M A D A E Ğ İ T İ M Y Ö N E T İ M İ

kış 1999

say ı : 17 ss .53-64

TOPLUMSAL DEĞİŞİM SÜRECİ İÇERİSİNDE ÖĞRETMENLER VE ÖĞRETMEN ROLLERİNDEKİ

DEĞİŞMELER

Arş.Gör. Mustafa S a n a l

E r c i y e s Ün ivers i tes i F e n E d e b i y a t Fakü l tes i

Toplumsal değişme bir durumdan diğer bir duruma geçişi ifade etmektedir. Bu değişim ve dönüşüm kültürü gerek toplumlara gerekse bireylere önemli sorumluluklar yüklemektedir. Eğitim sürecinin en önemli öğelerinden birisi olan öğretmenlerimiz, toplumsal değişmenin ön gördüğü koşullardan en çok etkilenenlerin başında gelmektedirler. Bu nedenle bu çalışmada toplumsal değişim süreci içersinde öğretmen ve öğretmen rollerinde ortaya çıkan değişiklikleri tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda toplumsal değişim süreci içersinde öğretmenlere düşen görevler ile bu değişim süreci içersinde öğretmenlerin yetiştirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlara yer verilmiştir.

Giriş

2 1 . yüzy ı l ı y e r y ü z ü n d e y a ş a y a n b i r ç o k i n s a n iç in fark l ı l ığ ın , u m u d u n ,

y e n i l i ğ i n , i le r ic i l iğ in , m i s t i z m i n s i m g e s i o l u r k e n , baz ı lar ı iç in d a h a k a r a m s a r

t a b l o l a r ç izmişt i r . Öze l l i k le 2 0 . yüzy ı l ın s o n y ı l la r ında ü lke ler , as ı r lar b o y u

ü z e r i n d e değ i ş i k f ikir ler, i n a n ç l a r y ü r ü t ü l e n 2 0 0 0 y ı l ın ın haz ı r l ı k lar ı iç in kol lar ı

s ı v a m ı ş l a r v e çeş i t l i at ı l ımlar ı g e r ç e k l e ş t i r m e p lan ı y a p m a k t a d ı r l a r . Baz ı

ü l ke le r y e n i yüzy ı l ı k a r ş ı l a m a k u t l a m a l a r ı iç in ş i m d i d e n p l a n , p r o g r a m

o r g a n i z a s y o n y a p a r l a r k e n , k imi le r i d e as r ın bu luş la r ın ı ( b i y o n i k i n s a n g i b i )

g e r ç e k l e ş t i r m e p e ş i n d e koşmaktad ı r la r (E se r , 1997 :24) . O l a y l a r a b u a ç ı d a n

b a k t ı ğ ı m ı z d a yüzy ı l ın s o n d ö n e m i n e d a m g a s ı n ı v u r a n " d ö n ü ş ü m v e

d e ğ i ş i m k ü l t ü r ü " b i r e y l e r e v e t o p l u m s a l z ü m r e l e r e ö n e m l i s o r u m l u l u k l a r

y ü k l e m e k t e d i r . B u s o r u m l u l u ğ u n eşit v e u y g u n b i r b i ç i m d e t o p l u m u n t ü m

k a t m a n l a r ı n c a pay laş ı lm ı ş o l m a s ı b i r z o r u n l u l u k t u r . D e ğ i ş i m e b u a ç ı d a n

haz ı r o l m a y a n t o p l u m l a r d e ğ i ş i m l e g e l e n y e n i a ç ı l ı m l a r ı n t a h r i b a t ı n a

e n g e l o l a m a z l a r . D e ğ i ş i m e haz ı r o l m a m a k ; d e ğ i ş i m e sırt ç e v i r m e k v e o n a

kay ı t s ı z k a l m a k k a d a r c i d d i s o n u ç l a r a y o l a ç a b i l e c e k y e t e n e k t e d i r

( D o ğ a n , 1998: 3 3 5 ) .

E ğ i t i m i n d e ğ i ş i m kar ş ı s ında b e k l e n e n i ş lev in i y e r i n e g e t i r m e s i ; d e ğ i ş i m i n

o las ı t e h d i t l e r i n i b e r t a r a f e d e b i l m e s i iç in e ğ i t i m re fo rm la r ın ın o k u l b inas ı v e

s ın ı f lar ı k u ş a t a c a k g e n i ş l i ğ e u l a ş m a s ı i le m ü m k ü n o l a b i l i r . A n c a k b u

h u s u s t a ö n c e l i k ö ğ r e t m e n v e ö ğ r e t m e n i n yeters i z l iğ i i le i lg i l id i r . D e ğ i ş i m i

k a v r a m a y a n , d e ğ i ş i m kar ş ı s ında k e n d i ö n e m v e i ş lev in in f a r k ı n d a

o l m a y a n ö ğ r e t m e n l e r l e y e n i t o p l u m a sanc ı s ı z v e s ık ınt ı s ı z g e ç i ş y a p m a k

m ü m k ü n deği ld i r . Ö ğ r e t m e n i d e iç ine a l a n r e f o r m pol i t i ka lar ı i se

d e ğ i ş i m i n g e r ç e k " a n a h t a r a k t ö r ü " n ü y a n i ö ğ r e t m e n i k a z a n m ı ş o l u r

( D o ğ a n , 1998: 3 3 7 ) . B u r a d a ak ı l la ra ş u s o r u g e l m e k t e d i r . A c a b a , sü ra t le

d e ğ i ş i m v e g e l i ş i m e u ğ r a y a n t o p l u m l a r d a , ö ğ r e t m e n l e r i n b u d e ğ i ş i m v e

g e l i ş i m sü rec i içe r i s i nde o y n a m ı ş o l d u ğ u ro l le r n e l e r d i r ? ç a l ı ş m a m ı z ı n o r t a k

t e m a s ı n ı b u s o r u y a v e r i l e c e k c e v a p o lu ş tu rmaktad ı r .

T e z c a n , ö ğ r e t m e n l e r i n sosyo-kü l tü re l d e ğ i ş i m d e o y n a m ı ş o l d u ğ u ro lü

a ) Y e r e l so syo -kü l tü re l d e ğ i ş m e l e r v e ö ğ r e t m e n

b ) U l u s a l d ü z e y d e sosyo-kü l tü re l d e ğ i ş m e l e r v e ö ğ r e t m e n o l m a k ü z e r e iki

a n a baş l ı k h a l i n d e i f a d e etmiş t i r ( T e z c a n , 1998 :37 -47 ) . K a n a a t i m i z c e b u

a y ı r ı m , d e ğ i ş m e k a v r a m ı n ı n t a b i a t ı n a d a u y g u n d ü ş m e k t e d i r . Bir

t o p l u m u n k e n d i kü l türe l ö ğ e l e r i n d e n m e y d a n a g e l e n d e ğ i ş m e l e r (baş l ık

p a r a s ı n ı n o r t a d a n k a l k m a s ı ) y e r e l t o p l u m s a l d e ğ i ş m e i k e n , b i lg i saya r ın o

t o p l u m u n h a y a t ı n d a y a r a t m ı ş o l d u ğ u d e ğ i ş m e l e r ise u l u s a l d ü z e y d e

c e r e y a n e d e n d e ğ i ş m e l e r g r u b u n d a d ı r . Ç ü n k ü b u g ü n d ü n y a ü z e r i n d e b i r

k ü r e s e l l e ş m e h a r e k e t i c e r e y a n e t m e k t e d i r . K ü r e s e l l e ş m e n i n n e t i c e s i n d e

b ü y ü k d e v l e t l e r d e n k ü ç ü k a d a c ı k l a r a , h e r b ü y ü k l ü k t e k i v e r e n k t e k i

