Kozmetika dhe parukieria

Sanja Atanasovski, inxh. dipl. teknologe Jasminka Gudomanove, inxh. dipl. teknologeBiljana Jankullovska, inxh. dipl. teknologe

KOZMETIKA DHE PARUKIERIA

PËR VITIN I

PROFESIONI: SHËRBIME PERSONALEPROFILI ARSIMOR: TEKNIK I KOZMETIKËS

2014

Botues: MINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCËS E REPUBLIKËS SË MAQEDONISË Rr. Mito Haxhivasilev Jasmin, pn. Shkup

Recensentë: - Dr. Vesna Dimova, docent Fakulteti Teknologjik-Metalurgjik, Shkup- Lidija Andonovska, mjek i mjekësisë së përgjithshme SHMQSH,,Dimitar Vllahov”, Shkup- Nadezhta Blazhevska, biologe SHMQSH,,Dimitar Vllahov”, Shkup

Redaktor profesional: Doc. dr. Abdylnaser Sinani

Lektura: Jehona Ejupi

Përkthyes: Refadije Zeneli

Shtypi: Qendra grafi ke shpknjp, Shkup

Me aktvendim të Ministrisë për Arsim dhe Shkencë të Republikës së Maqedonisë, nr. 22-4302/1, të datës 28.07.2010, lejohet përdorimi i këtij libri.

CIP - „ . “,

687.5(075.3)613.49:687.553.2.05(075.3)646.75:687.552.2.05(075.3)

, I : :

/ , , . - : , 2010. - 193 . : . ;

29

: . 191 - 192

ISBN 978-608-226-151-51. , [ ] 2. , [ ]

COBISS.MK-ID 84268042

NXËNËS TË DASHUR

Ky vit shkollor do të fi llojë me një lëndë të re mësimore

,,Kozmetika dhe parukieria”

Lënda është përfaqësuar me 3 orë mësimi në javë, ose 108 orë në vit dhe paraqet bazë për arrit-jen e dijeve, shkathtësive dhe aftësive nga sfera e kozmetikës.

Libri Ju është dedikuar juve, nxënësve të vitit të parë në arsimin e mesëm profesional, për pro-fesionin: shërbime personale, profi li arsimor: teknik kozmetike dhe është i përgatitur në pajtim me planin dhe programin mësimor për arsimin e mesëm katërvjeçar profesional të reformuar.

Ju do të arrini dije dhe përvoja të caktuara nga Biologjia dhe Kimia në vitet e mëparshme sh-kollore. Ne u munduam që me këtë libër edhe më shumë t’i thellojmë dhe pasurojmë dijet tuaja.

Në të do të hasni përmbajtje interesante nga jeta e përditshme. Do të mësoni për: dukjen, hig-jienën dhe përgatitjen e salloneve të kozmetikës, për higjienën personale dhe për mirëmbajtjen e saj, lëkurën dhe krijimet e saja, për preparatet kozmetike dhe përdorimin e tyre të rregullt, për mjetet e papërpunuara nga të cilat janë bërë preparatet, si dhe për kryerjen e rregullt të procedu-rave të kozmetikës.

Disa përmbajtje në libër edhe ju do t’i zbuloni. Por, mos harroni që gjithmonë do të jetë pranë jush arsimtari që do t’ju udhëheq, drejtojë, mbështesë dhe ndihmojë në përvetësimin e përmbajt-jeve të reja.

Jini të qëndrueshëm, punoni individualisht, analizoni, diskutoni, hulumtoni, pyetni, sillni për-fundime, jini kreativ.

Ju mund ta bëni këtë, sepse në mes jush fshihet kozmetiku i ardhshëm i suksesshëm.Ju dëshirojmë të kaloni çaste të këndshme me faqet e këtij libri dhe ju dëshirojmë shumë suk-

ses në përvetësimin e përmbajtjeve të reja mësimore.I falënderojmë ata të cilët me sugjerimet, propozimet, kritikat dhe shënimet e tyre kanë kontri-

buuar për përmirësimin e cilësisë së këtij libri.Çdo shënim plotësues, qëllimmirë, që do të paraqitet gjatë përdorimit të librit, përderisa është

e pranueshme, do të ndihmojë në përmirësimin e librit gjatë botimit të ri eventual.

Me respekt, Autorët

KOZMETIKA DHE PARUKIERIA PËR VITIN I

I

PËRMBAJTJA

1 PLANIFIKIMI DHE ORGANIZIMI I PUNËS NË SALLONET PËR KOZMETIKË DHE PARUKIERI 1

1.1. NORMAT SANITARE-TEKNIKE PËR PUNË NË VEPRIMTARINË E SHËRBIMEVE PERSONALE 3

1.2. KUSHTE HIGJIENIKE PËR PUNË 61.3. PËRGATITJE TEKNIKE DHE ORGANIZIMI I HAPËSIRËS SË PUNËS NË SALLONET NË VEPRIMTARINË E SHËRBIMEVE PERSONALE 101.4. KULTURA E SJELLJES 14

2 MORFOLOGJIA, FIZIOLOGJIA DHE PATOLOGJIA E LËKURËS 19

2.1. NDËRTIMI ANATOMIK I LËKURËS 212.2. PRODHIMET E LËKURËS 23

2.2.1. LLOJET E LËKURËS 24 2.2.2. FUNKSIONET E LËKURËS 26

2.3. NDËRTIMI ANATOMIK I KRIJIMEVE TË LËKURËS 27 2.3.1. NDËRTIMI ANATOMIK I QIMES 27 2.3.2. ANATOMIA DHE FIZIOLOGJIA E THONJVE 30

2.4. NDRYSHIMET PATOLOGJIKE TË LËKURËS DHE TË KRIJIMEVE TË SAJA 31

3 KOZMETIKA E FYTYRËS DHE TRUPIT 35

3.1. NOCION PËR PROFESIONIZËM KOZMETIK DHE DETYRA PUNES 373.2. APARATE PËR PROFESIONIZËM KOZMETIK 393.3. NOCIONI DHE KLASIFIKIMI I LËNDËVE TË PAPËRPUNUARA TË KOZMETIKËS 453.4. LËNDË TË PAPËRPUNUARA NATYRORE 47

3.4.1. LËNDË TË PAPËRPUNUARA NGA PREJARDHJA BIMORE 47 3.4.2. LËNDË TË PAPËRPUNUARA ME PEJARDHJE SHTAZORE 49 3.4.3. LËNDË TË PAPËRPUNUARA ME PEJARDHJE MINERALE 49

3.5. UJI NË KUJDESIN HIGJIENIK-ESTETIK TË FLOKËVE DHE LËKURËS 513.6. KOMPONENTË SHTESË NË PREPARATET E KOZMETIKËS 543.7. NOCION, DEFINICION DHE KLASIFIKIM I PREPARATEVE TË KOZMETIKËS 58


II

3.8. PREPARATET E KOZMETIKËS PËR KUJDES TË LËKURËS SË FYTYRËS DHE TRUPIT 61 3.8.1. PREPARATET PËR MIRËMBAJTJEN E HIGJIENËS PERSONALE 61 3.8.2. PREPARATE PËR KUJDESIN DHE MIRËMBAJTJEN E FUNKSIONIT TË LËKURËS 63

Preparate për largimin e papastërtive dhe grimit nga fytyra 64 Tonik për fytyrë. 65 Krema për kujdesin e lëkurës 66 Krema për masazh 68 Maskat dhe paketimet e kozmetikës 69

3.8.3. PREPARATE PËR MBOJTJEN E LËKURËS 71 Preparatet për mbrojtje nga rrezet e diellit 72 Preparate për mbrojtje nga insektet 73 Preparate për mbrojtjen e lëkurës së foshnjës 73

3.8.4. PREPARATE PËR LARGIMIN DHE MBULIMIN E MUNGESAVE TË LËKURËS 75 Preparate për zbardhjen e lëkurës 75 Preparate për qërimin e lëkurës 76 Preparate për kujdesin e lëkurës seboroike 76

3.8.5. PREPARATE ME DEDIKIM DHE VEPRIM TË NDRYSHËM 77 Preparate për ndalimin e djersitjes dhe aromës së pakëndshme 77 Preparate për largimin e qimeve nga lëkura 78

3.8.6. PREPARATE DEKORUESE – KOZMETIKE 79 Pudrat për fytyrë 79 Skuqës (skuqes) për fytyrë 80 Skuqje për buzë 81 Preparate për kapakët e syve, vetullave dhe qerpikëve 82

3.9. KUJDESI KOZMETIK I FYTYRËS DHE TRUPIT 84 3.9.1. PËCAKTIMII LLOJIT TË LËKURËS 84 3.9.2. KUJDESI I LËKURËS SË FYTYRËS 86

Kujdesi i përditshëm i lëkurës së fytyrës 86 Masazhi i fytyrës 87 Kujdesi special mund 89

3.9.3. KUJDESI I LËKURËS SË TRUPIT 91 3.9.4. KOZMETIKA DEKORATIVE E FYTYRËS 94

Largimi i leshit dhe qimeve 94 Grimi i fytyrës 95 Grimi i syve 97

4 KUJDESI KOZMETIK I DUARVE DHE KËMBËVE 101

4.1. NOCION, DETYRA PUNE, VEGËL, PAJISJE DHE APARATE PËR PUNË NË PROFESIONIN MANIKYR-PEDIKIR 103

4.2. MATERIALE PËR PUNË NË PROFESIONIN MANIKYR-PEDIKER 1074.3. MASAZH PËR DUAR 1094.4. PROCEDURA E MANIKYRIT 1114.5. PEDIKERI 114


III

4.6. KUJDESI I SHPUTAVE 1164.7. MASAZH I SHPUTËS 117

5 PARUKIERI 119

5.1. NOCIONI PËR PROFESIONIN E PARUKIERISË 1215.2. VEGËL, PAJISJE DHE APARATE PËR PUNË NË PROFESIONIN E PARUKIERISË 123

5.2.1. VEGËL DHE PAJISJE PËR PROFESIONIN E PARUKIERISË 123 5.2.2. APARATET PËR PROFESIONIN E PARUKIERISË 128

5.3. MATERIALI PËR PUNË NË PROFESIONIN E PARUKIERISË 131 5.3.1. PREPARATE PËR RROJTHJE 132 5.3.2. PREPARATET PËR LARJEN E FLOKËVE 134 5.3.3. PREPARATE PËR KUJDESIN E FLOKËVE 137 5.3.4. PREPARATE PËR PËRFORCIMIN DHE FORMIMIN E FLOKËVE 139 5.3.5. PREPARATE PËR ONDULACION TË PËRHERSHËM TË FTOHTË 141 5.3.6. PREPARATET PËR NGJYROSJET E FLOKËVE 143 5.3.7. PREPARATE PËR ZBARDHJEN E FLOKËVE 146 5.3.8. HIDROGJEN PEROKSIDI (HIDROGJEN) 148

5.4. CILËSITË E TEKNOLOGJISË SË PUNËS SË PARUKIERISË 150 5.4.1. PËRCAKTIMI I KUALITETIT TË FLOKËVE 151 5.4.2. LARJA E FLOKËVE 155 5.4.3. KUJDESI DHE REGJENERIMI I FLOKËVE 157 5.4.4. QETHJA E FLOKËVE 159

Qethja e fl okëve te gratë 161 Qethja e fl okëve te burrat 163

5.4.5. ONDULACIONI I FLOKËVE 165 5.4.5.1. ONDULACIONI I UJIT 165 5.4.5.2. ONDULACIONI I FTOHTË I PËRHERSHËM 168 Përpunimi i ondulacionit të ftohtë të përhershëm në fl okë me strukturë

të ndryshme 170 5.4.6. NGJYROSJA E FLOKËVE 172

Rrethi i ngjyrave 172 Procedura për nuancë të fl okëve 173 Procedura për kolor 1735.4.7. ZBARDHJA E FLOKËVE 177

5.4.8. RRUAJTJA E MJEKRËS 180 Formimi i mjekrës dhe mustaqeve te burrat 182

5.5. PARUKIERIA 184 5.5.1. MJETET DHE MATERIALET PËR PUNË NË PROFESIONIN PARUKIERI 184 5.5.2. LLOJET E PRODHIMEVE TË PARUKAVE 186 5.5.3. VENDOSJA, KUJDESI DHE MIRËMBAJTJA E PRODHIMEVE TË PARUKAVE 188

FJALORI I FJALËVE TË PANJOHURA 191LITERATURA 193

IV

1

Kozmetika dhe parukieria për vitin I

TEMA NR. 1

Planifi kimi dhe organizimi i punës në sallonet për kozmetikë dhe parukieri

Qëllimet konkrete:

t’i njeh normat sanitare teknike për kryerjen e veprimtarisë mjeshtërore në shërbimet personale

ta organizojë hapësirën e punës

t’i njeh normat e etikës profesionale

2

3


1.1. NORMAT SANITARE-TEKNIKE PËR PUNË NË VEPRIMTARINË E SHËRBIMEVE PERSONALE

Njeriu si më i rëndësishëm për procesin prodhues meriton kujdes të veçantë. Prandaj është e domosdoshme që të sigurohen kushtet e këtilla për punë që do të mundësojnë të arrihet mesatarja maksimale në punë, në raport me kohën dhe energjinë e shpenzuar, pa pasoja të dëmshme për shëndetin dhe aftësinë e punës së punëtorit.

Ligji për mbrojtjen e popullatës nga sëmundjet ngjitëse parasheh kontrolle obliguese shëndetësore-higjienike të punonjësve.

Kontrollet obliguese shëndetësore-higjienike për shkak të parandalimit të sëmund-jeve ngjitëse kryhen si:

1. kontrolle shëndetësore-higjienike para nisjes në marrëdhënie pune,

2. kontrolle periodike shëndetësore-higjienike gjatë punës dhe

3. kontrolle inordinare shëndetësore-higjienike pas kërkesës së Inspektoratit shtetëror sa-nitar dhe shëndetësor dhe pas indikacioneve epidemiologjike.

Kontrollet shëndetësore-higjienike të personave që shfaqin kujdes higjienik, ose puno-jnë në prodhimin e preparateve kozmetike kryhen një herë në vit dhe përfshijnë:

1. kontrolli mjekësor sëmundjeve qelbësore dhe parazitare të lëkurës dhe mukozës,

2. kontrolli mjekësor i sëmundjeve specifi ke ngjitëse, p.sh. turbekulozi i mushkërive të bar-dha dhe sëmundjeve tjera ngjitëse të traktit të frymëmarrjes,

3. incizimi rëntgen i mushkërive të bardha, nëse me kontrollin mjekësor dyshohet në tu-berkulozë në mushkëritë e bardha ose indikacioni epidemiologjik,

4. ekzaminime bakteriologjike të brisit nga hunda dhe fyti i sëmundjeve bakteriale qel-bësore dhe bartjes së infeksioneve.

Kontrollet shëndetësore-higjienike kryhen nga ana e Qendrave për shëndet publik dhe Instituti për shëndet publik.

Nëse pas kontrollit të kryer dëshmohet prania e ndonjë shkaktari të sëmundjeve ngjitë-se, entet e lajmërojnë Inspektoratin shtetëror sanitar dhe shëndetësor.


4

Nëse raporti bakteriologjik është pozitiv, përsëri kryhet kontrolli deri sa të fi tohet raport negativ.

Rezultatet nga kontrollet e kryera shëndetësore-higjienike të personave të punësuar regjistrohen në librezat sanitare, që punëtorët i marrin që në kontrollin e parë.

Libreza sanitare është dokument që përmban: fotografi , të dhëna personale të personit të kontrolluar dhe të dhëna për kontrollet e kryera shëndetësore-higjienike.

Libreza sanitare ruhet te personi juridik ose fi zik te i cili është punësuar personi i kon-trolluar.

Gjatë kontrolleve të rregullta nga Inspektorati shtetëror sanitar dhe shëndetësor, pu-nonjësit janë të obliguar t’i dorëzojnë librezat sanitare për shqyrtim.

Gjithashtu, me ligj është paraparë në një interval të caktuar kohor dezinfektimi obligu-es, dezinsektim dhe deratizim (çrrënjosje) (DDD) në hapësirat e punës nga veprimtaria e shërbimeve personale.

Dezinfektimi, dezinsektimi dhe deratizimi i kryejnë shërbimet e autorizuara. Pas DDD- shërbimit të autorizuar të përfunduar, është i obligueshëm të jep vërtetim me nënshkrim dhe vule nga kryesi i DDD-veprimtarisë.

Dukja e librezës sanitare

(Faqja e tretë e brendshme)(Faqja e parë e brendshme) (Faqja e dytë e brendshme)

5


Ligji parasheh dhe kontroll të sterilizuesve që përdoren në sallonet e kozmetikës në një periudhë të caktuar kohore. Kontrollin e kryejnë institucionet e autorizuara. Për të njëjtën fi tohet vërtetim përkatës

Dezinfektim

1. Pse nevojitet të kryhen kontrollet shëndetësore-higjienike?2. Kush i kryen kontrollet shëndetësore-higjienike?3. Kur kryhen kontrollet shëndetësore-higjienike?4. Çka përfshin një kontroll shëndetësor-higjienik?5. Çka paraqet libreza sanitare?6. Çka domethënë DDD?7. Kush kryen DDD?

Mbaj mend!

Kontrollet shëndetësore-higjienike kryhen:- para nisjes me punë,- gjatë punës,- si kontrolle inordinare shëndetësore-higjienike.

Libreza sanitare është dokument në të cilin futen rezultatet nga kontrollet e kryera shëndetësore-higjienike.

Inspektorati shtetëror sanitar dhe shëndetësor kryen kontroll sanitar.Qendrat për shëndet publik dhe institucioni për shëndet publik kryen

kontrolle shëndetësore-higjienike.DDD – dezinfektim, dezinsekcion, deratizim.

PYETJE


6

1.2. KUSHTET HIGJIENIKE PËR PUNË

Për kryerjen e rregullt dhe të suksesshme të punës dhe detyrave të punës në veprim-tarinë e shërbimeve personale, punonjësit duhet të kanë kujdes të veçantë për kushtet hi-gjienike. Kjo nënkupton mirëmbajtje të higjienës personale, higjienës së veglave, pajisjeve dhe materialeve për punë dhe gjithsesi higjienës së hapësirës së punës.

Mirëmbajtja e higjienës personale të punonjësve

Që ta ruajnë shëndetin, nuk mjafton vetëm t’i njohim rregullat e higjienës personale, por nevojitet respekti i tyre dhe aplikimi i tyre i drejtë. Njerëzit që punojnë në veprimtarinë shërbime personale, për çdo ditë vijnë në afërsi të pacaktuar me të huaj, prandaj ato duhet të kanë lëkurë të pastër dhe të kujdesur, fl okë në gjendje të mirë, higjienë të zbrazëtirës së gojës, veshje adekuate e ngjash.

Lëkura e trupit duhet të lahet shpesh.

Flokët gjithmonë duhet të janë të lara dhe në gjendje të mirë, sepse vetëm kështu do të lihet përshtypje e mirë te personi i huaj. Përveç fl okëve, fytyra gjithmonë vërehet së pari te njerëzit. Prandaj, personi duhet të jetë tërheqës, i këndshëm dhe me dukje të freskët. me zgjidhje të rregullt të grimit përkatës mundet edhe më shumë të shprehet bukuria e fytyrës.

Për mirëmbajtjen e higjienës personale është mjaft e rëndësishme dhe kujdesi i gojës dhe zbrazëtirës së gojës. Gjatë ndezjes së fytit, dhëmbët e prishur ose ndonjë sëmundje tjetër e organeve për frymëmarrje, në zbrazëtirën e gojës krijohet aromë e pakëndshme që shkakton ndjenjë e pakëndshme te të pranishmit. Gjithsesi, kjo pengon në punë, prandaj situatat e këtilla duhet të kurohen ose të trajtohen me përshtatje dhe të largohen.

Higjiena e duarve dhe thonjve, gjithashtu, nuk guxon të anashkalohet. Thonjtë duhet të janë të shkurta dhe në gjendje të mirë. Gjatë larjes së duarve, duhet me brushë të veçantë të pastrohet edhe papastërtia nën thonj. Për shkak kontaktit të për-ditshëm me ujë dhe kemikale, lëkura bëhet e thatë dhe çahet, sepse duhet të përdoren përveç mjeteve për mbrojtje dhe dore-za mbrojtëse.Doreza mbrojtëse

7


Rrobat e punës duhet të jetë monotone, e përpunuar nga materiali i pambukut, sipas mundësisë të jetë e bardhë dhe rregullisht duhet të ndryshohet.

Këmbët si më të ngarkuara gjatë punës kërkojnë kujdes të veçantë. Kjo nënkupton përdorim të këpucëve të përshtatshme që kanë shtru-ese ortopedike dhe të cilat janë të lehta, të bëra nga materiali natyror që lëshon ajër.

Punëtorët në sektorin për shërbime personale duhet të kenë kujdes për personat e huaj. Para se gjithash ta mbrojnë veshjen e të huajve, të përdorin çarçafë të pastër dhe të heku-rosur, peshqirë dhe përparëse. Përderisa te personi i huaj vërehet prania e ndonjë sëmund-je, nuk duhet të japin shërbime ose përderisa është kryer shërbim i këtillë, duhet vegla dhe pajisja të dezinfektohen mirë.

Mirëmbajtja e higjienës së veglës, pajisjes dhe materialeve

Punëtorët në sektorin e shërbimeve personale në punën e vetë për çdo ditë vijnë në kontakt me të huajt që janë të sëmurë ose të infektuar me disa mikroorganizma. Prandaj, ekziston mundësi e madhe dhe ato duhet të infektohen në mënyra të ndryshme, nëpër-mjet ajrit ose me kontakt direkt. Gjithashtu, ekziston mundësi të infektohet personi i huaj nëse punëtori është i sëmurë.

Nën infektim nënkuptohet hyrja e mikroorganizmave në trup të njeriut. Që të pengohet infektimi, nevojitet mirëmbajtja e higjienës së veglës, pajisjes dhe materialeve.

Veshje e rregullt e punës

Mbathje për punë


8

Procedura që aplikohet për mirëmbajtjen e higjienës së veglës dhe pajisjes është dez-infektim.

Me procedurën e dezinfektimit shkatërrohen shkaktuesit e sëmundjeve ngjitëse. Ajo mund të jetë mekanike, fi zike dhe kimike.

Nga mjetet fi zike përdoren uji, drita e diellit dhe tempera-tura e lartë ose e ulët. Me temperaturë të lartë shkatërrohen bakteret dhe viruset. Përdoret për dezinfektim të veglës dhe

pajisjeve që janë bërë nga metali ose por-celani. Uji i ngrohtë në të cilin është shtuar natriumi i karbonit (Na2CO3) përdoret për dezinfektim të peshqirëve dhe çarçafëve. Sterilizuesit e dizajnuar special që punojnë në princip të rrezeve ultra-vjollcë përdoren për sterilizim të krehërve, brushave dhe in-ventarit tjetër të imët.

Mjetet kimike që përdoren për dezinfektim duhet të plotësojnë disa kushte të caktuara si p.sh.: nuk duhet të janë helmuese për njeriun, të veprojnë në spektër të gjerë të mikro-organizmave dhe të mos i kafshojnë metalet. Mjetet për dezinfektim kështu e hollojnë protoplazmën dhe i koagulojnë proteinat. Nga mjetet kimike dezinfektuese përdoren:

- hidrogjen ose peroksid hidrogjeni (H2O2) në përqendrim prej 2-3%, për dezinfektim të plagëve, por edhe për dezin-fektimin e veglës,

- kalium permanganat ose hipermangan (KMnO4), kristale vjollcë të errëta, që veprojnë në mënyrë oksiduese,

- alkool (C2H5OH) që në shitje gjendet si i përqendruar 96% ose i freskët 70%, për dezinfektim të plagëve dhe veglave,

- natrium karboni (Na2CO3), për dezinfektim të mjeteve prej qelqi dhe metali që nuk ndryshken, si dhe për zbutjen e ujit,

- 40% formalin,- Lizoformi paraqet tretës të formalinat dhe të sapunit nga kaliumi.

Pajisja dhe vegla e pastër dhe e dezinfektuar nuk duhet të përzihet me pajisjen e papas-tër.

Materialet që përdoren duhet të ruhen në vend të thatë, të errët dhe të ftohtë, sepse ndryshimet e temperaturave mund të shkaktojnë ndryshime fi ziko-kimike të preparateve.

SterilizuesNa2CO3

KMnO4

9


Mirëmbajtja e higjienës së hapësirës së punës

Hapësirat për punë në sektorin e shërbimeve personale mund të janë të rregullta dhe të pastra. Për mirëmbajtje më të lehtë të higjienës në hapësira, dysheme dhe mure duhet të mbështillen me pllaka qeramike, material plastike ose material që lehtë pastrohet dhe dezinfektohet.

Pjesët e tjera nga muret dhe tavani duhet të lyhen me ngjyrë të hapur.Hapësira duhet të jetë mjaft e ndriçuar dhe të sigurohen trupa termik që e përmbajnë

temperaturën prej 18-20C.Mirëmbajtja e higjienës në hapësirë duhet të kryhet për çdo ditë kur pastrohet dyshe-

meja, tavolina e punës dhe pajisjet e tjera dhe një herë në javë kur pastrohen dritaret, muret, veglat etj.

Higjiena personale nënkupton higjienë të: fl okëve, fytyrës, zbrazëtirës së gojës, duarve dhe thonjve, lëkurës, veshjes së punës dhe këmbëve.

Infektimi është procedurë e shkatërrimit të shkaktarëve të sëmundjeve ngjitëse, me përdorim të mjeteve fi zike dhe kimike.

Mjetet fi zike janë: uji, rrezet e diellit dhe temperatura e ulët dhe e lartë.Mjetet kimike janë: hidrogjeni, kalium permanganati, alkooli, natrium karboni,

formalini, lizoformi.Higjiena e hapësirës së punës kryhet për çdo ditë ose një herë në javë.

1. Çka përfshin mirëmbajtja e higjienës personale e punonjësve?2. Çfarë kujdesi duhet të kenë punonjësit për personat e huaj?3. Çka është infektimi?4. Çka paraqet dezinfektimi?5. Si kryhet dezinfektimi?6. Numëroi mjetet dezinfektuese kimike!7. Si duhet të jetë hapësira e punës e rregullt që të mundet më lehtë të mirëmbahet higjie na në të?

Mbaj mend!

PYETJE


10

1.3. PËRGATITJET TEKNIKE DHE ORGANIZIMI I HAPËSIRËS SË PUNËS NË SALLONET PËR VEPRIMTARI TË SHËRBIMEVE PERSONALE

Sallonet për veprimtarinë kozmetike-parukiere mund të kombinohen dhe të japin shërbime nga sfera e parukierisë, kozmetikës, manikyrit dhe pedykyrit, por mund të janë specializues veçanërisht për secilin nga këto veprimtari.

Përveç që nevojitet që të plotësohen normat sanitare-teknike për punë në një sallon ku kryhen veprimtari për shërbime personale, nevojitet organizim i mirë i hapësirës së punës dhe përgatitja solide teknike.

Çdo sallon bashkëkohor ose të jetë nga sfera e kozmetikës ose parukierisë, duhet të pose-don disa hapësira për kryerjen e veprimtarisë themelore ose atyre plotësuese që e ndihmojnë veprimtarinë.’

Në vetë hyrjen e sallonit duhet të ketë hapësirë të ndarë vizuale në të cilën do të presin per-sonat e huaj që të vijnë në radhë. Ajo hapësirë duhet të ketë tavolinë dhe karrige, preferohet të ketë revista, me të cilat personat e huaj do ta kalojnë më shpejtë kohën përderisa presin. Duhet të ketë varëse ku do t‘i lënë paltot, mantelet ose palltot e personave të huaj.

Nevojitet që të ketë hapësirë të veçantë që do të paraqet gardërobë për punonjësit, pajisje me dollapë përkatëse për vënien e veshjeve të punës dhe mbathjeve. Personat profesionist, para se të fi llojnë me punë i veshin veshjet e punës dhe mbathjet, që duhet të jenë të pastra, të rregullta dhe komode. Pas përfundimit të kohës së punës, përsëri i veshin veshjet dhe mbathjet e tyre, ndërsa veshjet e punës dhe mbathjet i vënë në vend përkatës në gardërobë.

Në sallonet e kozmetikës, shpesh nevojitet që edhe vetë personi i huaj ta vë veshjen dhe mbathjet e veta, për shkak trajtimit që do t’i bëhet. Kjo shpesh nevojitet për masazh të trupit dhe kujdesi tjetër special i trupit ose procedurave pediker. Prandaj nevojitet hapësira ose gardëroba e ndërtuar ku personi i huaj mund t’i lë veshjet ose mbathet.

Hapësira për pritje

11


Në çdo sallon për veprimtari kozmetike-parukierie duhet të ketë vend të caktuar ose hapë-sirë në të cilën do të vendoset vegla, pajisja, instrumentet dhe materiali ndihmës për punë. Ato duhet të vendosen në dollapë dhe sirtarë. Gjithmonë duhet të kihet kujdes të ndahen çarçafët, peshqirët, dhe materiali tjetër ndihmës nga tekstili ato të pastrat nga të papastrat nga ato që përdoren. Prolongimi i veglës, pajisjes dhe instrumenteve të përdora gjatë punës duhet të ketë vend të caktuar, ndërsa pastaj dezinfektimi, i ashtuquajtur sterili-zimi, të rikthehet në dollap dhe sirtarë ku ruhen.

Në çdo sallon duhet të ketë kanal për ujë të ngrohtë dhe të ftohtë, si dhe drenazh të së njëjtës. Sipas mundësisë, duhet të ketë tualet të veçantë për personat e huaj, ndërsa të veçantë për punëtorët. Në tualetet për punëtorë preferohet të ketë edhe dush.

Vetë hapësira e punës duhet të jetë funksionale dhe mjaft e rregullt. Duhet të kihet kujdes për estetikën e hapësirës, por edhe për shfrytëzimin maksimal të hapësirës, që të mundet pa ndërprerje të rrjedh puna.

Në sallonet për kozmetikë duhet të ketë ndarje të shtretërve të kozmetikës nga pjesët e tjera të hapësirës, sepse kështu përmbahet privatësia dhe intimiteti i personit të huaj.

Vendi i punës së manikyrit-pediker duhet të ketë tavo-linë pune dhe karrige, me të cilat ia kryen trajtimin personit të huaj, tavolinë lëvizëse me pajisje dhe material për punë.

Salloni bashkëkohor i kozmetikës

Tavolina e punës për manikyr-pediker


12

Në sallonet e parukierisë duhet të ketë hapësirë të veçantë për larjen e fl okëve, që për-bëhet nga legeni i konstruktuar special me këmbë që qëndron në lartësi. Në të vendoset koka e personit të huaj të cilit i lahen fl okët.

Vendi i punës ka tavolina ku vihen veglat dhe pajisjet për punë, sirtarët dhe pasqyrat.

Përveç aparateve që përdoren për kryerjen e trajtimeve dhe shërbimeve, në sallonet për kozmetikë dhe parukieri përdoren aparatet plotësuese ele-ktrike. Ato janë lavatriçet për larje, hekuri, bojleri dhe fshesa e korrentit. Këto aparate ndihmojnë në mirëm-bajtjen e higjienës së hapësirës, vesh-jeve të punës dhe materialit për punë, si dhe për kryerjen e pjesës tjetër të veprimtarive themelore.

Punëtori duhet të ketë kujdes kur menaxhon me aparatet që funksionojnë me ndihmën e rrymës elektrike. Instalimi duhet të jetë mirë i përpunuar dhe i mbrojtur dhe të mos ketë vend ku rastësisht do të prekte në pjesët nën shtypje. Asnjëherë nuk duhet të kyçen apa-ratet elektrike me duar të lagura. Nëse ka kujdes gjatë menaxhimit me aparatet elektrike, punëtori do të mbrohet nga sulmi elektronik.

Salloni bashkëkohor i parukierisë

Lavatriçja për larjeHekuri

13


Nevojitet organizim i mirë i hapësirës së punës dhe teknikë solide për pajisjen e sallonit.

Hapësirat në sallon janë: dhoma për pritje, gardëroba për punonjës, gardëroba për persona të huaj, hapësira për ruajtjen e veglave dhe pajisjes, tualeti, hapësira e punës.

Përveç aparateve dhe instrumenteve themelore për punë, në sallon nevojiten aparatet plotësuese elektronike, me të cilat menaxhohet me kujdes.

Çdo sallon duhet të posedon kuti për ndihmën e parë dhe aparat për fi kjen e zjarrit.

Çdo sallon duhet të posedon kuti për ndihmën e parë dhe aparat kundër-zjarrit.

Në kuti për ndihmën e parë duhet të ketë material sanitetik me të cilin do të jepej ndihma e parë gjatë prerjes, gjakderdhjes, djegieve. Për atë qëllim në kuti duhet të ketë gazë sterile, fasha, gjilpërë mbro-jtëse, ngjitëse, gërshërë, alkool, jod, ndërsa mund të ketë edhe table-ta kundër dhimbjeve. Kjo duhet të vendoset në sallon në një vend të dukshëm.

Aparati kundër zjarrit nevojitet nëse shkaktohet zjarr nga përdorimi i pakujdesshëm i materieve që digjen lehtë. Ky aparat është bartës dhe mund të jetë përplot me ujë, shkumë, pluhur, dyoksid karbon etj.

Kuti me ndihmën e parë

1. Cilat parakushte janë të rëndësishme që mirë të funksionon një sallon për veprimtari nga shërbimet personale?

2. Vizito më shumë sallone të tilla dhe analizo organizatën e hapësirës së punës!3. Bëj pasqyrim tabelor për ngjashmëritë dhe dallimet në organizimin e hapësirës së

punës në sallone!4. Diskuto në klasë si do ta përmirësonit rregullsinë e ndonjë nga sallonet që sipas juve

nuk janë organizuar mirë!5. Cilat janë pajisjet obliguese për ndihmën e parë dhe mbrojtjen kundër zjarrit në sallone?

Aparat KZ

PYETJE DHE DETYRA

Mbaj mend!


14

1.4. KULTURA E SJELLJES

Jini të shkathtë nëse mundeni, jini të mirë nëse dëshironi,por gjithmonë jini të bukur...

Mirë se erdhët në botën e bukurisë!

Veprimtaria, shërbimet personale janë të e ndërlidhur me konta-ktin direkt të personit profesional dhe personit të huaj. Shërbimi i personit të huaj është ndër-lidhur me shkathtësinë e kryerjes së operimeve të punës në menaxhim përkatës (parukier, kozmetik, manikyr-pediker).

Suksesi në punën e personit profesionit dhe shtimi i personave të huaj, në masë të madhe varet nga mënyra e sjelljes së tij. Ky parakusht është i domosdoshëm për plotësimin e dijes teorike dhe praktike të personit profesional.

Që të arrihet besim te personi i huaj, duhet të kihet kujdes si t’i afrohet atij dhe si të proce-dohet gjatë trajtimit. Përvojat janë të pakëndshme kur personi profesional nuk sillet mirë me personin e huaj, nuk e respekton dhe nuk i ndjek interesat e tij. Raporti i këtillë nevojitet që të korrigjohet, ndërsa kjo varet nga vetë personi dhe dëshira e tij që ta bën këtë.

Personi profesional duhet t’i posedon tiparet vijuese: që sillet me inteligjencë, të ketë nd-jenjë të pastërtisë dhe higjienës, të ketë raport të rregullt ndaj punës, bashkëpunëtorëve dhe personave të huaj.

Raporti në mes bashkëpunëtorëve duhet të jetë i këndshëm, i sinqertë dhe miqësor, ndërsa kjo në veçanti është e rëndësishme për personat e huaj.

Në rast se personi i huaj i joshet personit profesional për problemet e veta private, personi profesional nuk guxon për atë të fl et me persona tjerë. Thashethemet janë cilësia më e keqe që mund të posedon personi profesionist. Me atë tregohet mungesë kulture e personit profe-sional.

Më mirë është që në sallonet në të cilat kryhen shërbimet personale të bisedohet për tema të përgjithshme nga sfera e modës, sportit, artit dhe ndodhitë aktuale. Prandaj, personi pro-fesional duhet t’i ndjek risitë në ato sfera, sepse shpesh kërkohet dhe mendimi i tij. Në disa shërbime të rastësishme kërkojnë edhe persona të huaj, sepse është e domosdoshme dija themelore e gjuhës së huaj, për shkak kuptimit me personin e huaj.

E rëndësishme për suksesin në punën e punonjësit të kozmetikës-parukierisë është raporti i tij ndaj punës, që duhet t’i paraqitet me kënaqësi, jo vetëm obligimi. Vetëm me dashuri ndaj profesionit të vetë, ai do të ketë sukses t’i tejkalon të gjitha vështirësitë që i pengojnë gjatë punës.

15


Gjatë pranimit të personit të huaj nuk duhet as me një gjest të vogël të shprehet mos mirës-jellje, sjellje mendjemadhësia ose ironi. Personi profesionist duhet të bën bisedë të këndshme, por nuk duhet të hyn në punët personale të personit të huaj.

Raporti i personit të profesional ndaj personit të huaj mund të shfaqet me disa rregulla, të dhëna në tabelën e radhës, në të cilën është shfaqur edhe si nuk duhet të sillet.

Personi i huaj është ai që duhet t’i shpreh dëshirat dhe nevojat e veta, ndërsa personi profesional ose skuadra duhet të gjen mënyrë që t’i kënaq. Duhet shkathtësi dhe aftësi më e madhe që të vlerësohen personat e huaj, që të mundet me rregull të procedon me to.Burrat, shpesh nuk janë persona të huaj „të vështirë”, sepse nuk bëjnë probleme përreth

modelit të fl okëve ose rruajtjes. Për to më e rëndësishme është shërbimi, mirësjellja dhe kushtet në sallon, që të kënaqen.

Gratë janë ato që e ndjekin modën dhe kanë kujdes të madh për dukjen e tyre. Ato janë per-sonat e huaj që shkuarjen te parukieri ose kozmetiku e bëjnë me kënaqësi, prandaj janë më „të vështira” për plotësimin e kërkesave të tyre.

Tabela: Sjellja pozitive dhe negative e personit profesionit ndaj personit të huaj

Raporti pozitiv ndaj personit të huaj

Raporti negativ ndaj personit të huaj

Njerëzor Ofendues I sjellshëm Familjar

I kujdesshëm Imponues Shërbyes Mendjemadh

Me respekt Me dëshirë që të grindet

I qetë I plogëtShpirtëror I pasjellshëm

Folës Folës i tepërtI sinqertë I pasjellshëm

I sigurt Shumë i besueshëm

Raporti i rregullt i personit profesionist me personin e hua


16

Ekzistojnë lloje të ndryshme të personave të huaj që duhet të vlerësohen nga ana e

personit profesionist. Më së shumti duhet të vlerësohen nëse personi i huaj është nervoz ose i qetë sipas mënyrës së ecjes, pas foljes kuptohet shkalla e arsimit, sipas duarve njihet me çfarë pune merret, veshja e tregon shijen etj.

Që të qaset me rregull kah personi i huaj duhet të dihet se: nuk duhet të fl asin për gjëra të panevojshme me personat e huaj të heshtur, të mos shprehen shenja të monotonisë kur personat e huaj nuk fl asin shumë, të përmbahet dhe të mbetet i qetë me personat e huaj që janë nervoz, të këshillohen personat e huaj të pasigurt të cilët e presin atë, t’u përkushtohet kujdes fëmijëve si persona të huaj, të respektohen personat e rëndomtë të huaj etj.

Pranimi i personit të huaj është pjesë mjaft e rëndësishme në sjelljen e personit profesi-onal. Gjatë hyrjes në sallon, personi i huaj duhet me zë të përshëndetet, nëse është i njo-hur të përshëndetet me emër. Personi i huaj me mirësjellje duhet të pyet çfarë shërbimi kryhet. kur do të pyet sa kohë do të pret, duhet saktë të lajmërohet për kohën e pritjes. Mirësjellja e personit profesional mbështetet në disa imtësira që i bën, si mbajtja e pall-tos, dhënia e karriges etj. Personi i huaj në sallon duhet të ndjen atmosferë të këndshme dhe miqësore, ndërsa për atë mund të kontribuon një buzëqeshje e ëmbël e pa imponu-ar.

Tanimë kemi përmendur se është i rëndësishëm biseda me personin e huaj. Nëse ka fi lluar biseda duhet në përgjithësi të mbahet, kështu që mund të kyçen edhe personat tjerë të huaj. Asnjëherë nuk duhet personit të huaj t’i përkushtohet vëmendje në disa mangësi të tij në dukje ose të bindet në ndonjë dëshirë të tij, që nuk është i përshtat-shëm. Përderisa bisedon me personin e huaj të panjohur, duhet të këmbëngul të njihet emri i tij dhe shpesh të emërohet, që të mos ndjehet si në hapësirë të panjohur. Obligimi i personit profesional është që t’i njeh personat e tij të huaj, veçanërisht ato që janë të përhershëm, që të mund t’i këshillon dhe ta shpreh personelin e tyre nëpërmjet modelit të fl okëve ose grimit.

Shoqërimi (dërgimi) i personit të huaj do ta plotësojë përshtypjen që e ka fi tuar ai gjatë trajtimit në sallon. Pranimi, sjellja e personit profesional dhe kualiteti në punë e formojnë pasqyrën komplete te personi i huaj për sallonin dhe si të tillë e nxjerr nga aty. Pas përfundimit të shërbimit, duhet të largohen papastërtitë eventuale të rrobave të personit të huaj. Preferohet që të ndihmohet në veshjen e personit të huaj, dërgimin e tij nga salloni dhe falënderim për vizitë. Me atë konfi rmohet mirësjellja dhe sjellja e mirë, që duhet ta posedon çdo person profesional. Personi i huaj kur e braktis sallonin duhet të ketë ndjenjë se përsëri do të pranohet mirë dhe do të shërbehet me kualitet në atë sallon.

17


Dukja e kënaqur e personit të huaj

Mbaj mend!

Suksesi në punën e personit profesional varet nga mënyra e sjelljes së tij.Raporti në mes bashkëpunëtorëve dhe personit të huaj duhet të jetë i këndshëm,

i sinqertë dhe miqësor.Më mirë është që në sallone të bisedohet për temat e përgjithshme, punonjësi të

mos sillet me mendjemadhësi, me vrazhdësi dhe sjellje të keqe. Personi i huaj është ai që duhet t’i shpreh dëshirat dhe nevojat e veta.Personi i huaj duhet të vlerësohet dhe me kujdes të sillet ndaj tipave të ndryshëm

të personave të huaj.Përveç shërbimit kualitativ, personin e huaj do ta bëjnë të kënaqur: pranimi i

këndshëm, biseda përkatëse dhe përcjellja nga salloni.

Organizoni lojërat e roleve në klasë. Ndahuni në grupe të ndryshme në të cilat do të ketë person profesional dhe persona të huaj me karakter të ndryshëm. Ushtroni pranim, bisedë dhe përcjelljen e personit të huaj, sipas skenarit të vendosur përpara. Disa nxënës duhet ta ndjekin lodrën dhe të diskutojnë për korrektësinë e raportit të personit profesio-nist.

AKTIVITETE

18

19


TEMA NR. 2

Morfologjia, fi ziologjia dhe patologjia e lëkurës

Qëllimet kryesore janë:

ta njeh ndërtimin e lëkurës dhe pjesëve të saja

të bëjë klasifi kim të funksioneve të lëkurës

ta njeh ndërtimin dhe tiparet e qimes

t’i njeh ndryshimet patologjike të lëkurës dhe fl okëve

t’i shpjegojë dhe tregojë karakteristikat e lëkurës dhe fl okëve

20

21


2.1. NDËRTIMI ANATOMIK I LËKURËS

Lëkura është organi më i madh njerëzor që paraqet 6-8% nga pesha e plotë e organizmit njerëzor. Te njeriu me peshë prej 60 kg, lëkura mbulon sipërfaqe prej 1.5m2 dhe peshon prej 3-4 kg. Më e hollë është në kapakët e syve është më e trashë te shputat. Është përbëra prej tre shtre-save: shtresa e jashtme – epidermës (epidermës), shtresa mesatare – dermë (dermis) dhe shtresa e brendshme – hipoderma (hypodermis).

Shtresa e jashtme – epidermës përbëhet prej më shumë shtresave me trashësi të ndryshme. Kjo shtresë është në goditje direkte në ndikimet e jashtme dhe e mbron trupin tonë. Në këtë shtresë nuk ka enë gjaku. Në shtresën e brendshme të epidermisit formohen qeliza të reja të pa-pjekura që gradualisht maturohen dhe lëvizin kah shtresat më të epërme të epidermisit. Kur do të arrijnë deri në sipërfaqe, ato do të vdesin dhe do të bien. Në epidermës gjenden edhe qelizat melanocite që e formojnë pigmentin melaninë, pigment që është përgjegjës për ngjyrën, tenin e lëkurës dhe pigmentin që e mbron lëkurën nga veprimtaria e rrezeve të diellit.

Ndërtimi i lëkurës

GJËNDRA DHJAMORE

QIMET NERVORE

FIJET E QIMES

EPIDERMËS

DERMA

MUSKULI

FOLIKULI I QIMES

HIPODERMA

ENËT E GJAKUT


22

Ngjyra e lëkurës – ajo varet nga më shumë faktorë; trashësia e epidermisit, sasia e pigmentit, faktori trashëgues, raca, pleqëria etj. Në ngjyrë ndikojnë kapilarët nën lëkurë dhe gjaku në to. Larja e pandryshueshme me ujë të ngrohtë dhe të ftohtë shkakton qarkullim më të mirë që rezulton me ngjyrë rozë të lëkurës. Nën ndikimin e rrezeve të diellit janë rreze, që lëkura e ndrys-hon ngjyrën (errësohet) e.a. në atë mënyrë mbrohet nga drita më e fortë.

Shtresa mesatare – derma gjendet nën epidermës dhe në të gjenden enët e gjakut që e ushqejnë lëkurën. Përbërjet strukturore themelore të dermës janë: kolagjeni që është përgje-gjës për funksionin e lëkurës, elastini që është përgjegjës për elasticitetin, përfundimet ner-vore përgjegjëse për ndjeshmërinë e lëkurës, gjëndrat e djersëve dhe ato dhjamore, thonjtë, si dhe folikulat e qimeve.

Shtresa e brendshme – hipoderma kjo është shtresa më thellë e futur në lëkurë. Është ndërtuar nga qelizat yndyrore që janë shpërndarë përveç qimeve kolagjene. Falë yndyra-ve të grumbulluara, hipoderma paraqet deponim të rëndësishëm energjetik të trupit dhe është magazinë e yndyrave të panevojshme. Te disa njerëz, si rezultat i faktorit gjenetik, ushqimi i parregullt, aktiviteti i panevojshëm fi zik dhe konsumimi i panevojshëm i ujit, grumbullohen materiet yndyrore që rezultojnë me paraqitjen e celulitit.

Cilat janë krijimet e lëkurës?

Epiderma – shtresa e jashtmeDerma – shtresa mesatareHipoderma – shtresa e brendshmeMelanina – pigmenti përgjegjës për ngjyrën e lëkurës

1. Cilat janë tri shtresat e lëkurës? 2. Në cilën shtresë të lëkurës gjenden melanocitet?3. Cilat janë komponentët strukturor të dermës?4. Ku grumbullohen materiet yndyrore?5. Cili është roli i melaninës?

Përkujtohu ngabiologjia

Mbaj mend!

PYETJE

23


2.2. PRODHIMET E LËKURËS

Në prodhime, krijimet e lëkurës numërohen: gjëndrat dhjamore, ato të djersëve, qimet dhe thonjtë.

Gjëndrat e djersëve – ekrine dhe apokrine. Gjëndrat ekrine janë në tërë sipërfaqen e lëkurës, ndërsa funksioni bazë është rregullimi i temperaturës trupore, prodhojnë djersë, lëng të shum-të me shije acidike-të kriposur që hidhet nëpër poret e sipërfaqeve të lëkurës si pika. Gjëndrat apokrine gjenden nën sqetulla, aktivizohen gjatë kohës për pubertet dhe sekretojnë materie yndyrore. Djersët e këtyre gjëndrave nuk ka aromë, por kur do të vjen në kontakt me enzimat e baktereve të pranishme, prodhon aromë të pakëndshme. Në raportin e përmbajtjes kimike, djersët përbëhen 99% ujit, ndërsa teprica janë kripërat dhe materiet e tjera që janë të dëmshme për organizmin e njeriut.

Gjëndrat dhjamore – prodhojnë sekrecion që quhet serum (dhjam). Gjendet gjithkund në lëkurë, më së shumti në fytyrë, shpinë dhe në organet gjenitale. Gjëndrat dhjamore janë bazë për zhvillimin e akneve.

Qimet – këto janë krijime të lëkurës që e mbulojnë pothuajse tërë trupin përveç pëllëmbëve dhe tabanëve. Qimet përbëhen nga pjesa e padukshme e trungut ose fi jes së qimes dhe nga pjesa nën lëkurë përreth rrënjës ku gjenden gjëndrat dhjamore.

Thonjtë – njëjtë si qimet e thonjve janë krijime të vrazhda të lëkurës që gjenden në majat e gishtave të këmbëve dhe të duarve. Kanë rrënjë që paraqet pjesë të gjallë të thoit, pllaka e thoit që ka qeliza të vdekura dhe pjesa e lirë nga thoni që përbëhet nga qelizat e vrazhda dhe të cilat mund të priten.

Krijimet e lëkurës

Formimet e lëkurës janë: gjëndrat e djersëve dhe gjëndrat dhjamore, qime dhe thonjë

Mbaj mend!


24

2.2.1. LLOJET E LËKURËS

Në gjendjen e lëkurës, ndikim të madh kanë ndryshimet klimatike, mënyra e ushqimit, këmbimi i materieve, stresi dhe zgjedhja e mjeteve kozmetike. Me kalimin e viteve, çdo tip i lëkurës është nënshtruar në ndryshimet e lëkurës është e prirë kah tharja, zvogëlimi i elasti-citetit dhe qetësisë.

Dallojmë katër lloje themelore të lëkurës: normale, e thatë, yndyrore dhe e kombinuar.

Lëkura normale – është e shëndetshme, e freskët, e lëmuar, e butë dhe me ten të bukur, ngjyrën e ka roze dhe të pastër. Poret janë tërë-sisht të vogla, elasticiteti është normal dhe nuk ka ndryshime të jasht-me (njolla, të zeza dhe maja). Lëkura normale është shenjë për shëndet të mirë.

Lëkura e thatë – gjëndrat dhjamore nuk prodhojnë sekrecion të mjaftueshëm për shkak të epidermisit është dobët i mbrojtur nga ndikimet e jashtme. Te ky lloj i lëkurës, më herët paraqiten shenjat e pleqërisë dhe lëkurës shpesh dehidron sepse është çrregullim i barrierës së çrregulluar të ujit-lipid dhe vjen deri te avullimi i ujit në sipërfaqen e lëkurës. Lëkura e këtillë nuk është elastike, poret janë mbledhur, sipërfaqja është e thatë dhe e rrudhur. Shumë shpesh paraqiten edhe njolla, ndërsa vërehet edhe qërimi i lëkurës në pjesën përreth hundës, faqeve dhe mollëzave. Rrudhat e imëta formohen përreth syve dhe paraqitet ndjenjë e shtrëngimit të përhershëm.

Lëkura e yndyrshme – paraqitet si rezultat i aktivitetit të zmadhuar të gjëndrave dhjamo-re që sekretojnë sasi më të madhe të sekrecionit për shkak të cilit lëkura ka shkëlqim të zmad-huar veçanërisht në T-zonën (balli, hunda dhe mjekra). Lëkura e yndyrshme është në veçanti karakteristike për pubertet, por nuk përjashtohet mundësia që të paraqitet edhe te të rriturit. Lëkura yndyrore është prirëse kah arsyetimi i pjesëve të skuqura, kah zgjerimi dhe mbyllja e poreve dhe njollave të formuara të zeza.

Lëkura e kombinuar – karakterizohet me pore të zgjeruara në pjesën e hundës dhe faqeve, lëkura e thatë në pjesën e mollëzave dhe yndyrës së ballit, hundës dhe mjekrës (T-zona). Ky lloj i lëkurës shpesh takohet. Raporti i pjesëve të yndyrshme dhe atyre të thata të fytyrës shpesh ndryshohen, ndërsa shpesh së bashku me moshën zmadhohen zonat e thata të fytyrës.

