Korkunç Bir Gece - Anton Çehov

8/4/2019 Korkun Bir Gece - Anton ehov

1/50

ANTON EHOVKORKUN BR GECE(ykler)NDEKLERBerber Dkknnda 15Memurun lm 20Yaramaz ocuk 24Hep Dilimin Yznden 28St Aac 36Kale Gibi Kadn 42Nasl Evlendiimin Resmidir 48Korkun Bir Gece 53Yamurdan Kaarken Doluya Tutuldu 63kar in Evlilik 73Yaayan Tarihler 81Unvanlar Kaldrld 85izmeler 93Atla lgili Soyad 99Yolunu aranlar 105Kundak 111Priibeyev Baavu 117

Ayyaln lac 123Bu Kadar Da Fazla 132Yallk 138Ah u nsanlar 146eyiz 152Anton Pavlovi ehov ksa mrnn (1860-1904) son 25 yllk yazarlkdneminde 300 kadar yk, perdelik, tek perdelik oyunlar yazarak dnyayaznnda saygn bir yer tutmutur.Trk okurlar ehov'u yeterince tanrlar. yk dalnda, zellikle ksa ykdenerdeyse dnyann bir numaral utas saylan, oyunlaryla tiyatro sanatna bykyenilikler getiren yazar, yklerinin defalarca evrilip yaynlanm,oyunlarnn Devlet ve stanbul ehir Tiyatrolarnda, zel tiyatro sahnelerindebirok kez sergilenmi olmasyla lkemiz okurlarnn, izleyicilerinin srekliilgi oda olmutur.

ehov'a lkemizde ilk ilgiyi Hilmi, kbal, Akba gibi zel yaynevlerinin HaydarRifat, Adnan Tahir Tan, Vahdet Gltekin gibi evirmenlere Bat dillerindenyaptrp bastklar yk evirilerinde gryoruz. Ardndan 1940-1950 yllarndadevletin balatt aydnlanma dneminde Tercme Brosu ve Tercme Dergisievresinde toplanan birok evirmen arasnda Nihal Yalaza Taluy, Hasan Ali Ediz,Ouz Peltek, Servet Lunel, Gaffar Gney, Erol Gney, Rana akrz, ZekiBatimar, Kemal Kaya, ahap lter'in dorudan doruya Rusa'dan yaptklarevirilerle ehov'un yaptlar Milli Eitim Bakanl yaynlar araclylaTrk okurlarna ular. Zamanla oalp gelien Varlk, Cem, Remzi, Bilgi, Can,Sosyal, Yeditepe, Adam vb. zel yaynevleri Milli Eitim Bakanl Yaynevi'ninbast kitaplarn yeni basmlarn yaparlar, bu arada yeni kuak evirmenlerdenErgin Altay, Ataol Behramolu, Mazlum Beyhan vb. ehov evirilerini yaynlarlar.Burada bir izlenimimi aktarmak isterim. Nihal Yalaza Taluy, Rus asll bir kii

olmakla birlikte Tolstoy, Dostoyevski gibi yazarlardan, zellikle de ehov'danyapt evirilerde artc, prl prl bir dil kullanmtr. Bu inanlmazbaary tannm edebiyatlarmzn bu evirmenin almalarn yeni batanTrkeletirmesine balyorum.Anton ehov'u her zaman byk bir zevkle okudum. "Bozkr" adl uzun yksnnevirisini yazar zerine bir incelemeyle birlikte 1959'da faklte bitirme tezimolarak vermitim. 1970'li yllarda evirmenlik almalarm yeniden ehov'ayneldi. O tarihlerde yaptm eviriler birka kez baslarak okur karsnakt. Daha sonra, "Pravda" Yaynevi'nin Moskova 1970 basml 8 ciltlik "AntonPavlovi ehov'un Btn Yaptlar" adl yaynn temel alarak, Cem Yaynevi iinbu byk yazarn ok sayda yksn evirdim. Bylece, Anton ehov'unyklerinin te ikisi ilk kez Trk okurunun karsna km oldu. imdi de, buyklerden bir seme, Cumhuriyet Dnya Klasikleri arasnda yaynlanarak on

binlerce aydn okura ulayor. Bundan dolay mutluyum.Trkemiz srekli gelimekte, eitli engellemelere karn "ulusal dil"kimliini kazanma sreci ilerlemektedir. Her 20-30 ylda bir geriye dnpbaktmzda daha nce yazlanlarn dilinin eskidiini gryoruz. Tutucu bak


2/50

as tayan kiiler Trkemizin bu gelimesinden rkmekte, kuaklarnbirbirini anlamakta glk ektiini ileri srmektedir. Bat dillerininbasksndan kurtulamamakla birlikte dilimizin gitgide arlatn, kendikkeninden gelen szcklerle zenginletiini kimse yadsyamaz. te bu nedenleehov'un yeni bir evirisi dildeki zenginlemeyi yanstmalyd. Bu dncelerle,ykleri evirirken buna aba gstermi; ancak, ar Trke kullanrkenarlklardan, tam yerlememi szckleri kullanmaktan kanmtm. CumhuriyetDnya Klasikleri Dizisi iin bu semeyi yaparken, ykleri dil asndan gzdengeirdiimi ve baz yeniletirmeler yapma gereini duyduumu belirtmek isterim.lk yklerinde sradan insanlar yergici bir dille, gln ynleriyle anlatanbu izlenimci, eletirel gereki yazarn sonraki ykleri gldrcl yanndahznl bir havaya brnr. Bu byk yazardaki deiimi dnrken, onun, Rushalknn iinde bulunduu ar yaam koullarn yakndan tandka umutsuzluadt kansna varrm. Hibir ideolojiye bal olmayan, bu yzdenadalarnca eletirilen ehov bize 19. yzyln ikinci yarsnn Rustoplumundan arpc insan tablolar izmektedir. Olgunluk dnemindekiyaptlarnda grdmz karamsarla karn onun insanl genelde aydnlk birgelecein beklediine inandn duyumsarz. Bilimin gelimesiyle birliktesaduyu, insanlarn yreini dolduran iyicillik, doruya, gzele olan sonsuzinan ktlklere yenik dmeyecektir.Mehmet ZGL

15BERBER DKKNINDASabah. Saat daha yedi olmad halde Makar Kuzmi Bliostkov'un berber dkknak. k giyimli, ama st-ba kir iinde, henz yzn bile ykamambulunan, yirmi yalarndaki dkkn sahibi Makar sabah temizlii yapmakta.Aslnda nereyi temizledii de belli deil, gene de hayli terlemi. Elindekibezle bir yerleri siliyor, uraya-buraya parman sryor, duvarda grd birtahtakurusuna fiske atyor...Dkkn kk m kk, darack, pis bir yer. Ktklerden rtl duvarlaraarabaclarn gmlei gibi soluk duvar ktlar yaptrlm. Camlarrutubetten donuklam, k szdrmaz iki pencere arasnda elinizi hzlavursanz paralanacakm gibi duran, gcrtl bir tahta kap; kapnnstndeyse durduk yerde marazl marazl angrdayan, titrek sesli, pastanyeillenmi bir ngrak gze arpyor. Duvardaki aynaya yle bir bakmayagrn,

suratnz drt bir yana arplr, kendinizi tanyamazsnz. Makar, bu aynannkarsnda, sa-sakal tra etmektedir. Aynann nndeyse dkkn sahibi kadarpis, yaa bulanm berber gereleri var: Taraklar, makaslar, usturalar, birkakapie alnan krem ve pudralar, iine bolca su katlm bir ie kolonya...Berber dkknn toptan satmaya kalksanz be ruble bile etmez.Kapnn stndeki zilin hastalkl sesi duyuluyor, ii krkl bir gocuk ve keeizmeler giymi yalca bir adam dkkna giriyor. Adamn ba, boynu kadnalyla sarl. Makar Kuzmi'in vaftiz babas Erast vanovi Yagodov'dur bugelen. Kendisi konservatuvarda bekiydi bir zamanlar, imdiyse oturduklarKrasniy Prud Mahallesi'nde tesviyecilik yapyordu.Temizlik iiyle uraan Makar Kuzmi'e;- Merhaba Makarcm! Ne haber, gzmn nuru? diye sesleniyor ieri girergirmez.

pyorlar. Yagodov al bandan ekip alyor, stavroz kardktan sonra biriskemleye kyor.- Yol ne kadar uzunmu! diyor oflayp puflayarak. aka deil, ta KrasnyPrud'dan Kaluga kapsna dein yaya geldim.- E, naslsnz bakalm? yi misiniz?- Hi sorma, iyi deilim. Yaknlarda bir hastalk atlattm.- Ne hastal?- Evet, bir ay kadar ateler iinde kvrandm. leceim sanyordum, ama sonundakefeni yrtk. imdi de salarm dklyor. Doktor salarm kestirmemi syledi.Yerine daha gr karm. Ben de tuttum, sana geldim. "Yabancya gitmektense biryaknm kessin salarm. Hem daha iyi tra eder, hem de para almaz" dedim.Dorusunu sylemek gerekirse yol biraz uzun, ama ne zarar var? Benim iin birgezinti oldu.

- Ne olacakm canm. Seve seve tra ederim. Buyurun, oturun!Makar Kuzmi saygyla eilerek tra masasnn arkasndaki koltuu gsteriyor.Yagodov gsterilen yere oturarak aynada kendine bakyor. Oradaki grntden pekhonut kalm olmal. Neden derseniz, Mool dudakl, kt, yayvan burunlu,


3/50

gzleri alnna kaym bir surat beliriyor orada. Makar Kuzmi vaftiz babasnnomuzlarna sar sar lekeli, beyaz bir araf rttkten sonra makaskrdatmaya balyor.- Salarnz cascavlak keseceim, ne dersiniz?- En gzelini yapm olursun. Tatarlara benzet beni, bomba gibi bir ey olaym.Sonunda daha gr kacak nasl olsa.- E, hanm teyzemiz nasllar?- Nasl olsun, yuvarlanp gidiyor ite. Geenlerde binbann karsna doumaarmlard, tam bir ruble vermiler.- Ya, bir ruble vermiler, ha? Kulanz tutar msnz biraz?- Tuttum... Sakn keseyim deme, e mi? Of, acttn be! Neden ekiyorsun sam?- Zarar yok, zarar yok. Bizim meslekte byle eyler olmadan olmaz. AnnaErastovna iyiler mi?- Kzm m? Yerinde rahat durduu yok ki! Geen aramba eykin'le niannyaptk. Sen niin gelmedin?Makas krtlar p diye kesiliyor. Makar Kuzmi'in elleri aa dyor,korku okunan bir sesle;- Kim? Kimi nianladnz? diye soruyor.- Bizim Anna'y, canm!- Nasl olur? Kiminle?- eykin'le. Prokofi Petrovi eykin'le. Teyzesi Zlatoustenski Soka'nda zengin

bir ailenin vekilharln yapyor, iyi bir kadndr. krler olsun, hepimizisevindiren bir i kvrdk. Bir hafta sonra da nikah var. Sen de gel,eleniriz.aknlktan yz sararan Makar Kuzmi omuzlarn silkiyor.- Nasl olur, Erast vanovi? Bunu nasl yaparsnz? Olamaz! Anna Erastovna ileben... ben ona kar iyi duygular besliyordum... Niyetim onunla... Bu nasl ey,bilmem ki!Makar Kuzmi'in yznde ter damlalar tomurcuklanyor. Makas masann stnebraktktan sonra yumruuyla burnunu ovuturmaya balyor.- Benim ona kar temiz niyetlerim vard. Olacak ey deil, Erast vanovi! Benonu sevdim, en saf duygularm sundum. Karnz, hanm teyze de sz vermiti.Size kar hep z babam gibi sayg gsterdim... her zaman bedava tra ediyorum.Benden iyilikten baka ne grdnz? Babam ld zaman evdeki kanepeyle on

rublemi aldnz, sonra geri vermediniz. Anmsyorsunuz, deil mi?- Anmsamaz olur muyum? Hatrmdadr hep. Ama, gzmn nuru, sen iyi bir gveyolabilir misin, Makarcm? Syle, iyi bir gvey olabilir misin? Ne paran var,ne mevkiin, ne de ie yarar bir meslein!- Peki, eykin zengin mi?- Taeronluk yapyor. Tam bin be yz ruble pey akesi yatrm bu ie. Yetmezmi, iki gzm? Her neyse, olan oldu bir kere, geri dnemeyiz, Makarcm, senkendine baka bir kz ara. Elini sallasan ellisi gelir sana. E, ne duruyorsun?Hadi tra etsene!Makar Kuzmi konumadan dikiliyor, sonra cebinden mendilini kararak alamayabalyor. Erast vanovi onu yattrmaya alyor:- Aman canm, byle eylere de alanr m? Hadi, sus bakalm. Kadnlar gibisinvallahi!... nce sam kes, sonra ne yaparsan yap. Hadi, makas al eline!

Makar Kuzmi makas alyor, ona bir dakika akn akn baktktan sonra yinemasaya brakyor. Eli titremektedir.- Yapamayacam. Kalsn imdi, elimin gc kesildi. Ah, ne talihsiz birinsanmm ben? O da ok mutsuz imdi... Birbirimizi seviyorduk, sz vermitik.Kt insanlar acmadan ayrdlar bizi. Dkknmdan gidin, Erast vanovi! Sizigrdke tuhaf oluyorum.- yleyse yarn gelirim, Makarcm. Tra yarn bitirirsin.- Peki, nasl isterseniz.Erast vanovi salarnn yars kknden kesilmi bayla tpk bir krekmahkmuna benziyor. Byle bir bala ortalkta dolamak pek ho deil ama bakane yaplabilir? Bana al yeniden saryor, berber dkknndan kyor. MakarKuzmi yalnz kalnca bir sandalyeye oturuyor, sesssiz sessiz alamasnsrdryor.

Ertesi sabah Erast vanovi erkenden dkkndadr. Makar Kuzmi souk bir sesle;- Bir ey mi var? Ne istiyorsunuz? diye soruyor.- Tra bitir Makarcm. Bak, daha yars duruyor.- Paras pein, ltfen. Bedava tra etmem!


4/50

Erast vanovi tek sz sylemeden kalkt gibi dkkndan dar frlyor. Ognden beri bann yarsnda salar uzun, br yarsnda ise ksack. Paraylatra olmay lks saydndan bann yarsndaki salarn kendiliindenbymesini bekliyor. Kznn dnnde bile ortalkta byle dolat.