ü l k e d e n ş i r ket le re , k u r u m l a r a , a i l e l e r e k a d a r g e r e k t o p l u l u k l a r g e r e k s e

b i r e y l e r e s e n d e ğ i ş i m rüzgar ına a y a k u y d u r m a k iç in har ı l har ı l

ç a l ı ş m a k t a d ı r l a r ( K a z g a n , 1997: 9) . Ö ğ r e t m e n d e d ü n y a d a c e r e y a n e d e n

b u d e ğ i ş i m h a r e k e t i n e h e r n d e ğ i ş i m d e n e t k i l e n e n h e m d e d e ğ i ş i m i

e t k i l e y e n b i r b i r e y o l a r a k k a t ı l m a k zo rundad ı r . O l a y a b u a ç ı d a n

b a k t ı ğ ı m ı z d a d e ğ i ş i m sü rec i içe r i s inde ö ğ r e t m e n e d ü ş e n görev le r i a i t

baş l ı k la r h a l i n d e v e r m e n i n fayda l ı o l a c a ğ ı n ı d ü ş ü n m e k t e y i z .

Toplumsal Değişim Süreci İçersinde Öğretmene Düşen Görevler

1 . Ö ğ r e t m e n , t o p l u m s a l d e ğ i ş i m sü rec i içe r i s i nde k e n d i ha lk ın ın

kültürel değerleri i le ters düşmemelidir. T o p l u m u n u n k ü l t ü r ü n ü ç o k iyi

b i l m e l i , kü l tü rün g e l i ş m e y i ön ley ic i yön ler in i h içb i r g r u p v e t o p l u l u k i le

ç a t ı ş m a d a n ç a ğ ı n g e r e k l e r i d o ğ r u l t u s u n d a d e ğ i ş t i r m e y e ça l ı şma l ıd ı r .

2 . Ö ğ r e t m e n , h a l k a e n yak ın , e n aç ık b i r ş e k i l d e v e e n u ç t a h i z m e t

v e r e n b i r m e s l e ğ i n üyes id i r . B u n e d e n l e ö ğ r e t m e n i n ç e v r e ro l ler i a r a s ı n d a

t o p l u m u n k a l k ı n m a s ı n a h i z m e t , h a l k s a ğ l ı ğ ı n a h i z m e t , ha l k ın m a n e v i v e

kü l tü re l d e ğ e r l e r i n k o r u n m a s ı v e ge l i ş t i r i lmes ine h i z m e t g i b i , d e ğ i ş i m s ü r e c i

i ç e r i s i n d e ö n e m l i ro l ler i b u l u n m a k t a d ı r (Bu r sa l ıoğ lu , 1987 : 70) .

3 . K ı r sal k e s i m l e r d e y e n i l i k v e d e ğ i ş i m e karş ı y a k u ş k u i le bakı l ı r , y a

d a d a h a a z o l u m l u yaklaş ı l ı r . B u y ö r e l e r d e esk i o l a n şey , y e n i o l a n

h e r h a n g i b i r ş e y d e n d a h a değer l id i r ( T e z c a n , 1988 ;38 ) . B u n e d e n l e h a l k ,

y e n i l i k l e r e k u ş k u i le y a k l a ş m a k t a , y a t ü m d e n r e d d e t m e k t e y a d a ç o k

b ü y ü k d i r e n ç g ö s t e r d i k t e n s o n r a z o r a k i o l a r a k k a b u l e d e b i l m e k t e d i r .

K a n a a t i m i z c e , g e l e n e k s e l t o p l u m l a r d a g e l e n e k v e g ö r e n e k l e r i le i n a n ç

v e d e ğ e r s i s t e m l e r i n d e n k a y n a k l a n a n kabu l len i ş le r d a h a y ü k s e k d ü z e y d e

b u l u n m a k t a d ı r . B u kabu l len i ş le r ha lk ın y a ş a m b i ç i m i n e tes i r e t m e k t e v e

h a l k t a r a t ı n d a n d e ğ i ş m e z m u t l a k d o ğ r u l a r o l a r a k b e n i m s e n m e k t e d i r l e r .

Ö r n e ğ i n k ı rsal a l a n d a y a ş a y a n ha lk ın sağ l ı k s o r u n l a r ı n a v e ç o c u k

d o ğ u m l a r ı n a o l a n y a k l a ş ı m ı b u r a d a z i k red i leb i l i r . G e r e k b a ğ n a z l ı ğ ı n

g e r e k s e g e l e n e k v e g ö r e n e k l e r i n y a r a t m ı ş o l d u ğ u t a a s s u p v e b i l g i

eks ik l iğ i i le k ı rsal a l a n d a y a ş a y a n ha lk ın b ü y ü k b i r k ı sm ı nü fus

p l a n l a m a s ı n a karş ı ç ı k m a k t a v e eş in i e r k e k d o ğ u m u z m a n ı n a d a h i

g ö t ü r m e m e k t e d i r e n m e k t e d i r l e r . Ö l ü m o l a y ı n a karş ı y a k l a ş ı m tarz lar ı d a

ayr ıdı r . H e r h a n g i b i r ç o c u k ö l ü m ü kar ş ı s ında " A l l a h v e r d i , A l l a h a ld ı , o b u

d ü n y a iç in y a r a t ı l m a m ı ş ( T e z c a n , 1 9 8 8 ; 3 8 ) " f e l s e f e s i i le y a k l a ş ı l m a k t a , b u

ö l ü m ü n a r k a p l a n ı n d a y e r a l a n e t k e n l e r e herhançj i b i r ö n e m

v e r i l m e m e k t e , o l a y t a m a m e n d i n s e l b i r i n a n ç ö r ü n t ü s ü n e

b ü r ü n d ü r ü l m e k t e d i r . B u n u n g i b i d u r u m l a r d a ö ğ r e t m e n i n o y n a y a c a ğ ı rol

v e ö ğ r e t m e n i n etk i s i n e o l a b i l i r ? Ö ğ r e t m e n , b i l h a s s a k ı rsal k e s i m d e o

y ö r e n i n e n ö n d e g e l e n a y d ı n insan ın ı t e m s i l e t m e k t e d i r . H a l k ı n b ü y ü k

ç o ğ u n l u ğ u ö ğ r e t m e n i n s ö z ü n e i t i b a r e t m e k t e v e o n a b ü y ü k b i r s a y g ı

g ö s t e r m e k t e d i r . Ö ğ r e t m e n , karş ı l ık l ı b u an lay ı ş içe r i s i nde h a l k a , d ü n y a d a

o l u p - b i t e n l e r i on la r ın a n l a y a c a ğ ı u y g u n b i r d i l l e i z a h e d e b i l m e l i , h a l k i le

h e r h a n g i b i r ç a t ı ş m a y a g i r m e d e n , o n l a r a i n a n ç s i s t e m l e r i n d e n

k a y n a k l a n a n yan l ı ş la r ın o r t a d a n ka ld ı r ı lmas ına ça l ı şma l ıd ı r . Ö r n e ğ i n k ö y

k a h v e s i n d e v e y a k ö y e v i n d e , e r k e k l e r e nüfus p l a n l a m a s ı n a d a i r b i l g i

v e r e b i l m e l i , sağ l ı k so run la r ı i le m ü c a d e l e h u s u s u n d a on lar ı

a y d ı n l a t a b i l m e l i , t ü m bun la r ı d a k ö y l ü n ü n d i l i y l e v e sab ı r la y a p m a l ı d ı r .