Përveç katër llojeve themelore të lëkurës hasen edhe kategori të lëkurës sipas moshës.

Lëkura e thatë (deri 20 vjet) – Problemi më i shpeshtë te ky lloj i lëkurës me dregëza ose akne që në disa raste mund të ndizen dhe të shkaktojnë probleme estetike.

Lëkura e pjekur (mbi 45 vjet) – paraqitja e rrudhave përreth syve, njollave të pigmentu-ara, elasticitetit të zvogëluar, thatësisë së zmadhuar dhe lëshimit të lëkurës. Pavarësisht cilit

Lëkura normale

T-zona

25


lloj të lëkurës i përket, çdo lëkurë është nënshtruar në plakje, ndërsa një nga shenjat bazike të pleqërisë është paraqitja e rrudhave. Me kujdesin e rregullt të pleqërisë mund të ngada-lësohet.

Lëkura e ndjeshme – karakterizohet me elasticitet normal dhe paraqitja e skuqjes në disa pjesë nga fytyra nën ndikim të faktorëve të jashtëm, emocioneve dhe ngjash. Te ky lloj i lë-kurës duhet të kihet kujdes shumë gjatë vënies së prodhimeve të reja kozmetike.

1. Si e ndjen lëkurën tënde?a) të lëmuar dhe normaleb) të shtrënguar dhe të tensionuarc) në disa pjesë e thatë, në disa normale dhe e lëmuarç) e yndyrshme ose e shkëlqyeshme

2. Si duket lëkura e jote gjatë ditës?a) e freskët dhe e pastërb) paraqiten lëvozhga dhe skuqje në disa pjesëc) e shkëlqyer në T-zonën (ballë, hundë dhe mjekër)ç) e yndyrshme dhe me shkëlqim në tërë fytyrën

3. Sa shpesh ju paraqiten dregëza?a) asnjëherëb) nga koha në kohëc) zakonisht para dhe pas ciklit mujorç) shpesh

4. Sa janë të vërejtura poret e fytyrës?a) të vogla deri në mesatareb) të pa vërejturac) të vërejtura në T-zonënç) të mëdha dhe të lehta të vërejtura në tërë fytyrën

5. Zgjedh cilat nga këto pohimet vijuese ju përshtaten! (mund të zgjedhësh më shumë pohime)a) lehtë digjem në diellb) më paraqiten njolla dhe skuqje gjatë ndryshimit të temperaturës c) lëkura reagon gjatë përdorimit të preparateve kozmetikeç) asnjëra nga të përmendurat më lartë

Nëse ke përgjigje më shumë në A – ke lëkurë normale, nën B ke lëkurë të thatë, C – ke lë-kurë të yndyrshme, nën Ç lëkurë e kombinuar.

Nëse në pyetjen e fundit ju përshtaten shumica e pohimeve, kjo domethënë se lëkua juaj është e ndjeshme.

Anketoi prindërit e tu, kushërinjtë më të afërt dhe miqtë!

Përcakto çfarë lloji të lëkurës ke


26

Lëkura i mbron organet e brendshme nga lëndimi.Gjëndrat e djersëve marrin pjesë në kontrollin e temperaturës trupore nëpërmjet

nxjerrjes së ujit nga sipërfaqja e trupit.Lëkura përmban qeliza nervore që reagojnë në dhimbje, shtypje, të ngrohtë, të

ftohtë e ngjash.Njollat e errëta janë pasojë nga krijimi pa qëllim i melaninës.Lëkura mund të rigjenerohet.

1. Në çka përbëhet funksioni mbrojtës i lëkurës?2. Si lëkura e rregullon temperaturën trupore?3. Cilat janë karakteristikat e lëkurës normale?4. Cilët janë receptorët e lëkurës?5. Bëj krahasim në mes lëkurës së re dhe asaj të pjekur!6. Cilat janë karakteristikat e lëkurës së ndjeshme?7. Përshkruaje lëkurën e kombinuar, pastaj hulumto nëse dikush nga miqtë tuaj të afërt,

kushërinjtë ose shokët kanë tip të kombinuar të lëkurës!

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA

2.2.2. FUNKSIONET E LËKURËS

Lëkura është organ që mund të rigjenerohet (riparohet). Ka funksione të shumta dhe të rëndësishme. Ajo i mban të gjitha organet, muskujt, kockat brenda në trup, dhe njëkohësisht ajo e izolon trupin nga mjedisi përreth.

Funksioni i saj më i rëndësishëm është funksioni mbrojtës. Ajo shërben si barrierë për të gjitha dëmtimet fi zike, ndikimi dëmtues i UV-rrezeve si dhe sulmeve të baktereve. E mbron trupin nga humbja e tepërt e ujit dhe elektroliteve.

Lëkura, gjithashtu, është organ shqisor. Në të janë vendosur receptorët për prekje, shtypje, ngrohtësi, dhimbje dhe të ftohtë.

Gjithashtu, lëkura ka rol që e përmban temperaturën trupore të trupit. Gjatë temperaturës së zmadhuar të trupit vjen deri te përhapja e kapilareve, qarkullimi zmadhohet për llogari të lëkurës ftohet. Temperatura vepron në gjëndrat e djersëve, kështu që sekreton me djersët li-rohet nga ngrohtësia, dhe me atë janë materiet e dëmshme nga organizmi. Në temperaturën më të ulët ndodh procesi anasjelltas. Enët e gjakut ngushtohen, poret gjithashtu ngushtohen me atë që mundësohet ftohja e trupit.

27


mikro fi brine

makro fi brine

korteks

palcë

kutikulë

Ndërtimi i qimes

2.3. NDËRTIMI ANATOMIK I KRIJIMEVE TË LËKURËS

2.3.1. NDËRTIMI ANATOMIK I QIMES

Qimja paraqet krijim të lëkurës. Pjesa e dukshme në qime quhet trung ose fi je qimesh. Ajo është ndërtuar nga qelizat e vdekura keratite. Pjesa nga qimja që gjendet nën sipërfaqen e lë-kurës është pjesa e vetme e gjallë dhe paraqet rrënjë të qimes me ndihmë të të cilit ushqehet qimja. Rrënja e vetme është vendos në shtratin e vetë që quhet folikuli i qimes. Çdo qime dhe folikulë ka edhe muskul që e mban qimen e drejtë. Përreth rrënjës së qimes janë shpërndarë edhe gjëndrat dhjamore që sekretojnë materie yndyrore në folikulë të qimes e a.q kryhet lyrja e qimes.

(Shih fi gura e ndërtimit të lëkurës në leksion „Ndërtimi anatomik i lëkurës”)Nëse marrim një qime dhe e vështrojmë nën mikroskop, do të vërejmë se kjo është ndërtuar

prej tre shtresave:

Kutikula ose shtresa e jashtme e qimes. Kjo është shtresë e hollë e përbërë nga keratinozat, qelizat katrore (lëvozhga) që janë renditur në mënyrë horizontale njëra mbi tjetrën. Kutikula e mbron qimen nga ndikimi i jashtëm i dëmshëm. Shumë shpesh nën ndikimin e disa mjeteve kimike ose mekanike me tapitje, kutikula mund të dëmtohet dhe atëherë kur fl okët janë të thata dhe pa shkëlqim.

Korteks, korë ose shtresë fi brine. Kjo është shtresa e brendshme që është ndërtuar nga qimet fi brine të ndërlidhura ndërmjet veti me kit masë. Në mes këtyre qelizave gjenden edhe melano-citet në të cilat gjendet melanina – pigment që është përgjegjës për ngjyrën e fl okëve. Sa më shumë melaninë, aq më e errët është ngjyra e fl okëve.

Palca – është shtresa e mesme dhe e paraqet qendrën e qimes. Është ndërtuar nga qelizat e buta keratite që janë renditur pa radhë, ndërsa marrin pjesë në bartjen e materieve ushqyese deri te dy shtresat e tjera.


28

Përmbajtja kimike e qimeve

Nga aspekti kimik i qimeve është ndërtuar nga materia proteine e quajtur keratinë. Keratina është ndërtuar nga aminoacidet që ndërmjet veti ndërlidhen me lidhje të ndryshme (hidro-gjeni, jonike, disulfi de e ngjashëm), përmban edhe komponentë jo-keratinin si uji, materiet yndyrore dhe metalet që gjenden në pjesët e mbetura në trup, p.sh. zink, bakër dhe plumb.

Rritja e qimes

Rritja dhe rënia e qimes paraqet proces normal që rrjedh në tre fazat vijuese:Faza anogjene që zgjatë disa vite dhe muaj rritet përafërsisht 1 cm. Te gratë, fl okët rriten

më shpejtë sesa te burrat, dhe në verë rriten më shpejtë sesa në dimër.Faza katogjene është periudhë kur rritja në pushim, e a.q folikula e qimes do të pushon së

funksionuari dhe qimja nuk rritet. Kjo fazë zgjatë disa muaj.Faza talogjene, periudhë e rënies së qimes. Që në fazën katogjene fi llon të zhvillohet foli-

kuli i ri, atëherë fi llon të rritet qimja e re për llogari të asaj të vjetrës që vdes.

Cilësitë e qimes

Qimja posedon cilësi të caktuara që janë të rëndësishme gjatë kryerjes së trajtimeve koz-metike. Qimja është mjaft higroskopike e a.q ka aftësi të pranon ujë. Cilësia tjetër është elastike dhe e fortë që shfuqizon këputje të lehtë të qimes. Elektrizimi statik paraqet cilësi që më së miri vërehet gjatë krehjes së fl okëve të thata dhe të pastra.

Ngjyra e qimes varet nga lloji i pigmenteve dhe përqendrimeve të tyre që gjenden në qime. Pigmentet i krijojnë qelizat e veçanta e a.q melanocite që janë në rrënjë të qimes. Nëse pig-mentet janë në përqendrim më të madh, atëherë fl okët janë më të errëta dhe anasjelltas.

Fazat e rritjes së qimes

Anogjena Katogjena Telogjena

29


Nënqielli dhe raca në të cilën përkasin njerëzit, gjithashtu ka ndikim mbi ngjyrën e qimes. Kur do të pushojnë së krijuari pigmentet natyrale atëherë fl okët zbardhen.

Sipas vendit ku gjenden qimet mund të janë: qime të buta, që e mbulojnë tërë trupin, qimet e vetullave dhe qerpikëve, qimet nën sqetulla dhe në organet gjinore, qime në hundë dhe veshë, qime në mjekër dhe fl okë.

Sipas gjatësisë dhe trashësisë, qimet mund të janë: të shkurta dhe të holla (sipas tërë trupit), të shkurtë dhe të trashë (p.sh. vetullat), të gjata dhe të trasha (fl okët, mjekra dhe orga-net gjinore).

Kërko në internet për ngjyrën e fl okëve në varësi nga raca e njerëzve!

detyra

Kutikula – shtresa e jashtme e qimesKorteks – kore ose plasti fi bril – shtresa e brendshmePalca – shtresa mesatareFazat e rritjes së qimes – anogjene, katogjene, telogjeneTrung – fi je – pjesa e dukshme e qimesFolikulë – shtrat i rrënjës

1. Cilat janë tiparet e qimeve?2. Nga cilat pjesë është përbërë qimja?3. Përshkruaji fazat e rritjes së qimes?4. Përshkruaje ndërtimin anatomik të qimes?5. Nga çka varet ngjyra e qimes?6. Çka ka në melanocite?

Vështro, analizo dhe diskuto

Këput një qime nga fl okët dhe mundohu ta zgjasësh. Çka vëren? Nëse kemi mikros-kop në shkollë vështroni qime të ndryshme dhe diskutoni me ndihmë të mësuesit!

Mbaj mend!

PYETJE


30

2.3.2. ANATOMIA DHE FIZIOLOGJIA E THONJVE

Njëjtë si qimja dhe thoi paraqesin krijime të vrazhda të lëkurës. Thoni gjendet në anëtarin përfundues të gishtave. Në raport të përmbajtjes kimike përmbajnë qeliza keratite që janë të vdekura, uji dhe materiet yndyrore. Funksioni i thonjve është t’i dëmtojnë gishtat e.a. shqisa për prekjen e lëndimeve të padëshiruara.

Pjesa e dukshme e thoit quhet pllaka e thoit ose trupi i thoit është ndërtuar nga qeli-zat e vdekura keratite. Trupi i thoit përfundon me pjesën e lirë që ngrihet mbi mollëzën e gishtit. Në bazën e pllakës së thoit gjendet lunula, kjo është hëna e bardhë prapa të cilës gjendet rrënja e thoit.

Pjesa e vetme e gjallë e thoit është matrica dhe ai është përgjegjës për rritjen e tho-it. Matrica është përforcuar për indin përreth dhe është furnizuar mirë me enët e gjakut. Lëkura përreth pllakës së thoit quhet kutikulë dhe ajo e pengon hyrjen e baktereve nën thu.

Ngjyra e thoit është rozë e zbehtë me shkëlqim specifi k. Thoi rritet përpara duke rrëshqi-tur nëpër shtrat. Rritja e thoit është i ndryshëm në periudhat e ndryshme nga jeta si në periudha të ndryshme të vitit.

Ndërtimi i thoit

Matriks

Pjesa e lirë e thoit

Pllaka e thoit

Shtrirës i thoit

Lunulë

Kutikulë

31


Thoi përafërsisht rritet 2.5 cm në çdo 8 muaj ose 0.1mm në ditë. Koha verore e thoit rritet më shpejtë sesa në dimër. Thonjtë në këmbë rriten më ngadalë.

Te më të vjetrit, thonjtë rriten më ngadalë. Përveç funksionit mbrojtës, thonjtë kanë edhe funksion estetit veçanërisht në thonjtë e

duarve.

2.4. NDRYSHIMET PATOLOGJIKE TË LËKURËS DHE TË KRIJIMEVE TË SAJA

Në lëkurë, në fl okë dhe nën thonj jetojnë mikroorganizmat, bakteret dhe parazitet e tjera që mund të shkaktojnë sëmundje të ndryshme.

Shkaktuesit e shpeshtë të sëmundjeve të lëkurës dhe krijesave të tjera:

Baktere Ato jetojnë në ajër, gjithkund përreth nesh, në ujë, në mjete dhe ku të gjenden në kontakt me lëkurë dhe krijimet e saja mund të shkaktojnë sëmundje të ndryshme si për shembull, sëmundjet dhjamore, anginë, turbekulozë dhe të ngjashme.

Viruset. Këto janë mikroorganizmat e imtë jetojnë vetëm në qelizat e organizmave të gjalla. Ato janë shkaktues të sëmundjeve të ndryshme (grip, epidemi-puçrra, paraliza e fëmijëve etj).

Kërpudhat. Kërpudhat shpesh i sulmojnë zbrazëtirat e buzëve dhe mukozën e organeve të tjera, gjithashtu mund të shkaktojnë edhe zbokth në kokë.

Parazitët. Ai me zhugë dhe morra janë parazitë që shpesh e sulmojnë lëkurën dhe kriji-met e saja. Ato shkaktojnë kruarje, ndërsa kjo përsëri mund të shkakton plagë dhe infektim të lëkurës.

pllaka e thonjve, pjesa e lirë e thoit, lunula, matrica, kutikula

Përpiqu në fl etoren tënde që ta skicosh thoin dhe t’i shënosh pjesët e thonjve.

detyra

Mbaj mend!


32

Këto janë shkaktues që mund të shkaktojnë sëmundje të ndryshme të lëkurës të kriji-meve të saja si për shembull: akne, shenja, ulcere, ekzema, sëmundje fungale, alergji, ko-sopast etj.

Akne (acnae vulgaris) kjo është sëmundje e gjëndra-ve dhjamore që shpesh paraqiten në periudhën e puber-tetit. Kjo është sëmundje kronike që nuk është infektuese. Karakterizohen dregëza të imëta të kuqe-të bardha që nëse shtypen nxjerrin lëng të bardhë të verdhë. Shpesh paraqiten në fytyrë, mundet edhe në shpinë. Dregëzat mund të infek-tohen dhe të bëhen me qelb.

Lishe karakterizohen me rrathë të kuq, dhe i sulmojnë pjesët ku ka fl okë. Kjo është së-mundje infektuese që mund të bartet nëpërmjet krehrit ose pajisjes për rruajtje të personit të infektuar, te fëmijët nëpërmjet mjeteve. Qimet në vend të sëmurë bien, ndërsa përreth rrënjës ka qelb. Kjo sëmundje mund të paraqitet edhe në pjesët e trupit ku nuk ka fl okë: qafë, shpinë dhe në formë të rrathëve të kuqe që bëhen me zbokth.

Ekzema është sëmundje e lëkurës që karakteri-zohet me paraqitjen e skuqjes dhe ënjtjes së ven-dit të sëmurë. Në vendin e sëmurë paraqiten edhe fl luska që plotësohen me lëng të çiltër, që pas çarjes së vendit mbeten kraste, ndërsa mund të paraqiten edhe ndezje qelbi në lëkurë. Arsyet për paraqitjen e ekzemës mund të janë kemikale të ndryshme, mje-te për larje dhe pastrim, mbathje etj.

Alergjia, sëmundja e lë-kurës që paraqitet si rezultat të ndjeshmërisë së disa personave të ushqimit, ilaçeve, pluhurit të polenit, ngjyra ose në disa pre-parate kozmetike. Karakterizohet me paraqitje të skuqjes, ënjtjes dhe kruarjes. Në rast të këtillë, punëtori i kozmetikës nuk duhet të zbaton preparate kozmetike.

Ulcera është sëmundje qelbi e lëkurës që mund të paraqitet kudo në trup. Në fi llim karakterizohet me paraqitje të dregëzës së ngurtë që pas disa ditëve zbutet edhe nga ai del qelb.

Ndezje qelbi të shtratit të qimes shpesh paraqitet në mjekër, ndërsa arsye është përdo-rimi i pajisjes jo sterile për rruajtje. Kjo ndezje shkakton rënie të qimes.

Akne

Ekzem

Alergjia

33


Infeksionet fungale që shkaktohen nga kërpudhat patogjene dhe shpesh paraqiten nën thua. Thoi deformohet, e ndërron ngjyrën, trashet dhe fi llon të thyhet.

Kosopast sëmundje që e sulmon rrënjën e qimes. Karakterizohen me rënien e fl okëve në fi llimin e pjesëve të caktuara, ndërsa pastaj nëse nuk sekretohen edhe tërësisht mund të ndodh tullacëri. Sëmundja fi llon kështu që së pari paraqitet skuqje dhe zbokth, ndërsa pastaj dregëzat që tejkalojnë në krastë që nuk e pengon të përhapet dhe mund të vjen deri te rënia e tërë e fl okëve.

Shkaktarët e sëmundjeve: baktere, viruse, kërpudha, parazitë. Disa lloje të sëmundjeve: akne, lishenj, ekzemë, alergji, ulcerë, ndezje qelbi, infek-

sione kërpudhore, kosopast.

PYETJE PËR KONTROLLIN E DIJES

1. Cilat janë shkaktuesit më të shpeshtë të sëmundjeve infektuese të lëkurës dhe të kriji-meve të saja?

2. Cilët parazitë të lëkurës dhe fl okëve jetojnë? 3. Si manifestohen ndryshimet alergjike?4. Çka është kosopasti?5. Cila sëmundje e lëkurës paraqitet gjatë kohës së pubertetit?

PËR ATA QË DËSHIROJNË TË DIJNË MË SHUMË! Kërko në internet! Cilat janë arsyet për paraqitjen e akneve të lëkurës gjatë kohës së pubertetit?

Mbaj mend!

34

35


TEMA NR. 3

Kozmetika e fytyrës dhe trupit

Qëllime konkrete t’i:

njeh aparatet bashkëkohore për kujdesin e fytyrës dhe trupit

dallojë cilësitë fi ziko-kimike të mjeteve të papërpunuara për përdorimin e preparateve të kozmetikës

klasifi kon preparatet e kozmetikës sipas kritereve të ndryshme

bën zgjedhje të rregullt të preparateve të kozmetikës sipas llojit të lëkurës

përcakton llojin e lëkurës

numëron dhe shpjegon teknikat bazë për kujdesin e fytyrës dhe trupit

tregon në efektet nga kujdesi i lëkurës së fytyrës dhe trupit

tregon në efektet e kujdesit të lëkurës së fytyrës dhe trupit

36

37


3.1. NOCIONI PËR PROFESIONALIZËM KOZMETIK DHE DETYRAT E PUNËS

Dëshira për kujdes dhe zbukurim është sa i vjetër po aq njerëzor. Nga dëshira për mirëm-bajtjen e bukurisë dhe shëndetit del kozmetika. Historia e kozmetikës është e gjatë.

Prodhimi i preparateve të kozmetikës si pjesë nga kozmetikologjia i studion lëndët e papërpunuara dhe cilësitë e tyre, për fi timin e preparateve.

Kozmetika e aplikuar i përdor preparatet e kozmetikës për kryerjen e procedurave dhe trajtimeve të kozmetikës, me qëllim që ta ballafaqon dhe zbukuron dukjen e jashtme të lëkurës dhe rritjeve të saj.

Personi profesionist që i kryen këto procedura quhet kozmetik, ndërsa detyrat e punës i kryen në sallonet e kozmetikës. Veprimtaria kozmetike hyn në shërbimet personale.

Detyrat që në përbërje të profesionalizmit kozmetik mund të grupohen në mënyrën vijuese:

kujdesi dhe dekorimi i fytyrës për përmirësimin e dukjes estetike, mbulimi ose largimi i mungesave estetike të lëkurës së fytyrës dhe trupit, siç janë largimet e tepricës së yndyrave, shtrëngimit tëlëkurës, freskimit të rrudhave, zbardhjes, pilingut etj.

Një pjesë e sallonit të kozmetikës

Dekorimi i fytyrës


38

depilomi dhe epilimi, për largimin e tepricës së qimeve nga pjesët e trupit, masazhet e ndryshme të fytyrës dhe trupit, për arritjen e efekteve të ndryshme,

në mes të cilave edhe qarkullimi i gjakut në lëkurën e atyre pjesëve që masazhohen etj.

Për njohje më detale të profesionalizmit nevojitet që të mësohet vegja, pajisja dhe aparatet që përdoren, lëndët e papërpunuara të kozmetikës dhe preparatet, si dhe proce-durat bazë për kujdes dhe dekorim të lëkurës së fytyrës dhe trupit.

Prodhimi i preparateve të kozmetikës, si pjesë e kozmetikologjisë i studion lëndët e papërpunuara dhe cilësitë e tyre, për fi timin e preparateve.

Kozmetika e aplikuar i përdor preparatet e kozmetikës për kryerjen e procedurave dhe trajtimeve të kozmetikës.

Personi profesionist që i kryen këto procedura quhet kozmetik, ndërsa detyrat e punës i kryen në sallonin e kozmetikës.

Detyrat e kozmetikut janë; kujdes, dekorim, largim i mungesave estetike, masa-zhet e ndryshme, depilimet.

Masazh për fytyrë

Vizito 2-3 sallone kozmetike dhe bëj krahasim në dukje dhe në detyrat që i kryejnë!

Mbaj mend!

AKTIVITETE

39


3.2. APARATET PËR PROFESIONALIZËM KOZMETIK

Në sallonet e kozmetikës përdoren vegla, pajisje dhe aparatura të ndryshme. Më shpesh të përdora janë shpatullat, enët për përgatitjen e maskave ose preparateve të tjera, piska-toret, thjerrëzat, ena për shkrirjen e dyllit, çarçafë, peshqirë, shirita për mbrojtjen e fl okëve, tupferë pambuku etj.

Përveç kryerjes me dorë të procedurave kozmetike, përdoren edhe aparate për kryerjen e trajtimeve të plota ose një pjesë e trajtimeve. Këtu mund të numërohen aparatet për masazh, për epilim, termomaska, vapozoni, soluks llamba, llamba kuarc, frimator, aparat për jonoforezë, aparate për zbutjen e rrudhave, për shtrëngim të lëkurës dhe aparate që përdorin rrezatime laseri ose të tjera.

3.2.1. Aparatet për larjen e fytyrës prodhojnë ngrohtësi të lagësht dhe të barabartë dhe përdoren për saunë të fytyrës.

Aparati për avullim përbëhet nga ena në të cilin ka kapak me grilë. Në enë gjenden ngrohës që kyçen në rrymë elektrike. Në enë vihet mbrojtësi në formë të ziles, për vendosjen e fytyrës dhe në të cilën përmbahet avulli.

Aparati punon ashtu që në enë vihet uji, gjithmonë e distiluar dhe ndonjë bimë (p.sh. kamomil). Pas kyçjes së aparatit në rrymë elektrike, pritet të fi llon të del avulli. Pastaj vihet zilja, ndërsa në të vendoset fytyra e të huajit. Avulli zgjatë prej 5 deri 10 minuta. Personi fshihet me faculetë letre dhe tanimë është përgatitur për pastrim të thellë të lëkurës.

Aparatet e ndryshme për larje punojnë në princip të njëjtë.

3.2.2. Aparati vapozon ka rol të dyfi shtë në të cilin është futur uji i distiluar. Ena është mbyllur në mënyrë hermetike dhe ka dy hapje. Nëpër njërin sillet uji, ndërsa tjetri del në gyp që në fund përfundon me spërkatës. Ky gyp në formë të shufrës është lëvizëse dhe mund të rrotullohet majtas-djathtas nën kënd 120.

Kur uji i distiluar me ndihmë të ngrohësve do ta arrin temperaturën e vlimit, avulli i ujit i pasur me ozon del nëpër gyp dhe shkon deri te spërkatësi. Nga këtu në formë të akullit drejtohet kah fytyra e personit të huaj. Avullimi zgjatë 10-15 minuta. Vetë aparati shkyçet automati-kisht kur do të zhduket uji në enë.

Aparati për saunë të fytyrës

Vapozon aparati


40

Veprimi i avullit të ujit gjatë përdorimit të vapozon aparatit është i shumëfi shtë. Me shpërndarjen e ngrohtësisë së avullit të ujit në lëkurën e fytyrës, mundësohet përhapja e poreve dhe zbutja e komedonëve. Avulli i pasur me ozon (O3), thellë hyn në lëkurë dhe e përshpejton largimin e materieve toksike të lëkurës, vepron në mënyrë dezinfektuese dhe riparuese.

Me veprimin e vetë të lagët, avulli e zbut shtresën sipërfaqësore të epidermës së lëkurës, i rrudh qelizat e vrazhda dhe mundëson largim më të lehtë me masazh dhe piling.

Me ngrohjen e lëkurës së fytyrës avulli i ujit i largon yndyrat dhe djersët. Për shkak kësaj, zbatimi i vapozoinit të thatë dhe lëkura e ndjeshme nuk është arsyetuar. Prandaj në raste të lëkurës së yndyrshme dhe lëkurës me akne, avullimi është më i mirë.

Aparati për avullim të fytyrës, e përgatit fytyrën për pastrim më të thellë.Vapozon aparati e saunon dhe ozonon fytyrën.Veprimi i avullit të ujit përbëhet nga zbutja e lëkurës, përhapja e poreve,

lehtëson piling dhe largim të komedonëve.Ozoni vepron në mënyrë dezinfektuese dhe si regjenerator.

1. Numëroji veglat dhe pajisjet më të përdora në sallonet e kozmetikës!2. Përshkruaje aparatin për avullim të fytyrës!3. Shpjego si aplikohet vapozon aparati!4. Mendo për cilat lloje të lëkurës është i përshtatshëm vapozon aparati!

3.2.3. Në një grup të veçantë të aparateve për ngrohjen e lëkurës së fytyrës, kur aplikohet ndonjë trajtim efekti i të cilit përmirësohet me ngrohje, i përket termo maskës.

Aplikimi i termo maskës është në rast kur vihen në fytyrë dhe qafë disa fasha ose paketime kozmetike.

Termo maska është përpunuar në formë të fytyrës me hapje për gojën dhe hundën, ndërsa është bërë nga materiali termoplastik. Brenda në maskë janë vendosur ngrohës me ndihmën e të cilit ngrohet maska. Ajo mund të ketë formë drejtkëndëshi nëse përdo-ret për qafë.

Termo maska

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA

41


Paketimi i përgatitur kozmetik vihet në fytyrë me trashësi prej 1-2 mm, përveç kapakëve të syve dhe buzëve. Në kapakë vihen tamponë të lagët nga pambuku. Nga lartë vendo-sen lecka letre, mbi to garzë e lagët, ndërsa nga lartë vendoset termo maska. Kjo kyçet në rrymë, ndërsa rregullimi i ngrohtësisë mund ta kryen vetë personi i huaj në ndërprerësin e kabllos së lidhur për maske.

Ngrohja e paketimit kryhet 25 deri 30 minuta. Pas kësaj përjashtohet termo maska, lar-gohet paketimi dhe fytyra është e gatshme për pastrim.

Paketimi që ngrohet ka veprim të shumëfi shtë: ngrohës, lagështues, ushqyes dhe shërues.

Me atë vjen deri te përhapja e poreve, zbutja e shtresës së vrazhdë dhe komedoneve, përmirësohet metabolizmi dhe qarkullimi i lëkurës, largohen materiet toksike.

Sepse më herët janë zgjeruar poret, nëpër to më lehtë hyjnë materiet kuruese dhe shëruese.

3.2.4. Llamba kuarc mund të prodhojë rreze ultravjollcë dhe infra të kuqe.Prodhohen modele të ulura dhe modele për në tavolinë. Ajo kyçet edhe shkyçet nëpër-

mjet pullave, zgjidhet lloji i rrezatimit dhe matet koha e rrezatimit.Aplikimi përbëhet në kujdesin e lëkurës së yndyrshme, lëkurës së ndjeshme në infeksi-

one dhe gjatë errësimit artifi cial të tenit. Lëkura gjatë rrezatimit mbrohet me ndonjë krem të yndyrshëm, sytë mbrohen me syza ose me tamponë të lagët. Largësia nga llamba duhet të jetë së paku 75 deri 100 cm.

Suluks llamba prodhon rreze infra të kuqe. Ajo zbatohet gjatë trajtime-ve për ngrohjen e lëkurës. Shpesh përdoret gjatë paketimit parafi n, gjatë masazhit etj. Ky rrezatim e përshpejton qarkullimin në gjak dhe metaboliz-min në lëkurë, vepron në gjëndrat dhjamore dhe ato të djersëve etj. Mund të kombinohet me

3.2.5. Llupa është aparat i pazëvendësueshëm në trajtimet e kozmeti-kës së fytyrës, gjatë epilimit të qimes, gjatë grimit të përhershëm etj.

Dioptria e llupës (thjerrëz) mund të jetë 3 ose 5. Diametri i qelqit optik jep 12 cm, ndërsa ndriçimi i neonit është 22W.

Mbi llambë është monitoruar kapaku plastik, që nuk lejon kontakt me të njëjtën.

Llupa ka shtrëngues për fi ksim të masës ose dollapit. Mund të fi ksohet në mur ose në shtyllën lëvizëse.

Suluks llamba

Llupa kozmetike


42

3.2.6. Test llamba është aparat special për përcakti-min e saktë të tipit dhe gjendjes së lëkurës.

Përbëhet nga trupi plastik, qelqi për zmadhim dhe llam-ba speciale. Punon në rrymë prej 220V. Me ndihmë të test llambës, qartë mund të shihet dukja e ndryshme e lëkurës.

3.2.7. Në aparatet për masazh të fytyrës dhe trupit, do të njoftohemi me vibro-masa-zhistin.

Ai punon në princip të veprimeve. Përbëhet nga elektromotori dhe pllaka e bashkuar me të direkt ose indirekt nëpërmjet zorrës lëvizëse. në pllakë, ndryshohen sipas nevoje pjesët me sipërfaqe të ndryshme (e rrafshët, në formë topi, dhe e dhëmbëzuar). Këto pjesë para përdorimit duhet të dezin-fektohen në tretës alkooli ose në ndonjë dezinfektues tjetër përkatës.

Gjatësia e masazhit dhe shpejtësia e vibrimeve varet nga vendi që masa-zhohet. Për masazh të fytyrës nevojitet kohë më e shkurtë, por nëse masaz-hohen rrudhat e përmbajtjes në atë vend zgjatë më shumë.

Mbaj mend!

Termo maska përdoret në rast kur futen në fytyrë dhe në qafë disa fasha ose pa-ketime kozmetike.

Llamba kuarc me UV dhe IR rreze, përdoret për lëkurën e yndyrshme, të ndjeshme dhe për errësim.

Suluks llamba me IR rreze aplikohet gjatë disa paketimeve.Llupa është aparati i pazëvendësueshëm gjatë trajtimeve.Test llamba na ndihmon gjatë përcaktimit të tipit të lëkurës.

1. Shpjegoi procedurat gjatë përdorimit të termo maskës për ngrohjen e ndonjë paketimi!2. Çfarë masa për kujdes janë të rëndësishme gjatë përdorimit të llambës kuarc dhe asaj

suluks?3. Me ndihmën e llupës në shkollë ose në shtëpi, vështroje lëkurën. Çka mund të vëresh?

Test llamba

Vibro-masazher

PYETJE DHE DETYRA

43


Aplikimi i vibro-masazherit është i lehtë, kështu që kozmetiku me pllakën përkatëse kryen lëvizje të lehta në trup, gjatë të cilës kryhet masazh.

Lëkura që masazhohet duhet të jetë e pastër dhe e thatë. Masazhi kryhet në drejtim të po-zitës së muskujve, rrjedhjes së gjakut dhe limfës. Për lëvizjen e lehtësuar të pllakës në lëkurë vihet ndonjë preparat për masazh ose talk.

Masazhi me vibro-masazherin i stimulon muskujt, e përmirëson qarkullimin e gjakut të vendeve të trajtuara, e stimulon aktivitetin e lëkurës dhe gjëndrat.

3.2.8. Frimatori është aparat që përdoret për piling, për pastrimin e poreve, stimulimin e fi brave muskulore, përmirë-simin e qarkullimit dhe për masazh. Mund të ketë shtojca që aplikohen në manikyr dhe pediker trajtimet.

Nga shtojcat mund të përmbahet brusha e madhe dhe e vogël, shtojca me topëza, sfungjer, turpi, dhe lëkura për sh-këlqim, në varësi për atë që e aplikojmë. Mund të punohet në shpejtësi të ndryshme dhe t’i ndryshohet drejtimi i rrotullimit të brushës.

3.2.9. Aparati për jonoforezë dhe dezinstrukson prodhon rrymë galvanike dhe aplikohet për futjen e substancave aktive në lëkurë (jonoforezë) ose për largimin e materieve të dëmshme, yndyrat dhe papastërtitë (rekonstruksion). Gjithmonë përmban një elektrodë pasive që përforcohet në kyçin e personit të huaj dhe tjetri aktiv në të cilin montohen shtojcat.

3.2.10. Aparatet anticelulite kanë për qëllim: largimin e celu-litit, zvogëlimin e peshës trupore, formimin e muskujve, shtrëngimin e lëkurës dhe përmirë-simin e dukjes në fi gurë, përmirësimin e qarkullimit periferik dhe zvogëlimin e tensionimit nervor.

Aparati përbëhet prej elektrodave nga silikoni që vihen në pjesët e trupit që trajtohen, ndërsa ato përforcohen me shirita ngjitës. Së pari lagen elektrodat, pastaj vihen në lëkurën e pastruar. Me ndihmën e aparatit lëshohen impulset elektrike me intensitet të dobët, që krye-jnë kontraksione të muskujve.

3.2.11. Aparati për epilim përdor gjilpëra për epilim, të cilat me ndihmën e rrymës ele-ktrike e shkatërrojnë rrënjën e qimes.

Aparatet bashkëkohore për epilim përdorim rreze laseri ose ndriçim diode, që është për-parësi sepse nuk përdorin gjilpëra.

Megjithatë, për çfarëdo aparati për epilim nevojitet person profesionist që të mos vjen deri te pasojat e padëshiruara të lëkurës (shenja ose djegie).

Procedura me aparat për jonoforezë

Frimator


44

3.2.12. Aparati për drenazh limfatik ose presoterapi përmban komora që mbushen me ajër nën tension, ndërsa vendosen në duar, këmbë ose stomak.

Drenazhi limfatik mund të kryhet edhe me ndihmën e aparateve të kombinuara, siç janë aparatet për mezote-rapi pa gjilpëra (No needle mesotherapy). Te këto apa-rate mund të aplikohen seru-me për korrigjimin e rrudha-ve, mund të kryhet trajtimi anticelulit dhe trajtimet e tje-ra për largimin e tepricës së yndyrave.

1. Përshkruaje vibro-masazherin!2. Mendo me cilat shtojca, frimatori përdoret në procedurat manikyr-pedikyr!3. Rikujtohu nga fi zika, çka është ajo rrymë galvanike, që aplikohet gjatë jonoforezës!4. Hulumto për drenazhin limfatik dhe mezoterapinë si procedura kozmetike!

Drenazh limfatik Aparati për mezoterapi pa gjilpëra

Masazhi me vibro-masazher kryhet në drejtim të pozitës së muskujve, rrjedhjes së gjakut dhe limfës.

Frimatori përdoret për piling, për pastrimin e poreve, stimulimit të qimeve musku-lore, përmirësimit të qarkullimit dhe për masazh.

Aparati për jonoforezë aplikohet për futjen e substancave aktive në lëkurë ose lar-gimin e materieve të panevojshme.

Për largimin e celulitit, zvogëlimit të peshës trupore, formimit të muskujve, sh-trëngimit të lëkurës, përmirësimit të qarkullimit periferik dhe zvogëlimit të tensi-onimit nervor, përdoren aparatet anticelulite.

Laseri për epilim e shkatërron folikulin e qimes.

PYETJE DJE DETYRA

Mbaj mend!

45


3.3. NOCIONI DHE KLASIFIKIMI I LËNDËVE TË PAPËRPUNUARA TË KOZMETIKËS

Punëtorët e kozmetikës në profesionin e vetë si mjete bazë për punë përdorin preparate të ndryshme të kozmetikës. Qëllimi bazë i përdorimit të preparateve është përmbajtja e higjienës personale, kujdesit dhe dekorimit të lëkurës dhe fl okëve. Ato janë preparate me cilësitë e ndrysh-me, përmbajtja dhe veprimi. Prandaj punëtorët e kozmetikës duhet të kanë njohuri vazë për llo-jin e preparatit, mjetet e tij, veprimin, aplikimin si dhe efektet e mundshme të padëshirueshme që mund të paraqiten te disa persona, për atë qëllim duhet t’i njohin lëndët e papërpunuara nga të cilat janë përpunuar preparatet e kozmetikës.

Lëndët e papërpunuara të kozmetikës paraqesin substanca që përdoren për përpunimin e preparateve të ndryshme të kozmetikës. Për përpunimin e preparateve të kozmetikës përdoren lëndët e papërpunuara të kozmetikës ato themelore dhe ato të shtuara, si uji që përveç si e pa-përpunuar përdoret edhe si tretës.

Lëndët e papërpunuara themelore janë bartës të cilësive themelore dhe veprimi i prepara-tit (p.sh. materiet aromatizuese në parfume, ngjyrat e grimeve etj).

Lëndët e papërpunuara shtesë kanë rol ta përforcojnë veprimin e lëndëve të papërpunuara bazë, ta përmirësojnë dukjen e preparatit, aromën, shijen dhe kohëzgjatjen e preparateve (p.sh. ngjyrat në sapun dhe shampo, materiet aromatizuese në krema).

Limiti i mprehtë në mes lëndëve të papërpunuara themelore dhe atyre të shtuara nuk mund të bëhet sepse lëndët e papërpunuara të caktuara në një preparat kozmetike kanë veprim the-melor, ndërsa në preparat tjetër të kozmetikës kanë rol të komponentës shtesë (p.sh. materiet e aromatizuara në parfume janë lënda e papërpunuar bazë, ndërsa në krema dhe shampo lënda e papërpunuar shtesë).

Ekzistojnë më shumë klasifi kime të ndryshme në lëndët e papërpunuara kozmetike:

1. Klasifi kimi sipas përmbajtjes kimike – ky klasifi kim bëhet sipas sistemit periodik të elemen-teve. Sipas këtij klasifi kimi, lëndët e papërpunuara janë ndarë në organike, jo-organike dhe jo-organike-organike.

2. Klasifi kimi sipas dedikimit – ky klasifi kim është i ndryshëm, shumë i komplikuar dhe bëhet në bazë të llojit dhe dedikimit të preparatit të kozmetikës (p.sh. preparate kozmetike për kujdes të fl okëve, lëkurës dhe thonjve).

3. Klasifi kimi sipas prejardhjes – bëhet në varësi të asaj si dhe nga ku janë fi tuar lëndët e papër-punuara. Sipas këtij klasifi kimi, lëndët e papërpunuara janë ndarë në natyrore, gjysmësinteti-ke dhe sintetike.

Lëndët e papërpunuara natyrore – ato janë lëndë të papërpunuara që janë fi tuar të gatsh-me nga natyra dhe para përdorimit nuk u kryhet ndryshimi kimik vetëm përpunohen me meto-da fi zike (pastrimi, bluarja, imtësimi etj), por gjatë kësaj struktura e tyre kimike mbetet e pandrys-huar. Lëndët e papërpunuara natyrore mund të jenë me prejardhje:


46

a) bimore,b) shtazore, dhec) prejardhje minerale.

Lëndët e papërpunuara gjysmësintetike – ato janë lëndë të papërpunuara natyrore që para përdorimit u kryhet një ndryshim i caktuar kimik. P.sh. vajrat që janë në gjendje të lën-gshme, por sipas rrugës së hidrogjenizimit përkthehen si preparate të ngurta dhe si të tilla përdoren për përpunimin e kremave, skuqjeve për buzë dhe ngjash.

Lëndët e papërpunuara sintetike – ato janë lëndë të papërpunuara që fi tohen në labora-toritë prodhuese ose në sektorët industrial në procedura kimike të defi nuara të ashpra dhe të caktuara dhe me një përbërje të caktuar kimike. Përveç asaj që janë të huaja për organizmin e njeriut, shpesh mund të shkaktojnë ndryshime të padëshiruara të lëkurës dhe krijimet e saja, gjejnë aplikim të gjerë për shkak shpagimit të tyre.

Mbaj mend!

Lëndët e papërpunuara janë substanca nga të cilat përpunohen preparatet e kozmeti-kës.

Lëndët e papërpunuara bazë janë bartës të cilësive bazë dhe veprimit në preparat.Lëndët e papërpunuara shtesë e përforcojnë veprimin e lëndëve të papërpunuara bazë.Lëndët e papërpunuara natyrore fi tohen të gatshme nga natyra dhe para përdorimit

nuk u kryhet asnjë ndryshim kimik.Lëndët e papërpunuara gjysmësintetike janë lëndë të papërpunuara natyrore në të ci-

lat para përdorimit u është kryer ndryshim kimik.Lëndët e papërpunuara sintetike fi tohen në laboratorët prodhues ose në sektorë nën

procedura kimike të ashpra të defi nuara dhe në përmbajtje kimike.

1. Çka janë lëndët e papërpunuara kozmetike?2. Cili është dallimi në mes lëndëve të papërpunuara bazë dhe atyre shtesë?3. Si janë ndarë lëndët e papërpunuara sipas prejardhjes?4. Cili është dallimi në mes lëndëve të papërpunuara natyrore dhe gjysmësintetike?5. Si fi tohen lëndët e papërpunuara sintetike?6. Mendo dhe përgjigju! Cili është roli i ngjyrave në hijezimet për sy, dhe cila në shampot?7. Cek shembuj për disa bimë për të cilat e din si përdoren për përpunimin e shampove!

PYETJE DHE DETYRA

47


3.4. LËNDËT E PAPËRPUNUARA NATYRORE

Natyra ofron shumë, ne vetëm duhet të dimë si t’i përdorim krijesat e saja.

3.4.1. LËNDËT E PAPËRPUNUARA ME PREJARDHJE BIMORE

Lëndët e papërpunuara bimore janë natyrore dhe fi tohen me procedura të ndryshme teknologjike nga pjesët e ndryshme të bimëve (fryti, gjethi, rrënja, lulja ose nga tërë bima). Kanë aplikim të gjerë gjatë përpunimit të preparateve të kozmetikës sepse kanë efekte po-zitive të lëkurës dhe fl okëve. Mund të aplikohen në gjendje të freskët ndërsa shpesh ruhen në gjendje të thatë, nën kushte të caktuara, deri në përdorimin e tyre.

Nga lëndët e papërpunuara nga prejardhja bimore, shpesh përdoren: taninet, mullagët, saponinet, rrëshirat dhe balsamet, aromatiket, lëndët e papërpunuara vitaminoze, lëndët e papërpunuara me karbohidrate si dhe lëndët e papërpunuara me materie yndyrore.

Lëndët e papërpunuara tanine – cilësi të përbashkët e kanë atë që përmban taninë. Taninit janë komponentë të komplikuar organik në preparatet e kozmetikës tregojnë ve-prime të ndryshme.veprimet jonizuese – e përmirësojnë tonusin (tensionim, shtrëngim) të lëkurës dhe ve-

projnë freskues, p.sh. hith, livandë, boronicë etj., dhe gjendet aplikim në mjetet për larje,veprimet adstrigjene - e shtrëngojnë (mbledhin) sipërfaqen e lëkurës (p.sh. kantarion

dhe sherbele) dhe aplikohen në maskat për fytyrë,veprimet antiprespirante – e pengojnë avullimin e ujit (djersitje) nga sipërfaqja e lë-

kurës,veprimet dezoteranse – e heshtin (neutralizojnë) aromën e pakëndshme të djersës,veprimet (antifolgjistike) antimikrobe – e freskojnë ndezjen e lëkurës pas trajtimeve

kozmetikës (p.sh. kamomil, kumak dhe rozmarinë) dhe aplikohen në mjetet për larje, në mjetet për dezinfektim dhe ngjash.

Rozmarinë Sherbelë Hith Livandë Kamomil


48

Lëndë të papërpunuara saponi – fi tohen nga bimët që në vete përmbajnë sapon, ato janë materiet aktive sipërfaqësore që kanë shprehur cilësi shkumore. Gjenden në rrënjë nga aguliçja dhe aplikohen për përpunimin e preparateve siç janë pastat për dhëmbë, ujë për gojë, shampo, shkuma për rruajtje etj.

Lëndët e papërpunuara mullage – përmbajnë materie që në ujë rrudhen dhe japin tretës koloidi (xhelatinë, xhelë), p.sh. farë liri, rrënjë nga mëllaga e bardhë dhe ngjash., ndërsa përdo-ren në maskat për fytyrë.

Rrëshira dhe balsame – ato janë brumëra të komplikuar të kom-ponentëve organik të alkooleve dhe acideve, që fi tohen si prodhim i bimëve të ndryshme nga trungujt e të cilit spontanisht rrjedhin – rrëshira ose balsame. Në temperaturë të zakonshme, rrëshirat janë të forta, ndërsa balsamet janë lëngje të ngjitura. Më të aplikuara janë: rrëshira benzoike, rrëshira kolofonium në dyllë për depilim etj.

Lëndët e papërpunuara me karbohidrate – përdoren si mjete lidhëse dhe mbuluese dhe si absorbues në pudrat për fytyrë dhe trup, në skupësit për fytyrë, maskat për fytyrë dhe ngjash. Më shpesh aplikohen llojet e ndryshme të lëndëve të papërpunuara bimore të skrobit nga orizi, misri ose gruri.

Lëndët e papërpunuara me materie yndyrore – yndyrat dhe vajrat, në mënyrë kimike pa-raqesin estere të glicerolit dhe acide të tepërta yndyrore e.a. gliceride. Kanë veprim pozitiv fi -ziologjik mbi lëkurë, mirë absorbohen (hyjnë), vihen baras dhe lehtë, dhe lehtë largohen nga lëkura dhe nuk e shkatërrojnë. Përdoren si materie aromatike në parfume, ujërat e kolonjës etj., preparatet kozmetike dhe shpesh aplikohen në vajra ulliri, të bademit, të kastorit, kakao vajra, vaj nga trëndafi li, rozmarina, jasemini etj.

Rrëshirë

Farë liri Rrënjë nga mëllaga e bardhë Mëllaga e bardhë (bimë e tërë)

Lëndë të papërpunuara që përmbajnë materie mëllage

Vaji i ullirit Vaji i bademit Vaji i kastorit Vaji i jaseminit Vajra bimorë

49


3.4.2. LËNDËT E PAPËRPUNUARA ME PREJARDHJE SHTAZORE

Lëndët e papërpunuara me prejardhje shtazore fi tohen me procedura të ndryshme të ndar-jes nga organet e ndryshme dhe indet e kafshëve ose ndodhin si ekstraktet e tyre natyrale (p.sh. mjaltë). Lëndët e papërpunuara nga prejardhja shtazore nuk janë të huaja për organizmin e njeriut dhe kanë veprim më të volitshëm dhe efekt të lëkurës, por për dallim nga lëndët a pa-përpunuara për shkak vlerës së tyre biologjike (p.sh. hormone).

Lëndët e papërpunuara shpesh të përdora nga prejardhja shtazore janë:Yndyra e derrit – ndonjëherë shpesh e aplikuar për sekrecionin e sëmundjeve të lëkurës,

por për shkak asaj që lehtë prishet, sot nuk përdoret.Lanolina është substancë dylli që fi tohet nga ekstrakti i leshit të dhenve. Përdoret për për-

punimin e kremave të ndryshëm dhe si shtojcë në shampo.Cetaecum dylli fi tohet nga koka e balenës.Lecitina gjendet në të gjitha qelizat e gjalla, trurin, gjakun, qumështin, të verdhën e vesë,

të kafshëve, shtohet në mjetet për kujdesin e fl okëve dhe lëkurës, ndërsa gjen aplikim edhe në prodhimtarinë e sapunit.

Kolesteroli gjendet në të gjitha yndyrat shtazore, në gjak, qumësht, të verdhën dhe ngjash. Kolesteroli mjaft ndikon për ruajtjen e fl okëve dhe përdoret si mjet shtesë në preparatet për ngjyrosjen dhe rigjenerimin e fl okëve.

Mjaltë, propolis, bimor, dyllë blete – shtohen në krema për lëkurën e pjekur për pengesën e paraqitjes së rrudhave, veprojnë pozitivisht në akne si në preparatet për kurimin e plagëve.

3.4.3. LËNDËT E PAPËRPUNUARA ME PEJARDHJE MINERALE

Këto janë lëndët e papërpunuara që fi tohen nga natyra e vdekur dhe shpesh janë për-bërje të mineraleve ose llojeve të ndryshme të tokës. Për përpunimin e preparateve higji-ene-estetike dhe kozmetike shpesh përdorin yndyra mineralesh, vajra dhe dyllë që fi tohen me përpunimin e naftës, tokës silikate, pigmenteve të bardha jo-organike dhe të ngjyrosura etj.

Lanolinë Mjaltë Lecitinë

Lëndët e papërpunuara nga prejardhja shtazore


50

Sipas përbërjes kimike, është e rëndësishme të dallohen nga yndyra e lëkurës për shkak se nuk kanë veprim pozitiv fi ziologjik. Nëse aplikohen në përqendrime të larta mund të shkaktojnë heqjen e yndyrës së lëkurës. Prandaj aplikimi i tyre është i përkufi zuar e.a. aplikohen në ato pre-parate që duhet të largohen nga sipërfaqja e lëkurës siç janë preparatet e ndryshme mbrojtëse dhe preparatet për pastrim të lëkurës.

Lëndët e papërpunuara të përdora shpesh nga prejardhja minerale janë:

Yndyrat minerale, vajrat dhe dyllët (vaj parafi n, parafi n i fortë, vazelinë e bardhë të cilat në mënyrë kimike paraqesin brumëra të hidrokarbureve të imëta dhe akoma quhen lipoxhele. Përdoren për përpunimin e preparateve për largimin e grimit, krema për masazh, maskat para-fi ne dhe si shtojcë e mjetit për rrezatim.

Kaolina është tokë porcelani ose argjilë e bardhë, që fi tohet nga përbërja minerale me pas-trim, imtësimi dhe sterilizimi i detyrueshëm. Përdoret për përpunimin e llojeve të tjera të pudra-ve për shkak cilësive të tyre absorbuese por edhe në maskat absorbuese për fytyrë.

