera konsumpcji ipodziału... promocja produktywności... [-]inwestycje w rozwój człowieka, inwestycje wkapitał ludzki"

L. Dziewięcka-Bokun, J. Mielecki 1994 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Celowa działalność państwa i innych organizacji wdziedzinie kształtowania warunków życia i pracyludności oraz stosunków społecznych, mająca nacelu między innymi zapewnienie bezpieczeństwasocjalnego, zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu,zapewnienie ładu społecznego.

B. Szatur-Jaworska, G. Firlit-Festnak 1994

Definicja i cele polityki społecznej

Przedmiotem zainteresowania politykispołecznej są potrzeby, ich rodzaje, stan isposób ich zaspokojenia z punktu widzeniajej celu generalnego, jakim jest postępspołeczny.

B. Kańtoch, B. Szatur-Jworska 1996

Definicja i cele polityki społecznej

Szeroko rozumiana polityka społeczna może być określona jakonieustanne, zorganizowane i świadome działanie nakierowane nautrzymywanie względnej równowagi między dwiema wartościami:wolnością i równością, Polityka społeczna w najbardziej ogólnymsensie jest procesem redystrybucji dóbr i usług wedle pewnychnormatywnych założeń (zwanych często sprawiedliwością społeczną),jest to proces wprowadzany przez te siły, które kontrolują priorytetytakiej redystrybucji, Polityka społeczna rozumiana jako procesredystrybucji jest więc podejmowana w celu korekcji tych procesówgospodarczych i społecznych, które naruszają zespół wartościdefiniowanych jako sprawiedliwość społeczna... Proces redystrybucjioznacza w istocie realokację dóbr i usług odbywającą się na rzeczjednych grup społecznych kosztem innych grup społecznych .

E. Wnuk-Lipiński 1996 r.

Definicja i cele polityki społecznej

Nowoczesna polityka społeczna w praktycznym wymiarzedotyczy... zaspokajania podstawowych potrzeb przezzaopatrywanie w dobra i usługi, zwłaszcza w dziedzinielecznictwa, opieki i pomocy społecznej, edukacji, mieszkalnictwai dochodów... kontroli stanu stosunków społecznych opartych naróżnicach statusów: ekonomicznego i socjalnego, jak na przykładochrona pracowników i konsumentów, zmniejszanie różnicmiędzy klasami i grupami społecznymi w dochodach i poziomieedukacji... zarządzaniem konfliktami generowanymi przezpodsystem społeczny i jego obszar graniczny z podsystemamipolitycznym i gospodarczym.

L. Dziewięcka-Bokun 1999

Definicja i cele polityki społecznej

"... polityka społeczna to działalnośćpaństwa, samorządu i organizacjipozarządowych, której celem jestwyrównywanie drastycznych różnicsocjalnych między obywatelami, dawanie imrównych szans i asekurowanie ich przedskutkami ryzyka socjalnego"

J. Auleytner 2000

Definicja i cele polityki społecznej

Polityka społeczna jako "sfera działań państwa, innychpodmiotów publicznych oraz społecznych organizacjipozarządowych, mająca na celu kształtowanie godnychwarunków życia ludności i poprawnych stosunkówmiędzyludzkich", "Współczesne państwo dźwiga główny ciężarprzeciwdziałania powstawaniu i rozszerzaniu się grupmarginalnych... W ostatecznym ujęciu ich [państwowychsystemów zabezpieczenia społecznego] zadaniem jestzachowanie spokoju społecznego, a implicite przeciwdziałanieprocesom społecznej marginalizacji .

T. Kowalak 1998, 2000

Definicja i cele polityki społecznej

Działalność publiczna, której zamierzone celei osiągane rezultaty dotyczą warunków,poziomu i jakości życia społeczeństw jakocałości, a także wybranych zbiorowości osób,rodzin czy gospodarstw domowych.