4 . Ü l k e m i z d e C u m h u r i y e t i n k u r u l u ş u n d a n i t i b a r e n Mi l l i E ğ i t i m

p o l i t i k a m ı z ı n a n a h e d e f i i l köğret im i y a y g ı n l a ş t ı r m a k o lmuş tu r . E ğ i t i m d e

i l k ö ğ r e t i m e ö n c e l i k l e ö n e m v e r m e işi A t a t ü r k ' ü n e m r i d i r . O , eğ i t im i t o p l u m

k a l k ı n m a s ı iç in b i r a r a ç o l a r a k g ö r m e k t e y d i . O k u m a - y a z m a b i l m e y i a d e t a

i n s a n o l m a n ı n ö n şart ı o l a r a k k a b u l e t m e k t e y d i ( T a ş d e m i r c i , 1984: 4 9 7 ) .

A t a t ü r k t o p l u m k a l k ı n m a s ı n d a (köyün k a l k ı n m a s ı n d a ) e n b ü y ü k gö rev i

ö ğ r e t m e n l e r e ve rmi ş t i r v e çeş i t l i v e s i l e l e r l e y a p m ı ş o l d u ğ u

k o n u ş m a l a r ı n d a b u n u ş u söz le r i y le i f a d e etmi ş t i :

- " M e m l e k e t i m i z i , t o p l u m u m u z u , g e r ç e k h e d e f e , m u t l u l u ğ a e r i ş t i rmek iç in

iki o l g u y a ih t i yaç vardı r . Biri v a t a n ı n hayat ın ı k u r t a r a n a s k e r o r d u s u , d iğer i

m i l l e t i n g e l e c e ğ i n i y o ğ u r a n kül tür o r d u s u d u r " .

- " D ü n y a n ı n h e r t a r a f ı n d a ö ğ r e t m e n l e r , i n s a n t o p l u l u ğ u n u n e n f e d a k â r v e

s a y g ı d e ğ e r unsur lar ıd ı r .

- " M i l l e t l e r i k u r t a r a n l a r a n c a k v e ya ln ı z ö ğ r e t m e n l e r d i r . Ö ğ r e t m e n d e n ,

e ğ i t i c i d e n y o k s u n b i r m i l l e t , h e n ü z m i l l e t ad ın ı a l m a k k a b i l i y e t i n i

k a z a n m a m ı ş t ı r . O n a b a s i t b i r k i t le d e n i r , m i l l e t d e n e m e z . B u k i t le , m i l l e t

o l a b i l m e k iç in , m u t l a k a e ğ i t i m c i l e r e , ö ğ r e t m e n l e r e m u h t a ç t ı r (Akyol, 1989 : 5 - 9 ) " .

- " O r d u l a r ı m ı z ı n k a z a n d ı ğ ı z a f e r s iz in v e s iz in o rdu la r ın ı z ın z a f e r i iç in ya ln ı z

z e m i n haz ı r lad ı . G e r ç e k Z a f e r i siz k a z a n a c a k , siz k o r u y a c a k s ı n ı z v e

m u t l a k a b a ş a r ı y a u l a ş a c a k s ı n ı z (Tekış ık, 1 9 8 3 : 1 - 7 ) " .

B u i f a d e l e r d e n d e a n l a ş ı l a c a ğ ı üze re , A t a t ü r k ' e g ö r e t o p l u m

k a l k ı n m a s ı n d a ö ğ r e t m e n kata l i zö r gö rev i gö recekt i r . Ç ü n k ü , ü l k e n i n e n

ü c r a k ö ş e l e r i n e y e n i c u m h u r i y e t i n i l ke v e ink ı laplar ı a n c a k ö ğ r e t m e n l e r

t a r a f ı n d a n g ö t ü r ü l e c e k , g e n i ş h a l k k i t le ler i ö ğ r e t m e n l e r vas ı ta s ı y la y e n i

c u m h u r i y e t e bağ l ı b i r e r v a t a n d a ş o l a b i l e c e k l e r d i r . Y i n e c u m h u r i y e t

d ö n e m i n d e T ü r k i y e ' d e k ö y ü n ka l k ınd ı r ı lmas ında k ö y l ü n ü n e ğ i t i m i n i n

gerek l i l iğ i ü z e r i n d e d u r a n v e k ö y e u y g u n ö ğ r e t m e n y e t i ş t i r m e n i n z a r u r e t i

i le i lgil i o l a r a k Tü rk i ye M a a r i f i i le i lgil i b i r d e r a p o r h a z ı r l a y a n D e v v e y d e

ö ğ r e t m e n l e r i n t o p l u m s a l d e ğ i ş i m d e k i r o l l e r i n e i l i şk in ş u i f a d e l e r i b e y a n

etmiş t i r :

- "B i r m e m l e k e t i y e n i d e n i h y a e t m e k iç in , e n esas l ı v a s ı t a n ı n oku l la r ı

v ü c u d a g e t i r m e k o l d u ğ u n u h iç k i m s e i n k a r e d e m e z . F a k a t , on la r ın

i d a r e s i n i d e r u h t e e d e c e k y e n i ö ğ r e t m e n l e r o l m a z s a , o k u l i n ş a s ı n d a n

hiçbir f a y d a bek lenemez. Olgun, ahlaklı, dirayetli ve liyakatli öğretmenleri

mulaja sanal

b u l u n m a y a n e ğ i t i m k u r u r l a r ı n ı n , yarar l ı o l m a s ı d ü ş ü n ü l e m e z ( D e v e l i o ğ l u ,

1987 : 2 4 - 2 5 ) " .

G e r e k J o h n D e v v e y ' i n g e r e k s e d i ğ e r a y d ı n v e d ü ş ü n ü r l e r i n d e tesi r i i le

a y r ı c a 1 9 2 5 - 1 9 2 9 yı l lar ı a r a s ı n d a M a a r i f Vek i l l iğ i y a p m ı ş o l a n M u s t a f a

N e c a t i B e y ' i n d e g a y r e t l e r i y l e T ü r k i y e ' d e K ö y Ö ğ r e t m e n oku l la r ı

k u r u l m a y a baş lanmı ş t ı r . N i t e k i m k a m u o y u n d a " k ö y c ü " o l a r a k t a n ı n a n Dr.

Reş i t G a l i p ' i n Mi l l i Eğ i t im Bakan l ığ ı z a m a n ı n d a " K ö y iş ler i K o m i s y o n u "

k u r u l m u ş t u r ( B i n b a ş ı o ğ l u , 1987 :27) . B a k a n Dr. Reş i t G a l i p ' i n b a ş k a n l ı ğ ı n d a

t o p l a n a n b u k o m i s y o n , yet i ş t i r i lecek o l a n ö ğ r e t m e n l e r i n n i te l i k le r in i ş u

ş e k i l d e bel i r lemiş t i r .

a ) K ö y ü n inanış lar ı ü z e r i n d e etk i l i o l m a öze l l iğ i

b ) K ö y ü n t o p l u m s a l y a ş a m ı n d a etk i l i o l m a özel l iğ i

c ) K ö y ü n m a d d i y a d a e k o n o m i k y a ş a m ı n d a etk i l i o l m a öze l l iğ i

d ) A y d ı n o l m a k v e ö ğ r e t m e n l i k m e s l e ğ i n i n b ü t ü n y e t e n e k l e r i n e

s a h i p b u l u n m a k özel l iğ i ( Tonguç , 1947 : 419 ) .

