ACKNOWLEDGMENTS · Koristeći isprobane tehnike i pažljivo osmišljene metode podučavanja, Institut pomaže političkim partijama u razvijanju i primjenjivanju novih vještina i

NDI je neprofitna organizacija koja se bavi razvijanjem i širenjem demokratije u mnogim zemljama svi-jeta. Uz oslanjanje na svjetsku mrežu stručnjaka koji rade kao volonteri, NDI pruža praktičnu podršku liderima građanskih organizacija i političkih partija u izgradnji demokratskih vrijednosti, praksi i in-stitucija. NDI radi u svakom regionu svijeta na izgradnji političkih i građanskih organizacija, obezbje-đivanju regularnosti izbora, promovisanju učešća građana u vlasti, kao i stvaranju uslova za otvorenu i odgovornu vladu.

Copyright © Nacionalni demokratski institut za međunarodne poslove (NDI) 2008. Sva prava za objav-ljivanje ove publikacije zadržava izdavač. Djelovi ove publikacije se mogu umnožvati i/ili prevoditi u nekomercijalne svrhe pod uslovom da se NDI navede kao izvor i da mu se pošalju kopije prevoda bilo kojeg dijela publikacije. Štampano u Crnoj Gori.

ACKNOWLEDGMENTS

NDI objavljuje ovaj Priručnik uz finansijsku podršku Nacionalne zadužbine za demokratiju (NED) pod uslovima definisanim NED-ovim osnovnim grantom 2007-329 LL. Stavovi iznešeni u ovom Priručniku predstavljaju stavove autora i ne predstavljaju stavove NED-a.

Priručnik o identitetu i ideologiji političkih partija je pripremljen zajedničkim naporima u istraživanjima, pisanju i dizajnu članova NDI tima za Regionalnu inicijativu političkih partija centralne i istočne Evrope i NDI-evog tima za Razvoj političkih partija, uključujući napore rukovodioca regionalnog programa Ane Radičević, asistenta projekta Katherine Aha, asistenta na Programu za razvoj političkih partija Meredith Katz i asistenta programa za centralnu i istočnu Evropu Natalie Hill. Sve strane uključene u izradu ovog Priručnika zahvaljuju svima koji su revidirali ovaj dokument tokom njegove izrade.

PRIRUČNIK O IDENTITETU I

IDEOlOgIjama političkih partija

Nacionalni demokratski institut za međunarodne posloveRegionalni program za političke stranke

centralne i istočne Evropemart 2008.

2030 M Street, NW, Fisth FloorWashington, DC 20036-3306(202) 728-5500fax: (202) 728-5520mail: [email protected]

BOARD OF DIRECTORS

ChairmanMadeleine K. Albright

Vice ChairRachelle HorowitzMarc B. Nathanson

SecretaryKenneth F. Melley

TreasurerEugene Eidenberg

PresidentKenneth D. Wollack

Douglas AhlersBernard W. AronsonJ. Brian AtwoodHarriet C. BabbittElizabeth Frawley BagleyErskine BowlesJoan Baggett CalambokidisThomas A. DaschleBarbara J. EasterlingGeraldine A. FerraroSam GejdensonPatrick J. GriffinShirley Robinson HallHarold Hongju KohPeter KovlerNat LaCourRobert G. LiberatoreJudith A. McHaleConstance MilsteinMolly RaiserNicholas A. ReySusan E. RiceNancy H. RubinElaine K. ShocasBren SimonMichael R. SteedMaurice TempelsmanArturo ValenzuelaMark R. Warner

Chairmen EmeritiPaul G. Kirk, Jr.Walter F. MondaleCharles T. Manatt

SENIOR ADVISORY COMMITTEE

William V. AlexanderMichael D. BarnesJohn BrademasBill BradleyEmanuel Cleaver, IIMario M. CuomoPatricia M. DerianChristopher J. DoddMichael S. DukakisMartin FrostRichard N. GardnerRichard A. GephardtJohn T. JoycePeter G. KellyPaul G. Kirk, Jr.Elliott F. KulickJohn LewisDonald F. McHenryAbner J. MikvaCharles S. RobbStephen J. SolarzTheodore C. SorensenEsteban E. TorresAnne WexlerAndrew J. Young

NACIONALNI DEMOKRATSKI INSTITUT ZA MEĐUNARODNE POSLOVE

Nacionalni demokratski institut za međunarodne poslove (NDI) je nepro�tna organizacija čije je osnovno opredjeljenje razvijanje i širenje demokratskih procesa u mnogim zemljama svijeta. Oslanjajući se na globalnu mrežu eksperata iz raznih društvenih oblasti, NDI pruža praktičnu pomoć građanskim i političkim liderima u unaprijeđenju demokratskih vrijed-nosti, praksi i institucija. NDI sarađuje sa demokratama u svim regionima svijeta u uspo-stavljanju političkih i građanskih organizacija, obezbjeđivanju regularnosti izbora, omogu-ćavanju učešća građana u vlasti, kao i u stvaranju uslova za otvorenu i odgovornu vladu.

Demokratija zavisi od parlamenta koji zastupa građane i nadgleda rad izvršne vlasti, nezavi-snog sudstva koje brani vladavinu prava, političkih partija koje su otvorene i odgovorne, i od izbora na kojima glasači slobodno biraju svoje predstavnike na vlasti. Djelujući kao pokretač demokratskog razvoja, NDI jača institucije i procese koji omogućavaju jačanje demokratije.

Uspostavljanje političkih i građanskih organizacija: NDI pomaže izgradnju stabilnih, sveobuhvatnih i dobro organizovanih institucija koje pružaju osnov za snažnu građansku kulturu. Demokratija zavisi od ovih institucija posrednika - glasa informisanog građanstva, koji povezuje građane sa njihovom vladom i obratno, putem učešća u javnoj politici.

Obezbjeđivanje regularnosti izbora: NDI promoviše otvorene i demokratske izbore. Politič-ke partije i vlade zamolile su NDI da prouči izborne zakone i predloži izmjene. Takođe, Institut pruža tehničku podršku političkim partijama i grupama građana da sprovode kampanju edukacije građana i organizuje programe posmatranja izbora. NDI je svjetski lider u posmatranju izbora, do sada je organizovao međunarodne delegacije za posmatranje izbora u desetinama zemalja, time obezbjeđujući da rezultati izbora odgovaraju volji naroda.

Promovisanje otvorenosti i odgovornosti: NDI odgovara na zahtjeve lidera vlade, parla-menta, političkih partija i građanskih organizacija kada zatraže savjete, koji pokrivaju pitanja od zakonodavnih procedura u službi građana do ravnoteže odnosa građana i vojske u demokratiji. NDI radi na izgradnji parlamenta i lokalnih vlasti koje su profesionalne, odgovorne, otvorene i imaju sluha za svoje građane.

Međunarodna saradnja je ključ promovisanja demokratije na efektivan i e�kasan način. To šalje i dublju poruku novim i demokratijama u razvoju, da dok su autokratije po pravilu izolovane i u strahu od spoljašnjeg svijeta, demokratije mogu računati na međunarodne saveznike i na sistem aktivne podrške. Sa sjedištem u Vašingtonu i kancelarijama u svim regionima svijeta, NDI dopunjava znanje svojih zaposlenih regrutujući eksperte širom svijeta na dobrovoljnoj bazi, od kojih su mnogi veterani borbe za demokratiju u njihovim zemljama i imaju vrijedna zapažanja o demokratskom razvoju.

Političke partije predstavljaju kamen temeljac predstavničke demokratije i u tom smislu imaju jedinstvenu funkciju u odnosu na ostale institucije. Partije mogu objediniti razlike među građanima – kroz ideologije, interese, lidere ili politike – smjestiti ih u državni kontekst i prevesti preovlađujuće ideje u programsku politiku. Političke partije obučavaju i nominuju političke lidere i povezuju institucije vlasti sa elementima građanskog društva, poput ekonomskih, etničkih, kulturalnih, religioznih i ostalih društvenih grupa. Kroz izražavanje principijalnih razlika u mišljenju, političke partije mogu pomoći bolje razumijevanje problema i pronaći rješenja ili moguće kompromise.

Već više od 20 godina NDI radi sa političkim partijama širom svijeta na stvaranju otvorenijeg političkog okruženja u kojem građani mogu aktivno učestvovati u demokratskim procesima. NDI pristupa svojim aktivnostima sa praktič-nog stanovišta, nudeći nepristrasnu podršku u promovisanju patijskog dugoročnog organizacionog razvoja, unapre-đujući njihovu konkurentnost na lokalnim i državnim izborima, i pomažući im da konstruktivno učestvuju u vlasti.

U mnogim zemljama, političke partije su ili preslabe, previše personalizovane, previše ograničene represivnom vladom, ili pak nijesu u dodiru sa građanima kako bi zaradile poštovanje i podršku. E�kasan rad sa političkim partija-ma zahtijeva razumijevanje podsticaja koji imaju uticaja na njihove lidere i oblikuju mogućnosti za reformom. Putem istraživanja pitanja koja se tiču zakona koji regulišu rad partija, izbora kandidata i �nansiranja partija, Institut nudi uporedne informacije o raznim aspektima političkih partija bacajući svjetlo na prepreke i moguće pristupe stvaranju e�kasnijih i inkluzivnijih partija. Na primjer, NDI je, u sklopu jedne nedavne inicijative, proučavao podsticaje koji utiču na interesovanja ili sposobnost partijskih lidera da razviju efektivne politike za smanjenje siromaštva.

NDI vjeruje da izazove koji stoje pred partijama u razvijanju reprezentativnijih, odgovornijih i e�kasnijih struktura najbolje razumiju oni koji imaju slična iskustva. Odnos Instituta sa partijama širom svijeta – naročito kroz jedin-stveno partnerstvo sa Internacionalom desnog centra, Liberalnom internacionalom i Socijalističkom internaciona-lom – su ključni za ovu strategiju podrške. Kroz razmjene iskustava među partijama i ciljane studijske posjete relevantnim trećim zemljama, NDI uključuje uspješne partije u razmjenu isprobanih i testiranih demokratskih normi i načina organizovanja sa drugima tokom bolnog procesa promjena.

Programi Instituta se kreću od konsultacija na najvišem nivou sa liderima političkih partija do interaktivnih obuka u političkom organizovanju za šefove partijskih ogranaka. Koristeći isprobane tehnike i pažljivo osmišljene metode podučavanja, Institut pomaže političkim partijama u razvijanju i primjenjivanju novih vještina i praksi, kako bi te organizacije postale otvorenije i reprezentativnije. NDI u svojim programima sve više koristi informacionu tehno-logiju i istraživanja javnog mjenja kako bi političkim partijama pomogao da razviju efektivnije načine predstavlja-nja građana i komunikacije sa javnošću uopšte.

Uz pomoć NDI-a, partije iz cijelog političkog spektra, iz otprilike 60 zemalja, sprovele su interne reforme kako bi povećale ućešće građana i transparentnost, poboljšale svoju internu komunikaciju, razvile programsku politiku na boljim osnovama, i e�kasnije uključivali žene, mlade i druge tradicionalno marginalizovane grupe. Izabrani partij-ski predstavnici su se organizovali na način koji je više strateški kako bi se bolje nosili sa zakonodavnim procesom i komunicirali sa biračima. U ulozi povjerljivog i neutralnog fasilitatora, Institut je, takođe, pomogao političkim partijama da zajedno rade na oblikovanju regulativa koje na njih imaju uticaja, da unaprijeđuju mehanizme za konstruktivni međupartijski dijalog i da se zajedničkim naporima bave pitanjima od zajedničkog interesa.

NDI I PROGRAMI RAZVOJA POLITIČKIH PARTIJA

Imajuću i vidu da je većina evropskih zemalja već u Evrop-skoj uniji (EU) ili na putu ka EU, NDI je preusmjerio svoje prioritete na Zapadni Balkan, gdje države nastoje da izgrade demokratske institucije kako bi odgovorile na duboko ukori-jenje probleme koji se tiču slabih kapaciteta vladavine, nesta-bilne ekonomije, korupcije i etničkih kon�ikata. Demokrat-ska podrška nudi mogućnosti za dugoročno rješenje ovih problema putem stvaranja otvorenog i u krajnjem, stabilnog političkog sistema, koji je otvoren za učešće građana i ima sluha za njihove potrebe. NDI sa svojim partnerima prevazi-lazi prepreke, bilo da su etničke, rodne ili političke prirode, povezujući građane sa njihovim vladama, kroz podršku parlamentu, glavnim političkim partijama, nevladinim organizacijama i grupama građana. NDI pomaže parlamen-tu da otvori zakonodavni proces prema građanima putemparlamentarnih saslušanja i dana otvorenog parlamenta, a poslanici u saradnji sa NDI-em otvaraju nove poslaničke kancelarije kako bi direktno komunicirali sa građanima koje predstavljaju. NDI-evi pojedinačni programi su potpomognuti inovativnim regionalnim inicijativama kako bi se povećalo političko učešće Roma, ojačala međuet-nička tolerancija, i stvorile mogućnosti za razmjenu znanja i iskustava među parlamentima o zakonodavnom proce-su i nadgledanju izvršne vlasti putem razmjene parlamentarnih službenika. NDI-eve programe �nansira Američka agencija za međunarodni razvoj; Nacionalna zadužbina za demokratiju; Američki državni sekretarijat za demokra-tiju, ljudska prava i rad; Vlada Švajcarske i Institut za otvoreno društvo. NDI, takođe, sarađuje i sa Savjetom Evrope, Organizacijom za bezbjednost i sigurnost u Evropi, kao i sa misijama EU i evropskim ambasadama.

Regionalna partijska inicijativa: U okviru Regionalne inicijative koju �nansira Nacionalna zadužbina za demokrati-ju, NDI pomaže partijama u pojašnjavanju i razvoju program-skih politika koje odslikavaju ideološke vrijednosti i političku orijentaciju, pozivajući se na iskustva vodećih evropskih partija i sestrinskih partija na Balkanu. Partije učesnice su orijentisane ka tri glavna politička identiteta – socijaldemo-kratski, liberalni i partije desnog centra – i učestvovale su u seriji NDI seminara koji su se održavali na kongresima evrop-skih partija. NDI im trenutno, putem seminara, pomaže u realizaciji projekata usmjerenih na daljem razvoju partija. Razvijanjem programskih politika koje na jedan jasniji način prikazuju partijska uvjerenja i interese građana, partije u novim demokratijama na taj način rade na jačanju odnosa sa biračima i efektivnije se takmiče na izborima.

Za više informacija o NDI programima, molim vas kontaktirajte Roba Bendž[email protected] ili Ketrin Mesinu Pajić [email protected]

CENTRALNA I ISTOČNA EVROPA

Međunarodni sekretar Švedske Socijaldemokratske Partije Ana Linde raspravlja o savremenim

socijaldemokratskim trendovima sa članovima vodstva Demokratske stranke iz Srbije.

Sadržaj Uvod: Priručnik o identitetu i ideologijama političkih partija .......................................................................... 11 Pregled: Tri sektora ideologije & identiteta .................................................................................................................................... 12

Političkiiekonomskispektarpolitičkogidentiteta...................................................................................................................... 13

Da li je moja partija socijaldemokratska? ...................................................................................................... 15 Upitnik ......................................................................................................................................................................................... 15

Istorijaiosnivanjepartijskeideologije..................................................................................................................................... 16

Komparativnatabelasocijaldemokratskih,socijalističkihikomunističkihpolitika ................................................. 18

Tabelaopštihsocijaldemokratskihprogramskihpolitika ................................................................................................. 19

Uobičajenekritikesocijaldemokratskihpartija .................................................................................................................... 20

Socijalistička internacionala (SI) .......................................................................................................................................................... 21

Partija evropskih socijalista (PES) ...................................................................................................................................................... 22

Međunarodna unija socijalističke omladine (IUSY) ........................................................................................................................ 23

Fridrih Ebert Štiftung idrugesocijaldemokratskefondacije..................................................................................................... 25

Međunarodnesocijaldemokratskegrupenainternetu ............................................................................................................. 26

Da li je moja partija – partija desnog centra? ................................................................................................. 27 Upitnik ......................................................................................................................................................................................... 27

Istorijaiosnivanjepartijskeideologije..................................................................................................................................... 28

Komparativnatabelademohrišćanskihikonzervativnihpolitika .................................................................................. 29

Tabelaopštihpolitikapartijadesnogcentra .......................................................................................................................... 30

Uobičajenekritikepartijadesnogcentra ................................................................................................................................ 31

Internacionala demokratskog centra (CDI) ...................................................................................................................................... 32

Evropska narodna stranka (EPP) ........................................................................................................................................................ 33

Omladina Evropske narodne stranke (YEPP) ................................................................................................................................... 34

Međunarodna demokratska unija (IDU) ........................................................................................................................................... 35

Demokratska unija Afrike (DUA) ......................................................................................................................................................... 37

Konrad Adenauer Štiftung idrugepartijskefondacijedesnogcentra ................................................................................... 38

MeđunarodnegrupepartijadesnogcentranaInternetu .......................................................................................................... 39

Da li je moja partija liberalna? ....................................................................................................................... 41 Upitnik ......................................................................................................................................................................................... 41

Istorijaiosnivanjepartijskeideologije .................................................................................................................................... 42

Komparativnatabelarazličitihoblikaliberalizma ............................................................................................................... 43

Tabelaopštihpolitikaliberalizma.............................................................................................................................................. 44

Uobičajenekritikeliberalnihpartija.......................................................................................................................................... 45

Liberalna internaconala (LI) ................................................................................................................................................................. 46

Evropska liberal demokratska i reformska partija (ELDR) .......................................................................................................... 47

Savez liberaldemokrata (ALDE) ........................................................................................................................................................... 48

Savjet azijskih liberala i demokrata (CALD) ..................................................................................................................................... 49

Međunarodna federacija liberalne omladine (IFLY) ....................................................................................................................... 50

Fridrih Nauman Štiftung idrugefondacijeliberalnihpartija..................................................................................................... 51

MeđunarodneliberalnegrupenaInternetu .................................................................................................................................. 53

Informacije o tome kako graditi odnose sa sličnim partijama ........................................................................ 55 Štasupartiskeinternacionale? ......................................................................................................................................................... 56

Evropskiparlament&poslaničkegrupe ....................................................................................................................................... 57

Vodećefondacijepolitičkihpartija .................................................................................................................................................... 58

Izvori ........................................................................................................................................................... 60Bibliografija ................................................................................................................................................ 62

Priručnik o identitetu i ideologijama Političkih Partija

11

UVOD: IDENtItEt PolItIčkIh PaRtIja

Regionalni program za razvoj političkih partija i programskih politika centralne i istočne Evrope, fi-nansiran od strane Nacionalne zadužbine za demokratiju (NED), priredio je ovaj Priručnik kao sredstvo u cilju pojašnjenja političkog identiteta i načina na koji političke ideologije predstavljaju zajedničke vri-jednosti. Prepoznajući važnost takmičenja u demokratskim sistemima, Priručnik nije zagovornik jedne posebne ideologije u odnosu na neku drugu, već nastoji da pruži ideološku pozadinu i predstavi političke stavove vođene vrijednostima kroz koje partije širom političkog spektra mogu usvojiti jedan slojevit na-čin izrade političkih platformi. Ovaj Priručnik koji se bavi političkim identitetom nastao je, ne kao još jedno djelo koje će upotpuniti zbirku akademskih radova na ovu temu, već sa namjerom da nađe direk-tnu, praktičnu primjenu među članovima političkih partija i političkim aktivistima.