R. Szarfenberg 2001

Definicja i cele polityki społecznej

"Polityka społeczna to działalność państwa,samorządu i organizacji pozarządowychzmierzająca do kształtowania ogólnych warunkówpracy i bytu ludności, prorozwojowych strukturspołecznych oraz stosunków społecznych opartychna równości i sprawiedliwości społecznej,sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych nadostępnym poziomie" .

A. Kurzynowski 2001

Definicja i cele polityki społecznej

„Naczelnym celem polityki społecznej było i jestzapewnienie poczucia bezpieczeństwaegzystencjalnego, w tym przede wszystkimekonomicznego, poprzez wytworzenie i utrzymaniesieci zobowiązań gwarantowanych przez państwo(niekiedy przez nie bezpośrednio realizowanych)..."

J. Orczyk 2005

Definicja i cele polityki społecznej

T. Szumlicz

Polityka społeczna jako nauka praktyczna bada zmiany zachodzącew strukturze społecznej pod wpływem celowej działalności grup iinstytucji społecznych, formułując na tej podstawie postulatydotyczące racjonalizowania polityki społecznej jako działalnościpraktycznej.

Badanie zmian zachodzących w strukturze społecznej dotyczyustalenia uwarunkowań i prawidłowości tych zmian w sytuacjiwielowymiarowości struktury społecznej.

Racjonalizowanie polityki społecznej oznacza uzasadnianie iwyjaśnianie działalności praktycznej, ale nie usprawnianie tejdziałalności.

Definicja i cele polityki społecznej

Racjonalizowanie oznacza:

1. konieczność uzasadniania polityki społecznej przezpodawanie argumentów przemawiających zapodejmowaniem (również niepodejmowaniem) danegorodzaju przedsięwzięć społecznych, z uwzględnieniemstanu i możliwości kształtowania świadomościspołecznej niezbędnej dla przeprowadzenia zmian,

2. Obowiązek wyjaśniania prowadzonej politykispołecznej, co wiąże się z jej krytycznym oglądem, awięc nie tyle na propagowaniu i usprawiedliwianiurealizowanej polityki, ile na „demaskowaniu” politykirealizowanej, deklarowanej i postulowanej,

3. Poszukiwanie rozwiązań systemowych, skutecznych iefektywnych

Definicje i cele polityki społecznej

Racjonalizowanie polityki społecznej dotyczyszczególnie zastosowania rozwiązańubezpieczeniowych.

Potrzeby społeczne

Polityka społeczna dotyczy sfery potrzebspołecznych.

Potrzeby społeczne dotyczą głównie: służbyzdrowia, mieszkalnictwa, edukacji,podtrzymania dochodu w okresie przerwy wdziałalności zarobkowej i różnorakichzależności wiążącymi się z indywidualnymiświadczeniami społecznymi.

Katalog podstawowych potrzeb społecznych� Praca zgodna z kwalifikacjami,

� Odpowiedni dochód z pracy,

� Zachowanie bezpieczeństwa i higieny pracy,

� Odpowiednie warunki mieszkaniowe,

� Możliwość wypoczynku i kulturalne spędzanie czasu wolnego od pracy,

� Możliwość kształcenia zawodowego,

� Upowszechnienie kultury,

� Walka ze zjawiskami patologii społecznej.

Działy i zakres polityki społecznej

Działy polityki społecznej:

� Polityka rodzinna� Polityka demograficzna (populacyjna)� Polityka zatrudnienia, płac, warunków i ochrony pracy� Polityka mieszkaniowa� Polityka ochrony zdrowia� Polityka oświatowa� Polityka kształtowania kultury� Polityka socjalna – polityka szabezpieczenia społecznego i opieki

społecznej� Polityka ochrony środowiska naturalnego� Polityka prewencji, zwalczania zjawisk patologii społecznej� Gerontologia społeczna.

Polityka rodzinna

Całokształt norm prawnych, działań i środkówprzeznaczonych przez państwo w celustworzenia odpowiednich warunków dlarodziny, jej powstania, prawidłowegofunkcjonowania i spełniania przez niąwszystkich ważnych społecznie ról.