N i h a y e t t ü m b u ge l i şme le r , K ö y Enst i tü le r in in k u r u l m a s ı n a k a d a r varmış t ı r .

B u Ens t i tü le r in k u r u l m a s ı n d a d a a m a ç , köy ö ğ r e t m e n l e r i vas ı ta s ı i le k ö y ü n

v e k ö y l ü n ü n i lm i , s o s y a l v e i k t i s a d i ka l k ınmas ın ı başar ı i le y a p a b i l m e l e r i n i

s a ğ l a m a k t ı . B u an lay ı ş ı n t e m e l i n d e , k a l k ı n m a n ı n k ö y d e n b a ş l a t ı l m a s ı v e y a

t a r ı m s e k t ö r ü n d e n baş la t ı lmas ı d ü ş ü n c e s i y a t m a k t a y d ı . B u d a a n c a k ,

k ö y ü v e k ö y l ü y ü t a n ı y a n , o n u n d i l i y le k o n u ş a n v e o n u (köy lüyü)

a n l a y a b i l e n ö ğ r e t m e n l e r vas ı tas ı i le o l a b i l i r d i . K ı sacas ı ö ğ r e t m e n l e r , -

t e m e l l e r i c u m h u r i y e t d ö n e m i n d e at ı ld ığ ı g i b i - b i r e r t o p l u m rol d e ğ i ş i m

a r a c ı , v e b u d e ğ i ş i m i i s t e n d i k y ö n e ç e v i r m e y e ç a l ı ş a n kata l i zö r a r a c ı

o l a r a k g ö r ü l m ü ş t ü r . B u an lay ı ş g ü n ü m ü z d e ç e ş i t l e n e r e k d e v a m

e t m e k t e d i r . A n c a k , g ü n ü m ü z d e ö ğ r e t m e n l e r e d e ğ i ş e n t o p l u m l a r d a

e s k i s i n d e n d a h a f a z l a g ö r e v v e s o r u m l u l u k l a r d ü ş m e k t e d i r . Ç ü n k ü

t o p l u m u n ö ğ r e t m e n d e n b e k l e n t i l e r i ç e ş i t l e n e r e k a r t m a k t a d ı r .

Ö ğ r e t m e n i n b u görev le r i y e r i n e g e t i r e b i l m e s i iç in :

a ) O n u n k ö y koşu l la r ına g ö r e yet i ş t i r i lmes i ,

b ) S i y a s e t i n d ı ş ı n d a k a l m a s ı ,

c ) K u r a m s a l v e u y g u l a m a y a yöne l i k b i l g i l e r i n h i z m e t içi e ğ i t i m yoluyla sürekli yenilenmesi,

nustafa sanal

d ) Çal ı ş t ığ ı ç e v r e i le b ü t ü n l e ş e b i l m e s i v e u y u m l u b i r d i y a l o g a g i r m e s i ,

e ) D a h a f a z l a u y g u l a m a y a yöne l i k e t k i n l i k l e r d e b u l u n a b i l m e s i iç in k ö y oku l la r ın ın a r a ç - g e r e ç l e r l e d o n a t ı l m a s ı ,

f ) M a d d e n v e m a n e n d e s t e k l e n m e s i g e r e k m e k t e d i r ( T e z c a n ,

1998 : 40 ) ,

5 . E ğ i t i m , g e n ç kuşak la r vas ı tas ı i le t o p l u m u d e ğ i ş i m k ü l t ü r ü n e

h a z ı r l a y a n ö n e m l i b i r t o p l u m s a l k u r u m d u r . D e ğ i ş i m i n o las ı t e h d i t l e r i , s a n c ı

v e s ık ınt ı lar ı , e ğ i t i m i n y ö n t e m v e t e k n i k l e r i n i n y e n i d u r u m l a r a n e d e n l i

sağl ık l ı a d a p t e e d i l m i ş o l m a s ı n a bağl ıd ı r . D i ğ e r b i r i f a d e y l e e ğ i t i m i n

d e ğ i ş i m ka r ş ı s ı nda b e k l e n e n i ş lev in i y e r i n e g e t i r e b i l m e s i y e n i t o p l u m u n

b e k l e n t i l e r i n e n e d e n l i u y g u n t e k n i k v e y ö n t e m l e r ge l i ş t i rm i ş o l m a s ı y l a

y a k ı n d a n i lgi l id i r . B u d o ğ r u l t u d a e ğ i t i m , d e ğ i ş i m i n g e r ç e k a n a h t a r ı

o l a r a k b e l i r m e k t e d i r ( D o ğ a n , 1998: 3 3 6 ) . B u d o ğ r u l t u d a e ğ i t i m

o l g u s u n u n t e m e l ö ğ e l e r i n d e n birisi o l a n ö ğ r e t m e n e ö n e m l i g ö r e v l e r

d ü ş m e k t e d i r , ilk o l a r a k ö ğ r e t m e n l e r d e ğ i ş i m m e f h u m u n u k a v r a m s a l

b o y u t t a i d r a k e d e b i l m e l i v e d e ğ i ş i m v e ge l i ş im in t o p l u m l a r d a n v e

b i r e y l e r d e n t a l e p ett iğ i o lgu la r ı y a k ı n a n t a n ı m a l a r ı g e r e k m e k t e d i r . Y a n i ,

ö ğ r e t m e n l e r i n d e ğ i ş e n o l g u l a r h a k k ı n d a b i l g i s a h i b i o l m a l a r ı

g e r e k m e k t e d i r ( T e z c a n , 1998: 41 ) . B u d a ö ğ r e t m e n l e r i n t o p l u m b i l i m

a l a n ı n ı n d a g e r e k l i b i l g i l e r l e d o n a n m a l a r ı n ı g e r e k l i k ı lmaktad ı r .

6 . D e ğ i ş i m sü rec i içe r i s i nde ö ğ r e t m e n l e r , y ü k ü m l ü o lduk la r ı e ğ i t i m -

ö ğ r e t i m etk in l iğ in i g e r ç e k l e ş t i r m e düzey le r i k o n u s u n d a k e n d i l e r i n i g ö z d e n

g e ç i r m e k zo rundad ı r la r . Ö ğ r e t m e n l e r , s o r u m l u l u k a lan la r ın ın n e o l d u ğ u

k o n u s u n d a aç ık b i l g i s a h i b i o l m a l a r ı , s o r u m l u l u k a l a n l a r ı n a g i r e n iş leri

b a ş a r m a y a ç a l ı ş m a l a r ı g e r e k m e k t e d i r ( C e l e p , 1997: 2 8 - 2 9 ) , B u a n c a k

m a d d i v e m a n e v i a ç ı d a n sağl ık l ı o l a n ö ğ r e t m e n l e r t a r a f ı n d a n

gerçek leş t i r i leb i l i r . B u n e d e n l e iki b i n y ı l ın ın ö ğ r e t m e n i n i n s o s y a l v e

e k o n o m i k p r o b l e m l e r i ç ö z ü l m ü ş o lmal ıd ı r . Ş ü p h e s i z ö ğ r e t m e n l i ğ e g ö n ü l

v e r m i ş kişi pa ray ı d i k k a t e a l a m a z a m a h a y a t s tandar t la r ın ı

y a k a l a y a b i l m e k i ç i n d e ö ğ r e t m e n l e r i n p a r a y a ih t i yaç d u y d u k l a r ı n ı

u n u t m a m a k g e r e k m e k t e d i r (B i l ic i , 1996: 4 5 - 4 7 ) .