Upotrebom interaktivnih sredstava poput upitnika za određivanje identiteta, Priručnik objašnjava važ-na obilježja tri glavne političke ideologije: socijaldemokratske, desnog centra, i liberalne. Komparativne tabele ideoloških pod-grupa pomažu pri određivanju gdje se pojedinac ili politička partija nalaze na po-litičkom spektru, a tabele u kojima su prikazane najčešće ideološke kritike i njihova opovrgavanja pred-stavljaju osnovno sredstvo za definisanje uvjerenja pojednica. Upravo ovi djelovi Priručnika imaju za cilj da objasne po čemu bi jedna partija ili ideologija trebalo da se razlikuje od neke druge, što je naročito važno u političkim kontekstima gdje je fokus usmjeren daleko od programske politike.

Pored naglaska na pitanjima koja definišu određenu ideologiju, Priručnik daje pregled informacija o par-tijskim internacionalama, evropskim partijama, političkim fondacijama, potpartijskim organizacijama koje baštine vrijednosti svake od ideologija. Članice jedne partijske internacionale ili partijske grupe u Evropskom parlamentu usklađuju svoje politike sa politikama većih organizacija, vodeći računa da sve one promovišu iste zajedničke vrijednosti. Pojedinačne partijske institucije i fondacije obrazuju foru-me za otvorenu i transparentnu diskusiju o procesu razvoja programskih politika i informišu partijske članove o identitetu, vrijednostima i političkim stavovima. Političke partije koje namjeravaju da osnuju nove ili da poboljšaju postojeće institucije ili fondacije mogu koristiti Priručnik kako bi pronašle primjere uspješnih organizacija u Evropi i širom svijeta. Potpartijske organizacije koje ciljaju posebne grupe, po-put omladine, predstavljaju efikasne mehanizme za povećanje politčkog aktivizma, posebno onih grupa čiji se glas često može zanemariti.

Ovaj Priručnik prestavlja neku vrstu bukvara namijenjenog pojedinačnim partijama i pojedincima kako bi njihova uvjerenja uskladili u okvirima vodećih političkih ideologija. Jasno definisan politički identitet ima za cilj jačanje političkih partija doprinoseći razvoju konzistentnih politika koje počivaju na opštim vrijednostima. Snažne političke partije sa proaktivnim programskim platformama imaju mnogo veće mogućnosti da osvoje vlast i da obezbijede održivost demokratksog razvoja kako u njihovim zemljama, tako i u datom regionu.

ndi Crna gora

12

tRI SEktoRa IDEologIjE I IDENtItEta

SocIjalDEmokRatIja

Socijaldemokratija je nastala kao snažan pokret u ranom 20-tom vijeku, temeljeći svoja uvjerenja u filozofiji karla marksa (karl marx). marks, koji je pisao ka-snih 1800, nepokolebljiv u uvje-renju da je kapitalizam rezultirao eksploatacijom radne snage od strane onih u čijem su posjed-stvu bila sredstva za proizvod-nju. marks je predvidio da će to dovesti do revolucije proleterijata i ustpostavljanja jednog društve-nog i ekonomskog sistema koji će uspostaviti zajedničko vlasništvo nad ekonomskom proizvodnjom. reformski socijalisti iz ranog 20. vijeka, koji su kasnije evoluirali u socijaldemokrate, vjerovali su da bi reforma u okviru kapitalistič-kog sistema, mnogo prije nego revolucija, dovela do najbolje forme održivog demokratskog društva. dvadesetih godina 20. vijeka, socijaldemokratska par-tija u Švedskoj postala je prva i vodeća partija te vrste u evropi koja je vlast osvojila na izborima, sprovodeći niz politika usmjere-nih na poboljšanju životnih uslova svojih birača. Švedska ekonomi-ja se oporavila od Velike depre-sije u koju je bila zapala upravo jačanjem ovih mehanizama, što je uticalo i na ostale nacije da učine isto. Socijaldemokrate i danas nastavljaju s promocijom sličnih platformi, i smatraju da je preraspodjela bogatstva kroz oporezivanje i državu blagostanja princip na kojem počiva socijalna pravda.

DESNi CENTAr

desni centar, ili konzervativi-zam, je pokret koji je nastao od onih koji su se protivili Francu-skoj revoluciji i svrgavanju mo-narhije u Francuskoj. Britanski političar edmund Berk (edmund Burke) je bio jedan od prvobitnih lidera konzervativnog pokreta. Podržavao je američku revoluci-ju jer su bivše britanske kolonije uspostavile sopstvene tradicije i društvene sisteme odvojene od britanskih. međutim, on je Fran-cusku revoluciju dožvio kao opa-ko uništavanje davno uspostav-ljenih ideja utemeljenih u religiji, tradiciji i aristokratiji. Vremenom su konzervativne partije, pored promovisanja važnosti uspostav-ljenih institucija, uključile socijal-na i ekonomska pitanja u njihove platforme. Sedamdesetih godina 20. vijeka, konzervativci su zau-zeli stav protiv vladinog miješa-nja u ekonomske tokove i sma-trali su da je socijalna degradacija rezultat politika usmjerenih na postizanje socijalnog blagostanja kojima se smanjivala odgovor-nost koju pojedinici moraju ima-ti prema sopstvenim životima. ideologija desnog centra danas obuhvata dvije moderne porodi-ce partija: demohrišćane i kon-zervativce. Za razliku od svojih kolega konzervativaca, demohri-šćani mnogo više favorizuju oču-vanje mreža socijalne sigurnosti i promovišu stavove da nevladine institucije, poput crkve, treba da pružaju socijalne usluge.

LibErALi

liberalna ideologija vuče korijene iz borbe za veća prava pojedina-ca u okviru monarhije. Politički filozofi, poput džona loka (john locke), utrli su put revolucionar-nim idejama, uključujući pojam da su slobodni pojedinci temelj jednog stabilnog društva i da je svrha vlade da zaštiti neotuđiva prava pojedinaca. liberalni po-kreti u evropi tokom kasnog 18. i ranog 19. vijeka koji su bili zago-vornici predstavničke demokrati-je, podstakli su širenje ekonom-skog liberalizma predvođenog adamom Smitom (adam Smith). Smit je bio protiv vladinog mi-ješanja u ekonomiju i trgovinu, i vjerovao je da će „nevidljiva” ruka ekonomije sama ispraviti bilo kakve deformacije. uprkos činjenici što je doživio ograniče-nu popularnost za vrijeme dva svjetska rata i Velike depresije, li-beralizam je još jednom povratio svoju moć promovišući ograniče-nu ulogu vlade u obezbjeđivanju socijalnih usluga. na primjer, liberalne platforme zagovaraju privatizaciju zdravstvenog i osta-lih nekad javnih sektora. dok se liberalizam može sasvim različito definisati u okviru različitih kate-gorija uključujući politiku, ekono-miju, društvo i kulturu, moderni evropski liberali zadržali su ideju da vladinu ulogu treba ograničiti i da ekonomiju treba decentrali-zovati.


13

Konzervativniliberali

Konzervativniliberali

KomunistiKomunisti

Liberalkonzervativci

Liberalkonzervativci

DemohrišćaniDemohrišćani

SPEKTAR POLITIČKOG IDENTITETA

Alfred Gusenbauer,Austrijski SDP

Turskau EU

Umjereneimigracione politike

Ekološkataksa

Zaštitne mjeretrgovinske politike

Bog uEU Ustavu

Nema finansiranja istraživanjakoja se bave ljudskim ćelijama

Slobodnatrgovina

SocijaldemokrateSocijaldemokrate

Liberali

KonzervativciKonzervativci

Um

jere

nSO

CIJA

LNA

PIT

AN

JA

EKONOMSKA PITANJA

Trad

icio

nala

Potpuna vladina kontrola Vladina kontrola u manjoj mjeri Nema vladine intervencije

Prog

resi

van

Angela Merkel,Njemačka CDU

Јаnez Janša,Slovenačka DS

1 2 3


15

pOglaVlje IDa lI je mOja partIja sOcIjalDemOkratska?

Upitnik o političkoj orijentaciji: odgovorite na dolje navedena pitanja sa „Da“ ukoliko se slažete sa izjavom i sa „Ne“ ako se ne slažete. Na kraju, saberite sve odgovore pod „Da“.

DA NEVlada bi trebalo da reguliše industriju kako bi zaštitila prava radnika i time im omogućila da rade pristojno radno vrijeme za pristojne plate.

Međunarodne finansijske institucije bi trebalo da postanu demokratičnije i transparentnije, i otvorene za puno učešće svih država.

Turska se može pridružiti EU ukoliko ispoštuje kriterijume koji se tiču ljudskih prava i demokratije.

Sistem progresivnog poreza na dohodak, u kojem bogati doprinose proporcionalno više od onih sa nižim prihodima, je jedan od stubova modernog društva.

Vlada bi trebalo da finansira istraživanja alternativnih i održivih izvora energije, i da zagovara implementaciju Kjoto protokola.

Uvesti sistem radnih dozvola koji važi u EU i za visoko kvalifikovane radnike iz ostatka svijeta.Vlada bi trebalo da obezbijedi sredstva kako bi omogućila potpunu zdravstvenu njegu ili subvencionirala zdravstveno osiguranje kako bi omogućila što potpuniju zdravstvenu njegu za sve građane. Slobodnu trgovinu bi trebalo zamijeniti Pravednom trgovinom, kako bi se zaštitila poslovna sigurnost, spriječili prekookeanski humanitarni problemi i preduprijedilo uništavanje životne sredine. Dok god je obezbijeđeno poštovanje striktnih uslova, EU bi trebalo da finansijski podržava istraživanja na polju ljudskih embriona.

Boga ne bi trebalo spominjati u evropskom Ustavu.

Imate li šest ili više odgovora pod „Da“?

Pročitajte ovo poglavlje – vjerovatno ste socijaldemokrata.

ndi Crna gora

16

IstOrIja I OsnIVanje partIjske IDeOlOgIje

„Možda bi mogli reći da je socijaldemokratija više od demokratije a manje od socijalizma. Socijalde-mokrata vjeruje da niz pravednih i razumnih mehanizama za predstavljanje na izborima ne kvalifikuje jedno društvo dovoljno za istinsku demokratiju. Stvarna demokratija zavisi od oblikovanja snažnije ega-litarne mreže društvenih odnosa.“

(Enciklopedija demokratije)

Socijaldemokratska ideologija je utemeljena u filozofiji socijalizma koju je uveo Karl Marks kasnih 1800. Marksovo ekonomsko poimanje kapitalizma je pretpostavljalo da je upravo kapitalizam omogućio indu-strijalcima da eksploatišu radničku snagu, otuđujući ljudska bića od proizvo-da njihovog rada, jer rade da bi proizveli „robu“ koju treba prodati kako bi se napravio profit. Dok sam Marks nije bio zagovornik komunizma kao održi-vog ekonomskog ili političkog sistema, on je pretpostavljao da bi progresija industrijskih ekonomskih sistema koji eksploatišu radničku snagu rezultirala revolucijom radničke klase, eventualno dovodeći do jednog socijalnog i eko-nomskog sistema zajedničkog (državnog) vlasništva nad ekonomskom proi-zvodnjom.

Sljedbenici Marksove filozofije u ranom 20. vijeku bili su pristalice ideje da je socijalna revolucija neophodna kako bi se vlast oduzela iz ruku kapitalista i smjestila u ruke radnika. Reformski socijalisti (revizionisti), koji su se pojavili u tom periodu, vjerovali su da je reforma u okviru kapitalističkog sistema, mnogo prije nego revolucija i propast kapitalizma, pravi put u socijalizam i demokratiju. Socijaldemokrate koje je iznjedrilo ovo reformsko krilo zagovarali su implementaciju socijalističkih principa u okviru kapitalizma i demokratskog sistema.

Nakon Drugog svjetskog rata i revolucije u Rusiji iz 1917, većina socijaldemokrata se povezivalo sa ne-revolucionarnim socijalizmom (revizionizmom), i u okviru postojećih političkih i ekonomskih si-stema zalagali su se za nacionalizaciju velikog bi-znisa, uspostavljanje programa socijalnih usluga poput javnog obrazovanja i zdravstvene njege i implementaciju države blagostanja uz progresivno oporezivanje.

Socijaldemokratska partija u Švedskoj postala je prva i vodeća partija ove vrste u Evropi koja je vlast osvojila na izborima 1920-tih. Švedske soci-jaldemokrate su realizovale niz politika usmjere-nih ka poboljšanju životnih uslova njihovih gra-

đana, uključujući obezbjeđenje javnog stambenog smještaja, olakšica za nezaposlene, minimalnih plata, prihoda i poreza na nasljeđe, kao i starosnih penzija. Vlada je ove socijalističke politike podigla na jedan viši nivo u vrijeme kad je Velika depresija iz 1930-tih pogodila Evropu, obezbjeđujući javno zaposlenje u

voDEćI mISlIlacEdvard Bernstajn (1850 – 1932)

Edvard Bernstajn (Eduard Bernstein) je bio njemački socijalista koji je bio na čelu raskida sa revolucionarnim socija-lizmom iz ranog 20. vijeka, tvrdeći da je propast kapitalizma nepotrebna i da je suština revolucije mogla biti neutra-lizovana povećanjem radničkih prava i uspostavljanjem sistema zaštita u okviru kapitalističkog sistema. Bernstajn je za-počeo diskusiju sprovođenja socijalistič-kih politika demokratskim sredstvima.

Karl Marx

4


17

vladi za one koji su ostali bez posla. Upravo su ove mjere socijalne politike doprinijele izlasku iz ekonom-ske krize. Predsjednik Sjedinjenih američkih država (SAD) Frenklin D. Ruzvelt (Franklin D. Roosevelt) je kasnije usvojio slične političke ideje, povećavajući javne rashode na račun socijalnih programa i razvoja infrastrukture da bi doveo do priliva kapitala u ekonomiji, te time pokrenuo proizvodnju i izvukao ze-mlju iz depresije.

Socijaldemokrate danas nastavljaju da slijede slične platforme, vidjeći vrijednost u obezbjeđivanju javnih usluga, uključujući puteve, mostove, obrazovanje i zdravstvenu njegu, i smatrajući preraspodjelu bogat-stva kroz državu blagostanja i sistem progresivnog oporezivanja jednim od načela socijalne pravde.

ndi Crna gora

18

Ključne KaraKteristiKe socijaldemoKratsKe, socijalističKe i KomunističKe ideologije

Djelimično preuzeto iz djela Modeli demokratije, Dejvida Helda (David Held).

Socijaldemokratija Socijalizam Komunizam

Vladavina Javne poslove sprovode izabrani lideri u demokrat-skom sistemu.

Javni poslovi su regulisani u okviru jednog hijerar-hijskog sistema koji čine savjeti, počev od lokalnih, preko regionalnih do naci-onalnih.

Javnim poslovima upravlja kolektiv, uz proces donoše-nja odluka putem konsen-zusa.

Izbor ili odabir

Vladini zvaničnici su pred-met čestih izbora, mandate stiču preko njihovih zajed-nica, kao i razrješenja sa funkcija.

Zvaničnici savjeta su pred-met izbornog procesa na lokalnim izborima.

Zajednička vlada i sve for-me politike su samo-regu-latorne.

Država Snažna država je potreb-na da reguliše socijalnu i ekonomsku preraspodjelu programa.

Progresivna integracija dr-žave i društva.

Država je dio svakog sta-dijuma društva, počev od vladavine – do ekonomije – do slobodnog vremena.

Ekonomija Kapitalizam opstaje uz us-postavljanje stabilnog siste-ma preraspodjele bogatstva i socijalnih usluga.

Sve plate su standardne, država obezbjeđuje većini građana sva dobra i usluge.

Eliminacija tržišta i robne razmjene. Ukidanje privat-nog vlasništva i podjedna-ka raspodjela svih dobara.

Radnička snaga

Ujedinjenje radničke klase putem sindikata i radnič-kih kooperacija.

Ujedinjenje radničke klase i kraj klasnih privilegija.

Svi ostaci klasnih razlika ne-staju, svi su radnici u sistemu ekonomije koji podrazumi-jeva istu naknadu za rad.

Revolucija Kapitalizam je održiv, nema potrebe za nasilnom revolucijom.

Poraz buržoazije. Ukidanje oskudice i privat-nog vlasništva.

Socijalni programi

Programi socijalne sigur-nosti obezbjeđuju državu blagostanja, koja redistri-buira prihod da bi suzbila siromaštvo i obezbijedila tzv. “sigurne mreže” za bo-lesne, nezaposlene i penzi-onere.

Ujednačeniji razvoj proi-zvodnih snaga obezbjeđuje ispunjavanje svih osnovnih potreba i samim tim ljudi imaju dovoljno vremena da se bave i van-radnim aktiv-nostima.

Država obezbjeđuje sve so-cijalne programe. Država svima obezbjeđuje osnov-ne potrebe.

Šta je socijaldemokrata?

„Jedna egalitarna politika koja uključuje snažnu posvećenost modernoj državi blagostanja i redistri-butivnoj funkciji države. Socijaldemokrate afirmišu klasične liberalne principe povezane sa pred-stavničkom demokratijom i mješovitom ekonomijom, prihvataju politički reformizam (nasuprot revolucionarnoj tradiciji koja potiče od Karl Marksa), i odani su moralnoj ideji socijalne pravde.“

Iz Enciklopedije demokratije


19

Opšte pOlItIke sOcIjalDemOkratskIh političKih partija

Djelimično preuzeto iz djela Enciklopedija demokratije, tom 5, Simur Martin Lipset (Seymour Martin Lipset).

Oblast politika Socijaldemokratska platforma/Programske politike

Ekonomija

Ekonomija bi trebalo da je kapitalistička, ali dobro regulisana kako bi štitila slabe i obespravljene kroz državu blagostanja. Državu blagostanja bi trebalo da karakteri-še progresivno oporezivanje i preraspodjela dobara u cilju kreiranja javnih socijal-nih programa. Vlada bi trebalo da obezbijedi ili subvencionira određene programe poput obrazovanja, zdravstvene brige, brige o djetetu i razvoja infrastrukture. Inte-rese radnika bi trebalo zaštititi putem sindikata ili radničkih udruženja, a preduze-ća regulisati kako bi se spriječila eksploatacija.