A. Kurzynowski

Polityka demograficzna

Wszelkie działania państwa i jego instytucji, mającena celu ukształtowanie takich stosunkówludnościowych, aby osiągnięta została określonaliczba oraz struktura ludności. Używającodpowiednich bodźców państwo wpływa nazachowania demograficzne ludności danegopaństwa.

A. Kurzynowski

Polityka zatrudnienia

Polityka zatrudnienia to czynneoddziaływanie władz państwowych na rynekpracy pod kątem potrzeb gospodarki krajuoraz godzenia interesów pracowników ipracodawców.

B. Winiarski

Polityka mieszkaniowa

Polityka mieszkaniowa to badanie i ocenaproblemu mieszkaniowego orazpodejmowanie działań w celu wyrównywaniaszans społecznych w dostępie do mieszkań.

K. Podolski, W. Turnowiecki

Polityka ochrony zdrowia

Zespół działań zmierzający do zapewnieniaspołeczeństwu jak najlepszej opiekizdrowotnej, wykorzystując do tego celuwyspecjalizowane osoby i instytucje.

K. Podolski, W. Turnowiecki

Polityka socjalna

Polityka socjalna to praktycznie rozumianapolityka świadczeń socjalnych w postacipieniężnej lub usług dla różnych kategoriiludności.

A. Kurzynowski

Polityka społeczna a polityka socjalna

Polityka socjalna Polityka społeczna

Przedmiot Materialne warunki bytu, konsumpcja, dochody, poziom życia

Społeczeństwo, stosunki społeczne, organizacja życia społecznego, jakość życia

Cele Poprawa materialnych warunków bytu, łagodzenie kwestii socjalnych, wzrost konsumpcji

Postęp społeczny, równowaga społeczna, porządek społeczny, dobro wspólne, harmonia między celami społecznymi a osobistymi

Środki Świadczenia społeczne (w tym świadczenia nieodpłatne)

Ekonomiczne, prawne, informacyjne, kadrowe; organizowanie życia całej zbiorowości

Sposoby działania Doraźne ratownictwo, interwencja, ochrona za pomocą wytwarzania i rozdzielania świadczeń społecznych

Perspektywiczne zapobieganie, planowanie, zmienianie struktury społecznej

Adresaci Grupy słabe względnie (pracownicy najemni) lub słabe absolutnie (chorzy, bezdomni, niesprawni)

Społeczeństwo jako całość, wszyscy obywatele.

Wzajemne relacje między polityką socjalną i polityką społeczną

Rola instrumentalna, środek polityki społecznej, część polityki społecznej, nie powinna dominować nad polityką społeczną.

Ogólne cele, wartości zasady dla m.in.. Polityki socjalnej, obejmuje polityke socjalną, ale jest też czymś więcej.

Przedmiot polityki społecznej

� Przedmiotem polityki społecznej są kwestie społeczne.

� Kwestie społeczne charakteryzują się występowaniem na masowąskalę skrajnie trudnych sytuacji w życiu kraju i rodzi, utrwalającymsię upośledzeniem poszczególnych środowisk, piętrzącymi siękonfliktami zakłócającymi funkcjonowanie społeczeństwa.

� U podłoża kwestii społecznych leżą takie sposoby regulowania życiazbiorowego, które godzą w uczciwość zaspokajania podstawowychpotrzeb znacznej części społeczeństwa.

� Kwestia społeczna: ubóstwa, edukacyjna, bezrobocia,mieszkaniowa, zdrowia, pracownicza, ekologiczna, czasu wolnego iwypoczynku, problemy ludnościowe .

Podmioty polityki społecznej� Głównym i podstawowym podmiotem polityki społecznej jest tzw.

publiczna władza, a więc przede wszystkim państwo.

To właśnie władza ustawodawcza stanowi i wyznacza pewne ramydla polityki społecznej, ona też wytycza jej podstawowe cele orazsposób ich finansowania.

Natomiast władza wykonawcza ma za zadanie wypełnianie tychram, poprzez powoływanie organizacyjnych struktur. Ona też zasilaje w odpowiednie materialne środki.