7 . Ö ğ r e t m e n , t o p l u m u n v e e ğ i t i m ku rumla r ın ın h ız la d e ğ i ş e n

ih t i yaç la r ına c e v a p v e r e b i l m e k iç in b u l u n d u ğ u şart lar ı e n iyi ş e k i l d e

d e ğ e r l e n d i r m e k v e m ü k e m m e l e u l a ş m a k k o n u s u n d a sürek l i ç a l ı ş m a k , b u

y o l d a yarat ıc ı l ığ ın ı k u l l a n m a k zo rundad ı r . Z i ra z e k a v e kiş i l ik öze l l i k le r i fark l ı ,

değ i ş i k sosyo-kültürel ortamlarda gelişmiş öğrencileri e ğ i t m e k , on lar ı

mustafa sanal

ö ğ r e n m e iç in c e s a r e t l e n d i r m e k v e d e s t e k l e m e k ö ğ r e t m e n i n b ü y ü k

ö l ç ü d e yarat ıc ı l ığ ın ı k u l l a n m a s ı n a bağl ıd ı r . Ç ü n k ü yarat ıc ı l ı k , ç a ğ d a ş

ö ğ r e t m e n i n b e l k i d e e n ö n e m l i öze l l i k le r inden b i r id i r ( O k t a y , 1998: 2 6 - 2 7 ) .

8 . Ö ğ r e t m e n l e r i n etk in l i k le r i s a d e c e o k u l içi f a a l i y e t l e r i i le s ınır l ı

k a l m a m a l ı , ö ğ r e t m e n l e r i n o k u l d ı ş ı nda d a çeş i t l i f a a l i y e t v e e t k i n l i k l e r e

kat ı lma la r ı g e r e k m e k t e d i r . A i l e i le işbir l iği b u g ü n ö ğ r e t m e n i n o l m a z s a

o l m a z g ö r e v l e r i n d e n birisi o l a r a k kabul e d i l m e k t e d i r . Dünün, okulu, t o p l u m u v e a i l e y e kapa l ı t u t a n an lay ı ş ı , ye r in i t o p l u m a v e a i l e y e aç ık ,

a i l e y i d e e ğ i t i m i n b i r p a r ç a s ı o l a r a k g ö r e n a n l a y ı ş a b ı r a k m a d ı k ç a ,

e ğ i t i m d e sürek l i l iğ i - ka l ıc ı l ı ğ ı s a ğ l a m a k d a m ü m k ü n değ i ld i r . B u , h e m

a i l e n i n o k u l e ğ i t i m i n e katk ı s ın ın s a ğ l a n a b i l m e s i , h e m a i l e n i n o k u l d a

o l a n l a r d a n h a b e r d a r o l a b i l m e s i , h e m d e a i l e n i n e ğ i t i l m e s i a ç ı s ı n d a n

öneml id i r .

B ü t ü n b u n l a r ı n s a ğ l a n m a s ı , ö ğ r e t m e n i n b a ş l ı c a g ö r e v l e r i n d e n bir i o l m a k

d u r u m u n d a d ı r ( O k t a y , 1998: 27) .

9 . Ö ğ r e t m e n l i k çeş i t l i m e s l e k a lan lar ı i çe r i s i nde k e n d i s i n d e n e n ç o k

g ö r e v v e rol ü s t l e n m e s i b e k l e n i l e n m e s l e k a l a n l a r ı n d a n çi r i ş id i r . H içb i r

b a ş k a m e s l e k dal ı y o k t u r ki, b u d e n l i ç o k ro lü t a ş ı m a k z o r u n d a o l s u n .

G ü n ü m ü z d e t e k n o l o j i n i n ku l lan ım ı ö ğ r e n m e - ö ğ r e t m e sü rec in i ko lay laş t ı r ıc ı

y e n i boyut la r ı get i rm i ş o l s a d a , y u k a r ı d a d a bel i r t i ld iğ i g i b i , ö ğ r e t m e n i n

ye r i h e r z a m a n ç o k ö n e m l i o l m a y ı sü rdü recekt i r . B u n e d e n l e g ü n ü m ü z

ö ğ r e t m e n l e r i , ro l le r in in d e ğ i ş e n öze l l i k le r ine k e n d i l e r i n i u y d u r m a k

zo rundad ı r la r . Ç a ğ ı n g e r i s i n d e k a l m a m a k y o l u n d a b ü y ü k ç a b a sarf

e t m e k z o r u n d a o l a n ö ğ r e t m e n i n ro lündek i b a ş l ı c a deği ş i k l i k , ö ğ r e n c i s i n i n

o n u n y e g a n e b i l g i k a y n a ğ ı o l m a d ı ğ ı n ı n fa rk ına v a r m a s ı i le o r t a y a

ç ı k m a k t a d ı r . B u n u n iç in fark l ı kaynak la r ın ı k u l l a n a r a k sü rek l i k e n d i b i lg i s in i

g e l i ş t i r m e k d u r u m u n d a d ı r . G e l i ş e n b - , l gi s in i u y g u n ö ğ r e n m e o r t a m l a r ı

y a r a t a r a k , fark l ı ö ğ r e t i m y ö n t e m l e r i n i k u l l a n a r a k ö ğ r e n c i l e r i v e

m e s l e k t a ş l a r ı i le pay laşab i lme l id i r . T o p l u m u n v e ö ğ r e n c i l e r i n fark l ı v e

d e ğ i ş e n ih t i yaç la r ına u y u m s a ğ l a y a b i l e c e k e s n e k y a k l a ş ı m l a r

s e r g i l e y e b i l m e l i d i r . K e n d i k iş isel so run la r ın ın ü s t e s i n d e n g e l m e y i b a ş a r ı r k e n ,

t o p l u m u n s o r u n l a r ı n a d a ç o k y ö n l ü ç ö z ü m l e r ü r e t m e k z o r u n d a o l a n b i r

v a t a n d a ş o l m a y ı başa rab i lme l id i r . R o l ü n ü n , s ın ı f içi ö ğ r e n m e l e r i

g e r ç e k l e ş t i r m e n i n ö t e s i n d e o k u l u n t a m a m ı n ı , y a k ı n v e u z a k ç e v r e y i u y g u n

e ğ i t i m o r t a m l a r ı n a d ö n ü ş t ü r m e k o l d u ğ u n u b i l m e l i d i r ( O k t a y , 1998 : 2 7 ) .

mustaju sunul

10. Ö ğ r e t m e n l e r i n , o k u l içe r i s inde o k u l yönet ic i le r i i le işbir l iği

içe r i s i nde o l m a l ı , g e r e k t i ğ i n d e o k u l yönet ic i le r i ne t o p l u m d a c e r e y a n

e d e n g e l i ş m e v e d e ğ i ş m e l e r i n y ö n ü v e b iç im i h a k k ı n d a b i l g i v e r m e l e r i

g e r e k m e k t e d i r . B u d a ö ğ r e t m e n l e r i n a lan lar ın ı v e a l a n l a r ı n d a k i

d e ğ i ş m e l e r i y a k ı n d a n i z l e m e l e r i n i , k e n d i l e r i n i y e n i l e y e c e k kü l türe!