MEMURUN LM

Gzel bir akam vaktiydi. Yaz ilerinde memurluk yapan van Dimitri erviakovtiyatroda nden ikinci sradaki bir koltua oturmu, drbnle "Kornevil'inanlar" adl oyunu izliyordu. Adamn oturuuna baklrsa mutluluundoruklarnda olmalyd. Derken, birdenbire... yklerde sk sk raslanr"derken, birdenbire" szne. Yazarlarn hakk var, yaam beklenmedik eylerleylesine dopdolu ki!.. te sevimli erviakov'un surat byle birdenbireburutu, gzleri kayd, soluu darald. Drbnn gznden indirdi, ne eildive hapu!!! Aksrmak hibir yerde, hibir kimseye yasaklanmamtr. Kyller deaksrr, emniyet mdrleri de, hatta mstearlar da. Yeryznde aksrmayan insanyok gibidir.erviakov hi utanmad, mendiliyle azn, burnunu sildi; kibar bir insan olduuiin, birilerini rahatsz edip etmediini anlamak amacyla evresine baknd.te o zaman utanlacak bir durum olduu ortaya kt. Tam nnde, birincisrada oturan yal bir zat bann dazlan, boynunu mendiliyle abuk abuk

siliyor, bir yandan da homurdanyordu. erviakov, Ulatrma Bakanl'ndagrevli sivil paalardan Brizjalov'u tanmakta gecikmedi."Th, adamn stn kirlettim! Benim amirim deil ama ne fark eder? Bu yaptmok ayp, kendisinden zr dilemeliyim." diye dnd. Birka kez hafifeksrd, gvdesini biraz ileri verdi, paann kulana eilerek;- Balayn, beyefendi! diye fsldad. stemeyerek oldu, zerinize aksrdm.- Zarar yok, zarar yok...- Affnza snyorum, efendim, ho grn bu hareketimi. Ben... ben, byleolmasn istemezdim.- Oturunuz, ltfen! Rahat brakn da oyunu izleyelim.erviakov utand, alk alk srtt, sahneye bakmaya balad. Temsili tmdikkatiyle izliyor ama artk zevk almyordu. ini bir kurt kemirmeyebalamt. Perde arasnda Brizjalov'un yanna sokuldu, yanndan yle bir

yrd, ekingenliini yenerek;- Efendimiz, stnz... ey... Balayn! Oysa ben... byle olmasnistemezdim...Paa fkelendi, alt dudan gevelemeye balad.- Yeter artk siz de! Ben onu oktan unuttum, oysa siz...erviakov paaya kukuyla bakarak, "Unutmu! Ama gzleri sinsi sinsi parlyor,benimle konumak bile istemiyor! Aksrmann ok doal bir ey olduunusylemeliydim ona. Yoksa kasten tkrdm sanabilir. imdi deilse bilesonradan byle gelir aklna. Oysa hi istemeden oldu." diye dnd.erviakov eve gelir gelmez, yapt kabal karsna anlatt. Ancak kars,grne baklrsa, bu ie gereken nemi vermedi. Balangta biraz korktuysa dapaann baka bir bakanlktan olduunu renince pek umursamad.- Gene de gidip zr dilesen iyi olur, dedi. Toplum yaamnda nasl

davranlacan bilmediini sanabilir.- Ben de bunun iin abaladm durdum. Ondan birka kez zr diledim ama o oktuhaf davrand, beni yattracak tek sz sylemedi. Ho, konuacak pek vaktiyoktu ya...Ertesi sabah erviakov gzelce tra oldu, yeni niformasn giydi, Brizjalov'umakamnda grmeye gitti. Kabul odasna girince orada toplanan birok dileksahibini dinleyen Brizjalov'la karlat. Paa nce gelenlerle konuuyor,onlarn isteklerini dinliyordu. Sra erviakov'a gelince paa gzlerini onaevirdi.- Dn gece Arkadi tiyatrosunda... Eer anmsamak ltfunda bulunursanz, aksrmve... istemeden stnz... ey... zr dilerim, diye konumaya balad.erviakov;- Gene mi siz? Bylesine bir samalk grmedim! dedikten sonra baka bir dilek

sahibine dnd.- Siz ne istiyorsunuz?erviakov sarard, "Benimle konumak istemiyor, ok kzd belli. Ama yakasnbrakmayacam, durumumu anlatmalym." diye dnd.


5/50

Paa son dilek sahibiyle konumasn bitirip odasna yneldii srada arkasndanyrd.- Beyefendi hazretleri! Zatnz rahatsz etmek cretinde bulunuyorsam, bu,yalnzca iimdeki pimanlk duygusundan ileri geliyor. Siz de biliyorsunuz ki,efendim, isteyerek yapmadm.Paann surat alamakl bir duruma girdi, adam elini sallad.- Beyim, siz benimle alay m ediyorsunuz?Bunlar syledikten sonra kapnn arkasnda kayboldu.erviakov eve giderken yle dnyordu: "Ne alay etmesi? Niin alayedecekmiim? Koskoca paa olmu ama anlamak istemiyor. Bu duruma gre ben de birdaha bu gsteri budalas adamdan zr dilemeye gelmem. Can cehenneme!Kendisine mektup yazarm, olur biter. Yzn eytan grsn!".Evine giderken dndkleri byleydi. Gelgelelim paaya bir trl mektupyazamad, daha dorusu iki sz bir araya getirip istediklerini anlatamad.Bunun zerine ertesi gn gene yollara dt.Paa soran baklarn yzne dikince erviakov;- Efendimiz, dn buyurduunuz gibi kesinlikle sizinle alay etmek gibi birniyetim yoktu, diye mrldand. Aksrrken stnz berbat ettiim iin zrdilemeye gelmitim. Sizinle alay etmek ne haddime? Bizler de alay etmeyekalkarsak, efendime syleyeyim, artk insanlar arasnda sayg m kalr?Surat mosmor kesilip zangr zangr titreyen paa;

- Defol! diye bard.Korkudan erviakov'un beti benzi atmt. Ancak;- Ne? Ne dediniz? diye fsldayabildi.Paa ayaklarn yere vurarak;- Ykl karmdan! diye grledi.erviakov'un karnnn iinden sanki bir eyler koptu. Gzleri bir eygrmeksizin, kulaklar hibir ses iitmeksizin geri geri d kapya doru gitti,sokaa kt, yrd... Kurulmu bir makine gibi evine gelince niformasn bilekarmakszn kanepenin zerine uzand ve orackta can verdi.

YARAMAZ OCUK

van vani Lapkin yakkl bir delikanlyd. Anna Semyonovna Zamblitskaya iseburnunun ucu hafife yukar kalkk, gzel bir gen kz. kisi birlikte dikbayrdan aa inip oradaki kk bir sraya oturdular. Sra krpe bir salkmsdn sk dallar arasnda, rman tam kysndayd. Genler iin ne uygunbir yer! Burada btn gzlerden uzaksnz. Sizi yalnzca balklarla suyunstnde yldrm hzyla kouturan su rmcekleri grebilir. ki genoltalarn, yemlik kurt dolu kutularn, balk avlamaya yarar bravadanlklarn getirmilerdi. Sraya oturur oturmaz hemen balk avnakoyuldular.Lapkin evresine baknd.- En sonunda yalnz kalabildiimiz iin ylesine sevinliyim ki! dedi. AnnaSemyonovna, size ok syleyeceklerim var... Sizi ilk grdm zaman... hey,oltanza balk vuruyor... yaamn anlamn, uruna drste, seve seve tm

alkan varlm adayacam putumun kim olduunu anladm... Byk bir balkolmal... vuruyor, vuruyor... Sizi grdm ilk gn gnlm kaptrdm, sizildrasya sevdim. Oltay hemen ekmeyin, zokay iyice yutsun... Sevgilim,yalvaryorum, syler misiniz? Siz de benim sizi sevdiim kadar deilse bile...hayr, layk deilim buna, o kadarn dnemem zaten... gene de... imdi ekin!Anna Semyonovna oltay tuttuu elini hzla yukar kaldrp ekti, bir lkatt. Havada gm yeili bir balk parlyordu.- Aman Tanrm, kocaman bir sudak bal!... abuk kar! Ah, ipi kopard!Balk zokadan kurtuldu, otlar zerinde birka kez zpladktan sonra doannkoynuna, rman serin sularna "cump" diye atlad.Onu tutmak iin yekinen Lapkin baln yerine, her naslsa, Anna Semyonovna'nnelini yakalad, istemeyerek dudaklarna gtrd... Gen kz elini ekmeyealtysa da ge kalmt, ikisinin dudaklar birleti. Sanki istemeden olan

bir eydi bu. Ama ilk pckten sonra bakalar geldi; ardndan yeminler, szvermeler, mutluluk dolu dakikalar... uras bir gerek ki, yeryznde saltmutluluk diye bir ey yoktur. Mutluluk kendi zehirini iinde tar ya dadardan baka bir ey iin iine karp onu zehirler. Burada da yle oldu.


6/50

Genler prlerken yaknlarda bir kahkaha koptu. Balarn evirip baktlar,bakar bakmaz da donakaldlar. Irmakta yar beline dein suya girmi, plak birolan ocuu duruyordu. Anna Semyonovna'nn kardei, ortaokul rencisiKolya'yd bu. ocuk, iki gence gzlerini dikmi bakyor, hain hain glmsyordu.- Ya, demek pyorsunuz? yi! Anneme syleyeyim de grn!Lapkin kzarp bozararak;- Ben de sizi akll bir ocuk sanrdm, diye kekeledi. Bakalarn gzetmekmertlie smaz. Mzevirlik ise daha da kt, iren, aalk birdavrantr.. Umarm siz mert, soylu bir insan olarak...Mert ocuk;- Bir ruble verirseniz sylemem, dedi. Yoksa yandnz gittiLapkin cebinden bir ruble karp ocua uzatt. ocuk paray slak avucunasktrdktan sonra bir slk ald, yze yze oradan uzaklat. ki gencinartk pmeye istekleri kalmamt...Ertesi gn Lapkin kentten Kolya'ya resim boyasyla lastik bir top getirdi, AnnaSemyonova ise kardeine biriktirdii bo ila kutularn verdi. Ardndan armaanolarak kpek bal bir ift kol dmesi geldi. Btn bunlar yaramaz ocuunylesine houna gitmi olmal ki, baka eyler elde etmek iin genlerigzetlemeyi sklatrd. Lapkini ile Anna Semyonovna nereye giderlerse o dapelerinden ayrlmyordu. ki gencin ba baa kalmas olanaksz gibiydi.Lapkin dilerini gcrdatarak;

- Alak! diye syleniyordu. Ya ufak ama tam ba belas! Bu gidile bakalmbamza daha ne iler aacak!O haziran ay boyunca Kolya sevdallara soluk aldrmad. Onlar annesine habervermekle korkutuyor, nereye gitseler adm adm izliyor, durmadan yeni armaanlaristiyordu. Ald ufak tefek eyleri az bulduu iin sonunda cep saati istemeyebalad. Elden ne gelir, genler ister istemez olana bir cep saati alma szverdiler.Bir gn le yemeinde sofrada hep birlikte ball rek yenirken Kolyabirdenbire bir kahkaha att, bir gzn krparak Lapkin'e yle dedi:- Nasl, syleyeyim mi?Lapkin kpkrmz kesildi, tabandaki rek yerine peeteyi inemeye balad.Anna Semyonovna ise ayaa frlad, kendini baka bir odaya att.Austos sonuna, yani Lapkin'in Anna Semyonovna'y resmen istedii gne dein

ayn eyler srp gitti. Ama Lapkin kzn ana babasyla evlilik konusunu konuuponlarn onayn aldktan sonra ilk ii baheye frlayp Kolya'y aramak oldu. Ognk mutluluunun zerine ikinci bir sevin daha eklenmiti. Yaramaz ocuunyakasn eline geirdiinde az kalsn sevincinden alayacakt. Olann kulanao fkeyle yaptnda, kardeini aramakta olan Anna Semyonovna da yetiipocuun br kulana yapt.Kolya alayp;- Anacm, ne olur, yapmayn! Kulunuz, kleniz olaym, balayn beni! diyeyalvardka iki sevgilinin yzlerindeki sevinci grmeliydiniz.ki sevdal, birbirlerini sevmeye baladklarndan beri, Kolya'nn kulaklarnektikleri o an kadar mutlu olmadklarn birok kez anlatp durdular...

HEP DLMN YZNDEN

Glnecek bir olay

ylesine alamak istiyorum ki! Ah, bir alasam, birazck alacam.Olaanst bir akamd. ki dirhem bir ekirdek giyindim, tarandm, kokularsrndm, bir Don Juan tavryla sevdiim kzn evine gittim. Sokolnikisemtindeki yazlklardan birinde oturuyorlar. Sevdiim kz gentir, gzeldir,30.000 ruble drahomas vardr, yeterince renim grmtr, bu satrlarnyazarn deli gibi sever.Sokolniki'ye vardmda onu parkta, ge dimdik ykselen kknarlarn altnda,her zaman bulutuumuz sramzda oturur buldum. Beni grnce ayaa frlad, yz

sevinten parlayarak hzla bana doru yrd.- ok kat yreklisiniz! dedi. Bu kadar gecikilir mi? Biliyorsunuz, beklemektenok sklrm. Bir daha byle yapmayn, olur mu?Cici, tatl elini ptm; mutluluktan titreyerek, yan yana, sramza oturmaya


7/50

gittik. Yreim szlar iinde, sanki gsm yarlp dar frlayacakmasnakt kt atyordu. Yrek atlarm gibi nabzm da hzl hzl vuruyordu.Belli ki bir nedeni vard heyecanmn. Sevgilimle bulumaya, geleceimizleilgili kesin bir sonu almak iin gitmitim. Ya hep ya hiti, her ey o akamkigrmemize balyd.Hava ok gzeldi ama ben havann gzelliine aldracak durumda deildim.Bamzn stnde blbller akd halde blblleri dinlemiyordum, akbulumalarnn kanlmaz ss olan bu gibi eyler vz geliyordu bana.Sevgilim yzme bakarak;- Niin konumuyorsunuz? dedi.- Hi... yle... Nasl, anneniz iyi mi?- yi...- Ya... demek, yle... ey; ben... Varvara Petrovna, buraya sizinle konumayageldim. Sizinle bulumamzn nedeni... ey... bugne dek sustum hep, artkkonuacam...Varya ban nne edi, titreyen parmaklar arasnda tuttuu iei rselemeyebalad. Kendisine ne syleyeceimi biliyordu.Bir sre suskun bekledikten sonra asl konuyu amaya karar verdim.- Evet, susmayacam artk. Bugne dek konumaktan ekinip hep sustum, ama artkduygularn aklamak zorundaym. Belki de syleyeceklerimden dolaygceneceksiniz, belki beni hi anlamayacaksnz. Ama ne yapalm?..

Gene sustum. En doru szckleri semeye alyordum. O srada sevgilimingzlerinde de ayn heyecan okudum. "Hadi, konu! Daha ne duruyorsun? Sen deamma mymntymsn! Bana ne aclar ektirdiini bilmiyor musun? Hadi, durma!"der gibiydi.- Buraya her gn niin sizinle bulumaya geldiimi, niin evrenizde dnpdolatm tahmin ediyorsunuzdur herhalde. Bunda tahmin edilmeyecek ne varzaten? O size zg derin kavrama yeteneimizle iimde beslediim duygular, sizekar beslediim duygular anlayacanz... (Gene sustum.) umarm, VarvaraPetrovna!..Varya ban daha bir aa edi, parmaklarnn iekle oynamas hzland.- Evet, sizi dinliyorum...- Ben...ben... ama sylemeye gerek var m? Her ey aka ortada...ey...seviyorum sizi. Tanrm, evet, oldu ite! (Gene sustum.) Delice seviyorum!

ylesine ok seviyorum ki, yeryzndeki btn romanlar, bu romanlarda yazlanbtn ak aklamalarn, yeminleri, verilen szleri bir araya getirin, ancak ozaman... yreimde size kar beslediim...duygular... Varvara Petrovna! (Genesustum.) Varvara Petrovna! Peki, siz niin susuyorsunuz?- Ne dememi bekliyorsunuz?- Bana syleyecek bir sznz yok mu?..Varya ban kaldrd, glmsedi."Th, ne beceriksizim!" diye geirdim iimden. Ama o glmsemesini srdrd,dudaklar kprdand, belli belirsiz bir sesle, "Niin olmasn?" dedi.Oh, dnyalar benimdi imdi. Kendimden geercesine eline sarldm, o cici, tatleli ptm, ptm... Sonra lgncasna tekine sarldm. Bir taneydi benimsevgilim, onun gibisi yoktu! Ben elini perken o da ban gsme dayamt.te o zaman, ancak o zaman gr salarnn batan karcln fark edebildim.

Bu salar ptm, bir anda yreim snd, iime kor paralar dt sandm. Osrada Varya ban kaldrp yzme bakt, bana da dudaklarn pmekten bakabir ey kalmad.te Varya artk tmyle kollarmdayken, 30.000 rublelik drahomasnn banaverilmesi bir imzaya kalmken, szn ksas, gzel bir ein, iyi bir parann,parlak bir gelecein antada keklik olduu hemen hemen kesinlemiken kr eytanbirdenbire drtt beni.Nasl oldu, bilmem, ksmetimin karsnda bbrlenmek, onu ilkelerine bal biradam olduuma inandrp caka satmak istedim herhalde. Daha dorusu, neistediimi kendim de bilmiyordum. imde kar konulmaz, dehetli bir duygu selikabard.Kz dudaklarndan ptkten sonra;- Varvara Petrovna! dedim. Sizden karm olacanz bildiren sz almadan nce,

ilerde doabilecek yanl anlamalar imdiden nlemek amacyla birka szsylemeyi kanlmaz bir grev sayyorum. Ksa konuacam... Varvara Petrovna,beni yeterince tanyor musunuz? Nasl bir insan olduumu biliyor musunuz? Bendrstm, almay severim, sonra sonra onurluyum. Bu konularda bana kimse bir


8/50

ey diyemez. Bunlarn tesinde... iyi bir geleceim var. Ama zrdn biriyimben... Ne param var, ne malm-mlkm...- Biliyorum. Mutluluk parayla elde edilmez ki...- Aslnda benim de paraya aldrdm yok. Yoksulluumla gurur duyarm! Edebiyatalmalarndan aldm be-on rubleyi, baka yollardan kazanacam yzlercerubleye deimem...- Anladm. Baka?- Yoksullua oktan altm... Artk aldrmyorum. stesem bir hafta yemekyemeden durabilirim... Ama siz? ki adm teye arabasz gitmeyen, her gn yenieyler giyen, adm ba para harcayan, yoksulluk nedir bilmeyen, size alnaniek modaya uygun deilse bundan byk mutsuzluk duyan biri olarak benimleevlenmek uruna yeryz nimetlerini tepebilir misiniz?- Ama benim param var ya? Drahoma getireceim.- O, pek nemli deil! Getireceiniz otuz bin ruble birka ylda biter. Sonra?stekleriniz biter mi peki? Sonu, ac gzyalar! Deneyimlerime inann! Hepsinibiliyorum. imdi azmdan kan szlerin anlamn da... steklerinizidizginlemek iin gl bir irade, insan st bir aba gerekecek.Samalyorum galiba, diye dndm ama konumam srdrdm:- yi dinleyin, Varvara Petrovna! Nasl bir adm attnz bilin! Bu yolundn yoktur. Evlilik nerime yant verirken nce demin sylediklerimi iyicelp tartn! Siz yaam boyu huzurunuzdan yoksun kalacanza, ben sevdiim

birinden yoksun kalaym. Edebiyattan ayda kazandm yz ruble yetmez bize.Bununla geinemeyiz. Yol yaknken iyi dnn!Heyecandan ayaa kalkmtm.- Her eyi lp biin! Olanaklarmz snrl olacana gre, kendinizigemleyemeyecekseniz bunun sonunda gz yalar, sitemler, erken aaran salar vardemektir. Drst bir insan olduum iin uyaryorum sizi. Birok ynylesizinkinden ayr, size yabanc bir yaam benimle paylaacak kadar iradenizegveniyor musunuz?(Suskunluk.)- Benim drahomam ne gne duruyor!- Ne kadar? Yirmi binler, otuz binler neye yarar ki? Kah-kah-kah! Yoksa milyonmu? Ayrca ben byle bir eyi... kabul edebilecek miyim sanyorsunuz? Hayr!Hibir zaman! Gururum el vermez!

Oturduumuz srann evresinde birka tur attm. Varya dncelere dalmt. Beniin iin seviniyordum. Szlerim onu etkilediine gre bana sayg duyuyordemekti.- Bu durumda ya ben ve yoksunluklar, ya da ben olmakszn varlk iinde yaamaans... Bunlardan birini sein! Birincisini semeye gcnz var m? SevgiliVaryamn gc yetecek mi buna?Kendimi kaptrmtm, konutuka konuuyordum. Bir yandan da ikiye blnmgibiydim. Bir yarm, szlerimin anlamn biliyor, durumun ciddiliinikavryordu; br yarm ise "Sakn beni brakma, gzelim! Senin otuz bine konuncabak, neler olacak! Drahoman bize mr boyu yeter!" tatl hayallerine dalmt.Varya beni dinledi, dinledi... Sonunda ayaa kalkarak elini uzatt.- Size ok teekkr ederim!Bunu yle bir sesle sylemiti ki, yerimden hopladm, yzne bakakaldm.

Gzleri, yanaklar yalar iindeydi.- Bana kar drst, mert davrandnz iin size ne denli teekkr etsem azdr.Evet, ben baka trl yetitirildim... skntya katlanamam... Sizin denginizdeilim ben...Byle diyerek hkrklarla alamaya balad. Ne yapacam armtm...Alayan kadn grnce hep byle olurum. Hele o srada!.. Ben ne yapacamtasarlarken Varya kendini toparlayp gz yalarn sildi.- Haklsnz. Bu durumda sizinle evlenecek olursam kendi kendimizi aldatmoluruz. Size uygun biri deilim. Zengin aile kzym, el bebek, gl bebekyetitirildim. Hep arabalarda gezer, ulluk eti, ball brekli yerim ben... Sadesuya tirit, halkn itii lahana orbas bana gre deil. Bu konularda annem debeenmez huyumu, ama elimden ne gelir ki! Yaya yrmek houma gitmez, abucakyorulurum... Giyim kuam zevkim de yle... Btn bunlara nasl para

dayandracaz? Kesinlikle olmaz! Ayrlalm en iyisi, hoa kaln!Eliyle yreimi paralayan bir hareket yaptktan sonra ondan hi beklemediim birey daha syledi:- Hayr, hayr! Ben size layk deilim! Elveda!


9/50

Bunu syledikten sonra dnp hzla yanmdan uzaklat. Bense aptal gibi oradakalakaldm. Sevdiim kz benden uzaklarken arkasndan bn bn bakyor,ayaklarmn altndaki topran sarsldn duyumsuyordum. Neden sonra kendimitoparladmda bama ne iler atm anlamaya baladm. Ben ne halt etmitim?Hepsi u dilimi tutmasn bilememektendi! Neredeyse alayacaktm. Arkasndanbakp "ne olur, geriye dn!" diye barmak istedim ama kzn yerinde yelleresiyordu.Bylece kendi gzmde rezil olduktan, bir hayli acl dakikalar yaadktan sonraeve gitmeye karar verdim. in kts, parkn giriinde atl tramvay filangzkmyordu. Yanmda araba tutacak param olmad iin ister istemez yaya yolakoyuldum. gn sonra yeniden Sokolniki'deydim. Sevgilimin yazlna vardmda onunhasta olduunu, yaknda babasyla birlikte Petersburg'a gideceini sylediler.Buna bir anlam veremedim.imdi yatamda yatarken hncmdan yastm diliyor, kendi kendime tokatatyorum. imde ne frtnalar koptuunu bir bilseniz!.. Ey, deerli okurum, benbu ii nasl dzelteceim? Sevdiim kza ne syleyeyim imdi? Yoksa mektup muyazaym? Ama nasl ulatracam mektubu ona?..Hep ektiklerim u dilimin yznden!

ST AACI

B. ve T. ileleri arasndaki posta yolundan yryordum.Bu yoldan gelip geenler Kozyavka deresinin kysnda tek bana duranAndreyev'in deirmenini ok iyi bilirler. Khne deirmen her an yklmaya hazrgibidir; kamburu km, pl prt iinde, ufak tefek, yal bir kadnabenzetilebilir. Belki yz yldr orada durmakta olup, uzun sredir altngren yok. Eer belini kocaman bir sde dayamam olsa bugne dein yerle birolmas iten deildi herhalde. St de deirmen gibi yalanmtr, gvdesiniiki kii zor kucaklar. St aacnn st dallar deirmenin damna, su bendinesarkar; alt dallarysa aaya dklen suya, topraa deer. Gvdesindeki dibigrnmez bir kovuk aac irkinletirmitir. Elinizi kovuktan ieri sokacak

olursanz koyu renk bir bala ularsnz. Ayn anda da banza bir sr yabanars r, vzldaarak sizi sokmaya alrlar. Bu koca aa ka yanda,dersiniz? Aacn eski dostu Arhip'e soracak olursanz bey konanda eitici,sonra da hanmefendinin ua olarak alt gnlerde bile byle yalolduunu syleyecektir. O gnlerin stnden yle ok zaman geti ki!St aac yalnzca deirmene deil, Arhip'e de desteklik etmektedir. Arhipbtn gn aacn kkleri arasnda oturup balk avlar. Kendisi de st aacgibi kocayp kamburlamtr, disiz az aacn gvdesindeki derin kovuuandrr. Gndzleri balk avlamay bitirdikten sonra geceleri ayn yerde oturupkara kara dnr. Aala ikisi, durmadan fsldaan kar-koca gibidirler.mrleri boyunca, kim bilir, neler grp neler geirmilerdir!.. imdi onlarnanlatacaklarn dinleyelim.Bundan otuz yl kadar nce St Yortusu denen bir kutsal pazar gn Arhip yal

sdn dibinde oturmu, balk avlyordu. Her zamanki gibi evresi byk birsessizlik iindeydi. Stle yal Arhip'in fsldamalar, arada bir zplayanbalklarn prtsndan baka t kmyordu. Arhip leye dein balkavladktan sonra tuttuu balklar ayklayp kendine orba piirirdi. Sdnglgesi kar kydan uzaklamaya balaynca le vakti gelmi demekti. Bir deposta arabalarnn ngraklarndan anlard len olduunu. Tam le saatinde T.kenti ynne giden posta arabas bendin yanndan geerdi.O pazar gn de Arhip ngrak seslerini duyunca oltay elinden brakp bentynne bakmaya balad. atl posta arabas tepeyi at, ar ar yryerekbende doru indi. Postac nde uyumaktayd. Araba bende yaklanca birden durdu.oktandr armay unutan Arhip ok at bu ie. Olaand bir eydi postaarabasnn orada durmas. Postacnn yannda oturan src tedirgin baklarlaevresine baknd, yerinde yle bir kprdand, postacnn uyurken yzne

rtt mendili hzla ekip bana elindeki demir sopayla vurdu. Postacdan gkkmad, ama sar salarnn arasndan kanlar fkrd. Bunun zerine arabacaaya atlad, demir sopay postacnn kafasna bir daha indirdi. Bir dakikasonra hzla sde doru yneldi. Gneten yanm yz sapsaryd, evresine bn


10/50

bn bakyordu. Btn bedeni zangr zangr titrerken koarak sdn yannageldi, Arhip'in yaknda bulunuunu fark etmeden elindeki posta torbasn aacnkovuuna tktrd. Sonra hzla arabaya trmand, yerine yerletikten sonrademir sopay anszn kendi akana indirdi. Arhip neler olup bittiinianlamamt. Yz kana bulanan src barmaya balad:- mdat! Yetiin! Adam ldryorlar!Atlar hzla srerek uzaklaan arabacnn haykr o sessizlikte birka kezyankland.Aradan bir hafta kadar gemiti ki, olay soruturmak zere birileri geldi.Adamlar evrenin plann kardlar, bendin suyunun derinliini ltler, staacnn altnda le yemei yedikten sonra ekip gittiler. Bu srada deirmeninyannda oturan Arhip korkudan tir tir titrerken gzn kovuktan ayramyordu.Daha nce grmt, kovuktaki antann iinde her biri beer mhrl birok zarfvard. Frsat bulduka antay ap zarflara bakyor, yal stse gndzlerisusup geceleri iin iin alyordu. Aacn sessiz atlarna dayanamayan Arhiparadan bir hafta daha geince antay kapt gibi ilenin yolunu tuttu.- Derdimi kime anlatabilirim? diye sordu karsna kanlara.nnde izgili nbeti kulbesi bulunan bycek sar bir binay gsterdiler.eri girdiinde karsna ceketinin dmeleri l l parlayan bir bey kt.Adam bir yandan piposunu tttryor, bir yandan da nbetiyi azarlyordu. Arhipdorudan doruya ona yaklat, yal stle ilgili yky zangr zangr

titreyerek anlatt. Beriki hemen nbetiyi azarlamay brakt. Arhip'in elindekiantay ald, kapan at, yz nce sapsar, sonra kpkrmz oldu.- Sen burada dur! dedikten sonra kalem odasna kotu.Orada evresine bir sr memur topland. Telala saa sola koturmaya, kendiaralarnda fsldaarak konumaya baladlar.On dakika kadar sonra ayn adam geriye dnd, antay Arhip'e vererek:- Sen yanl yere gelmisin, arkada, dedi. Buras mal mdrl. Bir alttakisokakta polis karakolu vardr, oraya gideceksin.Arhip antay alp karakolun yolunu tuttu. Giderken bir yandan da "anta bayayenilemie benziyor. Eski bykl de kalmam" diye dnyordu.Bir alttaki sokakta, nnde iki nbeti kulbesi bulunan baka sar bir binagsterdiler. Arhip ieri girdi. Burada kalem odas hemen giriteydi. Arhipmasalardan birine yaklat, yazclara durumu ksaca anlatt. Birka kii

antay elinden kapt, aralarnda barp armaya baladlar, amirleriningelmesi iin birini gnderdiler. Koca bykl, iri kym bir polis geldi azsonra. Ksa bir sorgulamadan sonra koca byk antay onlardan alp odasnakapand.Bir dakika bile gemeden odadan yle bard duyuldu:- Bu anta bo! Sorun bakalm, para nerede? Neyse, antay getiren ihtiyarasyleyin de beklemesin! Durun, durun, gitmesin bir yere! van Markovi'in yannagtrn adam! ey... gitsin en iyisi!Arhip selam vererek oradan ayrld. Ertesi gn sazanlar, kzlkanatlar onu rmakkysnda yeniden grmeye baladlar.Bu olay gz mevsiminin sonlarna raslyordu. Yal adam ok zgnd, yapraklarsararan st aac gibi kedere gmlmt. Gz mevsimini sevmezdi zaten. Birkagn sonra posta srcsn de bendin kysnda grnce znts daha bir artt.

Arabac gene onun varlnn farkna varmadan aaca yaklat, elini kovuktanieri soktu. Islak, uyuuk arlar adamn koluna svandlar. Eli kovuktaaradn bulamaynca arabacnn yz sapsar kesildi. Tam o srada balkavlayan yal adam fark etti.- Hey babalk! Buradaki anta nereye gitti?Somurtarak oturan Arhip yant verecek durumda deildi. stelik gznn nndeadam ldren arabacnn kendisine de bir ey yapmasndan korkuyordu. Ama adamndurgun sulara dalp giden baklarna dayanamayp:- antay polise gtrdm, dedi. Ancak korkmanz gerekmez. Onlara antaysdn altnda bulduumu syledim.Bunlar duyunca posta srcs ok fkelendi, yal adamn zerine ullanarakdvmeye balad. Yzne, kafasna vurmas yetmiyormu gibi bir de yere yatrpayaklarnn altnda inedi. Neden sonra fkesi geince dvmeyi brakt, ama

oradan ayrlmayp Arhip'le birlikte deirmende kald. Gndzleri uyumaklageiriyor, kimseyle konumuyor, geceleriyse bendin evresinde dolap duruyordu.Birileriyle gizli gizli fsldatna gre ldrd postacnn glgesi deoralarda dolayor olmalyd. Arabac bahar mevsimi boyunca da kimseyle


11/50

konumad, bendin evresinde gezinmelerini srdrd.Ona acd iin bir gn Arhip:- Aptal aptal ne dolap duruyorsun? Git artk buralardan, dedi.Ayn eyi postacnn glgesi de, st aac da fsldadlar.- Yok! Buralar brakp bir yere gidemem. im szlyor, daha fazladayanamayacam.Bunun zerine Arhip arabacnn koluna girip ile merkezine gtrd, postaantasn teslim ettii polis karakoluna gittiler. Karakol kaleminde arabacyerlere kapanp suunu itiraf etti, ama koca bykl karakol amiri ok ard.- Ne diye kendine kara alyorsun, be adam? Sarho musun nesin? stersen senikodese tkaym da akln bana gelsin! Bak unun yedii naneye! Bu alanaklnn karmasnn nedenini bir trl anlamadm! "O cinayetin katilibulunmad" dedik. Daha ne stme dyorsun? ek araban buradan git artk!Arhip getirip onlara teslim ettii antadan sz etti. Yazclar, "O da neymi?"gibisinden pek ardlar, koca byk kahkahay bast. Adamlar tm bellekleriniyitirmilerdi, anlalan.Posta srcs karakolda da ruh huzuruna kavuamaynca Arhip ile ikisi staacnn yanna dndler.Arabac vicdan szsndan kurtulmann tek yolunu rmaa atlayp intihar etmektebuldu. Arhip'in olta mantarnn yzd durgun sular buland bir sre.Bendin zerinde imdi iki glge dolayor. Yal Arhip ile yal st aac

belki de bu glgelerle fsldayorlardr...

KALE GB KADIN

Lidiya Yegorovna sabah kahvesini imek zere terasa kt. Vaktin leye yakn,havann scak olmasna karn stndeki ipekli siyah giysinin dmelerinienesine dek smsk iliklemiti. Belini cendereye girmiesine skan bu koyugiysinin altn sars salarn atn, yznn sert hatlarna uygun dtnbildii iin ondan yalnzca yatmadan yatmaya ayrlrd.in ii fincandan tam bir yudum almt ki, terasa gelen postac ona bir mektupuzatt. Kocasndan geliyordu mektup. yle yazyordu: "Dayn bir kuru borvermedi. Bu yzden senin iftlii satmak zorunda kaldm. Yapacak baka bir ey

yoktu." Yz sapsar kesilen kadn iskemlesinde yle bir sarsld. "kiaylna Odessa'ya gidiyorum. Orada nemli ilerim var. perim." diye srdrdokumasn.- Her eyimi yitirdim! Kocam Odessa'ya gidiyormu. Kime gittii belli deil.Aman Tanrm! diyerek derin bir ah ekti.Gz yuvarla yukar kayd, sendeledi, dmemek iin nndeki korkulua tutundu.O srada aadan birilerinin ayak patrtlar duyuldu.Yazlk komusu, ayn zamanda kuzeni, emekli general Zazubrin kyordumerdivenden yukar. Yallktan yana sarkan kpekler gibi kocam, yeni doankediler gibi clz bir adamd Zazubrin. Basamaklarn salamln yoklarcasnabastonuyla vurarak, ar ar kyordu merdivenden. Generalin arkasndan da,banda geni kenarlar yukar kalkk, Nuh Nebi'den kalma apkas, sinek kaydtral, emekli profesr Pavel vanovi Knopka bastonunu basamaklara vura vura

yryordu. Ufak yapl profesr de merdivenlerin salamln snyor gibiydi.Birinci konuk iki dirhem bir ekirdek giyinmiti, ikincisiyse dzgn tra,giysilerinin beyazlyla dikkat ekiyordu.Emekli general titreyen sesiyle:- Biz de size geliyorduk, meleim, dedi. Sabahlar hayrl olsun! Gzel meleimizkahve sefas m yapyor?Onun bu szleri zerine Lidiya Yegorovna ile profesr gltler. Kadn ellerinikorkuluktan ekti, dikleti, yznde tatl bir glmsemeyle iki elini birdenkonuklarna uzatt. Berikiler kendilerine uzatlan birer eli ptkten sonraoturdular.- Sevgili kuzenim, bakyorum, bugn keyfiniz yerinde. Neeli olmak iyidir, dediLidiya Yegorovna.- yidir, iyidir... Ha, ne diyordum? Gzel perimiz sabah sefas yapyor, demek

ki... Profesr ile ben de banyomuzu aldk, kahvaltmz yaptk, dostlarziyarete ktk. Bizim profesrle bam belada, kuzenim, size biraz dertyanaym. Onu yaknda mahkemeye vermezsem adam deilim. Keh keh keh! Bamzazgr dnceli Voltaire kesildi.


12/50

- O nasl ey? diye gld Lidiya Yegorovna. Bir yandan da "ki aylnaOdessa'ya... gene o kadna..." diye dnyordu.- Vallahi doru! yle dnceler ileri sryor, yle eyler sylyor ki, aklnzdurur! Kzln teki! Bakn size ne diyeceim, Pavel vanovi. Kzl rengi kimlersever, bilir misiniz? Keh keh keh! Hadi, syleyin bakalm! Sizin gibi zgrdncelilere bir elme ite!Profesr dzgn tral enesini oynatarak kahkahay bast:- Kah kah kah! yleyse ben de tutuculara bir elme ataym da grn! Kzlrenkten kim mi korkar? Boalar! Kah kah kah! Nasl, beendiniz mi?- O, neler gryorum? Bahenizde zakkumlar am!Kontes Dromaderova'yd bunlar syleyerek merdivenden kan. LidiyaYegorovna'nn yazlk komusu kontes az sonra terasa geldi.- Aaa! Yannzda iki de beyefendi varm! Bugn dalgnlm stmde, zrdilerim! Neler konuuyorsunuz, bakalm? Kesmeyin, general, size engel olacakdeilim.- Kzl renkten sz ediyorduk. Bununla ilgili olarak boalardan da... okhaklsnz, Pavel vanovi! Grcistan'da tabur komutanl yaptm yllarda birgn pelerinimin krmz astarn gren bir boa zerime saldrd. Hayvankrmzdan rkm, boynuzlaryla beni delik deik edecek. Hemen klcmadavrandm. Bereket versin, yakndaki bir Kazak eri geberesiyi srkla kovaladda kurtuldum. E, niye glyorsunuz? Yoksa inanmadnz m? Yemin ederim, doru

sylyorum.Lidiya Yegorovna ok arm gibi bir ah ekti, ayn anda da "Odessa'da imdi.Ahlaksz!" diye geirdi iinden.Profesr Knopka boalardan mandalara geti. Kontes Dromaderova konudanskldn syleyince krmz pelerin astarna dndler.Aznda bir gevrek geveleyen Zazubrin:- Krmz astarla ilgili bir anm daha var, dedi. Grcistan'da grev yaptmsrada Konvertov adnda ufak tefek bir albay vard. oktan lmtr imdi,topra bol olsun. Kendi halinde, ho bir ihtiyarckt. Birka savaa katlparptn biliyorum... Yararl hizmetlerinden tr er rtbesinden taalbayla ykseltmiler. ok severdim rahmetliyi. Albayl aldnda atabinecek durumda deildi. Manevralarda knndan kard klcn geriyesokamad iin emir eri yardm ederdi. Kaputunun dmelerini bile emir eri

iliklerdi. Beni balayn, bu tiride dnm adamn tek bir d vard, o dageneral olmak. Yal, km, bir aya ukurda ama gnlnde ne aslanlaryatyor!Adamcaz general olmay kafasna koyduundan emekliliini de istemiyordu.Bylece bizde be yl daha hizmet etti ve diyebiliriz ki, sonunda amacnaulat. Ama nasl ulatn tahmin edemezsiniz. Adamcazn yazgs byleymidemek ki. Generallik rtbesini verdikleri gn anszn katld kald. Yznn solyanna, sa koluna, iki bacana birden inme inmiti... Bizim gsteri dknnesrmal general apoleti takmak nasip olmad, istemeye istemeye emekliye ayrld.Yal karsyla birlikte memleketleri Tiflis'in yolunu tutmak zorunda kaldlar.Giderlerken adamcazn bir yz alyor, br yz kaskat duruyordu.Pelerininin krmz astaryla vnmek artk tek sevin kaynayd onun iin.Yolda giderken eteini kanat gibi ap iindeki krmzy gstermekten gurur

duyuyordu. Hamama bile gittii zaman pelerininin astarn da evirip ylekoyard. "Grn ite ben kimim" dercesine, kk bir ocuk sanki... Bir srebyle avundu. Ya ok ilerledii iin gzleri de snverdi bir gn. Tuttular,caddelerde dolatrsn diye yanna bir adam verdiler. Bizim kr sal, tiridednm ihtiyar frsen yere decek durumdayd, gelgelelim, "Ben generalim" diyegururlanmasndan yanna varlmyordu. O karda kta bbrlenerek pelerinininnn ap gezmesi grlmeye deerdi. Ne garip adamd! ok gemeden kars dald. Bizim bunak alayp szlyor, karsyla birlikte gmlmek istiyordu, amabir yandan da pelerininin astarn papazlara gstermekten kendini alamyordu.Karsnn lmnden sonra evini ekip evirmesi iin dul bir kadn buldular.Kadn iini iyi biliyordu dorusu. Frsat bulduka generalin ayn, ekerini,parasn ald; adam soyup soana evirdi. Zavally tavuk gibi yolmasyetmemi gibi bir gn tuttu, pelerininin astarn skerek kendine bluz diktirdi.

Benekli boz bir bezi de krmz astarn yerine koydurdu. Bizim Piotr Petrovinereden bilsin? Cakayla eteini herkesin nnde ayor, general pelerinininastar yerine benekli boz bezi gsteriyordu...Kontes Dramoderova bundan da skld, astemen olunu anlatmaya koyuldu. Derken,


13/50

le yemeine doru anneleriyle birlikte iki gen kz kageldiler. LidiyaYegorovna'nn komusu Klianinlerdi bunlar. Kzlardan biri piyanonun banaoturdu, br syledi; Zazubrin'in sevdii bir paray seslendirdiler. Sonrale yemeine oturuldu.- Aman, turp ne gzelmi! Nereden aldnz? diye sordu profesr.- imdi Odessa'da... o kadnla birlikte! dedi Lidiya Yegorovna.- Anlamadm.- Ah, ben baka bir ey dnyordum... Bilmiyorum, alverii bizim ayapar... Tanr akna, ne oluyor bana byle?Lidiya Yegorovna ban geriye atp dalgnlna kahkahayla gld. Yemeibitirmilerdi ki, profesrn kars, ocuklar geldiler; kt oynamayabaladlar. Akam zeri kentten baka konuklar skn etti.Gece ge vakit konuklardan sonuncusu da evden ayrlp ayak sesleri kesilinceLidiya Yegorovna ellerini terasn korkuluuna dayad, iki yana sallanarakalamaya balad. Hkra hkra alarken;- Malm mlkm hovardaca sap savurmas yetmiyormu gibi bir de bana ihanetediyor! diyordu.Ilk yalar sicim gibi akyordu gzlerinden. Byk bir znt iindeydi. imdiartk gz yalarn tutmasn gerektiren hibir engel kalmamt.nsanolu nasl tketiyor kendini! Hem de bo yere!

NASIL EVLENDMN RESMDR

Kk bir yk

Konyakl aymz bitince annelerimiz ile babalarmz bizi ba baa braktlar.Babam ayrlrken;- Hadi, olum, greyim seni! dedi.Ben de arkasndan yle fsldadm:- Onu sevmediim halde sevdiimi nasl syleyebilirim?- Aptallk etme! Anlamazsn sen! Dediimi yap!Babam fkeli gzlerle szd beni, kameriyeden kt. Tam o srada yal bir el

kap aralndan uzanp masann stndeki mumu ald. Tmyle karanlkta kaldk."Ne olacaksa olsun!" diye geirdim iimden ve kza unlar syledim:- Durum tmyle benden yana, Zoya Andreyevna. Yalnzz, stelik ierisikaranlk. Bu durumda yzmn kzardn gremeyeceksiniz. Kzarmamn nedeni,yreimi yakan duygulardr.Durdum. Zoya Jelvakova'nn yreinin kt kt atn, dilerinin birbirinevuruunu iitebiliyordum. kimizin oturduu srann titremesiyle onun bedenindeoluan sarsnt bana ulayordu. Zavall kzcaz beni sevebilir miydi? Bendennefret etmesi bir yana, eer aptallarn birini kk grmesi olasysa tamanlamyla kk gryordu beni. nk orangutanlardan farkl bir grnmyoktu. Rtbemin, aldm madalyalarn omuzlarm, gsm sslemesine karnsivilceli, kll, ablak suratmla irkin bir hayvana benziyordum. Srekli nezleoluumdan, ikiye dknlmden burnum patlcan gibi iti. Hantallkta

aylardan geri kalmazdm. Ruhsal nitelikler ynndense vnlecek durumdadeildim. Zoya henz nianlm deilken ondan aldm rvet utandryordu beni.Kzcaza acdm iin konumam yarda kesmitim.- Gelin, baheye kalm. Buras havasz, dedim.Aalar arasndaki yoldan yrdk. Kameriyeden ktmz gren annelerimiz,babalarmz kendilerini allarn arkasna attlar. Ay Zoya'nn yznevuruyordu. O zaman budalann biri olmama karn kzn gszlnden ileri gelensevimlilii kamad gzmden.imi ekerek;- Blbl tyor, sevgilisinin gnln elendiriyor, dedim. Ya ben ne zamanbirini elendireceim?Kzcaz kzard, gzlerini nne edi. Byle rol yapmas retilmiti ona.Yzmz rmaa dnk, sraya oturduk. Irman kar yakasnda beyaz bir kilise,

kilisenin arkasndaysa Zoya'nan gnln alan Bolnitsin adndaki memurunoturduu, Kont Kuldarov'un kocaman evi ykseliyordu. Zoya oturur oturmazgzlerini o eve dikti. Onun baklar karsnda yreim cz etti, kendimeacdm. Ey, anam-babam olacak insanlar; sizde hi anlay, insaf yok mu?


14/50

Cehennemde atr atr yanmaktan korkmuyor musunuz?- Mutluluum bir kiinin elinde, diye srdrdm konumam. O kiiye kar zelduygular, byk bir hayranlk besliyorum. Gnlm ona verdim... Ama o benisevmiyorsa ben... ldm, bittim demektir. te o kii sizsiniz... Peki, sizinbana kar duygularnz nedir? Siz de sevebilir misiniz beni? Daha dorususeviyor musunuz?- Seviyorum...tiraf edeyim, onun bu sz beni irkiltti. Oysa ben neler beklemitim! Nianlmbakasn sevdii iin bana ret yant vereceini sanyordum. Ummadm birdurumla kar karyaydm imdi. Kzcazn birtakm zorluklar gslemeyi gzealamad belliydi.Tir tir titreyerek ve azmdan dklen szlerin ne anlama geldiini bilmeyerek;- Doru deil! dedim. Zoya Andreyevna, iki gzm, inanmayn deminsylediklerime! Sizi sevmiyorum! Eer seviyorsam kahrolaym! stelik siz de benisevmiyorsunuz. Bizim yaptmz dpedz samalk!Oturduumuz srann evresinde fr fr dnyordum.- Yapmamalyz bunu! kimiz de gldr oynuyoruz. Bizi birbirimizle zorlaevlendiriyorlar. Mal-mlk kaygsyla oluyor bu maskaralk, sevginin bunda yeriyok! Sizi aldatmaktansa boynuma ta balayp kendimi suya atarm daha iyi!Analarmzn, babalarmzn bizi zorlamaya haklar var m? Klesi miyiz bizonlarn? Hayr, evlenmeyeceiz! nat olsun diye evlenmeyeceiz! imdiye dek

onlar dinlediimiz yeter! te imdi yanlarna gidip seninle evlenmeyeceimisyleyeceim!Zoya'nn gzleri birdenbire kurudu, alamay brakt.- Ben de sizin baka kz sevdiinizi biliyorum. Sizin de gnlnz MatmazelDebe'de.- Evet, Matmazel Debe'yi deli gibi seviyorum. Geri kendisi baka bir mezhepten,stelik varlkl deil. Ona gnl vermemin nedeni akll oluu, daha bakaerdemleridir. Annem-babam isterlerse beni lanetlesinler, gene de evleneceim okzla. Onu yaammdan ok seviyorum. Onsuz edemem. Onunla evlenmedikten sonrayaamann ne anlam kalr? Gidiyorum ite. Gelin, bizimkilere birliktesyleyelim. Size nasl teekkr edeceimi bilemiyorum. Beni yle rahatlattnzki?Duyduum mutluluktan dolay Zoya'ya teekkr stne teekkr ediyordum, o da

benden aa kalmyordu. Byk bir sevin iinde ve mihnetle ben onun ellerini,o benim sam, kll yzm pmeye, birbirimize iltifatlar yadrmaya baladk.Hatta bir ara terbiye kurallarn unutup onu kucaklayverdim. Diyebilirim ki,birbirimizi sevmediimizi sylemekten duyduumuz mutluluk, bakalarnnkarlkl sevgilerini bildirmelerinden duyduklar mutluluktan daha bykt.kimiz de sevinten uarak, coku iinde, yzmz pespembe, kararmz bildirmekzere bizim eve kotuk. Yolda birbirimizi yreklendiriyorduk:- sterlerse svsnler, dvsnler, hatta evden kovsunlar!Evin giriinde eikte bizi bekler bulduk onlar. Yzlerimizdeki sevinci,mutluluu grnce uaa iaret ettiler. Uak koup ampanya getirdi. Benellerimi sallamaya, kar koymaya, amata karmaya baladm. Zoya bard,zrlayarak alad. Byk bir grlt koptu, ampanyay iemediler.Gene de evlendirdiler bizi.

imdi evliliimizin gm yldnmn kutluyoruz. Birlikte tam 25 yl uupgitmi. Balangta zor yllar geirdik. Hep azarladm Zoya'y, gerektiindepatakladm, istemeye istemeye sevdim. stemeye istemeye ocuklarmz oldu.Sonra... yava yava altk birbirimize...u an Zoyack arkamda ayakta duruyor; elleri omuzlarmda, tepemdeki dazlapyor.

KORKUN BR GECE

van Petrovi Panihidin (1) sarard, lambann fitilini kst, heyecanl birsesle anlatmaya balad:

- 1883 yl Noel gecesi, imdi rahmetli olan bir arkadamn evinde ge vaktekadar ruh arma oturumuna katldktan sonra eve dnyordum. Koyu mu koyu, gzgz grmez bir karanlk vard. Sokak fenerleri yanmad iin nm seemiyor,neredeyse el yordamyla yolumu buluyordum. Moskova'nn gmtlklerinin (2)


15/50

bulunduu mahallede, yani Arbat semtinin dip kesinde Trupov (3) adl memurarkadamn yannda kalyordum... Kafamn ii ar, karmakark dncelerledoluydu."Sana br dnyaya yol gzkyor... Tvbe etmeden gitme!"te ruhunu armay baardmz Spinoza'nn bana ulatrd ileti buydu.Byk filozoftan, hakkmda bildiklerini bir daha yinelemesini istediimdeparmaklarmz bastrdmz ay taba ayn yazy yazdktan sonra unu daekledi:"Bu gece leceksin!"Aslnda ruhlara, ispritizmaya filan inanmam, gelgelelim lm dncesi, dahadorusu leceimle ilgili aklamalar canm skmaya yetmiti... Siz nedersiniz, baylar, her ne kadar lm kanlmaz, doal bir olguysa da birisiyaknda leceinizi sylese hanginizin tyleri rpermez? O zaman da yle, buzgibi souk havada, gz gz grmez karanlkta yolumu bulmaya altm, tepemdeazgn frtnann hznl hznl uluduu, yamur damlalarnn kudurmuasnasavrulduu, evremde tek canl varlk grmediim, tek insan sesi iitmediimbyle bir gecede yreimi anlatlmaz bir korku sarmt.Sama inanlara pabu brakacak bir insan olmadm halde korkudan ne arkama, nede iki yana bakabiliyor, habire yryordum... Bam arkaya evirsem "lm"denen eyi hortlak klnda karmda grvereceim sanyordum.Panihidin derin bir soluk ald, bir bardak su itikten sonra anlatmasn

srdrd:- Yreimi dolduran, kayna belirsiz, ama hepinizin ok iyi anlayaca korku,Trupov'un oturduu apartmann drdnc katna ktktan, benim kaldm odannkapsn ap ieri girdikten sonra da yakam brakmad. Bekar odam zindan gibikaranlkt. Rzgr sobann iinde de uulduyor, sanki scak odaya onu da almamistercesine hava deliinin kapan zangr zangr titretiyordu.Glmseyerek, "Eer Spinoza'ya inanmak gerekirse bu gece, rzgrn inlemesinidinleye dinleye leceim. Ne korkun!" dedim kendi kendime.Bir kibrit bulup aktm. Rzgr kudurmuasna saldrarak evin atsnayklendi, ayn anda da hznl iniltisi fkeli kkremelere dnt. Aadakikatlardan birinde srgs kopan bir panjur kanad duvara hzla arpt, havadeliinin kapa imdat istercesine ac ac gcrdad..."Byle bir gecede vay evsizlerin haline!" diye dndm.

Ama bu tr dncelere dalmann sras deilmi... Kkrtl kibrit mavi aleviyleparladnda odaya yle bir gz attm, ayn anda da beklenmedik, korkun birgrntyle karlatm. Keke rzgrn saldrs kibrit alevini pf diyesndrseydi. O zaman belki gzlerim bu grntyle karlamaz, tylerim dikendiken olmazd. Korku iinde lk attm, kapya doru birka adm geriledim,byk bir aknlk ve rpertiyle gzlerimi kapadm.Odann ortasnda bir tabut duruyordu.Mavi alevin parlamas uzun srmemiti, ama tabutu ak seik grmtm. Tabutunprl prl parlayan, srma ilemeli pembe bir rts, bunun stnde de ll yaldzl bir ha vard. Yeryznde yle eyler olur ki, baylar, onu birsaniye grdnz halde belleinize aklr. Tabut da yle oldu. Onu biranlna grmtm, ama imdi bile tm ayrntlaryla anmsyorum. Orta boylubir insan iin yapld belliydi, pembe rtsne baklrsa bir gen kz iindi.

Srma ilemeli rts, tun tutamaklar, alttaki destekleri lenin zengin biraileden olduunu gsteriyordu.Arkama bakmadan dar frlamm. Ne bir ey dnebiliyor, ne de aklma bakabir ey geliyordu... Anlatlmaz bir korku iinde, yldrm hzylamerdivenlerden aa komaya baladm... Basamaklar, merdiven sahanl, her yerkaranlkt. Krkmn etekleri ayaklarma dolana dolana koarken nasl oldu dabasamaklardan yuvarlanp kafam yarmadm, hl ayorum. Kendimi sokaktabulunca slak bir fener direine yaslandm, biraz yatmaya altm. Yreimkt kt atyordu, soluum tkanacak gibiydi...Panihidin'i dinleyenlerden bir bayan lambann fitilini aarak ona daha oksokuldu. Beriki anlatmasn srdrd:- Odamda kuduz bir kpek, bir hrsz grsem ya da anszn yangn ksa bu derecekorkmazdm. Tavan kse, deme yarlsa, duvarlar atlasa gene yle... nk

bunlarn hepsi olabilecek eylerdi. Ama tabut oraya nereden gelebilirdi? Odanniinde byle bir eyin ne ii vard? Bir kadn, hem de anlaldna gre gen,soylu bir kz iin yapld belli, pahal bir tabut nasl olur da kk birmemurun odasna braklabilirdi? Bo muydu, yoksa iinde ceset mi vard?


16/50

Beklenmedik, rktc ziyaretiyle beni akna eviren, zamansz lm bu zenginbayan kimdi? kence verici bir giz!.."Eer bu bir mucize deilse yzde yz cinayettir" dncesi dodu zihnimde. Genede bu durumu aklayamyordum. Ben yokken odann kaps hep kilitli dururdu,anahtarn yeriniyse yalnzca yakn arkadalarm bilirlerdi. Tabutu onlar getiripkoymu olamazlard. Bir olaslk vard, o da tabutunun onu yanllkla orayagetirip brakmasyd. Belki brakacaklar kat ya da oday armlard. Ancakbunun byle olmas da zordu, nk tabutular yaptklar iin parasn, getirenkiiyse bahiini almadan gitmezdi."ardmz ruh leceimi haber vermiti. Sakn tabutu da o gndermiolmasn?" diye geirdim iimden.Baylar, nceden de sylediim gibi, ispritizmaya inanmam, imdi de inanmyorum.Ancak byle bir raslant bir filozofu bile doast dncelere, hatta inanlaraitebilir.Bir yandan da, "Bunlar tmyle sama! Okullu bir ocuk gibi bou bouna korktum.Grdklerim, gz yanlmasndan baka bir ey deildi. Eve dnerken kafamdaylesine karanlk dnceler vard ki, sinirlerim zayflad iin odamda birtabut grdm. Bunda alacak bir ey yok. Dpedz gz yanlmas, baka bir eydeil!" diye syleniyordum.Sokakta eskisi gibi yamur yzm kamlyor, rzgr apkam uuruyor, krkmneteklerini tartaklyordu. Souktan iyice m, stelik srlskam slanmtm.

Sokakta duramazdm, scak bir yere gitmeliydim. Ama nereye? Eve dnsem tabutubir kez daha grmek zorunda kalacaktm, bu da sinirlerimin dayanamayaca bireydi. evremde tek canl yaratk grmediim, tek insan sesi duymadm bylebir gecede belki de iinde bir lnn yatt tabutla ba baa kalnca aklmoynatabilirdim. Buz gibi souk bir havada, bardaktan boanrcasna yaanyamurun altnda dikilmekse olacak ey deildi.Dndm tandm, arkadam Upokoyev'in (4) yanna gidip geceyi orada geirmeyekarar verdim. Tccar erepov'un (5) Mertvets (6) sokandaki pansiyonunda oturanarkadam Upokoyev'i hepiniz tanrsnz, hani geenlerde kendini ldrmt...Panihidin byle diyerek yznde biriken souk ter damlalarn sildi, iiniekerek anlatmasn srdrd:- Ancak evine vardmda arkadam bulamadm. Kapsn birka kez alp evdeolmadn iyice anlaynca st terei elimle yokladm, orada bir anahtar buldum,

kapy ap ieri girdim. lk iim slanan krkm karp atmak oldu.Karanlkta el yordamyla sediri buldum, kendimi hemen bunun stne braktm.Odada gene zifiri bir karanlk vard. Pencerenin ak kalan hava kapandarzgrn i karartc uultusuyla ieri girmi bir crcr bceinin tekdzecrlts duyuluyordu. O srada Kremlin kiliseleri Noel ayini iin an almayabaladlar. Ben bir kibrit aktm. Keke akmaz olaydm! Parlayan alev benikaranlk dncelerden kurtaraca yerde, tam tersine, tyler rpertici,anlatlmas zor bir dehetin iine att. O korkuyla avazm ktncahaykrdm anmsyorum. Zangr zangr titreyerek kendimi odadan darattm...Arkadamn odasnda da benim odamdakinin ayns vard: Bir tabut!Yalnz onun odasndaki benim odamda grdmn neredeyse iki katbyklndeydi, koyu kahverengi rtsnn daha i karartc bir grn vard.

Hadi, gelin de iin iinden kn! Tabut oraya nasl gelmiti? Bunun gene birgz yanlmas olduu kesindi. Girdiim her odada tabut bulunacak deildi ya!Anlalan, sinirlerimin iyice ypranmas sonucunda abuk sabuk eyler grmeyebalamtm. imdi nereye gitsem karmda bir tabut, llerin konulduu o korkuverici nesneyi grecektim. Bu duruma gre aklm oynatyordum, "tabutomani" adverilebilecek bir hastaln penesine dmtm. Delirmemin nedeniniyse uzunuzadya aratrmann gerei yoktu, ruh arma toplantsyla Spinoza'nnsylediklerini anmsamak yeterdi...Korku iinde, "Amann, aklm oynatyorum! Tanrm, imdi ben ne yapacam?"dedim, bam ellerimin arasna aldm.Beynim zonkluyordu, tir tir titreyen bacaklarmn zerinde zar zordurabiliyordum. Krksz, apkasz, sokan ortasnda kalakalmtm. Saanakbtn iddetiyle sryor, souk iliklerime iliyordu. Krkmle apkam almak

iin pansiyona dnsem; bu tmyle olanaksz, gcmn yetmeyecei bir eydi.nk artk iyice korkunun etkisine girmitim. Grdm tabutlarn bir gzyanlmas olduunu bildiim halde kendimi korkunun penesinden kurtaramyordum.Srtmdan souk terler boanyordu, dehetten tylerim ayaa kalkmt.


17/50

Panihidin;- Ne yapacam iyice armtm, diye srdrd konumasn. Aklm oynatmamaramak kalmt. stelik tp yataa decektim. Bereket versin, tam o srada,benimle birlikte ruh arma oturumuna katlan arkadam Doktor Pogostov (7)geldi aklma, kendisi az ileride Miortvy (8) Soka'nda oturuyordu. Dorucaonun evine yneldim. Arkadam Pogostov henz u zengin tccar kzylaevlenmemiti, bakanlk mstearlarndan Kladbienksi'nin (9) pansiyonunda,beinci kattaki bir odada kalyordu.Kladbienski'nin pansiyonunda sinirlerimin yeni bir ikenceye katlanmasalnmn yazsym. Merdivenleri trmanmaya balamtm ki, korkun birgrltyle irkildim. Ayaklaryla gmbr gmbr sesler kararak, kaplaraarparak birisi yukardan aaya kouyordu.- Nerdesin, kapc? abuk buraya gel! diye haykryordu bir yandan da.Bir dakika sonra srtnda krk, banda tepesi km silindir apkasyla birkaraltnn merdivenlerden aa hzla szldn grdm. Arkadam Pogostov'danbakas deildi bu.- Pogostov, neler oluyor? Bir ey mi var? diye sordum.Arkadam komay brakarak titreyen elleriyle ellerime sarld. Yznde renkkalmamt, soluk almakta glk ekerken zangr zangr titriyordu. Tedirginbaklar bir yerde duramyor, gs kalkp kalkp iniyordu...Bouk bir sesle;

- Siz misiniz, Panihidin? diye sordu. Durun bakalm, gerekten siz misiniz? Niyeyznz mezar kaknlar gibi solgun? Sakn siz bir hortlak olmayasnz. AmanTanrm, korkun bir durumdasnz! Ne oldu size?- Ama sizde de bet beniz kalmam. Neler oluyor, Tanr akna?- Hi sormayn, azizim! zin verin de biraz soluklanaym.. Eer karmdaki gzyanlgs deil de gerekten sizseniz, size rasladma ok sevindim. Kahrolasispritizma toplants! Sinirlerim ylesine bozulmu ki, eve dndmde odamda negrdm, biliyor musunuz? Bir tabut!Kulaklarma inanamyordum, bir daha sylemesini istedim. Arkadam ayaktaduramad iin bir basamaa oturdu.- Evet, yanl duymadnz. Tabut, gerek bir tabut... Ben dlek bir adamdeilim, ama iblis bile ispritizma denemesinden sonra odasnda bir tabutlakarlasa tyleri diken diken olurdu herhalde.

Dilim dolaarak, kekeleyerek ben de doktara grdm tabutlar anlattm.Gzlerimiz belermi, azlarmz aknlktan bir kar ak, birbirimizinyzne baktk. Sonra hortlak ya da dte olmadmz anlamak iin birbirimizeimdik attk.Doktor;- Ben ac duyduuma gre herhalde siz de duymusunuzdur. Bu durumda ikimiz deuykuda deiliz, d grmyoruz. yleyse odadaki tabutlar gerekti, gz yanlmasolamaz. E, imdi ne yapacaz?Tam bir saat dondurucu merdivenlerde oturup tahminler, varsaymlar ileri srerekiliklerimize dein dkten sonra korkuyu bir yana brakp kapcyuyandrmaya, onunla birlikte doktorun odasna gitmeye karar verdik. Dediimizgibi de yaptk. Odaya ktmzda bir mum yaktk; gerekten de beyaz rtl,srma saakl, pskll bir tabut tam ortada duruyordu. Kapc dindarca stavroz

kard.Doktorun yznn kan ekilmiti, tir tir titriyordu.- Bakalm tabut bo mu, yoksa iinde biri var m? imdi anlarz, dedi.Gene de bir trl kapa amaya karar veremiyorduk. Sonunda doktor eildi,korkudan dileri kenetlenmi bir halde kapa yava yava kaldrd, mzbirden tabutun iine baktk...Tabut bombotu...inde l yoktu ama orada u mektubu bulduk:"Azizim Pogostov! Kaynbabamn ilerinin bozulduunu biliyorsun. Boazna dekborca batm durumdadr. Yarn, br gn eyalarn haczetmeye gelebilirler. Bu,hem onun, hem de benim ailemizi yok etmeye, namusumuzu lekelemeye yeter. Benonuruna dkn bir adamm. Dn yaptmz aile toplantsnda kaynatamn deerli,para eder nesi varsa saklamaya karar verdik. Adamcazn tm varl tabutlar

olduu iin (Bildiin gibi kendisi kentimizin en iyi tabut ustasdr.) bunlarnen deerlilerini setik. Bir dost olarak bize yardm etmeni istiyorum, desteinibizden esirgeme, malmz, onurumuzu kurtar! Bunu bizden esirgemeyeceiniumarak, aziz dostum, geri isteyinceye dek odanda kalmas iin bir tabut


18/50

gnderiyorum. Yakn arkadalarmn, dostlarmn yardm olmazsa mahvolacamzyzde yz. Tabut sende en fazla bir hafta kalacaktr. Gerek dost bildiklerimebirer tane gnderiyorum. Sizlerin gnlyceliinize, iyilikseverliinize gvenimsonsuzdur. van elyustin" (10)Bu olaydan sonra ben sinir kliniinde tam ay tedavi grdm, tabutunun gveyidostumuzsa hem onurunu, hem de kaynatasnn mal varln kurtard. imdikendisi de bir cenaze ileri brosu at; gmt talar, zeri yazl mermerlevhalar satyor. u sralar ileri iyi gitmiyormu. imdi her akam odamagirerken karyolamn dibinde mermer bir yazt ya da katafalk bulacam diye dmpatlyor...

YAMURDAN KAARKENDOLUYA TUTULDU

Avukat Kalyakin katedral korosunun efi Gradusov'un (11) odasnda oturmu,Gradusov adna sulh mahkemesinden gelen celp kdn elinde evirip evirerekbaz aklamalarda bulunuyordu:- Siz ne derseniz deyin, Dosifey Petrovi, btn kusur zat alinizde. Sizesaygm sonsuz, bana kar gsterdiiniz yaknl takdirle karlyorum, gene dezlerek belirteyim ki, bu ite hakszsnz. Evet, hakszsnz. Mvekkilim

Derevyakin'e (12) hakaret ettiiniz bal gibi ortada. Ne diye hakaret ettinizona?Yznden lanet okunan, uzun boylu, bask alnl, kaln kal, gsnde tun birmadalya sallanan yal Gradusov fkeli bir sesle;- Ne hakaret etmesi! dedi. Ona hakaret etmedim ki! Yalnzca biraz ahlak dersiverdim, o kadar. Budalalara ahlak dersi vermez, onlar yola getirmezsek udnyada rahat yz gremeyiz.- Ama, Dosifey Petrovi, siz ahlak dersi filan vermemi, dpedz hakaretetmisiniz. Dilekesinde belirttiine gre herkesin nnde yzne "sen" diyebardktan sonra ne alakln brakmsnz, ne eekliini... Bir keresindede elinizi kaldrp fiilen hakaret yolunu semisiniz.- Anlamadm! Adam hak etmise dvmekten baka kar yol var m?- Ama unu iyi bilin ki, buna hi hakknz yok!

- Benim hakkm yokmu? E, balayn ama bunu benim klahma anlatn! Bylelaflar yutmam ben! Bu adam piskoposluk korosundan kap dar edildikten sonragelip benim koroma girdi, orada tam on yl alt. Bilmek istersiniz diyesyleyeyim ki, ben onun kurtarcs, velinimeti saylrm. Onu ben de koromdankovdum diye bana kzdysa bunda tmyle kendisi suludur. Felsefeyle uramakona m dm? Felsafeyle ancak akl banda, yksekrenim gren kiileruraabilir. Eer sen budalaysan, akln her eye ermiyorsa kapa eneni, oturoturduun yerde! Azn ama da akll insanlarn sylediklerine kulak ver! Amabizimkisi frsatn bulduka zrvalamaktan geri durmaz. Tam koro ilahi sylemeyeya da ayine balayaca zaman Bismark'tan, Gladstone'dan dem vurur. nanrmsnz, salak herif bir gazeteye bile abone olmu, her gn alyormu...Gznzn nne getirebiliyor musunuz, Trk - Rus Sava yznden ka keztokatladm drzy! Koro ilahi sylerken o, tenorlarn kulana eilmi,

bizimkilerin Trk zrhls "Ltfi Celil"i maynla havaya nasl uurduklarnanlatyor. Syler misiniz, bu ne demek oluyor? Bizimkilerin zafer kazanmasinsann houna gider elbet, ama ilahi sylememek iin bir neden deildir bu...le ayini bitsin, ondan sonra konu konuabildiin kadar. Szn ksas, domuzunbiridir o herif!- Demek oluyor ki, ona daha nce de hakaret ediyordunuz!- Ama eskiden gcenmiyordu ki... Bunlar kendi iyilii iin sylediimi biliyor,sesini karmyordu. Byklerine, velinimetine kar gelmenin gnah olduununbilincindeydi. Ama ne zaman emniyette greve girip yazcla balad, artkhepsine paydos! Tafrasndan yanna varlamaz oldu. "Ben ilahici deilim,memurum" diyor da baka bir ey sylemiyordu. Bu arada "Evrak memurluu snavnagireceim!" diye tutturdu. Ben de dedim ki "Sen budalann birisin. Felsefeyrteceine burnunu silsen daha iyi edersin. Rtbe, mevki dnmek senin

neyine? Sana rtbe dnmek yerine boynunu bkp bir kede oturmak daha okyarar." Ama laflarm kafasna girmiyor ki! Szn gelii u son olay elealalm. Beni mahkemeye veriinin asl nedenini biliyor musunuz? Bu adam hdkolu hdk deil de nedir?.. Samopliuyev'in (13) meyhanesinde oturmu bizim


19/50

katedralin zangocuyla ay iiyorduk. erisi yle kalabalkt ki, ine atsanyere dmez! Baktm, bu drz de orada, yazc arkadalaryla birlikte bireyler zkkmlanyor. ki dirhem bir ekirdek, cakas da yerinde ha! Ellerinihavaya kaldra kaldra konuup duruyor. Neler sylediini merak edip kulakkabarttm. A, bizimki bu sefer de koleray diline dolam, felsefe yrtmyormu? Siz olsanz ne yaparsnz? Sesimi karmadm, diimi sktm... "Anlatbakalm, anlat, dilin kemei yok nasl olsa!.." dedim kendi kendime. Ama u iebakn ki, tam o srada meyhanenin laternasn almaya baladlar. Bizim hdnduygular kabarm olacak ki, ayaa kalkp arkadalarna yle seslendi:"Uygarlk, ilerleme adna ielim! Ben, lkemin z olu, yurtsever bir Slavcym!Yurdumun uruna her gle gs germeye hazrm! Kendine gvenen varsa ksnkarma! Bilek greinde kim gelirse yeneceim!" Byle diyerek masaya bir yumrukindirdi. Eh, artk bu kadarna dayanamadm. Yanna yaklaarak nazike, "Banabak, Osip! Sen eein birisin, hibir eye akln ermez. O bakmdan oturoturduun yerde, eneni de kapat! Yalnzca okumu, akll adamlar tartmayagirebilirler, senin byle eylere hakkn yok! nk sen bir hisin,sfrsn!..." dedim. Ben ona bir syledim, o bana on karlk verdi. At aznyumdu gzn... Oysa benim sylediklerim onun iyilii iindi. Buna karlkaptal herif ne yapt? Tuttu beni mahkemeye verdi.Kalyakin iini ekti.- Dosifey Petrovi, ite dilinizi tutamadnz iin, bakn, banza ne iler

atnz! oluk ocuk sahibi, saygdeer bir kiisiniz. Mahkemeye gelipgitmelerden, dedikodulardan, az dalalarndan, belki de tutuklanmaktankurtulamayacaksnz. Bu ii fazla uzatmadan bitirmek gerek. Bakn, size nediyeceim! Bugn akam zeri, saat altya doru Samopliuyev'in meyhanesinegidelim; yanlarnda ona hakarette bulunduunuz yazclar, tiyatro oyuncularyanndayken Derevyakin'den zr dilersiniz. Byle yaparsanz dava dilekesinigeri aldrrm ona. Anladnz m? Bylesi daha iyidir, Dosifey Petrovi, kabuledeceinizi sanyorum. Bu zm yolunu dostunuz olarak akladm size.Mvekkilim Derevyakin'e hakaret ettiniz, herkesin nnde onu kepazeyeevirdiniz, daha da nemlisi onun gururuyla oynayp duygularyla aka alayettiniz... Biliyor musunuz, bu zamanda byle eyler yaplmaz. Daha dikkatlidavranmak gerekir. Szlerinize yle bir anlam vermisiniz ki, naslsyleyeyim... gnmzde... ey... pek uygun kamyor... imdi altya eyrek var.

Benimle gelecek misiniz?Gradusov gitmemek iin direndi, ama Kalyakin onun szlerinin tad "anlam",bu "anlam"dan doacak sonular yle keskin izgilerle ortaya koydu ki, koroefi korkarak gitmeye raz oldu.Meyhaneye giderlerken avukat;- Dikkat edin, gnl alc szlerle zr dileyin, diye akl veriyordu. Yannagidip, "Sizden" diye baladktan sonra, "zr diliyorum... szlerimi gerialdm." filan dersiniz...Meyhaneye vardklarnda her zamanki mterilerin ounlukla geldiini grdler.Akam oldu mu, ay bira imek isteyen btn orta halliler orada toplanrlard.Bu sefer de esnaf takm, artistler, memurlar, yazclar masalardoldurmulard. Derevyakin yazclarn arasna oturmutu. lk bakta yaanlalmayan, sinek kayd tral, bayku gzl bir adamd Derevyakin. Fra

gibi sert salar vard, onu grnce izmelerini fralamak gelirdi insannaklna. Yznn mutlu grnnden bu yzn sahibinin hem ayya, hem kalnsesli, hem de aptal olduu kansna varrdnz. Yalnzca onun aptall kendinidnyann en akll adam sanacak derecede deildi.Koro efinin ieri girdiinigrnce Derevyakin azck yerinden doruldu, kedi gibi byklarn oynatt.Topluluk nnde zr dileneceini daha nce renmi bulunan kalabalksessizleti.eri girer girmez Kalyakin;- Bay Gradusov raz oldu, dedi.Koro efi kalabalk arasndan bazlaryla selamlat, mendilini karpgrltyle smkrd, kzara bozara Derevyakin'e yaklat. Onun yzne bakmadan;- Balayn.. Buradaki baylarn nnde geen gn sylediim szleri gerialyorum, dedikten sonra mendili cebine soktu.

Derevyakin kaln sesiyle;- Balyorum, dedi.Oradakileri utku kazanmcasna szdkten sonra yerine oturdu.- Bu bana yeter. Bay avukat, davann dmesi iin gerekeni yapn, ltfen.


20/50

Gradusov rahat deildi.- Evet, zr diliyorum. Balayn1 Can skc eylerden holanmam... Sana "siz"dememi mi istiyorsunuz, ite "siz" diyorum. Seni akll adam yerine koymam mistiyorsun? Ona da peki! Cann cehenneme, nasl istiyorsan yle olsun! Ben,kardeim, kinci bir adam deilim. Senin gibi mendeburlara aldrdm yok!- Ama izin verin, zr dileyeceiniz yerde svyorsunuz bana.- Yahu, daha nasl zr dileyeyim? stediklerin yerine geldi ya! "Sen" diyekonuuyorsam alkanlktan ileri geliyor. bir de nnde diz kp yalvaracakdeilim herhalde... Hem zr diliyorum, hem de bu ii ksa yoldan zdm iinTanr'ya krediyorum. Mahkemelerde srtecek vaktim yok benim. mrmde mahkemeyegitmi deilim, gitmek de istemem... Sonra sana... size de tavsiye etmem.- Size katlyorum... Bu duruma gre, imdi birlikte Ayastefanos Bar onurunabirer kadeh imeye ne dersiniz?- Neden imeyelim? eriz ieriz... Ancak sen, kardeim Osip, domuzun birisin!Bunu sana svmek iin sylemiyorum. Lafn gelii ite... dilim yle alm...Domuzun tekisin sen, Osip! Piskoposluk korosundan kovduum gn ayaklarmakapandn ne abuk unuttun? Sonra da tutup velinimetini ikyetekalkyorsun! Nah senin suratna!.. Bunlar yaparken hi utanmadn m? Baylar,bu adamn yapt ayp deil mi?- zin verin ama... gene svmeye baladnz.- Ne svmesi? Ben sana t veriyorum, yol gsteriyorum... Biz artk bartk.

unu son kez syleyeyim ki, sana kesinlikle kfretmek niyetinde deilim.Velinimetini ikyet eden senin gibi bir dangalakla neden uraacakmm?Cehenneme kadar yolun var! Aslnda seninle konumaya bile demez. Elimde olmadandemin sana "domuz" demisem gerekten domuzsun da ondan... On yldr yediripiirdii, nota rettii iin bir byne dua edecein yerde nankrcesinemahkemede dava ayorsun, stelik iblis avukatn zerime salyorsun.Kalyakin gcenerek sze kart:- Msaade buyurun, Dosifey Petrovi! Size gelen iblis deil, bendim.Sylediklerinizde biraz dikkatli olun. ok rica edeceim!- Ben sizi kastetmedim. Gelmek istiyorsanz her gn gelin bana, bamn stndeyeriniz var. Ancak bir noktay anlam deilim: Hukuku bitirmi, kltrl biradam nasl oluyor da bu babahindiye t verecek yerde onunla el ele verip banakar kyor? Sizin yerinizde olsam bu herifi hapislerde rtr,

srndrrdm. Sonra, ne diye kzyorsunuz bana? zr diledik ya ite! Bendendaha ne istiyorsunuz? Anlamyorum, dorusu... Baylar, tanm olun, ben zrdiledim, bir daha da herhangi bir ahmaktan zr dileyecek deilim.Osip fkeden kslan bir sesle;- Ahmak sizsiniz! diyerek gsn yumruklad.- Ben mi ahmam? Ben ha? stelik bunu bana sen sylyorsun?Byle derken Gradusov pancar gibi kzard, titremeye balad.- Ne cretle bunu bana syleyebiliyorsun? yleyse al sana! Bu tokat yetmez, birde seni mahkemeye vereyim de gr gnn! Hakaret etmenin ne demek olduunuanlatacam sana! Baylar, hepiniz tanm olun! Bay komiser, neye orada durmu,bakyorsunuz? Bu adam bana hakaret etti, iitmediniz mi? Aylk almaybiliyorsunuz da dzeni salamaya gelince niin susuyorsunuz? Mahkeme denen eyherkes iin vardr, bunu bilmi olun!

Komiser, Gradusov'un yanna gitti, ama i bununla kalmayp bydke byd.Bir hafta sonra Gradusov sulh yargcnn karsnda oturuyor; Derevyakin'denbaka bir de avukata, polis komiserine hakaretten yarglanyordu. Balangtakendisinin davac m, yoksa sank m olduunu dahi anlam deildi, ancak yargsularndan dolay "toplam" iki ay hapsine karar verince akl bana gelerek acac gld;- Tuhaf ey! dedi. Hem hakaret gryoruz, bu yetmiyormu gibi bir de hapseatlyoruz! Bay yarg, yarglama yasalara gre yaplmal, aklnza estii gibideil! Topra bol olas anneniz Varvara Vasilyevna olsa, bu Osip gibilerine birgzel sopa ektirirdi. Siz ona arka kyorsunuz. Byle mendeburlar haklkarrsanz sonunda ne olur? Bakalar da ayn eyi yaparlar... Bu durumdahakkmz aramak iin kime bavuracaz?- Hkm iki hafta iinde temyiz edilebilir... Gereksiz yere konumamanz rica

ederim. Gidebilirsiniz.Gradusov anlaml anlaml gz krpt.- Bunu anlamayacak ne var? Bu zamanda yalnzca aylkla geinmek kolay deil.Geimini kolaylatrmak istiyorsan susuzu sulu karp kodese tkarsn... Hep


21/50

byledir. in kts, hakkn arayacak baka yer de yoktur...- Ne dediniz?- Hi! Szn gelii yle sylyorum. Yani ne siz syleyin, ne de benanlataym... Altn zincir bileinizde diye sizi yarglayacak mahkeme yok musanyorsunuz? Hi merak etmeyin, sizin de boyunuzun lsn alrlar!Hemen "yargca hakaretten" dava ald, ama piskopos ie kararak dava dosyashasralt edildi.Hakknda verilen hkm yargtaya gnderen Gradusov kendisinin aklanacandan,Osip'in ise hapse gireceinden tmyle emindi. Yargtayda onu dinlediklerisrada gene ayn kandayd. Yarglarn karsnda dikilirken enesini tuttu,gereksiz yler sylemekten kand. Ama yarglar kurulu bakan ona oturmasnsylediinde birden alnarak;- Koro efinin kendi arkcsyla yan yana oturduu nerede grlm? diyesylendi.Yarglar kurulu sulh mahkemesinin kararn onaylaynca Gradusov gzleriniksarak homurdanmaya balad:- Ne? Ne buyurdunuz, efendim? Bundan bir ey anlamadm! Siz neden szediyorsunuz?- Yargtay, sulh mahkemesi yargcnn hkmne uymutur. Karardan honutdeilseniz senatoya bavurabilirsiniz.- Ya, demek yle! Bu abuk, hem de adalete uygun kararnzdan dolay sonsuz

teekkrlerimi sunarm! Elbette tek aylkla geinmek zordur. Beni balayn,ama rvet yemeyen mahkemeyi de buluruz biz!Gradusov'un yargtayda sylediklerinin hepsini burada anlatacak deilim. imdide "yargtaya hakaret"ten dolay yarglanacak. Yaknlar suun onda olduunusylediklerinde Gradusov dinlemek bile istemiyor. Susuzluunu stelemeklekalmayp, yolsuzluklar ortaya karmasndan tr er-ge kendisine teekkredileceine inanyor.Onun bu inad karsnda katedralin bapapaz elini umutsuzca sallayarak;- Bu budalann yola gelecei yok! Anlamyor, kafas almyor!

IKAR N EVLLK

(ki blmlk roman)

BRNC BLM

Dul Bayan Mmrina'nn Piatisobayi (14) Soka'ndaki evinde dn lenidzenlenmiti. arllarn says 23 kiiyse de bunlardan 8'i mide bulantsnileri srerek azlarna tek lokma koymuyorlar, masa banda pinekleyipduruyorlar. Mumlar, lambalar, bir meyhaneden kiralanan aya krk avizekonuklarn topland oday ylesine parlak klarla aydnlatyor ki, yemekyiyenler arasndaki bir telgraf krtarak gzlerini szyor, ikide bir damdandercesine bol ktan sz ediyor. Elektrik na, genelde elektrie parlak

bir gelecek bitii belli, ancak konuklarn onun szlerine fazla aldrdklaryok.Gelinin vaftiz babas tabana bn bn bakarak:- Bana kalrsa elektrik de, elektrik da dolandrclktan baka bir eydeildir, diyor. Oraya bir kmr paras sokarak bununla insanlarn gznboyamaya alyorlar. Hayr, azizim, madem evlerimizi aydnlatacaksn, bensenin sahte kmrn ne yapaym? Bana daha esasl, daha yanc bir ey, ateinkendisini ver, anlatabiliyor muyum? Uyduruk deil, doal bir ate olsun!..Telgraf cakal bir tavrla ona yant veriyor:- Elektrik bataryasnn iinde neler bulunduunu grm olsaydnz baka trlkonuurdunuz.- Hayr, grmek bile istemiyorum! Madrabazlk bunlarn yaptklar! Saf halkdolandryorlar, kann emiyorlar... Biz byle eyleri bilenlerdeniz... Bakn,

delikanl, her ne kadar adnz renmek onuruna erimi deilsem de,dolandrclar koruyacak yerde hem kendiniz iseniz, hem de bakalarnnkadehlerini doldursanz daha iyi edersiniz.Uzun boylu, fra gibi sert sal bir gen olan gvey Aplombov (15) ksk, ince


22/50

sesiyle:- Babacm (16), ben de sizinle ayn kandaym, diyor. Ama imdi bilimselkonular tartmann sras deil. Ben de trl trl keiflerden, bilimselbululardan dem vurabilirim, ama bunun yeri mi buras? Sen ne dersin, ma chere?Yannda oturan geline byle soruyor.Yznde dnme erdeminden baka tm erdemleri bulabileceiniz gelin Daenkabirden kzaryor.- Onlar bilgin olduklarn gstermek istedikleri iin hep anlalmas zorkonular ayorlar, diyor.Masann br ucunda oturan, Daenka'nn annesi iini ekerek telgraf gencesitem ediyor:- ok kr, bilgin olmadan da bunca yl yaadk! Tanr'nn yardmyla nckzmz da iyi biriyle evlendiriyoruz. Madem bizler size gre okumu deiliz,yleyse ne diye evimize geldiniz? Kendi bilgin dostlarnzn yanna gitsenize!Ortala bir sessizlik kyor. Telgraf ne diyeceini bilmemektedir. Elektrikkonusunun byle garip bir yn alacan nereden kestirsin adamcaz? Sofrabandaki sessizliin dmanca bir havaya brnerek konuklar ona kar tavralmaya iteceini dnerek kendini savunmaya alyor:- Tatyana Petrovna, ailenize kar her zaman sayg duymuumdur. Demin elektrikkonusunu amsam, amacm kendimi bakalarndan stn gstermek deildi.kinizi seve seve ierim, byk zevktir benim iin. Darya (17) vanovya'ya iyi

bir ksmet kmasn yrekten dilemiimdir her zaman. Bu devirde, Tatyanavanovna, gvenilir bir erkee raslamak zordur. imdi herkes evlenme iindekarn gzetiyor, para en bata dnlen nesne...Gvey birden sinirlenerek gzlerini krptrmaya balyor.- Ne demek yani? Bana ta m atyorsunuz?Telgraf rkyor biraz.- Kimseye ta attm filan yok. Szm meclisten dar... ylesine, genelanlamda syledim. Hemen alnmayn ltfen. Sizin severek evlendiinizi herkesbilmiyor mu sanyorsunuz? Zaten aldnz drahoma nedir ki?Bu sefer Daenka'nn annesi gceniyor.- Yo, hi de yle deil! Siz fazla ileri gidiyorsunuz, azizim! Bin rubleninstne tam tane sabahlk, bir yatak, btn u grdnz ev eyasnveriyoruz. Byle drahoma veren baka bir aile arayn, bakalm bulabilecek

misiniz?- Benim azmdan bu anlamda bir laf kmad ki! Eyalarnz gerekten gzel!Gveyiniz durup dururken alnd da... yle bir ey dokundurmadm belirtmekistemitim...Ancak gelinin annesi yatacak gibi deildi.- yleyse iki anlama ekilecek laflar kullanmayn! teden beri annenizi,babanz tanr, sayg gsteririz; dne o nedenle ardk sizi. Ama siz abuksabuk laflar ediyorsunuz... Madem Yegor Fyodorovi'in kar iin evlendiinibiliyordunuz, ne diye daha nce sesinizi ykseltmediniz? Bir yaknmz olarakgelir, "Byle byle, kar iin evlenmek istiyor." derdiniz.ok zlen anne bu kez gveyine dnp gzlerini krptrarak;- Sana gelince, iki gzm, bu yaptn ok ayp! diyor. Kzm yetitiripbyttm. Gzm gibi saknp bugnlere getirdim yavrucazm... Ama sen... sen

yalnzca karn dnyorsun...Gvey Aplombov masadan kalkyor, fra sertliindeki salarn elleriyletaryor.- Siz bu iftiraya inandnz m? ok, ok teekkr ederim! Dorusu, byle birkanya vardnz iin sizi kutlarm!Sonra telgraf gence dnyor:- Beni iyi dinleyin, Bay Blinikov! (18) Tandk biri de olsanz, bakasnnevinde rezalet karmanza gz yumamam! O nedenle buradan defolup gitmenizi ricaedeceim!- Nasl yani?- Basbaya, defolup gideceksiniz! Sizin de benim gibi namuslu bir adam olmanzisterdim. imdi kp gidin artk!Arkadalar gveyi yerine oturtuyorlar.

- Brak canm, yeter artk! Bu kadar cann skmaya deer mi? Hadi, otur!- Hayr, buna hakk olmadn gstermek istiyorum! Severek evlendiimi bilsin!E, daha ne oturuyorsunuz? "kp gidin!" dedik ya size!akna dnen telgraf gen masadan kalkarken;


23/50

- Ben ne yaptm ki? diyor. ey... Bundan bir ey anladmsa... Peki, peki, hemengidiyorum. Ama nce pike yelek iin benden aldnz rubleyi geri verin. Birkadeh daha itikten sonra gideceim. Ama borcunuzu deyin nce!Gvey arkadalaryla uzun uzadya fsldayor... Berikiler ceplerindekibozukluklar birletirip rubleyi denkletiriyorlar. Gvey bu paraytelgrafnn nne frlatyor, o da kokartl resmi apkasn glkle araypbulduktan sonra selam veriyor, hzla oradan ayrlyor. Elektrik stne masum birkonumann ne beklenmedik bir sonu dourduunu grn ite! Neyse, yemekbitiyor, gecenin karanl iyice kyor. Terbiye grm yazarnz da dlem(19) gcne sk bir gem vurarak bu arada olup bitenler zerine koyu birbilinmezlik perdesi ekiyor. Pembe parmakl Tanyeri, Piatisobayi Soka'ndaEvlenme Tanrs'na bir kez daha raslyor ve roman yazarna ikinci blm iinzengin veriler salyor.

KNC VE SONUNCU BLM

Bulutlu bir gz sabah. Henz saat 8 olmam, oysa Piatisobayi Soka'ndaolaanst bir hareketlilik gze arpyor. Yaya kaldrmlarda polisler,kapclar tela ierisinde koturuyorlar; evlerin nlerinde toplanan akadnlarn morarm yzlerinde byk bir aknlk okunuyor... Btn pencerelermerakl insanlarla dolu. Soka seyretmek iin ortak amar ykama yerinin

penceresinden dar uzanm kadn balar birbirlerini akaklaryla,eneleriyle ezecekler nerdeyse...Baz sesler duyuluyor uradan buradan:- Kar desem, kar deil... Bu nasl bir ey, anlayamadm gitti...Apartmanlarn atlarndan aaya savrulan kar benzeri beyaz beyaz eyler heryeri dolduruyor, saa sola uuuyor... Yaya kaldrmlar bu beyaz eylerlertl; sokak fenerleri, evlerin atlar, kap nlerindeki sralar, yoldangelip geenlerin omuzlar, apkalar hep beyaz krpntlarla kaplanm...amar ykayan kadnlar ayn yne doru koan kapclara soruyorlar:- Ne var? Ne olmu, anlatsanza!Berikiler yant verecekleri yerde ellerini sallayarak komalarn srdryorlar.Sonunda kapclardan biri geriye dnyor, kendi kendine bir eyler syleyerekellerini garip garip oynatyor. Olay yakndan grd, her eyi bildii nasl

da belli!amarc kadnlar soruyorlar:- Ne olmu, iki gzm, anlatr msn?- Hi sormayn! Dul Bayan Mmrina vard ya, hani dn dn yapp kznevlendiren! Gveyini kandrm, bin ruble yerine dokuz yz ruble drahoma vermi.- Peki, gvey ne yapm?- Deliye dnm, ne olacak! Am azn, yummu gzn, kadncazasylemediini brakmam. Daha da fkesini alamaynca ku ty yatan klfnyrtarak tyleri pencereden dar atm... Grmyor musunuz u uuan eyleri?Sanki kar yayor.O srada:- Gtryorlar! Gtryorlar! sesleri ykseliyor.Mmrina'nn evinden bir insan kalabal skn ediyor. Yzlerinden znt akan

iki polis memuru en nde yrmektedir. Onlarn ardndan da triko paltolu,silindir apkal gvey Aplombov... Delikanlnn yznde, "Ben namuslu biradamm, ama kimsenin beni aldatmasna izin veremem!" diyen bir anlam var. Genadam ikide birde ban arkaya evirerek:- Durun, adalet size benim ne kratta bir adam olduumu gsterecek! diyehomurdanyor.Daha geriden Tatyana Petrovna ile Daenka yryorlar. Kalabaln sonundaysaelinde defter tutan kapcyla bir sr ocuk gze arpyor.amar ykayan kadnlar nlerinden getii srada Daenka'ya soruyorlar:- Niye alyorsun, gelin kz?Soruyu onun yerine annesi yantlyor:- Dee acyor da... Tam on be okka ku ty koymutuk, yavrum! Hem de ne ty!Elimizle tek tek semitik, arasnda bir tanecik telek yoktu. Bu gekin yamda

bu da m gelecekti bama!Kalabalk keyi dnyor, Piatisobayi Soka eski sessizliine brnyor.Tyler o gnn bitimine dein havada uuup duruyorlar...


24/50

YAAYAN TARHLER

Valilik danman aramkin'in odas ho bir lolua brnm. Yeil kalpaklgeni tun abajur duvarlar, mobilyalar, insanlarn yzlerini Ukraynagecelerini anmsatan yeil bir renge boyuyor... minede snmeye yz tutmu odunatei arada bir parlayverince yzlere yangn kzll vursa da bu durum odannrenk uyumunu bozmuyor, ressamlarn deyimiyle "genel hava" deimiyor.Memur tarz favorilerine kr dm, gk gzl, uysal bakl, ileri yalardabir bay olan aramkin, yemeini yeni yemi bir adamn geveklii iindeminenin nndeki koltuunda oturmaktadr. Yznden sevecenlik okunuyor,dudaklarna hznl bir glmseme yapm sanki. Onun biraz ilerisinde, krkyalarnda, babayiit bir adam, vali yardmcs Lopnev kk bir kanepedeayaklarn mineye doru uzatarak otururken tembel tembel geriniyor. Piyanonunyannda aramkin'in ocuklar Nina, Kolya, Nadya, Vanya didiip duruyorlar.Bayan aramkin'in odasnn kap aralndan rkek bir k szyor ieriye.Orada, alma masasnn banda otuz yalarnda, alml, civelek bir kadnolan, aramkin'in kars, Kadnlar Dernei'nin bakan Anna Pavlovna kitapokumakta; burun gzlnn arkasnda canl gzleri Franszca romannsayfalarnda fldr fldr dolamaktadr. Romann altnda ypranm bir kt

gze arpmaktadr, bir yl nceki Kadnlar Dernei hesap bilanosudur bu.Yumuak baklarn ktklerin kzllna diken aramkin:- Eskiden kentimiz daha anslyd, dedi. Tannm sanatlardan biriniseyretmeden k geirdiimizi anmsamyorum. Ayrca nl oyuncularn,arkclarn urak yeriydi bizim buras. Ya imdi yle mi? Birka hokkabazdan,sokak arkcsndan bakasn grdmz yok. Bunlarla m estetik zevkimizigidereceiz? Ormanda yaar gibiyiz vallahi. Beyefendi, hani bir talyan alatoyuncusu gelmiti... Ad neydi bakaym? Uzun boylu, esmer bir adamd. Addilimin ucunda. Tamam, Luigi Ernesto de Ruggero! Ne byk bir yetenekti!Syledii her szn ardndan yer yerinden oynuyordu. Karm Anyutoka adama azdestek vermedi dorusu. Tiyatro salonunu o buldu, on temsilin biletlerini osatt. Bunun karlnda da adam bizimkine konuma sanatn, mimikleri retti.Can adamd, dorusu. Kentimize gelmesinin zerinden... yanlmyorsam... on iki

yl geti. Evet, tam olarak syleyebilirim, on yldan fazla deil. Anyutoka,bizim Nina ka yanda?Anna Pavlovna odasndan seslenir:- On. Niin sormutun?- Hi, ekerim. Bir ey iin gerekti de... Kentimize urayan arkclarbirbirinden stnd. Hani u "tenore di grazia"y (20) anmsyor musunuz? Ad daPrilipin'di. Sarn, yakkl, sevimli bir adam. Tpk Parisliler gibizarifti davranlar. Hele yznn anlatm ne denli etkileyiciydi! Ya o sesi,beyefendiciim! Tek kusuru kimi notalar karnndan karmas, "re"leri basesiyle sylemesiydi. Dediklerine baklrsa, Tambirlik'ten ders alm. Kalabalkdinleyici topluluuna konserler verdii salonu ona Anyutoka ile ikimizbulmutuk. Bunun karlnda o da bize gnler, geceler boyu ark syledi,Anyutoka'ya an dersi verdi. Kentimize gelii... yanlmyorsam on iki yl

nceydi, byk perhize raslyordu. Hayr, hayr, daha ok oldu... Bende akl mkald ki! Anyutoka, Nadeka kanda imdi!- On iki.- Evet, on iki... Buna on ay daha eklersek tam tamna on yl eder. Diyorumya, kentimizin sanat yaam o zamanlar ok daha canlyd... Hayr dernekleriadna dzenlenen balolar anmsayn bir kere! Ne kadar gzeldi, deil mi?arklar sylenir, piyesler oynanr, romanlar okunurdu. Savatan sonrakignlerdi. Kentimize Trk tutsak subaylarn getirildii sralar Anyutokayarallar adna bir gece dzenlemiti. O toplant sonunda eline tam bin yzruble geti. Yemin ederim, Trk subaylar Anyutoka'nn syledii arklarabayldlar; elini biri brakyor, br pyordu. Keh keh keh! Asyal amadeerbilir bir halk u Trkler! Gece ylesine baarl geti ki, gnceme biledmm. Bin sekiz yz yetmi altda m olduydu bu, yoksa yetmi yedide mi?

Durun, Trklerin kentimize geldii yl hangisiydi? Anyutoka, bizim Kolya kayana bast?Esmer yzl, kmr gibi kara sal, kara gzl bir yumurcak olan Kolya soruyukendisi yantlad:


25/50

- Yedisindeyim, babacm.Lopnev iini ekti, aramkin'i desteklercesine;- Yalandk artk, eski enerjimiz kalmad, dedi. te asl neden bu.Kocadmz kabul etmeliyiz, azizim. Yeni giriimciler yok, biz eskiler deyalandk. Hani nerede iimizdeki o ate? Genlik yllarnda kent halknn cansknts ekmesine gz yummazdm... O zamanlar Anna Pavlovna'nn sakoluydum... Hayr dernekleri adna balo mu verilecek, piyango ekilii miyaplacak, ya da kentimize gelen bir sanatya destek mi olunacak, her eyibrakp ie giriirdim. Hele bir k ylesine koturmu, abalamtm ki,yorgunluktan yataa dtm. O k unutabilir miyim hi? Yangn felaketigeirenler iin Anna Pavlovna ile el ele verip yazdmz oyunu anmsyormusunuz?- Evet, hangi yld hele?- Aradan fazla gemedi, canm. Bin sekiz yz yetmi dokuz muydu, neydi?Sanyorum, seksendi. Syler misiniz, sizin Vanya kanda imdi?Anna Pavlovna odasndan bard:- Beinde.- Demek yle byle alt yl olmu... te azizim, o gnler bambakayd.imizden g fkrrd. O ate kalmad imdi.Lopnev ile aramkin derin derin i ektiler. minede yanan ktkler son kezalazland, sonra yava yava klle kapland.

UNVANLAR KALDIRILDI

Su taknndan sonraki gnlerden birinde, astemenlikten emekli toprak aasVvertov, toporafya mhendisi Katavasov'u yurtluunda (21) arlamaktayd.Yemeklerini yedikten sonra sra gnn olaylarn konumaya geldi. Katavasov,kentte yaayan biri olarak Vvertov'a taze haberler getirmiti. Kolerasalgnndan, savatan, hatta pay senetlerinin son gnlerde bir kapik deerkazanmamasndan sz etti. Vvertov yeni bir ey iittike ah ekiyor, "Demek,yle ha! una bakn! Vay vay!" gibi szlerle heyecann belirtiyordu.Biraz sonra merak edip sordu:- Omzunuzda rtbe iareti gremiyorum. Semyon Antip. (22) Neden acaba?Toporafya mhendisi hemen yant vermedi. Bir sre suskun oturduktan, votkasn

yudumladktan sonra elini sallad.- Bo verin, canm. Kaldrdlar...- Demeyin! Nasl olur? oktandr gazete okuduum yok, o yzden deiiklerirenemiyorum. Yoksa yalnzca sivil bakanlklarda m kaldrdlar rtbeleri? Nedersiniz? Eer yleyse bir bakma iyi olmu. nk erler sizleri subaylarlakartrp selam veriyorlard. Bir bakma da kt. Neden derseniz, o gsteri, osoyluluk yok imdiki giyiminizde.Toporafya mhendisi elini bir daha sallad.- Aman canm, d grnn ne nemi var? Dereceniz korunsun da, omzunuzdartbeniz olmu, olmam hepsi bir. Ben byle eylere aldrmam. Ama size gelince,Pavel Antip, hakknz yedikleri ortada. Ne denli zlseniz azdr.- Nasl yani? Kimin hakkn yemiler?- Hani u rtbenizin hakk var ya, ondan sz ediyorum. Geri astemenlik kk

bir rtbe, gene de anayurdun hizmetinde... bir subay... kann aktmtr. Nediye kaldrrlar unvanlar, bilmem ki! Vvertov'un beti benzi att, gzlerinikocaman kocaman at, kekeleyerek;- Durun! Ne sylediinizi anlamyorum. Astemenlii kim kaldrabilir? dedi.- Ya! Haberiniz yok, demek ki... Astemenliin kaldrld konusunda birkararname kmt, okumadnz m? Tek astemen kalmayacak orduda, byle birrtbe yok artk. Grev bandaki astemenler temen

Documents

Korkunç Bir Gece - Anton Çehov