� Podmiotem polityki społecznej jest też społeczeństwo czyli ludzie.

Podmioty polityki społecznejKryterium obszaru działania:

� Podmioty globalne, do których zaliczane są podmioty związane z organizacjami międzynarodowymi,

� Podmioty regionalne, obejmujące swym zasięgiem obszar kontynentu,

� Podmioty regionalne, obejmujące swym zasięgiem obszar kontaktu,

� Podmioty krajowe działające w ramach granic konkretnego państwa

Podmioty polityki społecznej

Kryterium charakteru podmiotu:

� Organizacje publiczne realizujące podstawowe funkcje konstytucyjnego porządku społecznego,

� Organizacje pozarządowe uzupełniające działania państwa w sferze socjalnej

Podmioty polityki społecznej

Kryterium rodzaju podmiotu

� Ustawodawcze

� Wykonawcze

� Podmioty kontrolne

� Podmioty sądownicze

Podmioty polityki społecznej

Według kryterium zakresu problematyki, sposobów jej realizacji i zadań:

� Podmioty inspirujące (instytucje naukowe, partie polityczne, władze związków zawodowych)

� „Gospodarze” systemu i segmentów polityki społecznej

� Podmioty współdziałające w ramach polityki społecznej (związki zawodowe, stowarzyszenia, fundacje)

Międzynarodowe podmioty polityki społecznej

Organizacja Narodów Zjednoczonych:

Organy ONZ:• Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarcza i

Społeczna, Rada Powiernicza, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Sekretariat.

• Programy i Fundusze Narodów Zjednoczonych: Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz dzieci (UNICEF), Program Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju (UNDP), Światowy Program Żywnościowy (WFP)

• Wyspecjalizowane i autonomiczne w stosunku do ONZ organizacje, ale współdziałające i koordynujące swoją pracę z ONZ. Należą do nich: Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds.. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

Międzynarodowe podmioty polityki społecznej

Unia Europejska

Główne organy wspólnotowe

Komitety doradczo-

konsultacyjne

Agencje Wspólnotowe

Rada Europejska

Rada Unii Europejskiej

Komisja Europejska

Parlament Europejski

Europejski Trybunał

Sprawiedliwości

Komitet Ekonomiczno-Społeczny

Komitet Ds.. Zatrudnienia

Komitet ds.Ochrony Socjalnej

Europejski Fundusz Społeczny

Europejskie Centrum

KształceniaZawodowego

Europejska Fundacja Kształcenia

Europejska Fundacja

na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy

Europejskie Centrum Monitorowania Zmian

Krajowe podmioty polityki społecznej

� Podmioty ustawodawcze: Sejm i Senat (Zgromadzenie Narodowe).

� Wykonawcze podmioty polityki społecznej: administracja Centralna –(organy naczelne) Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Ministrowie iprzewodniczący komitetów.

Dla określenia kierunków zadań w obszarze polityki społecznej kluczoweznaczenie ma Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

� Podmioty sądownicze: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądyadministracyjne i sądy wojskowe.

� Podmioty kontrolne: Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik PrawObywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Państwowa Inspekcja Pracy orazPaństwowa Inspekcja Sanitarna.

Zasady polityki społecznej

� Zasada przezorności

� Zasada samopomocy,

� Zasada solidarności społecznej (solidaryzmu),

� Zasada partycypacji (uczestnictwa),

� Zasada samorządności,

� Zasada dobra wspólnego,

� Zasada wielosektorowości.

Modele polityki społecznej

Marginalny (rezydalny) model polityki społecznej

Realizacja polityki społecznej jest przedsięwzięciemubocznym (na małą skalę). Potrzeby obywateli sązaspokajane przez rynek prywatny i rodzinę, a niepaństwo. Istotna jest rola NGO’s. Gdy mechanizmy tezawodzą może wkroczyć polityka społeczna, ale jakorozwiązania doraźne. Realizowany np. w USA i W. Bryt.

Titmuss – oparł swoje poglądy na podstawie relacjimiędzy polityką społeczną a gospodarką rynkową.