y o ğ u n l a ş m a , i s tek v e g i r i ş im ler g ö s t e r m e l e r i n i g e r e k l i k ı lmaktad ı r . B u

ş e k i l d e ö ğ r e t m e n l e r o k u l y ö n e t i m i n e y a p ı c ı b i r ş e k i l d e y a r d ı m c ı

o l a b i l e c e k l e r i g i b i , o k u l d a g ö r ü l e b i l e c e k g e r e k i d a r i g e r e k s e

p r o g r a m l a r d a g ö r ü l e c e k aksak l ı k la r ın g i d e r i l m e s i k o n u s u n d a y a p ı c ı

e leş t i r i le rde b u l u n a b i l m e i m k a n v e f ı rsat ın ı d a ya ra tacakt ı r . O k u m a y a n ,

aktüa l i tes i v e a lan ın ı i z l e m e y e n , k e n d i n i y e n i b i l g i v e b e c e r i l e r l e

g e l i ş t i r m e y e n ö ğ r e t m e n i n , d e ğ i ş i m kar ş ı s ında e ğ i t i m o l g u s u n d a n

b e k l e n e n iş levi y e r i n e g e t i r i l m e m e s i n d e b i r i n c i d e r e c e d e pay ı

b u l u n m a k t a d ı r . Ç ü n k ü d e ğ i ş e n b i r t o p l u m d a bel i r l i b i r f o r m a s y o n l a ö m ü r

b o y u y e t i n m e k art ık ç o k güçtü r . B u o l g u d a n h a r e k e t l e , m e z u n i y e t

f o r m a s y o n l a r ı n ı ge l i ş t i rme le r i , y e n i b i l g i v e kü l tür le r le sürek l i i le t i ş im h a l i n d e

o l m a l a r ı g e r e k e n k e s i m l e r i n b a ş ı n d a ö ğ r e t m e n l e r g e l m e k t e d i r ( D o ğ a n ,

1998 : 339 ) .

11. i k t i s a d i v e s o s y a l a ç ı d a n g e r i o l a n a i l e l e r d e n v e b ö l g e l e r d e n

g e l e n ç o c u k l a r ı n k e n t (şehir) h a y a t ı n a a l ı ş t ı r ı lma la r ında v e b u t a r z d a k i

ç o c u k l a r a v e yet i ş k in le re y e n i b e c e r i v e dav ran ı ş la r ı n k a z a n d ı r ı l m a s ı n d a ,

ö ğ r e n c i l e r e d ü ş e n g ö r e v o l d u k ç a faz ladı r . B u n u n g i b i d u r u m l a r d a

ö ğ r e t m e n l e r tutar l ı v e teşv i k e d i c i d a v r a n ı ş m o d e l l e r i i le o k u l d a ç o c u k l a r ı n

d ı ş ı n d a d a yet i şk in le r in g ü v e n i n i k a z a n m a l ı v e k e n d i s i n i o n l a r a k a b u l

e t t i r m e l i d i r . B ö y l e c e ö ğ r e t m e n , t o p l u m s a l s ın ı f lar ın b i rb i r le r in i y a k ı n a n

t a n ı m a l a r ı v e so run la r ın ı o r t a k b i r şek i lde ç ö z m e l e r i n d e ö n e m l i b i r

uz laşt ı r ıc ı o l d u ğ u k a d a r yak ın laş t ı r ıc ı v e bir leşt i r ic i b i r gö rev i d e y e r i n e

get i rm i ş o lacakt ı r . Ö ğ r e t m e n l e r ayn ı i ş levi ı rksal a ç ı d a n s o r u n y a ş a y a n

t o p l u m l a r d a d a g ö r e b i l m e k t e d i r . Bir b e y a z ö ğ r e t m e n i n z e n c i b i r ç o c u ğ u n

s o r u n l a r ı n a ç ö z ü m b u l m a y a ç a l ı ş m a s ı v e o n a m o d e l o l m a s ı , fark l ı ı rktaki

b i r e y l e r i b i r b i r l e r i n e yak laş t ı racakt ı r .

12. Ö ğ r e t m e n l e r , u lus lararas ı d ü z e y d e k i d e ğ i ş m e l e r i n ö n e m i n i

y a k ı n d a n i d r a k e t m e l i v e b u d e ğ i ş m e l e r i n k e n d i t o p l u m l a r ı n a o l a n

y a n s ı m a l a r ı i le i lgil i o l a r a k h e m yak ın çevre le r in i (öğrenc i v e i d a r e c i l e r )

h e m d e yet i şk in ler i h a b e r d a r e t m e l e r i g e r e k m e k t e d i r . B i r e y l e r e b u

d e ğ i ş m e l e r e nas ı l a d a p t e o l u n a c a ğ ı v e d e ğ i ş m e n i n y a r a t a c a ğ ı o las ı

s o n u ç l a r h a k k ı n d a ö n b i l g i l e r v e r m e l i d i r l e r . Ö ğ r e t m e n l e r i n b u tür b i r gö rev i

y a p m a l a r ı iç in u l u s l a r a r a s ı ö rgüt le re üye o lma la r ı s a ğ l a n m a l ı d ı r .

mustaja sanal

I

13, Ö ğ r e t m e n l e r , t o p l u m s a l d e ğ i ş i m sü rec i i ç e r i s i n d e y a ş a n a n kü l tür

y o z l a ş m a l a r ı n a karş ı kay ı ts ı z k a l m a m a l ı d ı r l a r ( T e z c a n , 1998: 4 3 ) . N i t e k i m

ö ğ r e t m e n , t o p l u m u n v e f e r d i n s o s y a l v e m a n e v i g e l i ş m e s i n i , i k t i s a d i

k a l k ı n m a s ı n ı e n b ü y ü k ö l ç ü d e d e s t e k l e y e n , h ı z land ı ran , mi l l i kü l tü r

değer le r in i y o z l a ş t ı r m a d a n ç a ğ d a ş l a ş t ı r a n , mil l i bir l ik v e b e r a b e r l i ğ i

k u v v e t l e n d i r e n e n b ü y ü k u n s u r d u r . Ç ü n k ü ö ğ r e t m e n l e r e s a r e t i n d ü ş m a n ı ,

hür r i yet in i se k e n d i s i d i r l e r . Bat ı l ı b i r y a z a r o l a n T . M a n a " O k u l l a r

d e m o k r a s i n i n k a l e s i d i r " d e m e k t e d i r ( K a r a b a b a , 1989: 2 2 - 2 3 ) . B u n e d e n l e

ö ğ r e t m e n l e r , d o ğ m a m ı ş o lan lar ı ö l m ü ş o l a n l a r a b a ğ l a y a n , e n b ü y ü k

kü l tü r n a k i l c i l e r d e n bir is idir .