Talk paraqet minierë të acidit të siliciumit dhe aplikohet për përpunimin e pudrave, sepse ka cilësi rrëshqitëse, ndërsa aplikohet si absorbues.

Bentoniti është lloj i veçantë i kaolinës që me ujë jep tretës koloid. Kjo aftësi ta lidh ujin, përdoret si stabilizator në suspendime (pudra, maska për fytyrë dhe të ngjashme).

Kalcium karboni (shkumës) CaCO3 paraqet materie të bardhë pluhuri të patretur në ujë, ndërsa atë që tretet në acide minerale. Aplikohet në pudra dhe në pastat për dhëmbë dhe si mjet abraziv.

Sulfuri për shkak veprimit të tij sebostatik (zvogëlon sekrecion dhjamor) sulfuri aplikohet në preparate për sekretimin e lëkurës me sekrecion të përforcuar dhjamor dhe lëkurës me akne.

Mbaj mend!

Lëndët e papërpunuara me prejardhje minerale

Lëndë të papërpunuara bimore: tanine, mukoza, saponine, rrëshira dhe balsame, vajra, yndyra dhe dyllë.

Lëndë të papërpunuara shtazore: lanolinetaceum, mjaltë, kolesterol, lecitin, dyllë blete, polen, propolis.

Lëndë të papërpunuara minerale: talk, kaolinë, parafi në, bentonit, vazelinë, sul-fur, CaCO3.

Kaolinë Bentonit CaCO3 Parafi në

51


1. Numëro disa nga veprimet e tanineve!2. Çka domethënë veprim astrogjen?3. Numëro disa nga përfaqësuesit e lëndëve të papërpunuara nga prejardhja minerale!4. Cek disa lëndë të papërpunuara që kanë veprim astrogjen!5. Bëj krahasim në mes yndyrave, vajrave dhe dyllit nga prejardhja shtazore dhe minerale!6. Mendo dhe në fl etoren tënde bëj tabelë në të cilën do t’i klasifi kosh lëndët vijuese të

papërpunuara sipas prejardhjes: talk, lanolin, parafi n, vazelinë, mullagë e bardhë, kumak, propolis, kolesterolë, lecitinë, kamomilë, hitha, cetaceum, jasemin dhe CaCO3.

3.5. UJI NË KUJDESIN HIGJIENIK-ESTETIK TË FLOKËVE DHE LËKURËS

Uji ka aplikim të rëndësishëm dhe të gjerë në kujdesin higjienik-estetik të trupit. Ky është komponenti më i përfshirë në natyrë, gjendet në tre gjendje agregate (e lëngshme, e ngurtë dhe e gaztë).

Kur ai është i pastër është i çil-tër, lëng pa ngjyrë, pa aromë dhe shije, me pH=7, T.N (temperatura e ngrirjes)=0C, T.V. (temperatura e vlimit)=100C, ndërsa e shikuar në mënyrë kimike është përbërë prej dy atomeve të H(hidrogjen) dhe një atom i O (Oksigjen). Por, uji natyror asnjëherë nuk është i pastër në mënyrë kimike. Ai përmban kripëra të Ca (kalcium) dhe Mg (magnez).

Nën pastërtinë e ujit nënkup-tohet përqindja e lejuar e materieve minerale dhe mikroorganizmave mi-krobiologjike patogjene dhe jo-pato-gjene në të. Pastërtia mikrobiologjike e ujit arrihet me metodën e sterilizi-mit.

PYETJE DHE DETYRA


52

Në varësi të llojit të kripërave që i përmban dallojmë ujë të ngurtë dhe të butë.Uji i ngurtë në vete përmban kripëra bikarbonate, sulfate dhe kloride të Ca dhe Mg. Në

varësi të asaj cilat kripëra janë të pranishme, ngurtësia mund të jetë e përhershme dhe e ndryshuar. Ngurtësinë e ndryshuar e japin kripërat e bikarbonat të Ca dhe Mg që largohet me vlimin e ujit gjatë bikarboneve të tretura tejkalojnë në të patretura dhe fundërrohen në muret e enës në dukje të gurëve nga uji. Ngurtësinë e përhershme e përbëjnë sulfatet dhe kloriket e Ca dhe Mg dhe ajo mund të largohet vetëm me procedurë kimike dhe me demineralizim në ndryshues jonik.

Uji i butë është uji nga i cili në cilëndo mënyrë largohen kripërat e Ca dhe Mg. Uji i demineralizuar është ujë i butë dhe ai fi tohet me procedurë kimike të ndryshimit

të joneve tërë me depërtimin e ujit nëpër ndryshuesin kation dhe anion për të cilin lidhen të gjitha jonet, ndërsa mbeten vetëm molekulat e ujit. Por, ky ujë nuk është i pastër në mënyrë bakteriologjike si uji i distiluar.

Uji i distiluar fi tohet në aparate speciale për distilim ku së pari uji ngrohet deri në vlim dhe transformohet në avull uji, pastaj kalon nëpër kondensues ku ftohet dhe kondensohet në pika lëngu që mblidhen në enë mbledhëse. Uji i fi tuar është ujë i butë.

Për kujdesin higjienik-estetik të lëkurës nuk rekomandohet ujë i ngurtë sepse kripërat që gjenden në të (Ca dhe Mg kripërat) reagojnë me acidet e tepërta yndyrore që janë pjesë përbërëse e shtresës yndyrore të lëkurës dhe ndërtojnë sapune të patretura.

Molekulat e këtyre sapuneve lidhen për qelizat keratite të lëkurës dhe fl okëve dhe japin dukje të ashpër dhe të vrazhdë lëkurës dhe fl okëve. Prandaj pas larjes së fl okëve me sham-po përdorim regjenerator që ka rol t’i neutralizon sapunat dhe t’i bën fl okët të lëmuara

1. Flakuesi 2. Balona3. Kolona për distilim4. Termometri5. Dalja e ujit6. Kondensuesi (ftohësi) 7. Hyrja për ujë8. Ena mbledhëse

Aparatura laboratorike për distilim

53


Zbutja mund të kryhet dhe me shtim të acidit acetik ose citrik.Në një enë vej ujë nga çezma, ndërsa në një tjetër vej ujë të distiluar. Ujin në të dy

enët ngrohe deri në vlim dhe vloje për disa minuta. Pastaj lëre ujin në të dy enët të ftohet dhe vërej çka do të ndodh. Diskuto në orën e ardhshme.

dhe të buta. Përveç kësaj, grimcat e fundërruara mund të shërbejnë edhe si mikro-zjarr për zhvillimin e baktereve.

Përveç si mjet për mirëmbajtjen e higjienës, uji përdoret edhe si mjet për hidratim dhe zbutje të fl okëve dhe lëkurës, si tretës për përpunimin e preparateve të ndryshme kozme-tike etj., për çka përdoret uji i distiluar. Në farmaci për përdorimin e ilaçeve përdoret uji i ridistiluar (dy herë i distiluar).

Mënyra më e thjeshtë e zbutjes së ujit është me vlim 15 minuta. Pas kësaj qëndron 1 deri 2 orë dhe fi ltrohet nëpër fi ltër letër.

1. Cili është dallimi në mes ujit të butë dhe të ngurtë?2. Cilat kripëra e përbëjnë ngurtësinë e ujit të ndryshuar, dhe cilat atë të përhershëm?3. Cili është dallimi në mes ujit të distiluar dhe të demineralizuar?4. Çka domethënë ujë i ri distiluar?5. Si në kushte shtëpiake ose në ato shkollore do të kryesh zbutjen e ujit?6. Mendo dhe shpjego! Përse gjyshet tona më herët fl okët i kanë larë me uthull ose limon?

Mbaj mend!

Pastërtia e ujit – përqindja e lejuar e materieve të pranishme minerale dhe mikro-organizmave patogjene dhe jo-patogjene.

Ngurtësia e ujit (të përhershmen e përbëjnë sulfatet dhe kloriket e Ca dhe Mg, ndërsa të ndryshuarën e përbëjnë kripërat e bikarbonat të Ca dhe Mg).

Uji i butë është uji pa kripërat Ca dhe Mg.Uji i ri distiluar (dy herë i distiluar).Uji i butë ka veprim pozitiv të lëkurës dhe fl okëve.

PYETJE DHE DETYRA

Për ata që janë kureshtarë!


54

3.6. KOMPONENTËT SHTESË NË PREPARATET E KOZMETIKËS

Komponentët shtesë janë lëndë të papërpunuara që kanë cilësi dhe dedikim të ndryshëm. Ato nuk tregojnë veprim bazë por shërbejnë si mjete ndihmëse që kanë rol ta përforcojnë ve-primin e përbërjeve bazë, ta mbulojnë aromën dhe ta sigurojnë shijen dhe aromën e këndsh-me, ta përmirësojnë dukjen e preparatit si dhe ta vazhdojnë kohëzgjatjen e preparateve.

Si komponentë shtesë në preparatet e kozmetikës përdoren: konzervanse dhe antioksi-danse, materie aromatike, ngjyra, materie aktive biologjike dhe materie aktive sipërfaqësore (MAS).

Konservanset janë substanca me veprim antimikrob që shtohen në preparate që t’u japi kohëzgjatje, si t’u sigurohet drejtimi i tyre shëndetësor. Konzervanset duhet të kanë veprim të fuqishëm antimikrob, të veprojnë në spektër të gjerë të mikroorganizmave, të janë pa ngjyrë, aromë dhe shije dhe të mos veprojnë në mënyrë alergjike. Si konzervanse, shpesh duhet të përdorin acid salicili dhe benzoik. Përdorimi i konzervanseve në preparate është kontrolluar ashpërsisht dhe është konfi rmuar me rregull.

Antioksidanset janë substanca që veprojnë në pengimin ose ngadalësimin e procesit të oksidimit, duke e vazhduar afatin kohëzgjatjes pa vepruar pastaj në ndryshim të cilësive të preparatit. Në oksidim janë nënshtruar yndyra, vajra dhe dyllë që gjenden në preparate dhe të cilat janë nën ndikim të oksigjenit nga ajri dhe drita, shpojnë, errësohen dhe e ndryshojnë përbërjen kimike. Me përmbajtje të tillë të ndryshuar kanë veprim të pavolitshëm të lëkurës. Si antioksidanse aplikohen lëndët e papërpunuara natyrale që përmbajnë vit. Është acidi as-korbik, i verës dhe citrik etj, që nuk shkaktojnë reagime alergjike.

Materiet aromatike janë komponentë që shkaktojnë ndjenjë të aromës. Në preparatet e kozmetikës shtohen me qëllim që t’i japin aromë të këndshme preparatit por edhe si korrigju-es të aromës së pakëndshme, që shpesh burrin nga materiet yndyrore. Në parfume përdoren si lëndë bazë të papërpunuara dhe e japin tonin bazik të parfumit, në ujërat e tualetit dhe ato kolonjë përdoren në përqendrim më të vogël sesa në parfume. Sipas prejardhjes, materiet aromatike mund të janë nga prejardhja natyrore (bimore dhe shtazore) dhe sintetike.

Materiet aromatike natyrore fi tohen nga e.a. lëndët e papërpunuara aromatike që përm-bajnë vajra eterik. Fitohen në mënyra të ndryshe, shpesh nga thithja, me distilim me avullin e ujit, me ekstrakt me lipide por më i përdorur është ekstrakti me tretës.

Vajra eterik

55


Nga prejardhja bimore më të përdora janë vajrat eterik: nga livanda, nga trëndafi li i egër ose i kultivuar, nga eukaliptusi, nga jasemini, luleshtrydhe, bagrem, rozmarina, vajra citroni (limon, portokall, mandarinë, që fi tohen me presim të korës) etj.

Materiet aromatike nga prejardhja shtazore janë të pakta, por ato megjithatë kanë vend të rëndësishëm. Më karakteristike janë: Ambra – sekrecion nga balenat, Moshus – fi tohet nga gjëndrat e drerit dhe Cibet – sekrecion nga macja e egër që jeton në Afrikë.

Materiet aromatike sintetike paraqesin komponentë kimik me përmbajtje kimike të komplikuar që prodhohen në laboratori. Aroma e tyre është identike si aroma e atyre natyro-reve. Më të shpeshta janë alkoolet, aldehidet, eteret, ketonet dhe ngjash. Përdorimi i mate-rieve aromatike në preparate është organizuar e.a. shtohen sipas recetës, në përqendrimet përkatëse të regjistruara.

Ngjyrat janë me domethënie të veçantë në kozmetikën dekoruese, ndërsa shtohen edhe për përmirësimin e dukjes së preparateve. Duhet të janë jo-helmuese dhe të mos shkaktojnë alergji. Klasifi kimi bazik i ngjyrave është sipas prejardhjes dhe atë në natyrore dhe sintetike. Ato natyralet mund të janë nga prejardhja bimore, shtazore dhe minerale.

Në ngjyrat bimore hyjnë: ngjyra klorofi l (gjelbër) në bimë, kartenoide (verdhë-portokall në karotë), betanin (ngjyrë e kuqe e panxharit) etj.

Në ngjyrat shtazore numërohen koshinel ose buzëkuqi i kuq që fi tohet nga femra e një inse-kti që jeton si parazit në lloj kaktusi në Meksikë.

Ngjyrat minerale quhen edhe pigmente dhe mund të janë të bardha dhe pigmente të ngjyro-sura. Në të bardhat hyjnë: titan dyoksidi (TiO2); zink oksid (ZnO); në pigmentet e ngjyrosura nu-mërohen oksidi i hekurit (FeO) që ka ngjyrë të verdhë ose ezmerë deri në të kuqe; ultramarinë; që në mënyrë kimike paraqet Na, Al-silikat dhe ka ngjyrë të kaltër, nëpërmjet të gjelbrës deri në ngjyrë vjollcë.

Ngjyra sintetike ka shumë. Këto ngjyra janë të përhershme dhe me ngjyrë më të ulët prandaj janë në përparësi para atyre depërtueseve. Më të përdora në kozmetikë janë ngjyrat indigo – ngjyra e kaltër e hapur, eritrocit-e kuqe, oranzhë- e kuqe portokall, azo dhe nitro ngjyrat etj.

Materiet aktive biologjike ato janë substanca që shtohen në preparatet e kozmetikës me qëllim që preparatet të fi tojnë dedikim të veçantë dhe veprim. Si materie aktive biologjike për-doren hormonet, vitaminat dhe enzimat.

Karoten, betanin


56

Nga hormonet shpesh përdoren kortikosteroidet si dhe estrogjenet dhe hormonet an-drogjene dhe atë në preparatet e dedikuara për lëkurën senile-atrofi ke me qëllim që të nga-dalësohet procesi i plakjes së lëkurës.

Vitaminat përveç asaj që përdoren perorale nëpërmjet ushqimit, për-doren edhe lokalisht nëpërmjet përdorimit të kremave, losioneve etj, preparate që u shtohen vitaminave dhe atë vitaminave A, C, D, E, F si dhe vitaminave nga grupi B. Gjithashtu edhe hormonet edhe vitaminat për-doren në përqendrime të përkufi zuara.

Enzimat janë komponentë mjaft jo stabil veçanërisht në preparatet ku ka sasi më të madhe të ujit. Më të përdora janë enzimat proteolitike në

pasta për dhëmbë, në piling preparatet, enzimat nga frytet dhe perimet në maska për fytyrë etj.

Materiet sipërfaqësore aktive (MSA) ose tenside

MSA është pjesë përbërëse e një numri të madh të preparateve kozmetike. Shumica e preparateve të kozmetikës përpunohen nga lëndët e papërpunuara që nuk përzihen në mes veti (p.sh. vaj dhe ujë).

Nëse në një gotë ujë shtojmë vaj, ati nuk do të përzihen, ndërsa nëse mekanikisht me mikser i përziejmë, pas një kohe të shkurtë vaji dhe uji do të ndahen. Që të mundësohet përzierja e të dy fazave shtohet MSA. Këto janë komponen-të organik që kanë aftësi në të cilat treten dhe mundësojnë homogjenizim dhe stabilizim të mirë të brumit.

Tensioni sipërfaqësor është fuqi e cila paraqitet në sipërfaqen e lëngjeve dhe nuk lejon përhapje të lëngut në sipërfaqe. Molekulat e MSA janë përbërë prej dy pjesëve: hidrofi l dhe hidrofob. Me pjesën hidrofi le është tretës në ujë, ndërsa me atë hidrofobe është i patretur në ujë, e refuzon ujin dhe orien-tohet kah vaji. Në atë mënyrë e homogjenizon brumin.

MSA përdoren si:

- emulgatorë në krema dhe losione,- si mjete për larje (i largojnë papastërtitë, në shampo dhe në pastat për dhëmbë),- si mjet për shkumë (sigurojnë shkumë në preparate),- si mjet për majë (sigurojnë që preparati të vihet mirë në sipërfaqe),- si solubilizatorë (gjatë përpunimit të parfumeve, ujërave kolonjë, losioneve në të gjitha

preparatet ku substancat e patretura duhet të transformohen në të tretura).

Nga MSA natyrore, shpesh përdoren materiet pektine, mukoza, lecitini, proteinat, yndyrat e tepërta alkoolike etj.

Vitamina B6

MSAVaj-ujë

57


1. Çka nënkuptohet nën komponentët shtesë në preparatet e kozmetikës? 2. Cili është roli i konservanseve në preparate? 3. Defi noi antioksidanset! 4. Cilat lëndë të papërpunuara janë nënshtruar në oksidim dhe nën cilat kushte rrjedh

oksidimi? 5. Numëroi disa pigmente të bardha dhe të ngjyrosura! 6. Cilat materie aromatike nga prejardhja shtazore i njeh? 7. Në cilin grup të komponentëve hyjnë vitaminat, hormonet dhe enzimat? 8. Çka është tensioni sipërfaqësor? 9. Defi no MSA!10. Çka është solubilizimi?11. Në cilin rast do të përdorim emulgator?

a) Gjatë përzierjes së konzervanseve dhe antioksidanseve,b) Gjatë përzierjes së ujit dhe vajit,c) Gjatë përzierjes së solubilizatorit dhe MSA.

12. Plotësoje tabelën kështu që komponentët vijues shtesë do t’i ndash në grupe përkatëse! (hormone, eritrocit, klorofi l, koshinel, TiO2, moshus, acid citrik, FeO, acid salicili, lecitin, karotenoide, enzima, vajra citrik, vitamina A, acidi benzoik)

KONTROLLO DIJEN TËNDE

Mbaj mend!

Konservanset, përdoren për vazhdimin e afatit të preparatit. Antioksidanset- e pengojnë procesin e oksidimit.Materiet aromatike preparateve u japin aromë të këndshme.Ngjyrat – e përmirësojnë dukjen e preparateve.Materiet biologjike aktive: hormone, vitamina, enzima.Materiet sipërfaqësore aktive (MSA) e zvogëlojnë tensionin sipërfaqësor,

mundësojnë homogjenizim të mirë dhe stabilizim të brumit.Tensioni sipërfaqësor është fuqia që paraqitet te sipërfaqja e lëngjeve.Solubilizacioni – kur substanca e pa-tretur transformohet në të tretur.Emulgatorë – substanca që mundësojnë përzierje të fazës së vajit dhe të ujit.

Materiet biologjike

aktive

Materietaromatike Antioksidanset Ngjyrat KonservansetMSA


58

3.7. NOCIONI, DEFINICIONI DHE KLASIFIKIMI I PREPARATEVE TË KOZMETIKËS

Preparatet e kozmetikës janë prodhime që përdoren për mirëmbajtjen e funksionit të lëkurës dhe largimit të mungesave të saja, për kujdesin e dhëmbëve dhe zbrazëtirës së gojës, si dhe për përmirësimin e dukjes së lëkurës dhe dregëzave të saja.

Për mirëmbajtjen e shëndetit të lëkurës dhe dregëzave të saj, dhëmbëve dhe zbrazëtirës së gojës, në masë të madhe sjellin për mjetet për mirëmbajtjen e higjienës personale. Këto mjete paraqesin grup të rëndësishëm të preparateve të kozmetikës. Në grupin tjetër hyjnë preparatet për largimin dhe mbulimin e mangësive estetike të lëkurës së trupit të njeriut.

Preparatet dekoruese të kozmetikës hyjnë në një grup të veçantë, detyra e të cilit është ta përmirësojnë dukjen estetike të lëkurës dhe dregëzave.

Preparatet e kozmetikës prodhohen në mënyrë industriale ose në laboratori galenike. Procedurat e fi timit janë të njëjta, me atë dallim që në laboratoret galenike përpunohen sasi të vogla të preparateve, shpesh sipas po-rosisë së individit.

Prodhimi industrial përbëhet nga vargu i aktiviteteve vijuese, të ndara në punët shkencore-hulumtuese, prodhuese dhe përfi tuese.

Institucionet shkencore hulumtuese përbëhen nga laboratori hulumtues në të cilin formulohet preparati i ri dhe laboratori kon-trollues në të cilin testohet kualiteti i lëndëve të papërpunuara,

gjysmë-prodhuese dhe prodhimet e gatshme.

Prodhimtaria është organizuar në sektorët prodhues në të cilat përpunohen preparate të njëjta ose të ngjashme. Së pari kryhet testimi i drejtësisë së makinerisë dhe kushteve hi-gjienike. Përgatiten lëndët e papërpunuara, kryhen llogaritjet, përgatitet grumbulli dhe në fund realizohet procedura teknologjike për prodhim. Prej se do të fi tohet rezultati pozitiv nga kontrolli, prodhimet e gatshme paketohen dhe lëshohen në shitje.

Shërbimi për marketing dhe shitje ka për qëllim ta informon publikun për inovacionet në kozmetikë dhe t’i distribuojë prodhimet në treg dhe në sallonet për kozmetikë.

Preparatet e kozmetikës mund të vihen jashtë në sipërfaqen e lëkurës dhe në dregëzat e saj, të injektohen nën lëkurë dhe të jepen në formë të tabletave. Preparatet e kozmetikës mund të vihen lokalisht në vend të caktuar (dorë, fytyrë) dhe difuze në sipërfaqe më të madhe të trupit.

Laboratori hulumtues

Vënia lokale e preparatit

59


Preparatet e kozmetikës kanë mjaft ngjashmëri me ilaçet, si në raport me rolin e tyre – të mbrohen dhe të kurohen, kështu edhe sipas: lëndëve të papërpunuara, teknologjisë së përpunimit, zakoneve, formave të aplikimit, metodave të testimit të kualitetit. Megjithatë ato kanë qëllim të përbashkët përfundimtar – mirëmbajtja e shëndetit.

Çdo njeri nuk duhet të përdor çdo lloj mjeti të kozmetikës.Prandaj, personi profesionist që punon në aplikim të papërcaktuar të preparateve duhet

mirë t’i njeh cilësitë fi ziologjike dhe individuale të lëkurë dhe dregëzat, dhe gjithashtu edhe veprimet fi zike-kimike dhe cilësitë e preparatit.

Kjo nënkupton njohje të llojit të preparatit, përmbajtjes së lëndës së papërpunuar, cilësive të atyre lëndëve të papërpunuara dhe efektit biologjik të veprimit të tyre. Çdo mjet i për-punuar pa përshtatje, mund të ketë veprime të dëmshme, ndërsa nga zgjedhja e vërtetë e preparatit dhe procedura për të, varet rezultati i veprimit.

KLASIFIKIMI I PREPARATEVE TË KOZMETIKËS

Ekzistojnë shumë lloje të klasifi kimit, varësisht nga ajo cilat cilësi të përbashkëta merren si bazë e klasifi kimit.

Ndarja më e thjeshtë është sipas konsistencës dhe atë preparatet ndahen në të lëngsh-me, gjysmë të lëngshme dhe të ngurta. Për ato vlen cilësia vijuese: me rritjen e viskozite-tit zmadhohet mos përcaktimi i prekjes me lëkurën.

Sipas cilësive fi zike-kimike preparatet ndahen në: mikrodisperzive (tretës të vërtetë dhe koloid) dhe makrodisperzive (emulsione dhe suspendime). Kjo ndarje është bazuar në shkallën e disperzitetit të grimcave në preparat.

Te tretësit e vërtetë dallojmë substancë të tretur dhe tretës, që shpesh është uji ose me-tanoli. Preparatet e kozmetikës të përpunuara si tretës të vërtetë janë losionet dhe tonikët.

Tretësit koloidë shpesh takohen në gjendje gjysmë të ngurtë-xhel ose në gjendje të lën-gshme-kripë, dhe aplikohen si ngurtësime në preparate.

Emulsionet, janë brumë nga dy lëngjet që nuk përzihen në mes vetes, si për shembull vaji dhe uji. Me ndihmën e komponentit të tretë-emulgator, fi tohet brumë homogjen, ku njëri lëng në dukje të pikave është shpërndarë nëpër lëngun tjetër.

Dallojmë dy lloje të emulsioneve: Ujë-Vaj (U-V) dhe Vaj-Ujë (V-U). Numri i madh i kremave për të janë emulsionet e kozmeti-kës.

Suspendimet. janë brumëra nga grimcat e ngurta të shpërn-dara në fazë të lëngshme, siç janë pudrat e lëngshme, manikyri për thonj, skupësit për buzë etj.

Emulsioni V-U


60

Sipas veprimit dhe dedikimit preparatet ndahen në 2 grupe kryesore:

I Preparati për kujdes, në të cilin hyjnë:

- preparatet për kujdes dhe mirëmbajtje të funksionit të lëkurës, preparate për mbrojtjen e lëkurës, preparatet për largimin e mungesave të lëkurës.

II Preparatet për kozmetikën dekoruese, në të cilat hyjnë:

- pudrat për fytyrë, skupësit për fytyrë dhe buzë, preparatet për dekorimin e kapakëve, qer-pikë dhe vetulla, parfume dhe ujëra kolonje.

Preparatet mund të klasifi kohen sipas vendit të aplikimit (lëkurë, mukozë) dhe sipas kohës së përmbajtjes së lëkurës.

1. Mjetet që vijnë në prekje me mukozën:- mjetet për pastrimin dhe kujdesin e dhëmbëve dhe zbrazëtirës së gojës, mjetet për

ngjyrosjes së buzëve dhe kapakëve të syve, mjeteve për higjienë intime.

2. Mjete që mbesin një kohë të gjatë në lëkurë:- mjetet për kujdes dhe mbrojtje të lëkurës, mjetet për ngjyrosje dhe zbukurim të fytyrës

dhe trupit, parfume dhe ujëra kolonje.

3. Mjetet që pas një kohe të shkurtë largohen nga lëkura:- mjetet për larje dhe pastrim të fytyrës dhe trupit, mjetet për rruajtje dhe depilator.

Preparatet e kozmetikës prodhojnë laboratori industriale ose galenike.Prodhimi industrial përbëhet nga punët shkencore-hulumtuese, prodhuese dhe

përfi tuese.Preparatet e kozmetikës mund të vihen në mënyrë lokale dhe difuze.Preparatet e kozmetikës kanë shumë ngjashmëri me ilaçet.Sipas cilësive fi ziko-kimike, preparatet ndahen në: mikrodisperzive (tretës të vër-

tetë dhe kolodoid) dhe makrodisperziv (emulsione dhe suspendime).Sipas vendit të aplikimit dhe sipas kohës së përmbajtjes së lëkurës, preparatet

ndahen në preparate që: vijnë në prekje me mukozën, pas një kohe të shkurtë lar-gohen nga lëkura dhe mbeten një kohë të gjatë në lëkurë.

Mbaj mend!

61


3.8. PREPARATET E KOZMETIKËS PËR KUJDES TË LËKURËS SË FYTYRËS DHE TRUPIT

Në preparatet e kozmetikës për kujdes të fytyrës dhe trupit numërohen preparatet për higjienë personale, preparatet për kujdes dhe mirëmbajtjen e funksionit të lëkurës, prepa-ratet për kujdes të lëkurës dhe preparatet për largim të mungesave të lëkurës.

Në këtë pjesë do të njoftohemi me preparatet, cilësitë e tyre, disa lëndë të papërpunu-ara karakteristike që hyjnë në përmbajtjen e preparateve dhe përdorimit të tyre.

3.8.1. PREPARATET PËR MIRËMBAJTJEN E HIGJIENËS PERSONALE

Në preparatet për higjienë personale të trupit hyjnë: mjetet për larjen dhe pastrimin e lëkurës, mjetet për larje dhe mjetet për mirëmbajtjen e higjienës së zbrazëtirës së gojës i a.q sapun, mjete për larje, pasta për dhëmbë dhe ujë për gojë.

Në procesin e pastrimit të trupit merr pjesë edhe vetë organizmi i a.q mikrofl ora e lë-kurës i ndan substancat organike në të.

Mjetet për higjienë personale aplikohen për çdo ditë dhe duhet të kryhet zgjidhja e rregullt e preparateve që i përgjigjen çdo individi.

Sapunët janë kripëra jo organik (NaOH, KOH) ose baza or-ganike (trietanolamin) dhe tepricat e acideve yndyrore (pal-mitik, stearine, oleik).Nën sapunë nënkuptohen kripëra alkal të tepricave të aci-

deve yndyrore dhe përdoren për higjienë personale.Shpesh, sapunët japin reagim bazik pH=7.5-10.

1. Defi noi preparatet e kozmetikës!2. Bëj krahasim në mes prodhimit laboratorik dhe industrial të preparateve të kozmetikës!3. Shpjegoi mënyrat e vënies së preparateve!4. Përse kanë ngjashmëri preparatet e kozmetikës dhe ato shëruese?5. Përshkruaji sistemet mikrodisperzive dhe makrodisperzive!6. Mundohu të japësh shembuj për preparatet e kozmetikës sipas mënyrave të ndryshme

të klasifi kimit!


Sapunët


62

Sapunët mund të janë të zakonshme (të tualetit) dhe mjekësore.Sapunët e zakonshëm të dedikuar për larje dhe nuk kanë shtojca speciale.Sapunët mjekësor përdoren si baza për preparatet shëruese.Sapunët e tualetit përmbajnë shtojca speciale nga lëndët e papërpunuara kualitative:

yndyrë, dhjam, vaj nga palma, vaj nga kikirikat, vaj nga kokosi etj.Sapunët kualitativ të tualetit duhet të kanë përafërsisht reagim neutral (përreth 7.5),

tretës në ujë mirë të shkumohen, të kanë formë të fortë dhe të përhershme, mirë të aroma-tizohen dhe mirë të duken.

Mjetet për higjienën e trupit mund të janë në formë të mjeteve për larje, kripëra, vajra dhe pudra.Mjetet e lëngshme për larje kanë për qëllim ta pastrojnë lëkurën, ta lagështojnë, ta

yndyrojnë lëkurën dhe të formojnë shkumë të bollshme në ujin për larje.Preparatet për dush janë tretës të tejdukshëm ose të turbullt viskoz. Ato janë në formë

të kremave ose shkumave.Kripërat për larje shtohen në ujë për larje me qëllim që të aromojnë, ngjyrosin dhe ta zbu-

sin të njëjtën. Ato janë përmbajtur shpesh nga kripërat jo-organike të natriumit. Përderisa në përmbajtje, përmbahen mjete që lëshojnë CO2, bëhet fj alë për kripërat e tretur për larje.

Vajrat për larje aplikohen me qëllim që ta yndyrëzojnë lëkurën.Pudrat për trup vihen pas larjes, që ta absorbojnë lagështinë.

Preparatet për higjienën e dhëmbëve dhe zbrazëtirës së gojës aplikohen me qëllim që të largohen papastërtitë nga sipërfaqja e dhëmbëve, që të freskohet dhe dezinfektohet zbrazëtira e gojës dhe të largohen aromat e pakëndshme.

Ujëra për gojë shpesh janë tretësit e ujit-alkoolik që në përmbajtjen e tyre përmbajnë vajra eterik. Vajrat eterik kanë veprim dezodorik dhe an-tiseptik. Ujërat për gojë përpunohen në mënyrë të përqendruar, ndërsa aplikohen gjithmonë në formë të zbutur.

Mjet shkumues për larjen e trupit

Larja e dhëmbëve

63


Pastat për dhëmbë janë preparatet më të përdora për higjienën e dhëmbëve dhe zbra-zëtirës së gojës. Ato janë preparate me konsistencë gjysmë të lëngshme dhe gjithmonë pa-ketohen në tuba. Pasta kualitative gjithmonë vlerësohet sipas bardhësisë dhe shkëlqimit të dhëmbëve, si i largon veshjet dhe aromat nga goja, sipas shijes, shkumës dhe ngjyrës. Cilësi shumë e rëndësishme për dhëmbë është që ta përmban lagështinë, sepse në të kundërtën do të thahen dhe nuk do të mund të shtypen nga tubat. Mund të përmbajnë komponentë shtesë për zbardhjen e dhëmbëve ose për përforcimin e smaltit.

3.8.2. PREPARATET PËR KUJDESIN DHE MIRËMBAJTJEN E FUNKSIONIT TË LËKURËS

Preparatet e kozmetikës për kujdesin dhe mirëmbajtjen e funksionit të lëkurës së fytyrës dhe trupit, mund të grupohen në disa grupe: preparate për largimin e papastërtive dhe grimit të fytyrës,

Mbaj mend!

Mjetet për higjienë personale aplikohen për çdo ditë!Sapunët kualitativ të tualeteve dihet të kanë reagim neutral (përreth 7.5), në

ujë mirë të shkumojnë, të kenë formë të ngurtë dhe të përhershme dhe mirë të lëshojnë aromë.

Mjetet për higjienën e trupit mund të jenë në formë të mjeteve për larje, kripëra, vajra dhe pudra.

Preparatet për higjienën e dhëmbëve dhe zbrazëtirës së gojës aplikohen me qëllim që të largohen papastërtitë nga sipërfaqja e dhëmbëve dhe aromat e pakëndshme, të freskohet dhe të dezinfektohet zbrazëtira e gojës.

1. Çfarë preparate janë sapunët dhe si mund të janë?2. Me çfarë qëllimi aplikohen preparatet për higjienën e trupit?3. Në cilat lëndë të papërpunuara në përbërje të ujërave për gojë i dedikohet aplikimi i

tyre higjienik?4. Mendo! Çka do të ndodh nëse pasta për dhëmbë nuk përmban mjete për lagështi?

PYETJE DHE DETYRA


64

tonik për fytyrë, krema për kujdes (emolientë dhe hidratues), krema për masazh, maska kozmetike dhe paketime.

1. Preparatet për largimin e papastërtive dhe grimit nga fytyra

Lëkura e fytyrës dhe qafës janë më të ekspozuara në ndikime të pavolitshme, të jashtme (lagështi, erë, rrezatim i dëmshëm nga dielli etj), si dhe në grimin e vënë me qëllim. Këto papastërit të vëna me qëllim dhe pa qëllim duhet për çdo ditë të largohen nga lëkura.

Për këtë qëllim përdoren preparate për pastrim, që në tërësi e zëvendësojnë sapu-nin. Aplikimi i shpeshtë i sapunit mund të kontribuon për heqjen e yndyrës së lëkurës, veçanërisht te lëkura e thatë dhe ajo e ndjeshme.

Preparatet që aplikohen për pastrimin e lëkurës së fytyrës mund të janë në formë të kremave, suspendimeve dhe losioneve.

Kremat për pastrim e largojnë papastërtinë e fytyrës dhe qafës. Këto preparate ta-kohen si krema jo-emulsues dhe emulsiv.

Kremat jo-emulsiv janë nga lloji i yndyrave, shkrihen në temperaturë të lëkurës, përha-pen në lëkurë dhe i tretin papastërtitë tretëse në yndyra nga sipërfaqja e lëkurës (te lëkura e thatë dhe ajo normale).

Për lëkurën e yndyrshme janë përpunuar yndyra shtazore, vajra dhe dyllë. Përdoren për pastrimin e grimit.

Vajrat nga ky lloj përdoren për largimin e grimit nga sytë dhe për pastrimin e qafës. Posedojnë efekt yndyror. Janë përpunuar nga vajrat bimor: ricinusi dhe i ullirit.

Krema emulsive për pastrimin e lëkurës mund të aplikohen në të gjitha llojet e lëkurës.Sipas përbërjes së vetë, paraqesin emulsione, pastaj ndahen në krema emulsioni nga

lloji i ujit-vajit (U-V) dhe krema emulsioni nga lloji vaj-ujë (V-U).

Kremat e emulsionit U-V lehtë vihen në lëkurë, nuk kanë ndjenjë të shprehur të yndyrës dhe mirë i pastrojnë papastërtitë tretëse në ujë. Pas pastrimit, lehtë largohet nga fytyra.

Në përbërjen e këtyre kremave takohen mineralet, yndyrat bimore dhe shtazore, vajrat dhe dylli. Raporti i këtyre komponentëve varet nga lloji i lëkurës.

Krema emulsioni V-U quhet qumështi kozmetik. Cilësia e tyre për pastrim i referohet pranisë së acidit sterik dhe sapunëve të tij.

Qumësht kozmetike për pastrim

65


Këto preparate lehtë vihen në lëkurë, i pastrojnë të gjitha llojet e papastërtive me të cilat së bashku largohen. Ato nuk e irritojnë lëkurën dhe nuk e ndryshojnë vlerën pH.

Përveç llojeve bazike të kremave të emulsioneve për pastrim, me shtimin e komponen-tëve shtesë fi tohen krema special antibakterial, detergjentë dhe acidik për pastrim.

Suspendimet për pastrim janë të njohura si preparate absorbuese (i absorbojnë pa-pastërtitë) ose rolin suspendimet.Ato kanë veprim emolient, antiseptik, abraziv të ëmbël dhe shkëlqyes. Përdoren te lë-

kurat e ndjeshme të sapunit. Preparati i njohur nga ky lloj është rëra kozmetike, që para përdorimit akoma tretet në ujë të vakët, deri në fi tim të qullit. Ai vihet në fytyrë, dhe pas tharjes largohet së bashku me papastërtitë, me ndihmë të fërkimit.

Losionet për pastrim shpesh janë tretësit e ujit-alkoolik. Ato aplikohen për pastrim, zbutje dhe freskim të lëkurës, për përgatitjen e fytyrës për rruajtje me aparat elektrik, për zvogëlim të djersitjes, për dezinfektim pas rruajtjes. Në përmbajtje të losioneve përdoret etanol i përqendruar ose i zbutur, por edhe shtojca

të tjera. Aplikim të madh në kozmetikë kanë losionet antiseboroik, ku është shfrytëzuar veprimi i pa yndyrshëm i metanolit. Në kundërshtim me atë, ato nuk duhet të aplikohen për lëkurë të thatë dhe të ndritshme.

2. Tonikët për fytyrë

Këto preparate akoma quhen edhe ujëra për fytyrë. Të ngjashme sipas përbërjes me losionet, por dedikimin e kanë të ndryshëm.

Tonikët përdoren për largimin e tepricës nga kremat për pastrim, për mirëmbajtjen e tonusit të lëkurës së fytyrës, për mbylljen e poreve të fytyrës dhe për përmirësimin e dukjes së lëkurës.

Tonikët aplikohen për të gjitha llojet e lëkurës. Në varësi të dedikimit, tonikët mund të përmbajnë materie shtesë të ndryshme. Substancat e tilla janë acidet (borik, citrik), ekstra-ktet e ujit nga bimët (ujërat aromatik) dhe një përqindje e vogël e metanolit si tretës.

Losion për pastrim Tonik për fytyrë


66

Tonikët acidik shpesh përdoren për lëkurën e yndyrshme të fytyrës. Përmbajnë përreth 4% acide të dobëta, që përveç që e rregullojnë reagimin e lëkurës, veprojnë në përmirësi-min e qarkullimit të gjakut në lëkurë.

Tonikët janë ekstrakte bimore që përdoren me qëllim që ta përmirësojnë tonusin e lë-kurës, t’i shtrëngojnë poret e zgjeruara, ta përmirësojnë qarkullimin e gjakut në lëkurë. Në përmbajtjen e tyre hyjnë ekstraktet nga kamomilja, trëndafi li, fara nga bademi i hidhët etj.

3. Kremat për kujdesin e lëkurës

Lëkura është organ mjaft i ndjeshëm që për çdo ditë e humb lagështinë, elasticitetin e vetë dhe bëhet i vrazhdë, ashpër dhe paraqiten rrudha. Që të evitohen pasojat e këtilla,

Mbaj mend!

Preparatet për pastrimin e lëkurës së fytyrës mund të janë në formë të kremave, suspendimeve dhe losioneve.

Kremat jo-emulsive i tretin papastërtitë e tretura në yndyra.Kremat emulsive U-V i pastrojnë papastërtitë e tretura në ujë.Kremat emulsive V-U (qumësht kozmetike) i pastrojnë të gjitha llojet e papastër-

tive. Suspendimet për pastrimin e papastërtive absorbuese.Në përmbajtje të losioneve përdoret etanol i përqendruar ose i zbutur. Tonikët

acidik përdoret që ta rregullojnë reagimin e lëkurës, tonikët me ekstrakte bimore e përmirësojnë tonusin e lëkurës, qarkullimin dhe i mbyllin poret.

1. Përse nevojitet që të përdoren preparatet për largimin e papastërtive nga lëkuara e fytyrës dhe tonikët?

2. Bëj krahasim në mes veprimit të kremave për pastrim dhe suspendimeve për pastrim?3. Mendo me çfarë preparati do ta pastrosh grimin nga lëkura e yndyrshme!4. Për çfarë lëkure shpesh përdoren losionet për pastrim?5. Konfi rmo në cilat raste do të aplikosh tonik acidik për fytyrë, ndërsa në cilat raste tonik

me ekstrakte bimore?

PYETJE DHE DETYRA

67


që janë të paevitueshme si rezultat i ndikimeve të shumë faktorëve të jashtëm, nevojitet aplikim i preparateve për kujdes.

Si grupe të veçanta të kremave për kujdesin e lëkurës takohen krema emolient dhe hidra-tiv.

Aplikimi i kremave emolient i mundëson lëkurë që ta rikthen lagështinë dhe elasticitetin lëkura bëhet e butë, e lëmuar dhe elastike (emollientia domethënë zbutje).

Në varësi të dedikimit dhe përmbajtjes, kremat emolient mund të janë yndyrore dhe jo-yndyrore.

Kremat emolient yndyror quhen edhe të natës sepse vihen në mbrëmje, ku përgatitet lë-kura për pushim.

Në përbërjen e tyre përmbajnë materie yndyrore prej 45-48%. Përveç veprimit emolient të lëkurës, kremat e natës e ushqejnë. Shtresa e yndyrshme e lëkurës nuk lejon avullim të lagështisë nga sipërfaqja e lëkurës, ndërsa lagështia e shtresave të brendshme kalon në sh-tresat sipërfaqësore.

Kremat emoliente pa yndyrë quhen të ditës, sepse përdoren gjatë ditës. Ato kanë sasi më të vogël të materieve yndyrore, ndërsa sasi më të madhe të ujit. Gjatë vënies në lëkurë japin ndjenjë të freskisë. Më të volitshme janë për lëkurën e thatë dhe atë të ndjeshme ose si bazë për grim.

Në kremat emoloit numërohen edhe bio-kremat që përmbajnë në përbërjen e tyre materie aktive biologjike. Shpesh aplikohen nga ana e personave më të vjetër, te të cilët lëkura e thatë e ka humbur aftësinë ta përmbajnë ujin.

Biokremat kanë edhe veprim terapeutik. Ato aplikohen në sasi të caktuara të ashpra dhe për një periudhë të caktuar kohore. Mund të përmbajnë vitamina, enzima, hormone dhe kombinime tjera të ndryshme.

Krem emolient

Krem dite


68

Detyra më e rëndësishme e kremave emoloit është që ta rikthejnë lagështinë e lëkurës, që të mund ajo pa ndërprerë të funksionon. Me dehidrim të lëkurës riparohen qelizat, përmba-het tonusi, ngadalësohet plakja, pengohet krijimi i rrudhave.

Kremat special emoloit në përmbajtjen e tyre fusin komponentë që synojnë ta përmbajnë lëkurën të re dhe maksimalisht ta ngadalësojnë plakjen e lëkurës. Kremat e këtillë janë kolagje-ne, vitaminoze dhe kremat në bazë të lipozomave.

Përveç kremave emolient, kremat hidratues kanë rol të rëndësishëm në kujdesin e lëkurës.Këto krema përdoren gjatë ditës, për mbrojtjen e lëkurës nga ndikimet e jashtme dhe si bazë

për grim.

Ato përmbajnë sasi minimale të materieve yndyrore, nuk mbetet fi lm yndyror i lëkurës dhe ai i sheshtë dhe i parrafshët.

Lënda kryesore e papërpunuar në përmbajtje të kremave hidrate është acidi steraik, sipas të cilit e fi tojnë emrin krem steraik. Përmbajnë sasi të madhe të ujit prej 60-80% dhe kom-ponentë të lagët (humektans).

Kremat hidrant janë emulsione nga lloji vaj në ujë. Me ndihmë të shtojcave tjera në krema, ato lehtë vihen në lëkurë, lehtë thithen në të dhe hyjnë në shtresa të thella.

Për shkak sasisë së madhe të ujit, kremat hidratant gjithmonë duhet të ruhen në enë mirë të mbyllura. Shpesh aplikohen si lëndë të papërpunuara për fi timin e kremave të tjera me dedikim të ndryshëm (krema për duar, krema mbrojtës, krema për rruajtje etj).

4. Kremat për masazh

Masazha kozmetike është procedurë që kryhet në fytyrë ose në trup. Mund të kryhet me dorë ose me ndihmë të aparatit. Për realizimin e masazhit me dorë nevojitet që të përdoret krem për masazh që të lehtësohet rrëshqitja e duarve nëpër lëkurë.

Preparatet për masazh të fytyrës dallohen nga preparatet për masazh të trupit. Gjithashtu, gjatë zgjidhjes llogaritet edhe lloji i lëkurës. Për zgjedhjen e rregullt të kremit për masazh duhet të dimë çfarë efekti dëshirojmë të arrijmë.

Krema hidrant

Masazh për trup Krem për masazh

69


Masazhi mund t’i paraprin ndonjë procedure kozmetike, mund të përdoret për përmirësi-min e qarkullimit dhe metabolizmit të lëkurës, rregullimi i punës së gjëndrave dhjamore.

Të gjitha kremat për masazh duhet të vihen lehtë, mirë të rrëshqasin nëpër lëkurë, të mos e skuq dhe irriton dhe lehtë largohen nga ajo.

Në disa raste mund të përdoret talku për masazh të trupit, për shkak cilësive të tij rrëshqitëse.

1. Si mund të janë kremat për kujdesin e lëkurës?2. Si janë rezultatet nga aplikimi i kremave emolent për kujdes?3. Cilat janë ngjashmëritë dhe dallimet në mes kremave të natës dhe të ditës për kujdes?4. Shpjego qëllimin e aplikimit të kremave hidrant për kujdes!5. Cila lëndë e papërpunuar ka vend qendror në përmbajtje të kremave hidrant?6. Përse për masazhin e dorës nevojitet kremi?7. Përcaktoje preparatin që do ta aplikosh për masazh të lëkurës së thatë!

5. Maskat dhe paketimet e kozmetikës

Maskat e kozmetikës vihen në fytyrë, qafë dhe dekolte. Efekti nga aplikimi i tyre vërehet menjëherë. Lëkura bëhet e butë, e shtrënguar dhe pa rrudha.

Maskat aplikohen me qëllim të ndryshëm: ta pastrojnë lëkurën, ta qetësojnë lëkurën e irri-tuar, ta shtrëngojnë lëkurën dhe poret, t’i largojnë qelizat e vrazhda dhe ta përshpejtojnë qarkullimin e gjakut në lëkurë.

Mbaj mend!

Kremat emolient i mundësojnë lëkurës ta rikthen lagështinë dhe elasticitetin.Kremat yndyror emolient (të natës) përmbajnë materie yndyrore prej 45-85% dhe

e ushqejnë lëkurën.Kremat emolient pa-yndyrë (të ditës) e lagin lëkurën.Biokremat përmbajnë materie aktive biologjike.Kremat hidratues përmbajnë sasi të madhe të ujit prej 60-80% dhe komponentë

lagështues (humektans).Kremat për masazh duhet të vihen lehtë, mirë të rrëshqasin në lëkurë, të mos e

skuqin dhe irritojnë dhe lehtë të largohen nga ajo.

PYETJE DHE DETYRA


70

Maskat në përmbajtjen e vetë përmbajnë komponentë bazë dhe shtesë. Mund të përm-bajnë vajra të ndryshëm bimor, shtazor dhe mineral, mill bimor nga farat (nga kungulli, ba-demi i hidhët, dhe nga liri), xhelatinë, proteina, tanine dhe lëndë të papërpunuara antifl ogjis-tike nga bimët (lule nga kamomili, bari mijëfl etësh, pelin, gjeth nga sherbela, mështekën, fryt nga boronica etj).

Nga lëndët e papërpunuara jo-organike aplikohen kaolina, bentoniti, krunde bademi, vitamina, gliceroli, preparatet për zbardhje etj.

Maskat ndahen sipas natyrës së lëndëve të papërpunuara të: maska nga lëndët e papër-punuara minerale, nga ekstraktet natyrore, maskat e përziera.

Sipas konsistencës ndahen në: maska pasta dhe maska të lëngshme.

Sipas dedikimit dhe veprimit dallojmë më shumë lloje të maskave:

Maska antifl ogjistike ose qetësuese, për lëkurë të ndjeshme që e qetësojnë skuqjen e lëkurës së irrituar.

Maskat astrogjene aplikohen për shtrëngimin e poreve, që janë përhapur gjatë trajtimit të kozmetikës.

Maskat emoliente kanë veprim të lagët dhe yndyror, me çka lëkura bëhet më e butë,skofi are dhe e rrëshqitshme.

Maskat tonizuese e rikthejnë tonusin e lëkurës, e përmirësojnë qarkullimin, i zvogëlojnë rru-dhat.

Maskat piling i largojnë qelizat e vrazhda nga sipërfaqja e lëkurës dhe e përmirësojnë qar-kullimin e gjakut në lëkurë.

Maskat për përmirësimin e qarkullimit të gjakut në lëkurë përmbajnë komponentë që e për-mirësojnë këmbimin e materieve në lëkurë.

Maskat vitaminoze përmbajnë materie bioaktive, komplekset vitaminoze dhe ekstrakte dhe depërtojnë thellë në lëkurë.

Maskat shëruese mund të përdoren te lëkura problematike. Përmbajnë ekstrakte bimore, ndërsa kanë veprim absorbues dhe astrogjen.

Vënia e maskës për fytyrë

71


Të gjitha maskat duhet të vihen shpejtë dhe lehtë në lëkurë, shpejt të veprojnë, të mos e skuqin lëkurën, të mos janë toksike dhe lehtë të largohen nga ajo. Maskat mund të përpunohen si materiale të gatshme ose të përpunohen nga produktet natyrore në kushte shtëpiake.

Paketimet kozmetike dallojnë nga maskat e zakonshme sipas asaj që kombinohen me ndonjë mënyrë të ngrohjes, për shkak veprimit më efektiv të maskës. Ngrohja mund të kryhet me ndihmën e termo-maskës, suluks llambës, maskës parafi ne etj.

3.8.3. PREPARATET PËR MBOJTJEN E LËKURËS

Detyra e preparateve për mbrojtjen e lëkurës është ta pengojnë dëmtimin e saj, duke krijuar fi lm mbrojtës.

Në vendin e aplikimit duhet të krijohet fi lm i pandërprerë që është rezistues dhe me-kanikisht i fortë, nuk guxon të avullohet, as të depërton në lëkurë.

Preparati nuk guxon ta irriton lëkurën, lehtë duhet të vihet dhe të hiqet nga ajo pa tre-tës, nuk guxon të jetë ngjitës, i yndyrshëm dhe i rrëshqitshëm.

Në preparatet për mbrojtje numërohen preparatet për mbrojtje nga kemikalet, prepa-ratet për mbrojtje nga rrezet e diellit, preparatet për mbrojtje nga insektet dhe preparatet për mbrojtjen e lëkurës së foshnjës.

Me preparatet për mbrojtjen e duarve nga kemikalet do të njoftoheni në pjesën për prepa-rateve manikyr-pediker.

Mbaj mend!

Maskat e kozmetikës vihen në fytyrë, qafë dhe dekolte.Maskat në përmbajtjen e vetë përmbajnë komponentë bazë dhe shtesë.Sipas konsistencës ndahen në: maska pastë dhe maska të lëngshme.Sipas qëllimit dhe veprimit dallojmë: antfl ogjistike, estrogjene, emoliente, jonizuese, vitaminoze, kuruese, piling dhe për përmirësimin e qarkullimit.Paketimet e kozmetikës janë maska që kombinohen me ndonjë mënyrë të ngrohjes.