Modele polityki społecznej

� Motywacyjny (korporacyjny, służebny) model polityki społecznej

Polityka społeczna ma szerszy zakres. Opuszcza się większąingerencję państwa, z tym, że polityka społeczna powinna wspieraćrozwój gospodarczy, stanowić dodatek do gospodarki, służyćrozwojowi gospodarki. Model ten koncentruje się na ludziachpracujących (udział człowieka w społecznym podziale pracy).Szczególna rola instrumentów polityki społecznej dotyczy rozwiązańubezpieczeniowych. Funkcjonowanie tego modelu jest kształtowaneprzez lojalność klasową i grupową. Słowo „korporacyjny” pokazuje,że wysokość przyznawanych świadczeń zależy od przynależnościkorporacyjnych (zawodowych). Realizowany np. w Niemczech,Francji, Belgii.

Modele polityki społecznej

Instytucjonalno-redystrybucyjny model polityki społecznej

Polityka społeczna uważana jest za integralną instytucję w ramachdanego społeczeństwa. Gwarantuje powszechny dostęp doświadczeń i usług, opierając się głównie na kryterium potrzeb.Instytucje publiczne są odpowiedzialne za dobrobyt jednostki, a niesama jednostka czy korporacja. W modelu tym zakłada siępełnienie przez politykę społeczną funkcji redystrybucji dochodów.Redystrybucja – przez rozbudowany system podatkowy, jestkonieczna by zasilać rozbudowaną sferę instytucji publicznych.System podatkowy ma prowadzić do redystrybucji dochodów.Realizowany jest w krajach skandynawskich: Dania, Norwegia,Szwecja.

Modele polityki społecznej

Konfucjański model polityki społecznej

W polityce społecznej ważna jest wolność gospodarczaa mniej ważna wolność jednostki. Ważna jestprzynależność do wspólnoty oraz prawa i obowiązki,jakie z tej przynależności wynikają. Potrzeby socjalne sązaspokajane na wyższym poziomie przez te wspólnoty(np. zakład pracy, wspólnota terytorialna, rodzina).Państwo się mało dokłada.

Modele polityki społecznej

Śródziemnomorski model polityki społecznej

Istotna w polityce społecznej jest rolawspólnot terytorialnych i organizacjikościelnych. Występuje w krajachpołudniowej Europy.

Modele polityki społecznej

Państwowo – Biurokratyczno - Kolektywistyczny model polityki społecznej

Państwo jest tu monopolistycznym podmiotem politykispołecznej. Charakterystyczne jest też to, że politykapaństwa jest nie tylko związana w redystrybucjąpodatków, ale też w fazie produkcyjnej (czyliprzedkonsumpcyjnej). Jest tu pełne zatrudnienie izwiązanie świadczeń z pracą. Świadczenia należą siętym, którzy pracują. Jest dominująca rola usługsocjalnych (edukacyjnych, zdrowotnych, kulturalnych),rzeczowych nad pieniężnymi.

Modele polityki społecznej wg T. Szumlicza

1. Ratownictwa, interwencji społecznej – w modelu tym polityka społeczna koncentruje się na usuwaniu negatywnych zjawisk i rozładowania napięć społecznych – kategoria – luka socjalna, niezaspokojenie podstawowych potrzeb.

2. Antycypacji społecznej – dominują działania uprzedzające pojawienie się sytuacji negatywnych (głównie ubezpieczenia społeczne, świadczenia zaopatrzeniowe i opiekuńcze) – kategoria –ryzyka socjalne.

Ryzyko socjalne – pojęcie charakterystyczne dla ubezpieczeń. Dla samej jednostki ryzyko nieokreślone, ale w dużej skali możliwe do określenia. Dlatego powstają fundusze na ewentualne ryzyko socjalne (dysponują środkami zbieranymi w postaci składek).

3. Dystrybucji społecznej – kształtuje się dostęp do dóbr i usług z uwzględnieniem preferencji społecznych – kategoria – konsumpcja społeczna.