14, D e ğ i ş e n t o p l u m d a ö ğ r e t m e n i n k o n u m u i le i lg ; | i o l a r a k U lu s la r

aras ı Eğ i t im K o n f e r a n s ı n d a (CIE) ö ğ r e t m e n l e r i le i lgil i o l a r a k şu görü< i r i leri

sü rü lmüş tü r :

a ) Ö ğ r e t m e n a k t i v i t e s i n i n p ro fesyone l le ş t i r i lmes i g e r e k i r . B u o l g u ,

u z u n v a d e d e eğ i t im s o n u ç l a r ı i le ö ğ r e t m e n l e r i n ç a l ı ş m a

şar t la r ın ın d ü z e n l e n m e s i iç in e n iyi s t rate j id i r .

b ) B a ş l a n g ı ç t a k i v e g ö r e v e s n a s ı n d a k i e ğ i t i m , ö ğ r e t m e n l e r e

görev le r in i i f a e d e r k e n k a r ş ı l a ş m a k z o r u n d a k a l a c a k l a r ı

ö ğ r e n m e d u r u m l a r ı n ı n çeş i t l i l iğ ine u y g u l a n m ı ş t ü m p e d a g o j i k

s t ra te j i le r in k a z a n ı l m a s ı n a i m k a n v e r m e s i iç in r a d i k a l o l a r a k

d e ğ i ş m e k zo rundad ı r .

c ) Ö ğ r e t m e n l e r , y e n i b i l g i t e k n o l o j i l e r i n i n m e y d a n o k u m a s ı n ı

( t e h d i d i n i ) k a l d ı r m a k zo rundad ı r .

B u y ü z d e n b i l g i t e k n o l o j i l e r i n i n k a h h e r d e r d e d e v a o l a r a k , k a h b i r t e h d i t

o l a r a k a l g ı l a n m a l a r ı n ı n te rk ed i lm i ş o l m a s ı iyi o lacakt ı r . B i lg i t e k n o l o j i l e r i n i

önya rg ı s ı z v e ka l ıp yarg ı s ı z aç ık l ı k la t a r t ı ş m a k g e r e k i r . Ç ü n k ü , g e r ç e ğ i n

t a n ı n m a m a k o n u s u n d a biri d i ğ e r i n e g e n i ş ö l ç ü d e d a y a n ı r ( D o ğ a n , 1998:

3 3 4 ) .

B u k o n f e r a n s t a n a n l a ş ı l a c a ğ ı g e l e c e k t e ö ğ r e t m e n l e r e d u y u l a n ih t i yaç

ş i d d e t l e a r tacakt ı r . B u ih t i yaç , a h l a k eğ i t im i , h o ş g ö r ü eğ i t im i , yarat ıc ı l ı k ,

s a ğ l a m l ı k v e kat ı l ım b o y u t l a r ı n d a s ö z k o n u s u o l a b i l i r ( D o ğ a n , 1998: 3 3 4 ) .

Ö z e t o l a r a k ç a ğ d a ş t o p l u m u n ö ğ r e t m e n i ; s o r u n ç ö z m e b e c e r i s i n e s a h i p ,

t e k n o l o j i y i k u l l a n a b i l e n , öğ renc i s i v e v e l i s i y l e o l u m l u i l i şk i ler k u r a b i l e n , s ın ı f

v e o k u l u t ü m imkan la r ı k u l l a n a r a k akt i f v e ö ğ r e n m e o r t a m ı n a

d ö n ü ş t ü r e b i l e n v e e n öneml i s i sürek l i ö ğ r e n m e y i b i r i l ke o l a r a k

b e n i m s e y e n v e b u ç e r ç e v e d e k i t ü m rol ler i ü s t l e n e r e k t o p l u m u n ç o k y ö n l ü

g e l i ş m e s i n e k a t k ı d a b u l u n a n b i r v a t a n d a ş o l m a k d u r u m u n d a d ı r ( O k t a y ,

1998 : 27 ) .

Toplumsal Değişim Süreci İçersinde Öğretmenlerin Yetiştirilmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

B u ç a l ı ş m a d a t o p l u m s a l d e ğ i ş i m sü rec i i ç e r i s i n d e ö ğ r e t m e n l e r i n

y e t i ş t i r i l m e s i n d e d i k k a t e d i l m e s i g e r e k e n h u s u s l a r a d a k ı s a c a d e ğ i n m e n i n

t a y d a l ı o l a c a ğ ı n ı d ü ş ü n m e k t e y i z . B u d u r u m d a y a p ı l m a s ı v e a l ı n m a s ı

g e r e k e n i lgil i t e d b i r l e r l e i lgil i öne r i le r im i ze d e k ı sa a l t baş l ı k la r h a l i n d e

d e ğ i n i l e c e k t i r . B u n l a r ;

1 . Ö ğ r e t m e n l e r , k e n d i ö ğ r e t m e n l i k a lan lar ı i le i lgil i y e t e r l i s e v i y e d e b i l g i ,

ö ğ r e t i m t e k n i k l e r i v e t e k n o l o j i k i m k a n l a r a s a h i p o l a r a k yet i ş t i r i lmel id i r .

2 . G e l i ş e n v e h ız la b ü y ü y e n ü l kemi z in ih t i yaç v e so run la r ın ı b i l e n , b u

d o ğ r u l t u d a e ğ i t i m v e r e b i l e n , h o ş g ö r ü l ü v e kü rese l d ü z e y d e bak ı ş

a ç ı s ı n a s a h i p b i r t a r z d a yet i ş t i r i lmel id i r ler .

3 . Ü l k e s i n e , ç e v r e s i n e v e m e s l e ğ i n e s a h i p ç ı k a n , s a y g ı d u y a b i l e n b i r

k a r a k t e r e v e k i ş i l iğe s a h i p o l a c a k ş e k i l d e yet i ş t i r i lmel id i r le r .

4 . Y e n i g e l i ş m e l e r e aç ık , y e n i ge l i şme le r i b e n i m s e y e n v e bun la r ı g e r e k

ö ğ r e n c i l e r i n e g e r e k s e yet i şk in le re a k t a r a b i l e c e k d ü z e y d e g ö r e v

b i l i n c i n e v e s o r u m l u l u ğ a s a h i p o l a c a k ş e k i l d e yet i ş t i r i lmel id i r le r .

5 . K e n d i s i v e çev res i i le bar ı ş ık , t o p l u m d a s e v i l e n , s a y ı l a n i n s a n o l m a y a

ö z e n g ö s t e r e n v e s o s y a l a k t i v i t e l e r e kat ı lan b i r e y l e r o l a r a k

yet i ş t i r i lmel id i r le r .

6 . Ö ğ r e n c i l e r l e b ü t ü n l e ş m e y i s a ğ l a y a b i l e c e k y e t e r l i l i k t e o lmal ıd ı r la r .

7 . i n san la r ı , d o ğ a y ı s e v e n v e ö ğ r e n c i l e r e v e t o p l u m a b u d e ğ e r l e r i

a ş ı l a y a n v e b u d e ğ e r l e r e s a h i p ç ı k ı lmas ı ge rek t iğ i f ikrini v e r e b i l e n bi r

s o r u m l u l u k d u y g u s u n a s a h i p b i r e y l e r o l a r a k yet i ş t i r i lmeler i g e r e k i r

( Şah in , 1998: 2 8 - 2 9 ) .