Oporezivanje Umjereni do visokog nivoa oporezivanja u obliku progresivnih poreza, u zavisnosti od visine prihoda pojedinca, neophodni su za obezbjeđivanje javnih usluga.

Trgovina Trgovinske politike koje štite interese domaće radničke klase i industrije i pravedne trgovine, imaju prednost u odnosu na neregulisanu slobodnu trgovinu.

RasizamRasizam i diskriminacija nijesu u saglasnosti sa ciljem socijaldemokratije usmjere-nim na stvaranje države koja zagovara jednakost za sve njene građane, kako eko-nomsku tako i socijalnu.

Životna sredinaZaštitu životne sredine bi trebalo institucionalizovati kroz zakonodavstvo i vladi-ne regulative. Ohrabruje se visok nivo ulaganja u istraživanja i razvoj alternativnih izvora energije, kao i sprovođenje ekoloških taksi, poput takse na ugljenik, kako bi se osiguralo da ekonomija reflektuje precizne troškove degradacije životne sredine.

Socijalna sigurnost

Vlada bi trebalo da garantuje osnovne potrebe svojim građanima i da obezbijedi funkcionalne „sigurne mreže“ za bolesne, nezaposlene i penzionere.

Imigracija Multikulturalizam koji imigranti donose jednoj državi je važan, te bi stoga države trebalo da usvajaju umjerene imigracione politike.

Spoljna politika Demokratija i zaštita ljudskih prava su međunarodni ideali koje bi trebalo njegova-ti. Multilateralne institucije su efikasan način za praćenje međunarodnih ciljeva.

DržavljanstvoDržavljanstvo je jedan od ključnih inkluzivnih koncepata za prevazilaženje klasnih razlika. Njime se obezbjeđuje veza između naroda i države koja obezbjeđuje usluge svojim građanima kako bi bila sigurna da su svi zbrinuti.

Socijalna politika

Socijalne politike su progresivne i sekularne, i uključuju podršku za rodnu i etnič-ku jednakost.

voDEćI mISlIlacRobert Dal (1915 - danas)

Dr Robert Dal (Robert Dahl), profesor emeritus političkih nauka na Jejl uni-verzitetu, pisao je o demokratizaciji na radnom mjestu u duhu socijaldemo-kratksih ideala. On smatra da je većina radnika pod kontrolom menadže-menta u čijem izboru nijesu učestvovali i u kojem nemaju pravo glasa. On tvrdi da bi samoupravne firme trebalo da zamijene autoritarne strukture, što bi bilo u skladu sa moralnim načelima.

5

ndi Crna gora

20

uobičajene KritiKe socijaldemoKratsKih partIja

Djelimično preuzeto sa http://www.wikipedia.org

Kritika Socijaldemokratski sistemi ograničavaju prava pojedinaca u prevelikoj mjeri, naro-čito po pitanju ekonomskih sloboda, kroz nametljivu i pretjerano moćnu državu.

Odbrana

Socijaldemokrate vjeruju da je vladino miješanje u ekonomiju i društvo neophod-no za sprječavanje nejednake raspodjele resursa, kao i za obezbjeđivanje osnovnih javnih potreba. Regulisanje ekonomije, a time i ograničavanje pojedinih individu-alnih ekonomskih prava, zapravo će učiniti tržište pravednijim.

Kritika Regulative koje se tiču tržišta, a koje su inicirane od strane socijaldemokrata, ogra-ničavaju ekonomsku efikasnosti i rast, dovodeći do smanjenja BDP-a te države.

Odbrana

Socijaldemokrate tvrde da gubici ekonomske efikasnosti u okviru regulisane eko-nomije pogađaju bogate i privilegovane slojeve, dok oni siromašni i radnička kla-sa imaju koristi od programa preraspodjele. Uprkos nižoj opštoj produktivnosti tržišta, socijaldemokratske politike vode do većeg životnog standarda za veći dio populacije i umanjuju prijetnju od ekstremnog siromaštva u društvu.

Kritika Činjenica da država obezbjeđuje usluge poput obrazovnih, zdravstvenih, usluga dječije zaštite i druge, ograničava izbor pojedinca.

Odbrana

Socijaldemokrate vjeruju da neke usluge moraju biti obezbijeđene i garantovane od strane države jer spadaju u osnovne potrebe i ne bi trebalo da budu predmet konkurentnosti koja karakteriše slobodno tržište. Međutim, većina javnih usluga se, takođe, nudi i u alternativnim privatnim ustanovama.

KritikaSocijaldemokratija više teži za oporezivanjem radničke klase nego bogatih slojeva koji imaju mogućnost da izbjegnu plaćanje poreza kroz sofisticirano računovod-stvo, čime se sprječavaju napori radničke klase da stekne bogatstvo.

OdbranaOva trvdnja je u suprotnosti sa namjerama socijaldemokrata da implementiraju progresivno oporezivanje, kojim se oporezuju pojedinci u zavisnosti od visine nji-hovih prihoda.

Kritika Socijaldemokratija ohrabruje velike državne budžetske deficite.

Odbrana Konzervativne administracije u SAD-u i Velikoj Britaniji su takođe odgovorne za velike budžetske deficite.

U odbrani socijaldemokratije

„Socijaldemokratija, kako se neko odvažio reći, je moralni ostatak nakon što socijalisti izgube povjerenje u svoju sposobnost da mogu organizovati modernu ekonomiju. Čak i kada vam se ova definicija socijaldemokratije učini malodušnom, moć ovog moralnog ostatka ne bi trebalo potcje-njivati.“

iz Enciklopedije demokratije


21

sociјalističKa internacionala (si)Socijalistička internationala (Socialist International)6 je svjetska organizacija socijal-demokratskih, socijalističkih i radničkih partija. Jedna od prvih međunarodnih grupa radničkih pokreta, SI je osnovana 1951. godine na Kongresu u Frankfurtu. Od tada je SI narasla i uključuje partije iz više od 110 zemalja iz svih djelova svijeta. U skladu sa Dekla-racijom o principima usvojenom na 28. Kongresu Socijalističke internacionale u Stok-

holmu, održanom 1989. godine, partije čla-nice SI su ujedinjene njihovim zajedničkim težnjama za slobodom, socijalnom pravdom i solidarnošću. Poštovanje ljudskih prava i demokratskih institucija, promocija mir-nog rješavanja konflikata i zaštita životne sredine su, takođe, važne članicama Socija-lističke internacionale. Danas Socijalistička

internacionala okuplja na jednom mjestu 161 političku partiju i organizacije širom svijeta.

Kongres Socijalističke internacionale se sastaje svake tri ili četiri godine. Sa-vjet Socijalističke internacionale čine sve partije članice i organizacije SI i sa-staje se dva puta godišnje. Ova dva organa su odgovorna za donošnje odluka koje su ključni dio uspjeha i funkcionisanja Socijalističke internacionale.

Sekreterijat Socijalističke internacionale je smješten u Londonu i koordinira aktivnostima i inicijativama Internacionale. Sekreterijat, takođe, saziva sa-stanke i konferencije, objavljuje izvještaje i daje izjave za javnost i zadužen je

za objavljivanje SI publikacija.

Socijalistička internacionala ima niz odbora i radnih grupa koje se redovno sastaju i koje su zadužene za određene programe i aktivnosti. Ovi odbori uključuju statutarni Etički odbor, Odbor za finansije i administraciju, i odbore koji su zaduženi za određene teme ili regione, uključujući: ekonomiju, socijalnu koheziju i zaštitu životne sredine; lokalnu vlast; migra-cije; mir, demokratiju i ljudska prava; Afriku; Aziju i Pacifik; Zemlje bivšeg Sovjetskog Sa-veza i Kavkaza; Latinsku Ameriku i Karibe; Mediteran; Bliski istok; i Jugoistočnu Evropu. Radne grupe se, takođe, bave sljedećim pita-njima: Sistem Bretona Vuda, Kurdsko pitanje, i Demokratije Južnog Pacifika.

Značajnije kampanje Socijalističke internacionale obuhvataju:

• Borba protiv siromaštva u Africi• Zaustavljanje nasilja nad ženama• Ukidanje smrtne kazne

ciljevi Socijalističke internacionale žena su sljedeći:

• jačanje odnosa između organizacija članica;• promovisanje akcije usmjerene na

prevazilaženje svih oblika diskriminacije u svijetu, uključujući sve oblike nejedna-kosti između muškaraca i žena i rad na unapređenju ljudskih prava na opštem nivou, kao i na unapređenju razvoja i mira;

• promovisanje znanja i razumijevanja među ženama o ciljevima i zadacima demokrat-skog socijalizma;

• jačanje odnosa između svojih članica i osta-lih ženskih grupa socijalističke orijentacije koje nijesu članice, a koje su zainteresovane za saradnju.

Jorgos Papandreu (George Papandreou),

Predsjednik Socijalistič-ke internacionale

7

ndi Crna gora

22

Socijalistička internacionala žena (Socialist International Women) predstavlja skup organizacija žena socijalističkih, socijaldemokratskih i radničkih partija koje su povezane sa Socijalističkom internacio-nalom. SI žena je nevladina organizacija sa savjetodavnim statusom u Ekonomskom i socijalnom savjetu Ujedinjenih nacija i Savjetu Evrope.

partIja eVrOpskIh sOcIjalIsta (pes)

Partija evropskih socijalista (Party of European Socialists)8 je osnovana 1922. na inicijativu lokalnih partija na evropskom nivou. Nasljednica je Konfederacije soci-

jalističkih partija i evropskih zajednica koja je počela sa radom 1974. Danas, PES uključuje socijalističke, socijaldemokratske i radničke partije Evropske unije. PES ima 33 punopravne članice (33 full member parties) iz 27 država članica i Norveške.

PES Kongres se sastaje dva puta na svakih pet godina i jedna od njegovih dužnosti je i odlučivanje o platformi i političkoj orjentaciji PES-a, oblikovanje politika PES-a, i izbor predsjednika i jednog ili više potpredsjed-nika Partije. Politika PES-a je, takođe, pod uticajem Liderske konferencije, koja se sastaje tri do četiri puta godišnje povodom usvajanja politika i diskusi-je o političkoj strategiji grupe. Članovi Liderske konferencije uključuju predsjednike vlada i lidere partija članica PES-a.

Ciljevi PES-a su jačanje socijalističkih i so-cijaldemokratskih pokreta širom Evrope; razvoj bliskih odnosa saradnje između naci-onalnih partija, nacionalnih parlamentarnih grupa, i omladine PES-a i ženskih grupa; de-finisanje zajedničkih politika u okviru EU; i promovisanje usvajanja opšteg manifesta za izbore u Evropskom parlamentu.

Parlamentarna grupa PES-a (PES Group) se takođe odnosi na „Grupu socijalista“ ili PSE, i osno-vana je 24. juna 1953, kada su 23 socijaldemo-kratske partije članice Parlamenta zajedničke skupštine Evropske zajednice za ugalj i čelik,

SI Secretariat: Maritime House / Old Town, Clapham / London SW4 0JW / United Kingdom / Tel: +44 20 76 27 44 49

http://www.socialistinternational.org

Šest prioriteta PES-a za EU agendu iz 2008:

1) Odgovarajuće mjere za uspostavljanje pune transparentnosti, javnosti i odgovornosti na finansijskim tržištima.

2) Jedinstveno djelovanje u vođenju pregovo-ra o Kjoto okviru poslije 2012.

3) Revidiranje Programskih smjernica Lisa-bonske strategije.

4) Revidiranje strategije Unutrašnjeg tržišta u cilju poboljšanja beneficija unutrašnjeg tržišta za evropske potrošače.

5) Sporazom o održivoj i efikasnoj imigraci-onoj politici.

6) Revidiranje i reforma EU budžeta.

Pol Nirip Rasmusen (Poul Nyrup Rasmussen),

Predsjednik PES-a

9


23

najranijeg zakonodavnog tijela EU, odlučile da glasaju kao jedna jedinica i rade zajedno na promovisanju zajedničkih interesa. U 2008, PES grupa predstavlja drugu po veličini grupu u Evropskom parlamentu sa 218 članica iz 27 zemalja članica EU i 33 nacionalne partije.

Biro koordinira aktivnostima PES grupe. Biro čine predsjednik Grupe, sedam potpredsjednika i sekretar. PES sekreterijat u Evropskom parlamentu, takođe, potpomaže rad Grupe.

Ključne poruke Grupe su sljedeće: otvaranje novih radnih mjesta i prosperitet; definisanje ljudskih prava; ljudi na prvom mjestu; promovisanje jednakosti; zaštita životne sredine i promovisanje novog ugovora za novu Evropu.

međunarodna unija socijalističKe omladine (iusY)

Međunarodna unija socjialističke omladine (International Union of Socialist Youth - IUSY)10 je članica Socijalističke internacionale. Sastavljena je od omladinskih organizacija socijalistič-kih, socijaldemokratskih i laburističkih partija iz više od 100 zemalja. IUSY uživa punopravno članstvo u Evropskom omladinskom forumu (European Youth Forum), koji blisko sarađuje sa Savjetom Evrope

i Evropskom unijom. IUSY je prvobitno osnovan 1907, a zatim ponovo osnovan pod sadašnjim imenom 1946. nakon raskola koji je pretrpio u periodu između dva svjetska rata. IUSY trenutno ima 143 članice koje su posvećene borbi za slobodu i ljudska prava, jednakost, demokratiju, univerzalnu soli-darnost i pronalaženje političkih rješenja za svjetske probleme.

PES Secretariat: Rue de Trone, 98 / 1050 Brussels / Belgium / Tel: +32 2 548 90 80http://www.pes.org

PES Group in the European Parliament: Rue Wiertz 60 / B 1047 Brussels / Belgium http://www.socialistgroup.org

Primjeri evropskih članica IUSY-a

• Mladi laburisti (Young Labour), Velika Britanija• Mladi PASOK-a, Grčka• Omladinski forum SDP-a, Hrvatska• Mlade socijaldemokrate, Slovačka• Omladinski forum socijaldemokrata, Slovenija• Mladi socijalisti iz PvdA, Holandija• Socijaldemokratska omladina, Rumunija

ndi Crna gora

24

U borbi za reformom imigracione politike, IUSY poziva na…

1) Odlučniju borbu protiv rata, unutrašnjih konflikata i progona koji vode prinudnom raselja-vanju.

2) Stavljanje tačke na eksploataciju prirodnih bogatstava, i poziva sve zemlje da preuzmu od-govornost za održivi razvoj izvan njihovih granica. To znači razvojnu saradnju, zaštitu životne sredine, zaštitu globalnih javnih usluga i trgovinskih sistema sa istinskim razvojnim ciljem i globalnu strategiju za spriječavanje degradacije životne sredine, u kojoj multinacionalne kom-panije treba da budu pozvane na odgovornost za eventualne posljedice njihovih aktivnosti.

3) Punu posvećenost u izdvajanju 0.7% bruto nacionalnog dohotka (GNI) za programe Zvanične razvojne pomoći (ODA – Official Development Assistance) od strane industrijskih zemalja i za rashode kroz programe Direktnih stranih investicija.

4) Ujedinjene nacije da unaprijede strategiju socijalne odgovornosti, vodeći računa da domaće i multinacionalne kompanije stave veći naglasak na njihovoj odgovornsti prema socijalnoj kohe-ziji. S obzirom na to da je efektivnost ove mjere ograničena, efikasnije je uvođenje obavezujućih socijalnih i ekoloških standarda u međunarodnim organizacijama, poput STO-a.

5) Donošenje strategije za prevazilaženje diskriminacije ženskih imigranata. To podrazumijeva borbu protiv trgovine ljudima i „eksploataciju u seksualnoj industriji“ i okončavanje krimi-nalizacije žrtava trgovine ljudima. Zahtijevamo dalje unaprijeđenje prava djece, omladine i ostalih marginalizovanih grupa.

6) Jačanje sistema kolektivnog pregovaranja, sprovođenje sistema minimalnih fer plata, i stroži-ju akciju protiv poslodavaca koji eksploatišu imigrante isplaćujući im ropske nadnice, kao dio cilja omogućavanja slobodnog protoka ljudi bez promovisanja isplata zarade ispod zakonskog minimuma (eng. wage dumping).

7) Otvorenu, ujedinjenu i odgovornu Evropu. Zahtijevamo da Evropska unija preduzme mjere za borbu protiv siromaštva u Africi, koje je uzrok talasa migracija iz Afrike.

8) Osuđujemo imigracione politike SAD-a prema Latinskoj Americi, koje konstantno ugroža-vaju ljudska prava imigranata. Snažno se protivimo izgradnji Pograničnog zida (Border Wall) koji bi zaustavio slobodan protok ljudi.

9) Jednak tretman i jednaka prava za sve bez obzira na etničko porijeklo, religiju, uvjerenja, naci-onalnost, i ponovno afirmisanje stava da moramo izbaciti duple standarde i razlike u tretmanu između „normalnih građana“ i imigranata.

10) Doha razvojna agenda (Doha Development Round) mora imati za cilj reformu politika u ra-zvijenim zemljama i jačanje unutrašnjeg tržišta zemalja u razvoju.

11) Integrisanu politiku uz politiku o azilu, razvojnu, trgovinsku i spoljnu politiku, organi-zovanje prenosa novca na efikasniji način i bez nepodnošljivih troškova, kao i mogućnost njegovog povratka mora biti povećana.

IUSY Secretariat: Amtshausgasse 4 / Vienna / Austria / 1050 / Tel: +43 1 523 12 67http://www.iusy.info


25

Fridrih ebert ŠtiFtung (Fes)Fridrih Ebert Štiftung (Friedrich Ebert Stiftung)11 je osnovana 1925. nakon smrti Fridriha Eberta (Friedrich Ebert), predsjednika Socijaldemokratske partije Nje-mačke, koji je u svom testamentu naznačio da bi bilo koja donacija najmijenjena za njegovu sahranu trebalo da bude iskorišćena u osnivanje fondacije. Prvobitni cilj Fondacije je bio usmjeren na borbu protiv diskriminacije radnika u oblasti

obrazovanja, uz jasan cilj da „pruži pomoć mladoj, snažnoj proleterskoj vladi kako bi finansirala obra-zovanje u državnim institucijama“.

Danas je glavni cilj Fridrih Ebert Štiftung-a promocija političkog i društvenog obrazovanja za ljude svih društvenih slojeva u duhu demokratije i pluralizma, stipendiranje mladih, nadarenih studenata i pruža-nje podrške u istraživačkom i naučnom radu i podrška usmjerena ka međunarodnom razumijevanju i saradnji. Fondacija ima nekoliko stotina zaposlenih u svojim glavnim kancelarijama u Bonu i Berlinu, i 14 regionalnih kancelarija. FES, takođe, vodi akademije u Njemačkoj i u preko 100 inostranih agencija.