1. Çka arrihet me përdorimin e maskave të kozmetikës?2. Cilat komponentë hyjnë në komponentët bazë, dhe cilat në ato shtesë të maskave?3. Klasifi koi maskat sipas qëllimit dhe veprimit!4. Rikujtohu çfarë paketimi mund të përdor termo-maska!

PYETJE DHE DETYRA


72

1. Preparatet për mbrojtje nga rrezet e diellit

UV-rrezet nga spektri i dritës së diellit janë ato që shkaktojnë ndezje të lëkurës (eritemë) dhe shkaktojnë errësim të lëkurës. Eritema shkakton UV-rreze me gjatësinë e valëve në mes 280-320nm, ndërsa rrezet me l=320-400nm shkaktojnë pigmentim.

Nga veprimi i dëmshëm i rrezeve të diellit, lëkura mbrohet me pigment të lëkurës – melaninë.Që të përdoret ndonjë mjet si mbrojtës duhet të posedon

disa cilësi:

në prekje me UV-rrezet që të mos prishet,t’i absorbon UV-rrezet prej 280-320 nm,të mos jetë toksik,të mos e skuq lëkurën dhetë mos e pengon frymëmarrjen e lëkurës.

Preparatet për mbrojtje përmbajnë komponentë organik që i absorbojnë UV-rrezet dhe komponentët jo-organik që i refl e-ktojnë (refuzojnë) të njëjtat. Takohen në formë të kremave dhe vajrave. Kremat kanë rol plotësues që ta kurojnë lëkurën.

Preparatet për rrezatim kanë faktor mbrojtës personal (SPF – Sun Protection Factor) që na tregon sa herë lëkura është më e mbrojtur me preparatin në raport me lëkurën e pambrojtur të ekspozuar në diell. Konsiderohet se SPF minimal që duhet të përfaqësohet në preparatet për rrezatim, në kushte të rrezatimit të sotëm të zmadhuar është 15. Për lëkura të ndjeshme të ndrit-shme, si dhe për lëkurën e fëmijëve rekomandohet SPF=30, si dhe të kihet kujdes që lëkura të mos ekspozohet në diell në mes orës 10-16.

Koleksioni për mbrojtje nga dielli

Mbaj mend!

HULUMTO!Si është domethënia e SPF dhe si përcaktohet sipas llojit të lëkurës?

Detyra e preparateve për mbrojtjen e lëkurës është që ta pengojnë dëmtimin e saj, duke krijuar pastaj fi lm mbrojtës.

Eritema shkakton UV rreze me gjatësinë e valëve në mes 280-320 nm.Lëkura mbrohet me pigmentin e lëkurës – melaninë.Komponentët organik i absorbojnë UV-rrezet, ndërsa komponentët jo-organik i

refl ektojnë.SPF minimal në preparate për rrezatim është 15.

73


2. Preparatet për mbrojtje nga insektet

Gjithmonë insektet ishin problem që i ka preokupuar njerëzit. Ato më herët janë mbrojtur nga ato me ndihmën e vajrave eterik. Por, për shkak fortësisë së saj dhe skuqjes së lëkurës, kanë fi lluar të zëvendësohen me preparate tjera për mbrojtje.

Substanca që i refuzon insektet në përmbajtje të preparateve është me veprim afatgjatë, pa aromë të pakëndshme, jo-toksike, nuk e irriton lëkurën dhe nuk e humb aktivitetin e vetë nën veprim të UV-rrezeve dhe djersës.

Komponentët e këtillë në përmbajtje të preparateve për mbrojtje quhen insekt-repelent. Munden të janë natyrale, shpesh me prejardhje bimore ose sintetike.

Shpesh në forma të këtyre preparateve janë kremat, losionet, xhelat, stik, sprejet. Vihen një herë, përsëriten vetëm nëse procedura është e domosdoshme. Mund të kombinohen dhe në përmbajtjen e tyre të kanë mjete për mbrojtje nga rrezet e diellit.

3. Preparatet për mbrojtjen e lëkurës së foshnjës

Lëkura e foshnjës vazhdimisht ekspozohet në veprime të pavolitshme të urinës dhe feka-leve. Gjithashtu lëkura e qafës lehtë irritohet dhe skuqet.

Për mbrojtjen e lëkurës së ndjeshme të foshnjës përdoren preparate që do ta mbrojnë lëkurën nga veprimi i dëmshëm i urinës dhe fekaleve, me veprim të butë antiseptik do ta pengojnë zhvillimin e baktereve, do ta zvogëlojnë fërkimin dhe butë do ta lyejnë lëkurën.

Si koleksione të preparateve për mbrojtje dhe kujdes të lëkurës së foshnjës janë sapunët, shampot, sapunet, vajrat, kremat, losionet, preparatet mbrojtëse nga dielli, pudrat.

Këto preparate dallohen nga preparatet për të rriturit, sepse nuk përmbajnë alkool, nuk parfumohen, nuk përmbajnë materie bioaktive dhe pH vlera përshtatet me lëkurën e foshnjës.

Preparate për mbrojtje nga insektet


74

Lëndët e papërpunuara në përmbajtje të këtyre preparateve duhet të janë të pastra kimikisht dhe biologjikisht, nuk guxojnë ta irritojnë lëkurën dhe nuk duhet ta çrregullojnë fi timin e materieve nëpër lëkurë.

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA

Preparatet për larjen e foshnjave

Substanca që i refuzon insektet në përmbajtje të preparateve për mbrojtje quhet insekt-repelent.

Preparatet për mbrojtjen dhe kujdesin e lëkurës së foshnjës dallohen nga prepa-ratet për të rriturit, nuk përmbajnë alkool, nuk parfumohen, nuk përmbajnë ma-terie bioaktive.

1. Çfarë cilësi duhet të posedon insekt-repelenti?2. Mendo në cilin rast duhet të përsëritet vënia e insekt-repelentit?3. Përse lëkura e foshnjave dihet të kurohet dhe mbrohet?4. Cilat cilësi duhet t’i posedojnë preparatet e foshnjave?

75


3.8.4. PREPARATET PËR LARGIMIN DHE MBULIMIN E MUNGESAVE TË LËKURËS

Mungesat e shpeshta të lëkurës janë hiperpigmentimi dhe depigmentimi, si dhe lëkura seboroike. Përderisa problemet e ndodhura janë rezultat i ndonjë sëmundjeje, nevojitet që të qaset kah sekrecioni i asaj sëmundjeje.

Roli i preparateve të kozmetikës është që t’i mbulon ose t’i maskon pjesët e pigmentu-ara të lëkurës ose t’i zbardh njollat hiperpigmentuese.

1. Preparatet për zbardhjen e lëkurës

Njollat me sasinë e zmadhuar të pigmentit paraqiten në hundë, ballë dhe faqe. Ato mund të zbardhen me aplikim të preparate-ve për zbardhje, që veprojnë sipërfaqësor ose hyjnë në lëkurë. Komponentët e gjallë në përmbajtje të këtyre preparateve e zbar-dhin lëkurën, kështu që hyjnë nëpër lëkurë dhe e stopojnë sin-tezën e pigmentit-melaninë të lëkurës.

Peroksid hidrogjeni dhe peroksidet e tjera e zbardhin lëkurën, në të cilën lënë gjurmë të bardhë që humbet pas një kohe. Ai në lëkurë aplikohet në përqendrim prej 3%.

Lëkurë hiperpigmentuese

Krem për zbardhje Krem piling


76

2. Preparatet për qërimin e lëkurës

Qërimi i shtresës sipërfaqësore i lëkurës kryhet me qëllim që ta largon të njëjtin dhe disa ndryshime të padëshiruara të lëkurës. Kjo procedurë është e njohur si piling.

Pilingi mund të jetë mekanik, kimik dhe piling i thellë.Pilingu mekanik përdor losione të ndryshme ose maska që me ndihmën e aparateve

(frimator) kryen qërim të lëkurës. Si piling mekanik konsiderohet edhe krimoterapia për të cilën përdoret azot i lëngshëm ose dyoksid i ngrirë i karbonit.

Pilingu kimik për qërimin e shtresës sipërfaqësore përdor mjete kimike siç është acidi salicil, etj., në përmbajtje të kremave, losioneve, suspendimeve.

Sot, për pilingun kimik përdoren acidet e frutave të njohura si AHA acidet (acidet alfa hidrokse).

Pilingu i thellë aplikohet gjatë përfshirjeve në kirurgjinë estetike.

3. Preparatet për kujdesin e lëkurës seboroike

Seborea si problem paraqet sekrecion të përforcuar të yndyrës serum-lëkurë. Ky probleme në vete tërheq krijim të komedoneve dhe në rastin më të komplikuar krijimin e akneve.

Preparatet për kujdes të lëkurës seboroike kanë për qëllim ta heqin yndyrën e lëkurës, të veprojnë në mënyrë antiseptike dhe ta rregullojnë sekrecionit e gjëndrave dh-jamore.

Më së shumti përdoren losionet antiseboroike, si tretës uji-alkooli.

Megjithatë, për problemet e këtilla nevojiten trajtimet kozmetike dhe konsultimet me dermatologun.Preparati antiseboroik

Komponentët e gjallë e zbardhin lëkurën dhe e stopojnë sintezën e melaninës.Për zbardhjen e lëkurës përdoren 3% peroksid hidrogjeni.Pilingu mekanik me ndihmë të aparateve (frimator) kryen qërim të lëkurës, ndërsa

për krioterapi përdoret azot i lëngshëm dhe dyoksid karboni i ngrirë. Për pilingun kimik përdoren acidet e frutave.Preparatet për kujdes të lëkurës seboroike që e heqin yndyrën e lëkurës dhe e rre-

gullojnë sekretimin e serumit.

Mbaj mend!

77


Dezoterans

3.8.5. PREPARATET ME DEDIKIM DHE VEPRIM TË NDRYSHËM

Në këtë grup të preparateve do t’i përmendim preparatet e dedikuara për problemet me djersitje të lëkurës dhe qimeve të rritura.

1. Preparatet për ndalimin e djersitjes dhe aromës së pakëndshme

Sekrecioni i zmadhuar i djersës mund të paraqitet si rezultat i gjendjeve të ndryshme në or-ganizëm dhe quhet hiperhidrozë. Nëse djersa ka aromë të pakëndshme, ajo paraqitje quhet bromidrozë.

Më e rëndësishme nga gjithçka është higjiena personale dhe higjiena e rrobave, ndërsa pastaj aplikimi i preparateve të kozmetikës.

Dallojmë dy lloje të preparateve për djersë.Të parat, e pengojnë sekrecionin e djersëve në sipërfaqen e lëkurës, e a.q antiprespirantë.

Ato në përmbajtjen e tyre kanë materie estrogjene që i shtrëngojnë poret e lëkurës. Të tilla janë taninit, kripërat e aluminit dhe zirkoniumit.

Të dytat nuk lejojnë prishje të djersës dhe krijimit të aromës së pakëndshme, të.ashtuquaj-tuar dezoteranse. Ato veprojnë antiseptik dhe baktericid (peroksid).

Antiprespirantët dhe dezoteransët mund të përpunohen në tretës të lëngshëm, stik, kre-ma, pudra, sapun, aerosole, xhela etj.

1. Përse nevojitet të kryhet zbardhja e lëkurës?2. Çfarë preparate aplikohen për zbardhjen e lëkurës?3. Krahasoi procedurat e pilingut mekanik dhe kimik?4. Çfarë probleme shkakton lëkura seboroike?5. Cilat janë efektet nga aplikimi i preparateve për kujdes të lëkurës seboroike?


Antiprespirant


78

2. Preparatet për largimin e qimeve nga lëkura

Problemi me zmadhimin e sasisë së qimeve në lëkurë është i njohur si hipertrihozë. Për atë qëllim kruhet largimi i përkohshëm dhe i përhershëm i qimeve.

Largimi i përkohshëm i qimeve mund të kryhet në rrugë mekanike (depilomi mekanik).

Në fytyrë, qimet në sipërfaqe të vogla largohen me piskatore (te vetullat). Mbi buzë, duar, këmbë, prepone dhe sqetulla depilohen me depilator dylli. Vetë procesi i depili-mit përbëhet nga ngjitja e preparatit për qime dhe largimi i tyre i përbashkët. Procedura dhemb pak, por është efektive sepse qimet largohen për një periudhë të gjatë 30 ditëshe.

Depilatori mund të jetë i ngrohtë ose i ftohtë. I ngrohti, nevojitet që të ngrohet dhe të shkrihet, ndërsa i ftohti përdoret direkt pa ngrohje.

Depilatori i ngrohtë prej se do të shkrihet në enë speciale, lihet që të ftohet deri në tem-peraturë që e duron lëkura, vihet me shpatull në drejtim të rritjes së qimeve dhe lihet deri sa të përforcohet. Me lëvi-zje të përnjëhershme në të kundërtën e rrojtjes së qimeve largohet depilatori. Lëkura më tej duhet të dezinfektohet dhe të qetësohet nga procedura.

Mënyra kimike e depilimit i largon qimet mbi sipër-faqen e lëkurës. Përdoren mjete kimike që i këpusin lidhjet në qime.

Lëndët e papërpunuara të shpeshta janë komponentë reduktues me pH vlerë të lartë prej 10-12. Nga komponen-tët jo-organik aplikohen sulfi tet, nga acidet organike tio-glikolike.

Përpunohen si krema, pasta, dhe lëngje, që duhet të ruhen të mbyllura për shkak tharjes.

Aroma e pakëndshme e disulfi d hidrogjenit dhe mjedisit alkal që e iriton lëkurën, janë mungesat e kësaj mënyre të depilimit. Efekti i depilimit kimik është afat shkurtë prej 8-10 ditëve.

Depilator dylli

Krem për depilim

79


3.8.6. PREPARATET DEKORUESE – KOZMETIKE

Qëllimi i aplikimit të preparateve dekoruese është zbukurimi dhe fshehja e disa munge-save estetike të fytyrës. Ekzistojnë preparate të ndryshme për dekorim në formë të pudra-ve, skuqjes për fytyrë, buzë, preparate për kapakët e syve, vetullat dhe qerpikët.

1. Pudrat për fytyrë

Pudrat për fytyrë e barazojnë tenin natyral të lëkurës dhe i mbulo-jnë mungesat e saja.

Në përmbajtjen e vetë përmbajnë lëndë të papërpunuara që nuk janë toksike, nuk e irritojnë lëkurën, nuk treten në ujë dhe yndyra, nuk kanë maja të mprehta që ta dëmtojnë lëkurën dhe të mos e ndrysho-jnë reagimin e lëkurës. Pudrat për fytyrë e absorbojnë djersën nga lëkura dhe e dëmtojnë nga ndikimet e jashtme.

Pudra kompakte

Mbaj mend!

Antiprespirantët e pengojnë sekretimin e djersës së sipërfaqes së lëkurës.Dezoteranset nuk e lejojnë prishjen e djersës dhe krijimin e aromës së pakëndsh-

me.Procesi i depilimit përbëhet nga ngjitja e depilatorit dyllë për qime dhe largimin e

tyre të përbashkët.Mënyra kimike e depilimit i largon qimet mbi sipërfaqen e lëkurës.

1. Shpjego paraqitjen e hiperhidrozës!2. Krahasoi efektet nga aplikimi i antiprespirantëve dhe dezoteranseve!3. Çfarë forma të antiprespirantëve dhe dezoteranseve njeh?4. Krahasoi depilimin e dyllit dhe atë kimik, dhe theksoi vlerat dhe mungesat e tyre!



80

Pudrat në përmbajtjen e vetë kanë substanca mbuluese si zink oksid, titan dyoksid, ka-olinë dhe nisheste bimore. Butësia e pudrës fi tohet në prani të talkut në përmbajtjen e saj.

Për ngjitjen e pudrës në lëkurë përdoren substancat adezive që shpesh janë stearate të metaleve alkale të tokës.

Absorbues të djersës dhe tepricës së yndyrave nga lëkura në përmbajtje të pudrave janë kalciumi dhe magnez karboni, zink oksidi, silicium dyoksidi etj.

Si komponentë shtesë në pudra janë ngjyrat, që përshtaten për tenin natyral. Të tilla janë edhe oksidet e hekurit.

Materiet aromatike i japin aromë tërheqëse dhe të përhershme preparatit.

Pudrat dallohen sipas formës së pudrave të lëngshme dhe mund të janë kompakte ose në pluhur.

Në varësi të dedikimit dhe llojit të lëkurës pudrat mund të janë të lehta për lëkurën e thatë dhe të ndjeshme, të vështira mesatare për lëkurën normale, dhe pudra të vështira për lëkurën e papastër sebo-roike.

2. Skuqësit (skuqës) për fytyrë

Skuqësit për fytyrë janë preparatet dekorative, që vihen në një pjesë të caktuar të fytyrës, që t’i japin fytyrës skuqje që e imiton ngjyrën natyrale dhe në atë mënyrë fytyrës i jep dukje të freskët.

Në përbërjen e vetë kanë pigmente fi ne disperzive dhe ngjajnë në pudrat për fytyrë. Skuqja për fytyrë lehtë vihet bë lëkurë, baras përhapen në lëkurë, gjatë përhapjes të vënë sh-tresë të barabartë të ngjyrosur, mirë ngjiten për lëkure dhe të mos treten në ujë dhe yndyra.

Skuqësi përpunohet në shumë forma:Forma të lëngshme shpesh janë suspendimet e pigmenteve të disperzuara, me shtojcë të

stabilizatorëve, parfumeve dhe konservanseve.

Suspendimet e vajrave zakonisht përpunohen si pasta. Nga skuqësit për buzë dallohen sipas asaj që kanë konsistencë të butë, ndërsa përmbajnë një % më të vogël të pigmentit.

Kremat janë pigmentuar, shpesh nga lloji i emulsioneve. Përpunohen kështu që shtohet në preparat të gatshëm, pastaj kryhet homogjenizim.

Format më të përhershme dhe më të aplikuara janë skuqja për fytyrë i pudrave të ashtuquajtura kompakt-tablete, me sasi më të madhe të ngjyrës, që nuk çahen dhe nuk janë shumë të forta. vihen me brusha ose sfungjer special.

Vënia e pudrës

Kompakt skuqës

81


Pudrat për fytyrë e barazojnë tenin natyror të lëkurës dhe i mbulojnë mungesat e saja.

Pudrat përmbajnë mbulesa, adezive, substanca absorbuese, aroma dhe ngjyra.Pudrat mund të janë të lëngshme, në pluhur dhe kompakte, ndërsa sipas llojit të

lëkurës përdorim pudra të lehta, të mesme të vështira dhe të vështira.Skuqësi për fytyrë janë pudrat dhe përmbajnë sasi më të madhe të pigmentit.

1. Çfarë roli dekorativ kanë pudrat për fytyrë?2. Përse në përpunimin e pudrave përdoren substancat absorbuese dhe ato adezive?3. Mendo! Çfarë lloj pudre do të përdorësh për lëkurë të yndyrshme?4. Çfarë cilësi kanë skuqja për fytyrë dhe cili është qëllimi i aplikimit të saj?5. Gjeje dallimin në mes pudrës kompakte dhe skuqjes për fytyrë në formë tablete!

3. Skuqësit për buzë

Këto preparate dekorative aplikohen që t’u japin buzëve dukje të bukur, të korrigjojnë disa mungesa të a.q t’i bëjnë të gjera buzët dhe anasjelltas dhe t’i formojnë buzët sipas fytyrës. Njëkohësisht i mbrojnë edhe buzët nga çarja dhe e përmbajnë elasticitetin.

Skuqës për buzë është e njohur si skuqje ose buzëkuq. Ato duhet të kanë dukje dhe konsistencë të mirë, lehtë të vihen në buzë, të mbeten një kohë të gjatë, sipas nevojës lehtë të largohen, të mos i ndezin bu-zët, që mos i bëjnë të buta dhe elastike dhe mirë të aromojnë.

Në përmbajtjen e skuqjes për buzë hyjnë ngjyrat dhe pigmentet, yndyrat, vajrat dhe dylli, antioksidanset dhe konzervanset.

Ngjyrat dhe pigmentet e japin ngjyrën e a.q nuancën e skuqjes dhe mos tejdu-kshmërinë e saj. Nga ngjyrat më herët është përdorur buzëkuqi, ndërsa sot përdoren ngjyrat eozone-ksantene.

Mbaj mend!

Skuqës për buzë

PYETJE DHE DETYRA


82

Pigmentet ia japin tejdukshmërinë e skuqjes. Nga ato aplikohen titan dyoksidi dhe zink oksidi.

Yndyrat në skuqës për buzë shtohen në sasi të vogla, për shkak disperzimit më të lehtë të pigmenteve.

Antioksidanset dhe konservanset shtohen për pengesën e oksidimit të materieve yndyrore dhe prishjes së preparatit.

Për korrigjimin e aromës shtohen aroma lulesh dhe aroma frutash.

Përveç skuqjes për buzë, si preparate mbrojtëse të buzëve nga çarja përdoren prepara-tet e pa ngjyrosura në lloj të stikut ose yndyrave.

4. Preparatet për kapakët e syve, vetullave dhe qerpikëve

Ky grup i preparateve, së bashku me skupësin për buzë, hyn në kozmetikën dekorative më të përdorur.

Karakteristike për të gjitha është pranimi i ngjyrës së masës bazë. Masa bazë është brumë nga yndyrat, vajrat dhe dyllet ose nga substancat pluhur. Si ngjyra përdoren pig-mentet natyrore që nuk janë toksike.

Si ngjyrë e zezë përdoret karboni i drurit, për ngjyrë të gjelbër përdoren oksidet e kromit, për ngjyrën e kaltër – ultramarina, për ngjyrat ezmere dhe të verdha përdoret kombinimi nga oksidi i hekurit, për ngjyrat e hapu-ra përdoren pigmentet e bardha të dyoksid titanit (TiO2) dhe zink oksidi (ZnO), për ngjyrën e kuqe – buzëkuqi.

Preparatet për kapakët e syve janë të njohura si hijezime për sy. Aplikohen me qëllim që të theksohen sytë, ndërsa ngjyra duhet të përputhet me tenin, ngjyrën e syve, fl okët dhe rrobat. Hijezimet duhet lehtë të vihen dhe të qëndrojnë. Mund të janë forma kompa-kte dhe suspendime yndyrore.

Ultramarin

Hijezime për kapakët e syv Maskara Keroni

83


Preparatet për qerpikë janë të njohura si maskara. Ato kanë dedikim të ndryshëm: i theksojnë, errësojnë dhe i zgjasin qerpikët.

Gjatë vënies së maskara, ato nuk duhet t’i ngjisin qimet, nuk guxojnë të janë toksike dhe nuk guxojnë ta irritojnë mukozën e syrit. Vihen me brusha speciale. Nga ngjyrat që përdo-ren më shumë është e zeza, por përdoret edhe ajo kafe, kafe e errët, vjollcë dhe ngjyrat e tjera.

Preparatet për vetulla përpunohen si lapsa, të njohur si kreone. Përdoren për korrigji-min dhe theksimin e vetullave. Ato nuk guxojnë të janë shumë të forta, për shkak vënies së lehtë. Pjesa e mesme e kereonëve mban pigmente disperzive në bazë yndyrore.

Mbaj mend!

Skuqja për buzë përveç rolit dekorativ, i mbrojnë buzët nga çaja.Në përmbajtje të skuqjes për buzë hyjnë ngjyrat, pigmentet, yndyrat, vajrat, dylli,

antioksidanset dhe konzervanset.Hijezimet për sy lehtë vihen dhe duhet të janë të përhershme.Maskara i thekson, errëson dhe i zgjat qerpikët.Për dekorim të vetullave përdoren kreolët.

1. Cilat kushte duhet t’i plotëson skuqja për buzë?2. Shpjegoje rolin e lëndëve të papërpunuara në përmbajtje të skuqjes për buzë!3. Çfarë ngjyra shpesh aplikohen në përmbajtje të preparateve për dekorim të syve?4. Cilat cilësi i posedojnë maskara kualitative?5. Mendo përse pjesa e mesme e kreonit nuk guxon të jetë i fortë!

PYETJE


84

3.9. KUJDESI KOZMETIK I FYTYRËS DHE TRUPIT

Kujdesi kozmetik i fytyrës dhe trupit paraqet kujdes bazë për lëkurën. Lëkura e kujdesur nuk është e rëndësishme vetëm për shkak dukjes estetike, por është e rëndësishme për shëndetin e njeriut.

Para se gjithash, fytyra paraqet pasqyrim të personifi kimit të njeriut. Kujdesi i përditshëm ësh-të i domosdoshëm, sepse dukja e bukur e fytyrës dhe trupit e rrit vetëbesimin dhe kënaqësinë e njeriut.

Kujdesi kozmetik përfshin mirëmbajtje higjienike, pastrim të lëkurës, kujdes dhe ushqim me krema, masazh dhe mbrojtje me maska dhe paketime të ndryshme.

Ekzistojnë lloje të ndryshme të lëkurës për të cilat nevojiten preparatet përkatëse. Është mjaft e rëndësishme që të zgjidhen preparatet e vërteta, veçanërisht për kujdes të fytyrës. Më herët duhet të përcaktohet lloji i lëkurës.

3.9.1. PËCAKTIMII LLOJIT TË LËKURËS

Kujdesi kozmetik i fytyrës

Përkujtohu

Lëkurë e yndyrshme

nga tema e mëparshme për llojet e lëkurës. Shikuam se ekziston lëkurë normale,e thatë, yndyrore, e kombinuar, senile-arofi ke. Numëroi karakteristikat për të gjitha llojet individuale të lëkurës!

85


Në vijim si procedohet në një sallon kozmetike, personi i huaj vendoset në shtratin kozmetik. Përcaktimi i llojit të lëkurës është i rëndësishëm që të kryhet që të mos shkaktohen pasoja të padëshirueshme, përderisa të zgjidhet preparati kozmetik që nuk është i përshtatshëm për atë lëkurë.

Gjendja e lëkurës varet nga shumë faktorët e jashtëm. Këtu numërohen koha, kushtet klima-tike, gjendja psikik-fi zike, si dhe gjendja shëndetësore e njeriut. E gjithë kjo mund të sjell deri te fi gura e ndryshuar për llojin bazë të lëkurës që e posedon personi i huaj. Prandaj nuk mund të shtohet rregulli i unifi kuar për kujdes të lëkurës, por kjo është individuale dhe varet nga shumë faktorë.

Konfi rmimi më i thjeshtë i llojit të lëkurës është me vështrim. Personi profesional e vështron dukjen e lëkurës: nëse qërohet, nëse ka rrudha, nëse shndrit, nëse ka pore të gjera, nëse i duken kapilaret, vallë është shprehur skuqja ose zbehja? Nga këto të dhëna mund të konfi rmohet lloji bazë i lëkurës.

Me ndihmë të prekjes së lëkurës fi tojmë informata plotësuese për lë-kurën dhe atë nëse është e lëmuar, e tensionuar ose e liruar. Me prekjen e

lëkurës në vendin ku e kemi prekur mund të mbetet një kohë e gjatë shenjë e zbehtë e gishtit, që na asocon në qarkullim të dobët të gjakut. Nëse ngjyra e lëkurës rikthehet në atë parësore, atëherë është shenjë për qarkullim të mirë.

Thatësia ose yndyra në lëkurë përcaktohet me lëmimin e lëkurës. Kur lecka prej letre gjatë lëmimit të lëkurës do të mbetet njollë intensive, atëherë bëhet fj alë për lëkurën e yndyrshme. Kjo nuk ndodh te lëkura e thatë.

Me këto tre mënyra e përcaktojmë llojin dhe gjendjen e lëkurës. Kur nuk jemi të sigurt mund ta aplikojmë edhe test-llambën, që jep pasqyra të ndryshme për llojet e ndryshme të lëkurës.

Përcaktimi i llojit të lëkurës me prekje

Mbaj mend!

USHTRIME

Konfi rmimi më i thjeshtë i llojit të lëkurës është me vështrim.Me ndihmë të prekjes së lëkurës fi tojmë informata nëse ajo është e lëmuar, e ten-

sionuar ose e liruar.Thatësia ose lëmimi i lëkurës përcaktohet me lëmim të lëkurës.

Krahasoje lëkurën e fytyrës së dy ose tre të miqve të tu, me vështrim dhe me prekje! Çfarë ngjashmëri dhe dallime has?


86

3.9.2. KUJDESI I LËKURËS SË FYTYRËS

Për kujdes të mirë dhe të rregullt, nevojitet që të përcaktohet lloji dhe gjendja e lëkurës, të njihen preparatet kozmetike dhe mënyra e aplikimit të tyre. Lëkura që të duket mirë, kërkon kujdes mbrojtës sistematik.

Kujdesi i lëkurës së fytyrës mund të ndahet në dy grupe bazë:

kujdes i përditshëm, që nevojitet ta aplikon çdo njeri, kujdesi special, i dedikuar për gjendjen konkrete të lëkurës.

1. Kujdesi i përditshëm i lëkurës së fytyrës është i domosdoshëm, pavarësisht nga mosha dhe lloji i lëkurës. Kryhet dy herë në ditë, në mëngjes dhe në mbrëmje, kryesisht në tre hapa:

1. pastrim2. tonifi kim3. lagështim

Pastrimi i lëkurës së fytyrës kryhet me qëllim që të largohen papas-tërtitë dhe tepricat e yndyrave, që duhet t’i ngufatin poret dhe ta çrre-gullojnë dukjen e fytyrës. Përveç papastërtive të grumbulluara gjatë ditës dhe tepricës së yndyrave, duhet të largohet edhe grimi.

Për pastrim aplikohen preparate si losione, krema, qumësht koz-metike dhe xhela. Në varësi të llojit të lëkurës përdoren me përshtat-shmëri: për lëkurën normale deri në atë të yndyrshme, më së shumti përdoren xhela, ndërsa për atë normalen deri në të thatë përdoren kre-ma për pastrim.

Drejtimet e vënies së kremit

87


Mjeti vihet në pambuk sterilizues, ndërsa pastaj kalohet lëkura pa e shtypur shumë. Prej se mjeti do të thithet në lëkurë, teprica largohet me pambuk të lagur në ujë të vakët.

Tonifi kimi i lëkurës aplikohet me qëllim që të freskohet dhe stimulohet lëkura e fytyrës. Për këtë procedurë përdoren tonikët. Me ndihmën e tyre largohen tepricat nga papastërtitë, fytyra fres-

kohet, përmirësohet qarkullimi i gjakut në lëkurë, normalizohet vlera pH.Pas përdorimit të tonikut, lëkura mbetet e shtrënguar dhe zvogëlohen poret e fytyrës.Lagështia e lëkurës është e nevojshme gjatë tërë ditës, sepse lëkura nëpërmjet ditës

është ekspozuar në ndikime të ndryshme të jashtme. Preparatet për lagështi e rikthejnë lagështinë e lëkurës dhe e

përmirësojnë elasticitetin e saj. Në varësi të shtojcave në preparatet bazë për kujdesin e ditës, të vyejtët mund të kanë efekt plotësues: mbrojtje nga dielli, zvogëlim i rrudhave, shtrëngim i lëkurës, furnizim me kolagjen etj. Për çdo lloj të lëkurës ekzistojnë freskues të veçan-të, ndërsa kryesisht dallohen sipas sasisë së materieve yndyrore, që duhet të jetë minimale për lëkurë të yndyrshme.

Gjatë natës, qelizat e lëkurës riformohen. Prandaj është shumë e rëndësishme që të përdoret krem nate që do ta furnizon lëkurën me

përbërjet e nevojshme ushqyese. Me përdorimin e kremës së natës zmadhohet lagështia dhe elasticiteti i lëkurës, ndërsa njëkohësisht zbuten rrudhat. Në kremat e natës shtohen më shumë materie aktive, sepse nuk ka rrezik nga veprimi i dëmshëm i rrezeve të diellit, ndërsa veprimi nxitet me veprimin riparues të ëndrrës. Vihen 30 minuta para fj etjes që të mund të thithen në lëkurë.

2. Masazhi i fytyrës është procedurë që aplikohet te lëkura e pastruar. Në fytyrë kryhet masazh (manual) me dorë, për të cilën nevojitet mjeti për masazh. Preparatet për masazh duhet të zgjidhen në varësi të llojit të lëkurës. Çdo pjesë të fytyrës nuk i bëhet masazh më shumë se dy minuta. Lëkurëssë infektuar nuk i bëhet masazh.

Masazhi i fytyrës përbëhet nga lëvizjet në formë të lëmimit, fërkimit, trokitjes, dridhjeve, pickimit etj. Për shkak radhitjes së muskulaturës, ato mund të janë: lëvizje të rrumbullakë-ta, kënddrejtë, lepezë, zigzag etj. Lëvizjet e fytyrës janë të buta dhe me drejtim të caktuar. Masazhi i fytyrës kryhet me dy duar, me majat ose mollëzat e gishtave. Masazhi i fytyrës fi llon nga balli, pastaj i përfshinë sytë, hundën, gojën dhe faqet. Masazhi i fytyrës fi llon me vënien e kremit për masazh në formë të zbutjes.

Vënia e kremës për freski

Pastrimi i fytyrës


88

Masazhi është i rëndësishëm për lëkurën e fytyrës sepse ka rol në përmirësimin e dukjes së lëkurës, e përmirëson qarkullimin e gjakut, i shtrëngon rrudhat, lëkura fi ton ngjyrë të bukur dhe të freskët.

Lëvizjet masazhuese të ballit përbëhen kryesisht nga zbutja me gishtat e mëdhenj nga mesi kah zbrazëtira në mes vetullave dhe zbrazëtirës së veshëve, lëvizjet e rrumbullakëta në drejtim të njëjtë, pickim i vetullave nga jashtë dhe zbutja e vetullave kah zbrazëtira e tyre.

Lëvizjet e masazhit përreth syve janë këto në vijim: zbutja e kapakëve nga brenda për jashtë, lëvizje të rrumbullakëta përreth syve me gishtin e mesëm, trokitje me mollëzat përreth syve etj.

Lëvizjet e masazhit përreth hundës kryhen me zbutjen dhe lëvizjet e rrumbullakëta nga rrënja kah maja e hundës.

Lëvizjet e masazhit përreth gojës dhe faqeve përbëhen prej më shumë lëvizjeve të ndryshme si shtrydhje dhe fërkim i rrumbullakët i faqeve, qërim përreth buzëve me mollëzat, rrëshqitje mbi buzë kah këndet e buzëve, shtrydhje e mjekrës me gishtin e madh dhe gishtin tregues kah veshët etj.

Lëvizjet e masazhit të fytyrës dhe qafës

89


Kujdesi i përditshëm i fytyrës kryhet në mëngjes dhe në mbrëmje, në tre hapa: pastrim, jonizim dhe lagështim.

Masazhi i fytyrës kryhet me dy duar, me maja ose mollëzat e gishtave.Masazhi i fytyrës fi llon nga balli, pastaj në sy, hundë, gojë dhe faqe.Lëvizjet e masazhit mund të janë në formë të zbutjes, fërkimit, trokitjes, dridhje-

ve, pickimit etj.

Mundohu në shtëpi t’i ushtrosh procedurat për kujdes të lëkurës së fytyrës. Mundohu t’i aplikosh lëvizjet e masazhit nga ndonjë i afërmi i yt.

3. Kujdesi special mund të kryhet për çdo ditë ose disa herë në javë. Aplikohet në dukje të trajtimit te gjendjet specifi ke ose problemet e lëkurës. Gjatë mënyrës së tillë të kujdesit, shpesh e përdorim pilingun ose eksfoliacionin, që mundtë

kryhet me fërkim ose me piling maska.

Piling me fërkim (scrub) është më i ashpër dhe rekomandohet te njollat e shprehura, rru-dhat, shenjat dhe për lëkurën më të yndyrshme. Preparati përmban grimca më të errëta, që gjatë fërkimit i largojnë qelizat e vdekura nga shtresa sipërfaqësore te epidermisi. Në këtë mënyrë riparohet lëkura, pastrohen poret, largohen papastërtitë dhe përmirësohet qarkullimi.

Vihet me fërkim me lëvizje të lehta në lëkurën e lagësht, ndërsa pastaj shpëlahet me ujë të ftohtë. Pas kësaj detyrimisht përdoret krem hidrativ. Aplikimi i pilingut me fërkim rekoman-dohet jo më shumë se 1-2 herë në javë.

Piling me maska mund të aplikohet edhe te lëkurat e ndjeshme dhe ato të thata. Ai apli-kohet me qëllim të largimit më të butë të qelizave të vdekura. Pas vënies, pritet 15 minu-

Mbaj mend!

USHTRIME

Drejtimet e lëvizjeve gjatë vënies së piling preparatit


90

ta maska të thahet gjatë të cilës ndjehet shtrëngimi i lëkurës së fytyrës. Pastaj, largohet me qërim, fytyra lahet me ujë dhe vihet kremi hidrativ. Mund të aplikohet 1-2 herë në javë.

Maskat për fytyrë mund të përmbajnë lëndë të papërpunuara të ndryshme për pastrim të thellë, ekstrakte bimore, minerale, vitamina dhe shtojca të tjera që e ushqejnë lëkurën dhe e mbrojnë prej disa ndikimeve negative. Maskat gjithsesi duhet të janë të përshtatshme për llojin e lëkurës, ndërsa mund ta ndjek edhe qëllimin për çka përdoren.

Maska vihet në lëkurën e pastruar dhe të jonizuar. Ajo vihet shpejtë që të mos përforcohet, në drejtimet vijuese: nga maja kah zbrazëtirat e vetullave, nga hunda kah veshët, nga mesi i ballit kah zbrazëtirat e vetullave. Pjesët përreth syve, gojës dhe hundës mbeten të lira. Lihet përreth 15-20 minuta, dhe pastaj largohet.

Për dallim nga maskat, fashat janë të buta dhe nuk përforcohen. Shpesh përpunohen nga lëndët e papërpunuara natyrore (fruta, perime, mjaltë, vezë etj).

Helioterapia kryhet me ndihmë të llambave që emitojnë rreze UV (ultravjollcë) ose IR (infra të kuqe). Rrezet infra të kuqe hyjnë nëpër lëkurë dhe e përmirësojnë qarkullimin e gjakut. Gjatë përdorimit të rrezeve ultravjollcë, nevojitet që të mbrohen sytë që të mos vjen deti te dëmtimi i tyre.

Në kujdes special mund ta numërojmë edhe kujdesin e lëkurës në zonat përreth syve. Lëkura përreth syve është e hollë dhe nuk ka gjëndra yndyrore.

Maska për fytyrë

Rikujtohu nga orët e mëparshme për llojet e maskave!

Vënia e kremit përreth syve

Rikujtohuni

91


Vënia e preparateve fi llon pas moshës 25 vjeçare, me çka lëkura përreth syve e fi ton la-gështinë, elasticitetin dhe ngadalësohet krijimi i rrudhave.

Kremi vihet le trokitje të lehtë me gishtin e katër, që të evitohet fërkimi energjik, me qëllim që të pengohet shtrëngimi i lëkurës së butë. Vënia kryhet nga jashtë për brenda në zonën nën sy dhe mbi kapakun e epërm në lëkurë të pastruar.

3.9.3. KUJDESI I LËKURËS SË TRUPIT

Kujdesi i lëkurës së trupit, gjithashtu është me vlerë të madhe për organizëm të shëndoshë. Si te fytyra, po ashtu edhe te kujdesi i trupit kemi: kujdes të do-mosdoshëm dhe kujdes special, që aplikohet vetëm në raste të caktuara.

Përveç preparateve të studiuara për higjienë personale që aplikohen në kuj-desin e përditshëm të trupit, nevojitet aplikim i preparateve që e kurojnë lëkurën dhe e përmbajnë funksionin e saj.

Qëllimi përfundimtar i kujdesit të lëkurës së trupit është që të fi tohet duk-je dhe butësi mëndafshi. Si kombinime të preparateve që përdoren për kujdes të lëkurës së trupit janë mjetet për larje, xhelet për dush, losionet për trup (qumështi për trup), kremat e ndryshëm me shtojca, që e lagin, ushqejnë lë-kurën, e errësojnë dhe e pengojnë plakjen.

Losion për kujdes të trupit

Gjej recetë për ndonjë maskë për fytyrë, që do të përshtatet me lëkurën tënde, përgatite në kushte shtëpiake dhe pastaj aplikoje!

Pas largimit të maskës, përshkruaj çfarë ndjenje të lëkurës ke!Recetën, procedurën dhe efektet shkruaji në fl etoren tënde!

Kujdesi special aplikohet te gjendjet specifi ke ose problemet e lëkurës.Qërimi i shtresës sipërfaqësore te epiderma kryhet me fërkim ose piling maska.Maskat me dedikim të ndryshëm vihen në fytyrë, ndërsa pas veprimit të tyre lar-

gohen.Helioterapia domethënë aplikim i UV ose IR rrezeve.Trajtimi i lëkurës në pjesën përreth syve është kujdes special për fytyrë në moshën

e mëtutjeshme.

AKTIVITETE

Mbaj mend!


92

Në kujdesin e domosdoshëm të lëkurës së trupit hyn përdorimi i antiprespirantëve dhe dezo-terantëve, me të cilët lejojmë përhapje të aromës së pakëndshme të prodhimeve nga prishja e djersës.

Në kujdesin e mëparshëm të domosdoshëm, lirisht mund të numërohet edhe heqja e qimes nga disa pjesë të trupit, si këmbët, duart, preponet dhe sqetullat. Procedura e largimit është e njohur si deponim mund të nënkup-tohet edhe si procedurë dekorative, sepse sjell për dukjen estetike të lëkurës.

Në kujdesin e lëkurës së trupit hyn masazhi i trupit. Kjo zbatohet me qëllim: që të fi tohet lë-kurë e butë, skofi are dhe me shkëlqim, përmirësimi i qarkullimit të gjakut dhe limfo-depërtimit, relaks i muskujve, largimi i materieve toksike dhe ndalesa e celulitit, relaks i psikës etj.

Në varësi të mënyrës nga mënyra e masazhit dhe qëllimit që duhet të arrihet, dallojmë: masazh mjekësor, masazh sportiv, masazh refl eksologjik, masazh relaksues, masazh anticelulit.

Si mjet për masazh mund të përdoren krema ose shpesh aplikohen vajra bazë me shtojcë të vajrave eterik. Masazhi kryhet me dorë, dhe gjithashtu mund të kryhet edhe me aparaturë.

Më i përdorur është masazhi relaksues, me ndihmën e të cilit vjen deti te braktisja e trupit dhe relaksimi i muskujve. Lëvizja te ky masazh janë më të buta dhe më të ngadalshme.

Masazhi anticelulit hyn në kujdes special të lëkurës së trupit, sepse përdoret vetëm për gjendjen e celulitit. Me ndihmë të këtij masazhi shpërndahen veshjet e mbledhura yndyro-re, stimulohet drenazhi limfatik dhe qarkullimi i gjakut. Lëvizjet gjatë masazhit anticelulit nuk duhet të kryhen në presion të madh.

për antiprespirantët dhe dezoderansët!

Procedura e depilimit

Përsëritni

në preparatet dhe mënyrat e depilimit nga orët e mëparshme!

Rikujtohuni

Masazh për trup

93


Përveç masazhit anticelulit, në luftën kundër celulitit përdoren edhe preparate të ndrysh-me në formë të kremave, losioneve dhe xhelave kundër celulitit. Me aplikimin e tyre vjen deri te ndarja e indit të zënë yndyror, ndalimit të procesit të përmbajtjes së ujit dhe materieve toksike, përmirësimit të qarkullimit dhe qarkullimit limfatik. Efekti më i mirë në luftën kundër celulitit është që të përdoret kombinim nga preparatet, si për shembull anticelulit, xhel masa-zhi për dush, xhel për masazh të pjesëve problematike të lëkurës, krem anticelulit dhe losion anticelulit. Gjatë masazhit dhe vënies së kremit, shpesh aplikohen lëvizje të rrumbullakët dhe të buta.

Në kujdesin special të lëkurës së trupit është aplikimi i preparateve kundër vijave, që shpesh kombinohen si preparate kundër vijave dhe celulitit. Ato në përmbajtjen e vetë për-mbajnë alga deti. Vihen në mëngjes dhe në mbrëmje me lëvizje energjike të masazhit mbi lëkurën e pastruar më herët.

Në këtë lloj hyjnë edhe preparatet për shtrëngimin e lëkurës së trupit dhe këmbëve. Kanë përmbajtje të ngjashme si preparatet kundër vijave dhe vihen në mënyrë të njëjtë.

Dedikim të ngjashëm kanë edhe preparatet për shtrëngim të lëkurës në zonën përreth sisëve, ndërsa vijat që kanë ekzistuar bëhen më pak të vërejtura. Me stimulimin e gjëndrave dhjamore, qarkullimin e gjakut dhe krijimit të kolagjenit, lëkura në këtë pjesë bëhet më e sh-trënguar, më e butë dhe elastike.

Mbaj mend!

Qëllimi i kujdesit të lëkurës së trupit është që ajo të fi ton dukje dhe butësi mënda-fshi.

Kujdesi i domosdoshëm i lëkurës së trupit përfshin: higjienë, vënie të losioneve, krema, aplikim të antiprespiranteve dhe dezodoranseve.

Depilomi i pjesëve të trupit dhe masazhi i trupit janë pjesë e përditshmërisë së njeriut.

Masazhi anticelulit dhe aplikimi i preparateve kundër celulitit, vijave, shtrëngimit të lëkurës, hyjnë në kujdes special të lëkurës së trupit.


1. Shpjegoi procedurat për kujdesin e domosdoshëm të lëkurës së trupit!2. Klasifi koi llojet e masazhit të trupit sipas dedikimit!3. Mendo përse dallohen masazhi relaksues dhe anticelulit!4. Hulumto më shumë për masazhin e trupit me vajra eterik! (Të dhënat krahasoi para

nxënësve tuaj!)


94

3.9.4. KOZMETIKA DEKORATIVE E FYTYRËS

Vetë emri,,dekorativ” na tregon se bëhet fj alë për kozmetikën që e zbukuron fytyrën. Çdo grua ka të drejtë të jetë e bukur. nëse ndonjë grua nuk ka dukje të bukur, është re-

zultat i mosdijes së saj që të zbukurohet ose i mungesës së kohës. Procesi i zbukurimit ësh-të një proces zhvillues që na ndihmon ta përkryejmë atë që na ka dhënë natyra. Kozmetika dhe grimi luajnë rol të shprehjes së brengave dhe shkathtësisë që të arrihet tërheqja dhe bukuria maksimale.

Grimi nuk është vetëm proces i stolisë, por edhe përfshin modelim dhe korrigjim të disa parregullsive të caktuara. Përderisa grimi është grumbull i ngjyrave, modelimin e përbëjnë lojëra e hijezimeve, me përdorimin e toneve më të hapura dhe më të mbyllura.

1. Largimi i leshit dhe qimeve nga fytyra, përveç grimit, numërohet në kozmetikën dekorative.

Paraqitja normale te njeriu është mbulimi i lëkurës me lesh dhe qime. Por, ka edhe raste të shkaktuara nga disa çrregullime në organizëm, kur kjo dukuri është shprehur. Te disa gra nuk është i këndshëm shikimi i shtimit të qimeve në fytyrë, nën hundë dhe mjekër. Prandaj nevojitet zbardhja e tyre ose largimi.

Burrat, qimet nga fytyra i heqin për çdo ditë me rruajtje, gjë që nuk rekomandohet te gratë.

Zbardhja e leshit të fytyrës kryhet me peroksid hidrogjeni në përqendrim prej 3%, disa pika të amoniakut dhe pluhurit nga sapuni. Brumi vihet në vend, në shtresë të hollë dhe pas 10-15 minutave lahet. Qimet e trajtuara në këtë mënyrë zbardhen dhe nuk vërehen.

Depilomi i qimeve të fytyrës kruhet me ndihmë të depilatorit me dyllë, me të cilin lar-gohen së bashku me rrënjë. Vendi për një kohë të gjatë mbetet pa qime. Mënyrë e ng-jashme e kësaj është aplikimi me piskatore, që gjithashtu i largon qimet nga rrënja, pa u shkatërruar folikula e qimes.

Mënyrat e përdora më shpesh për largimin e qimeve të fytyrës është aplikimi i mjeteve kimike për depilim. Këto janë krema të shpeshtë që vihen në faqe, lihen në veprim të gjatë dhe pastaj largohen me qimet. Për shkak reagimit bazik të depilatorit kimik, mirë është që fytyra pastaj të freskohet me acid citrik.

Largimi më afatgjatë i qimeve është me shkatërrimin e rrënjës me ndihmë të epilimit. Në përmbajtjet e mëparshme shikuam se mund të kryhet me gjilpëra ose me rrymë ele-ktrike, ndërsa aparatet më të reja punojnë me rreze laserike. Kjo mënyrë kërkon kujdes dhe durim.

95


2. Grimi i fytyrës përfshin: grim të lëkurës së fytyrës, grim të buzëve dhe korrigjim vizu-al të disa mungesave në dukje.

Që të kryhet grimi i fytyrës, na nevojiten brusha të ndryshme, sfungjerë, shkopinj, tam-ponë pambuku, lecka letre, ndërsa nga preparatet nevoji-ten: krem për fytyrë, korrigjues, pudër e lëngshme, skuqës për fytyrë, skuqës për buzë, laps dhe shkëlqim për buzë dhe pudër në pluhur.

Gjithmonë para se të fi llohet grimi, nevojitet që në fytyrë të vihet krem hidrativ që ta përmban lagështinë.

Pastaj, vihet baza për pudër në shtresë të hollë që të arrihet barazimi i tenit. Rekomandohet vënia me ndihmë të sfungjerit të silikonit, vetëm në mesin e fytyrës, ndërsa në pjesën nën vrimat e hundës, buzëve dhe kapakëve vihet nu-ancë më e hapur.

Si bazë mund të përdoret edhe kremi pigmentues i ditës, që është kombinim i mirë i kremit ushqyes, UV fi ltri dhe pak pigment.

Hapi vijues në grim është vënia e pudrës. Roli i pudrës në procesin e grimit është që t’i jep dukje të sheshtë fytyrës dhe ta fi kson grimin. Përveç kësaj, me këtë procedurë arrihet kalim i butë i ngjyrës së skuqjes për fytyrë dhe hijezim për sy. Për këtë qëllim aplikohet pudra në pluhur që vihet me brushë të madhe me dorezë të gjatë ose me sythin e kutisë, që fi llimisht shtypet me pëllëmbë, ndërsa pastaj me lëvizje të buta të rrum-bullakëta shtypet në lëkurë. Pudra njëherë vihet pas vënies së bazës, ndërsa herën e dytë në fund të grimit, për shkak fi ksimit.

Me ndihmë të pudrës së lëngshme dhe në pluhur, mund të bëjmë korrigjime vizuale të hundës, mjekrës.

Korrigjimi i njollave, shenjave, kapilareve dhe dregëzave përdorin korrigjues. Ato mund të janë të verdha për barazim të tenit, të kaltra për lëkurën e zbehtë dhe njolla të errëta, të bardha për hijezime nën sy, me ngjyrë të kajsisë për lëkurë të lodhur.

Vënia e bazës

Vënia e pudrës në pluhur

lëndën „Estetika” me procedurat për korrigjimin e hundës dhe mjekrës

Do të njiheni me


96

Skuqës për fytyrë përdoret për potencimin e majave të fytyrës dhe t’i jep lëkurës dukje natyrore. Shpesh kryhet the-ksimi i mollëzave. Mund të jetë në formë të kremit ose pudrës. Skuqësi në formë të pudrës vihet me ndihmë të brushës duke fi lluar nga zbrazëtirat në mes vetullave dhe veshëve, duke rrëshqitur shkurt te poshtë nëpër faqe. Nëse skuqësi është në formë të kremit vihet me ndihmë të trokitjes së gishtave.

Me ndihmën e skupësit për buzë theksohet ngjyra natyra-le e buzëve, vizatohen format e buzëve, theksohen pjesët e

bukura dhe mbrohen buzët nga çarja. Me ndihmën e lapsit për buzë korrigjohen dhe vazhdohet kohëzgjatja e skupësit për buzë.

Pas vënies së skupësit të buzëve, vizatohen buzët me laps, me çka do të ndalohet që skuqësi të mos e kalon vijën. Buzët pastaj duhet të shtypen me leckë letre në të cilën ka vënë pak pudër (që të thithet yndyra). Në fund vihet edhe një shtresë e skuqësit për buzë. Kështu kohëzgjatjen e tij do ta vazhdojmë.

Vënia e skupësit për fytyrë

Vënia e skupësit të lëngshëmme brushë

USHTRIM

Aplikoi në mënyrë praktike dijet tuaja për grimin e fytyrës.

në lëndën „Estetikë” për korrigjimet vizuale të buzëve të parregullta.

Do të njiheni me

Mbaj mend!

Mënyra më e përdorur për largimin e qimeve të fytyrës është aplikuar në mjete kimike për depilim.

Mënyra më bashkëkohore e largimit të qimeve nga fytyra është epilimi laserik.Procedurat për grimin e fytyrës janë: vënia e korrigjuesit, baza, pudra, skuqësi për

fytyrë, buzët dhe fi ksimi i grimit.

97


3. Grimi i syve është shkathtësi e veçantë e çdo gruaje, ndërsa sfi dë e veçantë e grimuesi profesionist. Me ndihmë të hijezimeve për sy, ne e tërheqim vëmendjen kah sytë, të cilëve u rritet përshtypja dhe u përforcohet shkëlqimi. Ngjyra e hijezimit duhet të përputhet me ngjyrën e syve.

Procedura e parë gjatë grimit të syve është vënia e hijezimit, që kryhet me ndihmë të brushës ose aplikuesit. Hijezimet në formë të kremit vihen me majat e gishtave. Rekomandohet që së pari të vihen hijezimet e hapura, pastaj nuancat më të errëta që vihen në kapak në formë të bademit, shkurtë përpjetë.

Në rast të kapakut të epërm të thellë, mund të vëmë hijezim edhe nën sy, kështu që trashësia e linjës të zvogëlohet nga ana e jashtme kah e brendshmja. Grimi nën sy nuk rekomandohet për sy të vogël dhe të ngushtë.

- Nëse ju duket se pudra ju bën të dukeni më të vjetër, kjo domethënë se nuk e keni zgjedhur ngjyrën e vërtetë.

- Gjatë zgjidhjes së ngjyrës së pudrës, ajo vihet në mesin e fytyrës dhe përderisa nuk ka limit të ashpër me tenin natyror, atëherë ajo është e vërtetë.

- Që ta përcaktoni vendin fi llestar për vënien e skuqësit, qeshni shumë dhe aty ku faqet më shumë fryhen fi lloni me vënien te poshtë.

- Nuk është domosdo që skuqësi për fytyrë dhe buzë të kanë ngjyrë të njëjtë, por duhet të zgjidhen nga paleta e njëjtë.

Këshilla interesante nga grimuesit profesional!

Vënia e hijezimit në kapakun e epërm


98

Më tej vijon vënia e linjës së syve, me të cilën edhe më shumë theksohet shikimi. Mund ta tërheqim me tush ose me laps për sy. Linja duhet të jetë e hollë dhe të shtrihet në majën e kapakut.

Me atë zmadhohen sytë, ndërsa qerpikët duken më të trashë. Gjatë vizatimit të linjës, lëkura e kapakut duhet të zg-jatet. Kur përdoret lapsi, fi llohet nga brendia e syrit, kah linja e mesme trashet dhe në fund përfundon me një hark të butë. Ngjyra e linjës duhet të përshtatet me sytë, ndërsa për grim të mbrëmjes përdoren ngjyra të errëta.

Vënia e maskaras së qerpikëve është pjesë përfundimtare nga grimi. Gjatë nxjerr-jes së brushës nga tubi largohet teprica e lëngut. Brusha vendoset horizontalisht nën sy, fi llohet nga baza e qerpikëve dhe lëviz përpjetë.

Mund të vihen më shumë shtresa, gjatë të cilës pritet 1-2 minuta për tharjen e çdo shtrese. Në qerpikët e shkurtë maskara vihet me brushë të rrotulluar vertikalisht. Duhet të kihet kujdes që mos të ngjiten qimet. Nëse ndodh kjo menjëherë duhet të ndahen me ndihmë të brushës.

Vendoseni brushën horizontalisht NËN SY, Formimi i vetullave kryhet me qëllim të ri-formimit të formës së bukur të syve dhe të fytyrës. Ngjyra e vetullave duhet të përshtatet me

ngjyrën e fl okëve. Përderisa janë të trasha dhe të parregullta, teprica e qimeve largohen me piskatore. Gjatësinë e vetulla-ve do ta përcaktoni me vë-nien e lapsit sipas mënyrës së dhënë në fi gurë. Sipas nevojë shkurtohen ose zg-jaten vetullat me laps për vetulla ose hijezime për sy. Vetullat duhet të krehen, ndërsa ngjyra uy freskohet me hijezime dhe laps.

Tërheqja e linjës së syve

Vendosja e brushës gjatë vënies së maskarasë

Format e vetullave

Vendosja e brushës gjatë vënies së maskarës

99


Do të studioni

korrigjimin e dukjes së syve në lëndën,,Estetika”

Mbaj mend!

Procedurat për grimin e syve janë: korrigjimi i vetullave, vënia e hijezimeve, linja e syve dhe maskara.

Ngjyrat e hijezimeve zgjidhen kështu që përshtaten në sy, fl okë dhe rroba.Ngjyra e korrigjimit për vetulla duhet të përshtaten me fl okë.

Këshilla interesante nga grimuesit profesional!

- Mos e ndryshoni formën e vetullave tuaja, krihni dhe lëmoni në drejtimin tuaj të preferuar. Fiksoni me xhel për fl okë ose maskarë pa ngjyrë.

- Tejkalimi i një hijezimi në një tjetër, kryhet me ndihmë të shkopit ose aplikuesit dhe pak pudër.

- Hijezimi në këndin e jashtëm nuk duhet të zbret te poshtë, sepse i jep shprehje të pikëlluar fytyrës.

- Linja e syve e kapakëve të epërm mund të vihet dhe me ndihmë të hijezimit dhe me brushë të hollë.

- Që të fi tohet efekt i syve më të mëdhenj vihet linjë e bardhë e kapakut të poshtëm të syve.

- Përderisa në lëkurën nën sy vëreni pika nga maskara, largoni me shkop për veshë të lagur me pudër.

USHTRIME

Aplikoi në mënyrë praktike dijet e tua për grim të syve, qerpikëve dhe vetullave.

100

101


TEMA NR. 4

Kujdesi kozmetik i duarve dhe këmbëve

Qëllimet konkrete që t’i:

njohësh aparatet bashkëkohore për kujdes të duarve dhe këmbëve

bësh zgjidhje të drejtë të preparateve kozmetike për kujdes të duarve dhe këmbëve

njeh teknikat bazë për kujdes të duarve dhe këmbëve

shpreh efektet nga kujdesi i këmbëve mbi sëmundjet dhe deformimet e shputave

102

103


4.1. NOCIONI, DETYRAT E PUNËS, VEGLAT, PAJISJET DHE APARATET PËR PUNË NË PROFESIONIN MANIKYR-PEDIKIR

Duart dhe thonjtë e duarve janë një ndër pjesët më të vërejtura të trupit dhe prandaj ësh-të jashtëzakonisht e rëndësishme që ato të duken në mënyrë më të mirë dhe më tërheqëse. Shputat dhe thonjtë e shputave gjithashtu duhet të duken perfekt të kujdesura. Pjesa nga kozmetika e aplikuar që merret me kujdes dhe dekorim të duarve dhe shputave si dhe të thonjve të duarve dhe shputat quhet profesion manikyr-pedikyr.

Manikyr paraqet kujdes dhe dekorim të duarve dhe thonjve të duarve. Buron nga fj ala franceze,,manicure” që domethënë kujdes i duarve dhe i thonjve, respektivisht nga fj ala lati-ne,,manus” që domethënë dorë.

Pedikyr paraqet kujdes të shputave të këmbëve dhe dekorim të thonjve të këmbëve. Buron nga fj ala franceze,,pedicure” që domethënë kujdes i këmbëve, respektivisht nga fj ala latine,,pedis” që domethënë shputë.

Sipas kësaj, detyra bazë në profesionin manikyr-pediker është kujdesi i duarve dhe shputa-ve që përfshin edhe lloje të ndryshme të masazhit të duarve dhe këmbëve, largimi i fshikëza-ve, lëkurës së trashë të tabanëve, thonj të rritur dhe ngjash.

Për kryerjen e trajtimeve manikyr-pediker, personi profesional i manikyr-pediker përdor vegël, pajisje, aparate dhe materiale përkatëse për punë.

Vegla dhe pajisje dhe aparate për punë në profesionin manikyr-pediker

Për punë në profesionin manikyr-pediker përdoret vegla dhe pajisja vijuese: gërshërë, lë-mues (metali ose druri), lëmuesi për këmbë, shtytës për thonj, brisk, daltë, darë për thonj, gurë për lëmimin e tabanëve, piskatore, kiretë, tharës për tharjen e manikyrit, sterilizues, apa-rat pedografi k, aparat sholov, peshqir në forma dhe madhësi të ndryshme, vaska për larjen e këmbëve etj.

Gërshërë – përdoren për prerjen e thonjve. Përpunohen nga çeliku i pandryshkur. Majat i kanë të mprehta, ndërsa në funde mund të janë të drejta ose të lakuara. Gërshërët me funde të lakuara mund të përdoren për largimin e kutikulave.

Darë për thonj – të përpunuara nga çeliku i pandryshkur dhe përdoren për prerjen e thon-jve të duarve dhe këmbëve deri në gjatësi të preferuar.

Instrumente për thonj – përdoren për formim, mprehje dhe lëmim fi n të thonjve. Ka lloje të ndryshme të instrumenteve (të metalta, të drurit), me formë dhe madhësi të ndryshme dhe me vrazhdësi të ndryshme. Shpesh përdoret instrument i metaltë që nga të dy anët ësh-të i vrazhdë. Çdo instrument duhet të jetë elastik dhe lehtë lakohet, me çka mundësohet


104

mprehja më e mirë e thonjve nga të gjitha anët. Përveç instrumenteve të metalta për lëmim fi n të thonjve përdoren edhe instrumente druri në të cilat ka ngjitur letër zmerilë.

Shtytës për thonj (kutikulë) – përdoret për shtytjen e lëkurës përreth rrënjës së thoit, e.a. thonj. Shpesh është i metaltë me majë të formuar.

Prerës për fi jet e thonjve – përdoret për largimin e fi jeve të thonjve.

Piskatoret – përdoren për largimin e butë të copëzave të vogla nga kutikula.

Instrumente guri – përdoren në trajtimet e pedikerit për largimin e lëkurës së fortë të thembrave.

Dalta – përdoret gjatë trajtimit të thoit të rritur në mish. Me daltë kryhet gërmimi dhe nxjerrja e thoit të rritur.

Skalperi - përdoret në trajtimet për nxjerrjen e fshikëzave.

Ndarësi për gishta – përdoren që të ndahen gishtat gjatë lyerjes së thonjve.

Mprehësi elektrik – paraqet aparat në profesionin manikyr-pediker dhe përdoret për mprehje dhe shkëlqim të thonjve të duarve dhe këmbëve. Ajo është makinë elektrike që mund të jetë me fuqi të ndryshme dhe në atë të montohen shtojca të ndryshme dhe vesh-je në varësi nga nevoja.

UV-llamba – paraqet llambë që rrezaton rreze ultravjollcë dhe përdoret për tharjen e manikyrit. Përdoret edhe gjatë teknikës së mbindërtimit të thoit për tharje të akril-xhelit.

Vaska masazh-pedikyr – të furnizuara me ngrohës që e ngrohin ujin në tempera-turë=47C, të njëjtën e përmbajnë një kohë të caktuar që mund të rregullohet me ndihmë të kohëmatësit digjital prej 1-60 min. Janë të përshtatshme për çdo procedurë pedikeri.

Pajisje në profesionin manikyr-pediker – brusha të ndryshme, enë ndihmëse, këmbëza, dorëza për dorë, ndarës, enë për sterilizim dhe ngjash.

Set manikyri1. prerëse për thonj2. gërshërë për thonj3. shtytës për fi je4. shkop për shtytje5. largues për fi jet e thonjve6. instrument metali

105


Vegël dhe pajisje në profesionin manikyr-pediker

Instrument për këmbë Vaskë pedikeri për masazh Lëmues elektrik për thonj UV-llamba

Elemente shtesë Brushë

Ndarës për thonj Vegël dhe pajisje në profesionin

manikyr-pediker


106

Tavolina e punës për manikyr

1. Defi no, çka nënkuptohet nën nocionin manikyr, dhe çka nën nocionin pediker?2. Numëroi veglat që përdoren në profesionin manikyr-pediker!3. Cilat aparate përdoren në sallonet bashkëkohore të manikyr-pedikerit?

Mbaj mend!

Manikyr - kujdesi dhe dekorimi i duarve dhe thonjve të duarve.Pediker – kujdesi i shputave të këmbëve dhe dekorimit të thonjve të këmbëve.Vegla në profesionin manikyr-pediker – gërshërë, darë për thonj, shtytës të fi jeve

të thonjve, instrumente guri, daltë, skalper.Pajisje në profesionin manikyr-pediker – brusha të ndryshme, enë ndihmëse, këm-

bëza, doreza për duar, ndarës, enë për sterilizim.Aparate në profesionin manikyr-pediker – lëmues elektrike, UV-llambë, vaska ma-

sazhi pedikeri. PYETJE

107


4.2. MATERIALET PËR PUNË NË PROFESIONIN MANIKYR-PEDIKER

Materialet që përdoren në profesionin manikyr-pediker, në realitet paraqesin preparate për kujdes të duarve dhe kujdes të këmbëve.

Preparatet për kujdes të duarve janë krema të ndryshëm për kujdesin e duarve dhe thon-jve, losione, manikyr, largues të manikyrit, preparate për zbardhje dhe largimi i njollave nga thonjtë, për largimin e lëkurës përreth thonjve etj.

Krem për duar – kanë për qëllim ta përbëjnë funksionin e lëkurës së duarve, ta rihidratojnë dhe mbrojnë nga tharja. Sipas funksionit pa-raqesin krem emolient-hidratues, ndërsa sipas formës janë zhdukësh nga lloji i kremave stearinik. Duhet t’i plotësojnë kushtet vijuese: shpe-jtë dhe lehtë vihen, shpejtë veprojnë, të japin ndjenjë të lëkurës së butë dhe të lëmuar, ta dehidratojnë, por gjatë asaj nuk lënë ndjenjë të yndyrës.

Preparatet për largimin e fi jeve të thonjve mund të janë në formë të pastave ose tretësve të ujit. Veprojnë në mënyrë keratolitike, kështu që i rrudhin, zbusin dhe ndajnë veshjet e forta të keratitit. Veprimi i këtillë keratolitik buron nga prania e acidit salicilik.

Preparatet për pastrim dhe shkëlqim të thonjve përdoren për largimin e a.q zbardhjes së njollave dhe shenjave nga sipërfaqja e pllakës së thoit. Ato janë mjete oksiduese që përmbajnë perokside, si p.sh. tretës i hidrogjenit në përqendrim prej 1-3% ose pasta të magnez peroksidit ose zink peroksidit, ndërsa përdoren edhe mjetet e reduktuara si tioglikolate. Për shkëlqim, lëmim të thonjve përdoren mjete abrazive në formë të pluhurit ose pastave që në përmbajtjen e tyre kanë kalcium karboni, magnez karboni, titan dyoksid dhe talk, si mjet rrëshqitës.

Manikyr për thonj përveç rolit dekorativ kanë edhe për detyrë t’i mbrojnë thonjtë nga ndikimet e jashtme. Komponenti bazë nga i cili përpunohen ilaçet është nitroceluloza. Shtohen edhe ngjyra, materie aromatike, plastifi katorë, tretës, mjete që japin shkëlqim etj. Ilaçet kualitative për thonj duhet të plo-tësojnë kushte të caktuara: baras dhe lehtë vihen, shpejtë thahen, janë rezistu-es ndaj ujit dhe fi lmin që e krijojnë nuk duhet të çahen.

Preparatet për largimin e manikyrit paraqesin brumëra të tretësve organik që veprojnë për heqjen e yndyrës së thon-

jve dhe si shtesa tjera që kanë rol ta korrigjojnë veprimin e heqjes së yndyrës së tretësve organik. Nga tretësit organik, më i përdorur është acetoni në të cilin shtohet vaji si p.sh. vaj ulliri ose ricinusi dhe materiet yndyrore për korri-gjim të aromës së pakëndshme.

Preparatet për kujdesin e këmbëve shpesh janë dezoteranset, pudrat, kripërat për larje, xhelat, kremat dhe losionet për kujdes si dhe preparatet me veprim keratolitik.

Mjetet për larje – shpesh janë kripërat ose preparatet e lëngshme që përmbajnë MSA si mje-te për laje, ngjyra, materie yndyrore dhe mjete që kanë veprim baktericid dhe fungicid.

Krema për duar

Manikyr për thonj

Aceton


108

Losione dhe krema për kujdes shpesh janë preparate emulsioni që përmbajnë komponen-të aktiv si dezoteranse dhe antipresipranse, mjete ftohëse dhe mjete që veprojnë si qetësues (p.sh. ekstrakt nga kamomilja).

Krema për piling – përdoret për pling e a.q largimin e qelizave të vdekura keratite nga shtre-sa sipërfaqësore e lëkurës së shputës.

Pudra për këmbë – përdoren gjatë djersitjes së këmbëve. Në bazë përmbajnë talk që vepron në mënyrë absorbuese në sipërfaqen e lëkurës.

Preparate me veprim keratolitik – përdoren gjatë largimit të fshikëzave të këmbëve dhe në përmbajtjen e tyre kanë acid salicilik.1. Numëroi preparatet që përdoren për kujdes të duarve dhe thonjve të duarve!

1. Numëroi preparatet që përdoren për kujdes të duarve dhe thonjve të duarve!2. Cili është roli i kremave për duar?3. Shpjegoje përpunimin dhe përdorimin e manikyrit për thonj!4. Si është veprimi i preparateve për largimin e fi jeve të thonjve?5. Cilat janë preparatet për kujdes të këmbëve?6. Përse përdoren keratolitikët?7. Mendo dhe përgjigju si do t’i largosh njollat dhe shenjat e zeza nga sipërfaqja e pllakës së

thoit!

PYETJE DHE DETYRA

Detyrë

Kërko në internet! Çka përdoret për zbardhjen e njollave dhe shenjave nga sipërfaqja dhe pllaka e thoit?

Materialet për punë në profesionin manikyr-pediker: preparate për kujdes të duarve dhe këmbëve.

Preparatet për kujdes të duarve – krem, preparate për largimin e fi jeve të thonjve, manikyr për thonj, për pastrim dhe shkëlqim të thonjve, për largimin e manikyrit.

Preparate për kujdes të këmbëve – sapun për larje, krema për piling, pudra për këmbë, keratolitik.

Mbaj mend!

109


4.3. MASAZHI PËR DUAR

Për çdo ditë, duar tona janë të ekspozuara në shikimet e njerëzve përreth nesh, në punë, në zbavitje, në shoqëri dhe ngjash. Nga kjo arsye, duart duhet të kurohen, që nënkupton lëkurë e butë dhe e lëmuar, ndërsa thonj të rregulluar baras të gjata dhe të bukura.

Një nga mënyrat për kujdes të duarve paraqet masazh të gishtave dhe të pëllëmbës. Me ndihmë të masazhit zvogëlohen rrudhat e gishtave dhe të pëllëmbës, dhe gjithashtu masazhi ka edhe ndikim pozitiv të qarkullimit të gjakut. Për veprim më të thjesht të lëvizjeve të masa-zhit përdoret ndonjë vaj ose krem për duar.

1. E vendosim pëllëmbën e personit të huaj në pëllëmbën tonë dhe fi llojmë me masazh, së pari me lëmim, ndërsa pastaj pëllëmbën tonë e mbyllim në formë të grushtit dhe vazhdojmë të fërkojmë në pëllëmbën e personit të huaj.

2. E masazhin pëllëmbën e personit të huaj me lë-vizje të vogla të rrumbullakëta me majat e gishta-ve tonë të mëdhenj. Masazhohet pëllëmba deri në kyçin e dorës gjatë të cilës kemi kujdes në kockat e pëllëmbës që secila të përpunohet veç e veç.

3. Me ndihmën e gishtit të madh dhe të gishtit tre-gues dhe t’i masazhojmë gishtat e personit të huaj, e masazhojnë çdo gisht veç e veç së pari me tërheqje të lehtë, shtypja e majës dhe me lëvizje të butë të rrumbullakët. Këtë e përsërisim me çdo gisht veç e veç në t dy duart.


110

4. Masazhin e përfundojmë me rrotullim të pëllëmbës së personit të huaj në mënyrën vijuese. Me një dorë e kapim pëllëmbën në varësi të rrënjës së gishtave, ndër-sa me tjetrën dorë menjëherë nën kyç. Në mënyrë të rrotulluar e rrotullojmë pëllëmbën në rrotullime më të mëdha fi llimisht në njërën anë, pastaj në anën tjetër.

5. E marrim pëllëmbën e personit të huaj në mes dy pëllëmbëve tona, e mbajmë për një kohë, ndërsa pas-taj vazhdojmë me masazhin e dorës tjetër.

Procedurat i përsërisim sipas renditjes së njëjtë siç janë përshkruar më lartë.

1. Cilat janë efektet nga aplikimi i masazhit të duarve?2. Çka do të përdorësh gjatë kryerjes së procedurave të masazhit për masazh që të jetë më

e lehtë dhe më e thjeshtë?

Organizoi ushtrimet gjatë orës,,Masazh i dorës”.Mundohu që masazhin ta aplikosh në cilindo nxënës nga klasa. Për në shtëpi të njëjtën përsërite edhe te ndonjëri nga familja jote.

PYETJE DHE DETYRA

USHTRIME

111


4.4. PROCEDURA E MANIKYRIT

Manikyri paraqet procedurë me të cilën kryhet formimi estetik dhe zbukurimi i thon-jve të duarve. Prandaj, kur do të përmendet manikyri, nuk mendohet vetëm për lyerjen e thonjve por edhe për formimin e tyre.

Procedura klasike e manikyrit kryhet në disa hapa.

1. Pastrimi i thonjve. Një copë vati shkrihet me mjet për largimin e manikyrit. Vati përmbahet disa sekonda në thua dhe pastaj me lëviz-jen e vatit në drejtim të rritjes së thoi fërkohet dhe largohet manikyri i vjetër.

2. Preja dhe formimi. Prerja e thonjve kryhet me gërshërë speci-ale, darë ose me prerëse. Nëse thoi nuk është rritur mjaft, prerja mund të kryhet vetëm me instrument. Formimi i thonjve kryhet me ndihmën e instrumentit fi n dhe të butë. Mprehja gjithmonë kryhet me lëvizjen e mprehjes vetëm në një drejtim dhe atë nga fundi i thoit kah mesi i thoit. (Asnjëherë mos e lëvizni mprehësin para-prapa, kështu që thonjtë do të çahen dhe do të qërohen).

3. Ushqimi, shkrirja e thonjve në banjë. Shkrihen thonjtë në enë me ujë të ngrohtë në të cilin ka shtuar ndonjë xhel për dush. Lihen të qëndrojnë 5-10 minuta. Gjatë kësaj, përveç që largohen papastërtitë nga thonjtë, vjen deri te zbutja e kutikulave. Zbutja kryhet me masazh të kutikula-ve me krem.

4. Shtyrja e kutikulave. Me kujdes me shtyrësin për fi jet e thonjve shtyhet lëkura. Nuk rekomandohet prerja e lëkurës sepse ekziston mundë-si për dëmtimin dhe infektimin e saj. Por, nga arsyet esteti-ke shumica e praktikojnë këtë. Kjo është shije dhe dëshirë e personit të huaj. Përderisa nevojitet të kryhet edhe zbar-dhja e thonjve me preparatin përkatës (p.sh. 3% hidrog-jen).


112

5. Shkëlqim dhe manikyr. Në këtë fazë thonjtë shkëlqehen me shkëlqim kre-me ose pasta. Gjatë kësaj thonjtë janë të buta dhe të përgatitura për vënien e shtresës bazë (baza) që jep dukje të lëmuar të thonjve. Prej se tërësisht do të thahet shtresa bazë tejkalohet kah vënia e shtresës së parë të manikyrit.

Nevojiten 3-5 minuta për tharjen e tërë të manikyrit pas të cilës vihet shtresa e dytë e manikyrit. Vënia e rregullt e manikyrit nënkuptohet vënia e manikyrit me brushë në vepri-me të rrafshëta duke fi lluar nga këndi i thoit – dy lëvizje dhe një lëvizje në mesin e thoit duke fi lluar nga rrënja kah maja e lirë e thoit.

Stili mjaft i famshëm i dekorimit të thonjve është i ashtuquajturi Manikyri francez.Procedura është kjo në vijim:

Hapa nga 1 deri 4 nga procedura klasike e manikyrit përsëriten. Me kujdes vendosen shiritat mbrojtës të fundeve të thonjve. Vihet manikyr i bardhë të pjesës së pambuluar nga thoi, ndërsa pastaj pritet të thahet

manikyri. Largohen shiritat mbrojtës të thonjve me tërheqje të kujdesshme. Vihet manikyr rozë në dy shtresa në tërë pllakën e thoit.

Vënia e shtresës bazë dhe manikyrit për thonj

Manikyr francez

Elegancë klasike – Manikyr francez

113


.

1. Numëroi fazat e radhës së procedurës klasike të manikyrit!2. Shpjegoje prerjen dhe formimin e thonjve!3. Si kryhet me rregull lyerja e thonjve?4. Çka do ta këshillosh personin e huaj rreth largimit të kutilave të thoit?5. Bëj krahasim në mes manikyrit klasik dhe atij francez!

PYETJE DHE DETYRA

Ushtrime

Në orë organizoni ushtrime,,manikyr të thonjve të duarve – manikyr klasik dhe francez”!

Projekt hulumtues i temës:,,Mbindërtim i thonjve dhe dekorimi i tyre”

Thonj mjaft të gjerëGjatë vënies së manikyrit, lini 2 mm nga të dy anët pa i lyer. Kështu që thonjtë do të

duken më të ngushtë.Thonj të verdhëShkëlqeni pjesën e epërme të thoit, dhe menjëherë pastaj veri lëng nga limoni i fres-

kët i shtrydhur. Gjithmonë veni shtresë bazë.Lëkura të thataVëni krem për zbutjen e kutikulave çdo natë, që t’i lagni dhe t’i ushqeni.Thonj të butëGjithmonë kur jeni pran ujit përdorni doreza.

Disa këshilla të dobishme nga profesionistët


114

4.5. PEDIKERI

Pedikeri paraqet aktivitet kozmetike që përfshin kujdes të shputave dhe largimit të mun-gesave si dhe rregullimit estetik të thonjve të këmbëve. Kujdesin e këmbëve e kryejnë perso-nat profesionist që quhen pedikerë.

Në punën e vetë, pedikeri takohet me sëmundjet dhe deformitetet e ndryshme të këm-bëve. Shkaktuesit e shpeshtë për sëmundjet dhe deformitetet e këmbëve janë: lodhje pas qëndrimit të gjatë në vend, këpucë të ngushta ose të gjera, çorape të bëra nga fi brat sintetike ose thjeshtë nga kujdesi i papërshtatshëm, respektivisht higjiena e këmbëve. Problemet me të cilat shpesh takohet pedikeri janë: fshikëzat, dregëzat, lëkura e trashur, sëmundjet fungale, thoi i rritur, plagët e ndryshme etj.

Djersitja e këmbëve paraqet dukuri të shpeshtë dhe të pakëndshme veçanërisht në pe-riudhën e verës. Më e shprehur është në pëllëmbë dhe tabanë ku ka gjëndra djerse. Në prani të baktereve, djersa prishet dhe shkakton aromë të pakëndshme. Gjatë djersitjes së këmbëve, lëkura rrudhet, zbardhet dhe këmbët duken si të ziera. Më përshtypëse është në mes gishtave të këmbëve.

Për largimin e këtij problemi, rekomandohet çdo ditë larja e këmbëve me ujë të ftohtë në të cilin shtohet ekstrakti dhe copat e ndonjë kore të lisit ose shelgut. Pastaj këmbët mirë tha-hen dhe lyhen me yndyrë borik. Kundër djersitjes së këmbëve përdoren edhe preparate të ndryshme siç janë pudrat, që e absorbojnë (thithin) lagështinë, ndërsa disa nga ato kanë ve-prim (kundër ndezjes) antiseptik.

Fshikëzat paraqesin problem që shpesh paraqitet gjatë mbathjes së këpucëve të ngushta ose të gjera. Karakterizohen me paraqitjen e fl luskave të mbushura me lëng të çiltër dhe gjatë fërkimit me këpucë shkaktojnë dhimbje.

Trajtimi përfshin: pastrim të vendit me alkool, hapje të fl luskës me thikë sterile që të rrjedh lëngu, pastrimi tjetër i vendit me alkool dhe lidhja me garzë ose fashë.

Thoi i rritur shpesh paraqitet si pasojë e prerjes së parregullt të thoit. Thoi rritet në mish dhe shkakton ndezje të indit përreth. Prerja e rregullt e thoit nënkupton formim të thoit në formë katrori.

Largimi i thoit të rritur përfshin së pari pastrimin e vendit me alkool, pastaj me dara steril futet anësh thoit të rritur, me daltë me kujdes lirohet indi përreth, pjesa e lirë e thoit nxirret me piskatore. Lëndimi dezinfektohet, lyhet me yndyrë kundër ndezjes dhe lidhet.

Sëmundje fungale të këmbëve dhe thonjve shpesh të shkaktuara nga kërpudhat dhe ba-kteret që janë të pranishme në këmbë dhe thonj. Kjo sëmundje fi llon me paraqitjen e skuqjes së vendit, kruarje dhe zbokth, që pas trajtimit me preparate përkatëse zhduket. Infeksionet fungale të thoit shkaktojnë ndryshime të përhershme.

Ngjyra e thoit bëhet ezmere-e verdhë, ndërsa ndryshime ka edhe në pllakën e thoit që bëhet i vrazhdë dhe i çarë.

115


Trajtimi i sëmundjeve fungale është afatgjatë dhe proces specifi k, prandaj sekrecioni i së-mundjes fungale është punë e mjekut-dermatolog.

Lëkura e trashë (keratodermi) paraqitet në pëllëmbë, tabanë dhe gishta. Arsye për këtë paraqitje mund të janë fërkimet e shpeshta, si dhe shtypjet e mbathjeve. Në atë vend for-mohen qeliza të vdekura pa bërthamë që fundërrohen, ngurtësohen dhe shkaktojnë trashje të lëkurës. Në mënyrë të njëjtë paraqiten edhe fl luska. Nga lëkura e trashë dallohen sipas asaj që fl luskat kanë rrënjë (pikë të zezë) që hyn thellë në ind, i shtyp nervat dhe shkakton ndjenjë të dhimbjes.

Largimi i keratodermive kryhet në mënyrën vijuese: zbuten këmbët në ujë të ngrohtë në të cilën është shtuar edhe sodë bikarboni, pastaj lahen dhe thahen mirë. Me thikë të sterilizuar fi llon me prerjen e indit përreth përderisa nuk paraqitet rrënjë e fl luskës, që fi llimisht me daltë rrumbullakohen, ndërsa pastaj me piskatore speciale nxirret. Në vendin e plagës bëhet pas-trimi.

1. Cilat janë arsyet më të shpeshta për shkak të cilës vjen deri te deformiteti dhe sëmund-jet e këmbëve dhe thonjve të këmbëve?

2. Numëroi sëmundjet me të cilat pedikeri shpesh haset në punën e vetë!3. Çka do ta këshillosh personin e huaj që ankohet në problem me djersitje tej mase të

këmbëve?4. Çka është keratodermia dhe si trajtohet?5. Cila është arsye për paraqitjen e thoit të rritur?6. Shpjego si largohen fl luskat!7. Përshkruaji ndryshimet e thoit që ndodhin gjatë sëmundjes fungale!

PYETJE DHE DETYRA

Diskutim:

Bisedoni gjatë orës për ndonjë problem të këmbëve që ndoshta e keni ose e keni pasur ju apo ndonjë i afërm i juaj.

Mundohu që të gjesh në internet këshilla të dobishme për kujdesin e këm-bëve dhe të njëjtat shkruaji në fl etoren tënde. Në orën e radhës diskuto!


116

4.6. KUJDESI I SHPUTAVE

Njëjtë sikurse ai i duarve, po ashtu edhe këmbëve u nevojitet kujdes sistematik që përfshin lirim, ushqim dhe relaks. Pedikeri i këmbëve kryhet pothuajse në mënyrë të njëjtë si manikyri i duarve. Procedurat janë këto në vijim:

1. Largimi i manikyrit të vjetër Në një copë vati vihet ndonjë mjet për largimin e manikyrit. Fërkohet me vat në drejtim të

rritjes së thoit dhe manikyri largohet.

2. Prerja dhe formimi i thonjve Me ndihmë të darëve special ose me prerëse thonj, prihen thonjtë

deri në gjatësi të kërkuar. Thonjtë prehen vetëm në linjën e rrafshët horizontale, dhe jo në funde ose anësh. Me mprehëse me granulim të ndryshëm formohen thonjtë dhe u jepet forma e dëshiruar.

3. Ushqimi dhe eksfolirimi Në enë me ujë të ngrohtë në të cilën është shtuar ndonjë xhel për dush lagen shputat 10-15

minuta. Gjatë kësaj vjen deri te zbutja e pjesëve të forta të shputave. Pastaj me ndihmë të mprehësit special prej guri për thembra ose me mprehës për pediker të thatë largohen shtre-sat e forta të shputave. Eksfolirimi kryhet me krem special abraziv, aplikimi i të cilës arrin efekt të njëjtë.

4. Hidratimi i shputave Kremi freskues për shputa fërkohet në tërë shputën.

5. Vënia e manikyrit Te thonjtë e përgatitur më herët kalohet kah lyerja e tyre. Së pari vihen

ndarës t.a. special në mes gishtave, pastaj kalohet kah vënia e manikyrit.

Ushqim, mprehje dhe eksfolirim

117


4.7. MASAZHI I SHPUTËS

Përveç trajtimit klasik të pedikerit, formimi dhe dekorimi i thonjve të këmbëve, kujdesi i këmbëve përfshin edhe masazh të shputës.

Lëvizjet e masazhit janë treguar në fi gurën vijuese.

1. Fillohet me lëvizje të rrumbullakëta të shputës së personit të huaj me gishtin e madh të dorës tonë. Fillohet nga thembrat, dhe përfundon në pjesën e ngritur nën gishta;

2. Vazhdohet me lëvizjet drejtkëndëshe sipas gjatësisë së kanaleve në mes tetivave;

3. Përpunimi i majës së jashtme i shputave me majat e gishtit të madh dhe të gishtave;

4. dhe 5. Ndarja dhe shtrëngimi i çdo gishti para-prapa dhe pastaj përpunohet çdo gisht veçanërisht nga baza deri te majat e gishtave;

Masazhi i shputave


118

.

.

Disa këshilla të dobishme nga profesionistët

Shputa të lodhura Përdorni ekstrakt qetësues

si hap i parë gjatë pedikerit, duke e shtuar në enë me ujë të ngrohtë dhe sapun në të cilën

do t’i lagni shputat

Shputa të ashpra dhe të çara Fërkoni vendet e ashpra të shputës së tërë dhe pastaj

shpëlani këmbët. Vëni shtresë më të trashë të kremit freskues për

shputa.

Aromë e pakëndshme Spërkatni shputat me sprej për

shputa. Spreji stimulon, ftoh dhe mbron nga djersitja.

Djersite tej mase Vëni pudër mbi shputat që më herët i keni tharë mirë.

Pudra e absorbon lagështinë dhe mbron nga djersitja

119


TEMA NR. 5

ParukieriaQëllimet konkrete që t’i:njeh aparatet bashkëkohore në parukieriklasifi kon preparatet për fl okëpërcakton kualitetin e fl okëve dhe bën zgjedhje të drejtët ë preparatevee njeh teknikën e larjes së fl okëvethekson llojet e dëmtimeve të fl okëvenjeh teknikat e prerjes së fl okëvedallon llojet e ondulacionitnjeh ndryshimet e qimeve të fl okëve gjatë ondulacionit të ftohtë të përhershëmnjeh teknikat e përpunimit të ondulacionit të ftohtë të përhershëm të fl okëve me strukturë të ndryshmetheksojë vlerën e rrethit të ngjyravenjeh teknikat e nuancave dhe ngjyraveshpjegojë procesin kimik të ngjyrosjes dhe heqjen e ngjyrës së fl okëvezgjedh model të fl okëve sipas formës së fytyrësnjeh teknikat e rruajtjesnjeh mjetet dhe materialet që përdoren në parukieriklasifi kojë llojet e prodhimeve të parukierisëaplikojë procedurat përgatitore, teknika e vendosjes dhe kujdesit të prodhimeve të parukierisë

120

121


5.1. NOCIONI PËR PROFESIONIN E PARUKIERISË

Bukuria është më shumë se diç ideale. Ajo është te të gjithë ne, ndonjëherë është e

dukshme, ndonjëherë shndrit te ne.Bukuria është vetme, ne e shikojmë në sytë

tona dhe e ndjejmë në zemrat tona.Bukuria është e veçantë, e pasur dhe

e bollshme sikurse edhe jeta.

Profesioni i parukirisisë i përket profesionit-shërbime per-sonale dhe nënkupton detyra pune të ndërlidhura me kuj-desin dhe formimin estetik të fl okëve te burrat dhe gratë. Në këtë profesion, përkasin profi let: parukier për bura dhe parukier për gra.

Parukieri për burra merret me rruajtjen e mjekrës, formimin e mjekrës dhe mustaqeve, kujdesin dhe formimin e fl okëve te burrat. Me qëllim që t’i formon fl okët, parukieri duhet të din teknika të ndryshme për prerje, krehje fl okësh me tharëse, ondulacion kimik, ngjyrosje, zbardhje etj. për kujdes të rregullt duhet t’i njeh preparatet bashkëkohore për larjen dhe kujdesin e fl okëve dhe me rregull t’i aplikon. Parukieri për burra duhet të posedon edhe dije dhe shkathtësi për masazh të lëkurës së kokës dhe fytyrës, me çka siguron kujdes për lëkurën e kokës dhe fytyrës.

Domethënë, nga parukieri për burra kërkohet të posedon dije për lëkurën dhe fl okët, mënyra në të cilën veprojnë preparatet e ndryshme dhe dija për estetikë.

Prandaj në kohën e sotme, emërtimi berber nuk është tërësisht i arsyeshëm dhe mund të konsiderohet si i vjetër.

Parukieri për gra ka detyra pune më të komplikuara se parukieri për burra. Parukieri për gra i formon fl okët me qethje, ondulacion me ujë dhe drejtim fl okësh me tharëse, on-dulacion i ftohtë i përhershëm etj.

Gjithashtu, i ngjyros fl okët dhe vetullat, i zbardh fl okët dhe e kuron me mjete të ndrysh-me kozmetike. Me masazh dhe aplikim të preparateve të ndryshme e pengon paraqitjen e zbokthit dhe rënien e fl okëve. Gjithashtu, duhet të posedon shkathtësi për larjen, kujdesin dhe mirëmbajtjen e prodhimeve të parukierisë (paruka, fi je fl okësh, fi je të dredha, gërshe-ta dhe shtojca tjera për fl okë).


122

Nga parukieri për gra mund të pritet nëse ka kuptim për bukuri, prirja për ngjyra dhe për detale të modës. Duhet ta njeh edhe anatominë edhe fi ziologjinë e njeriut, ndërsa veçanërisht atë të lëkurës dhe të qimes. Duhet të ketë njohuri edhe nga kimia, teknologjia e materialeve të parukierisë dhe estetikës.

Për kryerjen e suksesshme të detyrave të veta të punës, parukieri për burra dhe gra duhet të ketë edhe njohuri për raportin e rregullt ndaj personave të huaj për higjienë dhe mbrojtje gjatë punës.

Parukierët bashkëkohor duhet të kanë njohuri edhe nga profesionet e tjera që përkasin në profesionin shërbime personale, si për shembull: kujdesi kozmetik i fytyrës, trupit, duarve dhe këmbëve, estetika e grimit, parukierisë etj.

Parukierët punojnë në kushte specifi ke, dhe ato janë: puna në hapësirë të mbyllur, qën-drimi afatgjatë, ekspozimi i avullimeve të ndryshme etj. puna e parukierëve për gra dhe burra pasqyrohet në shëndetin trupor dhe shpirtëror, respektivisht në aftësitë fi zike dhe psikike të punonjësit. Prandaj, parukieri duhet të dinë të ketë jetë të rregullt me ushqim të rregullt dhe me pushim të mjaftueshëm, me qëllim që ta ruan shëndetin e tij dhe me vetëdijesim të përgjigjen në detyrat e punës.

1. Cilat profi le përkasin te profesioni parukieri?2. Cilat janë detyrat e punës së parukierit për burra?3. Cilat janë detyrat e punës së parukierit për gra?4. Çfarë njohuri dhe shkathtësi duhet të posedon parukieri bashkëkohor?5. Cilat janë kushtet e punës në profesionin e parukierisë?

Mbaj mend!

Profesioni i parukierisë i përket profesionit shërbime personale.Nënkupton detyra pune të ndërlidhura me kujdes dhe formim estetit të fl okëve te

burrat dhe gratë.Në këtë profesion përkasin profi let: parukier për burra dhe parukier për gra.

PYETJE DHE DETYRA

123


5.2. VEGLAT, PAJISJET DHE APARATET PËR PUNË NË PROFESIONIN E PARUKIERISË

5.2.1. VEGLAT DHE PAJISJET PËR PROFESIONIN E PARUKIERISË

Për kryerjen me sukses të detyrave të punës, parukerët përdorin vegla të ndryshme. Për leh-tësimin e detyrave të punës ekzistojnë pajisje dhe ndihmëse të ndryshme të parukierisë. Do të njihemi me karakteristikat bazë të veglës që shpesh përdoret si për shembull: gërshërë, brisk klasik, krehër, brusha, bigudë etj.

Brisk klasik

Brisku klasik përdoret për rruajtjen dhe formimin e mjekrës së mashkullit dhe për qethje.Brisku klasik përbëhet nga pjesa prej çeliku me prerëse dhe dorezë. Përpunohet nga çeliku

kualitativ që nuk ndryshket. Ka shumë lloje të brisqeve që dallohen sipas formës, gjerësisë dhe trashësisë. Në profesionin e parukierisë përdoren: brisku i plotë i gjerë, brisku i mesëm i gjerë, brisku i ngushtë. Shpesh përdoret brisku i mesëm e gjerë.

Për punë të suksesshme duhet gjithmonë të jetë mirë i mprehur. Nevoja për mprehje paraqi-tet gjatë punës. Brisku mprihet me rripa ose me gurë mprehës.

Gërshërët

Gërshërët janë vegla bazë në profesionin e parukierisë. Janë përpunuar nga çeliku kualitativ që nuk ndryshket. Përbëhen prej dy krahëve dhe dy rrathëve mbajtës. Krahët në mes vete janë të bashkuara me vidhë.

Brisk klasik


124

Sipas dukjes së majës së brendshme të krahëve të gërshërëve mund të janë tehe të mprehta, me një teh të mprehtë dhe një dhëmbëzor dhe me dy tehe të dhëmbëzuara. Gërshërët me tehe të mprehta shërbejnë për qethjen e fl okëve, ndërsa gërshërët me një ose dy tehe dhëmbëzor përdoren për rrallimin e fl okëve. Gërshërët për rrallim janë të njohura si gërshërë efi lir dhe pre-sin 5-10% qime nga fi jet që përpunohen.

Gërshërët dallohen edhe sipas gjatësisë. Ekzistojnë gërshërë të gjata, të gjata të mesme dhe të shkurta. Dimensionet lëvizin prej 8 deri 25cm. Gërshërët e gjata përpunohen për qethjen e fl okëve te burrat, ndërsa të shkurtat dhe ato të gjatat mesatare për qethje te gratë.

Krehrat

Gjatë punës së tyre, parukierët përdorin krehër të ndryshëm. Ato përpunohen nga mate-rialet e ndryshme si për shembull: goma e fortë, masat plastike, brirët e kafshëve, metali etj.

Krehri nga metali shpesh përdoret për krehjen e parukave dhe prodhimeve tjera të parukierisë.

Përdoren këto lloje të krehrave:krehri i gjerë për krehje të fl okëve;krehri gjysmë i gjerë përdoret gjatë qethjes;krehri i ngushtë përdoret për përpunim fi n të fl okëve pas veshit dhe qafësshtill krehri (me dorezë të gjatë të ngushtë) përdoret për ndarjen e fi jeve dhe për fryrje etj.

Efi lir gërshërë

Gërshërë për qethje (të zakonshme)

Llojet e ndryshme të krehrave

125


Brusha

Për nevojat e profesionit të parukierisë përdoren lloje të ndryshme të brushave. Përdoren brusha për krehje, për drejtimin e fl okëve me tharëse, për ngjyrosje dhe zbardhje, për pastri-min e qimeve pas qethjes, për ta bërë mjekrën me sapun gjatë rruajtjes etj.

Brushat për krehje përbëhen nga doreza dhe baza në të cilën janë vendosur gjilpërat e plastikës ose ato të metalta. Përpunohen me dimensione të ndryshme dhe veçanërisht janë të përshtatshme për krehjen e fl okëve të gjata.

Brushat për drejtimin e fl okëve me tharëse përbëhen nga doreza përreth të cilës janë ren-ditur qimet me gjatësi të ndryshme. Qimet mund të janë natyrale ose sintetike. Përpunohen brusha me trashësi të ndryshme.

Brusha për ngjyrosje dhe zbardhje

Brusha për krehje

Krehja e fl okëve me brushë

Brusha për drejtimin e fl okëve me tharëse


126

Bigudët

Bigudët përdoren për t’i dredh fl okët, përkatësisht për përpunimin e ondulacionit të përhershëm të ftohtë dhe atij nga uji.

Bigurët shpesh janë cilindrike dhe përpunohen me trashësi të ndryshme për dredhjen e fl okëve me gjatësi të ndryshme dhe për fi timin e kaçurrelave më të imëta dhe më të mëdha.

Bigudët për ondulacion uji përpunohen nga metali ose plastika. Ato janë të zbrazëta që të mundësohet tharja e lehtë e fl okëve gjatë përpunimit të ondulacionit prej uji. Në këtë mënyrë, ajri i nxehtë i rrymon nga të gjitha anët e fi jeve të mbështjella. Flokët e këtyre bigudët përfor-cohen me goma ose me gjilpëra.

Bigudët për përpunim të ondulacionit të përhershëm të ftohtë dhe mini-valë janë për-punuar nga materiali prej plastike ose prej druri. Këto bigudët janë të plota, që mundëson që fl okët të reagojnë në preparatet për ondulacion të ftohtë të përhershëm. Mangësia e bi-gudëve prej druri është ajo se thithin kemikale gjatë përpunimit të ondulacionit të ftohtë të përhershëm. Prandaj, pas çdo përdorimi duhet tërësisht të lahen dhe të thahen.

Përveç veglës së përmendur gjatë punës, parukierët përdorin edhe pajisje të shumtë si për shembull: përparëse të ndryshme për mbrojtjen e rrobave të personave të huaj, bulborë

Bigudët për përpunimin e ondulacionit prej uji

Bigudët prej druri dhe prej plastike për përpunimin e ondulacionit të ftohtë të përhershëm

127


spërkatëse, kapela për mbulimin e fl okëve gjatë ondulacionit të ftohtë të përhershëm, kapela për zbardhjen e fi jeve, brushë për pastrimin e qimeve, kapëse, rrjete, mbrojtës për veshë, enë plastike për përgatitjen e ngjyrës dhe preparate për zbardhje etj.

Vegla e parukierisë shërben për kryerjen e suksesshme të detyrave të punës.Pajisjet e parukierisë shërbejnë për lehtësimin e punës së parukierit.Në veglat dhe pajisjet e parukirisë hyjnë: brisku, gërshërët, krehrit, brushat,

bigudët etj.

1. Cila është vegla dhe pajisja bazë në profesionin e parukierisë?2. Cilat janë karakteristikat bazë të briskut klasik?3. Cilat lloje të gërshërëve përdoren në parukieri?4. Çfarë krehër përdorin parukierët gjatë punës së vetë?5. Çfarë brusha përdorin parukierët gjatë punës së vetë?6. Përshkruaje brushën për krehje?7. Përshkruaje brushën për drejtimin e fl okëve me tharëse?8. Çfarë lloje bigudët të dallojmë sipas dedikimit dhe cilat janë karakteristikat e tyre?

Pajisje të ndryshme për profesionin e parukierisë

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA PYETJE DHE DETYRA


128

5.2.2. APARATET PËR PROFESIONIN E PARUKIERISË

Makina elektrike për qethje

Ky aparat përdoret për qethjen e fl okëve te burrat. Makinën elektrike për qethje e lëviz elektromotori që shkakton lëvizje të thikës lëvizëse të makinës.

Pjesa e palëvizshme e poshtme mund të jetë me trashësi të ndryshme, që ndryshohet për llojet e ndryshme të qethjes. Në makinë montohen shtojca me lartësi 1.2 dhe 3mm ose krehër special prej metali prej 5 mm, që gjatë qethjes le fl okë me gjatë-si 7mm.

Aparatet për tharjen e fl okëve

Për tharjen e fl okëve në profesionin e parukierisë përdoren aparatet e tharëses dhe kapelat për tharje. Aparatet për tharje kanë elektromotor, ngrohës dhe ventilator. Ngrohësi e nxeh ajrin, i cili me ventilator e drejton kah vendi i tharjes. Ngrohësi mund të ketë fuqi të ndryshme. Kyçjen e aparateve nëpërmjet ndërprerësit me shumë shkallë, me të cilin rre-gullohet temperatura dhe shpejtësia e fryrjes së ajrit të ngrohur.

Aparatet tharëse janë të lëvizshme dhe me to fl okët thahen fi je për fi je. Në vendin e daljes së ajrit të nxehtë vihen shtojca të ndryshme. Përdoren gjatë formimit të fl okëve me krehër për drejtimin e fl okëve.

Makina elektrike për qethje

Aparati tharës

129


Kapelat për tharje mund të janë të lëvizshme dhe të fi ksuara. Me to fl okët thahen baras dhe njëkohësisht nga të gjitha anët. Përdoren gjatë përdorimit të ondulacionit prej uji.

Aparatet për shkurtimin e kohës së nevojshme për ngjyrosjen dhe zbardhjen e fl okëve

Në këtë grup hyjnë aparatet për saunë dhe ato solare. Këto aparate e shkurtojnë kohën më shumë e cila nevojitet për veprimin e preparateve për zbardhjen dhe ngjyrosjen e fl okë-ve sepse mundësojnë veprim më të shpejtë të preparateve, përkatësisht e lehtësojnë hapjen

e qimes dhe hyrjen e preparatit në atë.Aparati saunë ngrohet me avull uji që

rrotullohet nëpër tubat që janë vendos në brendinë e aparatit. Aparati duhet të punon me ujë të butë.

Solar aparati ngrohet nëpërmjet dri-tave speciale që emitojnë rreze ultra të kuqe dhe ultravjollcë.

Kapelat për tharjen e fl okëve: e lëvizshme dhe statike

Aparati saunëAparati solar


130

Aparatet elektrike për formimin e fl okëve

Me këto aparate, fl okëve mund t’u jepen forma të ndryshme. Mund të formohen kaçurre-la, të fi tohet dukje e valëzuar ose fl okët të drejtohen. Me këto aparate punohet në fl okë të thata e cila është më mirë të mbrohet më herët me preparate speciale për termombrojtje të qimes. Aparatet kanë ngrohës me ndihmën e të cilit ngrohet pjesa e punës së aparatit deri në temperaturën e nevojshme.

Për formimin e kaçurrelave përdoret aparati i quajtur fi guro, ndërsa për të fi tuar dukje të valëzuar ose të rrafshët të fl okëve përdoren presat.

Aparatet që shpesh përdoren në profesionin e parukierisë janë:aparate për tharjen e fl okëve (tharëse dhe tharëse në formë të kapelës);aparate për shkurtimin e kohës për ngjyrosjen dhe zbardhjen e fl okëve (aparatet

solar dhe saunë);aparatet për formimin e fl okëve (fi garo dhe presë).

Aparate për formimin e fl okëve (fi garo dhe presë)

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA

1. Cilat aparate elektrike përdoren më shpesh në parukieri?2. Në cilin princip punon makina për qethje?3. Përshkruaje principin e punës së aparateve për tharjen e fl okëve?4. Theksoi ngjashmëritë dhe dallimet në mes tharëses dhe tharëses në formë kapele!5. Si ngrohet aparati i saunës dhe si aparati solar?6. Cilat aparate përdoren për formimin e fl okëve?7. Përshkruaje principin e punës së aparateve për formimin e fl okëve!

PYETJE DHE DETYRA

131


5.3. MATERIALI PËR PUNË NË PROFESIONIN E PARUKIERISË

Nën materialin e nevojshëm për punë në profesionin e parukierisë nënkuptohen preparatet e ndryshme për higjienë, kujdes dhe dekorim të fl okëve. Varësisht nga dedikimi dhe veprimi ato klasifi kohen në më shumë grupe, si për shembull:

preparate për larjen e fl okëve;preparate për kujdesin dhe mbrojtjen e fl okëve;preparate për përforcimin dhe formimin e fl okëve;preparate për ondulacionin e ftohtë të përhershëm;preparate për ngjyrosjen e fl okëve;preparate për zbardhjen e fl okëve;preparate për qethjen e fl okëve etj.

Përveç këtij klasifi kimi për preparatet e parukierisë nevojitet që të njihet edhe pH vlera e tyre.pH është shenja për shkallën e aciditeti dhe alkalitetit të tretësve dhe quhet tregues

hidrogjeni.Treguesi i hidrogjenit (pH) mund të ketë vlerë prej 0 deri 14. Nëse pH=7 tretësi është neutral.

Nëse pH<7 tretësi ka cilësi acidike, nëse pH?7 tretësi ka cilësi alkale.Sipas pH vlerës, preparatet që përdoren në parukieri mund të janë: acidike, neutrale dhe alka-

le. Varësisht nga kjo, preparatet e ndryshme në mënyrë të ndryshme reagojnë me qimen.Preparatet alkale shkaktojnë haje të kutikulës së qimes dhe shpesh shkaktojnë ndryshime

kimike në qime. Ndryshimet e shkaktuara me veprim të këtyre preparateve janë me karakter të përhershëm. Alkalet janë preparate për ngjyrosjen e përhershme të fl okëve, për zbardhjen e fl okëve dhe zhvilluesin për ondulacion të ftohtë të përhershëm.

Preparatet acidike e neutralizojnë veprimin e preparateve alkale dhe mund ta ndërprejnë pro-cesin e fi lluar me to. Preparatet acidike fi ksohen në ondulacion të ftohtë të përhershëm etj. ato me aciditet të dobët janë disa regjenerues për fl okë, po ashtu dhe hidrogjeni.

Preparatet neutrale nuk shkaktojnë ndryshim në strukturën e qimes dhe prandaj përdoren për higjienë dhe futjen e vitaminave dhe materieve ushqyese në qime.

Preparatet shumë acidike dhe shumë alkale mund të shkaktojnë dëmtime të qimes dhe të lëkurës. Prandaj në preparatet e parukierisë shtohen lëndët e papërpunuara me të cilat rre-gullohet aciditeti i preparateve.

Material për punë në profesionin e parukierisë janë: preparatet për higjienë, kujdes dhe dekorim të fl okëve.

Nga pH vlera e preparateve të parukierisë varet veprimi i tyre mbi qimen.pH është shenjë për shkallën e aciditetit dhe alkalitetit të tretësve dhe quhet tregues

hidrogjeni.

Mbaj mend!


132

pH mund të jetë: prej 0 deri 14. Nëse pH=7 tretësi është neutral. Nëse pH<7 tretësi ka cilësi acidike, nëse pH>7 tretësi është alkal.

Sipas pH vlerës, preparatet janë: acidike, neutrale dhe alkale.

1. Çka nënkuptohet nën nocionin material për punë në profesionin e parukierisë?2. Defi noje nocionin tregues hidrogjeni!3. Si mund të janë preparatet e parukierisë në varësi të pH vlerës së tyre?4. Nëse një preparat ka pH=3, si është ai preparat?5. Nëse preparati i parukierisë ka pH=9 si do të vepron në qime?

5.3.1. PREPARATET PËR RROJTJE

Për rruajtjen e mjekrës te burrat përdoren dy procedura të ndryshme: e thatë dhe e lagët. Ruajtja e thatë kryhet me aparate për rruajtje që punojnë në princip të ngjashëm si makinat për qethje. Rruajtja e lagët kryhet me brisk, në mjekrën e cila më herët është zbutur me sapun.

Për lehtësimin e rruajtjes dhe për mundësimin e rruajtjes më të këndshme përdoren prepa-rate të ndryshme. Ato ndahen në: preparate për përdorim para rruajtjes, preparate për rruajtje, preparate për përdorim pas rruajtjes.

Preparatet për përdorim para rrojtjes përdoren gjatë rruajtjes së mjekrës me procedurë të thatë përkatësisht me aparat për rruajtje.

Përdoren me qëllim që t’i heqin yndyrat dhe t’i drejtojnë qimet e mjekrës që ta lehtësojnë prerjen e tyre me aparat për rruajtje.

Ato janë tretës alkooli me shtojcë të mjeteve për përforcim dhe mjete rrëshqitëse. Alkooli që përdoret për prodhimin e këtyre preparateve duhet të jetë i përqendruar, respektivisht të mos përmban ujë, që të mos vjen deri te rrudhja e qimeve.

PYETJE DHE DETYRA

Preparate të ndryshme për qethje

PYETJE DHE DETYRA

133


Preparatet për rrojtje përdoren gjatë rrojtjes së lagët të mjekrës. Këto preparate i rrudhin dhe zbusin qimet dhe mundësojnë që të prehen më lehtë. Gjithashtu, mundëson që bisku të rrëshqet nëpër lëkurë dhe e bën rruajtjen më të këndshme.

Preparatet për rruajtje mund të janë: sapunat për rruajtje, kremat për rruajtje dhe shkumat për rruajtje.

Sapunat për ruajtje janë preparatet e para që janë përdor për rruajtje. Në fytyrë vihen me brushë dhe formojnë shkumë. Në kohën e sotme nuk përdoren shpesh, sepse ekzistojnë pre-parate më bashkëkohore.

Kremat për rruajtje mund të vihen me brushë dhe pa brushë. Kremat që vihen pa brushë janë emulsionet nga lloji vaj-ujë, përkatësisht nuk janë sapuna. Nuk e zbusin qimen dhe pran-daj vihen në fytyrën e larë dhe të zbutur më herët.

Kremat që vihen me brushë quhen edhe krema me shkumë. Ato paraqesin krem sapuni dhe paraqesin disperzion të sapunin në brumë nga uji, glicerina, sorbitoli dhe lëndët e tjera të pa-përpunuara. Përmbajnë edhe mjete rrëshqitëse, konzervanse, antiseptik, parfum etj. këto sapu-na krijojnë shkumë, e zbusin mjekrën dhe nuk e irritojnë lëkurën.

Shkumat për rruajtje janë preparate që hasin aplikim të gjerë në kohën e sotme. Paraqesin një lloj të veçantë të sapunave për rruajtje dhe janë të ngjashme me kremat me shkumë. Me efi kasitet e lagin dhe e zbusin mjekrën, formojnë shkumë stabile me konsistencë të trashë dhe janë të lehta për përdorim. Paketohen si aerosole.

Preparatet për përdorim pas rruajtjes përdoren me qëllim që t’i largojnë lëndimet e lë-kurës gjatë rruajtjes, të pengojnë infektim të lëkurës, ta normalizojnë aciditetin e lëkurës, ta yndyrojnë lëkurën etj. në këtë grup hyjnë: losionet, kremat dhe pudrat që përdoren pas rruajt-jes dhe preparatet për ndalimin e gjakderdhjes.

Losionet që përdoren pas rruajtjes përdoren me qëllim që ta ndalojnë infektimin e lëkurës dhe ta zvogëlojnë irritimin, ta zvogëlojnë djegien, ta neutralizojnë alkalitetin e lëkurës etj.

Kremat që përdoren pas rruajtjes e mbrojnë lëkurën nga ndikimet e jashtme. Kanë veprim emolient.

Pudrat që përdoren pas rruajtjes kanë për qëllim ta heqin lagështinë nga lëkura dhe ta pen-gojnë ndjenjën e ngrohtësisë. Mund të përmbajnë antiseptik dhe astrogjent. Prodhohen si pu-dra në pluhur dhe kompakt pudra.

Preparatet për ndalimin e gjakut përdoren nëse gjatë kohës së rruajtjes e lëndon ose e prenë lëkurën. Përpunohen nga stipsa e aluminit me shtojcë të ferosoleve.

Losione dhe krema për përdorim pas rruajtjes


134

Për rruajtjen e mjekrës te burrat përdoren dy procedura të ndryshme: e thatë dhe e lagët.

Preparatet për rruajtje përdoren me qëllim që ta lehtësojnë rruajtjes dhe ta bëjnë më të këndshme.

Ato ndahen në: preparate për përdorim para rruajtjes, preparate për rruajtje, prepara-te për përdorim pas rruajtjes.

1. Çfarë procedura të rruajtjes ekzistojnë?2. Si klasifi kohen preparatet për rruajtje?3. Cilat preparate përdoren gjatë procedurës së thatë për rruajtje dhe përse?4. Përshkruaji kremat për rruajtje (përmbajtje dhe veprim)!5. Përse shkumat për rruajtje kanë aplikim më të gjerë?6. Cilat preparate përdoren pas rruajtjes?7. Me çfarë qëllimi përdoren preparatet pas rruajtjes?

5.3.2. PREPARATET PËR LARJEN E FLOKËVE

Shampo janë preparate themelore për larjen e fl okëve. Në të kaluarën janë përdor edhe sapunat, por në kohën e sotme përdorimi i tyre është pakësuar.

Shampo përkasin në grupin e preparateve për higjienë personale. Çdo shampo kualitativ duhet t’i posedon cilësitë vijuese: mirë të emulgojnë, ta zbusin ujin për larje, të krijojnë shkumë stabile dhe të bollshme, në ujë të ngurtë dhe të butë dhe në prani të sapu-

nave, të janë përafërsisht neutral, nuk guxojnë të janë toksike dhe në mënyrë të dëmshme të veprojnë në lëkurë, të kanë aromë të këndshme, në themel ta largojnë yndyrën dhe papastërtinë nga fl okët dhe nga lëkura e kokës. Flokët

pas larjes duhet të janë të buta, me shkëlqim dhe me aromë. Shampo ka përmbajtje të papërpunuar të komplikuar.Si lëndë bazë të papërpunuar përmbajnë materie sipërfaqësore aktive. Përveç kësaj sham-

po përmbajnë: konzervanse, pH rregullues, ngjyra, materie ushqyese, regjeneratorë etj. sham-po prodhohen si shampo të lëngshme dhe si krem.

PYETJE DHE DETYRA

Mbaj mend!

135


Varësisht nga dedikimi dallojmë më shumë lloje të shampo si për shembull: shampo me ekstrakte bimore, shampo vitaminoze me proteina, shampo speciale dhe pudra për larjen e fl okëve të thatë. Përveç kësaj prodhohen edhe shampo për llojet dhe kualitetin e ndryshëm të fl okëve si për shembull: shampo për fl okë normale, për fl okë të yndyrshme, për fl okë të thata, për fl okë të ngjyrosura dhe të bardha, për fl okë të dëmtuara eth.

Shampo me ekstrakte bimore përdoren për dukje të shëndoshë dhe të bukur të fl okëve. Mund të përmbajnë ekstrakte nga: hithrat, mështeknat, kamomilja, gështenja, sumbullarja etj. Ekstraktet mund të përdoren veç e veç ose në kombinim. Veprimi i shampo varet nga ekstrakti që e përbëjnë. Këto shampo përdoren për kualitet të ndryshëm të fl okëve, si dhe për larjen e fl okëve të shëndosha.

Shampo me vitamina dhe proteina shpesh përdoren për larjen e fl okëve të dobëta dhe ato të dëmtuara. Shampo vitaminoze shpesh janë të pasura me vitamina nga grupi B. Shampo me proteina janë dedikuar për fl okët e dëmtuara dhe ato poroze dhe përmbajnë proteina të ndara kimike, që treten në ujë, të cilat mund t’i thithin fl okët. Me këtë përmirësohet kualiteti i fl okëve të dëmtuara.

Shampo speciale janë dedikuar për larjen e fl okëve të sëmura të yndyrshme dhe të thata, si dhe për largimin e zbokthit. Përveç shtojcave të tjera përmbajnë edhe mjete baktericide dhe fungicide, që domethënë se e parandalojnë zhvillimin baktereve dhe kërpudhave.

Pudrat për larjen e fl okëve të thata janë dedikuar për largimin e pjesshëm të yndyrave dhe mund të përdoren një ose dy herë. Pas kësaj nevojitet që fl okët të lahen me shampo për-katës. Pas përdorimit të shumtë të fl okëve, formohet fundërrinë hiri që e vështirëson krehjen.

Lënda bazë e papërpunuar e këtyre pudrave është nishesteja speciale e përpunuar nga orizi. Përveç kësaj përmbajnë edhe brumë nga magnez karboni, boraksi, sulfuri në pluhur etj. Pudra e thith yndyrën nga fl okët, ndërsa largohet me krehje ose fërkim me peshqir mënda-fshi. Këto preparate shpesh paketohen si aerosole.

Veprimi i shampo

Vetëm se kemi thënë se si lëndë bazë e papërpunuar në shampo janë materiet sipërfaqësore aktive. Ato janë molekulat e përbëra nga pjesa hidrofi le dhe hidrofobe (liofi le). Pjesa hidrofi le i tërheq molekulat e ujit, ndërsa pjesa hidrofobe i tërheq molekulat e yndyrës.

Lloje të ndryshme të shampove dhe aplikimi i tyre


136

Zgjedh 20 shampo të ndryshëm dhe bëj tabelë në cilën do t’i klasifi kosh sipas dedi-kimit dhe llojit të fl okëve. Përdor të dhëna nga interneti ose hulumto nga preparatet e ofruara në tregti. Nga tabela e bërë nxjerr një përfundim për veprimin karakteristik të

ekstrakteve bimore individuale, vitaminave dhe proteinave në përbërje të shampo.

Me kalimin e disa ditëve pas larjes, fl okët bëhen me yndyrë. Gjëndrat dhjamore sekretojnë dhjam, ndërsa në qime ngjiten papastërtia dhe pluhuri nga ambienti i jashtëm. Vetëm me ujë nuk mund të largohen papastërtia dhe yndyra nga qimet. Që ta arrijmë këtë, duhet të përdoret shampo që me pjesën hidrofobe të molekulës në materiet sipërfaqësore aktive e depërtojnë shtresën e yndyrës së qimes. Kështu formohen topa nga yndyrat që janë mbështjell me shampo dhe lehtë shqepen nga qimja sepse është zvogëluar sipërfaqja prekëse. Në këtë mënyrë yndyra emulgatore lehtë largohet nga qimja, sepse pjesa hidrofi le e molekulës së materieve sipër-faqësore aktive është orientuar kah uji dhe me shpëlarje lehtë largohet së bashku me yndyrën.

Shampo janë preparatet bazë për larjen e fl okëve dhe numërohen në preparate për hi-gjienën personale.

Shampo në themel e largojnë yndyrën dhe papastërtinë nga fl okët dhe lëkurën e kokës.Si lëndë e papërpunuar bazë shampo përmbajnë materie sipërfaqësore aktive.Varësisht nga dedikimi dallojmë më shumë lloje të shampo si për shembull: shampo me

ekstrakte bimore, shampo me vitamina dhe proteina, shampo speciale dhe pudra për larjen e fl okëve të thata.

PYETJE DHE DETYRA

Mbaj mend!

1. Cilat janë preparatet bazë për larjen e fl okëve?2. Theksoje përmbajtjen e papërpunuar të shampo!3. Cilat cilësi duhet t’i ketë shampo kualitativ?4. Çfarë shampo dallojmë sipas dedikimit?5. Çfarë ekstrakte bimore përdoren si lëndë të papërpunuara për shampo?6. Hulumtoje dhe zbuloje veprimin e disa ekstrakteve bimore në shampo!7. Kur dhe për çfarë fl okë përdoren shampo me vitamina dhe me proteina?8. Cili është dedikimi dhe si është veprimi i shampove speciale?9. Shpjego si pudrat për larjen e fl okëve të thata e largojnë yndyrën nga fl okët!10. Shpjegoje veprimin e shampo!

AKTIVITETE

137


5.3.3. PREPARATET PËR KUJDESIN E FLOKËVE

Preparatet për kujdes dhe rigjenerim të fl okëve përdoren me qëllim që t’i përmbajnë fl okët të shëndosha, t’i japin shkëlqim, të mundësojnë krehje të lehtë dhe formim të fl okëve.

Flokët e shëndosha kanë shkëlqim të madh sepse kutikulat nga mbështjellësi janë të mbyllu-ra dhe qimet fuqishëm e refuzojnë dritën. Gjithashtu, kutikulat e mbyllura mundësojnë që fl okët lehtë të krihen dhe të mos ngatërrohen. Te fl okët e dëmtuara, qimet janë me kutikulë të hapur, nuk kanë shkëlqim (e thith ndriçimin, vendi e refuzon), vështirë krihen, lehtë elektrizojnë. Me përdorim të rregullt dhe të drejtë të preparateve për kujdesin e këtyre paraqitjeve duhet të pen-gohen ose të zvogëlohen.

Në preparatet për kujdes të fl okëve hyjnë: ujërat për fl okë (losione për fl okë), preparatet për rigjenerim të fl okëve dhe preparatet për shkëlqimin e fl okëve.

Ujërat (losionet) për fl okë përdoren me qëllim që të përforcohet rrënja e qimes dhe të mundësohet kujdesi për lëkurën e kokës. Ato me veprimin e tyre: pengojnë rënie të fl okëve, e rregullojnë sekretimin e gjëndrave dhjamore, e përmirësojnë qarkullimin e gjakut në lëkurën e kokës, ndërsa me atë edhe ushqimin e qimes, e ndihmojnë largimin e zbokthit etj.

Veprimin që e kanë është lidhja e drejtpërdrejtë me përmbajtjen e lëndës së papërpunuar.Losionet për fl okë përpunohen si tretës alkooli të: ekstrakte bimore, vitamina, sulfur i lidhur

organik, antiseptikë, dezinfektues, materiet ushqyese, ngjyrat, aromat dhe lëndët e papërpunu-ara të tjera. Më me efi kasitet veprojnë nëse gjatë vënies aplikohet masazh në lëkurë të kokës.

Preparate për rigjenerim të fl okëve përdoren pas larjes dhe kanë veprim preventiv dhe shërues, përkohësisht e ndalojnë dëmtimin e fl okëve dhe veprimi pozitiv për riparim të fl okëve të dëmtuara. Këto preparate janë acidike (pH<7) dhe i neutralizojnë alkalet që në fl okë mund të mbesin pas larjes me shampo të zakonshëm, ngjyrosje, zbardhje dhe ondulacion të ftoh-të të përhershëm. Me atë ndalohet veprimi i dëmshëm në qime dhe dëmtimi kimik i fl okëve. Gjithashtu, preparatet për shkak aciditetit e mbyllin kutikulën e qimes dhe fl okët lehtë krihen dhe kanë shkëlqim.

Losioni për fl okë me ekstrakte bimore


138

Preparatet për rigjenerim mund të prodhohen si balsam-regjeneratorë që janë emulsione nga lloji vaj-ujë dhe si krema regjenerator, përkatësisht maska dhe paketime për fl okë. Të dytat përdoren për fl okët e dëmtuara shumë dhe kanë veprim më të fuqishëm regjenerator nga re-gjeneratorët e zakonshëm. Mund të përmbajnë lecitinë, lanolin dhe kolesterol. Me aplikimin e sasisë së vogël të kremit arrihet efekt pozitiv në fl okë. Efekti ndonjëherë rritet me aplikimin e ngrohtësisë (paketimit).

Preparate për shkëlqimin e fl okëve përdoren më shumë për fl okët e thata natyrale pa sh-këlqim. Më herët është përdor brilanti dhe vajrat e ndryshme, që kanë dhënë shkëlqim, por i kanë yndyrsuar fl okët. Përveç kësaj që japin shumë shkëlqim, kremat bashkëkohor e zvogëlojnë elektricitetin statik të qimeve.

Kremat për shkëlqim përmbajnë yndyra si për shembull lecitinë dhe kolesterolë, që janë emulgatorë. Përmbajnë edhe antiseptikë dhe lëndë tjera të papërpunuara. Ekzistojnë krema të thata dhe yndyrore për shkëlqim. Pas përdorimit të tyre, fl okët janë me shkëlqim, të buta, lehtë krihen dhe formohen.

Përveç kremave përdoren edhe vajra për fl okë që mund të janë natyrale ose sintetike.

Preparatet për kujdes dhe rigjenerim të fl okëve përdoren me qëllim që fl okët ta përm-bajnë shëndetin, t’i japin shkëlqim, t’i mundësojnë krehje të lehtë dhe formim të fl okë-ve.

Në preparate për kujdes të fl okëve hyjnë: ujëra për fl okë (losione për fl okë), preparate për rigjenerim të fl okëve dhe preparatet për shkëlqim të fl okëve.

Ujërat (losionet) për fl okë përdoren me qëllim që ta përforcojnë rrënjën e qimeve dhe të mundësohet kujdesi për lëkurën e kokës.

Preparate për rigjenerim të fl okëve përdoren pas larjes dhe kanë veprim preventiv dhe shërues.

Preparate për shkëlqim të fl okëve përdoren më shumë për fl okët e thata natyrale pa shkëlqim.

1. Me çfarë qëllimi përdoren preparatet për kujdes të fl okëve?2. Numëroi llojet e ndryshme të preparateve për kujdesin e fl okëve!3. Numëroi nocionet për fl okët e shëndosha dhe të dëmtuara?4. Si është përmbajtja e papërpunuar e preparateve për fl okë?

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA

139


5. Shpjegoje veprimin e regjeneratorëve për fl okë!6. Kur dhe për çfarë fl okësh përdoren preparatet për shkëlqim?7. Krahasoi preparatet për shkëlqim që janë përdor më herët me ato bashkëkohoret!8. Hulumto dhe tërheq konkluzion, vallë ekzistojnë regjeneratorë për llojet e ndryshme të fl okëve!

5.3.4. PREPARATET PËR PËRFORCIMIN DHE FORMIMIN E FLOKËVE

Preparatet për përforcim të fl okëve përdoren me qëllim që të lehtësohet formimi i fl okëve dhe modeli i fl okëve të zgjat një kohë më të gjatë. Vihet në fl okë të larë, para formimit ose në modelet e fl okëve të formuara.

Që të kuptohet veprimi i tyre duhet të dihet se këto preparate e zvogëlojnë elektricitetin statik të qimes. Me këtë fl okët bëhet më e,,dëgjueshme” dhe lehtë formohen. Preparatet për përforcim formojnë fi lm mbrojtës përreth qimes dhe e pengojnë thithjen e lagështisë. Në atë mënyrë zmadhohet kohëzgjatja e modelit të fl okëve.

Preparatet për përforcim mund të ndahen në dy grupe. Në njërin grup përkasin preparate që vihen para formimit të fl okëve me drejtimin me tharëse ose me ondulacion të ujit. Janë quajtur përforcime (fi ksative). Në grupin e dytë përkasin preparate që vihen në modelin e fl okëve të formuara, si për shembull llaku për fl okë.

Përforcuesit për fl okë prodhohen si xhela, shkuma ose lëngje për formim. Si lëndë e pa-përpunuar bazë përmbajnë polivinil pirolidon ose komponentë të ngjashëm në të. Këto lëndë të papërpunuara janë sintetike. Si materie shtesë përmbajnë: alkool, ujë, materie aromatike, ngjyra etj.

Përforcuesit vihen në fl okët e lara dhe të fshira. Kështu të vëna dhe të shpërndara baras në qime formojnë fi lm që mundëson formim të lehtë dhe qëndrueshmëri të modelit të fl okëve. Flokëve i japin shkëlqim, nuk e bëjnë me yndyrë dhe nuk e ngjesin. Lehtë largohen me larje, ndërsa pjesshëm edhe me krehje.

Ekzistojnë edhe përforcues të ngjyrosur që njëkohësisht i japin nuancë fl okëve. Efekti i ngjyrave përforcuese varen nga ngjyra e fl okëve në të cilën vihen. Më mirë vërehen në fl okët e ndritshme. Te fl okët më të errëta japin shkëlqim të lartë dhe ngjyrosje me intensitet më të dobët.

Preparatet për përforcimin e fl okëve


140

Llaku për fl okë vihet me spërkatjen e modelit të fl okëve të formuara. Si lëndë bazë e papër-punuar përmbajnë polivinil pirolodin. Si tretës mund të përmbajnë etil ose izopropil alkool. Në rol të lëndëve të papërpunuara shtesë paraqiten: materiet aromatike, ngjyrat, etj.

Llaku për fl okë duhet t’i ketë tiparet vijuese: të krijojnë fi lm për fl okë që mirë përforcohet, nuk është i thyeshëm dhe nuk i ngjet qimet. Llaku lehtë largohet me krehje dhe larje të fl okëve. Mund të janë të ngjyrosura dhe atëherë njëkohësisht janë preparate për nuancë të fl okëve.

Llaku për fl okë prodhohet në formë të lëngjeve, ndërsa paketohen si aerosole.

Preparatet për përforcim të fl okëve përdoren me qëllim që të lehtësohet formimi i fl okëve dhe modeli i fl okëve të zgjatë më shumë.

Veprimi është bazuar në aftësinë e tyre që të formojnë fi lm mbrojtës të sipërfaqes së qimeve dhe ta zvogëlojnë elektricitetin statik të fl okëve.

Vihen në fl okë të pastra dhe nuk shpëlahen. Mund të vihen para formimit (xhelë, shkumë, lëng) ose në modelin e formuar të fl okëve (llak për fl okë).

1. Numëro disa lloje të preparateve për përforcim të fl okëve!2. Me çfarë qëllimi përdoren preparatet për përforcim?3. Klasifi koi preparatet për përforcim!4. Si është veprimi i preparateve për përforcim?5. Cilat lëndë të papërpunuara hyjnë në përbërje të përforcuesve?6. Cilat lëndë të papërpunuara hyjnë në përbërje të llakut për fl okë?7. Cilat preparate për përforcim mund të përdoren edhe për nuancë të fl okëve?

Llak për fl okë (vënie)

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA

141


5.3.5. PREPARATET PËR ONDULACION TË PËRHERSHËM TË FTOHTË

Ondulacioni i ftohtë i përhershëm është procedurë për të fi tuar fl okë me formë të kaçurre-lave. Gjatë kësaj procedure vjen deri te ndryshimet kimike në strukturën e qimeve. Prandaj, ndryshimi i formës është i përhershëm (disa muaj), përkatësisht nuk humbet pas larjes së parë si ondulacion të ujit.

Ndryshimet kimike në strukturën e qimes ndodhin në veprim të preparateve që përdoren gjatë përpunimit të ondulacionit të përhershëm të ftohtë. Ato janë dy preparatet që në esencë kanë veprim të ndryshëm përkatësisht të kundërt në qime. Preparati që së pari përdoret quhet zhvillues, ndërsa i dyti fi ksir. Suksesi në përpunimin e ondulacionit të përhershëm të ftohtë nuk varet vetëm nga kualiteti i preparateve por edhe në masë të madhe nga aftësimi profesio-nal i parukierit.

Zhvilluesi është preparat që është i qasur në shumë lloje varësisht nga kualiteti dhe struk-tura e fl okëve për të cilën përdoren. Ekziston zhvillues për fl okë të shëndosha dhe të forta, për ngjyrosjen dhe zbardhjen e fl okëve, për fl okë të dëmtuara etj. zgjedhja e llojit të përshtatshëm e këtij preparati është shumë i rëndësishëm. Nëse nuk përdoren me rregull këto preparate mund të janë agresive për fl okët dhe lëkurën e kokës. Me përdorim jo profesional mund të shkakton thyerje dhe këputje të fl okëve. Kujdes i veçantë u përkushtohet fl okëve të trajtuara kimikisht (atyre të ngjyrosurave dhe të bardhave) dhe atyre të dëmtuarave.

Përmbajtja e zhvilluesit është: acidi tioglikolik, amonium hidroksidi, amoniaku, uji dhe ma-teriet mbrojtëse. Nga acidi tioglikolik dhe amonium hidroksidi fi tohet amonium tioglikolati që është komponent bazik aktiv i zhvilluesit. Në zhvillues ekziston amoniak i lirë dhe nga ai buron alkaliteti i preparatit, përkatësisht pH=8-10.

Veprimi i zhvilluesit mbi keratitin nga qimja (Zhvilluesi i këput urat disulfi de në molekulën e keratitit, qimja bëhet e plogët, e butë dhe lehtë pranon forma

të tjera. Veprimi është reduktues).

mjeti reduktues


142

Veprimi i zhvilluesit është riprodhues. Ai i shkatërron lidhjet kimike në molekulën e keratitit të qimes. Si rezultat i kësaj, qimja bëhet e butë, e plogët dhe pa jetë. E humb elasticitetin, lehtë mund të pranon forma të reja.

Fiksuesi përdoret pas reduktimit të përfunduar nga ana e zhvilluesit. Veprimi i tij përbëhet në vendosjen e lidhjeve të këputura kimike në molekulën e keratitit në qime. Si rezultat i kësaj, qimja përsëri është e fortë dhe elastike dhe mund ta përmban formën e re. Veprimi i fi ksuesit është oksidues.

Përmbajtja e fi ksuesit është: mjeti oksidues (p.sh. peroksid hidrogjeni), acide të dobëta (p.sh. acidi i verës, uthullës, citrik), substancat me shkumë, preparatet për kujdesin e fl okëve, uji etj. fi ksuesi është preparat acidik dhe pH=3-4.

Duhet të theksohet se në praktikë, fi ksuesi shpesh quhet neutralizues, sepse e neutralizon alkalitetin e zhvilluesit, por veprimi i tij bazë është që t’i fi kson fl okët (qimen) në formë të re. Për neutralizim të zhvilluesit mund të përdoret edhe uji, tretësit e dobët të acideve etj. por, këto mjete nuk do të mundësonin fi ksim të fl okëve dhe përmbajtjes së formës së tij kaçurrele.

Ondulacioni i ftohtë i përhershëm është procedurë me të cilën fi tohet formë e re (kaçurrele) e qimes. Në strukturën e qimes ndodhin ndryshime kimike dhe prandaj for-ma e re zgjat disa muaj.

Veprimi i fi ksuesit mbi keratitin e qimes (Fiksuesi i vendos urat e reja disulfi de, qimja përsëri është e fortë dhe elastike, por është fi ksuar me formë të re.

Veprimi është oksidues)

mjeti mjeti oksiduesoksidues

Mbaj mend!

143


Preparatet për ondulacion të ftohtë të përhershëm jan: zhvillues dhe fi ksues. Ato janë dy preparate që në esencë kanë veprim të ndryshëm përkatësisht të kundërt mbi qime

Zhvilluesi është preparat alkal dhe veprimi i tij është reduktues.Fiksuesi është preparat acidik dhe veprimi i tij është oksidues.Zhvilluesi dhe fi ksuesi duhet të zgjidhen me përshtatje sipas kualitetit të fl okëve.

1. Me çfarë qëllimi përpunohet ondulacioni i ftohtë i përhershëm?2. Si është ndryshimi në qime gjatë përpunimit të ondulacionit të ftohtë të përhershëm?3. Cilat janë preparatet për ondulacion të ftohtë të përhershëm?4. Si është përmbajtja e zhvilluesit?5. Shpjegoje veprimin e zhvilluesit!6. Cilat substanca hyjnë në përmbajtjen e fi ksuesit?7. Shpjegoje veprimin e fi ksuesit!8. Përse nuk është e rregullt që fi ksuesi ta quajmë neutralizues?

5.3.6. PREPARATET PËR NGJYROSJET E FLOKËVE

Industria kozmetike bashkëkohore prodhon preparate për ngjyrosjen e fl okëve me përm-bajtje dhe veprim të ndryshëm. Këto preparate përdoren me qëllim që të ndryshohet ngjyra e fl okëve, të ngjyrosen fl okët e zbardha ose të freskohet ngjyra e fl okëve.

Varësisht nga dedikimi dhe veprimi, preparatet për ngjyrosje mund të janë: preparate për nuancë, preparate për ngjyrosjen e përkohshme dhe preparate për ngjyrosjen e përhershme.

Preparatet për nuancë të fl okëve janë ngjyra të gatshme, respektivisht për zhvillimin e tyre nuk nevojitet asnjë mjet (si p.sh. hidrogjeni). Këto ngjyra formojnë fi lm të ngjyrosur të sipërfaqes së qimes dhe nuk lidhen kimikisht për të. Prandaj ngjyrosja zgjat vetëm deri në larjen e parë, përkatësisht preparatet lehtë lahen me procedurë të zakonshme për larje.

Preparatet për nuancë përdoren për freskimin e ngjyrës së fl okëve. Efekti më të vërejtur kanë te fl okët e hapura. Për nuancë përdoren preparatet e ngjyrosura për përforcim të fl okë-ve dhe mund të janë në formë të lëngjeve, shkumave ose llakut për fl okë.

Ekzistojnë edhe preparate speciale që përdoren për ngjyrosjen e qerpikëve dhe të vetulla-ve, si dhe për grimin për skenë.

Preparatet për ngjyrosjen e përkohshme të fl okëve mundësojnë ngjyrosje të fl okëve për një periudhë të caktuar (5-6 larje). Me çdo larje intensiteti i ngjyrosjes bie. Kohëzgjatja varet nga lloji i preparatit përkatësisht nga mënyra e ndërlidhjes me qime. Në princip këto

PYETJE DHE DETYRA


144

preparate nuk lidhen fortë me keratitin e qimes, përkatësisht përmbahen (lidhen) vetëm në shtresën sipërfaqësore të qimes.

Në këtë grup të preparateve hyjnë kolor-shampo. Ato përmbajnë ngjyra të tretura në ma-teriet aktive sipërfaqësore. Këto preparate mirë i ngjyrosin fl okët dhe njëkohësisht e largojnë yndyrën dhe papastërtinë nga fl okët dhe lëkurën e kokës.

Ekzistojnë preparate bashkëkohore në lloj lëngu, shkume dhe emulsione për ngjyrosje të përkohshme, që nuk përmbajnë amoniak dhe hidrogjen. Këto preparate janë efi kase dhe nuk i dëmtojnë fl okët, janë të përshtatshme për përdorim më të shpeshtë.

Preparatet për ngjyrosje të përhershme të fl okëve i ngjyrosin fl okët për një periudhë më të gjatë kohore. mund të janë: ngjyra bimore, metale dhe sintetike për fl okë.

Ngjyra bimore për fl okë fi tohen nga pjesët e ndryshme të bimëve. Më shpesh përdoren: kana, kamomili, indigo, ekstrakti nga ara etj.

Kana është ngjyrë bimore që fi tohet nga gjethet dhe rrënjët e bimës Lawsonia alba. Paraqet pluhur të gjelbër që fi tohet me bluarjen pjesëve të bimëve. Përmban komponentë që kanë afi nitet për lidhjen me keratin nga qimja dhe me këtë bëhet ngjyra. Flokët ngjyrosen në tone lulesh me intensitet të ndryshëm varësisht nga ngjyra natyrale e fl okëve.

Ngjyrat bimore nuk janë helmuese dhe nuk parashikojnë alergji, por mungesa e tyre është që pas përdorimit afatgjatë japin ngjyrë të fl okëve që nuk vepron në mënyrë natyrale. Kështu për shembull, pas përdorimit të gjatë të kanës, fl okët mund të fi tojnë ngjyrë të karotës.

Ngjyrat metalike për fl okë në kohën e sotme nuk kanë domethënie të madhe dhe nuk përdoren, sepse janë të dëmshme për fl okët. Ka rëndësi më të madhe sepse këto ngjyra janë helmuese dhe të rrezikshme për organizmin e njeriut në tërësi, jo vetëm për fl okët. Për për-dorimin e tyre në parukieri në shumë vende është i ndaluar me ligj.

Ngjyrat sintetike për fl okë janë preparate për ngjyrosje të përhershme me fuqi më të madhe për ngjyrosjen dhe për mbulimin e qimeve të bardha. Këto ngjyra jaë quajtur edhe ngjyra katrani, sepse një pjesë e madhe pre tyre fi tohen nga komponentët organik të ndarë gjatë përpunimit të katranit nga qymyri i gurit.

Ngjyrat sintetike për fl okë mund të janë në formë të kremave dhe lëngjeve. Këto krema ose lëngje që shpesh i quajmë ngjyra, nuk janë ngjyra të vërteta. Në realitet ato janë bazë për ngjyrë në formë të kremit ose lëngut. Që të kalojnë në ngjyra të vërteta duhet të oksidohen,

Këna (ngjyrë bimore për fl okë) Flokë e ngjyrosur shumë herë me kanë

145


ndërsa kjo ndodh nën veprim të oksigjenit që lirohet nga hidrogjeni gjatë përzierjes me ngjyrë. Hidrogjeni ka rol të zhvilluesit të ngjyrave sintetike. Sepse duhet të oksidohen që të fi tojnë aftësi të ngjyrosin, ngjyrat sintetike për fl okë quhen edhe ngjyra oksiduese për fl okë.

Ngjyrat sintetike për fl okë përmbajnë: komponentë bazë-bartës i ngjyrës, modifi kues dhe stabilizator. Përveç kësaj përmbajnë edhe amoniak, materie aromatike etj.

Komponenti bazë mund të janë pigmentet e ndryshme sintetike me prejardhje organike. Këto komponentë janë me molekula të vogla në prani të oksigjenit oksidojnë dhe kalojnë në molekula të mëdha në ngjyrat e vërteta organike.

Modifi kuesit nuk janë ngjyra dhe përdoren me qëllim që ta ndryshojnë tonin e ngjyrës. Gjatë kësaj nuk e ndryshojnë karakterin e saj kimik.

Stabilizuesit kanë rol ta ruajnë ngjyrën nga oksidimi i parakohshëm.

Amoniaku për përpunimin e preparateve kozmetike përdoret në lloj prej 25% tretës (amo-nium hidroksidi). Në ngjyrat për fl okë, ai ka veprim të dyfi shtë. Nga njëra anë e hap kutikulën e qimes dhe mundëson hyrje të pigmentit në fl okë, ndërsa nga ana tjetër kryen hollim të molekulave në hidrogjen dhe mundëson oksidim të pigmentit nga ngjyra. Për shkak pranisë në amonium hidroksid, ngjyrat oksiduese janë alkale dhe pH vlera e tyre lëviz prej 9 deri 11.

Materiet yndyrore në preparat e zbusin aromën karakteristike të amoniakut, por nuk mund ta mbulojnë tërësisht.

Nga ajo më herët që është dhënë mund të konkludojmë se ngjyrat sintetike për fl okë sh-kaktojnë ndryshim kimik në qime. Nën veprimin e tyre hapet kutikula dhe pigmenti në lloj të molekulës së vogël hyn në brendinë e qimes, përkatësisht në plastin fi bril. Aty, nën veprim të oksigjenit nga oksidimi i hidrogjenit dhe kalin në molekulë të madhe të ngjyrës së vërtetë, që tani nuk mund të del nga qimja dhe me atë ngjyroset. Që pigmenti të oksidon në qime, nevojitet përgatitja e ngjyrës që të kryhet para përdorimit.

Ngjyrat sintetike në kohën e sotme kanë aplikim të gjerë nga të gjitha preparatet për ngjyros-je të fl okëve. Ato fl okëve u japin shkëlqim natyral dhe i mundësojnë ngjyrosje të fl okëve në ngjyra dhe nuanca të ndryshme.

Llojet e ndryshme të ngjyrave oksiduese për fl okë


146

Preparatet për ngjyrosjen e fl okëve përdoren me qëllim që të ndryshohet ngjyra e fl o-këve, të ngjyrosen fl okët e bardha ose të freskohet ngjyra e fl okëve.

Varësisht nga dedikimi dhe veprimi, preparatet për ngjyrosje mund të janë: preparate për nuancë, preparate për ngjyrosje të parakohshme dhe preparate për ngjyrosjen e përhershme.

Preparatet për nuancë e ngjyrosin qimen vetëm nga jashtë dhe largohen me larje.Preparatet për ngjyrosjen e parakohshme përmbahen për një kohë të caktuar në

sipërfaqen e qimes.Preparatet për ngjyrosjen e përhershme shkaktojnë ndryshim kimik në qime dhe

ngjyrosja e fl okëve është e përhershme.

1. Si janë ndarë preparatet për ngjyrosjen e fl okëve?2. Cilat janë preparatet për nuancë të fl okëve?3. Si veprojnë preparatet për nuancë të fl okëve mbi qime?4. Cilat janë preparatet për ngjyrosjen e parakohshme të fl okëve?5. Si veprojnë preparatet për ngjyrosjen e parakohshme të qimes?6. Çfarë ngjyra ekzistojnë për ngjyrosjen e përhershme e fl okëve?7. Përse ngjyrat sintetike për fl okë quhen edhe oksiduese?8. Si veprojnë ngjyrat oksiduese në qime dhe në çfarë mënyre ngjyrosen?9. Supozo çka do të ndodh nëse ngjyrën sintetike për fl okë e përziejmë me hidrogjen një

orë para vënies në fl okë!

5.3.7. PREPARATET PËR ZBARDHJEN E FLOKËVE

Preparatet për zbardhjen e fl okëve përdoren me qëllim që fl okët të ndriçohen ose t’u hiqet ngjyra. Këto preparate e hollojnë pigmentin e fl okëve, përkatësisht shkaktojnë ndryshim kimik në strukturën e qimes, për këtë efekti është i përhershëm. Preparatet për zbardhje janë mjete oksiduese. Ato janë preparate alkale dhe veprojnë në brendinë e qi-mes.

PYETJE DHE DETYRA

Mbaj mend!

147


Preparatet për zbardhje janë bërë nga mjetet oksiduese, si për shembull amonium-pero-ksosulfati dhe kalium-peroksosulfati me shtojcë të kripërave të amoniumit. Nga amo-nium-peroksosulfati zhvillohet amoniaku, që e jep alkaliteti i preparatit.

Para përdorimit përzihet me hidrogjen dhe fi tohen mjete të forta oksiduese me fuqi të madhe të zbardhjes së pigmenteve natyrore dhe sintetike.

Varësisht nga shkalla e zbardhjes që është i nevojshëm dhe me kualitet të fl okëve, prepa-ratet për zbardhje përzihen me 3, 6 dhe 9% hidrogjen. Te disa preparate, është i mundshëm përdorimi i hidrogjenit më të përqendruar (hidrogjen peroksidi). Me qëllim që të mbrohen fl okët nga pasojat e padëshirueshme, nevojitet që të studiohen mirë preparatet për zbar-dhje dhe të respektohet udhëzimi për punë.

I hasim në forma të ndryshme: pluhur, lëng, krem. Format e ndryshme të preparateve kanë fuqi të ndryshme të zbardhjes së fl okëve.

Pluhuri për zbardhje janë quajtur blanash. Prodhohen në lloj të pluhurit ose xhelit. Xhel-pluhuri janë më kualitativ dhe më të lehtë për përdorim. Planshet në përmbajtjen e vetë kanë një përqindje të substancave të mbrojtura dhe pastaj kanë fuqi të madhe të zbardhjes. Përdoren për zbardhjen e fl okëve të forta dhe të shëndetshme.

Lëngjet për zbardhje mund të janë në formë të vajrave ose xheleve, ndërsa kremat për zbardhje paraqesin emulsione. Lëngjet dhe kremat për zbardhje përmbajnë substanca mbro-jtëse, që e pengojnë dëmtimin e fl okëve dhe lëkurës së kokës. Prania e këtyre substancave ua

Llojet e ndryshme të preparateve për zbardhjen e fl okëve

Preparati për zbardhje, i përzier me hidrogjen


148

zvogëlojnë fuqinë preparateve për zbardhje në raport me pluhurin. Një përparësi që e kanë lëngjet dhe kremat është se mund të përdoren për fl okë të dobëta dhe të dëmtuara.

Të gjitha llojet e preparateve për zbardhje para përdorimit përzihen me hidrogjen me përqendrim të ndryshëm.

Preparatet për zbardhje të fl okëve përdoren me qëllim që fl okët të ndriçohen ose të hiqet ngjyra.

Ato janë preparate alkale dhe veprojnë në brendinë e qimes. Ndryshimi në qime është kimik.

Preparatet për zbardhje prodhohen me forma të ndryshme: pluhur, lëngje, krema. Format e ndryshme të preparateve kanë fuqi të ndryshme të zbardhjes së fl okëve.

Pluhuri për zbardhje janë quajtur blanash. Kanë fuqi të madhe të zbardhjes. Përdoren për zbardhje të fl okëve të forta dhe të shëndosha.

Lëngjet dhe kremat kanë fuqi më të vogël të zbardhjes, por përmbajnë substanca mbrojtëse dhe mund të përdoren për fl okë të dëmtuara dhe të dobëta.

Para përdorimit të preparateve për zbardhje, janë tretësit me hidrogjen me përqen-drim të ndryshëm.

1. Me çfarë qëllimi përdoren preparatet për zbardhjen e fl okëve?2. Çfarë ndryshimi shkaktojnë në qime preparatet për zbardhje?3. Kur përdoret pluhuri, dhe kurë kremat dhe lëngjet për zbardhje?4. Shpjegoje përmbajtjen dhe rolin e lëndëve të papërpunuara të ndryshme në preparatet

për zbardhje!

5.3.8. HIDROGJEN PEROKSIDI (HIDROGJEN)

Peroksid hidrogjeni është një nga kemikalet e vlefshme që përdoren në parukieri. Ai është mjet oksidues dhe përdoret për zhvillimin e pigmentit sintetik te ngjyrat sintetike për fl okë dhe oksidim (hapjen) e ngjyrës së fl okëve. Hyn edhe në përmbajtje të fi ksuesit për ondulacion të ftohtë të përhershëm.

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA

149


Sipas përmbajtjes kimike është komponent prej dy atomeve të hidrogjenit dhe dy ato-me të oksigjenit. Formula e tij empirike është H2O2. Formula strukturore mund të tregohet në mënyrën vijuese: H-O-O-H.

Është e qartë se atomet e oksigjenit janë të ndërlidhura në mes veti. Kjo lidhje nuk është e fuqishme dhe prandaj molekula nuk është stabile. Peroksid hidrogjeni i pastër prishet në molekulën e ujit dhe atomit të oksigjenit. Nga oksigjeni i atomit lehtë lëshohen, burojnë cilësitë e peroksid hidrogjenit të zbardh, oksidon dhe dezinfekton.

H2O2=H2O+O- -

Për shkak këtyre cilësive të tij, peroksid hidrogjeni gjen zbatim të gjerë dhe në mjekë-si, kozmetikë, industrinë ushqimore, industrinë tekstile etj. shpesh përdoret si tretës me përqendrim përkatës, në të cilin duhet të ketë kujdes.

Peroksid hidrogjeni është acid i dobët (pH=6). Oksigjeni nga peroksid hidrogjeni më lehtë lirohet nëse përqendrimi i tij është më i madh ose në prani të mjeteve alkale. Hollimi i molekulës së peroksid hidrogjenit është përshpejtuar dhe nën veprim të dritës dhe ngroh-tësisë.

Nëse në peroksid hidrogjen shtohen sasi të vogla të acideve të dobëta, ai stabilizohet, përkatësisht pengohet hollimi i tij spontan, veçanërisht për shkak ngrohtësisë dhe ndriçi-mit. Peroksid hidrogjeni i stabilizuar quhet hidrogjen.

Shpesh prodhohen në formë të lëngut, ekzistojnë edhe në formë të tabletave. Ruhet në vend të thatë dhe të ftohtë. Në profesionin e parukierisë përdoren si tretës me përqendrim prej 3%, 6%, 9% dhe ndonjëherë 21%. Prandaj çdo parukier duhet të ketë njohuri solide nga lëmia e kimisë.

Struktura e peroksid hidrogjenit


150

Peroksid hidrogjeni është një ndër kemikalet më të rëndësishme që përdoren në paru-kieri.

Peroksid hidrogjeni i pastër prishet në molekulën e ujit dhe atomit të oksigjenit. Nga oksigjeni i atomit që lehtë lëshohet, burojnë cilësitë e peroksid hidrogjenit të zbar-dhet, të oksidon dhe të dezinfektohet.

Peroksid hidrogjeni i stabilizuar quhet hidrogjen. Peroksid hidrogjeni stabilizohet me shtimin e sasive të vogla të acideve të dobëta.

Në profesionin e parukierisë, hidrogjeni përdoret si tretës me përqendrim prej 3%, 6%, 9% dhe ndonjëherë 12%.

Nëse gjendet në përqendrime të mëdha, hidrogjeni para përdorimit duhet të hollohet.

1. Çfarë komponenti është peroksid hidrogjeni?2. Cilët faktorë ndikojnë mbi stabilizimin e peroksid hidrogjenit?3. Si stabilizohet peroksid hidrogjeni?4. Në çka përbëhet dallimi në mes peroksid hidrogjenit dhe hidrogjenit?5. Shfrytëzoje njohurinë tënde nga kimia dhe llogarit!

a) Sa ml 30% hidrogjen dhe sa ml ujë nevojiten që të fi tohet 100ml 9% hidrogjen?b) Sa ml 12% hidrogjen dhe sa ml ujë nevojitet të fi tohet 50ml 3% hidrogjen?c) Sa ml 30% hidrogjen dhe sa ml ujë nevojitet që të fi tohet 75ml 6% hidrogjen?

5.4. CILËSITË E TEKNOLOGJISË SË PUNËS SË PARUKIERISË

Gjatë punës së vetë, parukieri kryen punë të ndryshme të ndërlidhura me kujdesin dhe formimin estetik të fl okëve. Përveç kësaj, parukierët për burra kryejnë edhe punë siç janë rruajtja e mjekrës dhe formimi i mjekrës dhe mustaqeve.

Në këtë kapitull do të njoftohemi me teknikat e punës që përdoren në procedurat vijuese:

përcaktimi i kualitetit të fl okëve; larja e fl okëve;

Mbaj mend!

PYETJE DHE DETYRA

151


kujdesi dhe rigjenerimi i fl okëve; qethja e fl okëve; ondulacioni i ujit dhe drejtimi i fl okëve me tharëse; ondulacioni i përhershëm i ftohtë; ngjyrosja e fl okëve; ngjyrosja e fl okëve; zbardhja e fl okëve; rruajtja dhe formimi i mjekrës dhe mustaqeve.

5.4.1. PËRCAKTIMI I KUALITETIT TË FLOKËVE

Përcaktimi i kualitetit të fl okëve është fi llimi i çdo procedure të parukierisë. Parukieri duhet ta vlerëson gjendjen e fl okëve dhe të lëkurës së kokës, pastaj duhet të ndërmerr hapa për kujdesin dhe përpunimin e fl okëve.

Kualiteti i fl okëve përcaktohet me qëllim të rregullt të zgjidhen preparatet për kujdes dhe formim estetik të fl okëve. Kjo është me rëndësi sepse çdo lloj fl okësh ndryshe reagon në preparate. Vetëm preparatet e zgjedhura të drejta i japin rezultatet e pritura dhe ato pozitive.

Gjendja e fl okëve (qimeve) varet nga trashësia e qimeve dhe nga lloji i fl okëve respek-tivisht nga sekretimi i gjëndrave dhjamore.

Varësisht nga trashësia, qimet mund të janë: të holla, të trasha mesatare dhe të trasha. Në pajtim me trashësinë, qimet kanë fortësi të ndryshme. Trashësia dhe fuqia e qimeve ndikojnë mbi afi nitetin e fl okëve ndaj ondulacionit, ngjyrosjes dhe zbardhjes. Kështu për shembull fl okët e trasha më ngadalë reagojnë me preparatet për ondulacion të përher-shëm të ftohtë dhe më vështirë dredhet, por ajo e pa dredhura më shumë zgjatë. Gjithashtu mund të ngjyroset dhe të zbardhet me mjete më të forta oksiduese pa u dëmtuar më vonë. Për dallim nga kjo, fl okët më të holla shpejtë reagojnë me preparatet për ondulacion të ftohtë të përhershëm dhe më lehtë dredhet, por ato pa dredha zgjasin më pak. Te fl okët e holla nuk guxon të përdoren mjetet e fuqishme oksiduese për ngjyrosje dhe zbardhje.

Varësisht nga funksioni i gjëndrave dhjamore, fl okët mund të janë: normale, të thata dhe të yndyrshme.

Flokët normale janë me shkëlqim, lehtë krihen dhe përpunohen, por nuk janë as të thata dhe as të yndyrshme.

Flokët e thata janë pasoje e sekretimit të pamjaftueshëm të gjëndrave dhjamore. Flokët lehtë elektrizohen, nuk ka shkëlqim të shprehur dhe janë të këputura. Janë mjaft higrosko-pike, pra nuk mund ta përmban formën e dhënë dhe shpejtë i thith preparatet për ondu-lacionin e ftohtë të përhershëm, ngjyrosjen dhe zbardhjen. E gjithë kjo është pasojë nga


152

sasia e pamjaftueshme e dhjamit të sekretuar. Arsye për paraqitjen e fl okëve të thata mund të jetë edhe përdorimi jo profesional i preparateve për ngjyrosjen dhe zbardhjen e fl okëve.

Flokët e yndyrshme janë pasoj e sekretimit tej mase të gjëndrave dhjamore. Një ose dy ditë pas larjes përsëri janë të yndyrshme. Këto fl okë kanë afi nitet të dobët kah preparatet për ondulacion të përhershëm të ftohtë, ngjyrosje dhe zbardhje. Arsye për këtë është fi lmi nga yndyra e pranishme përreth qimes dhe e vështirëson depërtimin e preparateve. Shesh nevo-jitet që ato më gjatë të veprojnë që të arrijnë rezultate të mira. Flokët e yndyrshme vështirë mund të bëhen me dredha, përkatësisht më shpejtë e humbin formën.

Përveç llojeve të zakonshme të fl okëve dhe tipareve të tyre nevojitet që të njihen edhe fl okët e trajtuara kimike, sepse kërkon kujdes dhe mbrojtje të veçantë. Ato janë fl okë mbi të cilat aplikohen preparatet për ngjyrosje, zbardhje deh ondulacioni i ftohtë i përhershëm. Ndryshimet te këto fl okë kanë ndodh për shkak trajtimeve kimike dhe nevojës nga kujdesi gjatë punës me këto fl okë.

Gjendja e lëkurës së kokës duhet të kontrollohet gjatë përcaktimit të kualitetit të fl okë-ve. Kontrollohet nëse lëkura është normale, e thatë ose e yndyrshme. Gjithashtu, duhet të vërehet nëse ka zbokth ose ndryshime tjera.

Kualiteti i fl okëve përcaktohet në mënyrë vizuale (me vështrim) dhe me prekje.Vizuale përkatësisht me vështrim e vlerësojmë ngjyrën dhe shkëlqimin e fl okëve. Nëse

fl okët kanë dukje të turbullt (pa shkëlqim), atëherë bëhet fj alë për fl okë të dëmtuara, për-katësisht kutikulë. Këto fl okë janë të hapura dhe nuk e refuzojnë dritën.

Te fl okët e ngjyrosura dhe ato të zbardha vërehet dallimi në ngjyrosjen e fi jeve, ndërsa te fl okët me mbetje të ondulacionit të ftohtë të përhershëm ka dallim në majat dhe rrënjën e qimeve.

Me prekje mund të vërtetohet nëse fl okët janë të thata ose të yndyrshme. Flokët e thata reagojnë më shpejtë me preparatet se fl okët e yndyrshme.

Kualiteti i fl okëve më mirë vlerësohet kur fl okët janë të lagura. Kjo në veçanti vlen për fl o-kët e zbardhura në gjendje uji zgjaten si gomë, ndërsa majat këputen.

Flokët problematike janë ato fl okë kualiteti i të cilave vështirë vlerësohen. Ajo në dukje është e shëndoshë. Përveç preparateve të zgjedhura me rregull dhe profesionizmit gjatë punës mund të fi tojmë rezultate të këqija gjatë formimit dhe dekorimit estetik. Arsye për këtë është ajo që gjendja e fl okëve është e ndërlidhur me ndryshimet e organizmit të njeriut. Ndonjëherë, lodhja, pirja e disa ilaçeve, sëmundjet e ndryshme, shtatzënia, cikli menstrual etj, mund ta ndryshojnë afi nitetin e fl okëve ndaj preparateve. Me zhdukjen e këtyre faktorë-ve fl okët rikthehen në gjendje normale.

Për punë të suksesshme, preferohet që parukierët të mbajnë kartotekë për personat e huaj. Në karton për çdo të huaj t’i fusin të gjitha të dhënat për kualitetin e fl okëve dhe mënyrën në të cilën do të reagon me preparatet e ndryshme. Kjo mundëson fi tim të rezul-tateve pozitive dhe përmirësimin e tyre, si dhe evitimin e gabimeve dhe përsëritjen e tyre.

153


.

Zgjedhja e preparateve dhe mënyra e kujdesit te llojet e ndryshme të fl okëve

Kujdesi i fl okëve është i rregullt dhe i tërë vetëm nëse është i përshtatshëm për kuali-tetin e fl okëve. Për shikim më të madh do të japim pasqyrim tabelar për kujdesin e disa llojeve të fl okëve.

Tabela: zgjedhja e preparateve dhe mënyrave për kujdes varësisht nga lloji i fl okëve

Lloji i fl okëve Arsye për mangësi Mënyra e kujdesit

Flokë normale – ka shkëlqim, vepron në mënyrë të shëndoshë dhe tërheqëse, lehtë krihet dhe

përpunohet

Flokë të thata – nuk kanë shkëlqim, vështirë krihen dhe

ngatërrohen. Qimet vërehen në fund të holluara.

Flokët e yndyrshme – kanë dukje me shkëlqim që buron

nga yndyra. Shpejtë pas larjes yndyroren. Ngadalë reagon në

preparate.

Flokët e kombinuara – e yndyrshme në bazë, e thatë dhe e dëmtuar në funde që mund edhe

të këputen.

Flokët e trajtuara në mënyrë kimike – qimet janë poroze (të

zbrazëta)

- përdorim i shpeshtë i shampo të fortë;

- përdorimi i parregullt i preparateve për ngjyrosje,

zbardhje dhe ondulacion të ftohtë të përhershëm;

- përdorimi i shpeshtë i presave dhe tharjes së parregullt..

-Sekretimi i tepërt i gjëndrave dhjamore si pasojë e çrregullimeve hormonale, stresi, krehja e shumtë dhe prekja, ushqimi i parregullt etj.

- Ngjyrosja dhe zbardha e shpeshtë;

- UV- rreze;- Tharje me ajër të nxehtë

- Përdorimi i tepërt dhei parregullt i preparatevepër zbardhje, ngjyrosje

dhe ondulacion të ftohtë tëpërhershëm

Rekomandohet përdorimi i shampove dhe regjeneratorëve që do ta mbajnë lagështinë dhe

vitalitetin e fl okëve. Në preparate duhet të ceket se janë dedikuar

për fl ok normale.

Rekomandohet përdorimi i shampove dhe regjeneratorëve që përmbajnë materie ushqyese

lagështues.Nevojitet kujdes i veçantë dhe mbrojtje gjatë trajtimit kimik.

Rekomandohen edhe preparate që e lehtësojnë krehjen.

Rekomandohet përdorimi i shampove dhe regjeneratorëve të dedikuar për fl okë të yndyrshme, respektivisht për normalizimin e

funksionit të gjëndrave dhjamore. Merren parasysh edhe losionet e ndryshme për fl okë me veprim

përkatës.

Rekomandohet përdorimi i shampove dhe regjeneratorëve

për volumen, ndërsa në maja preparatet për shkëlqim dhe

serumet me vitamina dhe proteina.Rekomandohet përdorimi i

shampove dhe regjeneratorëve për fl okët e ngjyrosura dhe të

zbardha që përmbajnë materie ushqyese për plotësimin dhe

riparimin e strukturës së qimes.


154

DETYRË

Hulumtoje dhe plotësoje tabelën më lartë!

Mbaj mend!

Kualiteti i fl okëve përcaktohet me qëllim që të zgjidhen preparatet e drejta për kuj-des dhe formim estetik të fl okëve.

Për përcaktimin e drejtë të kualitetit duhet të vlerësohet gjendja e fl okëve dhe gjendja e lëkurës së kokës.

Gjendja e fl okëve (qimeve) varet nga trashësia e qimeve dhe nga lloji i fl okëve, për-katësisht nga sekretimi i gjëndrave dhjamore. Varësisht nga trashësia e qimeve mund të janë: të holla, me trashësi të mesme dhe të trasha. Varësisht nga funksioni i gjëndrave dhjamore, fl okët mund të janë: normale, të thata dhe të yndyrshme.

Kualiteti i fl okëve përcaktohet në dy mënyra: vizuale dhe me prekje.

1. Me çfarë qëllimi përcaktohet kualiteti i fl okëve?2. Çka duhet të merret parasysh që mirë të vlerësohet kualiteti i fl okëve?3. Çfarë tipare duhet të kanë fl okët me qime të trasha dhe të forta?4. Si reagojnë në preparate fl okët e holla?5. Numëro çfarë lloje të fl okëve ekzistojnë sipas aktivitetit të gjëndrave dhjamore!6. Supozoje reagimin e fl okëve me qime të trasha nga lloji yndyror me preparate!7. Supozoje reagimin e fl okëve me qime të holla nga lloji i thatë me preparate!8. Për cilat fl okë themi se janë trajtuar kimikisht dhe si ato reagojnë në preparatet e parukie-

risë?9. Shpjegoje nocionin fl okë problematike?10. Bëj zgjidhje për preparatet për larjen e fl okëve dhe kujdesin e fl okëve të kombinuara!

PYETJE

155


5.4.2. LARJA E FLOKËVE

Larja e fl okëve është një ndër operacionet më të rëndësishme të parukierisë. Flokët lahen me qëllim që të lirohen nga papastërtitë dhe yndyrat që për çdo ditë fundërrohen në qime. Për larje të suksesshme, dukje të bukur dhe të shëndoshë të fl okëve nuk është e mjaftueshme që të lahen fl okët me shampo. Nevojitet që shampo të zgjidhet me kujdes dhe të përshtatet sipas kualitetit të fl okëve. Parukieri i mirë duhet të din se përfi timi nga larja e rregullt nuk janë vetëm fl okët e pastra, por edhe te personi i huaj duhet të shkakton ndjenjë të mirë të rehatisë.

Veglat, pajisjet dhe materiali i nevojshëm për punë gjatë larjes së fl okëve janë:

vaska për larje me legen të formuar special, pozita e të cilës rregullohet varësisht nga lartësia dhe pozita e personit të huaj;

tubi për ujë të pastër, ngrohtë dhe të ftohtë dhe përçuesi për ujë të papastër;peshqir të pastër;krehër ose brushë;shampo përkatës.

Procedura për larjen e fl okëve përbëhet nga hapat vijues: mbrojtje për rrobat e personave të huaj, krehja e fl okëve, para larja (larja e parë me shampo) dhe larja.

Për mbrojtjen e rrobave duhet të zgjidhet peshqir i madh mjaft i pastër që do t’i mbulon supet dhe shpinën e personit të huaj.

Krehja e fl okëve kryhet me qëllim që qimet të ngatërrohen dhe fl okët të lirohen nga papas-tërtitë e ashpra mekanike dhe tepricat e llakut dhe xhelit.

Për lagien e fl okëve përdoret ujë me temperaturë përreth 37C, që arrihet me përzierjen e ujit të ngrohtë dhe ujit të ftohtë. Parukieri duhet ta kontrollon temperaturën në ujë me drejtim të akullit në pjesën e brendshme të parakrahut, të kyçit të pëllëmbës.

Me vënien e parë të shampo bihet një sasi e vogël në fl okët e lagura. Shampo së pari shtrihet në të dy duart dhe pastaj vihet në fl okë. Flokët fërkohen me gishta të zgjeruar, nga pjesa e pas-

Vaska për larjen e fl okëve me legen të formuar special


156

me e kokës kah balli dhe zbrazëtira e vetullave dhe veshëve. Mund të vërehet se në këtë fazë nuk krijohet shkumë, por fl okët lirohen nga papastërtia. Para larja përfundohet me shpëlarjen e fl okëve me ujë të ngrohtë.

Vënia e dytë e shampos (larja kryesore) kryhet në mënyrë të ngjashme sikurse herën e parë. Sasia e shampo së përdorur nuk duhet të jetë më shumë se ajo që nevojitet dhe përsëri të fërkohet në mes dy pëllëmbëve, ndërsa pastaj të vihet në fl okë. Me gishta lehtë bëhet masazh gjatë të cilës fi tohet shkumë. Fillohet nga pjesa e pasme e kokës dhe bëhet masazh me mollëzat e gishtave me lëvizje të rrumbullakëta. Gjatë masazhit kryhet shtype e vogël në lëkurë, ndërsa me lëvizjet e rrumbullakëta përmirësohet qarkullimi i gjakut. Në atë mënyrë, lëkura pastrohet tërësisht nga zbokthi, djersa dhe yndyrat. Masazhi gradualisht kryhet në tërë sipërfaqen e ko-kës. Jep një ndjenjë të këndshme të veçantë masazhi i zbrazëtirave të vetullave dhe veshëve.

Pas vënies së dytë të shampo, fl okët duhet tërësisht të shpëlahen. Shpëlahen përderisa nuk ndjehet,,kërcëllitje” nën gishta. Atëherë, sigurisht se nuk do të ketë mbetje të shampo në fl okë.

Pas shpëlarjes, uji shtrydhet me duar dhe fshihen me peshqir. Gjatë kësaj nuk guxon të fër-kohen fortë, që të mos dëmtohen mekanikisht fl okët.

Flokët lahen me qëllim që të lirohen nga papastërtia dhe yndyrat që për çdo ditë fundërrohen në qime.

Procedura e larjes së fl okëve përbëhet nga hapat vijues: mbrojtja e rrobave të personit të huaj, krehja e fl okëve, para larja (vënia e parë e shampo) dhe larja.

1. Me çfarë qëllimi lahen fl okët?2. Sa është e vlefshme zgjedhja e shampo dhe si kryhet?3. Çka nevojitet nga veglat, pajisjet dhe materiali për larjen e fl okëve?4. Nga cilat faza përbëhet larja?5. Përshkruaje procedurën për larje të fl okëve!

Mbaj mend!

PYETJE

Procedura për larjen e fl okëve

157


5.4.3. KUJDESI DHE REGJENERIMI I FLOKËVE

Gjatë krehjes së fl okëve pas larjes mund të paraqiten më pak ose më shumë probleme, sepse gjatë larjes vjen deri te ngatërrimi i qimeve. Më pak ngatërrohen fl okët e shëndosha dhe ato të shkurtat që nuk janë të trajtuara kimikisht. Më shumë probleme paraqiten gjatë krehjes së fl okë-ve të gjata, të holla, atyre që trajtohen kimikisht, të thatave, porozeve dhe fl okëve të dëmtuara. Si arsye për ngatërrimin e fl okëve mund të janë: qimet e rrudhura, kutikula e hapur dhe e dëmtuar.

Te fl okët e shëndosha kutikula është e mbyllur. Ajo ka shkëlqim (e refuzon dritën) dhe lehtë krihen.

Te fl okët e dëmtuara, kutikula është e hapur dhe e dëmtuar. Flokët nuk kanë shkëlqim (e thithin dritën) dhe qimet ngatërrohen, përkatësisht fl okët krihen me vështirësi. Ekzistojnë më shumë arsye për dëmtimin e fl okëve, si për shembull: mekanike, kimike dhe patologjike.

Dëmtimi mekanik i fl okëve shpesh ndodh me fryrjen dhe shtrëngimin e fuqishëm të fl okëve gjatë dredhave. Mund të ndodh edhe gjatë tharjes së parregullt dhe përdorimit të shpeshtë të aparateve elektrike për formimin e fl okëve.

Dëmtimi kimik i fl okëve ndodh gjatë përdorimit të parregullt të preparateve për ngjyrosje, zbardhje dhe ondulacionit të ftohtë të përhershëm.

Dëmtimi patologjik i fl okëve ndodh si pasojë e disa sëmundjeve, që shkaktojnë ndryshime të lëkurës dhe të fl okëve.

Preparatet për kujdes dhe rigjenerim të fl okëve kanë veprim preventiv dhe kurues. Ato për-doren me qëllim që ta parandalojnë dëmtimin te fl okët e shëndosha dhe t’i riparojnë fl okët e dëmtuara.

Te shampo dhe regjeneratorët duhet me kujdes të zgjidhen sipas kualitetit të fl okëve. Në veçanti është e rëndësishme që të vihen pas ngjyrosjes, zbardhjes dhe përpunimit të ondulaci-onit të ftohtë të përhershëm.

Procedura për aplikimin e këtyre është mjaft e thjeshtë. Shpesh vihen në fl okë të lara dhe pas një kohe të caktuar veprojnë në shpëlarjen e tërësishme. Regjeneratorët fërkohen me duar dhe vihen në fl okë, veçanërisht në maja. Pastaj fl okët krihen me krehër të gjerë dhe regjeneratori lihet të vepron 1-5 min. Kohën për veprim e përcakton prodhuesi dhe ajo duhet të lexohet, që të arrihen rezultate pozitive. Në fund fl okët shpëlahen dhe fshihen me peshqir të thatë dhe të pastër.

Pas aplikimit të regjeneratorit fl okët janë të bura, me shkëlqim dhe lehtë krihen.

Masazhi i lëkurës së kokës

Masazhi i lëkurës së kokës është mënyrë e shkëlqyeshme për kujdesin e fl okëve. Shpesh apli-kohet gjatë vënies së losioneve (ujërave) të ndryshme për fl okë, që veprojnë në mënyrë më efi kase me masazh, ndërsa mund të aplikohen edhe individualisht.

Masazhi i lëkurës së kokës kryhet me qëllim që të përmirësohet qarkullimi i gjakut në lëkurën e kokës. Me këtë mundësohen ushqimi më i mirë i rrënjës së qimes.


158

Masazhi i lëkurës së kokës i kombinuar me preparate përkatëse të kozmetikës për kujdesin e fl okëve ndihmon në parandalimin e disa paraqitjeve si për shembull: zbokth, rënie e para-kohshme e fl okëve, infeksione etj.

Masazhi i rregullt zhvillohet në tre faza.Në fi llim me gishtat e të dy duarve masazhohet balli, pastaj zbrazëtirat e vetullave dhe pas

veshëve. Shtypja e gishtave nuk duhet të jetë e fuqishme. Me këtë mazash fi llestar përmirësohet qarkullimi i gjakut nga venat.

Në fazën e dytë aplikohet masazh i pjesës me qime të lëkurës së kokës. Gishtat e të dy duarve vendosen në pjesën e zbrazëtirave të vetullave dhe veshëve dhe lëvizin përpjetë kah balli për-derisa nuk përbëhen. Me lëvizje të rrumbullakëta, lëkura pa ndryshim shtrëngohet dhe lirohet. Me këtë teknikë të masazhit në mënyrë të rrumbullakët përmirësohet qarkullimi i gjakut në sipërfaqen e lëkurës dhe përmirësohet ushqimi dhe funksioni i gjëndrave.

Faza e tretë përbëhet nga masazhi i lëkurës së qafës dhe supeve. Me gishtat e mëdhenj të duarve kryhet shtypja e kurs në pjesën e epërme të qafës. Me lëvizje të shkurta te poshtë, gish-tat e mëdhenj dal ngadalë lëshohen në pjesën e poshtme të qaf/s.

Njëkohësisht me gishtat e tjerë kryhet një shtypje e vogël në pjesën e supeve. Në këtë mënyrë përmirësohet rrjedhja dhe qarkullimi i gjakut dhe në mënyrë lokale përmirësohet këm-bimi i materieve.

Me masazh vepron në përfundimet nervore në pjesët e lëkurës ku kryhet. Prandaj me masa-zh shkaktohen ndjenjë e këndshme e lirimit.

Masazhi kryhet me duar tërësisht të pastra. Para masazhit, pjesët e lëkurës së ballit, zbrazëti-rat e vetullave dhe pas veshëve fshihen me alkool të holluar ose me ujë tualeti.

Masazhi mund të kryhet edhe me aparat elektrik. Aparatura për masazh më lehtë kryhet te fl okët e shkurta, nuk është e përshtatshme kur fl okët janë më të gjata.

Te fl okët e shëndosha kutikula është e mbyllur. Ajo ka shkëlqim (e refuzon dritën) dhe lehtë krihet.

Te fl okët e dëmtuara, kutikula është e hapur ose e dëmtuar. Flokët nuk kanë shkëlqim (e thithin dritën) dhe qimet ngatërrohen, përkatësisht krihen me vështirësi.

Ekzistojnë më shumë arsye për dëmtimin e fl okëve, si për shembull: mekanike, kimike dhe patologjike.

Preparatet për kujdes dhe regjenerim përdoren me qëllim që ta parandalojnë dëmti-min te fl okët e shëndosha dhe t’i riparojnë fl okët e dëmtuara.

Mbaj mend!

159


Procedura për aplikim të këtyre preparateve është pothuajse e thjeshtë. Shpesh vihet në fl okë të lara dhe pas një kohe të caktuar për veprim themelor shpëlahen.

Masazhi i lëkurës së kokës është mënyrë e shkëlqyeshme për kujdes të fl okëve.Kryhet me qëllim që të përmirësohet qarkullimi i gjakut në lëkurën e kokës. Me atë që

mundësohet ushqimi më i mirë i rrënjës së qimes. Masazhi i rregullt rrjedh në tre faza.

1. Me çfarë qëllimi aplikohen preparatet e ndryshme për kujdesin e fl okëve?2. Si njihen fl okët e dëmtuara?3. Cilat janë arsyet e mundshme për dëmtimin e fl okëve?4. Shpjegoje mënyrën e përdorimit të regjeneratorëve!5. Me çfarë qëllimi aplikohet masazhi i lëkurës së kokës?6. Përse gjatë masazhit paraqitet ndjenjë e lirimit?7. Përshkruaje procedurën për masazh të lëkurës së kokës!

Mundohuni të bëni masazh në lëkurën e kokës!

5.4.4. QETHJA E FLOKËVE

Qethja e fl okëve është procedurë me të cilën fl okët shkurtohen dhe formohen. Ajo është një ndër faktorët më të rëndësishëm që modeli i fl okëve të duket më bukur dhe më i përsh-tatshëm. Qethja bashkëkohore është bazë për formimin e modelit të fl okëve me përshtatje të fytyrës dhe formës së kokës.

Flokët e qethura me rregull lehtë dredhen, drejtohen me tharëse dhe formohen në mënyra tjera. Procedurat dekoruese të ngjyrosjes dhe ngjyrosjes me fi je vijnë në shprehje fl okët që kanë formë të bukur dhe të përshtatshme të arritura me qethje të rregullt.

Çdo linjë e re e modës së modelit të fl okëve kërkon edhe qethje përkatëse. Prandaj pa-rukierët bashkëkohor duhet të dinë disa teknika të ndryshme të punës dhe vazhdimisht të përkryhen. Parukieri nuk mund t’i arrin fi nesat që i kërkojnë modelet e ndryshme të fl okëve nëse aplikon vetëm një mënyrë të punës. Për fat të keq ndodh që qethjes nuk i përkushtojnë aq rëndësi, pra rezultati është shkurtim dhe jo edhe formimi i fl okëve.

Parukierët duhet të shohin se qethja e fl okëve nuk guxon të punohet në shabllon. Para se të fi llohet me punë duhet të imagjinohet linja e modelit të fl okëve, të përcaktohet gjatësia e fl okëve dhe pastaj të fi llohet me qethje. Formimi i fl okëve me gërshërë nuk duron punë

DETYRË:për nxënës që dëshirojnë të mësojnë më shumë

PYETJE


160

sipërfaqësore dhe mos interesim në punë. Kjo procedurë kërkon dorë të sigurt, precizitet dhe përgjegjësi. Parukieri dihet gjithmonë të di si, kur dhe përse një fi je fl okësh shkurtohet dhe formohet në mënyrën e zgjedhur.

Në të kaluarën janë qethur vetëm fl okët e thata. Por praktika ka treguar se te fl okët e thata ekziston vetëm një mundësi e shkurtimit dhe hollimit. Mundësia për formimin e fl okëve është minimale.

Për dallim nga fl okët e thata, fl okët e lagura japin më shumë mundësi për shkurtim dhe for-mim të fl okëve sepse në kohën e sotme përparësi u jepet qethjes së fl okëve të lagura.

Para qethjes, fl okët duhet të ndahen në fi je dhe ato të përforcohen me kapëse. Radhitja dhe mënyra e ndarjes së fi jeve varet nga dendësia e fl okëve dhe nga modeli i imagjinuar i fl okëve.

Veglat dhe pajisjet e nevojshme për punë gjatë qethjes janë:

gërshërët (të zakonshme dhe efi lir);brisku klasik;zhilet-efi latori;makina për qethje;krehër;kapëse;përparëse;bulbon spërkatësebrushë për pastrimin e qimeve etj.

Çdo pajisje do të përdoret varësisht nga mënyra e punës dhe modeli i zgjedhur i fl okëve.Teknikat e punës që shpesh përdoren gjatë qethjes janë: presë tapë dhe e shkurtë, pre-

së me fi je të shtrembëruara, presë e dyfi shtë, efi lir (hollim) etj. Për qethjen e fl okëve te burrat, dhe më rrallë te gratë përdoret makina elektrike.

Presa tapë dhe e shkurtë është një lloj i qethjes që mund të kryhet me mjete të ndryshme dhe në mënyrë të ndryshme. Presa tapë arrihet me përdorim të gërshërëve (të zakonshme dhe efi lir), ndërsa e shkurta (e zgjatur) me brisk klasik ose me zhilet efi lator. Cila teknikë e punës do të aplikohet varet nga kualiteti, gjatësia, trashësia e fl okëve, si dhe nga linja e mo-

Qethje e fl okëve me presë tapë

161


delit të fl okëve. Gjatësia e fl okëve rregullohet me gërshërë, ndërsa të trashat me brisk, zhilet efi lator ose efi lir gërshërë. Gjatë punës me brisk dhe zhilet efi lator duhet në veçanti të kihet kujdes sepse mund t’i hollojnë shumë fl okët.

Presë me fi je të shtrembëruara aplikohet për të gjitha gjatësitë e fl okëve, në veçanti kur nevojiten që fl okëve të gjatë që t’u shkurtohen majat. Me aplikimin e kësaj teknike fi tohen fi je me gjatësi të ndryshme të qimeve. Gjatë kësaj mënyre të punës, fl okët e lagëta krihen dhe ndahen në fi je jo shumë të trasha. Merret një fi je dhe me gishtat e dorës së majtë disa herë rrotullohet, pastaj me gërshërë priten në linjën e presës tapë ose të shkurtë.

Presa e dyfi shtë është teknikë e punës që prej më herët është e njohur dhe aplikohet gjatë prerjes së fl okëve mbi gishta. Çdo fi je, veç e veç pritet në maja në dy drejtime të kundërta, përkatësisht një herë nga e majta dhe një herë nga e djathta në drejtim të veshit. Kjo teknikë mundëson dukje të bukur dhe natyrale të fl okëve.

Hollimi i fl okëve (efi liri) është procedurë me të cilën zvogëlohet trashësia e fl okëve. Mund të bëhet fj alë për zhilet-efi lator, efi lir gërshërë dhe me gërshërë të zakonshme.

Me zhilet efi lator bëhet punë në fl okët e lagura dhe duhet të kihet kujdes në qimet e shkur-ta që të mbeten në brendinë e fi jeve. Kjo arrihet kështu që drejtimi i hollimit është i kundërt nga ajo në të cilën krihen fi jet.

Gjatë punës me efi lir gërshërë nën çdo fi je vendoset ana e dhëmbëzuar e gërshërëve dhe me mos ndryshim dhe mbyllje të gërshërëve, nga rrënja kah maja, fl okët hollohen. Gërshërët nuk mbyllen tërësisht.

Hollimi i fl okëve me gërshërë të zakonshme është më i komplikuar dhe kërkon mjaft për-vojë dhe,,dorë të lehtë”.

Pas përfundimit të efi lirit, majat e fl okëve barazohen.

Qethja e fl okëve te gratë

Qethja e fl okëve te gratë është punë e komplikuar sepse paraqitet nevojë nga formimi i fl o-këve në mënyra të ndryshme dhe me gjatësi të ndryshme. Me gjatësinë e zgjedhur përkatëse dhe modelin e fl okëve përkatës si dhe prerjen përkatëse mund të mbulohen disa mangësi të kokës (veshë të mëdhenj, ballë i lartë dhe i ulët, qafa e shkurtë ose e gjatë dhe ngjash.). Gjithashtu, nuk është e kotë nëse fl okët janë të buta, të ashpra, të rralla ose të trasha, të dre-jta ose me dredha etj. për qethje te gratë përdoren të gjitha teknikat e shpjeguara deri tani të punës.

Te qethja bashkëkohore aplikohet edhe prerja e fi jeve në mes gishtave, nga ana e brendshme e pëllëmbëve.

Bëhet fj alë për fl okët e lagura me gërshërë dhe veçanërisht janë të përshtatura për for-mimin e fl okëve të holla dhe të rralla. Flokët ndahen në fi je të holla që merren në mes gish-tit tregues dhe gishtit të mesëm. Gjatë kësaj, gishtat duhet të janë të drejtë. Majat e fi jeve


162

priten me presë tapë nga ana e brendshme e pëllëmbës, varësisht nga gjatësia e dëshiruar. Varësisht nga trashësia e fi jeve fi tohet shkallëzim i ndryshëm i modelit të fl okëve.

Në fi llim të qethjes ndahet një fi je e hollë në tërë gjerësinë e qafës. Me gërshërë bëhet fi ja e parë në linjën e rrafshët, e mprehtë ose asimetrike, varësisht nga modeli i dëshiruar i fl okëve. Kjo fi je duhet të pritet mirë dhe në punën e mëtutjeshme shërben si tregues sa fl okë duhet të priten nga fi ja e radhës.

Gjatë marrjes së fi jes së pa shkurtuar, njëkohësisht merret edhe fi ja që është shkurtuar dhe së bashku krihen që të tërhiqen në mes gishtit tregues dhe gishtit të mesëm. Fija e shkurtuar tregon ku duhet të priten fl okët. Modelet e caktuara të fl okëve kërkojnë që fi jet e radhës të shkurtohen disa milimetra ose më pak se nga të kaluarat.

Me këtë mënyrë të punës, fl okët shkurtohen dhe vazhdimisht kontrollohen fi jet e prera më herët.

Qethja e fl okëve te gratë

163


Qethja e fl okëve te burratQethja e fl okëve te burrat në kohën e

fundit është baras e komplikuar sikurse edhe te gratë, sepse shpesh paraqitet ne-vojë nga formimi i modeleve të fl okëve me gjatësi më të madhe. Qethja e mëher-shme e burrave është konsideruar po-thuajse më thjeshtë sesa te gratë duke e marrë parasysh atë se shpesh kanë mbaj-tur fl okë të shkurta për formimin e të cila-ve nevojitet shkathtësi më e vogël.

Qethja e fl okëve te burrat mund të jetë tërësisht e shkurtë dhe qethje deri në lë-kurë, qethje klasike, Hardy qethje etj.

Qethja e shkurtë e tërë dhe qethja deri në lëkurë kryhet me makinë elektrike për qethje. Kjo është qethja më e thjeshtë, sepse nuk ka asnjë kalim në gjatësinë e fl okëve.

Qethja klasike kryhet me makinë dhe gërshërë. Mund të përdoret edhe brisk klasik dhe zhilet efi lator. Pjesa e fl okëve në qafë, pas veshëve dhe në zbrazëtirat e vetullave qethet me makinë, ndërsa fl okët në pjesën e epërme të kokës formohet me gërshërë. Me makinë mund të kryhet: qethje e ulët, gjysmë e shkurtë dhe e lartë.

Te qethja e ulët me makinë qethen fl okët në qafë deri në lartësi të pjesës së poshtme të veshit. Flokët e mbetura formohen me gërshërë.

Te qethja gjysmë e shkurtë me makinë qethen fl okët në qafë deri në lartësi në gjysmën e veshit. Flokët e mbetura formohen me gërshërë.

Te qethja e lartë me makinë qethen fl okët pothuajse lartë mbi vesh ose deri në majë të kokës, si dhe mbi zbrazëtirat e vetullave.

Kur do të përfundon me qethjen me makinë, nevojiten kalimet e ashpra në gjatësi të fl okëve që të formohen me gërshërë dhe krehër. Fijet tër-hiqen me krehër dhe mbi të priten. Kjo prerje e fi jeve kryhet nga njëri vesh në tjetrin.

Në fund shkurtohen pjesët e epërme të fl okë-ve me teknikë të presës së dyfi shtë. Pjesa ovale përreth veshëve formohet me majën e gërshërë-ve dhe pastaj fl okët të krihen dhe pastrohen qi-met. Në fund rruhet prerja ovale përreth veshëve dhe qafës. Flokët krihen dhe formohet modeli i fl okëve. Qethja e ulët me makinë

Qethja e fl okëve te burrat


164

Qethja hardy kryhet me ndihmën e briskut, gërshërëve dhe krehrit. Duke fi lluar nga pjesa e epërme e kokës, fl okët shkurtohen dhe hullohen me lëvizjet e pandryshuara të krehrit dhe të briskut. Majat rrafshohen me gërshërë me presë të dyfi shtë. Në fund, fl okët thahen dhe formohen me tharëse. Për këtë qethje është karakteristike se fl okët rrafshohen bukur dhe nuk ka gjurmë të shkallëzuara në gjatësinë e qimeve.

Qethja është procedurë me të cilën fl okët shkurtohen dhe formohen. Parukierët bashkëkohor duhet të dinë të menaxhojnë me disa teknika të ndryshme për punë dhe vazhdimisht t’i përsosin.

Veglat dhe pajisjet e nevojshme për punë gjatë qethjes janë: gërshërë (efi lir të za-konshëm), brisku klasik, zhilet-efi lator, makina për qethje, krehër, kapëse, përparë-se, bulbon spërkatës, brushë për pastrimin e qimeve etj.

Qethja kryhet me precizitet dhe me mundësi më të mëdha për formim nëse fl okët janë të lagura.

Teknikat për punë që shpesh përdoren gjatë qethjes janë: presë tapë dhe e shkurtë, presë e fi jeve të shtrembëruara, presë e dyfi shtë, efi lir (hollim) etj. Për qethjen e fl o-këve te burrat, dhe për rrallë te gratë përdoret makina elektrike.

1. Me çfarë qëllimi qethen fl okët?2. Në çka duhet të kujdeset gjatë zgjidhjes së modelit të fl okëve te qethja?3. Numëroi veglat dhe pajisjet e nevojshme gjatë mënyrave të ndryshme të qethjes!4. Çka duhet të ketë parasysh një parukier bashkëkohor për qethje të suksesshme?5. Krahasoje qethjen e fl okëve të thata dhe atyre të lagura!6. Numëro disa teknika për qethje!7. Përshkruaje presën e dyfi shtë!8. Si është gjatësia e fi jeve te presa me fi je të shtrembëruara? Shpjego përse!9. Përshkruaje qethjen bashkëkohore te gratë!10. Përshkruaj qethje të shkurtë, gjysmë të shkurtë dhe të lartë te burrat!

Mbaj mend!

PYETJE

165


5.4.5. ONDULACIONI I FLOKËVE

Ondulacioni është procedurë me të cilën ndryshohet forma e fl okëve, përkohësisht ose përgjithmonë. Emërtimi buron nga fj ala latine undo që do me thënë valë, përkatësisht undu-latus që domethënë valëzim.

Ondulacioni mund të jetë nga uji dhe i përhershëm. Gjatë formës së valëzuar të fl okëve nga uji, zgjatë vetëm deri në larjen e parë, ndërsa gjatë asaj të përhershmes zgjatë një periu-dhë më të gjatë. Arsye për këtë është karakteri i ndryshëm i ndryshimit që ndodh në qime te përpunimi i llojeve të ndryshme të ondulacioneve. Ondulacioni i përhershëm mund të jetë elektrik dhe ondulacion i ftohtë i përhershëm. Në kohën e sotme ondulacioni i përhershëm elektrik më nuk përdoret.

Përveç fi timit të fl okëve të dredha, në praktikë mund të paraqitet nevoja e drejtimit të fl okë-ve kaçurrela. Këtë e mundësojnë ndryshimet e njëjta në qime si dhe gjatë ondulacionit, vetëm duhet të zgjidhen mjetet përkatëse dhe të përshtatet mënyra e punës.

5.4.5.1. Ondulacioni i ujit

Ondulacioni i ujit është procedurë gjatë të cilës fl okët e lagura me ndihmë të mjeteve të ndryshme për punë formohen në formë kaçurrele ose të valëzuar. Për tharjen e fl okëve duhet të përdoret ajri i ngrohtë.

Në ondulacionin e ujit hyn edhe formimi i fl okëve me tharëse, përkatësisht drejtimi i fl okëve me tharëse. Dallimi në mes ondulacionit klasik të ujit dhe drejtimi me tharëse është mjet për punë. Gjatë ondulacionit të ujit, fl okët dredhen me bigudë ose kapëse dhe thahen me kape-lë tharëse, ndërsa gjatë drejtimit me tharëse formohen me brushë dhe thahen me tharëse. Ngjashmëria është në atë se fl okët duhet të janë të lagur dhe të thahen me ajër të ngrohtë dhe në të dy procedurat.

Që të kuptohet esenca e procesit të ondulacionit të ujit, nevojitet që të shpjegohen ndryshi-met që ndodhin në qime. Nën veprim të ujit të ngrohtë që përdoren për larje, keratina e qimes rrudhet. Vjen deri te lirimi dhe këputja e lidhjeve të hidrogjenit në mes molekulave të keratitit. Qimja zbutet dhe është e lehtë për formim. Me tharjen e fl okëve uji avullohet, keratina rikthe-het në gjendjen fi llestare, respektivisht përsëri përforcohen lidhjet e hidrogjenit. Qimja përsëri është elastike dhe e fortë dhe mundet një kohë të caktuar ta mban formën e re.

Veglat, aparatet dhe pajisjet për punë gjatë përpunimit të ondulacionit me ujë dhe drejtimit me tharje:

llojet e ndryshme të krehërve për krehje;shtill krehër;bigudë kapëse për përpunimin e gjashtësheve;brusha për drejtim me tharëse;


166

aparate elektrike për tharje (therëse dhe kapelë);rrjete për fl okë dhe mbrojtës për veshë etj.

Cilat vegla, pajisje dhe aparate do të përdoren, varet nga ajo nëse fl okët formohen me on-dulacion klasik prej uji ose me drejtim me tharëse.

Procedura për përpunim të ondulacionit me ujë përbëhet prej disa hapave. Së pari fl okët lahen me ujë të ngrohtë. Sipas nevojës vihet mjet për regjenerim të fl okëve dhe shpëlahen tërë-sisht. Në fl okët e pastra vihet preparat për përforcim. Pastaj qaset kah dredhja e fl okëve. Flokët e dredha thahen me kapelë tharëse dhe pastaj zhdredhen. Në fund, fl okët krihen me kujdes dhe varësisht nga zgjedhja e modelit të fl okëve. Në formimin fi nal të fl okëve mund të spërkatet llak për fl okë (sipas nevojës).

Gjatë përpunimit të ondulacionit prej uji, rëndësi të madhe ka mënyra e dredhjes së fl okëve. Flokët mund të formohen në formë të gjashtëshes me aplikim të kapëseve dhe dredhet me bigu-dë. Më herët është aplikuar edhe formimi i fl okëve me përpunim të valëve, që në kohën e sotme nuk ka aplikim të madh.

Për përpunimin e gjashtësheve përdoren shufrat prej metali ose plastike me madhësi të ndryshme për përforcimin e fi jes së dredhur. Fija mund të dredhet përreth majës së gishtit tregu-es, përreth gjilpërës së shtill krehërit (te fl okët shumë të rralla) ose përreth masës së vetë kapë-ses. Për dredhje përreth gishtit tregues, fi ja duhet të jetë e gjerë përreth 2 cm. Mirë krihen dhe dredhen përreth gishtit tregues. Pastaj me kapëse ose me shtill krehër, fi ja e dredhur shtypet kah rrënja e fl okëve, gishti tërhiqet, ndërsa fi ja përforcohet.

Për dredhjen e fl okëve me bigudë, fl okët ndahen në fi je me trashësi të ndryshme. Gjerësia e fi -jes duhet të jetë 1-2 cm më e vogël se gjatësia e bigudëve. Trashësia varet nga trashësia e fl okëve, ndërsa drejtimi i dredhjes nga forma që dëshirojmë ta fi tojmë. Fija e krehur shtrëngohet përpjetë dhe mbahet me dorën e majtë. Me dorën e djathtë merret bigudi dhe vendoset në majën e fi jes.

Përpunimi i gjashtësheve

Dredhja e fl okëve me bigudë

167


Me mbajtje të pandryshuar dhe lëshimin e gishtit tregues dhe gishtit të madh, fi ja dredhet përre-th bigudit deri në majën e tij. Bigudët mund të përforcohet me gomë, gjilpërë ose me kapëse.

Procedura për drejtim me tharëse përbëhet prej disa hapave. Së pari fl okët lahen me ujë të ngrohtë dhe me shampo. Sipas nevojës vihet mjet për regjenerimin e fl okëve dhe shpëlahen tërësisht. Në fl okët e pastra vihet preparati për përforcim. Pastaj fl okët ndahen në disa fi je që përforcohen me kapëse. Flokët thahen dhe njëkohësisht formohen me ngrehje përreth brushës për drejtim. Punohet fi je për fi je. Duhet të kihet kujdes gjatë dre-dhjes së majave të fi jeve që të mos vjen deri te këputja dhe tharësja të mos afrohet shumë në fl okë.

Drejtimi me tharëse mund të kryhet edhe me gishta, përkatësisht pa përdorimin e brushës. Kjo më shumë përdoret për formimin e fl okëve të shkurta.

Mbaj mend!

Drejtimi i fl okëve me tharëse pa brushë

Ondulacioni prej uji është procedurë gjatë të cilës fl okët e lagura me ndihmë të mjeteve më të ndryshme për punë formohen në formë dredhash ose të valëzuar. Për therjen e fl okëve duhet të përdoret ajër i ngrohtë.

Në ondulacion të ujit hyn edhe formimi i fl okëve me tharëse, përkatësish drejtimi i tyre me tharëse.

Ndryshimet në qime gjatë përpunimit të ondulacionit të ujit përbëhen në zbutjen e tyre nën veprim të ujit, gjatë të cilës lehtë dredhen dhe përforcimi i përsëritshëm me tharje, që ta përmban formën e re.

Veglat, aparatet, pajisjet e nevojshme për punë gjatë përpunimit të ondulacionit prej uji dhe drejtim me tharëse janë: llojet e ndryshme të krehërve për krehje, shtill krehëri, bigudët, kapëse për përpunimin e gjashtësheve, brusha për drejtim me tharje, apara-te elektrike për tharje (tharëse ose kapelë tharëse), rrjeta për fl okë dhe mbrojtës për veshë etj.

PYETJE

1. Çka nënkuptohet nën nocionin ondulacion?2. Çka është ondulacioni prej uji?3. Krahasoje ondulacionin e ujit me drejtimin me tharëse!4. Çfarë ndryshime ndodhin në qime gjatë përpunimit të ondulacionit prej uji?5. Numëroi veglat, aparatet pajisjet e nevojshme për ondulacionin prej uji dhe drejtimin me

tharëse!6. Përshkruaje procedurën për përpunimin e ondulacionit prej uji!7. Përshkruaje dredhjen e fl okëve me gjashtëshe!8. Përshkruaje dredhjen e fl okëve me bigudët!9. Përshkruaje procedurën e drejtimit me tharëse!


168

5.4.5.2 Ondulacioni i ftohtë i përhershëm

Ondulacioni i ftohtë i përhershëm është procedurë gjatë të cilës vjen deri te ndryshimi i for-mës së fl okëve nën veprim të preparateve për ondulacion të ftohtë të përhershëm dhe me apli-kimin e mjeteve përkatëse për punë. Në kapitullin që i referohet preparateve për ondulacion të përhershëm të ftohtë tanimë është shpjeguar çfarë ndryshime shkaktojnë në qime zhvilluese dhe fi ksuesi. Sepse ato ndodhin në brendinë e qimes, përkatësisht vjen deri te ndryshimi i struk-turës kimike të keratitit, forma e re e dredhave është e përhershme. Me larje fl okët nuk i humbin të dredhat. Forma e fl okëve është fi tuar me ondulacion të ftohtë të përhershëm, dhe është bazë ideale për përpunimin e ondulacionit prej uji dhe drejtimi me tharëse.

Është interesante të përmendet se me përdorimin e preparateve për ondulacion të ftohtë të përhershëm (zhvillues dhe fi ksir), mund të arrihet edhe drejtimi i fl okëve që është në mënyrë natyrale me dredha. Për këtë ekziston procedurë e veçantë për punë, që duhet të kryhet me rregull.

Për përpunimin e ondulacionit të ftohtë nevojiten:preparate, zhvillues dhe fi ksir;bigudët për ondulacion të përhershëm të ftohtë me trashësi të ndryshme;enët plastike dhe sfungjeri;kapela letre dhe polivinili;menzurë;dorëza mbrojtëse;përparëse mbrojtëse polivinili për personin e huaj.

Procedura për përpunimin e ondulacionit të ftohtë përbëhet nga hapat në vijim:

mbrojtja e rrobave të personit të huaj; përcaktimi i kualitetit të fl okëve; larja e fl okëve; qethja e fl okëve; ndarja e fl okëve në fi je dhe zbutja në tretës; dredhja e fl okëve dhe zbutja e fl okëve të dredha me tretës;

Dukja e fl okëve me ondulacion të ftohtë të përhershëm

169


kontrolli i parë i veprimit të tretësit dhe përcaktimi i kohës së veprimit të tretësit; mbulimi i fl okëve me kapelë polivinili; kontrolli i dytë i veprimit të tretësit; spërkatja e tretësit fi ksimi i fl okëve të dredha; zhdredhja e fl okëve; fi ksimi i fl okëve të dredha; shpëlarja e mikserit dhe aplikimi i preparatit për kujdes të fl okëve; tharja dhe formimi fi nal i fl okëve të dredha.

Përcaktimi i kualitetit të fl okëve është mjaft i rëndësishëm që me rregull të zgjidhen prepa-ratet që përdoren dhe që të vlerësohet koha e tyre e veprimit.

Larja e fl okëve kryhet me qëllim që të largohen yndyrat nga qimet dhe të sigurohet që tre-tësi të vepron më mirë. Për larjen e tyre të zgjidhet shampo i lehtë dhe fl okët të lahen butë me mollëzat e gishtave. Te fl okët e holla dhe të dobëta, larja mund të tejkalohet sepse yndyrat e fl okëve shërbejnë si fi lm mbrojtës i qimeve dhe e pengon depërtimin e shpejtë të tretësit.

Qethja e fl okëve kryhet me qëllim që të barazohen dhe freskohen majat. Flokët e tilla më lehtë dredhet. Përdoret presë tapë. Flokët duhet më shumë të qethen nëse ka tepricë nga ajo e vjetra e ftohtë e përhershme. Këto teprica duhet të priten.

Ndarja e fl okëve në fi je kryhet që të lehtësohet dredhja. Flokët, shpesh ndahen në nëntë fi je. Çdo fi je zbutet në tretës. gjatë kësaj, parukieri duhet të punon me doreza.

Dredhja e fl okëve kryhet me aplikim të bigudët prej plastike ose druri, me trashësi të ndrysh-me. Kjo është një ndër operacioneve të rëndësishme në përpunimin e ondulacionit të ftohtë të përhershëm. Me dredhje fi llon nga pjesa e pasme e kokës sepse këtu fl okët janë më të shën-dosha dhe kjo pjesë e kokës është më e ftohtë, pra nevojitet më shumë kohë për veprimin e tretësit. Pastaj kalon në dredhjen e fl okëve në pjesën e përparme të kokës. Gjerësia e fi jes që dredhet duhet të jetë më e vogël se gjatësia e bigudët. Fijet nuk duhet të shtrëngohen aq shumë, por nuk guxon të janë as të lira. Përforcimi i bigudëve kryhet me goma ose gjilpëra plastike. Dredhja e fl okëve duhet të zgjatë përreth 20 min. Pas dredhjes së fl okëve çdo bigudë zbutet me tretës, që të plotësohet preparati i humbur gjatë dredhjes.

Dredhja e fl okëve me ondulacion të ftohtë të përhershëm


170

Kontrolli i parë i veprimit të tretësit kryhet me qëllim që të kontrollohet si vepron ai dhe si duhet të përcaktohet koha e veprimit. Ndryshimet e shkaktuara nga veprimi i zhvilluesit më mirë vërehen në fi jet që janë dredhur së pari. Kontrolli kryhet në atë mënyrë që zhdredhen fl o-kët në tre bigudë në vende të ndryshme. Fijet zhdredhen deri në gjysmë dhe vështrohen fi jet e mbetura. Varësisht nga shkallëzimi i dredhjes përcaktohet për sa kohë do të bëhet kontrolli i dytë.

Mbulimi i fl okëve me kapelë polivinili praktikohet që të sigurohet temperatura e nevo-jshme për veprim të tretësit. Flokët janë të lagura dhe nëse nuk mbulohen mundet shumë të ftohen, me çka ngadalësohet ndryshimi në qime.

Kontrolli i dytë i veprimit të tretësit kryhet kur do të kalon koha e përcaktimit me kon-trollin e parë. Mënyra e punës është e njëjtë. Nëse në fl okë është arritur dredhja e dëshiruar, tretësi shpëlahet. Në të kundërtën lihet të vepron edhe një kohë, të cilën saktë duhet ta përca-kton parukieri.

Shpëlarja e fl okëve kryhet që të ndërpritet veprimi i tretësit. Flokët shpëlahen me ujë të ngrohtë.

Fiksiri i fl okëve me dredha kryhet me vënien fi ksirit në çdo bigudë veç e veç. Me këtë pro-cedurë mundësohet që qimja të rikthehet në gjendjen normale, por fi ksohet në formën e re. Me fi ksues neutralizohen edhe mbetjet e tretësit, përderisa hasen. Fiksimi vepron 5 min.

Zhdredhja e fl okëve kryhet me kujdes që të mos dëmtohen qimet që akoma janë të buta. Me zhdredhjen fi llohet nga fl okët e qafës. Fijet mbeten në formë të kaçurrelave.

Fiksimi i fl okëve të zhdredhura përsëri kryhet fi je për fi je me ndihmë të sfungjerit të zbutur në fi ksir. Dhe gjatë këtij fi ksimi, koha për veprim të fi ksimit është 5 min.

Shpëlarja e fl okëve kryhet me ujë të ngrohtë që të largohet fi ksimi. Pastaj, në fl okë vihen preparatet për kujdes dhe regjenerim. Me këtë defi nitivisht neutralizohen tepricat nga prepa-ratet për ondulacion të ftohtë të përhershëm dhe mbyllen kutikulat e qimeve. Flokët fi tojnë shkëlqim dhe lehtë krihen.

Tharja e fl okëve kryhet në mënyrë të ndryshme varësisht nga ajo nëse në fund do të for-mohet me drejtim me tharëse ose me ondulacion të ujit.

Përpunimi i ondulacionit të ftohtë të përhershëm në fl okë me strukturë të ndryshme

Procedura me ondulacion të përhershëm të ftohtë duhet të përshtatet përshtatshëm me kualitetet e ndryshme të fl okëve. Kjo para se gjithash i referohet aplikimit të preparateve për-katëse, shkurtimit ose vazhdimit të kohës së veprimit të preparateve dhe të aplikimit të masave përkatëse për mbrojtje të fl okëve. Hapat e procedurës mbeten të njëjta.

Flokët e forta, të fuqishme dhe të shëndosha trajtohen me tretës përkatës dhe fi ksir të dedikuar për fl okët e forta dhe të shëndosha. Tretësi vepron 20-25 min, mundet edhe më gjatë.

Flokët e holla dhe të mëndafshta trajtohen me preparate që kanë veprim të vazhduar. Kjo nevojitet sepse këto fl okë shpejtë reagojnë në preparate, shpejtë dredhen, por dredhja nuk

171


zgjatë shumë. Për fi ksim përdoret fi ksir për fl okë të shëndosha normale. Koha e veprimit të zh-villuesit është individuale dhe duhet saktë të përcaktohet me kontrollin e parë.

Flokët dëmtuara trajtohen me preparate të dedikuara për fl okë të dëmtuara, përkatësisht me zhvillues me veprim të vazhduar dhe fi ksir që përmban preparate për kujdesin e fl okëve. Nëse fl okët kanë maja të dëmtuara ose poroze mund të mbrohen me vënien e preparatit për kujdes të fl okëve me veprim kurues, që nuk shpëlahet. Por kështu, majat e mbrojtura vihen në zhvillues. Koha e veprimit të zhvilluesit është individual dhe duhet saktë të caktohet me kon-trollin e parë.

Flokët pjesshëm të dëmtuara janë ato të cilat në një pjesë janë ato të porsadala, ndërsa në pjesën tjetër ka mbetje të ngjyrosjes, zbardhjes ose ondulacionit të mëparshëm të ftohtë të përhershëm. Domethënë qimet janë të pranishme në dy struktura të ndryshme. Në këtë rast, së pari mbrohen pjesët e dëmtuara të fl okëve me lyerjen me krem të yndyrshëm ose me preparat për kujdesin e fl okëve me veprim kurues. Me zhvilluesin e holluar zbuten pjesët e dëmtuara, pastaj fl okët dredhen. Flokët e dredha zbuten në tretës për fl okë të shëndosha, sepse pjesët e dëmtuara janë në brendinë e fi jes, ndërsa nga jashtë janë fl okët e shëndosha. Fiksohet me fi ksir për fl okë normale dhe të shëndosha.

Flokët e bardha dhe të ngjyrosura janë poroze dhe prandaj zhvilluesi vepron më shpejtë. Në këtë rast përdoret zhvilluesi që mban preparate për kujdesin e fl okëve me veprim kurues, përkatësisht është i dedikuar për fl okë të ngjyrosura dhe të zbardha. Në disa raste, nevojitet që tretësi tërësisht të hollohet. Për fi ksim përdoret fi ksi për fl okë normale dhe të shëndosha ose fi -ksimi i përgatitur special. Koha e veprimit të tretësit është individuale dhe duhet të përcaktohet saktë me kontrollin e parë.

Ondulacioni i ftohtë i përhershëm është procedurë gjatë ë cilës vjen deri te ndryshimi i formës së fl okëve nën veprim të preparateve për ondulacion të ftohtë të përhershëm dhe me aplikim të mjeteve përkatëse për punë.

Ndryshimet nën veprim të tretësit dhe fi ksimit ndodhin në brendinë e qimes, përkatë-sisht vjen deri te ndryshimi i strukturës kimike të keratitit. Prandaj forma e tij me dre-dha e fl okëve është e përhershme.

Për përpunim të ondulacionit të ftohtë të përhershëm nevojitet: tretës dhe fi kser, të bigudëve të përhershme të ftohta me trashësi të ndryshme, enë plastike dhe sfungjer, kapela letre dhe polivinili, menzurë, doreza mbrojtëse, përparëse mbrojtëse polivinili për personin e huaj.

Mbaj mend!


172

Procedura për përpunim të ondulacionit të ftohtë të përhershëm përbëhet nga hapat vijues: mbrojtja e rrobave të personit të huaj, përcaktimi i kualitetit të fl okëve, larja e fl okëve, qethja e fl okëve, ndarja e fl okëve në fi je dhe zbutja me tretës, dredhja e fl okëve dhe zbutja e fl okëve të dredha me tretës, kontrolli i parë i veprimit të tretësit, shpëlarja e tretësit, fi ksimi i fl okëve të dredha, zhdredhja e fl okëve, fi ksimi i fl okëve të zhdred-hura, shpëlarja e fi ksuesit dhe ndryshimi i preparatit pë kujdes të fl okëve, tharjen dhe formimin fi nal të fl okëve të dredha.

1. Çka është ondulacioni i ftohtë i përhershëm?2. Numëro çka nevojitet për përpunimin e ondulacionit të ftohtë të përhershëm!3. Prej çka varet zgjidhja e preparateve për ondulacionit të ftohtë të përhershëm?4. Numëroi hapat për përpunimin e ondulacionit të ftohtë të përhershëm!5. Si është veprimi i tretësit në fl okë?6. Përse edhe pas dredhjes s fl okëve përsëri vihet tretës?7. Si përcaktohet koha e nevojshme për kryerjen e zhvilluesit?8. Sa herë fi ksohen fl okët?9. Supozo çka do të ndodh nëse fl okët pas shpëlarjes me zhvillues zhdredhen, ndërsa

pastaj fi ksohen!

5.4.6. NGJYROSJA E FLOKËVE

Ngjyrosja e fl okëve është procedurë dekorative dhe qëllimi i tij është zbukurimi estetik i fl okëve. Ekzistojnë procedua të ndryshme me të cilat ndryshohet ose freskohet ngjyra e fl okë-ve si për shembull: nuancë, ngjyrosje dhe ngjyrosje e përhershme. Për kryerjen e suksesshme të procedurave t ngjyrosjes dhe fi timit të ngjyrës së preferuar është domosdo që të përzihen disa ngjyra në raport të ndryshëm. Prandaj, çdo parukier duhet ta njeh nocionin ngjyrë dhe rrethin e ngjyrave.

Rrethi i ngjyrave

Rrezet e bardha t diellit janë përbërë nga valët që lehtë mund të hollohet nëse ajo i lëshohet prizmës optike. Në këtë mënyrë mund të fi tohet spektri i shumicës së ngjyrave: e kuqja, portokalle, e verdhë, e gjelbër, e kaltër dhe vjollcë.

Edhe pse spektri përmban vetëm gashtë ngjyra, në natyrë shohim më shumë ngjyra dhe nuanca. Ato ndodhin me për-zierjen e këtyre gjashtë ngjyrave. Që më lehtë të kuptohet përzierja e ngjyrave nevojitet të njihet rrethi i ngjyrave.

Rrethi i ngjyrave

ngjyra terciare

ngjyra sekondare

ngjyra primare

PYETJE

173


Rrethi i ngjyrave përbëhet prej tre bazave dhe tre nxjerrjeve. Ngjyrat bazë janë: e kuqja, e verdha dhe e kaltra. Me përzierjen e tyre fi tohet tre ngjyrat e nxjerra: portokalle, e gjelbër dhe vjollcë (ngjyrat sekondare). Me përzierjen e mëtutjeshme fi tohen një numër i madh i ngjyrave dhe nuancave (ngjyrat terciare).

Në rrethin e ngjyrave ekzistojnë edhe ngjyra komplementare. Ato janë çifte të ngjyrave që qëndrojnë njëra kundër tjetrës dhe në mes veti plotësohen. Të tilla janë: kuq-gjelbër, verdh-vjollcë, kaltër-porto-kall. Gjatë përzierjes këto ngjyra e shkatërrojnë njëra-tjetrën. Kjo në parukieri përdoret për turbullimin e toneve të padëshiruara të ngjyrës

së fl okëve. Për shembull: ton portokalli turbullohet me shtimin e ngjyrës vjollcë, e kuqe me sh-timin e ngjyrës së gjelbër etj.

Ngjyrat në rreth mund të ndahen në të ngrohta dhe në të ftohta. Të ngrohtat janë: e kuqja, portokalli, dhe e verdha. Ngjyrat e ftohta janë: e gjelbra, e kaltra dhe ajo vjollcë.

Në rrethin e ngjyrave që nuk vërehen janë ngjyra e zezë dhe e bardhë. Ngjyra e zezë fi tohet me përzierjen e ngjyrës vjollcë, të kaltër dhe të gjelbër. Ngjyra e zezë ka trup që i absorbon të gjitha ngjyrat e spektrit. Ngjyra e bardhë ka trup që i refuzon të gjitha ngjyrat e spektrit.

Procedura për nuancë të fl okëve

Nuanca është mënyrë fi zike e ngjyrosjes së fl okëve. Gjatë kësaj procedure, preparatet formo-jnë fi lm mbrojtës të ngjyrosur të sipërfaqes së qimes, që largohen me larjen e parë të fl okëve.

Për nuancë përdoren përforcuesit e ngjyrosur, që vihen në fl okët e lara dhe baras shpërnda-hen. Flokët nuk guxojnë të shpëlahen. Gjatë vënies së preparateve për nuancë preferohet që fl okët të fshihen.

Për fl okët e dëmtuara ose ato me ngjyrë të hapur, disa nuanca të kolorit-përforcuesve mund të janë shumë të fortë. Në atë rast mund të përzihen me përforcues të pa ngjyrosur, ndërsa pastaj të vihen në fl okë.

Procedura për kolor

Kolori i fl okëve është procedurë për ngjyrosje të përkohshme të fl okëve gjatë të cilës prepa-ratet në mënyrë sipërfaqësore lidhen për qime. Me këtë procedurë, fl okët ngjyrosen, freskohen dhe fi tojnë shkëlqim. Pjesshëm i mbulojnë edhe qimet e thinjura. Shpesh për kolor përdoren kolor-shampo.

Procedura për kolor përbëhet prej disa hapave. Së pari përgatitet personi i huaj, përkatë-sisht mbrohen rrobat e personit të huaj dhe t’u krihen fl okët. Pastaj përgatitet kolor-shampo me përzierje me 3% ose 6% hidrogjen, pas fi timit të masës homogjene. Masa e përgatitur me brushë vihet në fl okë, në fi jet e trasha të ndara. Pas vënies së preparatit, fl okët masazhohen dhe

Ngjyra komplementare


174

lihen të qëndrojnë 20-30 min. Në fund, fl okëve u shtohet pak ujë dhe fërkohen deri në fi tim të shkumës së madhe. Pastaj fl okët shpëlahen, derisa nuk rrjedh uji i papastër.

Ekzistojnë edhe preparate më bashkëkohore që para vënies nuk treten me hidrogjen. Vihen në fl okë të lara të lagëta de lihen të qëndrojnë 20-30 min. Pastaj fl okët shpëlahen, derisa nuk rrjedh ujë i papastër.

Procedura për ngjyrosje të përhershme të fl okëve

Ngjyrosja e përhershme shpesh kryhet me ndryshim të ngjyrave oksiduese që veprojnë në brendinë e qimes dhe shkaktojnë ndryshim kimik, gjatë të cilës vjen deri te ri ngjyrosja e pigmentit. Sepse kjo ngjyrosje është e përhershme. Në kohën e sotme ekzistojnë shumë pre-parate që mundësojnë fi timin e ngjyrave dhe nuancave të ndryshme, mbulimit të qimeve të thinjura dhe shkëlqimit të lartë të fl okëve. Suksesi në masë të madhe varet nga shkathtësia e parukierit dhe aftësisë së tij për përzierjen e ngjyrave me qëllim që të fi tohet rezultati i dëshiruar.

Nga vegla, pajisja dhe materiali për ngjyrosje të përhershme të fl okëve nevojiten: përparëse polivinili për mbrojtjen e rrobave të personit të huaj; shirit letre për qafë; doreza mbrojtëse; enë për përzierjen e ngjyrës; brushë për vënien e ngjyrës; menzurë; krehër; ngjyrë; hidrogjen.

Procedura për ngjyrosjen e përhershme përbëhet prej hapave vijuese: përcaktimi i kualitetit të fl okëve; zgjedhja e ngjyrës; testimi i ndjeshmërisë së lëkurës; përgatitja e personit të huaj; përgatitja e ngjyrës; vënia e ngjyrës dhe veprimi; larja e fl okëve.

Përcaktimi i kualitetit të fl okëve është me qëllim që të bëhet zgjidhje e rregullt e ngjyrës. Flokët e shëndosha dhe të patrajtuara kimikisht thithin më pak ngjyrë për dallim nga fl okët e trajtuara kimikisht. Arsye për këtë është poroziteti i fl okëve që është ngjyrosur, zbardhur ose me ondulacion të përhershëm. Llojet e ndryshme të fl okëve kanë edhe afi nitet të ndryshëm ndaj ngjyrave.

175


Zgjedhja e ngjyrave bëhet me ndihmë të katalogut të ngjyrave, që e përpunon prod-huesi. Gjatë zgjedhjes së ngjyrës merret parasysh ngjyra e fl okëve që shërben si bazë gjatë ngjyrosjes. Shpesh paraqitet nevojë nga përzierja e disa ngjyrave për fi tim të rezultatit të preferuar. Këtu vjen në shprehje shkathtësia e parukierit.

Testimi i ndjeshmërisë së lëkurës është me qëllim që të konfi rmohet nëse personi i huaj është alergjik në ngjyrën e fl okëve. Kjo kontrollohet para ngjyrosjes së parë të fl okëve. Sasia e vogël e ngjyrës vihet pas veshit, lihet të qëndron 5 min dhe fshihet. Pastaj pritet 24-48h, që të konfi rmohet nëse do të paraqitet reagimi i lëkurës.

Përgatitja e personit të huaj qëndron në mbrojtjen e rrobave, krehjen dhe mbrojtjen e lëkurës së qafës dhe ballit. Lëkura mbrohet me lyerje me krem yndyror.

Përgatitja e ngjyrës përbëhet në përzierjen e ngjyrës me hidrogjen me përqendrim për-katës deri në fi tim të masës homogjene. Ena në të cilën përzihet nuk guxon të jetë prej metali. Sasia e nevojshme e hidrogjenit për oksidim të ngjyrës përcaktohet nga prodhuesi dhe nga ajo nuk duhet të mënjanohet. Ngjyra e përgatitur vihet menjëherë.

Vënia e ngjyrës vihet me brushë me dorezë të hollë që shërben për shqepjen e fi jeve. Flokët para vënies së ngjyrës lahen vetëm në rast nëse janë të yndyrshme. Sipas rregullit, ngjyra së pari vihet në pjesën e pasme të kokës, pastaj në pjesën e përparme. Në rast se kur pjesa e

Katalogë për zgjedhjen e ngjyrës

Përgatitja e ngjyrës për fl okë


176

përparme ka shumë qime të thinja, ngjyra së pari vihet në pjesën e përparme, pastaj në pjesën e pasme. Pas vënies së ngjyrës, fl okët duhet të krihen që të mos largohet ngjyra. Preferohet masazh i lehtë dhe shqepja e fl okëve nga lëkura e kokës.

Koha për veprimin e ngjyrës varet nga afi niteti i fl okëve dhe lëviz prej 30 deri 45 min. Prodhuesi i ngjyrës jep të dhëna orientuese për kohën e veprimit të ngjyrës.

Shpëlarja e ngjyrës dhe larja e fl okëve kryhet kur do të kalon koha e nevojshme për ve-prim. Së pari me ujë të ngrohtë shpëlahet teprica e ngjyrës, pa shtesë shampo. Pastaj fl okëve u vihet shampo dhe shpëlahen tërësisht. Në fund, vihet preparati përkujdes dhe regjenerim të fl okëve, që mundëson krehje të lehtë, shkëlqim dhe butësi të fl okëve.

Vënia e ngjyrës në fl okë

Veprimi i ngjyrës së fl okëve

177


Ngjyrosja e fl okëve është procedurë dekorative dhe qëllimi i tij është zbukurimi este-tik i fl okëve.

Ekzistojnë procedura të ndryshme me të cilat ndryshohet ose freskohet ngjyra e fl okë-ve si për shembull: nuancë, kolor dhe ngjyrosje e përhershme.

Rrethi i ngjyrave duhet të njihet që më lehtë të kuptohet përzierja e ngjyrave.Procedura për nuancë përbëhet prej: përgatitjes së personit të huaj, përgatitja e pre-

paratit, vënia e preparatit dhe veprimi, larja dhe shpëlarja e fl okëve.Procedura për kolor përbëhet prej: përgatitja e personit të huaj, përgatitja e prepara-

tit, vënia e preparatit dhe veprimit, larja dhe shpëlarja e fl okëve.Procedura për zbardhjen e përhershme përbëhet nga hapat vijuese: përcaktimi i ku-

alitetit të fl okëve, zgjedhja e ngjyrës, testimi i ndjeshmërisë së lëkurës, përgatitja e personit të huaj, përgatitja e ngjyrës, vënia e ngjyrës dhe veprimi, larja dhe shpëlarja.

1. Si është procedura e ngjyrosjes së fl okëve?2. Cilat procedura për ngjyrosjen e fl okëve i njeh?3. Përse parukierët duhet ta njohin rrethin e ngjyrave?4. Shpjego si fi tohet ngjyra e gjelbër, si ajo portokalle dhe si ajo vjollcë!5. Përshkruaje procedurën për nuancë!6. Përshkruaje procedurën për kolor!7. Çka nevojitet për kryerjen e ngjyrosjes së përhershme?8. Numëroi hapat nga procedura për ngjyrosje të përhershme!9. Supozo përse gjatë ngjyrosjes së përhershme, vënia e preparatit duhet të fi llohet nga pjesa

e pasme e kokës!

5.4.7. Zbardhja e fl okëve

Zbardhja e fl okëve është procedurë me të cilën ngjyra e errët e fl okëve hapet. Gjatë zbar-dhjes së fl okëve ndodh ndryshimi kimik i pigmentit në qime. Për dallim nga ngjyrosja ku në qime vihet pigment, gjatë zbardhjes vjen deri te oksidimi, përkatësisht ndarja e pigmentit. Zbardhja e fl okëve hyn në procedurat dekorative.

Mbaj mend!

PYETJE


178

Zbardhja mund të kryhet në tërë fl okët ose në fi je të caktuara.Nga veglat, pajisjet dhe materiali për zbardhjen e fl okëve nevojiten:

përparëse polivinili për mbrojtjen e rrobave të personit të huaj; shirit letre për qafë; doreza mbrojtëse; enë për përzierjen e preparatit për zbardhje me hidrogjen; brushë për vënien e masës për zbardhje; menzurë; krehër; ngjyrë; kapelë ose alumin për zbardhjen e fi jeve; blanash ose lloj i preparatit tjetër për zbardhje; hidrogjen.

Procedura për zbardhjen e fl okëve komplet fi llon me përcaktimin e kualitetit të fl okëve me qëllim që të bëhet zgjidhja e drejtë e preparati për zbardhje. Përderisa fl okët zbardhen për herë të parë kontrollohet nëse personi i huaj është alergjik në preparatin për zbardhje. Kjo kryhet në mënyrë të njëjtë sikurse edhe gjatë zbardhjes së fl okëve. Pastaj përgatitet personi i huaj, respe-ktivisht mbrohen rrobat dhe krihen fl okët. Përgatitja e preparatit përbëhet në përzierjes e sasisë së caktuar të hidrogjenit, deri në fi tim të masës homogjene. Preparati i përgatitur menjëherë vihet në fl okë me brushë speciale, nga të dy anët e çdo fi je. Koha e veprimit t preparatit nuk ësh-të përcaktuar, përcaktohet individualisht. Në fund fl okët shpëlahen me ujë të ngrohtë, lahen me shampo dhe vihet preparati për kujdes dhe regjenerim.

Procedura për zbardhjen e fi jeve të fl okëve mund të kryhet në mënyra të ndryshme. Për zbardhjen e fi jeve mund të përdoren: kapela gome, alu-mine, qese, bigudë të trashë plastik etj. Më shpesh përdoren kapelat prej gome dhe alumini.

Gjatë kësaj procedure, së pari nevojitet që të përcaktohet kualiteti i fl o-këve, si dhe ndjeshmëria e fl okëve. Pastaj përgatitet personi i huaj, për-katësisht mbrohen rrobat dhe krihen fl okët.

Zbardhja e fi jeve me kapelë, shpesh aplikohet te fl okët e shkurta. Kapela prej gome vendoset në fl o-kët e krehura dhe nëpër vrimat e kapelës me gjilpërë me grep tërhiqen fi jet për zbardhje. Fijet duhet të radhiten mirë në tërë sipërfaqen e kokës. Pastaj për-gatitet preparati për zbardhje. Gjatë kësaj procedure mund të përdoret edhe hidrogjen pak më i fortë, sep-se kapela e mbron lëkurën dhe fl okët e mbetura nga

Zbardhje me ndihmë të bigudëve

Zbardhja e fi jeve me kapelë

179


veprimi i masës për zbardhje. Megjithatë, fuqia e hidrogjenit duhet të përshtatet për kualitetin e fl okëve dhe të nuancës së preferuar.

Preparati i përgatitur me brushë vihet në fi je dhe lihet të qëndron. Pastaj fl okët shpëlahen dhe pastaj u vihet shampo. Në fund vihet preparati për kujdes dhe regjenerim.

Zbardhja e fi jeve me alumin aplikohet për fl okë më të gjata. Përveç alumineve në kohën e sotme përdoren edhe aluminet speciale vetëngjitëse që mund të përdoren disa herë dhe e leh-tësojnë paketimin e fi jeve dhe kontrollin e procesit të zbardhjes.

Gjatë zbardhjes me alumin të fi jeve të caktuara vihet preparati për zbardhje, gjatë të cilës duhet të kihet kujdes që mos të vihen deri në rrënjë. Fija e lyer vendoset në alumin dhe pastaj paketohet.

Gjatë përdorimit të alumineve vetëngjitëse, preparati për zbardhje mund të vihet në alumin, të vendoset fi ja edhe një herë lyhet me preparatin për zbardhje. Pastaj alumini mbështillet, për-katësisht ngjitet.

Pas veprimit të përfunduar të preparatit, aluminet nxirren, preparati për zbardhje shpëlahet, fl okët lahen dhe vihet preparati për kujdes dhe regjenerim.

Flokët e zbardhura ose fi jet e zbardhura mund të nuancohen, kolorohen ose të ngjyrosen.

Zbardhja e fi jeve me alumin


180

Zbardhja e fl okëve është procedurë me të cilën ngjyra e errët kalon në atë të hapur.Zbardhja e fl okëve hyn në procedurat dekorative.Zbardhja mund të kryhet në tërë fl okët ose në fi je të caktuara.Nga veglat, pajisjet dhe materia për zbardhjen e fl okëve nevojitet: përparësja polivi-

nili, shiriti prej letre për qafë, dorezat mbrojtëse, ena për përzierje, brusha për zbardh-je, mençura, krehëri, kapela ose alumini për zbardhjen e fi jeve, preparati për zbardhje, hidrogjeni.

Procedura për zbardhje është e ndryshme varësisht nëse zbardhen fi jet ose tërë fl okët, por në çdo rast duhet të përcaktohet kualiteti i fl okëve që të zgjidhen preparatet për-katëse.

Flokët e zbardhuara ose fi jet e zbardhuara mund të nuancohen, kolorohen, ose të ngjyrosen.

1. Si është procedura e zbardhjes së fl okëve?2. Çfarë ndryshimi ndodh në qime gjatë zbardhjes së fl okëve?3. Në cilat mënyra mund të zbardhen fl okët?4. Numëro çka nevojitet për kryerjen e procedurës për zbardhjen e fl okëve?5. Përshkruaje procedurën për zbardhjen e fl okëve të tëra!6. Përshkruaje procedurën për zbardhjen e fi jeve me kapelë!7. Përshkruaje zbardhjen e fi jeve me përdorim të aluminit!

5.4.8. RROJTJA E MJEKRËS

Rruajtja është punë e rëndësishme e parukierit për burra. Nën rruajtje nuk nënkuptohet ve-tëm largimi i qimeve nga mjekra por edhe formimi i fl okëve përreth veshit, formimi i mjekrës, mustaqet dhe vetullat.

Rruajtja është shkathtësi që arrihet vetëm me punë dhe ushtrim. Gjatë punës me brisk, pjesa e epërme e dorës, mbikrahu dhe parakrahu duhet të janë të qetë. Pjesa e poshtme e dorës, për-katësisht pëllëmba dhe gishtat duhet të lëvizin. Gjithashtu, është mjaft e rëndësishme mbajtja e drejtë e briskut. Ai duhet të mbahet shkurtë në raport me lëkurën, ndërsa gjatë lëvizjes së

Mbaj mend!

PYETJE

181


majës të ecë gjithmonë përpara në hark të lehtë. Përderisa nuk i tejkalojnë këto shkathtësi me ushtrim dhe nuk arrijnë siguri në punë, parukierët e rinj dhe nxënësit nuk guxojnë të kalojnë në pjesën praktike të kësaj pune.

Vegla e nevojshme dhe mjetet ndihmëse gjatë rrojtjes janë:

brisku klasik; mprehës për brisk; brusha dhe ena për sapun; përparëse mëndafshi dhe peshqirë; preparat për zbardhje; mjeti për dezinfektimin e briskut dhe brushës; preparate pas rruajtjes.

Procedura për rrojtje përbëhet nga punët përgatitore, kryerja e rruajtjes dhe punët përfundimtare.

Në punë përgatitore hyjnë: vënia e përparëses te personi i huaj, vlerësimi i lëkurës dhe qimeve, vënia e fashave të ngrohta dhe vënia e sapunit në mjekër.

Vlerësimi i lëkurës kryhet me qëllim që të vërtetohet trashë-sia dhe ndjeshmëria e saj. Vërehen edhe ndryshimet eventuale ose sëmundjet, që kërkojnë trajtim të veçantë. Nëse ekziston dyshimi për sëmundje ngjitëse, personit të huaj nuk i kryhet shërbimi në sallon. Nëse ekzistojnë aknet, sapuni duhet të vihet me kujdes, dhe vegla pas përdorimit domosdo duhet të dezin-fektohet. Me vlerësimin e qimeve vlerësohet edhe trashësia e tyre dhe nevoja për fasha të ngrohta.

Lyerja e mjekrës me sapun

Vegël e nevojshme dhe material për rruajtje


182

Me vendosjen e fashave të ngrohta zbutet lëkura dhe qimet dhe lehtësohet prerja e tyre. Kryhet me vendosjen e peshqirit të pastër të zbutur në ujë të ngrohtë.

Sapuni në mjekër vihet me qëllim që të zbuten qimet dhe lëkura. Kryhet me brushë ose me dorë varësisht nga preparati për rruajtje. Sapuni i rregullt e bën rruajtjen më të mirë sepse brisku rrëshqet nëpër mjekër dhe qimet priten më lehtë.

Vetë rrojtja kryhet me lëvizjen e briskut në drejtim të rritjes së qimeve. Gjatësia e lëvizjes së briskut varet nga kualiteti i lëkurës dhe trashësia e qimeve. Për një rruajtje të suksesshme, nevo-jitet që lëkura të shtrëngohet me përdorim të njërit ose dy gishtave. Me atë lëkura barazohet, ndërsa qimet drejtohen dhe më lehtë largohem. Në kërkesë të personit të huaj, rruajtja mund të përsëritet, duke e bërë mjekrën përsëri me sapun, dhe me qëllim që qimet që priten më afër lë-kurës.

Punët përfunduese përbëhen nga: larja dhe fshirja e fytyrës, vënia e fashave të ngrohta dhe të ftohta, dezinfektimi i lëkurës dhe vënia e preparateve për kujdes dhe mbrojtje të lëkurës nga ndikimet e jashtme. Përderisa vjen deri te lëndimi i lëkurës dhe gjakderdhja, gjithashtu duhet të ndërpritet rrjedhja e gjakut me preparate përkatëse.

Formimi i mjekrës dhe mustaqeve te burrat

Mbajtja e mjekrës më herët kishte domethënie simbolike dhe ishte privilegj i grupeve të cak-tuara. Në kohën e sotme forma e mjekrës është diktuar nga trendet e modës.

Formimi i rregullt i mjekrës ka ndikim mbi dukjen estetike të fytyrës, përkatësisht mund të kryhet me korrigjim vizual të formës së fytyrës. Kështu, për shembull për fytyrë shumë të zgjatur rekomandohet mjekër e plotë dhe e gjerë, ndërsa për fytyrë të gjerë mjekër e gjatë.

Mustaqet mund të kanë forma të ndryshme. Formimi i mustaqeve varet nga forma e kokës dhe linjave të fytyrës.

Me mbajtjen e mjekrës dhe mustaqeve mund të mbulohen disa mungesa të lëkurës dhe rrit-jeve që negativisht mund të ndikojnë mbi dukjen e fytyrës.

Përderisa zgjidhja e personit të huaj është mbajtja e mjekrës ose mustaqeve, parukieri është i obliguar që bukur t’i formon, por të njëjtët kërkojnë edhe mirëmbajtje të rregullt dhe kujdes me qëllim që dukja e tyre të duke e mirë dhe tërheqëse.

Procedura për rruajtjen e mjekrës me brisk specifi k

183


Rruajtja është punë e rëndësishme për parukierin për burra. Nën rruajtje nuk nënkup-tohet vetëm largimi i qimeve nga mjekra por edhe formimi i fl okëve përreth veshit, formimi i mjekrës, mustaqeve dhe vetullave.

Vegla e nevojshme dhe mjetet ndihmëse gjatë rruajtjes janë: Vegla e nevojshme dhe mjetet ndihmëse gjatë rruajtjes janë:brisku klasik; mprehës për brisk; brusha dhe ena për sapun; përparëse mëndafshi dhe peshqirë; preparat për zbardhje; mjeti për dezin-fektimin e briskut dhe brushës; preparate pas rruajtjes.

Procedura për rruajtje përbëhet nga punët përgatitore, kryerja e rruajtjes dhe punët përfundimtare.

1. Si është procedura e rruajtjes dhe çka nënkuptohet nën rruajtje?2. Numëroi veglën e nevojshme dhe pajisjen për rruajtje!3. Nga cilat aktivitete përbëhet procedura për rruajtje?4. Përshkruaji punët përgatitore për rruajtje?5. Përse është e rëndësishme vënia e sapunit në mjekër?6. Përshkruaje rruajtjen!7. Çka nënkuptojnë punët përfundimtare gjatë rruajtjes?8. Çfarë korrigjime vizuale mund të kryhen te personi që mban mjekër?

Pajisje bazë për punë në një sallon berberi

Mbaj mend!

PYETJE


184

5.5. PARUKIERIA

Parukieria është profesion që përsëri bëhet aktual. Puna e parukierit përbëhet në përpunim të prodhimeve të parukierisë, kujdesit të tyre dhe mirëmbajtjes. Në kohën e fundit prodhimet e parukierisë gjenden në aplikim të gjerë, si risi mode, për nevojat e artit të skenës dhe për njerëzit që nga arsyet e ndryshme kanë mbetur pa fl okë. Nga parukierët nuk pritet njohje për përpunimin e prodhimeve e parukave, por gjithsesi duhet me shkathtësi t’i vendosin, t’i kurojnë dhe t’i mirëmbajnë. Sepse çdo parukier bashkëkohor duhet ta njeh përpunimin e prodhimeve të parukierisë, cilësitë e materialit nga i cili janë përpunuar, aplikimi i tyre i drejtë dhe mënyra e kujdesit dhe mirëmbajtjes.

5.5.1. MJETET DHE MATERIALET PËR PUNË NË PROFESIONIN PARUKIERI

Vegla dhe pajisja për punë në profesionin parukieri

Për përpunimin e prodhimeve të parukave nevojitet vegël, aparate dhe pajisje përkatëse. Shpesh përdoren: kreshti, kardesh, shkopinj për ngatërrim, model i kokave, gjilpëra për lidhje, brusha, krehër etj.

Kreshti shërben për krehjen e qimeve. Përbëhet nga baza e metaltë në lloj të pllakës drejt-këndëshe në të cilën janë shpërndarë gjilpëra të mprehta prej çeliku. Përforcohen për tavolinën e punës.

Kardesh shërben për tërheqjen dhe klasifi kimin e qimeve sipas gjatësisë. Përbëhet nga baza prej lëkurë ose plastike në të cilën janë futur gjilpëra me maja të lakuara. Përdoren në çift.

Shkopinj për ngatërrimin e fl okëve përdoren gjatë përpunimit të gërshetave dhe shtesave tjera për fl okë. Përbëhen prej dy shkopinjve të gjatë prej druri me 30 cm, të fi ksuara në mbajtës ose në baza. Shkopinjtë rrotullohen përreth boshtit të vetë. Njëri shkop ka 3-5 hapje në të cilat vendosen çekreku për penj ose tela. Shkopi tjetër ka hapje dhe përreth tij mbështillet prodhimi i gatshëm. Vendosen në largësi prej 60-80 cm.

Modeli i kokave përdoren për përpunim, formim, larje, dhe tharje të parukave dhe prodhi-meve të tjera të qimeve. Përpunohen nga materiali që nuk thith ujë dhe hasen në madhësi të ndryshme, p.sh. 55, 58, 62cm. Vendosen në mbajtëse që përforcohet për tavolinën e punës.

Procedura për përpunimin e parukës

185


Gjilpërat për lidhje janë bërë nga çeliku dhe kanë dorezë druri ose plastike. Në majë, gji-lpëra është e dhëmbëzuar dhe shërben për lidhjen e qimeve në rrjetin e parukës.

Brushat për krehje të prodhimeve të parukave kanë gjilpëra metali të futura në bazën e butë prej gome. Përdoren për krehjen e prodhimeve nga qimet sintetike dhe natyrore.

Krehërit përpunohen nga çeliku i pandryshkur dhe përdoren gjatë dredhjes dhe formimit fi nal të prodhimeve.

Në pajisjen që shpesh përdoret hyjnë: darët për montim, gjilpërat për qepje, gishtëzim etj.

Materiali për punë në profesionin parukieri

Material bazë për punë në profesionin e parukierisë janë llojet e ndryshme të qimeve. Sipas prejardhjes mund të janë natyrale dhe artifi ciale (sintetike).

Qimet natyrore mund të janë: bimore, shtazore ose nga koka e njeriut.Qimet bimore janë qime të fi tuara nga liri, konopi, bari i detit etj. Nga ato mund të përpu-

nohen paruka për kukulla.Nga qimet me prejardhje shtazore, më shpesh përdoren qimet nga: kali, bualli, dhia etj. për-

doren për përpunimin e shtojcave për fl okë dhe për përpunimin e mjekrave, mustaqeve, ve-tullave, zylyfeve dhe rekuizitave të tjera teatrale.

Qimet nga koka e njeriut janë lënda e papërpunuar më e çmuar për përpunimin e prodhime-ve të parukave. Qimet e prera nga fl okët edhe më tej mund të përpunohen si fl okë, pra parukat dhe prodhimet e tjera mund të ngjyrosen, zbardhen dhe formohen në mënyra të ndryshme. Për përpunimin e prodhimeve të ndryshme më shpesh përdoren fl okët me prejardhje nga Evropa dhe Azia.

Qimet sintetike fi tohen në rrugë industriale. Qimet kualitative sintetike duhet të janë me-satarisht të trasha, të kanë masë të vogël, volumen të madh, ngjyrë dhe shkëlqim stabil. Nuk guxojnë të trajtohen kimikisht. Janë më të lira se qimet natyrale, që e ulin edhe çmimin e pro-dhimeve të fi tuara prej tyre.

Modeli i kokës Mbajtëse për paruke Vegla për përpunimin e parukave


186

Puna e parukierit përbëhet në përpunim të prodhimeve të parukierisë, kujdesit të tyre dhe mirëmbajtjes.

Për përpunimin e prodhimeve të parukave nevojitet vegël, aparate dhe pajisje përkatë-se. Shpesh përdoren: kreshti, kardesh, shkopinj për ngatërrim, model i kokave, gjilpëra për lidhje, brusha, krehër etj.

Material bazë për punë në profesionin e parukierisë janë llojet e ndryshme të qimeve. Sipas prejardhjes mund të janë natyrale dhe artifi ciale (sintetike).

Qimet natyrore mund të janë: bimore, shtazore ose nga koka e njeriut.

1. Në çka përbëhet puna e parukierit?2. Përse parukieri bashkëkohor duhet t’i jeh prodhimet e parukave?3. Numëro cila është vegla bazë për profesionin e parukierisë!4. Çfarë lloje të qimeve përdoren për përpunimin e prodhimeve të parukave?

5.5.2. LLOJET E PRODHIMEVE TË PARUKAVE

Ekzistojnë lloje të ndryshme të prodhimeve të parukave. Këtu hyjnë shtojcat për fl okë, paru-kat, mjekrat, mustaqet, qerpikët etj. këtu do të qëndrojmë në shpjegimin vetëm për ato prodhi-me që aplikohen në parukieri.

Mbaj mend!

Paruka nga qimet natyrale Paruka nga qimet sintetike

PYETJE

187


Disa nga prodhimet e parukave janë përpunuar nga montura, përkatësisht baza (si p.sh. pa-rukat), ndërsa disa nuk kanë mbajtëse. Kjo është një ndër faktorët që e përcaktojnë mënyrën e përdorimit, kujdesin dhe mirëmbajtjen e prodhimeve.

Nga prodhimet e parukave në parukieri përdoren: fi jet, gërshetat, dredhat, bishtalecat, trans-formime, tupei dhe paruka.

Fijet janë qime shtesë me gjatësi prej 10-15cm. Hasen me ngjyrë të ndryshme. Përbëhen nga pjesa e gërshetuar dhe e lirë. Në fl okë përforcohen me kapëse. Përdoren me qëllim që ta freskojnë dhe stolisin modelin e fl okëve. Zakonisht zgjidhet fi je me ngjyrë që është e ndryshme nga ajo natyrale me qëllim që të vepron në mënyrë dekorative.

Gërshetat shpesh përpunohen nga qimet sintetike. Përdoren si stoli për fl okët e gjata. Prodhohen me ngjyrë dhe gjatësi të ndryshme.

Dredhat janë qime shtesë në formë kaçurrele. Zakonisht grupohen 2-3 pjesë me gjatësi të njëjtë, që në pjesën e epërme janë të bashkuara. Më shpesh përforcohen prej anës ose në pjesën e pasme të modelit të fl okëve.

Bishtalecat ose cullufet kanë gjatësi 50-60 cm. Në pjesën e epërme në gjerësi prej përreth 8 cm janë qepur fortë, ndërsa pjesa tjetër është e lirë. Shpesh prodhohen nga qimet sintetike. Përdoren për përpunimin e topuzëve dhe modeleve të ndryshme të fl okëve për mbrëmje.

Transformimet për gra dhe tupei për burra janë shtojca për fl okë të përpunuara me formë dhe madhësi të ndryshme. Shërbejnë për mbuli-min e tullacërisë së pjesshme. Prodhohen në mënyrë industriale dhe me dorë. Përpunohen në monturë të bërë speciale nda koka me rrjet, shpesh nga fl okët natyrale.

Parukat përpunohen me dorë ose në mënyrë industriale, nga fl okët natyrale ose qimet sintetike. Përpunohen nga montura nga qafa elastike ose e fortë. Qafa elastike përshtatet në madhësitë e ndryshme të kokës. Te qafa e fortë, madhësia e parukës është përcaktuar me saktësi. Disa paruka në pjesën e pasme kanë gomë me të cilën mund të rregullohet madhësia. Prodhohen paruka sipas gjatësisë, formës dhe ngjyrës.

Fije Fijet e futura në fl okë

Paruke me monturë


188

Prodhimet e parukave që përdoren në parukieri: fi jet, gërshetat, dredhat, bishta-lecat, transformime, tupei dhe paruka.

Montura është bazë në të cilën përpunohen disa prodhime të parukave.

1. Numëroi prodhimet e parukave që përdoren më shpesh!2. Çka është montura?3. Cilat prodhime të parukave përpunohen në monturë?4. Kur dhe përse përdoren fi jet?5. Çfarë lloje të parukave ekzistojnë?

5.5.3. VENDOSJA, KUJDESI DHE MIRËMBAJTJA E PRODHIMEVE TË PARUKAVE

Teknika e vendosjes së prodhimeve të parukave varet nga ajo nëse duhet të vendoset shto-jcë për fl okë ose paruke.

Procedura për vendosjen e shtojcave për fl okë përbëhet prej disa hapave. Së pari shtojca vendoset në modelin e kokës dhe bukur krihet. Pastaj përgatitet vendi i kokës ku duhet të përfor-cohet shtojca. Ndahen fi jet me të cilat mbulohet montura ose pjesa e epërme e shtojcës. Shtojca

Llojet e ndryshme të parukave

Mbaj mend!

PYETJE

189


me qime merret nga modeli i kokës dhe përforcohet në kokën e personit të huaj me kapëse, krehër ose në mënyrë tjetër, varësisht nga lloji i shtojcës.

Në fund duhet të krihen fl okët natyrale së bashku me shtojcën që të përzihen dhe me fi jet e ngjitura të mbulohet vendi në të cilin është përforcuar shtojca. Shtojcat duhet mirë të përfor-cohen, që personi i huaj të ndjen siguri.

Vendosja e parukës duhet të kryhet, kështu që në kokë duhet të qëndron sigurt. Nuk guxon të jetë e lirë dhe as shumë e shtrënguar. Këtu nevojitet shkathtësi e veçantë për vendosjen e parukave që në pjesën e pasme kanë gomë me të cilën rregullohet madhësia e parukës. Për ven-dosjen e mirë dhe të rregullt të parukës është e rëndësishme që me përshtatshmëri të përgatiten fl okët natyrale përkatësisht sipas nevojës të mblidhen në mënyrë të rregullt.

Kujdesi dhe mirëmbajtja e prodhimeve të parukave nënkupton krehjen, larjen, riparimin e formës dhe ngjyrës e tyre të rregullt. Për kryerjen e drejtë të këtyre punëve është e rëndësishme nëse procedurat janë përpunuar nga qimet natyrale ose sintetike dhe nëse kanë monturë.

Larja e qimeve shtesë kryhet në dy mënyra. Shtojcat që janë përforcuar në monturë lahen në enë me ujë të vakët dhe me shampo. Nëse nuk kanë monturë lahen të përforcuara në modelin e kokës. Para larjes, qimet shtesë duhet të krihen. Pas shpëlarjes së shampo përdoret të balsamit emulsion që nuk shpëlahet. Pastaj qimet shtesë thahen. Nëse bëhet fj alë për prodhim sintetik, nuk guxon të ekspozohet në ngrohtësi direkte.

Ngjyrosja e qimeve shtesë kryhet me qëllim që të freskohet ngjyra e tyre ose që të ri ngjyro-sen. Procedura kruhet në modelin kokë. Ngjyrosja e qimeve shtesë, veçanërisht ajo e përhersh-me aplikohet te prodhimet nga qimet natyrale (veçanërisht nga fl okët). Prodhimet sintetike nuk guxojnë të ngjyrosen me ngjyra oksiduese.

Përgatitja e qimeve shtesë kryhet me qëllim që ta përmbajnë formën kaçurrele. Prodhimet nga qimet natyrore mund të dredhen me aplikim të procedurës për ondulacion të ujit ose me ondulacion të ftohtë të përhershëm. Dredhen në përforcim të modelit kokë. Te qimet sintetike këto prodhime nuk guxojnë të kryhen.

Krehja e parukave kryhet në modelin e kokës. Te parukat sintetike nuk guxon të përdoret krehër plastike ose brushë.

Larja e parukave është procedurë që përbëhet prej disa hapave. Së pari lahet montura me vënien e shampo të trashë me copëz vati. Pastaj paruka vendoset në modelin kokë, përforcohet me gjilpëra dhe krihet. Paruka së bashku me modelin e kokës zbuten në enë në të cilin është tret shampo dhe gjëndrën për një kohë. Herë pas here shtypet me duar, ndërsa nuk guxon të fërkohet. Paruka shpëlahet me ujë të ftohtë dhe në fund përdoret mjeti për regjenerim.


190

Te paruka sintetike duhet më shumë të kihet kujdes në temperaturën e ujit për larje. Parukat thahen të vendosura në modelet e kokës. Ato sintetiket thahen në temperaturë dhome, pa u ekspozuar direkt në ngrohtësi.

Ngjyrosja e parukave kryhet në modelin e kokës, njëjtë si te fl okët natyrale, vetë duhet të kihet kujdes që të mos ngjyroset montura. Kjo procedurë aplikohet vetëm te parukat natyrale.

Formimi i parukave natyrale mund të kryhet me drejtimin e fl okëve me tharëse, ondulacion uji dhe ondulacion të ftohtë të përhershëm, njëjtë si te fl okët natyrale. Gjatë kësaj paruka vendo-set në modelin e fl okëve.

Parukat sintetike formohen me procedurë të veçantë. Dredhja kryhet në parukën e larë dhe të lagët e vendosur në kokën model. Paruka kaçurrele mbulohet me qese që nuk guxon të lës-hon ajër, vendoset në tharësen kapelë dhe lihet 20 min. Temperatura e ajrit ngrohës për tharje duhet të jetë 50C. Nën veprim të ngrohtësisë qimet sintetike zbuten dhe e pranojnë formën e bigudëve. Sepse qesja nuk e lejon avullimin e ujit, qimet mbrohen nga dëmtimi. Pas kohës së nevojshme të kaluar për përgatitje, ndërpritet veprimi i ajrit të ngrohtë, nxirret qesja dhe paruka lihet që të thahet në mënyrë natyrale, pastaj dredhet.

Teknika e vendosjes së prodhimeve të parukave varet nga ajo nëse duhet të vendoset shtojcë për fl okë ose paruke.

Kujdesi dhe mirëmbajtja e prodhimeve të parukave nënkupton krehjen, larjen, ripari-min e formës dhe ngjyrës e tyre të rregullt. Për kryerjen e drejtë të këtyre punëve është e rëndësishme nëse procedurat janë përpunuar nga qimet natyrale ose sintetike dhe nëse kanë monturë.

1. Nga çka varet teknika për vendosjen e prodhimeve të parukave?2. Si vendoset shtojca me qime?3. Në çka duhet të kihet kujdes gjatë vendosjes së parukës?4. Si lahen shtojcat me qime?5. Vallë të gjitha shtojcat me qime mund të ngjyrosen?6. Krahasoje larjen dhe tharjen e parukës natyrale dhe asaj sintetike!7. Si ngjyroset dhe formohet paruka natyrale?8. Supozo përse paruka sintetike nuk guxon të ngjyroset me ngjyra oksiduese!9. Çka do të ndodh nëse paruka sintetike përpunohet me ondulacion të ftohtë të përhershëm?10. Përshkruaje procedurën për dredhjen e parukës sintetike!

PYETJE

Mbaj mend!

191


FJALORI I FJALËVE TË PANJOHURA

Abrazive – mjet me të cilin pastrohen, me ndihmë të fërkimit e.a. gdhendje.Absorbim – përqendrimi i substancës së sipërfaqes së absorbuesit.Adstogjeni – e shtrëngon, mbledh sipërfaqen e indit, për shkak fundërrinës së

proteinave.Adezion – thithet, ngjitet për lëkurë.Amorf – pa formë të caktuar, e kundërt nga kristali.Anatomi – shkenca për ndërtimin e organizmave të gjallë.Antiseboroik – zvogëlon ose pengon sekretim të zmadhuar të dhjamit (sebum) nga

gjëndrat dhjamore të lëkurës.Antiseptik – pengon zhvillimin e mikroorganizmave me inhibuim të aktivitetit të tyre.Antistatik – zvogëlon ose pengon elektricitet statik.Antifermentues – pengon procese fermentuese.Antifl ogjistik – mjet që qetëson ose freskon ndezje. Absorbim – lidhje e substancës së gazit për mjet absorbues.Atrofi - i ngurtë, i dobët, ushqim i keq.Bakteriocit – shkatërron baktere.DDD – (dezinfektim, dezinsekcim, deratizim) – përmbledhje e procedurave për

shkatërrim të mikroorganizmave, brejtësve dhe insekteve.Dezinfektim – shkatërrim i mikroorganizmave patogjene, por jo edhe sporeve.Demineralizim – pastrim i ujit nëpërmjet ndërrimit të joneve. Distilim – ndarje e lëngjeve në brumë, me pika të ndryshme të zierjes.Dehidrim – humbja e ujit.Ekstrakt – nxjerrja e drogave me ndihmë të tretësit.Eksfolim – qërim i qelizave të vdekura të lëkurës.Ekzemë – sipërfaqe të ndezura të lëkurës me fl luska të imëta, me krurje dhe qërim të

lëkurës.Elastin – përbërje koke nga indi elastik i organizmit të njeriut.Emolieten – zbut sipërfaqen e lëkurës dhe mukozës.Emulgator – komponent për fi timin e emulsionit stabil.Epitelizim – riparim i qelizave epitele. Eritem – djegie e lëkurës.Fazë liofi le – tretet në lipide.Fiziologji – shkenca për proceset natyrale në organizmat e gjallë.Film – shtresa e barabartë e hollë mbi ndonjë sipërfaqe.Fungicide – shkatërrojnë kërpudha.


192

Faza hidrofi le – tretet në ujë.Hidrofi le – lidhin ujë.Higroskop – cilësi e materies që të thith lagështi nga ajri.Hipertihozë – qime të shumta në trup.Hiperhidrozë – sekrecion i zmadhuar në djersë.Homogjenizim – përzierje e preparatit, përderisa nuk fi tohet përqendrim i barabartë

në të gjitha pikat e saja.Humektans – mjet për lagështi.Inkorporon – ndërtohet, kyç.Kardesh – pajisje për përpunimin e parukave (bazë me gjilpëra të futura).Kaustik – veprim kafshues me të cilin shkatërrohet ose largohet indi i shëndoshë ose i

sëmurë.Keratinë - materie e vrazhdë.Keratozë – vrazhdësi e zmadhuar.Keratolicite – mjete për largimin e indit të panevojshëm, me kafshim.Konservans – mjet që e mbron preparatin nga prishja mikrobiologjike.Konsistencë – gjendje, fortësi, dendësi.Krioterapi – piling mekanik me azot të lëngshëm ose borë prej CO2.Nomenklaturë – emërtim i lëndëve të papërpunuara.Ondulacion – procedurë për dredhjen e fl okëve.Organoleptik – testim me ndihmën e shqisave.Penetrim – depërtim i preparatit (substancë)Polivinil – material sintetik, rezistues ndaj ujit dhe disa kemikaleve.Piling – qërim të qelizave të vdekura nga shtresa e epërme e lëkurës.Poroze – e zbrazët.pH – rregullues – mjete që e rregullojnë aciditetin.Repelentë – refuzues të insekteve.Rihidrim – rikthim i lagështisë së lëkurës.Sebore – sekrecion i lagështisë së lëkurës.Sensibilizim – ndjeshmëri.Solubilizator – e homogjenizon tretësin.Standardizim – procedura për barazim të kualitetit.Tenzide – materie aktive sipërfaqësore.Termombrojtje – mbrojtje nga ndryshimet e temperaturave.Toksike – helmuese.Tonizon- fut tonus normal të indit epiderma.Tonus – tensionimi normal i qelizës.

193


LITERATURA E SHFRYTËZUAR:

1. Д.Васиљевиќ, С.Савиќ, Љ.Ѓорѓевиќ, Д.Крајишник: Приручник из козметологије, Београд, 2007

2. Г.Вулета: Фармацеутска технологија са биофармацијом, Београд, 2007

3. Службен весник на Република Македонија, бр.152 од 18 декември 2007

4. Галафарм, Вадемекум, Скопје, 2007

5. Д. Ајронс: Убава жена, Скопје, 2004

6. М. Чајковац: Козметологија, Загреб, 2000

7. Rieger MM, Harrys Cosmeticology, New York, 2000

8. Р.Јаневска, К.Петров: Основи на козметиката и фризерството, Скопје, 1994

9. Г. Вулета: Козметологија, Београд, 1994

10. Williams, Shmitt: Chemistry and Technology of cosmetics and toiletries industry, Glasgow,1994

11. С. Мазиќ, Ж. Ниџовиќ: Козметологија са практикумом, Београд, 1989

12. С. Мазиќ: Познавање материјала, Београд-Нови Сад, 1988

13. Д. Пекариќ: Фризер, козметичар, власуљар,Сарјево,1987

14. Р. Поповиќ, О. Поповиќ: Технологија материјала, Београд, 1970

15. В. Абрамовиќ: Козметика, Београд- Загреб, 1968

Documents

Kozmetika dhe parukieria