8 . i n s a n g ü c ü n ü g e l i ş t i r m e d e k e n d i r o l ü n ü n ö n e m i n e i n a n a n , y a b a n c ı

kültürlerin kendi toplumunun kültürüne adapte edilmesinde seçici

mustafa sanal

d a v r a n a n , e leşt i re l d ü ş ü n m e b e c e r i l e r i n e s a h i p o l a n , ü l k e n i n

e k o n o m i k g e l i ş i m i n d e ü r e t k e n e ğ i t i m i n g e r e ğ i n e i n a n a n , ş iddet i

r e d d e d e n , e n a z ı n d a n b i r y a b a n c ı di l i y e t e r i n c e b i l e n , i n s a n h a k l a r ı n a

i n a n a n , e s t e k i değer le r i t a k d i r e d e n , özü r lü ç o c u k l a r l a y a k ı n d a n

i l g i l e n e n , ö ğ r e t i m d e fark l ı b i l g i saha la r ın ı k u l l a n a n , e ğ i t i m a l a n ı n d a

k a r a r a l ı n m a s ı n a kat ı lan bi r kiş i l ik y a p ı s ı n a s a h i p o l a c a k ş e k i l d e

yet i ş t i r i lmel id i r le r .

9 . Ö ğ r e t m e n yet i ş t i ren k u r u m l a r d a , p r o g r a m l a r , ö n c e l i k l e Mi l l i E ğ i t i m i n

g e n e l a m a ç l a r ı , t e m e l i l ke ler i i le A ta tü rk i l ke v e ink ı lap la r ına u y g u n

o lmal ıd ı r . Y a n i ö ğ r e t m e n l e r , Y ü c e Ö n d e r i n be l i r lemi ş o l d u ğ u h e d e f l e r

d o ğ r u l t u s u n d a b e l i r g i n b i r e ğ i t i m d e n g e ç e c e k ş e k i l d e

yet i ş t i r i lmel id i r le r .

B u i f a d e l e r d e n d e a n l a ş ı l a c a ğ ı üze re ö ğ r e t m e n e ğ i t i m i n d e ö n c e l i k l e

t o p l u m u n g e r e k s i n m e l e r i , d e ğ i ş e n özel l ik ler i v e m e s l e k i g e l i ş m e l e r g ö z

ö n ü n d e tutu lmal ıd ı r . B u an lay ı ş la h a r e k e t e d i l m e d i ğ i s ü r e c e a l ı n a c a k

ö n l e m l e r y a yan l ı ş y a d a etk i s i z o lu r , p r o g r a m l a r d e ğ i ş m e k t e o l a n

t o p l u m s a l v e m e s l e k i ih t i yaç la r ka r ş ı s ında g i d e r e k y e t e r s i z d u r u m a g e l i r

( Ç o b a n , 1998: 8 4 - 8 7 ) . B u n u n iç in t o p l u m s a l d e ğ i ş i m d e kata l i zö r v a z i f e s i n i

g ö r e n ö ğ r e t m e n l e r yet i ş t i r i l i rken, ö ğ r e t m e n ye t i ş t i rme s i s t e m i m i z i n

t o p l u m u n s o s y a l , e k o n o m i k , kü l türe l v e po l i t i k yap ı s ı i le u y u m i ç i n d e

b u l u n m a s ı n a v e t o p l u m d a o l u ş a n d e ğ i ş m e l e r e sürek l i u y u m s a ğ l a y a c a k

d i n a m i k b i r y a p ı y a k a v u ş t u r u l m a s ı n a g e r e k s i n i m d u y u l m a k t a d ı r . B u d u r u m ,

ö ğ r e t m e n eğ i t im i p r o g r a m l a r ı n ı n h e r a ş a m a s ı n ı n ; a m a ç l a r , içer ik , e ğ i t i m

d u r u m l a r ı , u y g u l a m a , ö l ç m e v e d e ğ e r l e n d i r m e , r e h b e r l i k v e b o ş z a m a n

etk in l i k le r i , ö ğ r e n c i k a y n a ğ ı , s e ç i m i v e say ı s ı a ç ı s ı n d a n g ü n ü n koşu l la r ı na

u y g u n v e b i rb i r i y le tutar l ı b i ç i m d e y e n i d e n e l e a l ı n m a s ı g e r e k m e k t e d i r

( Ç o b a n , 1998 :87 ) .

Kaynakça

Akyol, A v n i : " M i l l i eğitim Bakanı Sayın Avni Akyol 'un Yılın Öğretmenleri Kutlama Töreninde Yaptığı Konuşma", Çağdaş Eğitim, Tekışık Matbaası, Sayı: 149, Ankara 1989, s. 5-9

B i l i c i , Vel i : " 2 0 0 0 Yılının Öğretmeni", Eğitim Yönetimi, Yıl:2, Sayı:l, Kış 1996, s.45-47.

Binbaşıoğlu, Cavit: "Türkiye"de Öğretmen Okullarının Tar ih i Gelişimi" Çağdaş Eğitim, Tekışık Matbaası, Sayı: 241 Ankara 1987, s. 27

Bursalıoğlu, Ziya: Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış, Ank. Ün. Eğit. B i l . Fak. Yay., No : 154, Ankara, 1987 s.70.

mustafa şan&l

Celep, Cevat: "Öğretmen Yeterlik Duygusu", Yaşadıkça Eğitim, Oc.ak-Şubat 1997, s.28-29.

Çoban, Ahmet: "21 . Yüzyıla Girerken Öğretmen Eğitiminin Boyutları", M i l l i Eğitim, Ocak-Şubat-Mart 1998, Sayı: 137 s. 84-87

Develioğlr A. Servet: " T o p l u m u n En Kutsal Unsuru Öğretmen", Çağdaş Eğitim, Tekışık Matbaası, Sayı: 128 Ankara 1987, s. 24-25

Doğan, İsmail: İletişim ve Yabancılaşma-Yazılı Kültürümüzde ilkler, Sistem Yayıncılık, İstanbul 1998, s.335

Eser, Neşe: Eğitimimiz Nereye Gidiyor, Yaşadıkça Eğitim, Ocak-Şubat 1997, s.24

Karababa, O s m a n : " M i l l i İstikbalimiz ve Öğretmenler", Erciyes Aylık F ik i r ve Sanat Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 143, Kasım 1989, s.22-23.

Kazgan, Gülten: Küreselleşme ve Yeni Ekonomik Düzen, Altın Kitaplar Yayınevi, E k i m 1997, s.9.

Oktay, Ayla: "Türkiye"de Öğretmen Eğitimi", M i l l i Eğitim, Ocak-Şubat-Mart 1998, Sayı: 137, s.26-27.

Şahin, Cemalettin: "Öğretmen Yetiştirme ile i lg i l i Görüşler", M i l l i Eğitim, Ocak-Şubat-Mart 1998, Sayı: 137, s.28-29

Taşdemirci, Ersoy: Cumhuriyet Dönemi Türk M i l l i Eğitim Politikasının A n a Devrelerinin Üzerine T a h l i l i ve Mukayeseli B i r Araştırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi ) , Ankara Ün. Sos. B i l . Enst., Ankara 1984, s.497.

Tekışık, Hüseyin Hüsnü: "Öğretmenlerin Hizmet-İçi Eğitimi" Tekışık Matbaası, Sayı:76, Ankara 1983, s. 1-7.

Tezcan, Mahmut: Toplumsal Değişme ve Eğitim, Ank. Ün. Eğit. B i l . Fak. Yay., N o : 182, Ankara 1998, s. 37-47.

Tonguç, ismail Hakkı: Canlandırılacak Köy:Remzi Kitabevi, İkinci Baskı, İstanbul 1947, s.419

"Türkiye'de Öğretmen Eğitimi", Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü Tarafından 150. Yıldönümünde Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Konusunda Hazırlanan Met in , M i l l i Eğitim, Ocak-Şubat-Mart 1998, Sayı: 137 s. 40-44