Uspjeh u obrazovanju

Odjeljenje FES-a za pomoć studentima je sponzorisala preko 12,000 studenata preko različitih grantova. Među odabranima su izu-zetno nadareni studenti sa visokim nivoom društvenog i političkog angažmana. Pored finansijske podrške, stipendisti takođe imaju mogućnost da pohađaju političke seminare, konferencije, i druge aktivnosti.

Od 1971. inostrani studenti koji su bili pro-gonjeni po političkom, rasnom ili religioznom osnovu, imaju mogućnost da primaju stipen-dije putem fondova solidarnosti. Finansira-nje iz ovog programa, koje isključivo dolazi od bivših ili aktuelnih stipendista, obezbijedilo je pomoć za preko 1000 studenata do sada.

„Načini učešća – Međunarodni dijalog omladine o milenijumskim razvojnim ciljevima“, Berlin, oktobar

2005.

FES: Hiroshimastrasse 17 / D-10785 Berlin / Tel: +49 30 3 69 35 924http://www.fes.de

ostale fondacije socijaldemokratskih partijska uključuju…

Alfred Mozer Štiftung (Alfred Mozer Stichting), Holandija, http://www.alfredmozerstichting.nl

Fondacija Žan Žores (Foundation Jean Jaures), Francuska, http://www.jean-jaures.org

Olof Palme Međunarodni centar (Olof Palme International Center), Švedska,

http://www.palmecenter.org

ndi Crna gora

26

međunarodne socijaldemoKratsKe grUpe na InternetU

Socijalistička internacionalahttp://www.socialistinternational.org/

Partija evropskih socijalista (PES) http://www.pes.org/

Parlamentarna grupa Partije evropskih socijalista http://www.socialistgroup.org/index.html

Socijalistička internacionala žena (SIW) http://www.socintwomen.org.uk

Međunarodni flakonski pokret/Socijalistička obrazovna internacionala (IMF-SEI) http://www.ifm-sei.org

Međunarodna unija socijalističke omladine (IUSY) http://www.iusy.info

Međunarodna radnička sportska konfederacija (CSIT) http://csit.askoe.or.at

Međunarodna liga religioznih socijalista http://www.ilrs.org

Međunarodna unija socijaldemokratskih učitelja (IUSDT) http://www.isdue.net/

Jevrejska radnička grupa (Jewish Labour Bund - JLB) http://home.vicnet.net.au/~bund/index.htm

Socijaldemokratske partije u svijetu

Velika Britanija: Britanska laburistička partija, http://www.labour.org.uk

Njemačka: Socijaldemokratska partija Njemačke, http://www.spd.de

Australija: Australijanska laburistička partija, http://www.alp.org.au

Norveška: Norveška laburistička partija, http://www.dna.no

Kanada: Nova demokratska partija, http://www.ndp.ca/home


27

pOglaVlje IIDa lI je mOja partIja partIja DesnOg centra?

Upitnik o političkoj orijentaciji: odgovorite na dolje navedena pitanja sa „Da“ ukoliko se slažete sa izjavom i sa „Ne“ ako se ne slažete. Na kraju, saberite sve odgovore pod „Da“.

DA NE

Ne bi trebalo organizovati referendum o Ustavu Evropske unije u državama širom EU.

Slobodna trgovina je garant ekonomskog rasta i otvaranja novih radnih mjesta, i najbolja je politika za ekonomski razvoj. Vlada ne bi trebalo da se miješa u industriju zdravstvene njege, jer to podrazumijeva vla-dino preuzimanje velikog dijela ekonomije i neprimjeren uvid u naše lične medicinske kartone.

Nuklearna energija je potrebna za održavanje čiste životne sredine u Evropi.

Nezaposlenost bi trebalo tretirati na način što bi se trebalo obezbijediti više prostora slo-bodnom tržištu za manevar.

Vlada ne bi trebalo da pruža finansijsku podršku istraživanjima o ljudskim embrionima.

Nacionalni porez na prodaju bi trebalo da bude bolja alternativa porezu na dohodak, jer bi porezi trebalo da budu niži i sa jedinstvenom stopom.

Korišćenje droga truje našu omladinu i naše društvo, i treba da preduzmemo sve potrebne mjere kako bi tome stali na kraj.

Trebalo bi jasno pomenuti Boga u evropskom Ustavu.

Lokalne i opštinske vlasti bi trebalo da imaju više nadležnosti nad lokalnim politikama od nacionalne vlade u mojoj zemlji.

Imate li više od šest odgovora pod „DA“ ?

Pročitajte ovo poglavlje – vjerovatno pripadate partiji desnog centra.

ndi Crna gora

28


„Jedna politička ideologija opšte okarakterisana vjerovanjem u individualizam i minimalnu vladinu in-tervenciju u ekonomiju i društvo; takođe, vjerovanjem u vrijednost statusa quo i opšteg prihvatanja tra-dicionalnog morala.“ Uvod u vladavinu i politiku, 5. izdanje, Mark Dikerson i Tom Flengan (Mark O. Dickerson & Tom Flanagan)

Porijeklo termina „desno“ u političkoj ideologiji datira iz doba Francuske revolucije. Liberalni poslanici iz Trećeg staleža su sjedjeli lijevo od predsjedavajućeg (kralja) na prvom zasijedanju Skupštine staleža iz 1789, dok su plemići iz Drugog staleža sjedjeli desno od njega. Oni iz Drugog staleža su stali u odbranu aristokratije, monarhije, i zalagali se za uspostavljanje crkve, stoga se pojam „desno“ vjerovatno počeo povezivati sa tradicionalnim vrijednostima i otporu prema promjenama, opisujući one koji su bili za ponovno uspostavljanje monarhije u Francuskoj.

Edmund Berk, britanski političar s kraja 18. vijeka, je bio jedan od prvobitnih lidera pokreta desnog centra. Berk se snažno protivio Francuskoj revoluciji i gajio je otpor prema apstraktnim prosvetiteljskim idejama jednakosti i prava pojedinaca za koje je skovao izraz „pretjerani racionalizam“ i „socijalni inže-njering“. Berk je vjerovao u stabilne i davno utemeljene ideje vjere, tradicije i aristokratije. Berkovi savremenici su odbacili koncepte republikanske vlada-vine, razdvajanje crkve od države, i ideje progresa i jednakosti iz uvjerenja da upravo ove ideje ignorišu važnu doktrinu božanskog prava kraljeva.

Pojam „konzervativan“, koji se pojavio u upotrebi kao slogan Torijevske stranke u Britaniji, promijenio je naziv stranke torijevaca u Konzervativna stranka Britanije nakon usvajanja Parlamentarnog reformskog akta iz 1832. Ova partija sa novim imidžom se obraćala tradicionalnim vrijednostima desnog centra na način što je bila zagovornik uspostavljanja crkve, nacionalnog ponosa i institucija poput monarhije. Da-nas, većina partija desnog centra smatra da pojam konzervativan označava ono što je bliže desnom kraju na ideološkom spektru, a programske platforme se mogu podudarati ili razilaziti između partija desnog centra i konzervativnih partija.

U skorije vrijeme, partije desnog centra su nastavile da se fokusiraju na važnost institucija, ali su pažnju, takođe, usmjerile na socijalna pitanja i ekonomiju. Kao reakcija na ubrzan rast inflacije i spor ekonomski rast sredinom 1970-tih, koji su tumačili kao rezultat pretjerane vladine intervencije i neefikasnosti držav-nog trošenja sredstava, od tada je većina stranaka favorizovala ograničavanje državnog miješanja u eko-

„Čovjek pun tople, promišljene dobrote može poželjeti da je njegovo društvo postavljeno na dru-gačijim osnovama od postojećih, ali dobar patriota i istinski političar uvijek razmatra kako će iz postojeće situacije izvući samo ono najbolje za svoju državu. Sklonost ka očuvanju i sposobnost ka unaprijeđenju postojećeg stanja, uzete zajedno, uvijek će biti moj standard državnika. Sve ostalo je vulgarno u začeću, opasno u izvršenju.“

Iz Razmišljanja o revoluciji u Francuskoj (Reflections on the Revolutions in France), Edmund Berk

Edmund Berk

12


29

nomiju. Partije desnog centra su vjerovale da će rast eventualno dovesti do jačanja nacionalizma i stoga manje klasnih konflikata. Takođe, sredinom 1970-tih - s porastom stope kriminala, broja vanbračne djece, i upotrebe narkotika - partije desnog centra su se sve više uključivale u društveni život. Članovi desnog centra su tvrdili da su ovi problemi rezultat vladine i opštinske pretjerane brige za pojedince kroz politike socijalnog blagostanja i da je potrebno da država pusti građane da se sami bore sa izazovima umjesto što se oslanjaju na vladinu podršku. Danas, većina partija je i dalje zabrinuta nad posljedicama države blagosta-nja, tvrdeći da može da postane suviše velika i kao takva zaprijetiti ekonomskoj stablinosti i razvoju.

kOmparatIVna tabela O tIpOVIma stranaka DesnOg centra

Djelimično preuzeto iz djela Koje su ključne osobine demohrišćanske demokratije? (What are the distinct features of Christian-democracy) od Merja Eräpolku i Oksfordski priručnik za svjetsku politiku

(Oxford Companion to Politics of the World), od Džoel Kriger (Joel Krieger).

Demohrišćani KonzervativciVladavina Demohrišćani se zalažu za podjelu vlasti na za-

konodavnu, izvršnu i sudsku u cilju sprječava-nja centralizacije moći u rukama pojedinačnih lidera i grupa. Upotreba javne vlasti treba da bude što je moguće transparentnija.

Konzervativci su protiv „glomaznih vla-da“, i ogromne federalne strukture uklju-čene u socijalna i ekonomska pitanja.

Država Dužnost države je da potpomogne stvaranje najboljih uslova u društvu, koje brine o svojim članovima putem nepolitičkih zajednica.

Ograničena intervencija države u sva-kodnevnom životu, sa izuzetkom pri-mjene zakona.

Ekonomija Podržavaju kapitalizam i tržišnu ekonomiju, ali obezbjeđuju javne usluge u vidu sigurne mreže.

Podrška kapitalističkom sistemu.

Vojska Održavanje snažne vojske važne za uspjeh. Zalažu se za snažnu vojsku.

Socijalne vrijednosti

Konzervativne moralne vrijednosti, ali otvoreni za promjene u pogledu strukture društva.

Konzervativne moralne vrijednosti, i protiv promjena u društvenoj strukturi.

Socijalni programi

Snažan naglasak na borbi za ukidanje siromaš-tva kroz državu blagostanja i visoke poreze na bogatstvo.

Protiv socijalnih programa finansiranih kroz javne fondove i prakse države bla-gostanje koje slabe podsticaje za učešće u kapitalističkom sistemu.

Demohrišćanska unija Njemačke (CDU) Konzervativna i unionistička partija Velike Britanije

CDU je osnovana u Njemačkoj nakon Drugog svjetskog rata i poziva hrišćane na ujedinjenje kako bi očuvali opšte ideale i podržali slobodu i dostojanstvo svih ljudi. CDU podržava soci-jalnu tržišnu ekonomiju i teži za slobodnom i tržišno orijentisanom EU. Partija podržava evropsku integraciju, ali ne podržava ulazak Turske u EU. Liderka partije, dr Angela Mer-kel je aktuelni kancelar Njemačke.

Konzervativna partija, potomak Torijevske stranke s kraja 18. i početka 19. vijeka, zala-že se za slobodno tržište i povećanje socijalne odgovornosti kako bi doprinijela smanjenju veličine države blagostanja. Stranka, takođe, poziva na promjene državne bezbjednosne politike, uključujući pružanje veće podrške oružanim snagama i novim policijskim sna-gama posvećenim zaštiti granica. Partija je druga po veličini po broju mjesta u parlamen-tu i ima najmnogobrojniju bazu članstva.

ndi Crna gora

30

prImjerI platfOrmI/prOgramskIh pOlItIka partIja DesnOg centra

Djelimično preuzeto iz Enciklopedije demokratije, tom 5, Simur Martin Lipset.

Programska oblast Platforma partija desnog centra/programske politike

EkonomijaČlanice desnog centra generalno favorizuju kapitalizam i slobodnu inicijativu, ali su zabrinuti zbog brzine promjena koje često prate ovakve sisteme. Skloni su da se protive nasilnoj preraspodjeli imovine.

PoreziPartije desnog centra su na strani poslovnih interesa. Često praktikuju laissez-faire kapitalizam koji više karakteriše ograničena intervencija države u ekonomiji nego kontrola nabavke novca. Porezi su ograničeni i primarno se koriste kako bi finansi-rali programe koji pomažu vojsku i policiju.

Trgovina Partije desnog centra podržavaju slobodnu trgovinu i teže ukidanju dažbina koje smatraju protekcionističkim.

Zaštita životne sredine

Članice desnog centra, u cilju zaštite slobodne trgovine, oklijevaju pri nametanju ograničenja usmjerenih na zaštitu životne sredine u poslovanju. Neke stranke po-kušavaju da predstave da globalno zagrijavanje nije problem. Druge, poput Kon-zervativne stranke Velike Britanije, započinju sa usvajanjem aktivnijih platformi usmjerenih na borbu protiv uništavanja životne sredine, uključujući pozivanje na oporezivanje zagađenja kako bi smanjili emisiju ugljenika.

Socijalna sigurnost

Većina vjeruje da bi socijalnu sigurnost trebalo privatizovati, pošto strijepe od dr-žavne intervencije u ekonomiju.

ImigracijaČlanice desnog centra su zabrinute zbog prijetnje nacionalnom suverenitetu i naci-onalnim tradicijama, koju za njih predstavlja priliv stranih državljana koji žele da žive u njihovoj zemlji.

Spoljna politikaSpoljna politika desnog centra se temelji na „realizmu“, ili ideji da je svjetska politi-ka nemilosrdna borba za moć između nacija-država koje su prije svega zabrinute za sopstvenu bezbjednost. Stoga, stranke favorizuju spremnost vojske i manje vrednu-ju međunarodne organizacije.

DržavljanstvoStranke desnog centra teže uvjerenju da su nejednakosti u zrelim demokratijama legitimne i da nijesu rezultat strogih i nepravednih privilegija. Stoga, vjeruju da je često mnogo gore dozvoliti vladi da „koriguje“ nepravedne privilegije putem inter-vencionističkih mjera.

Socijalna politika

Dok generalno vjeruju u razdvajanje države i crkve, članice desnog centra obično vjeruju da jedno društvo najbolje funkcioniše pod uticajem uvjerenja ukorijenjenih u religiji. Sumnjaju da problemi poput kriminala i siromaštva mogu biti riješeni socijalnim inženjeringom.

voDEća lIčNoSt

margaret tačer (1925 - )

Margaret Tačer (Margaret Thatcher) je bila prva i jedina žena predsjednik vlade Ujedinjenog kraljevstva od 1979. do 1990, i bila je na čelu Konzervativne stranke od 1975 do 1990. Nastojala je da spriječi propast ekonomije UK-a dok je radila na smanjenju uticaja države u ekonomiji. Željela je, takođe, da država bude u mogućnosti da obezbijedi viši nivo uticaja na spoljne poslove. Postala je blizak saveznik predsjednika SAD-a Ronalda Regana (Ronald Reagan).

13


31

uobičajene KritiKe stranaKa desnog centraDjelimično preuzeto sa http://www.wikipedia.org

Kritika Spoljna politika stranaka desnog centra je previše agresivna i može dovesti do be-zbjedonosne destabilizacije.

OdbranaDržava bi trebalo da se predstavi kao snažna i silna i da interveniše kad smatra da je to potrebno. Zauzimanje opreznijeg pristupa bi moglo biti viđeno kao politika popuštanja, te ohrabriti druge države da djeluju ratoborno.

Kritika Članice desnog centra ignorišu loš položaj siromašnih i njihove ekonomske politike produbljuju jaz finansijke nejednakosti.

OdbranaJaz između bogatih i siromašnih podstiče narod da radi napornije i da postane kreativniji. Programi socijalnog blagostanja kreiraju sistem oslanjanja na državna davanja.

Kritika Politike nameću moralne standarde utemeljene u religiji.

Odbrana Politika desnog centra ne nameće društvu religiju, već teži očuvanju društvene tra-dicije, čija većina je prvobitno utemeljena u religioznim vrijednostima.

Kritika Politika desnog centra je diskriminitorski nastrojena prema manjinama.

OdbranaPolitika desnog centra nije napad na manjinske grupe, već pokušaj ka očuvanju tradicionalnih vrijednosti i nastavku već provjerenog nepromijenjenog stanja (sta-tus quo).

Šta je konzervativac?

„Konzervativci generalno vjeruju u postojanje transcendentalnog moralnog poretka kojem treba da pokušamo upodobiti kretanja u društvu. Konzervativci podržavaju princip socijalnog kontinu-iteta. Draže im je poznato zlo od nepoznatog. Red i pravda i sloboda u koje vjeruju, predstavljaju zapravo vještačke proizvode jednog dugogodišnjeg i bolnog socijalnog iskustva, kao rezultata vje-kovnih iskupljenja, promišljanja i žrtvovanja. Konzervativce progoni njihov princip nesavršenosti. Konzervativci su svjesni da ljudska priroda neizlječivo pati zbog određenih grešaka. Uz saznanje da je čovjek nesavršen, nikad se ne može stvoriti savršen socijalni poredak.“

Od Rasela Kirka (Russell Kirk) Konzervativni um (The Conservative Mind)

voDEćI mISlIlacRonald Regan (1911 - 2004)

Ronald Vilson Regan (Ronald Wilson Reagan) je bio 40-ti predsjednik SAD-a, i bio je na toj dužnosti od 1981. do 1989. Njegovu ekonomsku politiku, ili „reganoekonomiju“ činila su velika smanjenja poreza i umjerena regulativa, koja je rezultirala smanjenjem inflacije ali uvećanjem spoljnog duga. On je, takođe, poznat po svojim politikama prema SSSR, odbijajući detant i prika-zujući svog protivnika kao „Zlo carstvo“. Uspio je da dogovori sa sovjetskim predsjednikom vlade Mihailom Gorbačovim (Mikhail Gorbachev) smanjenje nuklearnog naoružanja u objema zemljama i doprinose mirnom okončanju Hladnog rata.

14

ndi Crna gora

32

DemOkratska InternacIOnala centra (cdi)

Demokratska internacionala centra (Centrist Democrat International - CDI)15 osnovana je 1961. pod imenom Demohrišćanska svjetska unija. CDI je od tada proširila svoju bazu članstva promijenivši, tj. proširivši

svoj zvaničan naziv u Demohrišćansku internacionalu/Demokratsku internacionalu centra i trenutno predstavlja mrežu centrističkih partija.

CDI promoviše principe fundamentalnih ljudskih prava i osnovnu jednakost za sve, pravdu, solidarnost i subsidijarnost. CDI takođe podržava uspostavljanje slobodne i socijalno odgovorne tržišne ekonomije. Pored toga, CDI vjeruje da je siromaštvo jedan oblik nepravde i zalaže se za njegovu eliminaciju kroz saradnju između razvijenih i zemalja u razvoju. Ostali CDI principi podrazumijevaju poboljšanje obra-zovnih sistema i podršku nuklearnoj porodici kao „kamenu temeljcu društva“.

CDI čine tri organa: Sastanak lidera, Upravni Savjet i Izvršni odbor.

Sastanak lidera Upravni Savjet Izvršni odborSaziva se jednom u dvije godine da bi:• bira predsjednika i 15 potpred-

sjednika• donosi odluke po pitanju vri-

jednosti, principa, ciljeva, zada-taka, statuta

• utvrđuje programske politike koje odslikavaju centrističke ideje CDI-a

Sastanak lidera čine:• visoki vladini zvaničnici svake

partije članice• predsjednici partija i generalni

sekretari partija članica• članovi Izvršnog odbora• visoki zvaničnici međunarod-

nih organizacija i regionalnih asocijacija

• Članice koje uživaju status po-smatrača (bez prava glasa)

Sastaje se jednom godišnje izme-đu susreta Sastanaka lidera da:• prima u članstvo i isključuje iz

članstva partije• predlaže izmjene deklaracije

vrijednosti, principa i ciljeva CDI-a

• odobrava događaje, programe i ak tivnosti

• odobrava pravila o glasanju i vi-sinu članarina

Upravni savjet je sastavljen od:• predsjednika partija i general-

nih sekretara partija članica• članova Izvršnog odbora• lidera svjetskih međunarodnih

organizacija i regionalnih aso-cijacija

• Partija koje uživaju status po-smatrača (bez prava glasa)

Sastaje se dva puta godišnje da:• Usvaja predloge i mjere koje se

tiču statusa partija članica• Usvaja pravila o glasanju i član-

stvu• Odobrava finansijski izvještaj• Ratifikuje imenovanja na neko-

liko specijalnih pozicijaIzvršni odbor čine:• predsjednik• 15 potpredsjednika• predsjedavajući regionalnih or-

ganizacija priznatih od strane CDI-a

• izvršni sekretar

CDI ima dvije glavne organizacije članice koje pružaju regionalnu ekspertizu: Demohrišćanska organi-zacija Amerike (Christian Democratic Organization of America - ODCA) i Evropske narodne stranke (European People’s Party - EPP). ODCA okuplja političke partije Latinske Amerike, grupe i asocijacije koje „dijele hrišćanske humanističke principe“. EPP ujedinjuje partije centra zemalja Evropske unije kao i zemalja aplikanata za članstvo.

CDI Secreteriat: Rue d’Arlon, 67 / B-1040 Brussels / Belgium / Tel: +32 2 285 41 60http://www.cdi-idc.com/


33

evropsKa narodna stranKa (epp)Evropska narodna stranka (European People’s Party - EPP)16 je osno-vana 1953. i tokom prvih 26 godina svog postojanja nazivana je Gru-pom demohrišćana. U vrijeme osnivanja imala je 38 članica i bila je najveća grupa Evropskih političkih stranaka sve do 1976. godine kada su socijalisti preuzeli vođstvo. Danas, EPP je ponovo povratila status

najveće grupe u Evropskom parlamentu i ima 278 članica izabranih u parlament 2004. godine. Članice Evropskog parlamenta pripadaju grupi EPP-Evropske demokrate (ED). EPP-ED ima 74 partije članice iz 38 zemalja, 17 predsjednika vlada (11 EU i 6 ne-EU članica), devet evropskih komesara (uključujući predsjednika), i najveću grupu u Evropskom parlamentu sa 288 članica. EPP partije su trenutno na čelu 10 od 27 vlada zemalja članica EU i pet od 11 vlada iz zemalja koje nijesu članice EU.

EPP je posvećena federalnoj Evropi, koja počiva na prin-cipu subsidijarnosti – demokratska, transparentna i efi-kasna Evropa. Kongres, glavni EPP demokratksi forum, održava konstitutivne sastanke svake treće godine. Na tim sastancima se bira rukovodstvo Partije i razmatraju se, diskutuju i utvrđuju programske politike EPP-a. Politički biro, predstavlja glavno tijelo koje donosi odluke, i redov-no radi kao i radne grupe. Radne grupe su uspostavljene u cilju razvoja i promovisanja programskih politika EPP-a. Samit EPP-a se održava uoči svakog sastanka Evropskog savjeta i dodatno pomaže organima zaduženima za razvoj programske politike partije u ra-zvoju EPP strategije.

EPP/ED okuplja vodeće političke grupe centra i desnog centra uključujući i demo-hrišćane i konzervativce. Grupa EPP-ED predstavlja oko 37 odsto poslanika Evrop-skog parlamenta (MEPs). Sa 278 od 785 mjesta u Evropskom parlamentu, EPP-ED grupa ne samo da uživa najveći procenat za-stupljenosti od sedam

političkih grupa u Parlamentu, već je takođe jedina grupa čiji poslanici dolaze iz svih 27 država članica EU (Member States). Članice EPP-ED grupe su na čelu 22 odbora/podod-bora u Evropskom parlamentu, drže 50 odsto potpredsjedničkih mjesta, i tri od pet sekretara (eng. questors), koji su zaduženi za finansijske i administrativne potrebe njegovih članova.

EPP: Rue du Commerce 10 / B-1000 Brussels / Belgium / Tel: +32 2 2854141 http://www.epp.eu

EPP-ED Group in the European Parliament:

60, Rue Wiertz / B-1047 Brussels / Belgium / Tel: +32 2 2842234 http://epp-ed.eu

Radne grupe EPP-a

• Evropska programska politika• Ekonomska i socijalna politika• EPP članstvo• Vođenje kampanje

Prioriteti EPP/ED 2004-2009

• ekonomija zasnovana na znanju: promocija konkurentnosti

• održivi razvoj: gradimo za budućnost• evropski građani: rastuća potreba za bezbjed-

nošću• Evropa u svijetu: novi bezbjednosni izazovi• jasan finansijski menadžment: potreba za

striktnim mjerama

ndi Crna gora

34

mlaDI eVrOpske narODne stranKe (Yepp)

Organizacija mladih Evropske narodne stranke (Youth of the European People’s Party - YEPP)17 osnovana je 1997. i od tada je toliko narasla da je postala najveća politička organizacija mladih u Evropi. Kao ogranak omladine Evropske narodne stranke, YEPP teži razvoju snažnih kontakata u okviru cijele političke porodice, kao i pružanju obuka i smjernica budućim političkim liderima.

Organe YEPP-a čine Kongres, Savjet i Odbor. Kongres je vrhovni organ i sastaje se najmanje jednom u dvije godine. Delegate Kongresa čine članovi Odbora i delegati organizacija članica. Kongres bira Odbor i utvrđuje političke smjernice i radne planove YEPP-a. Savjet upravlja organizacijom u periodu između dva Kongresa i sastaje se minimum dva puta godišnje. Savjet čine članovi Odbora i dva predstavnika sva-ke organizacije članice. Njegove dužnosti podrazumijevaju formulisanje političkih stanovištva, dodjelu statusa posmatrača, izdavanje preporuka Kongresu o kandidatima za članstvo, izbor članova Odbora i odobravanje budžeta.

Odbor se mora sastati u punom sastavu namanje četiri puta godišnje i njegovi članovi su odgovorni za obavljanje svakodnevnih aktivnosti YEPP-a. To uključuje realizaciju odluka Savjeta i Kongresa, pred-stavljanje YEPP-a drugim organizacijama, pripremu sastanaka Savjeta, i izdavanje preporuka za prijem ili isključenje potencijalnih članova i posmatrača. Kandidati za Odbor moraju imati ispod 35 godina na dan izbora.

osnovna svrha

a) Razvijanje kontakata i razmjene između omladinskih pokreta različitih država i regiona iz Evrope, omogućavajući im susrete i razmjenu iskustava.

b) Podsticanje i promocija inicijativa usmjerenih na organizacije članice, pogotovu one koje se suočavaju sa teškom političkom i finansijskom situacijom.

c) Razvijanje važnih tema koje se tiču opšte političke debate u cilju razvijanja jasnih političkih strategija i preuzimanja inicijative.

d) Učestvovanje u različitim inicijativama pokrenutim od strane Evropske unije i Savjeta Evrope, u cilju obogaćivanja saznjanja iz oblasti saradnje i integracije u Evropu.

e) Razvijanje kontakata između evropskih omladinskih organizacija i onih sa drugih kontinenata, pogotovu Amerike, Afrike i Azije kao i omladinom iz Amerike, Afrike i Azije koja živi u Evropi.

f) Učestvovanje u radu Evropskih narodnih partija i Evropske demokratske unije zastupajući i promovišući stavove Mladih evropske narodne partije.

g) Učestvovanje u aktivnostima različitih platformi i koordinacionim strukturama omladine u Evropi i podsticanje organizacija članica da isto čine i na nacionalnom nivou.

YEPP: Rue du Commerce 10/B-1000 Brussels / Belgium / Tel: +32 2 285 41 63http://www.yepp-online.net


35

međunarodna demoKratsKa unija (idu)

Od svog osnivanja 1983, Međunarodna demokratska unija (Internatio-nal Democrat Union - IDU)18 je djelovala kao udruženje političkih partija centra i desnog centra. Među osnivačima su bili Margaret Tačer, Džor-dž H. V. Buš (George H.W. Bush), Žak Širak (Jacques Chirac), i Helmut Kol (Helmut Kohl). Dvadeset godina nakon osnivanja, IDU je narasla na 80 partija članica iz preko 60 zemalja. Konzervativne, demohrišćanske i

druge slične partije koje su članovi IDU-a, vjeruju u liberalnu demokratiju, slobodu ličnosti i ulogu lične inicijative, i slobodne, tržišne privrede u ekonomskom rastu.

Poput svih ostalih regionalnih unija i organizacija IDU se redovno sastaje. Na izvršnim sastancima se razmatraju prijave za članstvo i daju se kratki pregledi aktivnosti i izvještaji. Svake tri do četiri godine održava se Sastanak lidera partija na kojem se bira IDU rukovodstvo. IDU takođe organizuje godišnja dešavanja, poput Foruma mladih lidera. Svake četiri godine IDU je domaćin događaja koji se podudara sa konvencijom Republikanaca u Sjedinjenim američkim državama. Ostale aktivnosti IDU uključuju or-ganizovanje seminara o kampanji za političare i zaposlene u partijama, pri čemu se omogućuje da slične partije desnog centra razmjenjuju iskustva kako bi postigle uspjeh na izborima.

ndi Crna gora

36

Sekretarijat IDU: P.O. Box 1536 Vika / N-0117 Oslo / Norway / Tel: +47 2282 90000http://www.idu.org

Deklaracija o principima, london 1983

UZIMAJUĆI U OBZIR njihova zajednička uvjerenja da demokratska društva omogućuju poje-dincima širom svijeta najbolje uslove za političku slobodu, slobodu ličnosti, jednake mogućnosti i ekonomski razvoj pod vladavinom prava; i stoga

POSVEĆENI unapređivanju socijalnih i političkih vrijednosti na kojima počivaju demokratska društva, uključujući osnovne ljudske slobode i prava, u skladu sa Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima; a naročito, pravo slobode govora, organizovanja, okupljanja i nenasilnog izra-žavanja neslaganja; pravo na slobodne izbore i sloboda organizovanja efikasne parlamentarne opozicije; pravo na slobodne i nezavisne medije; pravo na vjeroispovjest; jednakost pred zakonom; i mogućnosti i napredak pojedinca;

S OBZIROM NA zajednička uvjerenja da otvoreno društvo, u kojem je moć široko raspoređe-na među slobodnim institucijama, koje je posvećeno stvaranju uslova koji će omogućiti svakom pojedincu da dostigne svoj puni potencijal i da je odgovoran prema drugima; i u kojem je glavni zadatak vlade da služi pojedincu i da štiti i promoviše slobodu ličnosti; i podjednako

NAGLAŠAVA moralnu posvećenost slobodnom i otvorenom društvu, podržavajući instituciju po-rodice kao svoju osnovnu socijalnu i koherentnu silu, kao i socijalnu odgovornost prema slabima i manje srećnima, naročito podstičući samopomoć i lično preduzetništvo i izbor u pružanju usluga;

POSVEĆENI društvu pojedinaca koji zajedno rade kao partneri za zajedničko dobro;

UZIMAJUĆI U OBZIR zajedničke stavove da su politička demokratija i privatno vlasništvo ne-razdvojne komponente slobode pojedinaca i da socijalno orijentisana tržišna ekonomija omogu-ćava najbolji način za sticanje bogatstva i materijalnog prosperiteta, kako bi se ostvarile legitimne aspiracije pojedinaca, i pobijedile društvene nedaće poput nezaposlenosti i inflacije;

VJERUJUĆI da je ovo najefikasniji i najkorisniji način da se pojedincu omogući inicijativa i pre-duzetništvo, odgovoran ekonomski razvoj, mogućnost zaposlenja, niski porezi i izbor potrošača;

UZIMAJUĆI U OBZIR prijetnje koje postavljaju ekstremna ljevica i ekstremna desnica;

ODBIJAJUĆI bilo kakav oblik totalitarizma, koji danas donosi toliko patnje i ograničenja mnogih sloboda;

UZIMAJUĆI U OBZIR važne globalne zadatke koji vode do neophodne i poželjne bliže i efika-snije saradnje među partijama, inspirisane zajedničkim uvjerenjima;

ZAKLINJUĆI SE da će raditi na bližoj saradnji među svim narodima demokratskih država, a u isto vrijeme prepoznajući pravo svake države da očuva svoj identitet i brani svoje vitalne interese, da koristi svoj uticaj i iznad svega svoje političke vrijednosti za dobrobit svijeta, naročito promovi-šući zajedničke obaveze svih država za globalni ekonomski razvoj;

OBJAVLJUJUĆI svoju posvećenost pravednom i trajnom miru i slobodi širom svijeta; i

DALJE OBJAVLJUJUĆI da će se pitanje mira dalje unaprijeđivati poštovanjem principa objavlje-nih u ovoj deklaraciji; i

AKTIVNO POZIVAJUĆI druge partije da se priključe;

PRISTAJU da stvore radno udruženje radi izvršenja zajedničkih ciljeva, koje će se zvati Međuna-rodna Demokratska Unija.


37

demoKratsKa unija aFriKe (dua)Demokratska unija Afrike (Democratic Union of Africa - DUA)19, re-gionalna organizacija Međunarodne demokratske unije, stvorena je da promoviše „kulturu raznovrsne ponude i tržišne ekonomije orijentisa-ne ka preduzetništvu i društvu“ sa uvjerenjem da demokratija omogu-ćava pojedincima da imaju političke i lične slobode i da su jednaki pred zakonom. Djelujući kao savez partija centra i desnog centra u Africi, DUA omogućava sličnim partijama da se okupe i razmijene mišljenja držeći se političkih i organizacionih interesa.

Sve osobe, političke partije i organizacije koje podržavaju i poštuju Povelju o vrijednostima i ciljevima DUA-e, kvalifikovane su za članstvo. Članstvo se dodijeljuje nakon prijave Sekretarijatu DUA-e i Izvršni odbor jednoglasno odlučuje da predloži političku partiju za člana. Ovaj glas mora ratifikovati Savjet DUA. Upotreba jednoglasnog odlučivanja podrazumijeva da svaki član ima mogućnost da postavi veto i ima mogućnost da objasni razloge za svoj veto.

DUA ima dvije kategorije članstva. Prva kategorija, Članovi DUA, su otvoreni za „svaku registrovanu po-litičku partiju od nacionalnog značaja za zemlju na afričkom kontinentu i obližnjim ostrvima“. Ovi čla-novi imaju pravo da prisustvuju i da učestvuju na sastancima, kao i da glasaju. Druga kategorija, Članovi afričke dijalog grupe DUA-e (DUA/ADG), su otvoreni za „svaku osobu, političku partiju i organizaciju koja ne želi ili se ne kvalifikuje za Članove DUA“. Članovi DUA/ADG nemaju pravo glasa.

DUA trenutno ima četiri punopravna člana: Nova patriotska partija (New Patriotic Party Ghana), Nacionalni otpor Mozambika (Resistancia Nacional of Mocambique), Demokratski Turnhalle savez Namibije (Democra-tic Turnhalle Alliance of Namibia), i Partija za demokratiju i napredak Tanzanije (Chama cha Demokrasia na Maendeleo Tanzania). DUA, takođe, ima deset članova posmatrača, koji čekaju ratifikaciju od Savjeta.

Svrha i ciljevi DUa1) da održava, omogućava, finansira i organizuje državne i međunarodne konferencije2) da finansira, omogućava, organizuje i koordinira istraživanja o javnoj politici u svim sferama

širom Afrike3) da objavljuje i omogućuje objavljivanje knjiga, novina, letaka i ostalih štampanih materijala koji

promovišu principe DUA-e4) da pomaže političkim partijama i ostalim tijelima, udruženjima i grupama koji imaju iste ili

slične ciljeve5) da nadgleda i izvještava o događajima koji se dešavaju širom Afrike, i koji ili promovišu ili spri-

ječavaju demokratske reforme u Africi6) da promoviše i brani ideale i kulturno nasljeđe pluralističkih demokratija u Africi7) da se bori protiv korupcije kroz politička tijela u afričkim zemljama8) da promoviše harmoniju i pospješuje političku toleranciju širom Afrike9) da radi sve što je neophodno i da se uključuje u sve aktivnosti uopšteno, kako bi se ostvarili

naznačeni ciljevi DUA10) da radi sve što je potrebno, u okviru mogućnosti, kako bi pomoglo partijama koje su članice

DUA, u ostvarivanju ovih ciljeva

DUA: Plot 37 / Ufipa Street / Kinondoni / PO Box 31191 / Dar es Salaam / Tanzania / Tel: +255 22 266 8866http://www.du-africa.org

ndi Crna gora

38

Konrad adenauer ŠtiFtung (Kas)Konrad Adenauer Štiftung (Konrad Adenauer Stiftung - KAS)20 osno-vana 1956. kao Društvo za hrišćanski demokratski rad, je njemačka demohrišćanska istraživačka fondacija. Fondacija djeluje kroz dva obrazovna centra i 16 obrazovnih instituta širom Njemačke. Fondacija takođe ima više od 200 projekata u preko 120 zemalja. Kako bi se nad-gledale aktivnosti, fondacija ima dva sjedišta, u Bonu i Berlinu.

Fondacija Konrad Adenauer Štiftung sprovodi veliki broj projekata. Kako na nacionalnom tako i na međuna-rodnom nivou, koristila je političko obrazovanje da ohrabri mir, slobodu i pravdu, fokusirajući se na jačanje demokratije, promovišući jedinstvo Evrope, intezivirajući prekoatlanske odnose i saradnju kroz razvoj po-litike. Skoro 9000 studenata iz Njemačke i širom Centralne i Istočne Evrope su dobili moralnu i materijalnu podršku iz ove fondacije. Kao konsultantska agencija, prikuplja osnovne informacije i analizira aktuelne događaje, kako bi obezbijedila osnovu za političko djelovanje. Akademija fondacije u Berlinu je forum za ra-spravu o političkim temama, naročito onih koji se tiču demohrišćanskih pitanja. Šire posmatrajući, sastanci i kongresi su okupili 145000 ljudi na više od 2500 događaja.

Konrad-Adenauer-Štiftung e.V / Kingelhoferstasse 23 / 10785 Berlin / Germany / Tel: +49 30 26996-0http://www.kas.de

ostale fondacije partija desnog centra su…Hanns Seidel Foundation, Njemačka, http://www.hss.de

Jarl Hjalmarson Stiftelsen, Švedska, http://www.hjalmarsonstiftelsen.se

voDEćI mISlIlackonrad adenauer (1876 - 1967)

Politička karijera Konrad Adenauera je počela 1906. i trajala 60 godina. On je bio prvi kancelar Zapadne Njemačke od 1949. do 1963. i bio je predsjed-nik Demohrišćanske unije od 1950. do 1966. Pripisuje mu se uspostavljanje stabilne demokratije u Zapadnoj Njemačkoj nakon II Svjetskog rata i njeno integrisanje sa rastućom evro-atlanskom zajednicom.

konrad adenauer klub

Konrad Adenauer Klub je osnovan u maju 2003. kako bi se omogućio forum za raspravu o „aktuelnim pro-blemima i dešavanjima u ukrajinskom društvu i o per-spektivama ukrajinske integracije u evropske struktu-re.“ Osmišljen je tako da omogućava mladim ljudima koji su zainteresovani za ovu temu, da se sretnu sa po-znatim ekspertima iz Ukrajine, Njemačke i Evropske unije. Od osnivanja je održano skoro 25 sastanaka.

„Evropske perspektive Ukrajine s njemačkog i poljskog stanovišta“, april 2005.

21


39

vebsajtovi međunarodnih grupa DesnOg centra

Centralno demokratska internacionala (Centrist Democrat International - CDI)http://www.cdi-idc.com/

Evropska narodna stranka (European People’s Party - EPP)http://www.epp.eu

Mladi Evropske narodne stranke (Youth of the European People’s Party)http://www.yepp-online.net

Demohrišćanska organizacija Amerike (Christian Democratic Organization of America - ODCA)http://www.odca.org.mx

Udruženje žena Evropske narodne stranke (European People’s Party Women’s Association)http://www.epp-women.org/

Međunarodna demokratska unija (International Democrat Union - IDU)http://www.idu.org/

Parlamentarna grupa Evropske narodne stranke i Evropskih demokrata (Parliamentary Group of the EPP and European Democrats)http://www.epp-ed.org/home/en/default.asp

Međunarodna demokratska unija mladih (International Young Democrat Union - IYDU)http://www.iydu.org/

Karipska demokratska unija (Caribbean Democrat Union) http://www.pamdemocrat.org/

Demokratska unija Afrike/Afrička dijalog grupa (Democrat Union of Africa/African Dialogue Group - DUA/ADG) http://www.du-africa.org

Primjeri konzervativnih partija širom svijeta

Velika Britanija: Konzervativna stranka, http://www.conservatives.comFrancuska: Unija za narodni pokret, http://u-m-p.org

Izrael: Likud, http://www.likud.org.ilRepublika Češka: Građanska demokratska stranka, http://www.ods.cz

Sjedinjene Države: Republikanska stranka, http://www.gop.comTurska: Stranka za pravdu i razvoj, http://eng.akparti.org.tr


41

pOglaVlje IIIDa lI je mOja partIja lIberalna?

Upitnik za političku orijentaciju: Odgovorite na dolje postavljana pitanja sa „Da“ ukoliko se slažete sa izjavom i sa „Ne“ ukoliko se ne slažete. Saberite odgovore sa „Da“ na kraju.

DA NESa nezaposlenošću se treba boriti tako što će se slobodnom tržištu pružiti više prostora za manevar.

Treba omogućiti narodu širom Evropske unije da glasa o Ustavu EU.

Prava bračnih supružnika istog pola u jednoj državi članici treba poštovati širom EU.

Potrebno je uvesti evropski ekološki porez.

Podrška EU usmjerena na razvoj poljoprivrede treba da se tiče samo pitanja životne sredi-ne i socijalnih pitanja, i treba je ograničiti u odnosu na sadašnje nivoe.

Boga ne treba pominjati u Ustavu EU.

Vlada ne bi trebalo da postavlja zabranu na istraživanja ili proizvodnju genetski modifiko-vanih poljoprivrednih proizvoda ukoliko nema direktne opasnosti za javnu bezbjednost.

Vlada ne bi trebalo da se miješa u industriju zdravstvene njege, jer bi to vodilo ka preuzi-manju većeg dijela privrede od strane vlade.

Slobodna trgovina je najbolja razvojna politika.

Turska se može priključiti EU ukoliko ispuni kriterijume koji se tiču ljudskih prava i de-mokratije.

Imate li 6 ili više odgovora pod „Da“?

Pročitajte ovo poglavlje – vjerovatno ste liberal.

ndi Crna gora

42


„Biti ‘liberalan’ znači biti otvoren ka promjenama i poštovati lične slobode u okviru društva u kojem svi imaju jednake mogućnosti.“

(Mark Silverman, TurnLeft.com)

Kao rana doktrina, liberalizam se prije razvio u političkom okviru monarhije nego demokratije, fokusi-rajući se na postepeno povećavanje prava pojedinca u odnosu na državu. Liberalizam je odigrao značajnu ulogu u evropskoj istoriji pri nastajanju prave demokratije, promovišući ideju o vlasti na-roda i opšte volje, povećavajući zastupljenost naroda u svojim vladama, i stvarajući druš-tvo jednakih u kojem svi imaju pristup istim mogućnostima. Liberalizam je, stoga, kao jedna rana politička filozofija inkorporiran u mnoge druge političke ideologije na osnovu predstavničke demokratije, uključujući parti-je desnog centra i socijaldemokratske partije. Liberalizam, kao ideologija političke partije, zasniva svoju platformu na idejama ranih li-berala, fokusirajući se na ograničavanje vla-davine i na slobodu ličnosti.

Razvoj liberalizma u kasnom XVIII i ranom XIX vijeku poklapa se sa velikim političkim i društvenim promjenama širom Evrope. Argumenti za okončavanje aristokratskog i monarhističnog sistema u korist predstavničke demokratije su bili u skladu sa širenjem ekonomskog liberalizma i željom da se prekine sa feudalnim si-stemom vlasništva imovine. Adam Smit, jedan od najuticajnijih ekonomskih teoretičara svih vremena, objavio je djelo „Bogatstvo naroda“ (The Wealth of Nations) u kojem se protivi intervenciji vlade u privredi i trgovini. Smit je predstavio teoriju „nevidljive ruke“, samo-korigujućeg mehanizma u eko-nomiji koji djeluje bez uplitanja vlade. Ovaj oblik ekonomskog liberalizma je postao poznat kao laissez-faire ekonomija (u prevodu: „ostavi ljude da rade“), i ostao je kao glavni stub ideologije liberalnih partija danas.

Međutim, prva polovina XX vijeka je bilo vrijeme stalnih ratova i ekonomskog siromaštva, sa dva svjetska rata i Velikom depresijom, što je opustošilo evropsku privredu. Laissez-faire kapitalizam se naširoko pre-ispitivao, i mnoge liberalne vlade u Evropi su počele da podržavaju aspekte države blagostanja, uključujući i vladino obezbjeđivanje zdravstvenih i obrazovnih usluga kao i mjera protiv siromaštva. U trenutku kada je evro-atlanska privreda počela da se oporavlja, liberali su se vratili idejama laissez-faire ekonomije i pro-movisali ograničenu ulogu vlade u obezbjeđivanju socijalnih usluga. Liberalne platforme su pozivale na privatizaciju zdravstvene njege i drugih ranije državnih sektora. Moderni evropski liberali su zadržali ideju

voDEćI mISlIlac Džon lok (1632 - 1704)

Britanski filozof Džon Lok (John Locke) je nosilac revolucionarne ideje da su slobodni pojedinci temelj stabilnog društva. Njegove „Dvije rasprave o vladi“ (Two Treatises on Government) su opovrgle filozofske osnove monarhije – „božansko pravo kraljeva,“ – i zagovarale da svi ljudi imaju neotuđivo i pri-rodno pravo na „život, slobodu i napredak.“ On je vladu objasnio kao „društveni ugovor“ po kojem se pojedinci odriču ograničenog broja svojih osnovnih prava u korist vlade, koja će osigurati da će se ta prava štititi. Ide-je prirodnog prava i društvenog ugovora su imale značajnu ulogu u ideološkim osnova-ma francuske i američke revolucije.

Adam Smit

22


43

da vlada treba da ima manju ulogu i da privreda treba da bude decentralizovana, govoreći da nije vladin posao da direktno kontroliše bilo koju industrijsku proizvodnju kroz državno preduzeće.

Ključne KaraKteristiKe raznih obliKa liberalizma

Djelimično preuzeto sa http://www.wikipedia.com

Oblik liberalizma osnovne karakteristike

Politički liberalizam

Politički liberali vjeruju da su pojedinci temelj prava i društva, a institucije postoje da bi im pomogle. Politički liberali vode računa da ne favorizuju ili diskriminišu bilo koju grupu na osnovu rase, položaja u društvu, pola, nacio-nalnosti i slično. Politički liberalizam naglašava ideju Džona Loka o „društve-nom ugovoru“, pri čemu građani ustupaju neke svoje slobode zakonu, kako bi zauzvrat živjeli u bezbjednom društvu.

Ekonomski liberalizam

Ekonomski liberalizam predstavlja ideje o pravu lične svojine i o slobodi skla-panja ugovora. Bez ovih sloboda, ostale slobode se ne mogu uživati. Ekonom-ski liberali vjeruju u laissez-faire kapitalizam, ili u neuređivanje tržišta, što podrazumijeva uklanjanje pravnih barijera na trgovinu i blokadu vladinih subvencija i monopola.

Socijalni liberalizam

Takođe poznat kao novi liberalizam ili reformski liberalizam, socijalni liberali-zam podržava ideju slobodne trgovine i tržišne ekonomije, gdje osnovne potre-be svih pojedinaca ispunjava država. Ove potrebe uključuju obrazovanje, brigu o djeci, pomoć usljed prirodnih katastrofa, i suzbijanje kriminala. Oni se takođe zalažu za restrikcije u ekonomskoj konkurentnosti, kao što su zakoni protiv po-vjereništva i zakoni o minimalnim platama.

Kulturalni liberalizam

Kulturalni liberali ne žele da se vlada miješa u lične i intelektualne živote ljudi. Oni promovišu ideje poput seksualnih sloboda, religioznih sloboda, sloboda sti-canja znanja i zaštitu od vladinog upliva u privatne živote. Kulturalni liberali se protive svim ili većini vladinih regulativa koje se tiču književnosti, umjetnosti, kockanja, seksa, prostitucije, abortusa, kontrole rađanja, teških oboljenja, alko-hola i droga poput marihuane.

koja je razlika između konzervativnog liberalizma i liberalnog konzervativizma?

Konzervativni liberalizam je kombinacija libe-ralnih vrijednosti i politika, sa konzervativnim stavovima, predstavljajući desno krilo liberalnog pokreta. Među ključnim komponentama konzer-vativnih liberala su: zabrinutost zbog ekonom-skog liberalizma; podrška globalnoj ekonomiji; i podrška striktnim zakonima o imigrantima. Oni takođe manje naglašavaju socijalna pitanja, ali ponekad zauzimaju socijalno liberalni stav.

Među konzervativnim liberalnim partijama u Evropi se nalaze i: Slobodna demokratska partija (Njemačka); Progresivne demokrate (Irska); Na-cionalna liberalna partija (Rumunija); i G17 Plus (Srbija).

Liberalni konzervativizam tradicionalno kom-binuje laissez-faire uvjerenja o ekonomskom li-beralizmu sa klasičnim konzervativnim brigama za očuvanje tradicije, poštovanjem vlasti i obo-žavanjem religije. Konzervativne stranke su u mnogim zemljama prihvatile liberalna ekonom-ska gledišta. Zbog toga su liberalni konzervativci u tim zemljama obično smatrani konzervativci-ma. Takva je situacija u Sjedinjenim Državama. Termini „liberalan“ i „konzervativan“ su postali sinonimi u zemljama poput Australije, Italije i Španije. U nekim evropskim zemljama, liberalni konzervativizam predstavlja one koji kombinuju modernije konzervativne poglede sa idejama so-cijalnog liberalizma.

ndi Crna gora

44

opŠte politiKe liberalnih političKih partijaDjelimično preuzeto iz Enciklopedije demokratije, 5.tom, Simur Martin Lipset.

Oblast liberalna platforma/Politički program

EkonomijaPravo lične svojine i sloboda sklapanja ugovora su temelji sloboda. Vlada ne bi tre-balo da se miješa u ekonomiju, jer se time narušava ravnoteža na slobodnom trži-štu. Ograničenja u trgovini i subvencije vlade biznisu treba ukinuti jer nipodašta-vaju pozitivne efekte slobodne trgovine na međunarodnom tržištu.

Porezi Poreze treba ograničiti što je moguće više, tek toliko da obezbjeđuju dovoljno sred-stava kako bi u državi funkcionisale vitalne vladine službe.

TrgovinaSlobodna trgovina je najbolja ekonomska opcija i svako u tom sistemu dobija. Sva ograničenja trgovine predstavljaju težak gubitak za međunarodnu i domaću pri-vredu.

RasizamRasizam ugrožava prava pojedinca. Društvo treba da bude zasnovano na jednakim mogućnostima za sve pojedince i ne treba diskriminisati nikoga na osnovu rase, pola, nacionalnosti ili kulture. Država ne treba nametati jednakost kroz kvote pri zapošljavanju žena i manjina.

Životna sredinaŽivotnu sredinu treba štititi od ljudskog nemara, a ona područja koja su već ugro-žena, potrebno je obnavljati. Saradnja sa biznisom može pokrenuti zaštitu životne sredine, a održivi razvoj bi trebalo sprovoditi kroz zakonodavstvo.

Društvena sigurnost Bezbjedonosna mreža treba da postoji kako bi se zaštitili bolesni, stariji i nemoćni.

Imigracija Ne postoji konsenzus o pravu države da ograniči priliv doseljenika. Pojedinci treba da uživaju slobodu kretanja u okviru zemlje i među zemljama.

Spoljna politikaPostoje razlike među liberalima po pitanju međunarodnih odnosa:• podrška Ujedinjenim nacijama i međunarodnim institucijama radi prevencije rata• protiv intervencije i skeptični po pitanju korištenja kolektivne sigurnosti

Državljanstvo Raznovrsnost se smatra preduslovom za pravdu.

Socijalna politika

Građanske slobode bi trebalo proširiti na jednakost svih građana. Određeni stan-dardi zdravstvene zaštite i obrazovanja bi trebalo da budu dostupni svim građani-ma, dok postoje različiti stavovi među liberalima u kojoj mjeri vlada treba pružati ove usluge, u namjeri da napravi ravnotežu između individualne i kolektivne od-govornosti. Država ne treba određivati lični sistem vrijednosti, bez obzira da li je u pitanju religija ili stil života.

Ljudska prava Ljudska prava su univerzalna. Smrtna kazna je nehumana i trebalo bi je ukinuti.

Politički liberalizam u prošlosti: Magna Carta

Magna Carta Liberatatum je poznata engleska povelja koja je objavljena 1215. kao rezultat ne-slaganja između pape Inoćentija III, kralja Džona, i njegovih engleskih barona po pitanju kra-ljevih prava. Magna Carta je bila revolucionarni dokument koji je pokazao politički liberalizam, potvrđujući prava pojedinca u sistemu monarhije i tvrdeći da kraljeve aktivnosti treba da budu ograničene zakonom. To je imalo uticaja na putu ka modernom konceptu „vladavine prava“ a ovaj dokumenat je ostao kao jedan od najvažnijih u demokratskoj istoriji.


45

uobičajene KritiKe liberalnih partijaDjelimično preuzeto iz Uvod: Analiziranje liberal demokrata od Ričarda Grejsona (Richard S. Grayson),

i „Šta je liberalno?“ od Reja Tomasa (Ray Thomas).

Kritika Slobode pojedinaca van ekonomskog područja mogu voditi ka ravnodušnosti, se-bičnosti i nemoralu.

Opravdanje Svrha zakona je da zaštiti građane od štete, a ne da moralnost pretoči u zakon.

KritikaPrema liberalima pojedinac ne postoji. Ljude oblikuje društvo u kojem žive i običaji uz koje se podižu. Stoga je bolje fokusirati se na potrebe i interese zajednice, a ne pojedinca.

OpravdanjeMnogi liberali priznaju da su njihovi ideali stvarani kroz istoriju i potiču iz zajedničke liberalne tradicije. Međutim, modeli iz prošlosti ne umanjuju vrijednost ili autentič-nost ličnih prava, sloboda i autonomije pod kojom žive.

KritikaLiberalizam smatra međunarodne institucije dobrovoljnim snagama, koje zapravo mogu djelovati u sopstvenom interesu, a moguće i u neskladu sa onima koji zago-varaju mir.

OpravdanjeObilje mogućnosti za međudržavnu saradnju, u okviru politike i van nje, čini da su potreba za saradnjom i međuzavisnost cilj koji međunarodni sistem pokušava da ostvari, vodeći ka miru.

Kritika

Ekonomski liberalizam vodi ka nejednakosti među pobjednicima i gubitnicima tr-žišne ekonomije u okviru jedne države. Liberalna društva karakteriše dugoročno siromaštvo i diskriminacija nižih slojeva. Stoga, država ne bi trebalo da bude u mo-gućnosti da nameće tržišne smjernice ili tržišne mehanizme u prethodno ne-tržiš-nom sektoru.

Opravdanje

Ekonomski uspjeh države zavisi od napornog rada i motivacije, čiji je pokretač želja da se prevaziđe ekonomska nejednakost. Moderna industrijska država, koja se vodi liberalnim načelima, je donijela napredak većem broju ljudi nego pred-industrijska društva koja je karakterisalo siromaštvo.

Kritika Ekonomski liberalizam vodi ka nejednakosti među državama, pri čemu moćne dr-žave eksploatišu manje države.

OpravdanjeLiberali smatraju da su liberalne države obično bogatije od država čije je tržište više regulisano. Takođe je siromašnima u liberalnim državama bolje od prosječnog gra-đanina u ne-liberalnim državama.

voDEćI mISlIlacDžon Stjuart mil (1806 - 1873)

Džon Stjuart Mil (John Stuart Mill) je bio uvaženi britanski filozof, politički ekonomista, državni službenik i poslanik. Njegova knjiga O slobodi (On Li-berty), je jedno od osnovnih djela klasičnog liberalizma i istražuje koncept slobode raspravljajući o prirodi i granicama moći koje društvo može namet-nuti pojedincu.„Isključivi izgovor koji je čovječanstvu zajamčen, bilo pojedincu ili kolektivu, da se miješa u slobodu aktivnosti pojedinca, je samozaštita. Jedini zakoniti razlog da se upotrebljava sila prema nekom članu civilizovanog društva pro-tiv njegove volje, je da bi se preduprijedila šteta drugima. Njegovo sopstveno dobro, bilo fizičko ili moralno, nije dovoljna garancija.“ - iz O slobodi

23

ndi Crna gora

46

liberalna internacionala (li)Tokom 1947, 19 evropskih zemalja se okupilo kako bi osnovali Liberalnu interna-cionalu (Liberal International - LI)24. U godinama koje su uslijedile, ova organi-zacija je prerasla u globalni savez liberalnih partija sa otprilike 70 članica iz više od 60 zemalja.

Liberalna internacionala se smatra „značaj-nom mrežom za promociju liberalizma, lične slobode, ljudskih prava, vladavine prava, tole-rancije, jednakih mogućnosti, socijalne prav-de, slobodne trgovine i tržišne ekonomije“. Osnivanje LI je zasnovano na promovisanju ljudskih prava, demokratije, socijalne pravde, tolerancije, jednakih mogućnosti, uključujući učešće žena u politici, tržišnu ekonomiju, slo-bodnu trgovinu i međunarodnu solidarnost.

Kao što je to slučaj i kod drugih partijskih in-ternacionala, članice LI su takođe okupljene i u nizu regionalnih i tematskih grupa. Evrop-ska liberalna, demokratska i reformska parti-ja (European Liberal Democrat and Reform Party - ELDR) i Savez liberalnih demokrata u Evropskom parlamentu (Alliance of Libe-ral Democrats in the European Parliament)

promovišu stavove i politiku liberalnih partija u Evropi kroz Evropski parlament. Međunarodna fede-racija liberalne i radikalne omladine (International Federation of Liberal and Radical Youth - IFLRY) i Međunarodna mreža žena liberala (International Network of Liberal Women - INLW) okupljaju i zalažu se za ove dvije važne demografske grupe.

Liberalnu internacionalu čine tri izvršna tijela: Kongres, Izvršni odbor i Biro. Kongres je primarno zakonodavno tijelo LI, i sastaje se najmanje jedanput svake druge godine kako bi raspravljali o glavnim pitanjima koja se tiču pro-gramske politike i platforme, kako bi birali rukovodioce organizacije i odre-đivali promjene u članstvu. Izvršni odbor se češće sastaje, najmanje dva puta godišnje i upravlja aktivnostima i razvojem programske politike između sa-stanaka Kongresa, pri čemu takođe vrši i kontrolnu funkciju, vodeći računa da je programska politika koju formuliše Biro u skladu sa odlukama Izvršnog odbora i Kongresa, kao i sa Statutom organizacije.

Oksfordski manifesto

Liberalna agenda za XIX vijek

1) Pitanje širenja demokratije2) Pitanje nasilja i globalne vlade3) Pitanje unaprijeđenja demokratije4) Nesuglasice između samouprave i ljudskih

prava5) Pitanje siromaštva i društvene isključivosti6) Pitanje uplitanja vlade7) Potreba za novim ugovorom među gene-

racijama8) Pitanje napretka nauke i tehnologije9) Pitanje stvaranja otvorenih tržišta10) Pitanje razvoja širom svijeta

Lord Džon Elderdajs (John Alderdice)

Predsjednik Liberalne internacionale

LI Secretariat: 1 Whitehall Place / London SW1A 2HD / United Kingdom / Tel: +44 207 83 95 905http://www.liberal-international.org


47

eVrOpska lIberalna DemOkratska i reFormsKa partija (eldr)

Evropski liberalni demokrati (Euro-pean Liberal Democrats)25 su osnova-ni 1976. i oformili su 1993. formalnu Evropsku liberalnu demokratsku i re-formsku partiju.

Danas, ELDR predstavlja sedam od 27 komesara u Evrop-skoj komisiji, a obično su u poslaničkom klubu sa Savezom liberalnih demokrata u Evropskom parlamentu. Politički li-deri partije i ministri se sastaju najmanje dva puta godišnje na Sastanku lidera kako bi raspravljali o situaciji u Evropi i ključnim pitanjima sa godišnjeg Kongresa, kao i o ključnim političkim pitanjima. Savjet ELDR-a se sastaje dva puta godišnje kako bi odobrili prijave za član-stvo i razmatrali budžet. Savjetu je dopušteno da djeluje i govori u ime partije i sastoji se od Biroa ELDR-a i predstavnika partija koje su članice ELDR-a. Biro realizuje svakodnevne aktivnosti partije. Predsjednik, potpredsjednik i blagajnik ELDR-a se biraju svake druge godine na Kongresu ELDR-a. Animi Nets Uter-bruk (Annemie Neyts Uyttebroeck) je izabrana za predsjednicu ELDR partije tokom Kongresa u Bratislavi, Slovačka, 24. septembra 2005 i ponovo izabrana 17. oktobra 2007.

ELDR lideri i premijeri, Sastanak lidera21. juna 2007.

Za šta se zalaže ElDR?Demokratija, vladavina prava, ljudska prava, tolerancija i solidarnost: ELDR partija vjeruje u Evropu zasnovanu na osnovnim principima slobode, demokratije, vladavine prava, ljudskih pra-va, tolerancije i solidarnosti.Pravedno, slobodno i otvoreno društvo: Vjerujemo u pravedno, slobodno i otvoreno društvo koje koristi sposobnosti svakog građanina da u punoj mjeri učestvuje u društvu, nudeći mu mo-gućnosti da ostvari svoj potencijal, slobodu od siromaštva, neznanja i diskriminacije.Napredna Evropa: Kako bi se ostvarili ovi ciljevi mi težimo da popunimo unutrašnje tržište, kao pravo zajedničko ekonomsko područje bez unutrašnjih granica i da reformišemo evropsku privre-du kako bi ona bila naprednija i konkurentnija, sa više poslova i stabilnijih cijena za potrošače, na osnovu principa globalne međunarodne slobodne trgovine.Održivi razvoj i mir u svijetu: Radimo na promovisanju održivog razvoja i na zaštiti naše životne sredine. Zalažemo se za bezbjedno i pravedno društvo, koje će omogućiti mirniji i stabilniji svijet.Proširenje EU: S obzirom na to da smo se najdosljednije i najduže zalagali za što skorije i veće proši-renje Evropske unije, sa zadovoljstvom smo poželjeli dobrodošlicu našim prijateljima iz novih država članica u Uniju. Čvrsti smo u namjeri da produbljujemo, jačamo i širimo Evropsku uniju.Transparentna, demokratska i odgovorna Evropa: Zalažemo se za transparentniju, demokrat-skije i otvorenije Evropu, koja će odlučivati samo o pitanjima za koja je potrebno rješenje na nivou Evrope. Podržavamo sistematsku primjenu načela subsidijarnosti kako bi se proces odlučivanja što je moguće više približio građanima.Evropski Ustav: ELDR podržava ustavno uređenje Evrope. Liberalne demokrate širom Evrope su se uvijek zalagale za snažan Ustav, kao osnovu demokratije.

ELDR Party: 31, rue Montoyer / 7ème étage / 1000 Brussels / Belgium / Tel: +32 2 237 01 40http://www.eldr.org

ndi Crna gora

48

savez liberalnih demoKrata (alde)

Savez liberalnih demokrata (Alliance of Liberal De-mocrats - ALDE)26 je treći po veličini poslanički klub u Evropskom parlamentu. ALDE okuplja liberalne i de-mokratske partije širom Evropske unije u namjeri da

promoviše politiku otvorenog uma i naprednog razmišljanja. Grupa trenutno ima 10 stalnih članova i 12 zamjenika. U Evropskom parlamentu ALDE je zastupljena sa 101 poslanikom iz 22 zemlje širom Evropske unije. Članovi ALDE potiču iz Evropske liberalne demokratske i reformske partije, Evropske demokratske stranke i raznih nezavisnih partija.

Poslanik Evropskog parlamenta Grem Votson (Grahm Watson) je šef poslaničkog kluba ALDE. Na ovu poziciju je izabran u januaru 2002. ALDE Biro je glavno tijelo koje odlučuje u ime poslaničkog kluba ALDE. Sastoji se od lidera Državnih delegacija ALDE, i nadgleda glavnu strategiju i politike poslaničkog kluba.

Stav ALDE je kombinacija brige o slobodi ličnosti sa slobodnom i dinamičnom poslovnom kulturom, ekonomskom i socijalnom solidarnošću, brigom za budućnost životne sredine, poštovanjem i toleranci-jom prema kulturnim, religioznim i jezičkim razlikama. Poslanički klub vodi tri velike kampanje: kli-matske promjene, prava pacijenata, i transparentnost vlade.

Program u 10 tačaka

1) Promovisanje mira, kroz Uniju naroda koja poštuje naše različite kulture, lokalne i lingvistič-ke identitete, i otvorena je ka svim evropskim državama koje su usklađene sa kriterijumima za članstvo.

2) Razvijanje EU kao globalnog igrača, koji premošćava razlike među svojim ekonomskim i po-litičkim dimenzijama: po svjetskim pitanjima, Evropa mora zvučati kao jedno.

3) Otvaranje, demokratizcija i jačanje odgovornosti institucija Evropske unije, time što će se na bolji način objasniti i opravdati značaj njihovih aktivnosti evropskoj javnosti.

4) S obzirom da je Evropa unija manjina, garantovanje osnovnih prava svim evropskim građa-nima i uklanjanje svih oblika diskriminacije.

5) Vjerovanje da cilj društva treba biti ostvarivanje svakog pojedinca, promovišući obrazovanje na svim nivoima.

6) Ekonomsko jačanje nakon uvođenja eura.

7) Opravdavanje novca poreskih obveznika, iskorijenjujući prevaru gdje god je to moguće, ukla-njajući nepotrebnu birokratiju i reformišući sistem iz sopstvenih sredstava, kako bi bio tran-sparentniji, napredniji i pravedniji.

8) Razvijanje Evrope kao svjetskog lidera u zaštiti životne sredine.

9) Razvijanje globalizacije u korist svih.

10) Puno prepoznavanje i unaprijeđenje uloge evropskih regiona, naročito onih koji imaju za-konodavno tijelo, putem stvaranja strukturalne politike koja razvija potencijale evropskih najzahtjevnijih regiona.


49

savjet azijsKih liberala i demoKrata (cald)

Pred Azijom je komplikovana politička situacija, s obzirom da na to da je već bujajući centar globalne privrede, dok sa druge strane ima najveći broj siromašnih seljaka na svijetu. Rastuće bogatstvo u urbanim centrima pokreće transformacije u soci-jalnom, kulturnom i političkom identitetu država u tom regio-

nu. Savjet azijskih liberala i demokrata (Council of Asian Liberals and Democrats)27 je proistekao iz povre-menih okupljanja poslanika sa Filipina, Tajvana i Tajlanda koji su prisustvovali međunarodnoj konferenciji u Portugalu ranih 1990-tih. Osjetivši se nelagodno na konferenciji gdje se pitanja o kojima se raspravljalo

nisu ticala njihovog regiona, oni su odlučili da oforme novu organizaciju, samo za azijske liberale. U naredne dvije godine oni su proširili svoju ideju, ohrabreni „mišlju da, bez obzira na različite situacije u njihovim državama, postoji veliko zajedničko područje na kojem mogu sarađivati. Na kraju, oni su bili dio regiona koji je bio najinteresantnije područje u smislu demokrat-skog razvoja iako se tu nalaze i neki od najrepresivnijih režima.“

top 5 partija članica alDE koje imaju posla-nike u Evropskom parlamentu, mart 2008.

1. Liberal demokrate, UK, 11 mandata2. Demokratska stranka, Italija, 11 mandata3. Unija za francusku demokratiju, Francuska, 10 mandata4. Slobodna demokratska partija, Njemačka, 7 mandata5. Nacionalna liberalna partija, Rumunija, 6 mandata

Tri ALDE premijera na zajedničkoj konferenciji za medije,Sastanak lidera2005.

ALDE Party Group in the European Parliament, Rue Wiertz / B-1047 Brussels / Belgium / Tel: +32 2 284 21 11http://www.alde.eu

ŽENE U PolItIcI

U oktobru 2005, CALD je organizovao Radionicu žena Liberalne in-ternacionale (Liberal International Women’s Workshop) i Generalnu skupštinu CALD-a sa temom „Unaprijeđenje žena u politici: uloga po-litičkih partija“. Nakon uspjeha ove radionice, organizovana je još jed-na u septembru 2007. pod nazivom „Više od afirmativne akcije“. Ove obuke predstavljaju vid angažovanja CALD-a na promovisanju uloge žena u političkim partijama kroz Globalni akcioni plan „Pobijedite sa ženama“. Ovaj Globalni akcioni plan se se fokusira na četiri glavne teme: uklanjanje prepreka za učešće žena u politici; porast u broju iza-branih ženskih predstavnika; obezbjeđivanje da političke partije uklju-če žene na značajne rukovodeće pozicije; i podsticanje većeg učešća žena u vladinom procesu donošenja odluka.

ndi Crna gora

50

U decembru 1993, ova grupa je održala svečanu sjednicu u Bankoku, a nakon tri mjeseca svoju prvu sjed-nicu strateškog planiranja. U novembru 1994, CALD je održao prvu veliku konferenciju pod naslovom „Liberalna demokratija u kontekstu Azije“. Od tada je CALD je održao pet velikih konferencija, od kojih se svaka fokusirala na neko važno pitanje.

CALD duguje svoj uspjeh činjenici da se na regionalnom nivou okupljaju partije i pojedinci, a ne vlade. Stoga članovi ovog Savjeta nisu ograničeni stavovima vlade i zvaničnih politika. Ova grupa je fleksibilna pri odlučivanju i u svojim aktivnostima. To ne znači da CALD nije imao poteškoća. Na primjer, logistička pitanja u vezi sa okupljanjem svih na sastanak mogu biti komplikovana zbog politike ‘jedinstvene Kine’ koju zastupaju neke zemlje.

Iako se u Aziji i dalje nalaze neki od najrepresivnijih režima na svijetu, liberalna demokratija se širi. Predsjednik Indonezije, Suharto, je sišao sa vlasti 1998. nakon tri decenije kontrole. Velika su očekivanja od CALD-a u narednim godinama. Mnogi se nadaju da će CALD nastaviti da pomaže mladim demokra-tijama, kroz pomoć jačanja političkih partija i višepartijskih političkih sistema.

međunarodna Federacija liberalne omladine (iFlrY)

Međunarodna federacija liberalne omladine (International Federation of Liberal Youth - IFLRY)28 je organizacija koja okuplja liberalnu i radikalnu omladinu i stu-dentske organizacije. Organizacija je osnovana u Danskoj 1979. spajanjem Svjetske federacije liberalne i radikalne omladine i Evropske federacije liberalne i radikalne omladine. ILFRY je svoju programsku politiku zasnovala na vjerovanju u „uni-verzalnost i nedvojbenost ljudskih prava“. Zalažu se za slobodno društvo u kojem manjine nijesu diskriminisane i za „tržišnu ekonomiju koja funkcioniše u okviru pravedne distribucije bogatstva i ekološke održivosti“.

Najviši organ IFLRY je Generalna skupština. Generalna skupština zasjeda najmanje jed-nom u dvije godine i odgovorna je za usva-janje političke platforme IFLRY, manifesta i aktivnosti. Takođe, usvaja rezolucije o po-litikama organizacije, odabira članove biroa i odlučuje o budžetu. Biro, koji se sastoji od predsjednika, generalnog sekretara i nekoliko potpredsjednika, odgovoran je za nadgleda-nje svakodnevnih aktivnosti organizacije. Na čelu Sekretarijata u Briselu je izvršni direktor, kojeg postavlja biro.

CALD Sekreterijat: 7-B Amorsolo Street / San Lorenzo Village / Makati City 1223 / PhilippinesTel: +632 752 7557 http://www.cald.org

Мeđunarodna federacija mladih liberala, Sofija 2005.


51

S obzirom na to da je glavni cilj organizacije promovisanje i predstavljanje interesa mladih liberala i radikala, IFLRY omogućuje kontakt među članovima kroz seminare, delegacije, studijska putovanja, te-čajeve, ljetnje kampove, mrežu mladih i tematsku mrežu. IFLRY, takođe, objavljuje tromjesečnik LIBEL, sa namjerom da širi informacije o aktivnostima, ohrabruje debatu i služi kao forum za razmjenu ideja. IFLRY ohrabruje pisanje članaka za ovaj tromjesečnik i prihvata članke o političkim temama na engle-skom, španskom ili francuskom jeziku.

IFLRY ima preko 90 organizacija koje su čla-novi i sama je punopravni član Liberalne inter-nacionale, a sarađuje i sa liberalnom grupom u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope. IFLRY je, takođe, članica Evropskog foruma mladih (European Youth Forum), i ima kon-sultativni status u Službama za NVO-e Savjeta Evrope, UNESCO-a i ECOSOC-a, i aktivna je u Forumu mladih Ujedinjenih nacija.

Fridrih nauman ŠtiFtung (Fns)Fridrih Nauman Štiftung (Friedrich Naumann Stiftung - FNS)29 je osnovan 1958. na osnovu učenja protestantskog teologa Fridri-ha Naumana. Tokom ranog XIX vijeka, Nauman se borio za ideju građanskog obrazovanja, vjerujući da su demokratiji potrebni po-litički informisani i obrazovani građani, kako bi dostigla najviši nivo. Na osnovu njegovih argumenata, fondacija je sredstvo za or-ganizovani liberalizam.

Primjeri članova IFlRY iz Evrope

Mladi partije centra (Centerpartiets Ung-domsförbund), ŠvedskaMladi radikali (Jeunes Radicaux), FrancuskaLiberalna omladina Gibraltara, ŠpanijaRina liberaldemokrate, AlbanijaSkupština mladih liberala NMSS, BugarskaMladi liberali BiH, Bosna i HercegovinaMladi liberali (Junge Liberale), NjemačkaMladi liberali Srbije, Srbija

IFLRY: 1 Whitehall Place / London SW1A 2HD / United Kingdom / Tel: +44 207 871 0940http://iflry.org

Regionalna kancelarija za centralnu, južnu i jugoistočnu Evropu, južni kavkaz i centralnu aziju (mSoE)

Fridrih Nauman Štiftung fondacija je, od 1989, aktivnija u Istočnoj Evropi i Centralnoj Aziji. Da-nas MSOE koordiniše aktivnosti na projektima u 26 zemalja. Glavni cilj fondacije u ovom regionu je da „promoviše demokratiju, vladavinu prava, pluralizam i slobodnu tržišnu ekonomiju“. Kako bi realizovala ove ciljeve fondacija koristi političko obrazovanje, savjetovanje i dijalog kroz kon-ferencije, seminare i studijska putovanja. Ona, takođe koristi i „nekonvencionalna sredstva poput dramskih performansa ili liberalnih foruma za diskusiju“.

Regionalna kancelarija MSOE je uspostavljena u Sofiji u martu 2007. MSOE ima šest podregiona: Centralna Evropa, Istočna Centralna Evropa, Zapadni Balkan, Jugo-istočni Balkan, Istočni i Južni Kavkaz.

ndi Crna gora

52

Ova fondacija ima kancelarije u Evropi, Africi, Americi i Aziji. Ona blisko sarađuje sa Slobodnom demo-kratskom partijom Njemačke i sa Liberalnom internacionalom. Na terenu se aktivnosti sprovode kroz seminare, konferencije i publikacije, i sve su usmjerene ka promovisanju liberalnih aktivnosti i principa. Program fondacije za međunarodni politički dijalog omogućava forum za diskusiju o širokom spektru liberalnih pitanja. Postoji, takođe, i program savjetovanja, rad sa kandidatima za političke funkcije, rad sa liberalnim političkim partijama i ostalim demokratskim organizacijama.

Regionalni sastanak u Pragu2007

Promovisanje tolerancije – studijsko

putovanje u SAD za mlade lidere

2007. godine

Friedrich-Naumann-Stiftung: Karl-Marx-Strasse 2 / 14482 Potsdam / Germany / Tel: +49 331 7019-0http://www.fnst-freiheit.org

ostale fondacije liberalnih partija su i…Fondacija Helen Suzman (Helen Suzman Foundation), Južna Afrika, http://www.hsf.org.za

Liberalna flamanska liga (Liberal Vlaams Verbond), Belgija, http://www.hetlvv.beŠvedski međunarodni liberalni centar (Swedish International Liberal Center), Švedska, http://www.silc.se


53

vebsajtovi međunarodnih lIberalnIh grUpa

Liberalna internacionalahttp://www.liberal-international.org/

Evropska liberalna, demokratska i reformistička partija (ELDR) http://www.eldr.org/

Savez liberala i demokrata za Evropu u Evropskom parlamentu (ALDE) http://eld.europarl.eu.int/

Liberalna grupa u Savjetu Evrope http://www.ldr-group.org/

Savjet azijskih liberala i demokrata (CALD) http://www.cald.org/

Fridrih Nauman Štiftung (Njemačka) http://www.fnst.de

Švedski međunarodni liberalni centar (Švedska) http://www.silc.se/

Međunarodna federacija liberalne i radikalne omladine (IFLRY)http://iflry.org/

Pokret liberalne i radikalne omladine u Evropskoj uniji (Liberal and Radical Youth Movement of the European Union - LYMEC)http://www.lymec.org/index.php

Međunarodna mreža žena liberala (INLW)http://www.inlw.org/default.asp?id_cat=19

Primjeri liberalnih partija širom svijeta

Južna Afrika: Demokratski savez, http://www.da.org.za

Honduras: Liberalna partija Hondurasa, http://www.partidoliberal.net

Izrael: Shinui, http://www.shinui.org.il

Filipini: Liberalna partija, http://www.liberalparty.ph

Ujedinjeno Kraljevstvo: Liberalne demokrate, http://www.libdems.org.uk

Australija: Liberalna partija, http://www.liberal.org.au


55

InfOrmacIje O tOme kakO graDItI ODnOse

sa sličnim partijama

ndi Crna gora

56

šta sU partIjske InternacIOnale?

Partijske internacionale su velike grupe slično usmjerenih političkih partija širom svijeta koje ba-štine zajedničke ideologije i programska načela. Ove organizacije služe kao mreže političkih partija kako bi učile jedne od drugih i promovisale njihovu ide-ologiju na globalnom nivou. U okviru njih članovi razmijenjuju ideje, realizuju zajedničke aktivnosti i najčešće nude praktičnu pomoć političkim partija-ma u vidu tehničke podrške. Partijske internaciona-le, takođe, promovišu i pomažu da se oblikuju tek oformljene partije u novim demokratijama.

Postoje četiri glavne partijske internacionale:

Internacionala demokratskog centra(Centrist Democrat International – CDI)www.idc-cdi.org,

Liberalna internacionala(Liberal International - LI)www.liberal-international.org,

Socijalistička internacionala(Socialist International - SI)www.socialistinternational.org/main.html

Međunarodna demokratska unija(International Democrat Union - IDU)www.idu.org

NDI sarađuje sa tri najveće partijske internacio-nale: CDI, LI i SI. Iako je NDI-ev zvanični stav različit za svaku grupu, Institut je jedina orga-nizacija koja je priznata od strane sve tri inter-nacionale. Republikanska stranka SAD-a je član četvrte partijske internacionale, IDU. Partije koje su članice CDI i IDU se sve više preklapaju, jer su mnoge partije članice dvije internacionale.

Postizanje članstva u jednoj od partijskih inter-nacionala nije brzo i lako, proces prijavljivanja

odlomak iz prezentacije Ričarda Normingtona (Richard

Normington), bivšeg generalnog sekretara IDU, o „Standardima za članstvo u Internacionalama

političkih partija“.

Zašto se priključiti partijskoj internaci-onali?

• Međunarodni status i priznanje, naroči-to za nove članove

• Razmjena informacija o kampanji• Direktna politička pomoć• Sistem identifikacije „Prijatelj ili nepri-

jatelj“ za partijske fondacije.

Članovi partijske internacionale bi tre-balo da…• Dijele ciljeve i vrijednosti internacionale

kojoj pripadaju• Budu zastupljeni na državnom nivou ili

da imaju snažno prisustvo u regionu• Posjeduju demokratsku strukturu par-

tije • Imaju podršku postojećih članova inter-

nacionale.

Kako se mogu priključiti partijskoj in-ternacionali? – primjer IDU…Partije koje žele da se priključe IDU mo-raju imati podršku makar jednog postoje-ćeg člana. Taj član će pokrenuti inicijati-vu za informisanje IDU o prijavi i vodiće onog ko se prijavljuje kroz proces prijema. Partije koje se prijavljuju moraju:• Podržati Deklaraciju o principima IDU,

iz Londona (1983);• Lider partije ili predsjednik mora poslati

pismo sa zahtjevom za članstvo;• Dostaviti primjerak partijskog statuta i

drugih partijskih pravila;• Dostaviti na analizu elektronsku verziju

manifesta ili programske politike; • Biti u mogućnosti da plaćaju članarinu;

i• Pozvati IDU u posjetu provjeravanja či-

njenica.Odobrenje daje Izvršni organ, jednogla-sno, a potvrđuje se na Konferenciji partij-skih lidera.


57

može biti dug i takmičarski. Partije moraju pokazati da imaju kompatibilne platforme i često članstvo mora biti odobreno od strane partijskog kongresa, što se dešava svake dvije do tri godine.

evropsKi parlament i poslaničKi KluboviEvropski parlament (EP) je jedina nadnacionalna institucija, čiji se članovi direktno biraju na opštim izborima. Pored uloge kao-zakonodavca, parlament ima moć usvajanjem budžeta i vrši demokratsku kontrolu nad svim evropskim institucijama.

785 poslanika Evropskog parlamenta (MEP) se bira u 27 zemalja članica Evropske unije (EU) na peto-godišnji mandat. Svaka zemlja članica odlučuje o formi svojih izbora, ali prati identična demokratska pravila, poput onih da osobe ispod 18 godina nemaju pravo glasa, opšte pravo glasa i tajnost glasanja. Pomoću principa „opadajuće proporcionalnosti“ odlučuje se o tome koliki će broj mjesta u parlamentu imati svaka država članica, što znači da su veće države odlučile da prihvate manje mjesta nego što bi do-bile da se ukupan broj od 750 mjesta podjeli sa brojem stanovnika, kako bi omogućile bolju zastupljenost država sa manjim brojem stanovnika.

Zahvalnost na gore navedenim informacijama dugujemo Evropskom parlamentu

Poslanici Evropskog parlamenta se grupišu po političkom opredjeljenju, a ne po nacionalnosti. Trenutno ima sedam poslaničkih klubova u EP. Svaki interno postavlja predsjednika (ili dva pred-sjednika u nekim slučajevima), biro i sekretarijat. Ovi poslanički klubovi mogu i često to rade, da se mijenjaju u svakom mandatu. Postoje određeni zahtjevi za formiranje poslaničkih klubova koje je potrebno ispuniti, kao i određene beneficije koje sleduju oformljenim klubovima. Neki poslani-ci EP ne pripadaju ni jednom poslaničkom klubu i oni se zovu nepripojeni (nezavisni) članovi.

http://www.europarl.europa.eu/groups/default_en.htm

Poslanički klub Evropske narodne stranke (hrišćanodemokrati) i evropskih demokrata

Poslanički klub socijalista u Evropskom parlamentu

Poslanički klub Saveza liberala i demokrata za Evropu

Poslanički klub unija za Evropu država

Poslanički klub zelenih/Evropski slobodni savez

Kongederalni poslanički klub Ujedinjene evropske ljevice – Nordijske zelene ljevice

Poslanički klub Nezavisnost/Demokratija

ndi Crna gora

58

glavne Fondacije političKih partija

među fondacijama demokratskih partija nalaze se i ...

Fridrich Ebert Stiftung, Njemačka http://www.fes.de

Alfred Mozer Stichting, Holandija http://www.alfredmozerstichting.nl

Fondacija Jean Jaures, Francuska http://www.jean-jaures.org

Međunarodni centar Olof Palme, Švedska http://www.palmecenter.org

među fondacijama partija desnog centra nalaze se i ...

Konrad Adenauer Stiftung, Njemačka http://www.kas.de

Hanns Seidel Fondacija, Njemačka http://www.hss.de

Jarl Hjalmarson Stiftelsen, Švedska http://www.hjalmarsonstiftelsen.se

među fondacijama liberalnih partija nalaze se i ...

Fridrih Nauman Stiftung, Njemačka http://www.fnst-freiheit.org

Fondacija Helen Suzman, Južna Afrika http://www.hsf.org.za

Liberalna flamanska liga, Belgija http://www.hetlvv.be

Švedski međunarodni liberalni centar, Švedska http://www.silc.se


59

izvori

1. Fotografija Alfreda Gusenbauera je preuzeta sa vebsajta Austrijske federalne vlade: http://www.europa.gv.at/images/2007/11/29/-1587999640.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

2. Fotografija Angele Merkel preuzeta je sa javnog vebsajta: http://en.wikipedia.org/wiki/image:angela_merkel_(2008).jpg. Image by Aleph, http://commons.wikimedia.org, pristupljeno u septembru 2008.

3. Fotografija Janeza Janše preuzeta je sa sajta Vlade Slovenije: http://www.ukom.gov.si/img/photo/ministers/janez-jansa-jpg-300.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

4. Fotografija Karla Marksa preuzeta je sa javnog vebsajta: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fc/karl_marx.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

5. Fotografija Roberta Dala preuzeta je sa javnog vebsajta: http://www.yale.edu/polisci/people/rdahl.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

6. Sve informacije i fotografije koje se tiču Socijalističke internacionale preuzete su sa njihovog zvaničnog vebsajta: www.socialistinternational.org, pristupljeno u januaru, februaru i septembru 2008. Informacije o Socijalističkoj internacionali žena preuzete su sa istoimenog vebsajta: http://socintwomen.org.uk/, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

7. Fotografija Jorgosa Papandreua je preuzeta sa javnog vebsajta: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:george_Papandreou.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

8. Sve informacije i fotografije koje se tiču Partije evropskih socijalista preuzete su sa njihovog zvaničnog vebsajta: www.pes.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008. Informacije o poslaničkoj grupi PES-a preuzeta su sa njihovog vebsajta: http://www.socialistgroup.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

9. Fotografija Pola Niripa Rasmusena upotrijebljena je u nekomercijalne svrhe i preuzte je sa vebsajta Politiken Newspaper of Denmark, pristupljeno u septembru 2008: http://politiken.dk/archive/00264/nyrup_sp_nder_ben_f_264453c.jpg.

10. Sve informacije i fotografije koje se tiču Međunarodne unije socijalističke omladine preuzete su sa njihovog zvaničnog vebsajta: http://www.iusy.info/, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

11. Sve informacije i fotografije koje se tiču Fridrih Ebert Stiftung preuzete su sa Fridrih Ebert Stiftung vebsajta, www.fes.de, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

12. Fotografija Edmund Berka preuzeta je sa javnog vebsajta: http://en.wikipedia.org/wiki/image:edmund_Burke2_c.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

13. Fotografija Margaret Tačer preuzeta je sa javnog vebsajta: http://en.wikipedia.org/wiki/image:margaret_thatcher_1983.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

14. Fotografija Ronalda Regana preuzeta je sa javnog vebsajta: http://en.wikipedia.org/wiki/image:official_Portrait_of_President_reagan_1981.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

15. Sve informacije koje se tiču Međunarodnih demokrata centra preuzete su sa njhovog zvaničnog vebsajta: http://www.cdi-idc.com/, pristupljeno u septembru 2008.

ndi Crna gora

60

16. Sve informacije koje se tiču European People’s Party preuzete su sa njhovog zvaničnog vebsajta: www.epp.eu, pristupljeno u januaru i februaru 2008. Sve informacije i fotografije koje se tiču EPP poslaničke grupe preuzete su sa njihovog zvaničnog vebsajta: http://epp-ed.eu, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

17. Sve informacije koje se tiču Omladine Evropske narodne partije preuzete su sa njhovog zvaničnog vebsajta: www.yepp-eu.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

18. Sve informacije koje se tiču Međunarodne demokratske unije preuzete su sa njhovog zvaničnog vebsajta: www.idu.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

19. Sve informacije koje se tiču Demokratske unije Afrike preuzete su sa njhovog zvaničnog vebsajta: www.du-africa.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

20. Sve informacije koje se tiču Fondacije Konrad Adenauer Stiftung preuzete su sa njhovog zvaničnog vebsajta: www.kaf.de, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

21. Fotografija Konrada Adenauera preuzeta je sa javnog vebsajta: http://en.wikipedia.org/wiki/image:adenauer_1956.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

22. Fotografija Adama Smita preuzeta je sa javnog vebsajta: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0a/adamSmith.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

23. Fotografije Džona Stjuarta Mila preuzete su sa sajta: http://en.wikipedia.org/wiki/image:john-stuart-mill-sized.jpg, pristupljeno u septembru 2008.

24. Sve informacije koje se tiču Liberalne internacionale preuzete su sa njhovog zvaničnog vebsajta: www.liberal-international.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

25. Sve informacije koje se tiču Evropskih liberalnih demokrata i Reformske partije preuzete su sa njihovog zvaničnog vebsajta: www.eldr.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

26. Sve informacije koje se tiču Saveza liberaldemokrata preuzete su sa njhovog zvaničnog vebsajta: www.alde.eu, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

27. Sve informacije koje se tiču Savjeta azijskih liberala i demokrata preuzete su sa njihovog zvaničnog vebsajta: www.cald.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

28. Sve informacije koje se tiču Меđunarodne federacije liberalne omladine preuzete su sa njihovog zvaničnog vebsajta: www.iflry.org, pristupljeno u januaru i februaru 2008.

29. Sve informacije koje se tiču Fondacije Fridrih Nauman Štiftung preuzete su sa njihovog zvaničnog vebsajta: www.fnst-freiheit.org/, pristupljeno u januaru i februaru 2008.


61

bIblIOgrafIjaBanks, Arthur, ed. et. al.Political Handbook of the World (Politički priručnik svijeta).(Washington, CQ Press, 2007).

“Defining Conservatism,” Advocates for Self-Government (Definisanje konzervatizma, zastupnici samouprave). http://www.theadvocates.org/quiz-score/con-whatcon-define.html

Eräpolku, Merja What are the distinct features of Christian-democracy (Koje su ključne karakteristike demohrišćana?). Lecture June 6, 2007. Regional ECPM Conference North-East Europe. http://merjaerapolku.net/150607.htm

Fukuyama, Francis Beyond Our Shores: Today’s ‘Conservative’ Foreign Policy has an Idealist Agenda (Izvan naših obala: današnja ‘konzervativna’ spoljan politika ima idealstičku agendu). New York Times, pristupljeno 24. decembra 2002. http://www.opinionjournal.com/editorial/feature.html?id=110002814

Grayson, Richard S. Introduction Analysing the Liberal Democrats (Uvod u analizu liberal-demokrata). (The Political Quarterly, Vol. 78, No. 1, January-March 2007). (str. 5-20)

Gunes-Ayata, Ayse and Luis Roniger Democracy, Clientalism, and Civil Society (Demokratija, klijenteizam i građansko društvo). (Boulder, Lynne Rienner Publishers, 1994)

Held, David Models of Democracy (Modeli Demokratije). (Stanford, Stanford University Press, 1987).

Huntington, Samuel P. Conservatism as an Ideology (Konzervativizam kao ideologija). (The American Political Science Review)

Kekes, John What is Conservatism? (Šta je konzervativizam?) (Philosophy vol. 72, 1997). str. 351-374

Krieger, Joel ed. The Oxford Companion to Politics of the World (Oksfordski priručnik za svjetsku politiku). (New York: Oxford University Press, 1993).

Leonard, Penny Promoting Welfare?: Government Information Policy and Social Citizenship (Promovisanje dobrostanja? Vladina informativna politika i socijalno državljanstvo). (Bristol: The Policy Press, 2003).

Lipset, Seymour Martin ed. et. al. The Encyclopedia of Democracy, vol. 5 (Enciklopedija demokratije, tom 5). (Washington: Congressional Quarterly, 1995)

Ravich, Diane The Democracy Reader (Knjiga o demokratiji). (New York: Harper Collins, 1992).

Thomas, Ray What is a Liberal? (Šta je liberalno?) http://www.sierratimes.com/archive/files/may/21/raythomas.htm, pristupljeno u maju 2007.

Documents

ACKNOWLEDGMENTS · Koristeći isprobane tehnike i pažljivo osmišljene metode podučavanja, Institut pomaže političkim partijama u razvijanju i primjenjivanju novih vještina i