Charakterystyczny dla polityki koncentrującej się na produkcji usług socjalnych.

4. Integracji społecznej – jest tu świadome kierowanie, utrwalanie czynników integrujących, jak i eliminowanie bądź neutralizowanie czynników dezintegrujących wybrane społeczności – kategoria – struktura społeczna.

Zwraca uwagę na procesy marginalizacji, wykluczenia społecznego. Polityka społeczna ma ich przywrócić do społeczeństwa oraz zapobiegać wykluczeniu.

Instrumenty polityki społecznej� Cechą instrumentów polityki społecznej jest dążenie do

instytucjonalizacji, formalizacji i organizowania życia całej zbiorowości. Instrumenty polityki społecznej w wąskim pojęciu obejmują jedynie świadczenia w szerokim obejmują wszystkie narzędzia polityki społecznej.

� Cechy instrumentów polityki społecznej:� Uprawnienie obywateli do świadczeń,� Świadczenia są bezpłatne lub częściowo odpłatne,� Koszt świadczeń (całkowity lub częściowy) finansowany jest ze

środków publicznych� Charakter instrumentów polityki społecznej:

� Instumenty „karzące”� Instrumenty nagradzające� Instrumenty nakazujące

Instrumenty polityki społecznej

� Instrument ekonomiczne,

� Instrumenty prawne,

� Instrumenty informacyjne,

� Instrumenty kadrowe,

� Instrumenty przestrzenno-czasowe (kształtowanie przestrzeni oraz gospodarowanie czasem)

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach ubezpieczeń społecznych

Forma świadczeńInstytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Emerytury, renty, zasiłki, dodatki.

Rehabilitacyjne. Świadczenia alimentacyjne, usługi dla kombatantów.

ZUS

KRUS

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach pomocy społecznej

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Zasiłki,

Ekwiwalenty.

Pobyt w domach pomocy społecznej, wyżywienie, opał, odzież, wyprawki.

Praca socjalna,

Pomoc domowa i pielęgnacyjna.

Pożyczki. Ministerstwo

Pracy

I Polityki

Społecznej.

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach ochrony zdrowia

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Pobyt w szpitalach, lekarstwa, protezy.

Porady lekarskie, zabiegi, pogotowie.

Profilaktyka powszechna.

Ministerstwo zdrowia, Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, PKP.

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach rehabilitacji niepełnosprawnych

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Rehabilitacja

niepełno

sprawnych.

Sprzęt

rehabilitacyjny..

Zabiegi, zajęcia sportowe.

Pożyczki, bilety ulgowe.

Państwowy Fundusz

Rehabilitacyjny Osób Niepełnosprawnych

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach edukacji

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Stypendia. Wyżywienie, internaty, domy wychowawcze.

Nauczanie, poradnictwo.

Pożyczki,

bilety ulgowe.

Ministerstwo Edukacji Narodowej

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach kultury

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Nagrody

I dotacje

Imprezy masowe

Wspieranie twórców i ruchu amatorskiego

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach Rekreacji i kultury fizycznej

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Stypendia i nagrody

Sprzęt i schroniska

Turystyka młodzieżowa,

kolonie

Sprzęt wyczynowy

Ministerstwo Sportu i

Turystyki

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach rynku pracy i bezrobocia

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Zasiłki,

finansowanie robót

Sprzęt do

robót

interwencyjnych

Pośrednictwo

poradnictwo, szkolenia

Pożyczki,

kredyty

Krajowy Urząd Pracy

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach mieszkalnictwa

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Dodatki mieszkaniowe

Mieszkania socjalne i schroniska

Pomoc w spłacie kredytów

Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast

Świadczenia społeczne w Polsce

Świadczenia w ramach penalizacji

Forma świadczeń

Instytucja publiczna

odpowiedzialna za

środki

Pieniężne Rzeczowe i

zakładowe

Usługi Inne

Zasiłek postpenitencjarny

Pobyt w zakładach penitencjarnych

Szkolenie, poradnictwo

Ministerstwo Sprawiedliwości i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji