Küresel Krizin AB Üyesi ÜlkeEkonomilerine Etkileri ve Gelecek Döneme

İlişkin Beklentiler

Ankara

*Avrupa Komisyonu Ekonomik ve Mali Konular Genel Müdürlüğü’nün 13 Mayıs 2011’de yayınladığı“European Economic Forecast – Spring 2011” Raporu’nun geniş özetidir.

İçindekilerGİRİŞ ........................................................................................................................................................1

AB ÜYESİ DEVLETLER................................................................................................................................4

1. Belçika...............................................................................................................................................4

2. Bulgaristan........................................................................................................................................7

3. Çek Cumhuriyeti ........................................................................................................................... 11

4. Danimarka ..................................................................................................................................... 14

5. Almanya ........................................................................................................................................ 18

6. Estonya ......................................................................................................................................... 23

7. İrlanda ........................................................................................................................................... 27

8. Yunanistan .................................................................................................................................... 32

9. İspanya .......................................................................................................................................... 36

10. Fransa ......................................................................................................................................... 40

11. İtalya ........................................................................................................................................... 44

12. GKRY ........................................................................................................................................... 48

13. Letonya ....................................................................................................................................... 52

14. Litvanya ....................................................................................................................................... 56

15. Lüksemburg ................................................................................................................................ 60

16. Macaristan .................................................................................................................................. 63

17. Malta ........................................................................................................................................... 66

18. Hollanda ...................................................................................................................................... 70

19. Avusturya .................................................................................................................................... 74

20. Polonya ....................................................................................................................................... 78

21. Portekiz ....................................................................................................................................... 83

22. Romanya ..................................................................................................................................... 88

23. Slovenya ...................................................................................................................................... 92

24. Slovakya ...................................................................................................................................... 97

25. Finlandiya .................................................................................................................................. 101

26. İsveç .......................................................................................................................................... 105

27. Birleşik Krallık ............................................................................................................................ 109

TÜRKİYE............................................................................................................................................... 113

1

GİRİŞ

2008 yılının ikinci yarısında ABD’ninfinans sektöründe ortaya çıkan kriz, kısasürede tüm dünyaya yayılarak küreselçapta bir mali ve reel sektör krizinedönüşmüştür. Krizin olumsuz etkileriAvrupa Birliği (AB)’nde de büyük ölçüdehissedilmiş ve Euro Alanı 2009 yılında %4,1 oranında küçülerek tarihindeki enbüyük daralmayı yaşamıştır. Yaşananküresel kriz, AB ülkelerinde kamu açıklarıve borç stoklarının ciddi boyutlardaartmasına ve birçok üye ülkede kamumaliyesinin sürdürülebilirliğinin tehlikeyegirmesine neden olmuştur. Nitekim 2006yılında 7,1 trilyon Euro olan ABhükümetlerinin borç yükü 2009 yılısonunda kurtarma paketlerinin de devreyegirmesi ile 8,6 trilyon Euro’yayükselmiştir.

Euro Alanı ülkelerinin ekonomikperformanslarında son yıllardagözlemlenen gerileme ekonomik krizlebirlikte daha da belirgin bir hal almış ve budurum Euro’nun, dolayısıyla Ekonomik veParasal Birliğin ve nihayetinde AB’ningeleceğine dair endişeleri artırmıştır. Euroalanına dahil olan Yunanistan’ın iflasnoktasına gelmesinin ardından, İrlanda vePortekiz de AB’den yardım talebindebulunmuş ve IMF’nin de desteğiyle sözkonusu ülkelere yönelik kapsamlı maliyardım programları geliştirilmiştir. ABülkelerinin hemen hemen tamamındakrizin etkilerinin bertaraf edilmesineyönelik tedbir paketleri uygulamayakonulmuş, ancak bu paketlerinuygulanmasındaki başarı ve ekonomilerinbuna verdiği yanıt her ülkede farklıolmuştur.

2009 yılının son çeyreğinden itibarenkrizden çıkışın ilk sinyalleri görülmeyebaşlanmış, 2010 yılında da ekonomikaktivitede sınırlı da olsa bir canlanmagözlemlenmiştir. Mevcut veriler analizedildiğinde krizin dip noktasınınatlatıldığını söylemek mümkün olmaklabirlikte, hala pek çok ülke açısındanönemli riskler mevcudiyetinisürdürmektedir. Finansal piyasalardakihareketliliğin ve tansiyonun sürmesi ve ABdışındaki küresel ortam kaynaklı dışrisklerin devam etmesi AB ekonomisiaçısından belirsizlikler yaratmaya devametmektedir. Avrupa Komisyonununtahminlerine göre 2011-2012 yıllarında ABekonomisinde sınırlı bir büyümeyaşanacağı beklenmektedir. Büyümedekipozitif görünümün yanısıra uluslar arasıemtia fiyatlarındaki artış sebebiyleönümüzdeki dönemde enflasyonda yukarıyönlü bir hareket öngörülmektedir.

Ekonomideki ılımlı iyileşmenin biryansıması olarak 2010 yılında malipiyasalardaki şartlar da düzelmeye devametmiş ve mali kesimin özel sektöresağladığı finansman imkanlarındakigelişme yeniden pozitife dönmüştür.Ekonomik toparlanmanın daha sağlam birzemin kazanmasıyla birlikte önümüzdekidönemde AB mali piyasalarındaki şartlarındaha da iyeleşeceği beklenmektedir.

2011-2012 döneminde AB üyesi ülkelerdeiç talep, ihracat ve yatırımlarda toparlanmayaşanacağı ve bu durumun büyümeyeolumlu katkı sağlayacağı öngörülmektedir.Bu çerçevede makine ve teçhizatyatırımlarının yanısıra kapasite kullanımoranlarında da artış beklenmektedir. Ancaküye ülkelerin rekabet güçlerindeki farklılık

2

ekonomik toparlanmanın hızını vederecesini etkilemektedir.

Küresel krizin işgücü piyasalarındayarattığı bozulma 2010 yılında nispetenazalmış ve AB genelinde sanayi ve inşaatdışındaki tüm sektörlerde istihdamda sınırlıbir artış meydana gelmiştir. 2011 yılınınilk aylarında işsizlik oranı AB genelinde %9,5, Euro alanında ise % 10 civarındadır.Bununla birlikte üye ülkeler arasındaişsizlik oranları bakımından çok büyükfarklılıklar bulunmaktadır (Hollanda-Avusturya % 4-5, İspanya-Baltık ülkeleri% 17-21).

Krizle birlikte AB üyesi ülkelerin kamufinansmanında yaşanan bozulma 2010yılında bir miktar düzelmiş ve pek çok ABüyesi ülkede bütçe açığı 2009 yılınakıyasla daha düşük gerçekleşmiştir.Uygulanmakta olan maliye politikalarınınneticesinde AB genelinde bütçe açığının

GSYH’ya oranının 2010 yılında % 6,5,2011 yılında % 4,75 ve 2012 yılında ise %3,75’e gerileyeceği tahmin edilmektedir.Kamu borcunun GSYH’ya oranının ise2011-2012 döneminde artış göstereceği veEuro alanında sırasıyla % 83 ve % 88olacağı öngörülmektedir.

Kuzey Afrika bölgesindeki siyasigelişmeler, Japonya’da yaşanan depreminoluşturacağı etkiler ve uluslararası emtiafiyatlarındaki artış önümüzdeki dönemdede AB ekonomisi açısından riskoluşturmaya devam edecektir. Üyeülkelerin kamu maliyesininiyileştirilmesine yönelik olarakuygulayacakları politikaların kapsamı vezamanlaması ile mali sürdürülebilirliğintesisi konularında gösterilecek performansda geleceğe ilişkin beklentilerietkileyecektir.

3

4

AB ÜYESİ DEVLETLER

1. BELÇİKA

İşgücü Piyasasının Düzelmesiyle Birlikte İyileşme Devam Etmekte

Belçika’nın başlıca ticaret partneriAlmanya’daki ekonomik iyileşmeye bağlıolarak net ihracatta yaşanan güçlü artış2010 yılında ekonomik aktiviteyi olumluetkilenmiştir. Reel GSYH ikinci çeyrektekigüçlü büyüme sayesinde % 2,2 artmıştır.2011-12 yıllarında GSYH’da net ihracatınpozitif etkileri giderek azalırken, ekonomikbüyümeyi destekleyen başlıca unsurunözellikle özel tüketim ve özel sektöryatırımlarındaki artış nedeniyle toparlananiç talep olacağı beklenmektedir. 2011yılında işgücü piyasasındaki iyileşmeninbeklenenden daha iyi olacağı, bununlabirlikte artan enerji ve gıda fiyatlarısebebiyle enflasyonun beklenenden dahayüksek gerçekleşeceği tahminedilmektedir.

2012 yılından itibaren özel tüketim veyatırımlar artacak

2010 yılındaki toparlanma ve bu yılın ilkçeyreğine ilişkin büyüme öngörüleri ilebirlikte, reel GSYH büyümesinin 2011 ve2012 yıllarında sırasıyla % 2,4 ve % 2,2oranlarında gerçekleşmesi beklenmektedir.Büyümeyi sağlayacak iç talep artışının,2011 yılında özel sektör ve kamuyatırımlarındaki artıştan, 2012’de ise özeltalepteki artıştan kaynaklanacağıdüşünülmektedir.

Reel harcanabilir gelir 2010’daki en düşükseviyesinin ardından 2011’de yükselmeyedevam edecektir. Tüketici güveni ise,işgücü piyasasına ilişkin öngörülerin

iyileşmesi ile birlikte yüksek düzeylerdeseyredecektir. Bu etkenler 2011 yılındaözel tüketime olumlu etki yaparken, TÜFEartışı (% 3,6) olumsuz bir etkidebulunacaktır. Yapılan toplu maaşsözleşmelerinde 2011’de reel ücret artışıolmayacağı, 2012’de ise artışın % 0,3 ilesınırlı tutulacağı üzerinde bir anlaşmayavarılmış olsa da, otomatik maaşendeksleme mekanizması yüksekenflasyonu telafi etmekte ve bu sebepleözel tüketimin 2012’de daha da artmasıbeklenmektedir. Brüt harcanabilir gelirdaha da artarken, enflasyon düşecek,işgücü piyasası olumlu seyrinikoruyacaktır. 2010’daki ciddi düşüşünardından tasarruf oranının 2011’de daha daazalması, 2012’de ise tüketici güveninin vereel harcanabilir gelirin artmasına bağlıolarak sabitlenmesi beklenmektedir.

Özel yatırımlar 2011’de artmayabaşlayacak, 2012’de ise hızlanacaktır.Kapasite kullanım oranları 2010’un üçüncü

5

çeyreğinde % 79’a ulaşmış ve daha sonrada artmaya devam etmiştir (Nisan 2011’de% 81). 2011’de toplam yatırım artışının2012’de yapılacak yerel seçimlere bağlıolarak kamu yatırımlarındankaynaklanacağı düşünülmektedir.

Belçika’da enflasyon 2010’da yıllıkortalama % 2,3’e ulaşmıştır. Artan enerjive gıda fiyatlarına bağlı olarak enflasyonunEuro Alanı ortalamasının üzerinde kalmasıbeklenmektedir. Belçika’nın petrolfiyatlarındaki değişimlere karşı hassasiyetihanehalklarının yüksek enerji tüketimi,enerji ürünleri üzerindeki ÖTV oranlarınınnispeten düşük olması ve elektrik ve gazayönelik fiyat belirleme mekanizmalarındankaynaklanmaktadır. Enerji ve gıdafiyatlarının 2011 yılı içerisinde düşmesibeklendiğinden, enflasyonun da 2012’de %2,2’ye gerileyeceği öngörülmektedir.

Son yıllarda azalan rekabet gücündeönümüzdeki dönemde fazla bir iyileşmebeklenmiyor

2011 ve 2012 yıllarında ihracat ve ithalatınartması beklense de, net ticaretin GSYHbüyümesine katkısı azalacaktır. 2011’decari işlemler dengesi mal ihracatındakizayıf performans yüzünden bozulurken,hizmet sektöründe beklenenin üzerindekiperformans sayesinde yine fazla vermeyedevam edecektir.

Belçika’da son yıllarda ihracatperformansındaki düşüş kısmen birimişgücü maliyetlerinin yüksekliğindenkaynaklanmaktadır. Kısıtlı düzeyde artanverimliliğe rağmen yükselen ücretlersebebiyle birim işgücü maliyetlerinin 2011ve 2012’de tekrar yükselmesibeklenmektedir. İhracat performansınınzayıflamasının ardında yatan esas neden,göreceli olarak düşük teknolojik içeriğe

sahip mallarda aşırı derecedeuzmanlaşılmasıdır. Belçika’nın ihracatındaişgücü ve sermaye yoğun ürünler fazla,bilgiye dayalı ürünler ise azdır.

İşgücü piyasasında kriz sonrasıgelişmeler olumludur

Ekonomik durgunluğun istihdamüzerindeki etkileri nispeten sınırlıdır.Çalışma saatlerinin geçici olarakazaltılması ve saat başına düşen işgücüverimliliği tampon etkisi göstermiştir.Bununla birlikte önümüzdeki dönemde herikisinin de artması beklenmektedir. 2010yılında beklenenin üzerinde bir artışgösteren istihdamın, 2011 ve 2012’desırasıyla % 0,8 ve % 0,7 oranlarındaartması beklenmekte olup, işsizlik oranının2011 yılından itibaren yeniden azalmayabaşlayacağı tahmin edilmektedir (2011’de% 7,9, 2012’de % 7,8).

Kamu maliyesine ilişkin kısa vadeliöngörüler siyasi çıkmaza rağmenolumludur

2010 yılı verilerinin revizyonu, faizoranlarındaki düşüş ve özel tüketimdekiartışa paralel olarak KDV gelirlerindeyaşanan artış nedeniyle 2010 yılında bütçeaçığı beklenenin altında gerçekleşmiştir(GSYH’nın % 4,1’i).

Haziran 2010 seçimlerinden bu yanaBelçika’da gerçek anlamda bir federalhükümet kurulamamıştır. Nisan ayıortalarında Parlamento’ya sunulan bütçe,açığın GSYH’nın % 0,6’sına azaltılmasınıhedeflemektedir.

6

Komisyon, artan KDV getirileri, NationalBank ve Belgacom bankalarınınbeklenenden yüksek temettüleri vebankacılık sırları ile ilgili yasanınyürürlükten kaldırılmasından kaynaklananilave gelirler sebebiyle bütçe açıklarının

GSYH’ya oranının 2011 yılında % 3,7’yedüşürüleceğini tahmin etmektedir.

2012 yılında bütçe açığının GSYH’yaoranının % 4,2’ye yükselmesibeklenmektedir. 2011 yılındaki bütçeyegelir kaydedilen bazı kalemlerin birseferlik olması sebebiyle 2012 yılındagelirlerin giderlere oranla daha az artacağıbeklenmektedir.

Bütçe açıklarının azalması ve nominalGSYH artışı sayesinde kamu borçları 2010yılında beklenenden daha düşükgerçekleşmiştir (GSYH’nın % 96,8’i).Düşük açık seviyesi ile birlikte, borçoranının 2011 ve 2012’de çok az artarakGSYH’nın % 100’ünün altında kalmasıbeklenmektedir.

7

2. BULGARİSTAN

Kamu Maliyesindeki İyileşmeyle Birlikte Ekonomide Ilımlı Toparlanma

Bulgaristan ekonomisi, peş peşe beş çeyreksüren daralmanın ardından, 2010 yılınınortalarında pozitif büyümeye dönmüştür.Bunun ardında yatan başlıca faktörlerdünya ticaretindeki iyileşme ve stoklarınyenilenmesiyle artan ihracattır. İç talep ise,tam aksine, krizin devam eden etkisiyleözel tüketim ve yatırımların sınırlı kalmasıyüzünden azalmıştır. Ortalama ücretlerinenflasyonu geride bırakmasına ve tüketicigüveninin 2010’daki rekor düşüşlerdensonra artmasına rağmen, istihdamınazalması ve ihtiyati tasarrufların artmasıyüzünden tüketici talebi sınırlı kalmıştır.

Brüt sabit sermaye oluşumu negatifbüyümeye en fazla katkı sağlayan unsurolmuştur. Bunun sebebi, özel sektörün aşırıborçlandığı, banka kredilerinin kısıtlandığıve talebe ilişkin belirsizliklerin devamettiği bir ortamda inşaat ve makine teçhizatyatırımlarında yaşanan gerilemedir.Bununla birlikte ihracattaki hızlıtoparlanma 2010’un son çeyreğindetüketim ve yatırımları artırmıştır. 2010yılında sanayi ve tarım ekonomiktoparlanmaya en fazla katkı sağlayansektörler olurken, hizmetlerin payı düşükkalmıştır.

Büyüme, 2010’un son çeyreğinde2007’den bu yana en iyi seviyesine ulaşmışve 2009’daki % 5,5’lik küçülmeninardından yıllık büyüme % 0,2 olarakgerçekleşmiştir. Dış dengesizlikler 2010yılı boyunca düzelme göstermiş, sınırlı dışborçlanma ve güçlü ihracat artışı sayesindecari açık GSYH’nın % 1’ine gerilemiştir.

Genel olarak bakıldığında, iç talepyüzünden sınırlı kalan büyüme henüzistikrarlı bir iyileşme seyrigöstermemektedir. İstihdam verilerinde debir toparlanma gözlemlenmemekte ve artanenflasyon zaten düşük olan satın alma gücüparitesini daha da kötü etkilemektedir.Nominal ücret artışları 2010 yılındaoldukça dirençli bir seyir izlemiş, işkayıpları 2010 yılında da artmaya devametmiştir. Perakende, toptan ve inşaatsektörlerinde işgücü talebinin azalmasıistihdam üzerine ağır bir yük getirmiş ve2009-2010 yıllarında istihdam toplam % 8oranında azalmıştır.

Kamu maliyesindeki iyileşme sayesindebütçe açıklarının GSYH’ya oranı 2009 ve2010’da sırasıyla % 4,7 ve % 3,2 olarakgerçekleşmiştir. Hükümet temelharcamaları azaltmaya yönelik bir takımönlemler almıştır. Bu çerçevede, kamusektörü çalışanlarının ve emeklilerinmaaşları dondurulmuş, ihtiyari harcamalarazaltılmıştır. Toplam harcamalar % 4,6

8

oranında azalırken, vergi tahsilâtını ve bazıözel tüketim vergilerini artırmaya yönelikönlemlere rağmen, bütçe gelirleri deazalmıştır. Kamu maliyesinin iyileşmesi vemakroekonomik dengesizliklerin azalmasıile birlikte, piyasaların güveni yenidensağlanmıştır. Bu sayede 2011 ve sonrasıiçin ekonominin toparlanmasıbeklenmektedir.

Büyüme ılımlı düzeyde artmakta ancakistihdam toparlanamamakta

Bulgaristan ekonomisindeki toparlanmaağırlıklı olarak ihracattaki artıştankaynaklansa da, ülkenin daha dengeli birbüyüme kompozisyonuna geçmesibeklenmektedir. Genel olarak, reelGSYH’nın 2011 ve 2012 yıllarındasırasıyla % 2,8 ve % 3,7 oranındabüyüyeceği tahmin edilmektedir. İç ve dıştalebin artması, işgücü piyasasının istikrarkazanması, doğrudan yabancı yatırımlarınartması ve dünya ekonomisindekitoparlanmanın büyümeyi pozitif etkilemesibeklenmektedir. Bulgaristan’ın coğrafiçeşitlilik gösteren ihracatının yaklaşık1/3’ü hızlı büyüyen AB dışı ülkelereyöneliktir.

Ekonomik daralma döneminde oluşturulanihtiyati tasarrufların önümüzdeki dönemdeözel tüketime katkı sağlamasıbeklenmektedir. 2011 yılında tüketicigüvenindeki artışa paralel olarak hanehalkıharcamalarında artış beklenmekle birlikte,gelirlerin düşük olması, kredilerdekigerileme ve nispeten düşük istihdamyüzünden bu artışın sınırlı düzeydekalacağı düşünülmektedir. Kamumaliyesinin iyileştirilmesine yönelik sıkımaliye politikaları ve Euro alanındaki faizoranlarının yüksekliği büyüme öngörüleriüzerinde baskı yaratmaktadır. 2010’un son

üç çeyreğinde görülen büyüme, özelsektöre sağlanan kredilerde artışa katkısağlamamıştır. İş imkanları arttıkça özeltüketimin de artması beklenmektedir. 2011ve 2012 yıllarında otoyolların yenilenmesive enerji ile ilgili AB projeleri, hükümetinözelleştirme programı ve iş dünyasınıngüveninin artmasıyla birlikte yatırımlarınbüyümenin temel faktörü haline geleceğiöngörülmektedir.

İç talebin azlığı sonucunda ithalat fazla birartış göstermemiş olup, ihracattaki yüksekoranlı artış neticesinde dış dengedekötüleşme beklenmemektedir.

İşgücü piyasasının özellikle 2011’in ikinciyarısında iyileşmesiyle birlikte işsizlikoranının 2011 ve 2012’de sırasıyla % 9,4ve % 8,5’e düşeceği tahmin edilmektedir.Bulgaristan’da işgücü piyasasının kötüişleyişi, hem gençler hem de yaşlılararasında işgücüne düşük katılım oranınayol açmaktadır. Verimlilik artışı ile birlikteücretlerin iyileştirileceği, ancak 2011yılında kamu sektörü çalışanlarınınücretlerinin dondurulmaya devam edeceğibeklenmektedir.

9

Enflasyonist baskılar artıyor

İşgücü piyasasındaki katılıklar veekonominin yüksek enerji yoğun üretimyapısına bağlı olarak, fiyatlar ve ücretlerhem dış faktörlerden hem de iç taleptenetkilenmektedir. Bu yüzden, dışarıya karşırekabet gücünü korurken enflasyonistbaskılara karşı çıkmak oldukça zorolacaktır. Bulgaristan’da enflasyonistbaskılar küresel eğilimlere paralel bir seyirizlediğinden, artan gıda ve enerji fiyatlarıile birlikte TÜFE 2011 Şubat ayında geçenyıla göre % 4,6 artmıştır. Enflasyonun2011 yılında da yüksek kalacağıdüşünülmektedir.

Riskler dengeleniyor

Yabancı sermaye girişinin, yabancıdoğrudan yatırımların kısmen artması vedaha fazla AB fonu alınması ile birlikteartması beklenmekte olup, bu durumyatırımlarda canlanmaya neden olacaktır.Hanehalkının tüketim eğilimlerindekibelirsizlik risklerden biridir. İşgücüpiyasasının performansı da iyileşmeninhızını ve sürdürülebilirliğini etkileyecektir.

2011 ve 2012 bütçelerinde önemliayarlamalar

Değişen büyüme kompozisyonunun vergimatrahını olumlu etkilemesi ve bütçegelirlerini artırması beklenmektedir.Ancak, otomatik dengeleyicilerin işleyişiyüzünden harcamalar da yüksek kalacaktır.Kamu sektörü çalışanlarının ve emeklilerinücretleri sabit kalırken, diğer bazı cari vefaiz dışı harcamaların azaltılması

beklenmektedir. Politika değişikliğiolmadığı takdirde, bütçe açıklarınınGSYH’ya oranının 2011 ve 2012’desırasıyla % 2,7 ve % 1,5’e düşmesibeklenmektedir. Kamu borçlarınınGSYH’ya oranının ise fazla artmayarak2012’de % 18,5 oranında gerçekleşeceğiöngörülmektedir.

Bütçe öngörülerine ilişkin riskler dedengelenmiştir. Emtia fiyatlarındaki artışdolaylı vergi gelirlerini artırabilecek, bu dasosyal güvenlik katkılarının düşükgetirisini kısmen dengeleyebilecektir.Harcama tarafında ise, istihdam artmadığısürece sosyal harcamalar üzerindekibaskılar artabilir.

10

11

3. ÇEK CUMHURİYETİ

Dış Taleple Birlikte Ilımlı İyileşme

2010’da güçlü ihracat artışı

2010 yılında reel GSYH, ÇekCumhuriyeti’nin başlıca ticaretpartnerlerinin ekonomik koşullarınıniyileşmesi sonucu artan ihracat ve stoklarsayesinde % 2,3 büyümüştür. Diğertaraftan, özel ve kamu tüketiminindurgunluğu ve yatırımların azalmasısonucunda, iç talepte düşüş yaşanmıştır.

İhracat önümüzdeki yıllarda ekonomikiyileşmeye öncülük edecek

Çek Cumhuriyeti’ndeki ekonomikiyileşmenin ılımlı seyretmesi ve büyükölçüde dış ticaretten kaynaklanmasıbeklenmektedir. GSYH artışının 2011 ve2012 yıllarında sırasıyla % 2 ve % 2,9’aulaşacağı öngörülmektedir. 2011 yılındaalınan önlemler(kamu çalışanlarınınücretlerinin ve sosyal harcamalarınazaltılması) neticesinde hanehalkınıntüketim harcamalarının artmayacağı, ancaktüketici güveni ve kredi artışlarındakiyavaşlık sebebiyle hanehalkı tasarruflarınınyükseleceği düşünülmektedir. Özeltüketimin 2011’de de sınırlı kalacağı,ancak 2012 yılından itibaren özel sektördegörülebilecek ücret artışlarına paralelolarak % 2 civarında artacağıöngörülmektedir.

Yatırımların, ihracat ve kapasite kullanımoranlarında beklenen artış neticesinde 2011yılında % 2,4 oranında artmasıbeklenmekte olup, özel sektöre yönelikkredilerin tedricen genişlemesi de bueğilimi destekleyecektir. Diğer yandan,

fotovoltaik santrallere 2010 yılında yapılanbir seferlik yatırım yardımlarının sonaermiş olması da 2011 yılının yatırımmiktarını etkileyecektir. İnşaatsektöründeki yatırım koşulları dakırılganlığını korumaktadır. Sonuç olarak,2011 yılında uygulanan önlemler kamuyatırımlarını fazla artıramamıştır.

İyileşmenin özellikle imalat sektörüneyönelik artan dış talepten kaynaklanmayadevam edeceği düşünülmektedir. Tüketimartışı da ithalat artışı gibi sınırlıdır. İthalatmallarının yüksek fiyatları yüzünden dışticaret dengesi negatiftir. 2012 yılındaticaret fazlasının GSYH’nın % 4,4’üneulaşması beklenmektedir.

Bu tahminler, birçok riskibarındırmaktadır. Örneğin, 2011 yılındaalınan konsolidasyon tedbirlerinin tüketicidavranışlarına ne şekilde yansıyacağı halenbelirsizliğini korumaktadır. Ayrıca,indirilmiş KDV oranının 2012 yılında 4puan azaltılması planının gerçekleştirilmesidurumunda hanehalkı tüketimi artabilecek

12

ve ilave enflasyonist baskılar oluşacaktır.Çek ekonomisi için dış faktörlerin önemidikkate alındığında, ihracatın % 70’iningerçekleştiği Euro alanındaki gelişmelerinde mevcut görünümü etkileyeceğidüşünülmektedir.

İşgücü piyasası kırılganlığını koruyor

2010 yılında % 7,3’e yükselen işsizlikoranının yavaş büyümeye bağlı olarak, çokdüşük bir miktarda azalacağıöngörülmektedir. Merkezi yönetimdüzeyinde 2011 yılı için planlanan maaşkesintileri yavaş yavaş uygulanmayabaşlanmış olup, şimdiden bakanlıklardaçalışan kamu görevlilerinin sayısındaazalma görülmektedir. Kamu sektöründekinegatif istihdam artışının ihracata bağlıolarak özel sektördeki olumlu gelişmelerledengelenmesi beklenmektedir. Artanekonomik faaliyetlerle birlikte işsizlikoranının 2012’de % 6,4’e düşeceğiöngörülmektedir.

Önümüzdeki yıllarda ılımlı enflasyon

2010 yılında TÜFE özellikle gıda ve enerjifiyatlarındaki artıştan kaynaklı dışfaktörlere bağlı olarak % 1,2’yeyükselmiştir. Ekonomik toparlanmanınağır seyretmesi ve 2010 yılının sonundauygulanmaya başlanan kamu maliyesininiyileştirilmesine yönelik önlemleryüzünden talep olumsuz etkilenmiştir.2011 yılında dünyada yaşanmakta olangıda ve emtia fiyatlarındaki artışlarlabirlikte enflasyonun % 2,3’e ulaşacağıtahmin edilmektedir. Enflasyonist baskılarkısmen Çek para biriminin değerkazanması ile dengelenecektir. İç talep veücret enflasyonunun 2011 yılında düşükseyretmesi beklenmektedir.

2012 yılında TÜFE’nin özel tüketimartışının da etkisiyle % 2,5’eyükselebileceği düşünülmektedir.

Bütçe açığı azalmaya devam ediyor

2011’de % 4,4 olan bütçe açığınınGSYH’ya oranının 2012’de % 4,1’edüşmesi beklenmektedir. Kriz ile birlikteciddi miktarda artan harcamalar sebebiylebütçe açığı 2009 yılında büyük bir artışgöstermiş, uygulanmakta olan teşvikönlemlerinin büyük bir kısmının yılsonunda sona ermesi ile birlikte Çekhükümeti 2010 yılında kamu maliyesininiyileştirilmesine yönelik tedbirler almayabaşlamıştır. Bu çerçevede, bütçegelirlerinin artırılması amacıyla KDV veÖTV oranları ile sosyal katkı paylarınınartırılmasına gidilmiştir.

2010 yılında bütçedeki birçok gelirkaleminin beklenenin altında kalmasısonucunda bakanlıkların operasyonelharcamalarının kesilmesine yönelik ilavetedbirler alınmıştır. Sonuç olarak bütçeaçıkları 2010 yılında GSYH’nın % 4,7’sineulaşmış olup, bu oranın 2009 yılına göre 1puan daha iyi olması, kamuyatırımlarındaki ani düşüştenkaynaklanmaktadır.

13

Kamu maliyesinin iyileştirilmesi amacıylaalınan önlemlerinin harcamalarıbaskılamasıyla birlikte bütçe açığındakidüşüşün devam etmesi beklenmektedir.Bahse konu önlemler kamu sektörüçalışanlarının ücretleri (öğretmenler hariç)ile sosyal ve operasyonel harcamalarınazaltılmasını kapsamaktadır. Gelirtarafında, hanehalkının harcamalarının çokyavaş artması sonucu üretim üzerindenalınan vergi gelirlerindeki artışının kısıtlıkalacağı düşünülmektedir. Gelir vergilerive sosyal yardımlar da kamu sektörüücretlerinin kısıtlanmasındanetkilenecektir. Doğrudan vergilerdekigeçici artışlar da ilave geliryaratabilecektir. Sonuç olarak 2011’debütçe açıklarının GSYH’ya oranının %4,4’e gerilemesi beklenmektedir.

2012 yılında yeni konsolidasyon önlemlerialınması muhtemel olmakla birlikte,uygulamada yüksek riskler bulunduğudüşünülmektedir. Politikaların aynıkalacağı varsayımıyla, 2012 yılında bütçeaçığının dönemsel koşulların iyileşmesi ilebirlikte GSYH’nın % 4,1’ine düşeceğitahmin edilmektedir.

Raporun hazırlandığı döneme kadar alınankamu maliyesine ilişkin tedbirler kamuborcunun GSYH’ya oranını sabitlemeyeyetmemiştir. Kamu boru 2010 yılındaGSYH’nın % 38,5’ine ulaşmış olup,büyümenin düşük seyredecek olmasındandolayı 2012’de % 42,9’a çıkmasıbeklenmektedir.

4. DANİMARKA

14

Tedrici Ve Ilımlı İyileşme

Küçük ve açık bir ekonomiye sahip olanDanimarka finansal ve ekonomik krizdençok kötü bir şekilde etkilenmiş, bu etkikonut piyasasındaki düzenlemeler, finanssektöründeki tansiyon ve 2004-2007 yıllarıarası aşırı ısınma dönemini takiben alınanönlemlerle birlikte daha da güçlenmiştir.Sonuç olarak, üretim % 8’den fazlaazalmış ve halen toparlanamamıştır.Danimarka ekonomisinin 2010’dacanlanması özellikle mali teşvik önlemleri,ihracat artışı ve stok birikimi ilesağlanmıştır. Mali destekmekanizmalarının sona ermesi ile birlikte,GSYH büyümesinin, her ne kadar emlakpiyasası ve artan borçlanma maliyetleriyüzünden riskler taşısa da, özel sektöredayalı olması beklenmektedir. Ekonomikbüyümenin 2011 ve 2012 yıllarında ılımlıbir seyir izleyerek sırasıyla % 1,7 ve % 1,5olması beklenmektedir.

Özel sektöre dayalı iyileşme

En yüksek gelir vergisi oranının azaltılmasıve vergi dilimlerinde yapılan ayarlamalarsonucunda 2010 yılında hanehalkının malidurumu iyileşmiştir. Finans piyasalarınınsürpriz bir şekilde düzelmesi hanehalkınınrefahına olumlu katkılarda bulunmuş olup,bu etkinin 2011’de de devam edeceğidüşünülmektedir. Tedrici olarak güçlenenişgücü piyasasının tüketici güveniniartırması ve özel sektör çalışanlarının ücretartışlarına az da olsa katkı sağlamasıbeklenmektedir. Kriz zamanı artanhanehalkı tasarrufları yüksek seviyedekalmaya devam etmekte olup, butasarrufların mali tampon görevi görmesibeklenmektedir.

Yüksek faiz oranlarının konutpiyasasındaki aktiviteleri olumsuzetkileyeceği düşünülmektedir. Konutfiyatları sabit kalmaya devam etse de,piyasa kırılganlığını korumaktadır.Önümüzdeki dönem için başlıca risklerkonut piyasasına ilişkin gelişmeler ve artanborçlanma maliyetlerinin hanehalkınınharcanabilir geliri üzerindeki etkisidir.

Düşük faiz oranlarına rağmen, özel sektöryatırımlarının GSYH içerisindeki payı son30 yılın en düşük seviyesine erişmiştir.Güçlü dış talep ve şirketlerin siparişlerininartmasıyla imalat sektöründe kapasitekullanım oranlarının ve yatırımlarınhareketlenmesi beklenmektedir. Altyapıprojelerinin de yatırımları artırması ve brütsabit sermaye oluşumunun 2011 ve 2012yıllarında sırasıyla % 3,7 ve % 3 oranındaartması öngörülmektedir.

Önümüzdeki yıllarda kamu sektörütüketiminin GSYH artışına pek fazlakatkıda bulunmayacağı düşünülmektedir.Hükümet kamu maliyesinin iyileştirilmesistratejisinin bir parçası olarak tüketim

15

harcamalarının 2011-2013 arasında reelolarak dondurulmasını kararlaştırmıştır.

Küresel ekonomi güçleniyor

Her ne kadar ithalat talebinin ihracatartışını geçmesi beklense de, ticaretdengesinin ekonomik iyileşmeyidestekleyeceği düşünülmektedir.Danimarka’nın maliyetler açısındanrekabet edebilirliği, verimlilik artışınınücret artışlarını geçmesi ile birlikteartmıştır. Birim işgücü maliyetlerinin 2011ve 2012’de artmaya başlamasıyla buetkinin geçici olacağı düşünülmektedir.Diğer yandan, Danimarka şirketlerigeleneksel işletme yapıları ve ortalamaşirket büyüklükleri ile hızla gelişenpiyasalarda dezavantajlı konumadüşmektedir. Her ne kadar yenilenebilirenerji ve ilaç gibi bazı sektörler Avrupadışında artan talepten faydalansa da,Danimarka ihracatının üçte ikisindenfazlası AB içerisine yönelmiş durumdadır.

İthalattaki ani düşüşle birlikteDanimarka’nın ticaret fazlası 2009 yılındaartmıştır. Ticaret dengesinin 2011 ve2012’de GSYH’nın % 3’ü civarındasabitleneceği düşünülmektedir. Cariişlemler fazlası ise, kısmen denizulaşımındaki hizmet ihracatına bağlı olarakdünya ticaretindeki artışla birlikte mevcutseviyesini koruyacaktır.

İşgücü piyasasındaki koşullar iyileşiyor

Kriz öncesinde istihdamın hızlı artışı ilebirlikte, üretim ve istihdam dalgalanmalarıarasındaki gecikme yüzünden verimlilikazalmış, bu durum 2009’da krize kadardevam etmiştir. 2009 yılında istihdamınhızlı düşüşü ve 2010’da işgücü piyasasınınistikrarı ile birlikte verimlilik artsa da,

uzun vadeli ortalama değerlerin altındakalmıştır. Şirketlerin temel önceliğiverimliliği artırmak olduğundan, gelecekyıllarda şirketlerin yatırımlarındaki artışistihdamı tedrici olarak artıracaktır. İşgücüpiyasasındaki iyileşmelerle birlikteyıllardır istihdam piyasasının dışına çıkanöğrenciler ve diğerlerinin piyasaya yenidengirmesi beklenmektedir. Böylece,demografik değişikliklerden kaynaklananazaltıcı yönde baskılara rağmen, işgücününmiktarı değişmeyecektir. Bu gelişmelerinneticesinde işsizliğin yavaş bir şekildeazalmaya devam edeceği öngörülmektedir.İşgücü piyasasındaki koşulların iyileşmesive geçen yıl ilkbaharda sendikalarla varılanücret anlaşmaları sayesinde özel sektörçalışanlarının ücretlerinin yavaş da olsaartması beklenmektedir.

Enflasyon artıyor

Bazı ürünler üzerindeki dolaylı vergilerin2010 yılında artırılmasının etkisininazalması beklenirken, enerji fiyatlarınabağlı baz etkisi nedeniyle enflasyonunartacağı düşünülmektedir. Enflasyonun2011 yılında % 2,5’e yükseleceği, 2012

16

yılında ise % 2’nin altına düşeceğiöngörülmekte olup, enerji ürünleri vehizmetlerin enflasyondaki artışın temelnedenleri olması beklenmektedir. Enerji veişlenmemiş gıda fiyatları dışarıdabırakılarak hesaplanan çekirdekenflasyonun ise 2011-2012 döneminde,hasıla boşluğunun kapanması ve ücretartışları ile birlikte bir miktar artacağıöngörülmektedir.

Bütçe performansı 2010’da daha iyi

Kriz öncesinde önemli miktarda bütçefazlası veriliyor olması, krizin ortayaçıkardığı negatif etkilerle mücadeleamacıyla önemli ölçüde mali nitelikliteşvik tedbiri uygulanmasınıkolaylaştırmıştır. Kriz öncesi fazla, 2009yılında GSYH’nın % 2,7’si oranında bütçeaçığına dönüşmüş, ancak bütçeperformansının beklenenden iyigerçekleşmesi sayesinde açık oranı 2010yılında da % 2,7’de kalmıştır.

Kamu maliyesinin iyileştirilmesi ihtiyacıdevam etmektedir

2010 yılı bütçesinin beklenenden daha iyibir performans göstermesi geçicifaktörlerden kaynaklanmakta olup, bütçeaçığının GSYH’ya oranının 2011’de % 4,2012’de ise % 3,2 olacağı tahminedilmektedir.

Ekonomik toparlanmanın devam etmesi ilebirlikte, bütçede harcamaların payınındüşmesi beklenmektedir. Bütçe gelirlerininise, 2009 yılında yapılan ve yeşil vergilerve kurumlar vergisi artışını da kapsayanvergi reformu sayesinde artacağı, özeltüketimin de bu artışı destekleyeceğidüşünülmektedir. Yükselen enerji fiyatlarıda, ülkenin Kuzey Denizi’nden petrol vegaz çıkarma faaliyetlerine bağlı olarak,Danimarka’nın kamu finansmanını olumluetkileyecektir.

İşsizlik yardımı süresinin kısaltılması, gelirvergisi eşiklerinin otomatik olarakayarlanmasına son verilmesi, gelir vergisikesintilerinin ertelenmesi ve kamu sektörütüketiminin reel anlamda dondurulmasıgibi 2010 yılında alınan ilave tedbirlerinbütçe üzerindeki etkisi 2011-2012döneminde de devam edecektir.

17

18

5. ALMANYA

İstikrarlı ve Geniş Tabanlı Büyüme Güçlü Temellerle Desteklenmektedir

2010’daki güçlü toparlanmanınardından iyileşme devam ediyor

GSYH’nın 2010 yılında % 3,6 büyümesiile, Almanya durgunluğun ardından güçlübir toparlanma yaşamıştır. 2009 yılındaönemli ölçüde azalan ihracat, 2010’dadünya ticaretinin toparlanması ve yatırımmallarına yönelik güçlü talep ile birlikteartmıştır. İthalatın daha yavaş artması ile,net ihracat GSYH artışına önemli katkısağlamıştır. Geçtiğimiz yıl büyümenin esastetikleyicisi, iç talepteki artış olmuştur.Kriz döneminde ertelenen projelerbaşlatılmış, böylece hızla artan kapasitekullanımı ve kamu altyapı harcamalarınınsürdürülmesi yatırımları artırmıştır. Özeltüketim de işgücü piyasasının sağlamperformansıyla desteklenmiştir.

2011’in ilk çeyreğinde gerçekleşen sağlıklıbüyümenin izleyen dönemde de devametmesi beklenmekte olup, reel GSYH’nın2011 ve 2012 yıllarında potansiyelin deüzerinde gerçekleşerek, sırasıyla % 2,6 ve% 1,9 civarında olacağı düşünülmektedir.2012 yılında uzun vadeli büyüme eğilimineyaklaşılırken, büyümede net ihracatınkatkısı nispeten azalacak, iç talebin payıise artacaktır. Gerçekleştirilen kapsamlıreformlar sonucu işgücü piyasasıkoşullarının iyileşmesi ve makroekonomikdengesizliklerin olmaması sayesindebüyümenin devam etmesi beklenmektedir.Büyümenin yeniden dengelenmesiyle carifazla tedricen azalacaktır.

Özel tüketim hareketli işgücüpiyasasıyla desteklenmektedir

Mali teşvik önlemlerinin de desteğiyleartan hanehalkı tüketimi 2010 yılındakiekonomik büyümeye katkıda bulunmuştur.Enflasyon artışına rağmen, reelharcanabilir gelirin işgücü piyasasındakihareketlenmelerle birlikte artmasıbeklenmektedir. İşsizliğin artması tasarruforanlarının bir miktar azalmasına yolaçabilir. Sonuç olarak, özel tüketimartışının 2011’deki % 1,2 seviyesinden2012’de % 1,5’e çıkması beklenmektedir.

19

Yatırımlar dinamizmini koruyor

2011 yılında yavaş bir şekildetoparlanmaya başlayan makine ve teçhizatyatırımlarının, 2012 yılında çok azyavaşlasa da, dinamizmini koruyacağıöngörülmektedir. Kapasite kullanımıortalamanın üzerinde olup, reel faizoranları olağan dışı düşük seviyesinikorumaktadır. Halen düşük seviyesinikoruyan konut kredisi faiz oranlarının,işgücü piyasasındaki olumlu hava veharcanabilir gelirin artmasıyla konutyatırımlarını artıracağı düşünülmektedir.Dışarıya sermaye ihracının azalmasınınyerli yatırımları olumlu etkilemesibeklenmektedir.

Artan iç taleple birlikte net ihracatkatkısı azalacak

Geçen yılki istisnai % 14’lük artışınardından normal seviyelere inmesibeklense de, mal ve hizmet ihracatınınartmaya devam edeceği düşünülmektedir.Yüksek rekabet gücünü koruyan Almanya,yatırım mallarındaki uzmanlaşmasayesinde gelişen piyasalardaki canlıtalepten faydalanabilecektir. Bununlabirlikte, iç talepteki artışa paralel olarakithalatın artması net ihracatın GSYHartışına katkısını azaltacaktır.

Hareketli işgücü piyasası

Son reformlar ve kısa süreli çalışmadüzenlemeleri ile birlikte şirketlerdekiçalışma saatlerinde esnekliğin artmasısayesinde işgücü piyasası kriz boyuncaesnekliğini korumuştur. 2009’da az birartış gösteren işsizlik oranı, 2010’da %7,1’e düşmüştür. Artan işgücü talebi

istihdamdan ziyade çalışma saatleriniartırmışsa da, işgücünün azalması işsizliğinazalmasına katkıda bulunmuştur.İstihdamın 2011 ve 2012’de de az da olsaartmaya devam etmesi beklenmektedir.

İşsizlik oranının 2012’nin sonlarında %6’ya düşmesi öngörülmekte olup, belirlialanlarda yüksek vasıflı işgücü eksikliğiyaşanabileceği ve bu durumun çalışmayaşındaki nüfusun azalma eğilimi ilebirleştiğinde Almanya’nın büyümepotansiyeli önündeki en büyük engelioluşturacağı düşünülmektedir. Özellikleönümüzdeki yılda ücret artışlarıbeklenmektedir.

Ücretlerde artış, enerji fiyatlarıyükseliyor, çekirdek enflasyon sabitkalıyor

Sağlıklı ekonomik büyüme karşısında 2011ve özellikle 2012’de ücret artışları olacağıtahmin edilmektedir. Krizin ardındanpozitif verimlilik artışına dönülmesiyle budurum birim işgücü maliyetlerinin az daolsa artmasına yol açacaktır.

20

Jeopolitik belirsizliklerle birlikte enerjifiyatlarının beklenmedik artışı yüzünden2011’in ilk çeyreğinde enflasyonbeklenenin üzerinde çıkmıştır. Bu artışındevam etmesiyle TÜFE’nin 2011’de %2,6, 2012’de ise % 2 olmasıbeklenmektedir. Almanya, Euro alanındaenerji verimliliğinin en fazla olduğuekonomilerden biri olması nedeniyle petrolfiyatlarındaki artıştan fazla etkilenmese de,enerji ithalatına oldukça bağımlıdır.

Riskler daha çok dış kaynaklıdır

Emtia fiyatları üzerindeki enflasyonistbaskıların sürmesi tüketici güvenini veticaret öngörülerini etkileyecek başlıcarisktir. Dış dünyaya ilişkin diğer risklerJaponya’daki gelişmelerle ilgilidir.Almanya her ne kadar Japonyaekonomisine doğrudan bağımlı olmasa da,üretim sürecinin dünya ile entegre olmasısebebiyle otomotiv gibi sektörlerde tedarikzincirindeki aksamalar sorunyaratabilecektir. Japonya’daki gelişmelerinAsya’daki ticaret ortaklarını bekleneninüzerinde etkilemesi Alman ihracatınayönelik talebi etkileyebilir. Örneğin Japonotomobil üretiminde olası bir geçici düşüşAlman ürünleri için ilave talepyaratabilecektir. Uluslararası borç krizinindüzelmesi beklense de, finanspiyasalarında gerilimin artması tüketicigüvenini ve bankaların kredilendirmekoşullarını etkileyebilecektir.

Potansiyel darboğazlar

Makroekonomik dengesizlikler veödemeler dengesi problemleribulunmamakla birlikte önümüzdekidönemde Almanya’nın bazı temel

zorluklarla mücadele etmesigerekebilecektir. Landesbanken’in yenidenyapılandırılmasının tamamlanması, maliaracılık ve sermaye birikiminin etkinliğiniartırmak suretiyle orta vadede kredi arzınıve verimliliği destekleyerek, kamufinansmanı üzerindeki ilave yük riskiniazaltacaktır. Ekonominin orta vadelibüyüme öngörüleri işgücü piyasasının olasıarz eksikliğinden etkilenebilir, işgücünekatılım oranının da fazla artmasıbeklenmemektedir. Bu durumda,ekonomideki yüksek katma değerlisanayide uzmanlaşılması ve verimliliğinazalması gibi hususlar göz önündetutulduğunda, mevcut insan kaynaklarınınkalitesinin artırılması yararlı olacaktır.Eğitimin kalitesinin ve eğitime erişiminartırılması da artan orta ve yüksek vasıflıişgücü eksikliği açısından önemlidir.2011’den itibaren yeni Üye Devletlerdengelecek işçi hareketleri üzerindekikısıtlamaların kaldırılmasıyla birliktegöçlerin artması ihtimali, işgücü arzındakieksikliğin karşılanmasına yardımcıolacaktır.

2010 yılında bütçe açıkları sabit kalmış,ancak finans piyasalarınıdesteklenmesine yönelik tedbirler borçoranını yükseltmiştir

2009’da % 3 olan bütçe açıklarınınGSYH’ya oranı, 2010’da bir miktar atışgöstererek % 3,3’e yükselmiştir.Açıklardaki artışın sebebi AvrupaEkonomik İyileşme Planı doğrultusundaverilen mali teşvikler ve finans piyasalarınıdestekleme tedbirleridir. Hızlı ekonomiktoparlanma ve güçlü istihdam piyasasıharcamaların daha da artmasını engellemişve vergi indirimlerinden kaynaklanan gelir

21

azalmalarını tazmin etmiş ve bu sayedeaçık daha fazla artmamıştır.

Bununla birlikte 2010 yılında kamuborçlarının GSYH’ya oranı neredeyse 10puanlık bir artışla % 83,2’ye çıkmıştır. Buartışın temel nedeni iki bankanın bazısorunlu varlıklarını kamu sektörüne ait“kötü bankalara” transfer etmeleri olup, bubankaların yükümlülükleri de borçseviyesini doğrudan etkilemektedir.

2011 yılı ile birlikte önemli mali iyileşme

Kısa vadede Almanya’nın bütçepozisyonunun olumlu makroekonomikçevre, hızlı istihdam artışı ve bütçekuralının Alman yetkililerce uygulanmasıile birlikte iyileşmesi beklenmektedir.Bahse konu bütçe kuralı çerçevesinde,2016’dan itibaren federal hükümetinyapısal bütçe açıklarının GSYH’nın en

fazla % 0,35’i oranında olması ve2020’den itibaren eyalet bütçelerinin denkbütçe olması gerekmektedir.

2011 yılında bütçe açıklarının olumludönemsel koşullar, federal düzeyde alınanmali iyileştirme önlemleri, bazı teşviklerinsona ermesi ve sağlık reformu sayesindeGSYH’nın % 2’sine düşmesiöngörülmektedir. 2011 yılında alınacakbaşlıca önlemler uzun süreli işsizler içinsosyal yardımın azaltılması, kamu sektörüçalışanlarının ücretlerinin azaltılması venükleer enerji ve hava trafiği üzerine yenivergiler getirilmesini kapsamaktadır. 2011yılında kamu borçlarının GSYH’yaoranının % 82,4’e düşmesibeklenmektedir.

2012 yılında bütçe açıklarının GSYH’yaoranının daha da azalarak % 1,25 olmasıplanlanmaktadır. Nominal GSYH’nınsağlıklı bir şekilde artmasıyla, borç/GSYHoranının da % 81’e düşeceğiöngörülmektedir.

Federal düzeyde alınan kamu maliyesininiyileştirilmesine yönelik önlemlerbüyümeyi olumlu etkilemektedir. Ancak,sağlık harcamalarının ve işsizlik sigortasıprimlerinin artışı zaten yüksek olan vergitıkanıklığını daha da artırmaktadır. Sosyalgüvenlik sisteminin sürdürülebilirliğinedair belirsizlikler ve finans piyasalarınınistikrarının getireceği olası ilave yük ortavadede Alman kamu maliyesinin bozulmariskini artırmaktadır. İlerleyen yıllardakamu maliyesi açısından temel zorluk artanpotansiyel büyüme ile mali düzenlemelerinuyumudur.

22

23

6. ESTONYA

Ekonomik Canlanma Hızlanıyor

Hızlı ihracat artışı canlanmayıdestekliyor

Estonya ekonomisi, 2008-2009 döneminde% 19’luk kümülatif GSYH daralmasınınardından, 2010 yılı boyunca hızlanarakdevam eden ve tüm yıl için % 3.1 rakamınaulaşan bir büyüme göstermiştir.

Dış ticaret, canlanmanın ardında yatantemel itici güç olmuştur. Mal ihracatı, esasolarak İsveç’e yapılan elektrikli makine veteçhizat ihracatının da katkısıyla, 2010yılının son çeyreğinde geçen yıla oranla %53 oranında artmıştır. Genel olarak, ihracatGSYH içinde % 78’den fazla yer edinerek,yıllık GSYH artışına % 14 oranında katkısağlamış ve 10 yıl önceki Rusya krizindenbu yana yaşanan ekonomik canlanmasürecindeki en yüksek paya ulaşmıştır. Budenli ihracat eksenli bir canlanma,Estonya’nın rekabet gücünü geliştiren veküresel ticaret içindeki payını artırmasınayardımcı olan önemli maliyetayarlamalarının 2009-2010 dönemindegerçekleştirilmesini sağlamıştır.

Dış ticaretin aksine iç talep oldukça zayıfkalmıştır. 2010 yılında yurtiçi talep, temelolarak yılın ilk yarısında stoklarda, yılınson çeyreğinde ise yatırımlarda yaşananhızlı sıçramanın etkisiyle % 1,4 artmıştır.Kamu yatırımları beklenenden daha düşükgerçekleşmiş olup sabit sermayeyatırımları 2010 yılında % 9 oranındaazalmıştır.

2011 yılında yurtiçi talepte güçlü birtoparlanma bekleniyor

Estonya’nın ana ticaret ortaklarının güçlüekonomik görüntüsü sebebiyle dış talebinbüyüme üzerinde olumlu bir etkisi olmasıbeklenmektedir. 2011 yılında da ihracatartışının oldukça yüksek olması, 2012yılında ise piyasalardaki talebe bağlı olarakartışın az çok yavaşlamasıöngörülmektedir.

Özel tüketimdeki artışın kriz öncesidöneme kıyasla daha düşük seviyelerdekalması ve GSYH içindeki payını % 50civarında sabitleyerek, 2011 yılı sonunda% 3,5 civarında gerçekleşmesibeklenmektedir. Kriz süresince artanbireysel tasarrufların bir miktar azalacağıancak yine de pozitif düzeyde kalacağıtahmin edilmektedir. Faiz oranlarınınartması, bireylerin tasarruf eğilimine ilavebir ivme kazandırırken, yüksek fiyatlarbireylerin alım gücünü azaltacaktır.Bireylerin orta dönem tasarruftercihlerindeki belirsizlik, tahmindebulunmayı etkileyen önemli risklerden biriolarak görülmektedir.

24

Kriz döneminde azalan yatırımların, 2011yılında artması beklenmektedir.Yatırımlardaki bu artışın daha çok makineteçhizat, kamu yatırımları ve konutsektörlerine yoğunlaşacağıdüşünülmektedir. Yaşanan canlanmayaparalel olarak sabit sermaye yatırımlarınınyıllık bazda %10 civarında artacağıöngörülmektedir.

Yıllık GSYH artışının 2011 yılında % 4,9,2012 yılında ise % olacağı tahminedilmekte olup, artan yatırım ve canlananözel tüketim sayesinde güçlenen iç taleplebirlikte büyümenin daha dengeli bir yapıyakavuşacağı düşünülmektedir.

İş gücü piyasası canlanıyor, ancakişsizlik ve işgücü talebi ve arzına ilişkinuyumsuzluklar temel zorluklar olarakkalıyor

2010 yılı başında % 20,4 olan işsizlik oranıyıl sonunda hızlı bir şekilde düşerek % 14olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılıilkbaharından bu yana ihracata yönelikimalat sektörlerindeki güçlü canlanmanınetkisiyle hızla yeni iş alanlarıoluşmaktadır. Bu güçlü canlanma, Estonyaişgücü piyasasının aşırı esnek yapısı veişgücü maliyetlerine ilişkin önemli

düzenlemeler ile mümkün olmuştur. 2011yılında, büyümedeki iyileşmeye paralelolarak istihdamdaki artışın devam etmesibeklenmektedir.

İşgücü piyasasındaki düzenlemeler, 2009ve 2010 yıllarında işsizliğin yapısal birsorun haline gelmesini önlemek amacıylaharcamaların önemli ölçüde arttırılmasıgibi aktif işgücü piyasası politikaları iledesteklenmiştir. Hükümet, işgücüpiyasasındaki politikalarını iyileştirmeniyetini beyan etmiş olup, hayat boyuöğrenme faaliyetlerine ağırlıkverilmektedir. Öte yandan, artan işgücütalebine rağmen işsizliğin, 2011 ve 2012yıllarında göreceli olarak yüksek olmasıbeklenmektedir. Ekonomide oluşmaktaolan yeni sektörel dengeler işgücünün yenibeceriler edinmesini gerektirdiğinden,işgücü arzının verimsizleşmesi vebüyümenin baskılanması ile sonuçlanacakişsizliğin yapısal bir sorun haline gelmesiriski bulunmaktadır. AB üyesi diğerülkelerdeki iş fırsatlarının artmasınaparalel olarak daha fazla göç yaşanması veişgücü talebinin artması sebebiyle yapısaldarboğazlar oluşabilecektir. 2011 ve 2012yıllarında ılımlı nominal ücret artışı ile

25

2011 yılı sonuna doğru pozitif bir reelücret artışı beklenebilecektir.

Fiyatlar hızla yükseliyor

2009 yılında aylık negatif ortalamaenflasyonun ardından, 2010 yılıilkbaharından itibaren fiyatlar yenidenyükselmeye başlamış ve 2010 yılındaTÜFE’deki artış % 2,7 olmuştur. Vergidüzenlemeleri, ortalama enflasyonüzerinde oldukça büyük bir etkigöstermiştir. Bununla birlikte, enflasyon(enerji, gıda, alkol ve tütün ürünleri hariç)2010 yılında oldukça düşük çıkmıştır.Olağandışı çalkantılı bir dönem olmasınarağmen 1 Ocak 2011 tarihinde Euro’yageçişin etkisi, daha önceki geçiştecrübelerine büyük ölçüde benzemektedir.Euro ile ilgili sınırlı fiyat artışları büyükölçüde hizmet sektörlerinde gözlenmiştir.

Küresel ölçekteki emtia fiyatlarındakiartışın 2011 yılında enflasyonu % 4,7’yeyükseltmesi, 2012 yılında ise enflasyonunazaltılmasına katkı sağlamasıbeklenmektedir.

Bütçe dengesi: bütçe fazla veriyor ancakbazı kötüleşmeler bekleniyor

2010 yılında genel kamu maliyesiGSYH’nın % 0,1’i oranında bir bütçefazlası vermiştir. Fazla, önemli ölçüde“Kyoto birimleri”1 olarak adlandırılan ve2010 yılında GSYH’nin % 1’i tutarındaolan birimlerin satışları sonucunda elde

1 Belirlenmiş Emisyon Birimi (Assigned AmountUnit), sera gazlarının salınımına izin verensatılabilir Kyoto birimi ya da karbon kredisidir.Belirlenmiş Emisyon Birimleri, Kyoto ProtokolüEk-1’de belirlenen miktarlar kadar çıkarılır.

edilmiş olsa da sonuç bir önceki yıldabeklenilenden daha iyi olmuştur.

Ancak bu yüksek performans, bir öncekiyıl tahminleri ile mukayese edildiğinde,büyük ölçüde AB yapısal fonlarını daiçeren planlı hükümet yatırımlarınınuygulanmasında yaşanan gecikmelerin birsonucu olarak gerçekleşmiştir.

Makroekonomik genel görünümdeki güçlüiyileşmeye rağmen, mevcut politikalardadeğişiklik olmaması durumunda, kamumaliyesi 2011 yılında kısmen, 2012 yılındaise önemli ölçüde bozulmagösterebilecektir. Bu durum öncelikle2009-2010 yıllarında krizin en ağırsafhasında geçici olarak uygulanankonsolidasyon tedbirlerinin aşamalı olaraktersine çevrilmesinin bir sonucudur. Buhususa ilaveten, Kyoto birimlerinin satışıve bu satışlarla ilgili çevresel yatırımyükümlülüklerinin, tahmin yapılandönemde de kamu maliyesini güçlü birşekilde etkilemeye devam edeceğiöngörülmektedir.Genel kamu borcu oldukça düşükseviyelerde kalmaya devam edecek olup,2012 yılı sonunda GSYH’nin % 6,9’uoranında olacağı tahmin edilmektedir.Bütçe açığının, 2011 yılında tamamen,2012 yılında ise kısmen yeni borçlanmadanziyade daha önce birikmiş olan finansalvarlıklar yoluyla finanse edileceğiöngörülmektedir.

26

27

7. İRLANDA

Bankacılık Krizinin Tüm Maliyetine Katlanıldıktan Sonra Ekonomi Aşamalı OlarakCanlanmaya Hazır

Ekonomik faaliyetler gayrimenkulsektöründe yaşanan iflasın artçı şoklarıtarafından etkilenmeye devam ediyor

İrlanda’da geçmiş ekonomik canlılıkyıllarında oluşan yapısal dengesizliklergiderildikçe ekonomik faaliyetlerde deyavaş bir toparlanma gözlemlenmektedir.İrlanda gayrimenkul sektöründe başlayankriz, istihdam ve reel GSYH’da (2010 yılısonu itibariyle 2007 yılı sonundakideğerlerinin sırasıyla yaklaşık % 13 ve %12 altında) yaşanan keskin düşüşlerleekonominin tamamına yayılmış ve kamumaliyesinde de dramatik bir kötüleşmeyesebep olmuştur.

2010 yılı sonlarında yüksek bütçe açıkları,bankacılık sektöründe yaşanan kayıplar vegüçlü mevduat çıkışlarından sonrapiyasalara duyulan güvenin azalmasınınardından İrlanda otoriteleri Avrupa Birliğive IMF’den yardım talep etmiştir. Buçerçevede, üç yıllık bir süre için 85 milyarEuro finansman sağlayan bir yardımprogramı 2010 yılı Aralık ayında yürürlüğekonulmuştur. Program, üçer aylıkdönemlerde kamu maliyesinin, mali veyapısal şartların gözden geçirilmesini esasalmakta olup, aşırı açık prosedürüçerçevesinde Konsey’in İrlanda için almışolduğu tavsiyelerle uyumlu bir şekildebütçe açığının GSYH’nın % 3’ünün altınaçekilmesi amacıyla tasarlanmıştır.

2011 yılının başındaki seçimlerin ardındanFine Gael Partisi ve İşçi Partisininkoalisyonu ile yeni bir hükümet

kurulmuştur. Yeni hükümet, 2011 yılıİhtiyatlı Sermaye ve LikiditeDeğerlendirmelerinin (Prudential Capitaland Liquidity Assesments)yayımlanmasının ardından bankacılıksektörü için iddialı bir strateji açıklamıştır.Yapılan stres testleri sonucunda, sektörün19 milyar Euro’su kamu kaynaklarındankarşılanmak üzere, toplam 24 milyarEuro’luk bir sermayeye ihtiyaç duyduğuortaya çıkmıştır. Bu kaynağın dasağlanması ile birlikte, bankalaraaktarılacak toplam kamu kaynağı 65 milyarEuro’ya yükselmiş olup, bu meblağ 2011yılı GSYH’sının % 42’sine tekabületmektedir.

Güçlü ihracat ekonomik büyümeyidestekliyor

2010 yılında, reel GSYH % 1 oranındaazalmıştır. Yaşanan daralmanın boyutu,sonbahar tahminlerinde öngörülenden dahabüyük olup, bu durumun sebebi ithalatınöngörülenden daha fazla, yatırımlarınöngörülenden daha az olmasıdır. 2010 yılıbüyümesinin yaratacağı düşük baz etkisinedeniyle 2011 yılı büyümesinin % 0,6civarında olacağı,2012 yılında ise birmiktar hızlanacağı tahmin edilmektedirİrlanda’nın geçmiş performansı dikkatealındığında, büyüme tahminlerinin aslındaülke potansiyeline göre oldukça mütevazıkaldığı görülmektedir. Önümüzdekidönemde ihracatın ekonomik büyümeyidestekleyen en önemli unsur olacağı,bununla birlikte iç talebin büyümeyekatkısının zayıf kalacağı düşünülmektedir.

28

2009 yılındaki tarihi düşüşün ardındanhanehalkı tüketimi 2010 yılında daazalmaya devam etmiş olup, 2011-2012döneminde de bir miktar düşüşbeklenmektedir. Yüksek vergiler, artangayrimenkul ipotek hizmet maliyetleri veişgücü piyasasındaki bozulma neticesindeharcanabilir gelirde ve dolayısıylatüketimde gerileme yaşanmasıbeklenmektedir. Tüketici güveninin zamaniçerisinde artmasının telafi edici etkisi olsada, kamu maliyesinin iyileştirilmesineyönelik tedbirler de tüketimi olumsuzetkileyecektir.

2010 yılında % 28 azalmış olan brüt sabitsermaye oluşumunun 2011 yılında birmiktar daha gerilemesi, 2012 yılında iseistikrara kavuşması beklenmektedir. Kamuyatırımlarında planlanan ilave düşüşlerinardından inşaat sektöründe yaşananküçülmenin 2012 yılında da devam edeceğiöngörülmektedir. Ekonomide istikrarıntesis edilmesinin ardından piyasalaragüvenin artmasıyla birlikte makine veteçhizat yatırımlarında yaşanacaktoparlanma bu durumu bir miktar telafiedebilecektir.

Tahmin döneminde net ihracatın büyümeüzerindeki güçlü olumlu etkisinin devametmesi beklenmektedir. 2009 yılındakimakul artışın ardından ücretlerde yaşanancanlanma ve küresel talebin güçlenmesineticesinde ihracat 2010 yılında % 9,4yükselmiştir. Benzer faktörlerin 2011-2012yıllarında da sağlam bir ihracatperformansına zemin teşkil edeceğiöngörülmektedir. İthalat zayıf iç taleptarafından baskılanmış olup, 2010 yılısonlarında toparlansa bile GSYH’ya katkısağlaması beklenmemektedir. Cari işlemlerdengesinin 2011 yılında fazla vereceğitahmin edilmektedir.

Yurtiçi talep üzerinde bazı yüklerbulunmaktadır

Genel ekonomik görünümde dikkate değerriskler bulunmaktadır. İhracat gelirleridöviz kurlarındaki gelişmelere (özellikleAmerikan Doları ve İngiliz Sterlinikarşısında) aşırı derecede bağlıdır. Kamumaliyesinin iyileştirilmesine yönelikçabaların tüketici güvenini ne kadar hızlıve ne ölçüde etkileyeceği ve bu durumun içtalebi destekleyip desteklemeyeceğikonusunda belirsizlikler mevcudiyetinisürdürmektedir. Bankacılık sektörününkredi verebilme kapasitesi de iç talepaçısından belirleyici bir unsur olacaktır.Hükümet tarafından 31 Mart 2011tarihinde açıklanan bankacılık sektörüneilişkin stratejide, ulusal bankaların kısasürede sermayelerini yeterli düzeyeçıkarmalarının beklendiği belirtilmeklebirlikte, sektörün kredi kapasitesinin eskidüzeylere ulaşması zaman alabilecek gibigözükmekte olup, bu durum yatırımlardada yavaş toparlanmaya neden olacaktır.Hanehalkı harcanabilir geliri, AvrupaMerkez Bankası’nın yaklaşımlarına ve

29

Euro bölgesindeki risk primlerine bağlıolarak belirlenecek faiz oranlarına aşırıderecede bağlıdır.

Dengesizliklerin giderilmesicanlanmanın anahtarı

Kamu maliyesindeki bozulmanıngiderilmesine yönelik tedbirlerinbaşarısının yanısıra, geçmişten gelen bazıyapısal dengesizliklerin düzeltilmesi deekonomik toparlanma açısından belirleyiciolacaktır. Ekonomik faaliyetlerin inşaatsektöründen daha verimli sektörlerekaydırılması, bireylerin ve özel sektörbilançolarının düzeltilmesi ve rekabetgücünün yeniden kazanılması ileekonominin yeniden dengeye kavuşacağıdüşünülmektedir.

Konut sektörü patlamasının yaşandığı 2006yılında inşaat sektöründeki istihdamtoplam istihdamın % 13’ünü oluşturmuşolup, bu oran Euro alanındaki oranınınyaklaşık iki katına denk gelmektedir. Krizdöneminde inşaat sektöründeki yaşanandaralma ve artan ekonomik durgunluk,istihdam oranını düşürerek en çok genç veaz kalifiye işçileri etkilemiştir. İşgücünekatılım oranının düşmesine ve yurtdışına

yapılan göçün yeniden başlamasınarağmen işsizlik oranının artarak 2011 yılıiçin % 14,5 olması beklenmektedir.

Fiyat ve ücret ayarlamaları, rekabetgücünü ve ihracat eksenli büyümeyidestekliyor

Ekonomik canlanma döneminde, İrlanda2002-2008 yılları arasında birim işgücümaliyetlerinin hızla artması sebebiylerekabet gücü açısından önemli kaybauğramıştır. Aynı dönemde İrlanda fiyatlargenel düzeyi Euro alanındaki en yüksekülkeler arasında yer almıştır. 2009 yılındafiyatlarda düşüş başlamış olup, 2010yılında % 1,6’lık negatif enflasyonkaydedilmiştir. Enflasyonun 2011 ve 2012yıllarında pozitif rakamlara dönmesibeklenmekle birlikte, güçlü talepbaskısının yokluğunda bu durumumuhafaza etmenin zor olacağıdüşünülmektedir. 2011 yılında uluslararasıenerji fiyatları ve esnek olmayan hizmetsektörlerindeki fiyat artışları sebebiyle % 1oranında enflasyon beklenmektedir.Ücretlerin, geçmiş dönem kayıplarınıntelafi edilmesine yardımcı olacak vesektörel uyumu kolaylaştıracak şekilde2011-2012 döneminde bir miktar artacağıöngörülmektedir.

2009 yılındaki aşırı yükselişin ardından,2010 yılında da hanehalkı tasarruf oranıyüksek çıkmış olup, 2011-2012 dönemindetedrici olarak düşmesi beklenmektedir.

Aynı dönemde ihracatta yaşanacak artışınİrlanda’nın uluslararası pazar payında birartışa yol açacağı öngörülmemektedir.İhracatta önemli bir paya sahip olankimyasallar ve eczacılık alanında sektörhatta firma bazında yaşanacak gelişmeler

30

genel ihracat düzeyinde artışa nedenolabilecektir.

Kamu maliyesinin iyileştirilmesineyönelik iddialı ama gerçekçi planlar

Ekonomik kriz, İrlanda’daki önemliyapısal bozuklukları ortaya çıkarmıştır.Ekonomideki sert gerilemenin bir sonucuolarak vergi gelirlerinde yaşanan önemliazalış, 2008 ve 2009 yıllarında harcamakalemleri açısından yeterince hızlıayarlamalarla dengelenememiş olup, budurum iki haneli bütçe açığı oranlarına yolaçmıştır.

2009-2010 döneminde alınan veGSYH’nın % 8,25’ine tekabül ettiğidüşünülen tedbirlerle kamu maliyesininiyileştirilmesine yönelik olarak önemliçaba gösterilmiş olmasına rağmen, yapısalbütçe açığının GSYH’ya oranı 3 puankötüleşmiştir. 2010 yılında yapısal açığınGSYH’nın % 10,5’i olacağı, ancakuygulamaya konulacak yeni tedbirlerneticesinde açığın 2011-2012 dönemindedüşeceği tahmin edilmektedir.

2010 yılında genel bütçe açığı, büyükölçüde bankacılık sektörünü desteklemeyeyönelik bir defaya mahsus tedbirlersebebiyle, rekor seviyeye ulaşarakGSYH’nın % 32,4’ü oranına yükselmiştir.Anglo Irish Bankası ve daha küçük ikiinşaat firmasına, GSYH’nın % 20’sioranında kamu kağıdı verilmiştir. Sözkonusu tahsisat 2010 yılı bütçe açığı vekamu borcu içerisinde yer almış olmaklabirlikte, gerçek borçlanma gereği 10 yıllıkbir sürece yayılmıştır.

2011 yılı bütçesinde yaklaşık 6 milyarEuro (GSYH’nın % 3,75’i) tutarında

iyileştirme tedbiri öngörülmüş olup, anılanyıl için bütçe açığının GSYH’ye oranının% 10, 5’e gerilemesi beklenmektedir. 2011yılının üç çeyreğine ilişkin tedbirler dahaziyade bütçenin harcama kalemlerineilişkin olup, sermaye harcamalarındakesintiler (GSYH’nin % 1,2’si), satınalmaların azaltılması (GSYH’nin %0,6’sı), sosyal transferlerde kesintiler(GSYH’nin % 0,5’i) ve kamu kesimiistihdamının azaltılması (GSYH’nın %0,2’si) gibi hususları içermektedir.Bütçenin gelir kısmına ilişkin olaraköngörülen tedbirlerin önemli bir kısmınınise (GSYH’nin % 0,8’i) gelir vergisireformu ile uygulanmaya konulmasıplanlanmıştır.

2012 yılında bütçe açığının GSYH’yeoranının % 8,8’e gerilemesi, harcamalarınGSYH’ye oranının ise % 1,5 azalmasıbeklenmektedir. Bununla birliktedemografik gelişmeler ve bir defalıkönlemlerin sona ermesinin, harcamalarıartırıcı bir etki yaratabileceğidüşünülmektedir. Vergi gelirlerininGSYH’nın yaklaşık % 1’i oranındaartırılmasına yönelik tedbirlere rağmen2011 yılı bütçesinde gelirler kalemindeönemli bir artış beklenmemektedir.

Bankaların kurtarılmasına yönelikuygulamalar, artan faiz harcamaları vedüşen GSYH nedeniyle oluşan yüksek faizdışı açık sebebiyle, 2009 yılında % 66 olanbrüt kamu borcunun GSYH’ye oranı 2010yılında % 96’ya yükselmiştir. Bankalarasağlanan 19 milyar tutarındaki (GSYH’nin%12’si) kaynağın, 2011 yılında net borcuyaklaşık GSYH’nın % 6’sı oranındaartırarak GSYH’nın % 112’si düzeyineçıkarması beklenmektedir. 2012 yılında isebrüt kamu borcunun GSYH’nın %118’sine ulaşacağı tahmin edilmektedir.

31

32

8. YUNANİSTAN

Hem Kamu Maliyesinin İyileştirilmesi Hem de Yeniden Pozitif Büyümeye GeçilmesiAmaçlanıyor*

(*Yunanistan’a ilişkin bilgi ve tahminler, Mayıs ayının başında,Ekonomik Uyum Programının dördüncü üç aylık gözdengeçirmesinden hemen önce hazırlanmış olup gözden geçirmeninsonuçlarını yansıtacak bir güncelleme yapılmamıştır.)

Bütçe ve dış ticaret açıklarınındüzeltilmesi

2010 yılı Mayıs ayında üç yıllık EkonomikUyum Programının kabul edilmesininardından kamu maliyesininiyileştirilmesine yönelik kapsamlı önlemleruygulanmaya başlamıştır. Bahse konutedbirlerin iç talebi baskılayıcı etkisinedeniyle bütçe ve dış ticaret açığında dadüzelme beklenmektedir. Uygulanmaktaolan sıkı maliye politikası çerçevesindealınan kamu kesiminde ücret kesintilerinegidilmesi ve vergi yükünün ağırlaştırılmasıgibi tedbirler, harcanabilir gelir ve kamuharcamalarında gerilemeye yol açarak kısavadede ekonomik aktivitede daralmayaneden olabilecektir. Bununla birlikte kamumaliyesine ilişkin politika ve yapısalreformların uygulanmasındaki kararlılıkgüven artırıcı bir unsur olacaktır.

2010 yılı reel GSYH rakamlarının geçmişedönük olarak aşağı yönlü revize edilmesi(yaklaşık% -0,3-% -4,5 puan aralığında),2011 yılı reel GSYH’sı üzerinde olumsuzbir etki gösterecektir. İç talep, yaşanangelir kayıpları, işgücü piyasasıdüzenlemeleri ve kredi koşulları sebebiylehala zayıftır. Baz enflasyon, ücretayarlamaları ve birim işgücü maliyeti,rekabet gücünün gelişmesine katkısağlamaktadır. Ekonominin aşamalı olarakyeniden dengelenmesi, artan dış talep ve

büyüme dostu reformlar sayesinde 2013yılı sonrasında ekonominin potansiyelbüyüme düzeyine ulaşmasıbeklenmektedir.

Kamu maliyesine ilişkin tedbirler içtalebi daha da kısıtlıyor

2011 yılında reel GSYH’nin % 3,5oranında gerileyeceği, büyümenin yılın sonçeyreğinde veya takip eden ilk çeyrektepozitife döneceği ve canlanmanın esasolarak 2012 yılında ivme kazanacağıbeklenmektedir. Ekonomik faaliyetlerdekidaralma, işgücü talebinin daha dazayıflaması suretiyle hala en çok istihdamıetkilemekte olup, 2011 yılı boyunca bu etkidevam edecektir. Özel sektörde azalanistihdam fırsatları, işe alımlarındondurulması ve kısa dönemlisözleşmelerde yapılan kesintiler, 2012yılında işsizlik oranını % 15’e çıkaracaktır.İstihdamda yaşanan gerileme azalanücretlerle birleşince orta vadedeharcanabilir geliri azaltarak, reel talebikısacaktır.

33

Likidite azlığı ve takipteki kredilerinartması, bankacılık sisteminde sıkıntıyaratmaktadır. Ekonomik faaliyetlerdekiyavaşlama ve yurtdışına para çıkışlarınındevam etmesine paralel olarak, özel sektöryıllık kredi artış oranı oldukça düşük deolsa negatif kalmaya devam etmiştir.Piyasa baskısı ve yüksek faizler finansmanmaliyetini artırmakta ve özel sektörünkrediye ulaşmasını güçleştirmektedir.

Konut ve makine-teçhizat yatırımları sonçeyrekte düşmektedir. Kamu yatırımlarınınsüregelen konsolidasyon faaliyetlerinin birsonucu olarak 2011 yılında da durgunolması beklenmektedir. AB YapısalFon’larının emilim oranının artırılmasınayönelik çabalar ve yeni kabul edilenyatırım kanunu gibi girişimler, 2012 yılıitibarıyla yatırımlarda canlanmasağlanmasına yardım edecektir.

Enflasyon baskısı, talep baskısıkarşısında gücünü kaybediyor

Enflasyon baskısı 2010 yılı boyuncakuvvetlenmiş olup, KDV oranları ile alkol,tütün ve benzinden alınan özel tüketimvergisinin artırılması bu durumukamçılamıştır. 2010 yılında yıllıkenflasyon % 4,5’i geçmiştir. İçpiyasalardaki mevcut katılıklarıngiderilmesini hedefleyen yapısalreformların, enflasyonu ve enflasyonbeklentisini olumlu etkileyeceğidüşünülmektedir.

İstihdam 2010 yılında gerilemiş olup, 2011yılında yaşanması beklenen % 2,5’likdüşüşe bağlı olarak, işsizlik oranının %15’in üzerinde olacağı tahminedilmektedir. Bununla birlikte, işgücüpiyasası reformlarının planlandığı gibiuygulanması ve ekonomide kaynaklarındaha etkin alanlara aktarılması durumundaekonomik toparlanma dönemindeistihdamda da hızlı bir artış yaşanmasımuhtemel görülmektedir. 2010 yılıTemmuz ayında yapılan toplu işsözleşmeleri çerçevesinde ücretlerdekiartışın oldukça düşük seviyelerde kalmasıbeklenmektedir.

Yapısal reformlar arz tarafındakitoparlanma beklentisini artıracaktır

Yunanistan’da halihazırda uygulanmaktaolan uyum programı, ekonominin arzyanını, içeride ve dışarıda rekabet gücünügüçlendirmeyi amaçlayan geniş kapsamlıyapısal reformlar içermektedir. 2010 yılıboyunca iki grup işgücü piyasası reformukabul edilmiştir. Bu çerçevede Temmuzayında, fazla mesai ödemeleri, iştençıkarma maliyetleri ile gençler ve uzundönemli işsizler gibi risk grupları içinasgari ücretlerle ilgili yasal değişikliklerkabul edilmiştir. Hükümet ve sosyal

34

ortaklar, asgari ücretin 2012 yılı yazınakadar dondurulması konusunda anlaşmışolup, bir sonraki artışın Euro bölgesindebeklenilen enflasyon oranında yapılmasıöngörülmektedir. Ayrıca Aralık ayındakabul edilen yeni iş kanunu ilearabuluculuk ve arbitraj uygulamalarıyeniden düzenlenmiş, ücret pazarlıklarınınfirmaların gelişim stratejileri dikkatealınarak yapılmasına imkan sağlayacakuygulamalar getirilmiştir.

Ekonomideki canlanma tamamen dışticaret tarafından desteklenmekte

2011-2012 döneminde de devam etmesibeklenen iç talep daralması, aynı zamandaithalatta da gerilemeye işaret etmektedir.2010 yılında toparlanmaya başlayanihracatın, işgücü maliyetlerindekigelişmeler ve dış talepteki canlanmasebebiyle 2011-2012 döneminde daha daartacağı öngörülmektedir.

2011-2012 döneminde mal ihracatınınortalama % 6 civarında artacağı, hizmetihracatındaki artışın ise bu oranın üzerindegerçekleşeceği düşünülmektedir. İthalattakidaralma ve ihracattaki toparlanmanınetkisiyle bahse konu dönemde net ihracatınGSYH artışına katkısının pozitif olmasıbeklenmektedir. 2011 yılında cari açığınGSYH’nın % 8’i civarına düşmesi ve 2012yılında GSYH’nin % 6’sına yaklaşmasıbeklenmektedir. Rekabet gücü artışı vedevam eden yapısal reformlar, cari açığın

beklenenden daha hızlı azalmasınayardımcı olabilecektir.

Kamu maliyesinin güçlendirilmesineilişkin çabaların 2011 yılında dasürdürülmesi

Eurostat verilerine göre Yunanistan’ın2010 yılında genel bütçe açığı GSYH’nın% 10,5’idir. Bu rakam 2010 yılı Mayısayında uyum programı hazırlanırkenbelirlenmiş olan % 2,75 rakamından dahayüksek olup, söz konusu sapma bütçegelirlerinin beklenenden daha düşükolmasından kaynaklanmaktadır. 2009yılında GSYH’nin % 127’si civarında olanbrüt borç stoku, 2010 yılında GSYH’nın %143’üne yükselmiştir.

2011 yılı bütçesinde, GSYH’nın yaklaşık% 5,75’i tutarında bütçe dengeleriniiyileştirici tedbire yer verilmiştir. Buçerçevede, bütçe gelirlerinin artırılması,verimsiz ve amaç dışı harcamalarınazaltılması ve giderlerde genel olarakkesinti yapılması öngörülmektedir.

2011 yılı için öngörülen maliyepolitikasının uygulanmasında bazıgüçlüklerle karşılaşılacağı düşünülmekteolup, bütçe hedeflerini tutturabilmek içinilave bazı önlemler alınmasıgerekmektedir.

35

36

9. İSPANYA

Güçlü Dış Talebe Rağmen Düşük Büyüme

Pozitif büyümeye dönüldüğündenekonominin yeniden dengelenmesidevam ediyor

İspanya ekonomisi, ekonomik krizdenönce, büyük iç ve dış dengesizliklerlesonuçlanan uzun süreli konut ve kredipatlaması yaşamıştır. 1995-2007 yıllarıarasında güçlü iç talebin de desteğiyle,GSYH’de yıllık ortalama % 3,5 artışyaşanmış ve geniş iş olanaklarıyaratılmıştır. Mevcut sorunlar 2007 yılıbaşlarında başlamış olup, finansal krizlebirlikte hız kazanmıştır. Yedi çeyrekboyunca devam eden negatif büyümedensonra dünya ticaretindeki olumlugelişmelerin etkisi ile ekonomi 2010yılında istikrar kazanmaya başlamıştır.Ekonomik canlanma devam etmeeğiliminde olup GSYH’nin 2011 yılında %0,8, 2012 yılında ise % 1,5 artmasıbeklenmektedir. Başlangıçta ekonomikbüyümenin ağırlıklı olarak dış taleptarafından desteklenmesi, 2012 yılında iseiç talebin büyümenin ana unsuru halinegelmesi beklenmektedir. Petrolfiyatlarındaki yükselme ve artan faizoranları, 2010 yılında yapılan GSYHtahminlerinde değişikliğe yol açmıştır. Buolumsuz şoklara rağmen artan ihracatsebebiyle 2011 yılında GSYH artışı yukarıyönlü revize edilirken 2012 yılında buşokların GSYH’de düşüşe sebep olmasıbeklenmektedir.

İç talepteki yavaş canlanma

Özel tüketimdeki yıllık ortalama artış,Temmuz ayındaki KDV artışı gibi bazıgeçici etkenler sebebiyle 2010 yılındapozitife dönmüştür. Özel tüketimin,süregelen risk algısı, ılımlı ücret artışları,sosyal transferlerdeki düşük artış, yüksekişsizlik ve faiz oranlarındaki artışbeklentisi sebebiyle tahmin dönemindedüşük olması beklenmektedir. Bununlabirlikte 2011 yılında istihdamdakigerilemenin 2010 yılına kıyasla daha azolacağının öngörülmesi ve özel sektörücretlerinde bir miktar artış beklenmesisebebiyle, 2011 yılında brüt harcanabilirgelirin bir miktar artacağı, 2012 yılında dabu artışın devam edeceği tahminedilmektedir. Ayrıca 2009 yılında % 18’eyükselen bireysel tasarrufların tahmindöneminde uzun dönem ortalaması olan %11’e gerileyeceği öngörülmektedir.

Beklenen yüksek faiz oranları, tahmindöneminde özel sektörün finansman

37

maliyeti üzerinde güçlü bir baskıoluşturacaktır. Bununla birlikteyatırımların aşamalı olarak iyileşmesi ve2012 yılında pozitif artış oranları eldeedilmesi beklenmektedir. Bu gelişmeninözel sektör yatırımlarındankaynaklanacağı, uygulanmakta olankısıtlayıcı maliye politikaları nedeniylekamu kesimi yatırımlarının kısıtlı kalacağıöngörülmektedir. İhracat sektörlerininözellikle 2011 yılında daha iyi birperformans göstereceği ve 2012 yılında işortamının daha iyi olacağı beklentileriçerçevesinde, bilhassa ihracat eksenlisektörlerde kapasite kullanım oranlarınınartacağı tahmin edilmektedir.

Güçlü ihracat performansı ekonomikbüyümeyi destekliyor

İhracat 2010 yılında özellikle son çeyrektekayda değer bir şekilde artmış olup, bueğilimin tahmin döneminde de devametmesi beklenmektedir. İhracattakicanlanma, İspanya’nın yükselenekonomilerle gelişmiş ticari ilişkilerindenve birim işgücü maliyetlerindeki gerilemesebebiyle İspanya ekonomisinin rekabetgücünün artmasından kaynaklanmaktadır.

Ara malları ihracatının önümüzdekidönemde de ihracatın ana kalemleriarasında yer alacağı, ayrıca turizmde deartış yaşanacağı tahmin edilmektedir..İspanya ihracatının % 70’i AB üyesiülkelere gerçekleştirilmektedir. AB dışıülkelerle yapılan ihracatın toplam ihracatakatkısı 2010 yılında önemli ölçüde artmışolmakla birlikte göreceli olarak düşüktür.Zayıf iç talep şirketleri dış piyasalarayönlendirmiş olup, bu durum da ihracatartışına katkı sağlamıştır.

İhracattaki güçlü artış, iç taleptekizayıflığın etkisiyle nispeten düşük ithalatartışı ile birleşince, dış ticaret açığı ve cariişlemler açığı küçülmüştür. Tahmindöneminde dış ticaret dengesizliklerinindüzelmeye devam edeceği düşünülse de,yüksek enerji maliyetleri sebebiyledüzelme hızının yavaşlayacağıbeklenmektedir.

İstihdam 2011 yılı sonundatoparlanırken, işsizlik yüksek kalmayadevam ediyor

İşsizlik oranı % 20’ye ulaşmış olup, 2011yılında daha da artması beklenmektedir.İhracat sektörlerindeki canlılığın etkisininözel sektörü aşamalı desteklemesi ve düşükücret seviyesinin devam etmesi sebebiyleyeni iş olanakları yaratılmasının ilksinyallerinin 2011 yılı sonundan öncegörülmesi beklenmektedir.

Yeni işgücü piyasası reformu, firmalarıntoplu iş sözleşmelerinin dışındakalabilmelerine, çalışma koşulları vesaatlerini değiştirilebilmelerine olanaksağlayan esneklikler getirmiştir. Yüksek

38

işsizliğin azaltılmasına yönelik yeterlisayıda kalıcı iş olanakları yaratmakİspanya ekonomisinin önündeki en önemlizorluklardan biridir.

Geçici yüksek enflasyona rağmen bazıücret uyumlaştırmaları

Artan petrol fiyatları, 2010 yılı Temmuzayındaki KDV artışı, tütünden alınanvergilerin artırılması ve başta elektrikolmak üzere fiyatları kamu tarafındanbelirlenen ürünlerdeki fiyat artışı gibigeçici unsurlar sebebiyle 2011 yılının ilkyarısında yüksek bir enflasyonbeklenmektedir. Bu durum, temelenflasyon (%3) ile çekirdek enflasyon (%1,7) arasındaki farkın 2011 yılındaaçılmasına neden olacaktır. 2011 yılınınikinci yarısında, fiyatların daha yavaşartması ve Aralık ayında enflasyonun % 2civarına düşmesi beklenmektedir. Budüşüşün 2012 yılında da devam edeceğiöngörülmektedir.

Önceki yılların aksine geçici yüksekenflasyona rağmen kamu sektöründekiücret kesintileri sebebiyle ücretlerde 2011yılında daha ılımlı bir artış olmasıbeklenmektedir. Bu durum birim işgücümaliyetlerinin düşmesine neden olacaktır.

Baz senaryoya ilişkin riskler

Dış talebin zayıflaması ekonomikcanlanma üzerinde negatif bir etkiyaratacaktır. Bankaların yenidenyapılandırılması konusundaki ilerlemelersayesinde devlet tahvilleri üzerindeki riskprimleri azalmakla birlikte kişilerin veşirketlerin finansman bulma imkânları vefinansman maliyetleri orta vadede risk

olmaya devam edecektir. Bankacılıksektörünün yeniden yapılandırılması vekamu maliyesinin iyileştirilmesialanlarında sağlanacak gelişme, İspanyaekonomisine duyulan güveni artıracak,finansman bulma imkanlarını vemaliyetlerini iyileştirecektir. Ancak,yüksek işsizlik sorunu nedeniyle kişilerintasarruf eğiliminin beklenenden fazlaolması iç talep üzerinde olumsuz bir etkiyaratabilecektir.

Ekonomik toparlanmanınhızlandırılmasına yönelik kamu maliyesitedbirleri

2009 yılında % 11,1 olan genel bütçe açığı,hükümetin hedefi olan % 9,3’ün de altındabir rakama inerek 2010 yılında GSYH’nın% 9,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. Budüşüş, büyük oranda üretimden veithalattan elde edilen vergi gelirlerindekiyüksek artıştan kaynaklanmaktadır.

Bütçe açığının, GSYH’nın % 6,25’iseviyesinde olacağı tahmin edilmektedir.Doğrudan ve dolaylı vergilerinartırılmasına yönelik alınan tedbirlersayesinde toplam gelirlerin 2011 yılında %4,25 oranında artması, toplam

39

harcamaların ise % 3 oranında azaltılmasıbeklenmektedir. 2011 yılı bütçesindekamuda ücretlerin dondurulması ve kamuyatırımlarının azaltılması gibi birçok tedbirresmi olarak kabul edilmiştir.

Belirlenen politikada değişiklikyapılmayacağı varsayımı altında 2012 yılı

için bütçe açığının GSYH’nin % 5,25’iseviyesinde gerçekleşeceğiöngörülmektedir. Yüksek bütçe açığı vedüşük GSYH artışı nedeniyle 2010 yılında% 60,1 olan toplam kamu borcununGSYH’ya oranının, 2012 yılında % 71seviyesine yükselmesi beklenmektedir.

40

10. FRANSA

Yatırımlardaki Artış Ekonomik Canlanmayı Giderek Daha Fazla Destekliyor

2010 yılı boyunca iyileşme: istikrarlı hız,değişen yapı

Fransa, ekonomik durgunluktan 2009yılının ikinci çeyreğinde çıkmıştır. GSYHçeyrek dönemler boyunca az çok istikrarlıbir iyileşme göstermiş ve 2010 yılındaortalama % 1,6 artmıştır. Bununla birliktebüyümenin bileşimi yıl boyunca oldukçadeğişmiştir. Hükümetin tek seferlik sosyaltransferler ve yeni araba alım destekleri dedâhil olmak üzere kişilerin alım gücünü vetüketimini artıran uygulamaları neticesindeözel tüketim belirgin bir şekilde artmış,yaşanan keskin düşüşün ardından ikinciçeyrekten itibaren yatırımlar yükselmiş, netdış ticaretin büyümeye katkısı pozitifolurken, stoklar büyümeyi olumsuzetkilemiştir.

Genel olarak bakıldığında, ekonomidekiiyileşmeye rağmen stoklardaki erimedöngüsünün sonlanması konusundakibeklentiler henüz gerçekleşmemiştir.Bununla birlikte dünya talebindekitoparlanma, on yıldır ilk defa net ihracatınekonomik büyümeye pozitif katkıdabulunmasına yol açmış, işsizlik ise az daolsa düşmeye başlamıştır.

Özel tüketim yapısı gibi, kriz süresinceFransız ekonomisinin Euro bölgesiortalamasına göre daha iyi performansgöstermesini sağlayan bazı yapısalözelliklerinin önümüzdeki dönemde dedevam edeceği düşünülmektedir. Bununlabirlikte otomatik dengeleyicilerin diğerülkelere göre daha fazla olması,ekonominin dışa açıklık derecesinin

yüksekliği ve imalat sektörünün sınırlıbüyüklüğü gibi diğer bazı özellikleriekonomik iyileşme sürecinifrenleyebilecektir.

Enflasyonist baskılar kontrol altında

2011 yılında yaklaşık % 1 düzeyinde olançekirdek enflasyonun 2012 yılında % 1,5düzeyine çıkması beklenmektedir. Martayında % 9,5 olan işsizlik oranının 2011-2012 döneminde sadece 0,25 puan düşmesibeklenmektedir.

2011 yılında % 2,2 olarak kaydedilenUyumlaştırılmış Tüketici Fiyatları Endeksirakamının, geçmiş yıllarda enerjinin TÜFEenflasyonuna katkısının düşük olması veenerji çeşitliliği konusunda kısa dönemdeherhangi bir tartışma olmaması sebebiylebazı emsal ülkelerde kaydedilenrakamların altında seyretmesibeklenmektedir.

Büyüme hızı hala iç talebe bağlı ancakyatırımlarla denge yeniden sağlanacak

2010 yılında % 1,6 olan ekonomikbüyümenin, 2011 ve 2012 yıllarındasırasıyla % 1,8 ve % 2 olması beklenmekteolup, iç talep büyümenin ana unsuruolacaktır. Bununla birlikte, hanehalkıgüveninde oluşabilecek değişikliklerneticesinde iç talebin bir kısmının yatırımayönlenmesi beklenmektedir. Yatırımlardabeklenen bu artışın genel olarak istihdambeklentisinin artıracağı düşünülmektedir.Bir bütün olarak bakıldığında, istihdam

41

olasılıklarındaki artış beklentileri veenflasyonun düşürülmesi sürecinin, 2012yılında orta düzeyde gerçekleşmesibeklenen bir özel tüketim artışınıdestekleyeceği tahmin edilmektedir.

Özel tüketim, enflasyonist baskılar vekamu maliyesinin iyileştirilmesitedbirlerine rağmen güçlü

Özel tüketimdeki artışın büyük ölçüdesabit kalacağı 2012 yılında ise hafif birivme kazanacağı düşünülmektedir. 2010yılının son çeyreğindeki önemli yükseliş,2011 yılında güçlü bir pozitif baz etkisineişaret etmektedir.

2011 yılındaki özel tüketime bütün olarakbakıldığında, istihdam artışının pozitifetkilerinin, enflasyonist baskılar, krizlebağlantılı tedbirlerin sona ermesi veoransal olarak artan vergi ödemeleri(kısmen vergi harcamalarındaki azalmayabağlı olarak) ile dengeleneceğibeklenmektedir. Bu çerçevede, netharcanabilir gelirin 2011 yılında azalacağıtahmin edilmektedir. Bununla birlikte,hanehalkı tasarruf oranının, kriz süresinceartan ihtiyati tasarruflar nedeniyle ulaştığı

tarihi seviyelerden düşeceğibeklenmektedir. Sonuç olarak, 2011yılında özel tüketimde önemli biryavaşlama beklenmemektedir.

2012 yılında ise tüketim, vergi sonrası netharcanabilir gelirdeki artış iledesteklenecektir.

Yatırım ve stoklar büyümenin anaunsurları olacak

Bileşik İş Dünyası Endeksleri, uzun dönemortalamalarının üstünde olup, yükselmeyedevam etmektedir. Bu sebeple gayrisafisabit sermaye oluşumunda bir hızlanmabeklenmektedir. Kapasite kullanım oranlarıhala uzun dönem ortalamalarının birazaltında olmakla birlikte, hızlı bir artışgöstermekte ve darboğazlar daha mümkünhale gelmektedir. Fransız firmaları dahagüçlü talep beklentisi içerisinde olup, arzkapasitelerini bu duruma görebelirlemektedir.

Bununla birlikte, yatırımlardaki beklenenartış ile stoklardaki azalmanın, diğer bazıgelişmiş ekonomilerde olduğu gibi,belirgin bir biçimde yavaşlamasıbeklenmektedir. Stokların büyümeye 2008yılındaki ilk negatif katkısından sonra(GSYH’nın % -0,3’ü), negatif etki 2009yılında GSYH’nın yaklaşık % 2’sineulaşmış ve son çeyrekte yaşanan keskinstok erimesi nedeniyle 2010 yılında da stokoluşumu büyümeye katkı sağlamamıştır.2011 yılında stokların büyümeye pozitifkatkı sağlayacağı (negatif bir baz etkisinerağmen) ve 2012 yılında bu katkının dahada artacağı tahmin edilmektedir.

42

Dış ticaret: ufukta istikrar var

Kriz öncesi dönem de dâhil olmak üzere,son yıllarda göze çarpan temel eğilimihracat pazar paylarındaki süreklidaralmadır. Zayıf enflasyonist etkilerneticesinde birim işgücü maliyetlerindeyıllık bazda yaklaşık % 1 civarında artışmeydana gelmesi ve bunun sonucundaihracat pazar paylarının tahmin dönemindeistikrara kavuşması beklenmektedir. 2011yılında dış talep açısından ABD veAlmanya’nın ithalatı belirleyici olacaktır.

2011-2012 döneminde dış ticaretinGSYH’ye katkısı negatif olmaya devamedecektir. 2012 yılında Fransa’ya yönelendış talebin, güçlü iç talebin desteklediğiithalat artışından daha az olacağı tahminedilmektedir. Bu çerçevede 2012 yılındaticaret dengesinin daha da kötüleşmesi vedış ticaret açığının GSYH’ye oranının %4’ün üzerine çıkması beklenmektedir.

Mali konsolidasyonun başladığı yıl

Düzelen makroekonomik ortama bütçeaçıklarındaki gerileme eşlik etmiş ve 2009yılında % 7,5’i düzeyinde olan bütçeaçığının GSYH’ye oranı 2010 yılında %7’ye düşmüştür. Kriz çerçevesinde alınanihtiyari önlemlerin bütçeye etkisi 2010yılında az da olsa pozitif (GSYH’nın%0,25’i civarında) olmuştur.

Resmi tahminlere göre bütçe açığının 2011yılında GSYH’nin % 5,75’i civarındaolacağı öngörülmektedir. Bahse konuiyileşme bütçede yapılan kısıntılar vetasarruflardan kaynaklanmaktadır. Vergioranlarında yapılan artışlarla vergiyükünün GSYH’ye oranı % 43,5seviyelerine yükselmiş olup, bu oran Eurobölgesi ve AB’de en yüksek orandır.

Harcamalar tarafında ise, ekonomiktoparlanma planında yer alan önlemlerintamamlanması, Kamu Politikalarının GenelGözden Geçirilmesi stratejisininuygulanması ve yeni getirilen emekliliksistemi ile bütçe açığının GSYH’ye oranı% 0,5 kadar iyileştirebilecektir.

Genel bütçe açığının, 2012 yılında çok azda olsa düşmeye devam etmesi ve yaklaşıkolarak GSYH’nın % 5,25’ine gerilemesibeklenmektedir. Emeklilik sistemindekireform da dâhil olmak üzere 2012 yılındaetkilerini gösterecek olan yeni ihtiyaritedbirlerin bütçe açıklarını azaltmasıbeklenmektedir. Bu bütçe açığıprojeksiyonları, hükümetin son İstikrar

43

Programında yer alan % 4,6 oranının halaçok üzerindedir.

2011-2012 yıllarında kamu borcununGSYH’ye oranının sürekli olarak artışgöstereceği ve 2012 yılında % 90 civarındaolacağı tahmin edilmektedir. Bütçedengelerinin iyileştirilmesi amacıylaizlenen program bazı başka yapısal

reformlarla da desteklenmektedir. Buçerçevede, emeklilik yaşının 60’dan 62’yeyükseltilmesini de içeren emeklilik sistemireformu, sağlık harcamalarının daha iyiizlenmesi ve denetlenmesi ve anayasadayapılan düzenlemelerle çok yıllı bütçeplanlamasına geçilmesi hususları bütçedengelerinin yeniden tesisi amacıylauygulamaya aktarılmıştır.

44

11. İTALYA

Yavaş Toparlanma Sürüyor

Ilımlı toparlanma süreci

İtalya, 2008-2009 krizindeki ciddi üretimkaybından sonra ılımlı bir toparlanmasürecine girmiş görünmektedir. Süregelenyapısal zayıflıklar nedeniyle, tahmindöneminde reel GSYH artışında birhızlanma beklenmemektedir. İlk ikiçeyrekte daha hızlı olmak üzere reelGSYH 2010’un tümünde % 1,3 artmıştır.

Dış talepteki güçlü yükseliş ihracatrakamlarında iyileşmeyi beraberindegetirmiştir. Dış talepteki artış, vergiteşvikleriyle birlikte, teçhizat yatırımlarınıda hızlandırmıştır. Ancak emlakpiyasasında süregelen zayıflık ve kamuharcamalarındaki kısıntı nedeniyle inşaatyatırımları 2010’da da azalmaya devametmiştir.

Mal ihracatı hizmetler ihracatından çokdaha hızlı büyümüştür. Ancak teçhizatyatırımlarındaki artış ve stoklardakiyükseliş nedeniyle, başta ara mallar olmaküzere emtia ithalatı ihracat performansınınönüne geçmiştir. Bu nedenle 2010 yılındanet ihracat reel GSYH büyümesine negatifkatkı yapmıştır.

İyileşen mali piyasa koşullarına rağmen,halen kırılgan olan istihdam piyasasınedeniyle, özel tüketim 2010 boyuncazayıf kalmıştır. 2009’a göre özel tüketimgenel olarak arttıysa da, 2009 sonuna kadarvergi teşviki sağlanan enerji verimliliğisağlayan mallarda dahil olmak üzeredayanıklı tüketim malı harcamalarındadüşüş görülmüştür.

İhracat 2011-2012 döneminde debüyümenin ana unsuru olacak

Reel GSYH’nin, her yıl için Euro alanıortalamasından 0,5 puan az olmak üzere,2011’de % 1, 2012’de ise % 1,3 civarındabüyümesi beklenmektedir. Bu büyümenin2011’in ilk çeyreğinde nispeten zayıfkalacağı, ancak 2012 sonuna kadarhızlanarak çeyrek bazında % 0,3- 0,4rakamlarına tırmanacağı tahminedilmektedir.

Dış talepteki süreklilikle birlikte, 2011-2012 döneminde ihracat toparlanmadakiana unsur olmaya devam edecektir. İtalyanihracatının hızlı büyüyen gelişmekte olanpiyasalara doğru kaydığına ilişkin verilerolsa da, Euro alanındaki ortakların talebineolan bağımlılık halen sürmektedir. Bunedenle ihracat artış hızının küresel talebingerisinde kalacağı tahmin edilmektedir.Zayıf iç talep nedeniyle 2011-2012döneminde ithalatın ihracattan bir miktardaha az büyüyeceği öngörüldüğünden, netihracat her iki yılda da reel GSYH artışınaküçük de olsa pozitif katkı sağlayacaktır.

Dış talebin teçhizat yatırımındaki artışıdesteklemeye devam edeceği, ancaközellikle KOBİ’lerde süregelen düşükkapasite kullanım oranları ve bilançodüzenleme ihtiyaçlarının yeni yatırımlarısınırlı kılacağı düşünülmektedir.

İnşaat yatırımlarının 2011’de gerilemeyedevam edeceği ve ancak 2012’de birmiktar artacağı öngörülmektedir. İkameteyönelik konut inşaatları piyasa

45

koşullarındaki iyileşmeyle artacak olsa da,uygulanmakta olan bütçe stratejisiçerçevesinde hükümetin yatırımharcamalarındaki kısıntılar sürecektir.

İstihdam piyasasındaki iyileşmebeklentisinin sınırlı olması ve yüksekenflasyonun harcanabilir gelir üzerindekibaskısı nedeniyle, 2011-2012 dönemindeözel tüketim artışının ılımlı kalacağıtahmin edilmektedir.

Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki siyasigerilimler nedeniyle artan enerjifiyatlarının enflasyona etkisi ve bunun özeltüketime yansımaları İtalyan ekonomisiiçin aşağı yönlü riskler arz etmektedir.Ayrıca, beklenenden daha fazla artabilecekfaiz oranları firmaların yatırım kararlarınıetkileyebilecektir.

İstihdamda sınırlı artış

2009’a göre daha az olmakla birlikte,2010’da da istihdamdaki düşüş sürmüştür.2009-2010 döneminde krizin etkisi toplamistihdamdan ziyade tam-zamanlı istihdamüzerinde görülmüştür. Zira firmalar ücrettakviye mekanizması (CIG) vasıtasıyla işçiistihdam etmiş, böylece çalışanlar işlerinikaybetmemek için daha az çalışmış veyaişe ara vermişlerdir. Kriz süresince bumekanizmaya giriş talebi artış göstermiştir.

Tahmin periyodunda, özellikle imalatsektöründe olmak üzere, firmaların yeniçalışan istihdam etmekten ziyade CIGmekanizmasından faydalanan çalışanlarıbünyelerine yeniden katacağı tahminedilmektedir. Bu nedenle ekonomidekitedrici toparlanma öncelikle çalışmasaatlerindeki artışa ve daha sonra toplamistihdama etki edecektir.

İstihdamdaki ılımlı düşüş ve işpiyasasındaki sıkıntılar nedeniyle işgücüarzındaki azalış nedeniyle işsizlikoranındaki artış yavaş seyretmiş ve 2010sonunda % 8,5 civarında sabitlenmiştir.Ancak aynı dönemde gençler arasındakiişsizlik oranı 6 puan birden artarak %28’lere ulaşmıştır. Uzun dönemli işsizlikoranı da 4 puanlık artışla % 48,5 olmuştur.Tahmin dönemi boyunca toplam işsizlikoranının % 8’in üzerinde kalacağıöngörülmektedir.

2009 yılında reel GSYH azalışı istihdamazalışından daha belirgin olduğundan,2008 yılından beri süren işgücü verimliliğikaybı daha da artmıştır. 2010 yılında iseistihdamdaki azalış ve GSYH’deki ılımlıartış sayesinde verimlilik bir miktartoparlanmıştır. 2011-2012 yıllarındaverimliliğin kriz öncesi dönemdeki gibiyavaşça artması beklenmektedir.

Uyumlaştırılmış Tüketici Fiyatları Endeksi(HICP) beklentisi doğrultusunda yaşananmaaş artışları dışında, istihdampiyasasındaki zayıflıklar ve verimlilikdinamikleri nedeniyle özel sektörde ekmaaş artışları imkanı bulunmamaktadır. Bunedenle 2010’da sabit kalan birim işgücü

46

maliyetinin 2011-2012 döneminde ancaksınırlı miktarda artacağı düşünülmektedir.Öngörülen maliyet değişimi İtalya’nınEuro alanı içerisindeki rekabet gücünüyeniden kazanmasına yardımcıolmayacaktır.

Enerji fiyatları 2011 yılında enflasyonukörükleyecek

2009’daki ciddi azalıştan sonra TÜFE2010 yılında % 1,6’ya tırmanmıştır.2010’un son çeyreğindeki fiyat artışlarıtemel olarak enerji bileşeninden ve2009’daki düşük baz etkisindenkaynaklanmıştır.

2011 yılında yüksek enerji fiyatlarınedeniyle yılın ilk yarısında enflasyonunyükselmeye devam etmesi ve % 2,6’yıbulması beklenmektedir. Zayıf talepnedeniyle emtia fiyatlarının enflasyonaolumsuz etkisi beklenmemektedir. Buçerçevede çekirdek enflasyon artışı dahasınırlı (% 1,5’dan % 1,8’e) kalacaktır.2012’de ise enerji fiyatlarındaki yavaşlamasonucu hem enflasyon hem de çekirdekenflasyon % 1,9 düzeyinde olacaktır.

İtalyan ekonomisi ithal enerjiye oldukçabağımlı olduğundan, bunlardaki fiyatartışları ticaret dengesini bozmuş ve dışticaret açığını artırmıştır. Ulusal verileregöre açık 2009’da % 3, 2010’da % 4,25düzeyindedir. 2011-2012 dönemindeaçığın % 3,25 ve % 3,5 düzeyinde kalmasıbeklenmektedir.

Kamu maliyesinin iyileştirilmesi

2008-2009 dönemindeki bozulmadan sonrakamu maliyesi 2010 yılında iyileşmiştir.

Genel bütçe açığı 2010 sonunda GSYH’nin% 5,4’ünden % 4,6’sına gerilemiştir.

Önceki yıllarda uygulanan önlemlersayesinde harcamalar azaltılmıştır. Faizdışı harcamalar GSYH’nin % 1’i kadarazalmıştır. Kamu kesimi maaşlarına çoksınırlı artış yapılmış, istihdamdakikısıtlama nedeniyle bordrolu sayısıazalmıştır. İlaç harcamalarını azaltmayayönelik önlemler alınmış, sağlıkhizmetlerine yönelik denetim getirilmiştir.İşsizlere yönelik transfer harcamalarıartmasına rağmen, emekli maaşlarıartışının düşük 2009 enflasyonunaendekslenmesi nedeniyle sosyaltransferlerde artış sınırlı kalmıştır. Sonderece düşük faiz oranları sayesinde faizödemeleri azalmıştır. Toplam sermayeharcaması yıllık bazda 1,25 puan azalarakGSYH’nin % 50,6’sına gerilemiştir.

Gelirler 2010’da 0,5 puan azalarakGSYH’nin % 46’sına düşmüştür. Birseferlik önlemler nedeniyle sermayevergisi gelirleri 2010’da yarı yarıyaazalmıştır. Buna mukabil olarak, cari vergigelirleri dolaylı vergilerdeki toparlanmasonucu GSYH’nin % 0,25’i kadar artmış,doğrudan vergiler ise sabit kalmıştır.

Çok yıllı konsolidasyon paketinin olasısonuçları çerçevesinde, bütçe açığının2011’de GSYH’nin % 0,5’i, 2012’de ise %0,75’i kadar azalması beklenmektedir.

2011’de faiz dışı harcamanın nominalGSYH artışından daha az büyüyeceğiöngörülmektedir. Sermaye harcamalarınınGSYH’nin % 0,5’i kadar düşmesi, faizharcamalarının ise GSYH bazında artmasıbeklenmektedir. Netice olarak toplamharcamaların 2011’de GSYH’nın %50’sine gerileyeceği düşünülmektedir.

47

Vergi gelirlerinin tahmin dönemindenominal GSYH’deki artışa paralel olarakartacağı, toplam gelirlerin GSYH’yeoranının ise değişmeyeceğiöngörülmektedir.

Bu çerçevede faiz dışı dengenin 2011’deGSYH’nin % 0,75’i kadar fazlayadönmesi, bütçe açığının GSYH’nin %4’üne gerilemesi beklenmektedir. 2012’de

ise faiz dışı fazlanın % 2’ye çıkması, bütçeaçığının ise % 3,2’ye gerileyeceği tahminedilmektedir.

Brüt kamu borcu 2010’da 3 puan dahaartarak GSYH’nin % 119’una yükselmiştir.2011’de bu oranın % 120,25 düzeyineçıkarak zirve yapacağı ve sonrasındaartacak olan faiz dışı fazla sayesindeazalacağı öngörülmektedir.

48

12. GÜNEY KIBRIS RUM YÖNETİMİ (GKRY)

Dengesizlikler Ekonomik Toparlanmayı Kısıtlıyor

2010’da ılımlı ve dengeli toparlanma

GKRY ekonomisi, büyümenin yıl boyuistikrarlı bir şekilde iyileşmesiyle, 2010yılının ilk yarısında resesyondan çıkmış veyıllık GSYH büyümesi ortalama % 1olmuştur.

Bugüne kadar büyümenin anahtar unsuruolan iç talep (stoklar hariç), önceki yıllarakıyasla daha düşük bir hızda olsa dadüşmeye devam etmiştir. Katı kredişartları ve iş gücü piyasasındaki zorlukoşullara rağmen özel tüketim, süregelenücret artışları ve ‘bir dereceye kadar’düzelen güven ortamı sayesinde, az da olsaiyileşme göstermiştir. Büyümeyidestekleyen bir diğer faktör kamutüketimidir. Ancak konut piyasasındakiyetersiz dış talep ve şirket bilançolarınınyeniden yapılandırılması nedeniyleyatırımların aşağı yönlü eğilimi devametmiştir. 2009’daki kayda değer stokerimelerini takiben bu yıl gerçekleşen stokakımları ekonomik aktivite üzerindeönemli ölçüde pozitif etki yaratmıştır.

Diğer taraftan, dış alemdeki gelişmeler,mal ihracının önemli ölçüde artmasınısağlamıştır. Turizm gelirleri, 2009’dakibüyük düşüşün ardından, az da olsa biriyileşme göstermiştir. Ayrıca, finansalarabuluculuk ve iş hizmetleri güçlü birşekilde büyümeye devam etmiştir.Geçtiğimiz yıl boyunca yapılandüzeltmelerin ardından stoklar artmış vebazı kalemlerde yapılan tek seferlik ithalat,toplam ithalatın büyümesine nedenolmuştur.

İş gücü piyasasında tahminlerin aşağıyönlü revize edilmesi, inşaat ve ticaret gibiiş gücü yoğun sektörlere odaklanılmasınınetkisiyle, 2010 yılında da devam etmiştir.İşsizlik oranındaki artış eğilimi devametmiş, 2009’da % 5,3 olan işsizlik oranı2010 yılında % 6,5’e yükselmiştir.

Ekonomik toparlanma 2011 yılındadevam edecek, 2012’de hız kazanacak

Tahminlere göre ekonomik aktivitelerdekicanlanma 2011 yılı boyunca devamedecek, 2012 yılında ise hız kazanacaktır.Bu süre boyunca, dış sektörün büyümeyeönemli ölçüde katkı yapmasıbeklenmektedir. Mal ve hizmet (özelliklemali hizmetler ve iş hizmetleri )ihracatının, küresel ticaretteki gelişmeye veGKRY’nin başlıca ticaret ortaklarındakitoparlanmaya paralel olarak iyileşmegöstereceği düşünülmektedir. Aynızamanda turizm sektörünün, Akdeniz’indiğer bölgelerindeki olumsuz politikgelişmelerden fayda sağlayacağıöngörülmektedir. İthalatın canlanacağı veiç taleple birlikte büyümeyi destekleyeceği

49

tahmin edilmektedir. İş gücü piyasalarınındüzelen görünümü ve süregelen ücretartışlarıyla toparlanan özel sektörharcamaları, iç talebin az da olsatetiklenmesini sağlayacaktır. Ancak konutsektöründeki zayıf iç ve dış talep inşaatsektörüne yük olmaya devam edeceğebenzemektedir. İnşaat sektörünün konutbileşeni dışındaki kısmı, örneğin alt yapıprojeleri, yatırımları desteklese de, konuttalebindeki düşüşün etkisini tamamıylagidermeye yeterli olmayacaktır. Makineteçhizat yatırımları da düşüş eğiliminisürdürecektir.

İş gücü piyasasının güçlenen ekonomikgörünümden yararlanacağıöngörülmektedir. Düzelen ekonomikkoşullarla uyumlu olarak işsizliğin geçensene zirve yaptığı düzeyden tedrici birşekilde düşeceği, istihdamın yavaş da olsaartacağı tahmin edilmektedir.

Dış dengesizlikler iktisaditoparlanmanın sırtındaki kambur

GKRY ekonomisinin cari işlemlerhesabındaki büyük açığın düzelmesine dedestek sağlayacak dengeli bir büyümeyoluna girmesi gerekmektedir.

2008- 2010 döneminde yaşanan ekonomikdurgunluk nedeniyle cari işlemler açığıyarı yarıya azalmıştır. Bu gerileme tekseferlik etmenler ve 2010 yılında etkiliolan yüksek petrol fiyatları göz ardıedildiğinde daha da çarpıcı olmaktadır. Bugelişmenin mali pozisyondaki kayda değerbozulmayla beraber vuku bulması dikkatçekicidir. Bu durum, borçların arttığı veani kredi patlamalarının yaşandığıyıllardan sonra, özel sektörün bilançosundadikkate değer bir düzelme anlamınagelmektedir. Özel sektör tasarruflarındakiartış, tüketim harcamalarının ve

yatırımların azalmasına yol açarak,büyümeye olumsuz katkı yapmıştır.

Bununla birlikte özellikle ekonomikaktivitedeki durgunluk göz önündealındığında, cari işlemler açığı hala yüksekseviyelerdedir. Kamu sektöründeki kaydadeğer eksi tasarrufun, dış borç ya da özelsektör tasarruflarının daha da artırılmasıylafinanse edilebileceği düşünülmektedir.Özel sektör tasarruflarının daha da artması,özel tüketim ve yatırımlarda azalmayaratarak, düşük büyümeye yol açabilir.Orta vadede cari işlemler açığının, makulbir hızda da olsa artmaya devam etmesibüyümeyi olumsuz etkileyecektir.

Rekabet gücündeki gelişmeler, cariişlemler hesabındaki düzelmeninsürdürülebilirliği açısından önemlidir.Verimlilik üzerindeki dönemsel etkidikkate alındığında, ücretlerdekideğişimler ülkenin rekabet gücünükorunmasında kritik bir önem taşımaktadır.Özellikle, son altı ayda ücretleri enflasyonseviyesinin üstünde belirleyen ücret endeksmekanizmasının (COLA), 2011 yılındaücretler düzeyinde yukarı yönlü bir baskıyaratması beklenmektedir. Verimlilikartışının, vasat ekonomik aktivite ve artanişsizliğe paralel olarak düşük kalmayadevam edeceği öngörülmektedir. Sonuçolarak birim işgücü maliyeti, Euro bölgesiortalamasından daha yüksek bir seviyedeartış gösterebilir. Genel olarakdeğerlendirildiğinde, ücret artışı ileverimlilik artışı arasındaki bağlantınınkopukluğu, GKRY ekonomisinin rekabetgücünü baltalar niteliktedir.

GKRY’nin fazlasıyla bağımlı olduğupetrol fiyatlarına, gıda maddeleri ve tıbbiilaçlar üzerindeki KDV’nin etkisine ve içtalepteki tedrici canlanmaya paralel olarak,2011 yılında enflasyonun % 3,5’e kadar

50

çıkacağı, 2012’de ise % 2,3’e gerileyeceğibeklenmektedir. Çekirdek enflasyonkontrol altında kalmaya devam edecek,2012’de Euro bölgesi ortalamasınaulaşacaktır.

Ana ticaret ortaklarının ekonomikdurumunda beklenenin ötesinde birtoparlanma yaşanması, iyileşen güvenortamı ve istihdam koşulları gibi hususlarınözel tüketimi artırması, iç talebibeklenilenden fazla güçlendirebilecektir.Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA)’nınkarışık siyasi ortamında güvenli bir bölgeolması nedeniyle GKRY turizm, ticaret vegemicilik sektörlerinde yaşanabilecek ilavecanlanmadan olumlu etkilenecektir. Dahaönceden açıklanan bazı inşaat ve alt yapıprojeleri yatırımlarda olumlu etkiyaratacaktır. Bununla birlikte,Yunanistan’da yaşanmakta olanolumsuzlukların yansımaları ve özelliklefinans sektörünün yoğun biçimde maruzkaldığı riskler göz ardı edilmemelidir.GKRY’nin fazlasıyla dışa bağımlı olduğupetrol fiyatlarının daha da artmasıbüyümeyi kısıtlayabilir. Ayrıca sıkı kredikoşulları, halihazırda yüksek olanfinansman maliyetleri ve yüksek özelsektör borçları birleştiğinde, tüketim veyatırımlardaki toparlanma gecikebilir.

Kamu maliyesindeki bozulma büyümeyibaskılayabilir

GKRY kamu maliyesi, küresel kriz,ihtiyari mali teşvik tedbirleri ve vergi-yoğun GSYH büyüme modelindenkaçınılmasından kaynaklanan genişdüzenleme etkileri sonucunda önemliölçüde bozulmuştur. İhracat odaklıbüyümenin baz alındığı bir modelekonomik büyümeyi tekrar dengeyegetirirken, kamu maliyesinin

iyileştirilmesine yönelik çabaları zorasokabilir.

2009 yılında GSYH’nin % 6’sı olan bütçeaçığı 2010’da % 5,3’e gerilemiştir. Vadelifaiz oranı takasından elde edilen faizler veMerkez Bankası’nın normalden yüksektransferleri gibi tek seferlik kalemlerin2010 yılı bütçesine gelir olarakkaydedilmesi bu düzelmede etkiliolmuştur. 2009’da % 5,75 olan yapısal açıkise 2010 yılında % -5’e düşmüştür.

Alınan tedbirler (her ne kadar yüksekharcamalar nedeniyle etkisi bir miktarazalsa da) bütçe gelirlerinde artışa yolaçmıştır. Doğrudan vergi gelirleriaçıklanan kar payı dağıtımlarınıngecikmeli etkisiyle artmış, emeklilikreformunun bir parçası olarak 2009’un ilkyarısında artırılan katkı oranlarınınetkisiyle sosyal katkı payı gelirleri önemliölçüde yükselmiş ve 2010’nun ortasındapetrol ürünlerine uygulanan özel tüketimvergisindeki artışa bağlı olarak dolaylıvergi gelirleri de toparlanmıştır. Diğertaraftan işsizlik yardımları ve diğer sosyalpolitika tedbirleri sebebiyle yükselensosyal giderler nedeniyle kısılan kamuharcamaları ve faiz ödemelerine rağmencari harcamalar artmaya devam etmiştir.

2011 yılı için öngörülen bütçe açığı, % 5,9olan 2010 yılı tahminî açığı baz alınarak,GSYH’nin % 5,4’ü olarak belirlenmiştir.Açığın azaltılması yönündeki Konseytavsiyeleriyle paralel olarak, anılan yılınbütçesi GSYH’nin % 1’ine denk gelenbüyüklükte iyileştirme tedbirleriiçermektedir. Aynı zamanda koalisyonpartilerince bütçenin gelir ve giderkalemlerine ilişkin düzenlemeler içeren veGSYH’nin % 0,6’sına denk gelen ek birpaket üzerinde anlaşmıştır. Bahsi geçenkonsolidasyon paketlerinin, hem temel

51

dengeyi hem de yapısal dengeyiiyileştirerek 2011 açık oranını % 3,8’edüşürmesi amaçlanmıştır. Bununla birlikteikinci pakette yer alan hususlar halihazırdakısmen uygulamaya aktarılabilmiştir. Sontahminlere göre açığı 2011 yılındaGSYH’nın % 5,1’i olacağıöngörülmektedir.. Bu beklenti, 2010yılında kabul edilen tedbirlerin tek seferliketkisi de dikkate alındığında, daha ihtiyatlıgelir tahminleri içermektedir.

Cari yılın ilk çeyreğinde gıda maddeleri vetıbbi ilaçlara ilişkin KDV oranı artışınınetkisini hafifletmeye yönelik sosyaltedbirler, GKRY Havayollarına verilen

destek ve iflas eden EurocypriaHavayolları personeline verilen tazminatlarbütçe harcamalarını artıracaktır.

Politika değişikliği olmayacağıvarsayımına dayanarak, iş gücüpiyasasındaki gelişmelere paralel olarakCOLA ve sosyal harcamaların ücretgiderleri üzerindeki azalan katkılarısebebiyle 2012 yılında açığın çok az birgerilemeyle GSYH’nin % 4,9’unadüşeceği, ılımlı büyüme ve artan açıklabirlikte borç/GSYİH oranının yükselmeeğilimi göstermeye devam edeceği ve2012’de yaklaşık GSYH’nin % 64’üolacağı tahmin edilmektedir.

52

13. LETONYA

Ekonominin ve Bütçenin Yeniden Dengelenmesi Devam Ediyor

Büyüme görünümü hala tatmin edici

2010 yılı boyunca büyüme verilerininpozitif olması neticesinde, 2009 yılındakiönemli ekonomik daralma telafi edilmiştir.Son göstergeler devamlı bir toparlanmatemposunu ve Komisyonun sonbahartahminleriyle paralel olarak 2011-2012yılları için tatmin edici bir büyümeyi teyitetmektedir. İhracatın GSYH içindeki payıkriz öncesi dönemde % 42 ila % 48aralığındayken, bu oran 2010 yılında %53’e yükselmiştir. Ticari ve ticaret dışısektörler vasıtasıyla ekonomi güçlü birşekilde yeniden dengeye gelmektedir.2012’de ihracatın daha da artarakGSYH’nin % 60’ına ulaşacağı tahminedilmektedir. Yeniden dengeye gelmesüreci, 2009-2010’da önemli ölçüde düşenbirim işgücü maliyetleri ve aynı zamandaLetonya’nın ana ticaret ortaklarındayaşanan hızlı toparlanmayladesteklenmektedir. Diğer taraftan özeltüketim harcamalarına ve yatırıma dayalıbüyümede beklenen genişlemenin ithalatıartırması beklenmekte olup, bu durumun2011’de net ihracatın büyümeye katkısınısıfırlayacağı düşünülmektedir.

Ekonomide sektörler arası büyümefarklılıkları çok yüksektir. İmalat sanayisektöründeki katma değer 2010 yılında %15,4 artarken, kamu hizmetleri sektörüyüksek enerji fiyatlarının baskılayıcıetkisine rağmen yüksek olan enerji talebisebebiyle % 12,7 büyümüştür. Bununlabirlikte 2010 yılında inşaat faaliyetleri vefinansal arabuluculuk hizmetleri sırasıyla% 24,2 ve % 10,5 oranında küçülmüştür.Dip seviyesini gördüğü düşünülen bu iki

sektörün, 2011’de % 3,3 ve 2012’de % 4olarak gerçekleşeceği öngörülen GSYHbüyümesine önemli ölçüde katkı sağlamasıbeklenmektedir.

İstihdam beklentisi yükseliyor

2008-2009’da yaşanan ciddi daralmanınardından işgücü piyasası, GSYH’dekiiyileşmeye kıyasla yavaş da olsatoparlanmaktadır. Net iş yaratma2010’nun sonlarına doğru şaşırtıcı bir artışgösterse de, istihdamda yaşanan itidallitemponun bir süre daha devam edeceğiöngörülmektedir. 2011 yılının ilk dörtayında yapılan ekonomik duyarlılıkanketlerinde sanayi, hizmet ve hatta inşaatsektörlerinde çok düşük düzeyde de olsaistihdam beklentilerinin arttığıgörülmektedir. Dolayısıyla, ekonomininistihdam yaratma potansiyelindeki artışpozitif bir risk olarak değerlendirilebilir.

Önümüzdeki dönemde artması beklenenişgücüne katılım oranlarının, azalmaktaolan çalışma çağı nüfusunu dengelemesi veböylelikle işgücünün 2011-2012’de görece

53

durağan kalması beklenmektedir. Çalışmaçağı nüfusundaki düşüşün neredeyseyarısının nedeni olan göç akımları işsizlikoranını düşürse de, bu durum işgücü arzınıve potansiyel büyümeyi kısıtlayacaktır.Sonuç olarak, işsizlik oranının görece kısabir sürede iyileşmesi ve 2010 yılındaki %18,7 seviyesinden 2012’de % 16’nın altınagerilemesi beklenmektedir. Komisyonun2010 tahminlerine göre ekonomide yapısalişsizliğin payı önemli ölçüde yükselerek %14,3’e ulaşmıştır. Bunun ana nedeni yakınbir zamanda tam manasıyla toparlanmasıbeklenmeyen inşaat sektöründeki ciddi işkayıplarıdır.

Emtia fiyatları ve KDV artışı enflasyonukörüklüyor

TÜFE’deki artış 2011 yılının başında ABortalamasının üstüne çıkmış olup, KDVoranlarındaki artış, 2010’un sonlarındahem kamu hem de özel sektörde artanücretlerin iş gücü maliyetlerine etkileri veasgari ücretin Ocak 2011’de % 11 oranındayükseltilmesi bu artışın nedenleriarasındadır. Ancak, KDV ile ithal enerji vetarım ürünleri fiyatlarındaki artışın etkisigöz ardı edildiğinde, fiyat endeksleriönceki yılla karşılaştırıldığında neredeysehiç değişmemiştir. Bu durum enflasyon

baskılarının büyük oranda arz taraflıfaktörlerden kaynaklandığını, yükselenücretlerin etkisinin ise düşük olduğunugöstermektedir. Küçük iç pazarı ve bupazarın enerji yoğun yapısı nedeniyleülkenin ithal mallardaki fiyat şoklarınaolan duyarlılığı göz önüne alındığında,emtia fiyatları 2011 yılında da enflasyonüzerindeki en önemli tehdit olmaya devametmektedir.

Önümüzdeki dönemde enflasyonun, ithalmalların fiyatlarındaki artış ve zayıflayanidari tedbirlerin etkisiyle AB ortalamasınayaklaşması beklenmektedir.

Azalan yatırım gelirleri mal, hizmet vegelir dengesinde risk yaratıyor

2009’da % 8,6 olan cari işlemlerfazlasının GSYH’ye oranı 2010 yılında %3,6’ya düşmüştür. Mal ve hizmet dengesiardarda üç yıl iyileşme gösterirken, netyatırım gelirlerindeki aşırı düşüş cariişlemler fazlasındaki bu azalmanın temelnedeni olmuştur. Cari işlemler hesabının2011-12’de küçük bir açık vermesi (aynızamanda finansman hesabının dadüzelmesi) kuvvetle muhtemeldir. Bununlabirlikte, artan hanehalkı tüketimi ve şirketyatırımlarındaki sıçrama beklentisinedeniyle ithalat talebinde kademeli birtoparlanma görülmesi beklenmektedir.Baltık komşularından ve İskandinavülkelerinden gelen sürdürülebilir talepsayesinde ihracat hızlı bir şekilde artmayadevam edecektir.

Orta vadede cari hesabın aşırı açık vermesibeklenmese de, özel sektör dış borcunun venet dış finansal yükümlülüklerin göreceyüksek oranlarda (2010 sonunda sırasıylaGSYH’nin % 180’i ve % 85’i) seyretmesinedeniyle bazı dış dengesizliklermevcudiyetini sürdürecektir. Ancak

54

gerileyen rekabet gücü büyük ölçüdetoparlanmış olup, birim işgücümaliyetlerine ilişkin tahminler budüzelmenin 2011-2012 yıllarında dasüreceğini göstermektedir. Rekabetgücünün daha da iyileşmesi ülkeninsürdürülebilir büyümeyi devamettirebilmesinin anahtarıdır.

Makroekonomik istikrar ve kredinotundaki yükseltmeler neticesindeyabancı yatırımcıların artan ilgisi,teknolojik ilerlemeler, ürün kalitesi veçeşitliliği, ticari kanallar ve enerjiverimliliği gibi unsurlar vasıtasıyla darekabet gücünde artış meydanagelebilecektir.

Kamu maliyesi düzeliyor ama sorunlardevam ediyor

GSYH’nin % 7,7’si civarında olan 2010yılı bütçe açığı, 2009 yılı açığından 2 puandüşük olup, bu rakam hükümetinöngörmüş olduğu değerden (GSYH’nin %8,5’i) daha iyi bir gerçekleşmedir. Bütçeaçığındaki bu iyileşme, finansal sektörüniyileştirilmesine yönelik olarak alınantedbirlere rağmen gerçekleşmiş olmasısebebiyle önemlidir. 2009 yılındakibelirgin düşüşün ardından, alınan bazı

ilave vergi tedbirleri (KDV oranın %18’den % 21’e yükseltilmesi gibi) ve içtalepteki canlanma nedeniyle gelirler 2010yılında istikrara kavuşmuştur. Hükümet,sürdürülebilir açık seviyesine ulaşmak içinsıkı maliye politikası uygulamaya devametmiş ve cari harcamalar 2010’dadüşmüştür. AB yapısal fonlarıyla ortaklaşafinanse edilenleri de içeren bazı planlıdevlet yatırımlarının ertelenmesiyle ektasarruflar ortaya çıkmıştır.

Aralık 2011’de meclisten geçirilen bütçeyasasına ek olarak Nisan 2011’de ek bütçekararı kabul edilmiştir. Ocak 2011’deyürürlüğe giren yasanın en göze çarpantedbirleri arasında standart KDV oranınındaha da artırılarak % 22’ye, indirilmişKDV oranın ise % 12’ye çıkarılması vestandart KDV’ye konu tabanıngenişletilmesi sayılabilir. Harcamalartarafında ise, devlet kurumlarının ücretgiderlerini içeren harcamaları daha dakısılmış, çeşitli teşvikler ve yardımlarkaldırılmış ya da revize edilmiştir. Bahsekonu uygulamalar neticesinde 2011 yılındabütçe açığının 2 puandan fazladüzelebileceği tahmin edilmekte olup, budurumun canlanan ekonomik aktiviteylebirlikte kamu açığını 2011 yılındaGSYH’nin % 4,5’ine gerileteceğibeklenmektedir. Politika değişikliğiolmayacağı varsayımı altında,makroekonomik senaryo tahminlerine ve2011 ek bütçenin tam olarak hayatageçirilmesinin etkisine paralel olarak maligörünüm 2012’de daha da iyileşecek, açıkGSYH’nin % 3,8’ine düşecektir.

Genel kamu borcunun, tahmin dönemininsonunda GSYH’nin % 49,4’üne ulaşmasıbeklenmektedir. 2011’in ikinci yarısındauluslararası finans piyasalarındanborçlanmaya gidilmesi muhtemeldir.

55

56

14. LİTVANYA

İç Talebin Artmasıyla Kalıcı ve Güçlü Toparlanma Gerçekleşiyor

Yüksek ihracat ve stoklara bağlı olarakekonomi büyüyor

Litvanya ekonomisi derin bir resesyondansonra çabuk toparlanma göstermiştir. 2009yılındaki % 15’lik küçülmeyi takibenhâsıla, 2010 yılında % 1,3 oranındabüyümüştür.

Toparlanma iki unsura bağlı olarakgerçekleşmiştir. Birincisi, küreselekonominin yeniden ivme kazanması veözellikle Litvanya’nın ana dış ticaretortaklarını oluşturan Almanya, Rusya,diğer Baltık ülkeleri ve Polonya’nın güçlübüyüme performansı kaydetmesidir. Budurum petrol ürünleri başta olmak üzere,ilaç, sermaye malları ve ulaşımhizmetlerinin ihracatında canlanmaolmasını sağlamıştır. Güçlü ücretdisiplinini temel alan yüksek rekabet gücüde güçlü ihracat dinamiklerinidesteklemiştir. Buna karşın, ekonomiktoparlanma ivme kazandıkça ithalatihracattan daha hızlı büyüme kaydetmiştir.Bunun sonucu olarak cari açık 2010yılında daha da artmıştır. Büyümeninikinci unsuru, tükenmiş stokları yenidenoluşturmaya çalışan şirketlerin stokdöngüsünde sağladığı iyileşmelerolmuştur. Stoklardaki bu artış 2010’daLitvanya’nın büyümesine yaklaşık 6puanlık katkıda bulunmuştur.

Öte yandan yaşanan kriz çerçevesindetüketiciler, mali olmayan kurumlar vekamu sektörünün harcamalarını kısmaeğilimi iç talebi daha da düşürmüştür. Fiyatayarlamaları, sosyal haklardaki kesintiler,dolaylı vergilerdeki artışlar ve negatif kredibüyümesi sebebiyle özel tüketim artışıengellenmiştir. Yılın ikinci çeyreğindenitibaren verilerin yukarı yönlü bir eğilimgöstermesine karşın ücretler 2010 yılında% 1,9 oranında düşmüştür. İşsizlik,GSYH’deki toparlanmaya paralel olarakgerçekleşen düşüş trendine geçmedenönce, 2010’nun ikinci çeyreğinde % 18,3ile zirve noktasına gelmiştir. Yaşanan dışgöçe rağmen, genç nüfus arasındakiişsizlik oranı 2010 ikinci çeyreğinde % 37civarında gerçekleşmiştir. Teçhizat veikamet amaçlı olmayan konut inşaatı baştaolmak üzere yatırımlarda 2010 yılınınikinci çeyreğinde yüksek oranlı bir artışkaydedilmiştir. Bununla birlikte, yılın ilkyarısındaki ekonomik daralmaya bağlıolarak, yıllık bazda yatırımlar düşükseviyede kalmıştır.

Enflasyon, yüksek gıda ve enerji fiyatlarıolduğu kadar önceki yıllardan kaynaklanan

57

özel tüketim vergilerindeki artışlarınertelenmiş etkilerine bağlı olarak, 2010yılının ilk çeyreğinde negatife dönmekleberaber, hızlıca yükselmiştir. 2010 yılınınilk yarısında negatif olan çekirdekenflasyon, makroekonomik koşullardakigözle görülür iyileşmeyle beraber yılsonuna doğru yükselişe geçmiştir.

İç talep arttıkça toparlanmanın daha daivme kazanması bekleniyor

İç talebin büyümenin ana motoru olmasıylabirlikte ekonomik aktivitenin 2011’deivme kazanması ve 2012’de bu güçlüdurumunu koruması beklenmektedir.Ekonomideki bu olumlu görünüme bağlıolarak özel sektör yatırımlarının artacağıdüşünülmektedir. Altyapı ve enerjiverimliliğinin geliştirilmesine yönelikprojeler başta olmak üzere AB fonları ilefinanse edilen projeler, kamuyatırımlarında da artış sağlayacaktır.İşgücü piyasasındaki görünümüniyileşmesi durumunda, tahmin dönemisonunda özel tüketimin toparlanmagöstermesi beklenmektedir. Bazı sektörlerkendini gösteren taleple mevcut meslekinitelikler arasındaki uyumsuzluk, ücretlereyukarı yönlü bir baskı yaratmaktadır.Ücretler üzerinden yapılan emeklilikkesintilerinin 1 Ocak 2012 tarihindenitibaren azaltılacak olması, tüketimiolumlu etkileyecektir. Artan dış ticaretaçığının pozitif net cari transferler iledengelenmesi suretiyle, cari işlemlerfazlasının 2011 yılında sıfırlanacağıöngörülmektedir. 2012 yılında ise artancari açıkla beraber cari dengenin negatifedönmesi beklenmektedir. İhracat artışının,kısmen negatif baz etkilerine bağlı olaraktahmin dönemi boyunca yüksekseviyelerde kalacağı öngörülmekte olup,

ithalattaki baz etkisinin daha düşük olmasıbeklenmektedir.

Enerji, emtia ve gıda fiyatlarındaki artışabağlı olarak enflasyon artış göstermeeğilimindedir. Tütün ve benzin üzerindekiÖTV artışı ile, ısınma amacıyla kullanılanyakıtlar üzerindeki düşük oranlı KDVuygulamasının sona eriyor olması daenflasyonda yukarı yönlü bir etkiyaratacaktır. Tahmin dönemi sonrasındaçekirdek enflasyonun, üretim açığınınkapanmasına bağlı olarak tedrici olarakartacağı düşünülmektedir.

Mali önlemler sonuç veriyor, ancakdevam ettirilmesi gerek

Bütçe gelirlerinin beklenenin üzerindeolması ve kamu maliyesinin iyileştirilmesiile ilgili olarak sürdürülen çabalarınsonucunda 2010 yılı bütçe gerçekleşmeleri(bütçe açığının GSYH’ye oranı % 7,1)beklenenden daha iyi olmuştur. Hükümet,2010 Temmuz’unda siyasetçilerin,avukatların ve devlet memurlarınınmaaşlarında kesintiye gitmek gibi bazıharcamalarda kesinti öngören önlemleralmış ve emeklilik sistemi katkılarınınazaltılması uygulamasının süresiniuzatmıştır. Ayrıca, annelik yardımlarıazaltılmış ve geçici olarak hastalık izniyardımlarının bir kısmının Sosyal

58

Güvenlik Fonu yerine işverenler tarafındanödenmesi kararlaştırılmıştır. Bununlabirlikte, faiz ödemeleri, sağlık harcamaları,sermaye harcamaları ve sosyal yardımlargibi bazı harcama kalemleri 2010 yılındaartış göstermiştir.

2011 yılı bütçesinde, aşırı açık prosedürüile uyumlu olarak GSYH’nin % 5,8’ioranında bütçe açığı hedeflenmiş olmaklabirlikte, iyileşen makroekonomik görünümsebebiyle bütçe açığı hedefi aşağı yönderevize edilerek % 5,3’e düşürülmüş, 2012yılı için ise % 2,8 olarak belirlemiştir. 2011yılı Ocak ayında tütün ve akaryakıttakiözel tüketim vergileri arttırılmıştır. 2011itibarıyla serbest meslek çalışanları içingelir vergisi oranı % 15’ten % 5’e

düşürülmüştür. 2011 bütçesinde, yüksekborç ödemeleri ve artan sosyal harcamalarsebebiyle bütçe harcamalarında 2010 yılınakıyasla % 4,6 oranında artışöngörülmektedir. 3 yıllık yatırım programıçerçevesinde kamu yatırımlarının, 2011’dehafifçe azalacağı, 2012 yılında ise yenidentoparlanacağı düşünülmektedir.

2012 yılında bazı geçici önlemlerinsüresinin dolacak olması sebebiyle kamuharcamalarının GSYH’nin % 0,6’sıoranında artacağı tahmin edilmektedir.Uygulanmakta olan politikalardansapılmaması durumunda kamusektöründeki ücretlerin artacağıöngörülmektedir. 2012 yılı içingündemdeki önlemler dizel benzinüzerindeki özel tüketim vergisi, taşıt veemlak vergilerinin % 0,1 oranındaartırılması planlanmaktadır. Uygulanmaktaolan politikaların aynı şekilde devamettirileceği varsayımı altında, bütçeaçığının GSYH’ye oranının 2011 yılında %5,5, 2012 yılında ise % 4,8 olmasıbeklenmektedir. 2010 yılında % 38 olankamu borcunun GSYH’ye oranının ise2012 yılında % 44 civarında olacağıhesaplanmaktadır.

59

60

15. LÜKSEMBURG

Büyüme Güçlü Ancak Hala Kriz Öncesi Temposunun Altında

Ekonomik aktivite kriz öncesi seviyesinedönüyor

2008’in ikinci çeyreği ile 2009’un ikinciçeyreği arasındaki dönemde % 7,9oranında azalan reel GSYH, 2009’unüçüncü çeyreğinde artmaya başlamış ve2010 sonbaharında neredeyse kriz öncesiseviyesine gelmiştir. Ekonomideki butoparlanma esas itibarıyla tüketim ve kamuyatırım harcamaları ile ihracattaki güçlüartıştan kaynaklanmaktadır. İşsizlikteki aniyükseliş ve tüketici güvenindekisarsılmaya bağlı olarak 2008’deki % 4,7seviyesinden 2009’da % 0,2 seviyesineinen özel tüketim harcamaları, 2010yılında % 2 oranında artmıştır. Bugelişmelerin sonucunda, 2009 yılında %3,6 azalan reel GSYH 2010 yılında % 3,5oranında büyümüştür.

İç talep artışının ve dış ticarettekiiyileşmenin devam etmesi durumundaekonomideki güçlü ve kalıcı büyümenin2011-2012 döneminde de devam etmesibeklenmektedir. Tahmini büyüme oranlarıbirçok üye ülke büyümesinin üstündeolmakla birlikte, 2000-2007 yıllarındaortalama % 4,7 olan Lüksemburgortalamasının altında kalmaktadır.Geçtiğimiz yıllarda ülkedeki büyümeninana motoru olan ve halihazırda toplamkatma değerin % 30’unu temsil eden malisektör krize karşı dirençli bir duruşsergilemiştir.

İstihdam artmaya devam ediyor

2008 yılında % 4,7 olan istihdamdaki artışoranı 2009’da % 0,9’a kadar gerilemiş

olmakla birlikte, kriz süresince hiç negatifedüşmemiştir. AB düzeyinde istihdamaortalama % 2 azalırken istihdamdaki artışoranı AB’deki en yüksek değer olmuştur.2010 yılında ortalama % 1,6 olan istihdamartışının 2011 ve 2012’de hızlanarakartmaya devam etmesi beklenmektedir.

* sınır işçileri: Başka bir ülkede yaşayıpLüksemburg’da çalışanlar

Kriz döneminde artış gösteren işsizlik 2008baharında aktif nüfusun % 4,2’sine karşılıkgelirken, 2010 yılında % 6 seviyesineyükselmiştir. Bu oran AB’nin gerikalanıyla mukayese edildiğinde halihazırdaoldukça düşüktür. İşsizlik 2008sonbaharında hızla artmış, ancak 2009yılında yavaşlayarak 2010 yılı süresincebüyük ölçüde sabit kalmıştır. Tahmindönemi boyunca yeni iş alanlarınınaçılmasının işsizlikte kayda değer bir düşüşsağlamayacağı, ayrıca kriz öncesinde deolduğu gibi bu durumdan göçmen işçilerindaha fazla faydalanacağı düşünülmektedir.Kriz süresince göçmen işçilerin sayısı azda olsa düşerken, ulusal istihdam düşükseviyede artış göstermiştir. Bu durumgöçmen işçilerin özel sektör ve geçici

61

işlerdeki payının daha yüksek olması ileaçıklanmaktadır.

Artan enerji fiyatlarından kaynaklananenflasyon baskısı

2009 yılında sıfıra düşen ortalamaenflasyon 2009 yılı sonundan itibarenartmaya başlamış ve 2010 yılında % 2,8olarak gerçekleşmiştir. Enerjifiyatlarındaki yüksek artış sebebiyleenflasyon 2011 yılının ilk çeyreğinde %3,8 seviyesine yükselmiştir. Çekirdekenflasyon hükümetçe belirlenen yüksekfiyatlar sebebiyle % 2,3 olarakgerçekleşmiştir. 2011’in geride kalandönemi ile 2012’de enflasyonun hafifçedüşmesi beklenmektedir.

Ücretler 2004-2007 döneminde yıllıkortalama % 3,5 oranında artmış, ancak2008 sonrasında bu artış yavaşlamış ve2010’da ortalama ücret artışı % 1,6 olarakgerçekleşmiştir. Enflasyona endeksli ücretartışı uygulamasının 2011 Ekim’ine kadarertelenmiş olması sebebiyle 2011 yılındaücret artışının % 2 civarında olmasıbeklenmektedir.

Bütçe dengelerinde yavaş iyileşme

2008’de % 3 fazla veren genel bütçe,2009’da % 0,9 açık vermiştir. ABgenelinde en düşük açığı oluşturan burakam kamu maliyesinin kriz öncesindekisağlam durumu sayesinde gerçekleşmiştir.2010 yılında bütçe açığını GSYH’ye oranı% 1,7’ye yükselmiştir. Bu artış kısmîolarak krizin kamu harcamaları üzerindekiertelenmiş etkisi ve teşvik paketinde yeralan harcamalardaki artışların sonucudur.

Gelirler, 2009’daki hafif düşüşün ardındatoparlanmış olmasına rağmenharcamalardan daha yavaş artmıştır. 2011yılında vergi gelirlerinin de e artmasıyla,bütçe açığının GSYH’ye oranının % 1’edüşmesi beklenmektedir. Krizin ertelenmişbir etkisi olarak 2012 yılında kurumlarvergisi gelirlerinin düşeceğiöngörülmektedir. Mevcut politikalarınsürdürülmesi durumunda nispeten daha iyiekonomik koşullara rağmen bütçe açığınındeğişmeyeceği düşünülmektedir.

2009’da % 14,6 olan kamu borçlarınınGSYH’ye oranı 2010 yılında % 18,4’eyükselmiştir. Bu oranın 2012 yılında % 19olması beklenmektedir.

62

63

16. MACARİSTAN

2010’da ihracata dayalı iyileşme

Macaristan ekonomisinde 2009’da yaşanan% 6,7’lik daralmanın ardından, arka arkayabeş çeyrekte de pozitif büyümekaydedilmiştir. İyileşme güçlü ihracatperformansına dayalı olarakgerçekleşmiştir. Özel tüketim harcamaları,2009’daki % 7,8’lik keskin düşüşü takiben2010 yılında da % 2,1 oranındagerilemiştir. İstihdamda yaşanan sınırlıartışın ardından, işsizlik oranı % 11,2’yeyükselmiştir.

İç pazara yönelik olarak üretim yapanfirmaların yatırım şartlarına ilişkinalgılarının olumlu olmadığının göstergesiolarak 2010 yılında brüt sabit sermayeoluşumu % 5,6 oranında azalmıştır.Finansal olmayan şirketlere sağlanankrediler ve bireysel krediler kısıtlı kalmayadevam etmiştir. İç talepteki zayıflıksebebiyle ithalat ihracattan daha yavaşartmış ve cari işlemler hesabındakiiyileşme devam etmiştir. 2010’da cariişlemler dengesi GSYH’nin % 1,7’sioranında fazla vermiştir.

Ekonomi yeniden dengeye kavuşuyor

Önümüzdeki dönemde, iç talebinbüyümeye katkısının artmasına paralelolarak, Macar ekonomisindekitoparlanmanın devam edeceğibeklenmektedir. Aynı dönemde dışticaretin de büyümeye önemli ölçüde katkısağlamaya devam edeceğiöngörülmektedir.

GSYH’nin 2011 ve 2012 yıllarındasırasıyla % 2,7 ve % 2,6 artmasıbeklenmektedir. Özel tüketim harcamaları

bazı olumsuz faktörlere rağmen 2010yılından itibaren gelişmeye başlamıştır.

Çok uluslu şirketlerin büyük yatırımları vekurumlar vergisindeki kesintilerindesteğiyle 2011 ve 2012 yıllarındayatırımlarda önemli bir artışbeklenmektedir. Bununla birlikte, enerji,haberleşme ve perakende sektöründe 2010yılı sonbaharında alınmaya başlanan geçicivergiler ilgili sektörlerde yatırımlarıolumsuz etkileyecektir. 2012 yılındauygulanmaya başlayacak olan mali sektörvergisi de kredi koşullarını daha da sıkıhale getirecektir. Orta ve büyük ölçeklifirmalar için sıkı olmaya devam eden kredikoşullarının, 2011 yılı sonuna doğruiyileşmeye başlayacağı tahminedilmektedir.

2011-2012 döneminde ihracattaki artışın,iç talepteki yavaş iyileşme sebebiylebaskılanmış olan ithalat artışını aşacağı vecari işlemler hesabının fazla vermeyedevam edeceği beklenmektedir.

64

Yarı zamanlı istihdam artıyor

İşsizliğin 2011 yılı boyunca azalmayadevam edeceği, 2012 yılında ise özelsektördeki istihdam artışının işsizliktekigerilemeyi destekleyeceği tahminedilmektedir. 2011 yılında devam etmesiplanlanan kamu yatırımları nedeniyleistihdam edilen kişi sayısında artış olacağı,bununla birlikte bu istihdamın tam zamanlıdeğil, yarı zamanlı istihdam şeklindegerçekleşeceği öngörülmektedir. 2012yılında da bu eğilimin devam etmesibeklenmektedir.

Enflasyon azalıyor, ancak yine dehedefin üzerinde

2010 yılında gıda ve enerji ürünlerininfiyatlarında yaşanan artışın da etkisiyleenflasyon yıllık ortalama % 4,7 oranındayükselmiş, çekirdek enflasyon ise % 3’ünaltında kalmıştır. 2011 yılında ulusalparanın değer kazanmaya başlaması ileenerji fiyatlarındaki artışın yaratacağıetkinin bir miktar giderileceği veenflasyonun düşmeye başlayacağı tahminedilmektedir. 2012’de enflasyonun % 3,5civarına gerileyeceği öngörülmektedir.

Gelir vergisi değişiklikleri sebebiylenispeten düşük seviyelerde kalan ücretbaskısı ve tam zamanlı istihdamdaki yavaşiyileşmenin, çekirdek enflasyonun düşükseviyelerde kalmasına katkı sağlamasıbeklenmektedir.

Mali hedeflerde sapmalar ve düzeltmeadımları

2010 yılında, bütçe açığının GSYH’yeoranı % 3,8 olarak hedeflenmiş ancakgerçekleşme % 4,2 olmuştur. Bu sapmanıntemel nedeni, merkezi ve yerel düzeyde

vergi gelirlerinin beklenenin altındakalmasıdır.

2011 yılında bütçenin GSYH’nin % 1, 6,’sıkadar fazla vereceği tahmin edilmekteolup, bu rakam aynı yıl için daha önceöngörülmüş olan % 2,9’luk bütçe açığırakamından çok daha iyi bir duruma işaretetmektedir.

Bir seferlik tedbirlerin etkisiyle bütçeninana kalemlerinde GSYH’nın % 8’i kadariyileşme sağlanmıştır. Tek seferlikkalemlerin etkisinden arındırıldığındabütçe açığının GSYH’nin % 6’sı civarındaolması muhtemeldir.

2011’deki mali gelişmeler çerçevesinde,tahmini bütçe kalemleri ilekarşılaştırıldığında gelirlerde GSYH’nin %0,7’si kadar azalma, harcamalarda ise %0,3’lük artış olması beklenmektedir. Sözkonusu sapmanın yeni benimsenen tasarruftedbirlerini ile büyük ölçüde telafiedileceği düşünülmektedir.

1 Mart 2011 tarihinde hükümet tarafındanaçıklanan yapısal reform paketinde 2012ve 2013 yılları için bütçede sırasıylaGSYH’nin % 2’si ve % 3’ü oranındaiyileşme sağlanması hedeflenmektedir.

Alınan önlemlerle, 2012 yılında bütçeaçığının GSYH’ye oranının % 3,3’egerilemesi beklenmektedir.

65

Kamuya ait ulaştırma şirketlerindenkaynaklanan borçlar ve daha önce kamuözel ortaklığı çerçevesinde hayatageçirilmeye çalışılan projeler toplam kamuborcunda GSYH’nin % 2’si oranında birartışa yol açmaktadır. Bununla birlikte

emeklilik reformu çerçevesinde toplamborçlarda GSYH’nın % 7’si civarında birazalma beklenmektedir.

2010 yılında % 80 olan kamu borçlarınınGSYH’ye oranının 2012 yılında % 73civarına düşeceği öngörülmektedir.

66

17. MALTA

2010’daki Güçlü Toparlanmanın Ardından Büyüme Hız Kesecek

Beklenenden daha ciddi etkiler yaratanresesyonun ardından, Malta ekonomisi2010’da güçlü bir şekilde toparlandı

Mart 2011’de Malta Ulusal İstatistikOfisi’nin güncellediği ulusal hesap verileri,Malta ekonomisinin küresel krizdenbeklenenden daha ciddi etkilendiğinigöstermektedir. Bu verilere göre MaltaGSYH’si 2009 yılında daha öncedenöngörülen oran olan % 2’nin üzerinde birküçülme göstermiş ve % 3,4 oranındadaralmıştır. İç talepteki azalma (özellikleyatırımlardaki düşüş ve stoklardaki azalmakaynaklı olmak üzere) GSYH daralmasınınardındaki temel etken olmuştur. Krizsüresince ihracatta ciddi bir düşüşyaşanmasına rağmen, tüketimin veyatırımların ithalat yoğun yapısı ithalattakidüşüşün daha keskin olmasına yol açmışve böylece net ihracat GSYH daralmasınıaz da olsa frenlemiştir.

İhracat ve özel sektör yatırımları 2010’dayukarı yönlü ivme kazanmış ve % 3,7’yeulaşan GSYH büyümesinin ardındakitemel bileşenler olmuştur. İhracattakitoparlanma esas olarak mal ihracatıkaynaklı olmuş ve hizmet ihracı düşükseviyesini korumuştur. İthalattaki artışihracattaki artışın gerisinde kalmış veböylece net ihracat GSYH’ye güçlü birpozitif katkı sağlamıştır.

Tahmin döneminde GSYH büyümesininhız kesmesi bekleniyor

2010’un ikinci yarısında hız kaybetmeyebaşlayan toparlanmanın da etkisiyle reelGSYH büyümesinin 2011 yılında % 2’yedüşmesi beklenmektedir. 2012 içinöngörülen reel GSYH büyümesi ise %2,2’dir.

Kamu yatırımlarındaki dikkate değerartışın da olumlu katkısıyla, yatırımların2011’de büyümeye güçlü bir şekildekatkıda bulunması beklenmektedir.Kapasite kullanım oranlarının kriz öncesiseviyelere dönmesi ile birlikte özel sektöryatırımlarının görece canlılık kazanması vebunun da özellikle makine ve teçhizatyatırımı şeklinde gerçekleşmesibeklenmektedir. Yatırımlardaki artışın2012 yılında, kamu yatırımlarındakiazalışın etkisiyle hız kesmesi, ancak busüreçte özel sektör yatırımlarınındinamizmini koruması beklenmektedir.

2011 yılında özel tüketimin harcanabilirgelirde yaşanacak artışlarla birlikte tekrarartmaya başlaması beklenmekle birlikte,oldukça düşük seviyelerdeki tüketicigüveni (enflasyon beklentisi kaynaklı) özeltüketimi nispeten frenleyecektir. 2012yılında enflasyonist baskıların etkisiniyitirmesi ve harcanabilir gelirdeki artışınetkisiyle özel tüketimde güçlü birtoparlanma beklenmektedir.

67

Net ihracatın 2011 yılında ekonomikbüyümeye kısmi bir negatif katkı vermesibeklenmektedir. Bunun sebebi ise iç talepbileşenlerinin ithalat yoğun bir nitelikarzetmesidir. Öte yandan yatırım artışının2012’de hız kesmesi ile birlikte ithalatartışının yavaşlaması ve böylece netihracatın GSYH büyümesine pozitif katkısağlaması beklenmektedir. Öte yandanaçığın 2012 yılında artan net ihracatsayesinde ufak bir toparlanma göstermesibeklenmektedir.

2009 yılında % 6’ya ulaşan dış açığın malve hizmet dengelerinde yaşanacaktoparlanma ile birlikte daralmasıbeklenmesi beklenmektedir. Öte yandandış ticaret hadlerinde yaşanacak olumsuzgelişmeler dış ticaret dengesini 2011yılında olumsuz etkileyecektir.

İşgücü piyasasında koşullar düzelmeyedevam ediyor

2009’daki düşüşün ardından istihdam 2010yılında toparlanmıştır. İstihdamdaki artışişgücü arzını aşmış ve böylece işsizlikoranında ciddi bir düşüş yaşanmıştır. 2011ve 2012 yıllarında ise istihdam ve işgücü

arzının benzer ve daha kısıtlı artışlargöstermesi beklenmektedir. Böyleceişsizlik oranı ciddi bir değişimeuğramayacaktır.

Çalışan başına ücret ödemeleri 2010’dauzun yıllar süren güçlü büyümeninardından ilk defa azalmıştır. Bu durumun2011 ve 2012 yıllarında tekrar tersinedönmesi beklenmektedir. İşgücüverimliliğinde 2010 yılında yaşanantoparlanmanın tahmin dönemi boyunca hızkesmesi beklenmektedir. 2010 yılındaciddi bir düşüş yaşayan birim işgücümaliyetinin tahmin döneminde Euro Alanıortalamasından daha hızlı artması veböylece imalat sanayinin uluslararasırekabet gücü üzerinde bir baskıoluşturması beklenmektedir.

Enflasyon Euro Alanı ortalamasınınüzerinde

2008-2010 döneminde Malta’da enflasyon,Euro Alanı ortalamasının yaklaşık 1 puanyukarısında gerçekleşmiştir. Ortalamayıllık enflasyonun 2011 yılında % 2,7,2012 yılında ise % 2,2 olarakgerçekleşmesi beklenmektedir. 2010yılında Malta’da yıllık ortalama enflasyonyıllık % 2 olarak gerçekleşmiştir. Sonuçolarak tahmin dönemi boyunca ortalamaenflasyonun Euro Alanı ortalamasınınüzerinde gerçekleşmesi beklenmektedir.

Tahmin döneminde hizmet sektörüenflasyonu TÜFE artışına en fazla katkısağlayan bileşen olacaktır. Bunun sebebiise hizmetlerin enflasyon sepetindekiönemli ağırlığıdır.

68

Bütçe pozisyonunda iyileşme devamedecek

Bütçe açığı, 2010 yılında GSYH’nin %3,6’sı olarak gerçekleşmiştir, bu durum2009 yılındaki bütçe açığı oranı olan %3,7’e (GSYH’nin yüzdesi olarak) göresınırlı bir iyileşmeyi göstermektedir.

Toplam cari giderler % 3,5 oranındaartmıştır. Brüt sabit sermaye oluşumu iseAB fonlarından yeterli bir şekildefaydalanamamanın da etkisiyle durağan birgörünüm seyretmiştir.

Bütçe gelirleri açısından bakıldığında vergigelirlerinde sınırlı bir artış gerçekleştiği

görülmekte olup, bu durumun temel sebebiekonomideki toparlanmanın daha çokihracat ve yatırım gibi düşük vergi gelirikatkısı sağlayan bileşenlere dayanmasıdır.Toplam gelirler ise bir önceki seneye göre% 2,8 oranında artmıştır.

Bütçe açığının 2011 yılında GSYH’nin %3’ü civarında gerçekleşmesibeklenmektedir. Açıktaki azalmanın büyükkısmı kriz sırasında alınan teşvikönlemlerinin yürürlükten kalkmasıyüzünden gerçekleşecektir. 2012 yılındada, mevcut politikaların sürdürüldüğüvarsayımı altında, bütçe açığının % 3seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir.Bunun sebebi ise artan vergi gelirlerinin,kamu sektöründeki ücret ödemelerinde vesosyal transferlerde yaşanacak artışlarladengelenecek olmasıdır.

Toplam kamu borcunun GSYH’ye oranı2008 yılından 2010 yılına kadar yaklaşık6,5 puan artmıştır. Tahmin dönemiboyunca bu oranın artması beklenmektedir.Air Malta’nın yeniden yapılandırılmasısürecinin ilave kamu harcamalarına yolaçabileceği ve bu durumun da bütçe açığıve borç stoku üzerinde risk yaratmasıoldukça muhtemeldir.

69

70

18. HOLLANDA

Büyüme yeniden dengeleniyor…

Net ihracata dayalı ekonomik büyüme

2009 yılında % 4 oranında daralanHollanda ekonomisi 2010 yılında dışsektörün etkisiyle % 1,8 büyürken, içtalebin büyümeye katkısı negatif kalmayadevam etmiştir.

Özel tüketimlerdeki artış 2010 yılındapozitife dönmüş, ancak yalnızca % 0,4oranında yükselmiştir. Bu durumda,işsizlik oranındaki artış ve ücretlerdekiyükselişin görece düşük kalması etkiliolmuştur. Tüketici güveni, bir miktariyileşmekle birlikte yıl boyunca negatifkalmaya devam etmiştir. 2010’un ikinci veüçüncü çeyreğinde sabit kalan tüketimdördüncü çeyrekte çeyrek bazında % 0,5oranında artmıştır. Bu artışta görece soğukgeçen kış mevsiminin enerji tüketiminiartırması etkili olmuştur.

Yatırım harcamalarındaki artış 2009yılında olduğu gibi 2010 yılında da negatifkalmaya devam etmiş, ancak yatırımbileşenleri oldukça farklı seyirsergilemişlerdir. İnşaat sektöründekiyatırımlar 2009 yılına kıyasla daha dagerilerken, teçhizat yatırımları gayrisafisabit sermaye oluşumuna önemli ölçüdekatkı sağlamıştır. Ancak teçhizatyatırımları, kapasite kullanım oranlarınınuzun dönem ortalamasının oldukça altındakalması nedeniyle temel olarak yenilemeihtiyacından kaynaklanmış ve halen krizöncesi seviyesine ulaşamamıştır.

Hollanda ekonomisi dünya ticaretindekigüçlü iyileşmeden önemli ölçüdefaydalanmış ve net ihracat ekonomik

büyümenin en önemli itici güçlerinden biriolmuştur. Net ihracata dayalı ekonomikbüyüme ticaret dengesinde iyileşmesağlarken, cari işlemler hesabındakifazlaya da pozitif katkı sağlamıştır. Carihesap dengesindeki iyileşmede özelliklebirincil gelir dengesindeki iyileşme etkiliolmuş ve cari fazla kriz öncesindekiGSYH’nin % 6,5’u seviyesinin üstüneçıkmıştır.

İyileşmenin geniş tabana yayılmasıylabirlikte büyümenin kademeli olarakyavaşlaması bekleniyor

Ekonomik aktivitenin canlılığınısürdürerek 2011’de % 1,9 ve 2012’de %1,7 oranında artacağı tahmin edilmektedir.Bu oranlar 2009 yılında yaşanan ciddidaralma dikkate alındığında ılımlıgörünmekte ve krizin ardından yumuşakbir iyileşme sürecine işaret etmektedir.Reel GSYH’nin ancak 2012’nin ilkçeyreğinde kriz öncesi seviyesine ulaşmasıbeklenmektedir.

Tüketici güveni negatif kalmaya devametmekle birlikte, 2011’in ilk aylarındaiyileşme sinyalleri vermeye başlamıştır.İşgücü piyasasındaki kademeli iyileşmeninhem istihdamı hem de ücretleri artırmasıve bunun sonucunda hanehalkınınharcanabilir gelirindeki iyileşmenin özeltüketimi olumlu etkilemesibeklenmektedir. Bununla birlikte, reelharcanabilir gelirin enflasyonda beklenenartıştan olumsuz etkileneceği tahminedilmektedir. Ayrıca, bütçe dengelerininsağlanmasına yönelik tedbirlerin dahadüşük kamu istihdamı, kamu sektöründeki

71

ücret normalleştirmesi ve daha yüksekvergi yüküne bağlı olarak tüketimdekiartışı sınırlaması beklenmektedir. Sonuçolarak, reel harcanabilir gelirin tahmindöneminde ılımlı bir şekilde artmasıöngörülmektedir. Refah etkilerinin 2011yılında özel tüketim üzerinde fazla etkiliolmayacağı tahmin edilmekte ve özeltüketimdeki artışın 2010 yılındaki % 0,4seviyesinden 2011’de % 0,8’e, 2012’de ise% 1,1’e yükselmesi beklenmektedir.

Kapasite kullanım oranları ve üreticigüvenindeki iyileşmeye bağlı olarak,yatırım harcamalarının 2011 ve 2012yıllarında ekonomik büyümeye katkısınınpozitif olması öngörülmektedir. 2012’dekriz öncesi seviyesine ulaşması beklenenkapasite kullanım oranlarının yeniyatırımları teşvik etmesi beklenirken,inşaat sektöründe yatırımların durgunkalmaya devam edeceği tahminedilmektedir. Kamu kaynaklı gayri safisabit sermaye oluşumunun 2012 yılındakamu maliyesinin iyileştirilmesi amacıylaalınan tedbirlere bağlı olarak gerileyeceğiöngörülmektedir. Sonuç olarak, yatırımharcamalarının 2011 yılında % 3 ve 2012yılında % 4 oranında artmasıbeklenmektedir.

Net ihracatın ekonomik büyümeyekatkısının tahmin dönemi boyuca pozitifolması beklenmektedir. Ancak, büyümegiderek daha az net ihracat ve daha fazla içtalep kaynaklı gerçekleşecektir. Budurumda, iç talepteki artış ve dünyaticaretindeki gelişmelerin normalleşmesinebağlı olarak ihracat artışının yavaşlamasıetkili olacaktır. Net ihracatın büyümeyekatkısının 2010 yılındaki % 1seviyesinden, 2011 yılında % 0,9’a ve2012 yılında % 0,5’e gerilemesibeklenmektedir. Bununla birlikte iç talebin

büyümeye katkısının 2010 yılındaki % 0,8seviyesinden 2012’de % 1,2’yeyükseleceği öngörülmektedir.

Enflasyon yükselişte

2009 ve 2010 yıllarında % 1 civarında olanenflasyon oranının 2011 yılında enerji veişlenmemiş gıda fiyatlarındaki artışa bağlıolarak % 2,2’ye yükselmesibeklenmektedir. Bu artışların 2012 yılındaetkisini bir miktar yitireceği düşünülse de,işgücü piyasasında devam edeniyileşmenin 2011 ve 2012’de ücretler vebirim işgücü maliyeti üzerinde yukarıyönlü baskı oluşturacağı tahminedilmektedir. Ayrıca, özel tüketimdedevam etmesi beklenen artışın enflasyonüzerinde ilave bir baskı oluşturacağıtahmin edilmektedir. Sonuç olarak,enflasyon oranının 2011 yılındaki % 2,2seviyesinden sınırlı bir miktar gerileyerek2012’de % 2,1 seviyesine düşmesibeklenmektedir.

Bu makroekonomik senaryo hem pozitifhem de negatif riskler içermektedir. Petrolfiyatlarındaki ilave artışın küreseliyileşmeyi yavaşlatma ihtimali dışa açıkHollanda ekonomisi üzerinde negatif risk

72

oluştururken, yükselen piyasalardankaynaklanacak talep artışının büyümeyidesteklemesi söz konusu olabilecektir.

İşgücü piyasasındaki kademeliiyileşmenin devam etmesi bekleniyor

İşsizlik oranı 2009 yılında sınırlı miktardaartarak % 3,7’ye, 2010 yılında ise % 4,5’ayükselmiştir. Kriz nedeniyle GSYH’demeydana gelen daralma göz önündebulundurulduğunda bu artışların ılımlıseviyelerde olduğu görünmektedir. Budurumda işgücü piyasasının katı yapısıetkili olmuştur. İşsizlik oranının tahmindöneminde bir miktar düşmesi, ancak krizöncesine göre daha yüksek seviyelerdeolması beklenmektedir. İstihdamdakiartışın 2011 yılında bütçe tedbirlerindenolumsuz etkilenmesi nedeniyle özel sektörkaynaklı olacağı tahmin edilmektedir. Ortavadeli perspektif çerçevesinde, pozitifekonomik büyümenin hem işgücü arzınıhem de işgücü talebini artırmasıbeklenmektedir. Genel olarak, işsizlikoranının aşağı yönlü bir seyir izleyerek2011 ve 2012 yıllarında sırasıyla % 4,2 ve% 4,0 olarak gerçekleşeceği tahminedilmektedir.

İşgücü piyasasındaki iyileşme ve enflasyonartışının ücretler üzerinde yukarı yönlübaskı oluşturması nedeniyle, nominal birimişgücü maliyetinin tahmin dönemindeartması beklenmektedir.

Genel devlet dengesinde güçlü iyileşmeve borç stokunda istikrar bekleniyor

2010 yılında bütçe açığının GSYH’yeoranı % 5,4 seviyesinde olmuştur. Toplamdevlet harcamaları ekonomik krizin devameden etkileri nedeniyle, özellikle işsizlikyardımlarındaki artışa bağlı olarakartarken, ekonomik iyileşme toplam geneldevlet gelirlerini de artırmıştır. 2011yılında bütçe dengesinin önemli ölçüdeiyileşme göstererek bütçe açığınınGSYH’nin % 5,4’ünden % 3,7’sinegerilemesi beklenmektedir. Bu iyileşmedetemel olarak teşvik paketlerinin sonaermesi ve uygulanan kamu maliyesineilişkin tedbirler etkili olacaktır. Geneldevlet dengesinin 2012’de daha daiyileşmesi ve bütçe açığının GSYH’nin %2,3’ü seviyesine gerilemesibeklenmektedir.

2009’da GSYH’nin % 60,8’i seviyesindeolan genel devlet borcu 2010’daGSYH’nin % 62,7’sine yükselmiştir.Genel devlet borcunun bankaların borçitfası nedeniyle 2011 yılında daha daartarak GSYH’nin % 63,9’una yükselmesi,2012’de ise bu seviye civarında sabitkalması beklenmektedir.

73

74

19. AVUSTURYA

Daha güçlü ancak daha riskli büyüme

2010 yılındaki ihracat kaynaklıcanlanma daha fazla yatırım içinelverişli bir ortam oluşturuyor

Avusturya ekonomisindeki canlanma 2010yılında artarak devam etmiştir. İlk çeyrektedurgun bir seyir izleyen GSYH büyümesi,ikinci çeyrek ile dördüncü çeyrek arasındaartarak yıllık bazda ortalama % 2seviyesine ulaşmıştır. Büyümenin esaskaynağı % 1,2 puanlık katkı ile net ihracatolmuştur. Mal ve hizmet ihracında %10,8’lik yüksek bir artış gerçekleşmiştir.

Brüt sabit sermaye oluşumu 2010 yılında% 1,3 oranında düşerken, inşaat yatırımları% 3,4 oranında azalmıştır. Ayrıca, inşaatsektöründeki durağanlık devam etmiş olup,yeni siparişler ve inşaat izinleri gibi öncügöstergeler hala bir yükseliş sinyalivermekten uzaktır. Teçhizat yatırımlarıdaha umut vericidir. İhracattaki güçlüyükseliş, imalat sektöründeki kapasitekullanım seviyesini artırmıştır.

Ekonomik daralma süresince istikrarsağlayıcı bir rol oynayan özel tüketimtalebi 2010 yılında ılımlı bir şekilde de olsaartmaya devam etmiş ve yılı % 1’lik birartışla tamamlamıştır. Bu artış esasen,işgücü piyasasındaki olumlu gelişmeleri deyansıtmaktadır. Tüketici güveni de2010’un ikinci yarısında ve 2011’in ilkbirkaç ayında oldukça olumlu bir seyirizlemiştir.

2011 ve sonrası – iç talep tekrar güçkazanmakta

Avusturya ekonomisindeki canlanmadevam etmektedir. En son verilere göresanayi üretimindeki yükseliş trendinindevam edeceği öngörülmektedir.Avusturya ekonomisi Alman ekonomisindeyaşanan gelişmelerden doğrudan, LatinAmerika ve Asya’nın yükselenekonomilerinden kaynaklanan güçlütalepten ise dolaylı olarakfaydalanmaktadır. İşgücü verimliliğindekiartış 2010 yılında devam ederken, birimişgücü maliyetlerindeki yükselişdurmuştur. İşgücü verimlilik artışının2011-2012 yıllarında da olumluseyredeceği, buna karşılık ücret artışlarınınsınırlı kalacağı tahmin edilmektedir.Ayrıca, birim işgücü maliyetlerininazalacağı ve ilgili pazarlardaki talebe bağlıolarak güçlü ihracat artışını destekleyeceğiöngörülmektedir.

Makine teçhizat yatırımlarının büyümeyidestekleyen önemli bir faktör halinegeleceği tahmin edilmektedir. Hızla artankapasite kullanımı nedeniyle şirketlerinsermaye stoklarını yenileme vegenişletmeye devam etmeleribeklenmektedir. Kapasite kullanım oranıuzun dönem ortalamasını aşarak Nisan2011 itibarıyla % 86,3 seviyesineulaşmıştır. İnşaat yatırımlarındakicanlanma aşamalı olarak 2011’in sonları ve2012 yılı içinde gerçekleşebilecektir.

75

Özel tüketim harcamalarındaki artışın2011-2012 döneminde yaklaşık % 1seviyesinde kalacağı öngörülmektedir.2011 yılı başlarındaki yüksek enerji vegıda fiyatları enflasyonun artmasına nedenolacak ve hanehalkının harcanabilir geliriile tüketici talebi üzerinde olumsuz etkileryaratacaktır. Enflasyondaki artış nedeniylereel ücretlerin 2011 yılında düşeceği, 2012yılında ise tekrar yükseleceği tahminedilmektedir.

Reel GSYH’nin 2011 yılında % 2,4, 2012yılında ise % 2 oranında büyüyeceğitahmin edilmektedir.

Enflasyonun 2011 yılında yenidencanlanması

2010 yılının önemli bir bölümünde %2’nin altında kalan enflasyon Mart 2011’de% 3,3 seviyesine ulaşmıştır. Bu yıllıkartışın yaklaşık üçte birlik bölümü motorluaraçlar ve ısınma amaçlı yakıtfiyatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır.Enflasyonun 0,4 puanlık kısmı ise malitedbirler çerçevesinde sigaralar üzerindenalınan vergilerde yapılan artıştankaynaklanmaktadır. Toptan eşya fiyatlarıMart ayında geçen yıla göre % 12 oranındaartmıştır. Çekirdek enflasyon bu fiyatartışlarından etkilenmiştir. Bu fiyatartışlarının hizmet fiyatlarına da yansımasıolmuş ve hizmet fiyatlarında yıllık artışOcak 2011’de % 1,2 seviyesinden Mart2011’de % 2,3 seviyesine çıkmıştır.Enflasyondaki yükseliş ücret artışlarınınüzerinde gerçekleşmesi nedeniylesatınalma gücü azalmıştır. Bu etkilerin2012 yılı itibariyle aşamalı olarakazalacağı ve enflasyonun daha düşük birseviyeye geleceği tahmin edilmektedir.

İş gücü piyasasındaki iyileşme devamedecek

Ekonomik daralmanın boyutları göz önünealındığında, 2009 yılında % 1,5 oranındaazalan istihdam nispeten iyi bir görünümsergilemiştir. 2010 yılında istihdamolanakları artmaya başlamış ve hizmetsektöründe sürekli artan iş gücü talebi vesanayi kesiminde istihdamdakicanlanmanın desteğiyle yıl sonu itibarıylatoplam istihdam artmaya başlamıştır. 2011yılı Mart ayı itibarıyla % 14 olan işsizlikoranı Kasım 2009’daki zirveylekarşılaştırıldığında daha düşük seviyededir.Ancak bu seviye kriz nedeniyle işsizlikte

76

ortaya çıkan artışın ancak yarısını telafietmeye yetmektedir. İş gücüne katılımoranı 2010 yılında 0,5 puanlık bir artışla %77,4 seviyesine yükselmiştir. Buna bağlıolarak, 2011 ve 2012 yılları için % 1’inbiraz altında bir seviyede gerçekleşeceğiöngörülen istihdam artışlarının işsizliktesınırlı bir düşüş sağlaması muhtemeldir.

İstatistiki revizyon bütçe açığı rakamınıartırmaktadır

“Bütçe Açıkları ve Kamu Borçlarınaİlişkin Rehber”de yer alan kurallarınuygulanması hakkında Avusturyamakamları ve Eurostat arasındaki yapılangörüşmelerden sonra, 31 Mart 2011tarihinde Avusturya kamu maliyesirakamları 1995 yılından başlayarak revizeedilmiştir. 2006 yılına kadar olan dönemeilişkin değişiklikler daha önemsiz iken,2007-2010 dönemine ilişkin değişikliklerlebütçe açığı GSYH’nin % 0,4’ü ile % 1’iarasında yükselmiştir. 2009 yılında % 4,1olan genel devlet bütçe açığı 2010 yılında% 4,6 seviyesine yükselmiştir. Bu yükseliştamamen yukarıda bahsi geçen istatistikirevizyondan kaynaklanmıştır. Bu revizyonolmaksızın her iki yılda da bütçe açığıGSYH’nin yaklaşık % 3,5’i seviyesinegelecektir. Bazı ihtiyari tedbirler (çocukluailelere vergi muafiyeti ve serbest meslekerbabına yapılan vergi indirimleri gibi2009 yılı vergi reformunun bazı bölümleri)2010 yılında yürürlüğe girmiş ve bütçeyiGSYH’nin % 0,25’i kadar bir yük altınasokmuştur. Yatırımlar için birikimliamortisman düzenlemesi (sabit varlıklariçin Ocak 2009’da yasalaşmıştır) 2010yılında bütçeye belirli ölçüde yükgetirmiştir. Ancak, vergi gelirlerindegerçekleşen beklenenden fazla artış ihtiyaritedbirlerin bütçedeki olumsuz etkisinibüyük ölçüde karşılamıştır. 2010 yılında

yapısal bütçe dengesinde tahmin edilenbozulma ”kötü banka” (GSYH’ninyaklaşık % 0,4’ü civarında)yükümlülüklerini de kapsamaktadır

Ekonomideki olumlu gelişmeler sayesindeuygulanması kolaylaşan kamu maliyesineilişkin tedbirlerin 2011 yılında hayatageçirilmesi öngörülmektedir. Bununsonucunda bütçe açığının GSYH’yeoranını 2011 yılında % 3,7 ve 2012 yılında% 3,3 seviyesine ineceği tahminedilmektedir. Avusturya Hükümetininönceliği 2012 yılı itibarıyla GSYH’nin %3’ünden daha düşük bir bütçe açığınaulaşmaktır. Ancak, yukarıda belirtilenrevizyon bu planı zora sokmaktadır.

2010 Aralık ayı sonunda, AvusturyaParlamentosu 2011 yılı için Avusturyakamu maliyesini sürdürülebilir bir durumageri getirmek amacıyla GSYH’nin yaklaşık% 0,75’i tutarında bir tedbir paketi içerenbütçe kanununu kabul etmiştir. Son küreselfinansal krize cevaben geliştirilen ve malisektörün istikrara kavuşturulması içinAvusturya makamları tarafındanyüklenilen maliyete mali kuruluşlardan dakatkı almak amacıyla getirilen bankavergisi (GSYH’nin % 0,2’si seviyesinde)paketteki en büyük kalemi oluşturmaktadır.Ancak, krediler üzerinden alınan bir harcınkaldırılmasıyla Avusturya makamlarınınkatlandığı maliyete katkı sağlamayayönelik etki hafifletilmiştir. Paketteki diğerbir önemli unsur akaryakıt ve sigaralarüzerinden alınan vergilerde yapılacakartıştır (bileşik etkisi GSYH’nin yaklaşık% 0,2’si seviyesinde). Bunların yanı sırauçak biletlerine vergi getirilmesi, özelkuruluşlar tarafından gerçekleştirilen varlıksatışlarına uygulanan vergide bir artışyapılması ve daha az çevre dostu olanaraçların tescil ücretlerinin yükseltilmesi

77

gibi unsurlar da pakette yer almak olup,bahse konu tedbirlerin bütçe üzerindekitoplam etkisinin sınırlı olacağı tahminedilmektedir.

Harcama tarafındaki tedbirler esas olarakaile indirimleri ve emeklilik ödeneklerindeyapılacak kesintilerin yanı sıra uzun sürelibakım alanında tasarrufları kapsamaktadır.İdari maliyetlerde bir takım indirimleryapılması da öngörülmektedir. Bu harcamatedbirlerinin etkileri, kısa süreli çalışmauygulamaların aşamalı olarakkaldırılmasıyla birlikte iş gücü piyasasınayapılan devlet yardımlarında ortayaçıkacak düşüşle örtüşecektir. Ancakkonsolidasyon çabası, hükümeti oluşturankoalisyon ortakları tarafındankararlaştırılan eğitim, AR-GE ve binalara

ısı yalıtımı yapılması alanındaki ilaveharcamalarla kısmen dengelenmişolacaktır.

1999 yılından sonraki dönem için istatistikirevizyona bağlı olarak, 2010 yılında kamuborcu GSYH’nin % 72’i seviyesinigeçmiştir. Revizyon gerek bütçe açığıverilerinin yukarıda belirtilen şekildeuyumlaştırılmasından gerekse de yalnızcaborç üzerinde etkisi olan diğer kalemlerin(örneğin nakit teminat uygulaması vebölgesel konut birimi) yeniden tasnifindenkaynaklanmaktadır. Tahmin dönemiboyunca, kamu borç oranının GSYH’nin2011 yılında % 74’üne ve 2012 yılında %75’i seviyesine çıkarak sürekli bir biçimdeyükseleceği tahmin edilmektedir.

78

20. POLONYA

Güçlü özel talep hızla alınan mali tedbirlerin etkilerini telafi ettiği için ekonomikcanlanma sürüyor

İhracat ve esnek işgücü piyasasıtarafından desteklenen geniş tabanlıtoparlanma

2009 yılında % 1,7 olan reel GSYHbüyümesi 2010 yılında % 3,8’eyükselmiştir. 2009 yılında sert birekonomik daralma yaşayan ülkelerlekıyaslandığında ekonomik toparlanmagörece sınırlı kalmışsa da güçlü bir tabanadayanmıştır. Polonya’daki reel GSYHseviyesi 2007 yılından itibaren kaydettiği% 11’lik artışla AB üyesi diğer ülkelerdençok daha fazla yükselmiştir.

2010 yılındaki reel GSYH büyümesi özeltüketim ve stok yenileme kaynaklıdır.Düzelen iş gücü piyasası koşulları özeltüketimi desteklerken, dış taleptekicanlanma içerde imalat sektörünühareketlendirerek stok devir hızınıgüçlendirmiştir. AB fonları kamu yatırımharcamalarını desteklemeye devam etmiş,özel sektör yatırımları ise küreselekonomik görünümdeki belirsizlikler vekredi arzının sınırlı kalması nedeniyledüşük kalmıştır. Genel olarak, yatırımlar2010 yılında % 2 azalmıştır. Ulusal paranındeğer kazanması ve güçlenen iç talebinithalata yönelik talepte yükselişe yolaçması nedeniyle net ihracatın büyümeyekatkısı az da olsa negatif olmuştur.

Yatırım harcamaları arttıkçatoparlanma genişliyor

Reel GSYH’nin 2011 yılında % 4 ve 2012yılında % 3,7 oranında artacağı tahmin

edilmektedir. Büyümenin temelkaynaklarının kademeli bir şekilde gelişeniş gücü piyasası (özellikle özel sektördeartan ücretler), toparlanan tüketici ve özelsektör güveni, özel sektör yatırımlarındauzun zamandır beklenen ve yüksekkapasite kullanım oranları ve karlılıkartışları ile desteklenen yükselme ve artanyabancı sermaye girişleri olacağıdüşünülmektedir.

Özel sektör yatırımlarının iki yıllık birdüşüşün ardından 2011 yılında yükselmesibeklenmektedir. Birçok şirket küreselekonomik görünümdeki belirsizliknedeniyle kriz döneminde yatırımlarınıaskıya almıştır. Küresel ekonomikgörünümdeki iyileşme, yüksek kapasitekullanım oranları ve şirketlerin güçlü malidurumları göz önüne alındığında, buyatırım projelerinin orta vadedeuygulanması muhtemeldir. Son olarak,sermaye oluşumunun Euro 2012 FutbolŞampiyonası için yapılan kamu altyapıyatırımlarındaki güçlü artıştan olumluetkilenmesi beklenmektedir. Artanistihdam, yükselen ücretler ve iyileşentüketici güveni, reel harcanabilir gelir vetüketimi (dolaylı vergilerdeki artış veyükselen enflasyonun bu etkiyisınırlandırmasına rağmen) olumluetkileyecektir. Hanehalkı tasarruf oranınınemeklilik sisteminde yapılan sondeğişiklikler ve diğer mali tedbirlerinetkisiyle düşmesi beklenmektedir. Genelolarak, özel tüketim kriz öncesi dönemseviyelerinin altında kalacak olsa datahmin dönemi boyunca aşamalı olarak

79

yükselecektir. Artan iç talep, özelliklebüyüyen yatırımlar ithalatı artırarakihracatta devam eden güçlü yükselişinetkisini azaltacağı için, dış ticaretinbüyüme üzerindeki etkisinin 2011 yılındahafif olumsuz olması muhtemeldir.

Kamu yatırım ve tüketim harcamalarındakigelişmelere paralel olarak ekonomikcanlanmanın 2012 yılında bir miktaryavaşlaması beklenmektedir. Bunarağmen, iş gücü piyasasındaki durumundaha da iyileşmesi ve kredi koşullarındakigevşeme sayesinde özel sektöryatırımlarının artması nedeniyle reelGSYH büyümesinin potansiyel büyümeyeyakın bir seviyede gerçekleşeceği tahminedilmektedir.

Bu senaryonun gerçekleşmesi konusundabazı riskler bulunmaktadır. Küreseltalepteki beklenenden daha güçlütoparlanma ve risk alma iştahı ihracat veyatırımları olumlu etkileyecektir. Bunakarşın, kamu mali dengesininsağlanmasında yaşanacak bir gecikmepiyasaların algılamasını olumsuzetkileyecek ve özel sektörün borçlanmamaliyetlerini artıracaktır.

Yabancı sermaye girişleri artarken cariişlemler açığı büyümekte

Ekonomide yaşanan sert küçülmeninardından 2009 yılında geçici bir süre içinGSYH’nin % 2,1’i seviyesine gerileyencari işlemler açığının 2010 yılındaGSYH’nin % 3,1 seviyesine ulaşacağıöngörülmektedir. Yatırımlardakitoparlanmanın ithalata yönelik talebiartırması nedeniyle cari açığın tahmindönemi boyunca artmaya devam edeceğive GSYH’nin % 4 ‘ü seviyesini aşacağıtahmin edilmektedir. Küresel likiditebolluğu ve faiz oranlarında artanfarklılıklar 2010 yılında özellikle kamuborçlarının finansmanına yönelik olmaküzere portföy yatırımları ve diğer sermayegirişlerinin artarak GSYH’nin % 8,7’siseviyesine ulaşmasına yol açmıştır. Bununneticesinde gelir transferlerinde ortayaçıkan artış nedeniyle cari açığın daha fazlabüyümesi beklenmektedir.

Enflasyon orta vadede hız kesecek

2009 yılında % 4 olan tüketici fiyatlarıenflasyonu, krizden sonra ulusal parabirimindeki aşırı değer kaybının etkilerininortadan kalkmasıyla 2010 yılında % 2,6seviyesine düşmüştür. Ancak, yükselengıda ve enerji fiyatları ile kamu tarafındanbelirlenen fiyatlar ve dolaylı vergilerdeki(KDV ve özel tüketim vergisi) artışıntemel enflasyonu yükseltmeye başlamasıile birlikte, tüketici enflasyonunun 2011yılında % 3,8 seviyesine ulaşmasıbeklenmektedir. Artan ücret baskısınarağmen, enflasyon endeksinin çekirdekenflasyon endeksi dışında kalanunsurlarında ortaya çıkan gelişmelersayesinde enflasyonun 2012 yılında % 3,2

80

seviyesinde dengeye kavuşacağı tahminedilmektedir.

Görece düşük verimlilik artışlarınarağmen, 2009-2010 yıllarındaki düşükücret artışları birim işgücü maliyetlerininkontrol altında tutulmasını sağlamıştır.Geleceğe yönelik olarak, iş gücü arzındaortaya çıkan kısıtlar ve krizin etkisiyleücretlerde görülen ılımlı seyrin ortadankalkması sonucunda tahmin dönemiboyunca özel sektörde ücret artışlarıolacağı ve bunun, kamu kesimindenominal ücretler dondurulmuş olsa da,çekirdek enflasyonu artıracağı ve birimişgücü maliyetlerini etkileyeceğibeklenmektedir.

İşgücü piyasası arz yönlü kısıtlamalarlakarşı karşıya

2009 yılındaki ılımlı artıştan sonra (% 1,1puanlık artışla % 8,2’ye çıkmıştır) işsizlikoranı, yapısal reformlar sebebiyle iş gücüarzının artmasıyla 2010 yılında % 9,6seviyesine çıkmıştır. Reel ücretlerdeöngörülenden daha sert gerçekleşen aşağıyönlü düzeltme, 2009-2010 döneminde %1 artan istihdam üzerindeki frenleyicietkileri hafifletmiştir.

Kriz döneminde oluşan işgücü stokuetkisine bağlı olarak işe alımlar sınırlı birdüzeyde kalacağından istihdam artışının2011 yılında % 1,1 ve 2012 yılında % 1seviyesine ulaşacağı öngörülmektedir.Bunun sonucunda işsizlik tahmin dönemisonu itibarıyla % 8,8’e düşecek, ancak ortavadede, artan demografik baskılar iş gücüarzındaki artışı kısıtlayacaktır. İç talebinekonominin rekabet gücüne zararvermeden kalıcı bir şekilde canlanmasıiçin, dinamik istihdam yaratmaya veuzayan çalışma hayatına yönelik ilavereformlara ihtiyaç durulmaktadır.

Önemli mali tedbirler

Ekonomik ve mali kriz ve krize karşıgetirilen önemli teşvik paketlerine bağlıolarak 2009 yılında kamu maliyesindeyaşanan önemli bozulmanın ardından,bütçe açığı 2010 yılında da artmaya devametmiştir. Beklenenden daha yüksekgerçekleşen GSYH büyümesi ve alınanbazı küçük mali tedbirlere rağmen,kurumlar vergisinden beklenenden dahadüşük gelir elde edilmesi, yatırım ve cariharcamaların artması ve faizharcamalarının beklenenin üstündegerçekleşmesi nedeniyle bütçe açığıGSYH’nin % 7,3’ü düzeyinden % 7,9seviyesine yükselmiştir.

2011 yılı bütçesinde kamu mali dengesinisağlamak için bir dizi reformuygulanmıştır. Bu tedbirlerin, ekonomikbüyümedeki düzelme ile birlikte bütçeaçığını (geleneksel açık) önemli ölçüdeaşağı çekmesi beklenmektedir. Gelirtarafında, bütçe açığı üzerindeki asılolumlu etki, özel emeklilik fonlarınayapılan transferleri nominal ücretlerin %7,3’ü düzeyinden % 5’i seviyesine indirenemeklilik reformu değişikliğindenkaynaklanmaktadır. Emeklilik reformu iletasarruf edilen tutar bütçeye gelir olarakkaydedilecektir. Diğer tedbirlerkapsamında KDV oranlarında 1 puanlık birgeçici artış, bazı KDV ve ÖTV muafiyetuygulamalarına son verilmesi ve gelirvergisi dilimlerinin dondurulması gibiönlemler bulunmaktadır. Bu tedbirler ileyüksek GSYH büyümesi nedeniyle vergitabanının genişlemesi ve kurumlar vergisiişlemlerindeki gelişmeler sonucunda, 2010yılında % 37,9 olan gelir oranının 2011yılında % 40 seviyesine yükselmesibeklenmektedir. Harcama tarafındakigelişmeler, esasen kamu kesiminde

81

ücretlerin dondurulması (öğretmenlerhariç) ile yeni belirlenen ve zorunluolmayan mevcut harcama kalemlerindekireel artışı % 1 ile sınırlayan harcamakuralından kaynaklanmaktadır. İlavekesintiler (aktif iş gücü piyasası politikalarıve cenaze masrafları için yapılanharcamalar) ve erken emeklilik planlarının2009 yılında kaldırılması ile birlikte, yenitedbirler sayesinde harcama oranlarındadaha fazla bir artış gerçekleşmeyeceği ve2011 yılında % 45,8 seviyesindesabitleneceği beklenmektedir. Uygulananreformların ve makroekonomik ortamdakideğişikliklerin bir sonucu olarak, 2010yılında GSYH’nin % 7,9 olan gelenekselaçığın 2011 yılında % 5,8 seviyesinedüşmesi beklenmektedir.

Geleneksel açığın ilave tedbirlerle 2012yılında GSYH’nin % 3,6’sı seviyesinedüşeceği tahmin edilmektedir. 2011bütçesinde uygulanan temel tasarruftedbirlerinin (ücretlerin dondurulması,harcama kuralı) 2012 yılında da

uygulamaya devam edilmesi ve yerelyönetimlerin açıklarını sınırlandırmaküzere ilave bir kural ile (bu kuralın bütçeüzerindeki etkisi belirsiz olmasına rağmen)tamamlanması beklenmektedir. Merkezive yerel düzeyde açıklanan kamuyatırımlarındaki kesintilerle birlikte malikuralların harcama oranı üzerinde önemlibir etki yapması ve 2011 yılında % 45,8olan bu oranın 2012 yılında % 43,7seviyesine düşmesi beklenmektedir.

Uygulanan ve açıklanan reformlarınyapısal niteliği ve potansiyel büyümeyeyakın seviyede gerçekleşen ekonomikbüyüme göz önüne alındığında, 2010yılında GSYH’nin % 7,4’ü olan yapısalaçığın geleneksel açığın izlediği seyri takipederek 2011 yılında % 5,3 ve 2012 yılında% 3,1 seviyesine düşeceği tahminedilmektedir.

Kamu borcunun artış eğiliminin, 2011yılında kabul edilen likidite yönetimreformu ve hırslı özelleştirme planlarısayesinde önemli ölçüde yavaşlayacağıtahmin edilmektedir. 2008 yılındaGSYH’nin % 47,1’i düzeyinden 2010yılında % 55 seviyesine gelerek gösterdiğihızlı yükselişten sonra borç oranının 2011yılında az bir artışla % 55,4 seviyesineyükseleceği ve 2012 yılında % 55,1seviyesine düşeceği öngörülmektedir.Ancak, döviz kurlarındaki yüksekdeğişkenlik ve bunun yabancı paracinsinden kamu borcu üzerindeki etkilerinedeniyle, öngörülen borç rakamlarıkonusunda önemli ölçüde belirsizlikbulunmaktadır.

82

83

21. PORTEKİZ

Ekonomik Dengenin Yeniden Sağlanması Dönemi

Piyasaların artan baskısı uluslar arasımali yardım talebine yol açtı

Portekiz 7 Nisan tarihinde, AB ve IMF’denmali yardım talebinde bulunmuştur.Avrupa Komisyonu, IMF ve AvrupaMerkez Bankası temsilcilerinden oluşanbir heyet ile Portekiz makamları arasındayürütülen müzakereler sonucunda 3 Mayıstarihinde 2011-2014 dönemine ilişkin birEkonomik Uyum Programı üzerindeanlaşmaya varılmıştır. Programkapsamında Portekiz’e, AB, Eurobölgesine dahil ülkeler ve IMF’densağlanacak 78 milyon Euro civarında dışmali kaynak sağlanması kararlaştırılmıştır.Yürütülen müzakerelerde Portekiztarafından, üç ayaklı bir stratejininuygulanması taahhüt edilmiş olup; (i) Ortavadede kamu borçlarının GSYH’yeoranının azaltılması amacıyla (yetkilimakamlar 2013 yılı itibarıyla bütçe açığınıGSYH’nin % 3’ü seviyesine indirmeyitaahhüt etmiştir) kamu-özel sektörortaklıkları ve kamu iktisadi teşekkülleriüzerinde kurulacak daha iyi bir malikontrol sistemi ve yapısal mali önlemler iledesteklenen güvenilir ve dengeli bir kamumaliyesinin iyileştirilmesi stratejisininoluşturulması, (ii) işgücü piyasalarında,yargı sisteminde, sanayi sektörü ile konutve hizmet sektörlerinde yapılacak yapısalreformlarla potansiyel büyümeninartırılması, yeni iş imkanları yaratılması verekabet gücünün geliştirilmesi ve (iii) malisektörün alınacak çeşitli tedbirlerledesteklenmesi bu stratejinin ana unsurlarınıoluşturmaktadır.

Mali yardım talebi öncesinde, kamumaliyesindeki olumsuz gelişmeler veekonomik büyümeye ilişkin kötümserbeklentiler tahvil piyasalarında güvenkaybına ve baskıların artmasına yolaçmıştır. Dış finansmana önemli ölçüdebağımlı olan bankacılık sektörü giderekpiyasalardan kaynak temin edemez halegelmiş ve büyük ölçüde Euro sistemindenfinansman sağlamaya başlamıştır.Parlamento’nun İstikrar Programınıonaylamaması, Sokrates başkanlığındakiazınlık hükümetinin 24 Mart tarihindeistifa etmesine yol açmıştır. Portekiz’inkredi notunda arka arkaya yapılanindirimler sonucunda faiz oranları, uzundönemde kamu maliyesini sürdürülebilirolmaktan uzaklaştıran seviyelereyükselmiştir.

2010 yılında, Portekiz’in GSYH’si % 1,3oranında büyümüştür. Ancak, bu pozitifbüyüme oranı büyük ölçüde ihracatı veözel tüketimi artıran istisnai etkenlere bağlıolarak gerçekleşmiştir. Özel tüketimdekiartış, özellikle Temmuz 2010 ve Ocak2011 tarihinde yapılan KDV artışlarınınbeklentiler üzerindeki etkisindenkaynaklanmıştır. Dış ticaretin büyümeyeönemli katkısı olmasına rağmen, 2010yılında Portekiz ihracattaki pazar payının% 0,9’unu kaybetmiştir. Fiyat ve maliyetalanındaki gelişmeler, Portekiz’in rekabetgücünde geçen sene GSYH’sinin % 10’useviyesinde olan cari açığınıdengelememeye yetecek ölçüde hızlı birdüzelme gerçekleşmediğinigöstermektedir. Benzer şekilde, enerjifiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak

84

enflasyonun görece düşük gerçekleşmesigibi geçici faktörler, oldukça güçlü olanözel tüketimi olumlu etkilemiştir. Ayrıca,geçen senenin sonunda dolaylı vergilerdeartış olacağına yönelik beklenti nedeniylebazı harcamalar öne çekilmiştir. Genelekonomideki zayıflık ve işsizliktekitırmanış, 2008 yılında % 3,5 seviyesindeolan bütçe açığının önemli ölçüde artarak,2009 yılında % 10’un üzerinde, 2010yılında ise % 9 seviyesindegerçekleşmesine neden olmuştur.

Uyum programından kaynaklanandaralma devam ediyor

Ekonomik göstergeler, 2011’in ilkçeyreğinde iç talebin önemli ölçüdeazaldığını, buna karşılık ihracatta süregelendinamizmin etkisiyle sanayi üretiminin birmiktar toparlandığını ortaya koymaktadır.Aynı zamanda, bankaların kredi koşullarınıdaha da sıkılaştırdığı bir dönemde,hanehalkı ve mali sektör dışındakişirketlerin bilançolarını daha hızlı birşekilde düzeltmeleri beklenmektedir. Kredive likiditedeki daralma sürecinin bu tahmindönemi boyunca devam etmesibeklenmektedir.

İş gücü piyasası koşullarının daha dakötüleşmesi, kamu kesiminde önemli ücretkesintileri, KDV artışı nedeniyle tüketicifiyatlarındaki geçici yükseliş ve tüketicikredilerindeki daralma gibi faktörlerin,tahmin dönemi boyunca hanehalkı tüketimharcamaları üzerinde azaltıcı bir etkiyaratması beklenmektedir. Bu nedenle özeltüketim harcamalarının bu yıl % 4,5 ve2012 yılında % 4 oranında azalacağıöngörülmektedir. Yoğunlaştırılmış malikonsolidasyon çabalarının bir sonucuolarak, kamu harcamalarının 2011 yılında% 6, 2012 yılında ise % 4,5 oranındaazalacağı, kamu yatırımlarının ise bu ikiyılda toplam % 25 oranında düşeceğihesaplanmıştır. İç tüketimharcamalarındaki büyük düşüşün özelsektör yatırımları üzerinde de önemli etkiyaratacağı öngörülmektedir. Özel sektöryatırımlarının uzun süredir devam edenaşağı yönlü trendi koruyarak, 2011 yılında% 10 ve 2012 yılında % 7,5 düşeceğibeklenmektedir. Sonuç olarak, tahmindöneminde iç talepte % 10’luk bir daralmayaşanacağı tahmin edilmektedir.

Yurtdışı talepteki büyüme tahminineuygun olarak, 2011-2012 dönemindeihracatın yıllık % 6 oranında artacağıöngörülmektedir. Ağırlıklı olarak dayanıklıtüketim ve yatırım malları gibi ithalmallara yönelen iç talepte öngörülen güçlüdaralma nedeniyle ithalat önemli ölçüdedüşecektir. 2011-2012 dönemindeithalattaki toplam % 8’lik azalmanın veihracattaki canlanmanın aynı dönemdeGSYH büyümesine yüzde olarak 7 puankatkı sağlaması beklenmektedir.İhracattaki bu artış iç talepteki daralmayıtamamen karşılamayacağından tahmindöneminde toplam üretimde % 4’lük birkayıp oluşması beklenmektedir. Diğer

85

taraftan ekonominin iç tüketimden ihracatakayması cari işlemler dengesinde önemlibir gelişme kaydedilmesini sağlayacak ve2010 yılında % 10 olan cari açık, 2011yılında % 7,5, 2012 yılında ise % 5seviyesine gerileyecektir. Ancak, birincilaçıkta öngörülen artışa bağlı olarak, net dışborç seviyesinin 2012 yılında zirveyapması beklenmektedir.

Zayıf iç talep, ücret ve fiyat baskısınıazaltıyor

Birim işgücü maliyetlerindeki düşüşekonominin yeniden dengeye gelmesineyardım etmektedir. İstihdamdaki aşağıyönlü trend 2010 yılının son çeyreğindeartarak devam etmiştir. İstihdamın 2011yılında % 1,5, 2012 yılında ise % 1azalması beklenmektedir. Ekonominingenelinde işçi başına tazminat rakamlarınınbu sene yavaşça azalacağı beklenmekte ve2012 yılında yatay bir seyir izleyeceğiöngörülmektedir. Ayrıca, ekonomidekidaralma ve yapısal reformlar nedeniylefiyat artışlarının sınırlı bir düzeyde kalmasıbeklenmektedir. Tüketim mallarındaçekirdek enflasyonun tahmin dönemindebaskılanması muhtemeldir. Yine de, KDVartışı ile petrol ve emtia fiyatlarındaki artışnedeniyle yükselen temel enflasyonun,2011 yılında yıllık ortalama % 3,4seviyesinde gerçekleşeceğiöngörülmektedir. KDV sisteminde ürüngruplarının yeniden belirlenmesi nedeniyleönümüzdeki sene tüketici fiyat endeksinde% 2’lik bir yükseliş olacağı tahminedilmektedir.

Ekonominin genel görünümüne ilişkinriskler önemli ölçüde giderildi

Ekonomik tahminleri yukarı ve aşağıyönde etkileyecek riskler bulunmaktadır.İşgücü piyasasına ilişkin reformlar, gerekliyasal düzenlemeler gecikmeksizinyapılırsa, işgücü piyasası koşullarında dahahızlı bir iyileşmeye ve iç talepte dahaçabuk bir toparlanmaya yol açarak yapılantahminleri olumlu şekilde etkileyecektir.Faiz oranlarının daha da yükselmesi veyabankacılık sektöründe kredilerde velikiditede beklenenden daha hızlı birdaralma yaşanması sonucunda özel tüketimve yatırım harcamalarının daha fazlaetkilenmesi durumunun ise, yapılantahminler olumsuz etkilenecektir.

Kamu maliyesinin iyileştirilmesineyönelik ciddi tedbirler

Önümüzdeki yılların, bütçe açığınınazaltılması ve kamu borcunun GSYH’yeoranının düşürülmesine yönelik büyükmücadelelerle geçmesi beklenmektedir.2010 yılında GSYH’ye oranı % 9,1seviyesine yükselen bütçe açığının, 2011yılında GSYH’nin % 5,9’u ve 2012 yılındaise % 4,5’i seviyesinde gerçekleşmesibeklenmektedir.

2010 yılı gerçekleşmesi daha önce % 7,3olarak tahmin edilen açık rakamındanoldukça yüksektir. Tahmin ilegerçekleşme arasındaki bu fark, Eurostatve Ulusal İstatistik Kurumunun kamuiktisadi teşekkülleri ve kamu-özel sektörortaklıklarına ilişkin istatistiki verileriyeniden tasnif etmesinden, 2008 sonlarındakurtarılan iki banka ile bağlantılımaliyetlerin bütçeye yansımasından ve2010 yılı bütçe uygulama döneminde bir

86

emeklilik fonunun devletleştirilmesindenkaynaklanmaktadır.

2011 yılına ilişkin planlar, 2011 yılıbütçesinde tanımlandığı şekilde GSYH’nin% 5,75’ine ulaşan bir mali tedbir paketineve aynı zamanda kısa süre önce alınanilave konsolidasyon tedbirlerinedayanmaktadır.

Kamu maliyesinin iyileştirilmesi çabalarıgeniş tabana yayılmakta ve harcamalarıazaltmak ve gelirleri artırmaya yönelik çokçeşitli tedbirlerle desteklenmektedir.Harcama tarafında alınan tedbirlerkapsamında, kamu kesimindeki ücretlerde% 5’lik bir kesinti yapma, kadrolarıazaltma, işsizlik ve aile yardımı gibi sosyaltransferlerde kesintiye gitme ve diğerbütün sosyal harcamaları dondurma gibitedbirler bulunmaktadır. Ayrıca alınan bazıilave tedbirlerle örneğin sağlık sektörü gibibazı alanlarda harcamaların ve kamuiktisadi teşekkülleri veya kamuyatırımlarına aktarılan kaynakların kontrolaltına alınması amaçlanmaktadır. Gelirtarafındaki iyileştirme çabaları, ağırlıklıolarak 1 Ocak 2011 tarihinde yapılan %2’lik KDV artışını kapsamaktadır. Ayrıca,2010 yılı ortasında yapılan vergi artışınıngecikmeli etkisiyle 2011’de bütçegelirlerinin artması beklenmektedir. Sosyaltransferlerin tabanını genişletmek veyüksek fiyat ve harç uygulaması ve varlıksatışı yoluyla vergi dışı gelirleri artırmakamacıyla bazı ilave tedbirler alınmasıöngörülmektedir.

Portekiz’in 2012 yılında GSYH’nin % 3’üseviyesinde ilave tedbir almasıbeklenmektedir. Harcama tarafında alınantedbirler, kamu idaresinde kaynaklarındaha akılcı kullanımını, sağlık ve eğitimalanında tasarrufa gidilmesini ve kamuiktisadi teşekküllerinin giderlerininazaltılmasını, kamuda ücretlerde daha fazlakesintisi yapılmasını, emekliliködemelerinin azaltılmasını, nakittransferlerin dondurulmasınıkapsamaktadır. Programın gelir tarafında,vergi tabanının daha da genişletilmesiöngörülmektedir. Kurumlar ve gelir vergisibakımından vergi tabanının genişletilmesi,vergi indirimlerinin ve özel uygulamalarınazaltılması ve emeklilik gelirine uygulananindirimin ücret gelirinden indirimedönüştürülmesi yoluyla sağlanacaktır.Ayrıca KDV oranlarının yapısıdeğiştirilerek daha fazla mal ve hizmet,standart ve yarı indirimli oranlavergilendirilecek ve bazı özel ürüngruplarına uygulanan tüketim vergisi oranıartırılacaktır. Son olarak, varlık vergisidüzeyinde sağlanan geçici istisnalarazaltılacaktır.

Kamu borcunun GSYH içindeki payı 2011yılında % 102 ve 2012 yılında % 107seviyesine ulaşacaktır. Bunun 2013 yılındabir dengeleneceği ve daha sonra düşüşegeçeceği beklenmektedir. Yükselen borç

87

seviyelerinin faiz ödemelerinde hızlı birartışa yol açacağı, faiz ödemelerindekiartışın en fazla bu dönem boyunca

görüleceği ve bütçe açığının daha hızlıdüşürülmesini sekteye uğratacağıbeklenmektedir.

88

22. ROMANYA

Uzun Bir Daralma Dönemi Ardından Toparlanma İşaretleri

Zayıf iç talep nedeniyle ekonomikdaralma uzun sürdü

2009 yılında yaşanan % 7,1’lik daralmanınardından, ekonomik aktivite 2010 yılında% 1,3 oranında gerilemiştir. Ekonomidekidaralma dönemini uzun sürmesi, krizekadar olan dönemde genişlemeci maliyepolitikaları ve çoğunlukla yabancı paracinsinden kredilerin hızla büyümesinenediyle güçlenen iç talepte gerçekleşenaşağı yönlü sert düzeltmenin birsonucudur. Krizle birlikte, bütçe açığınıaşağı çekmek için kamu harcamalarınıkontrol altına almaya yönelik yeni malitedbirler uygulanmıştır. Bu tedbrilerinçoğu 2010 yılının ikinci yarısındauygulanmıştır. Bu nedenle, Eurobölgesinde çoğu ekonomide toparlanmagörülmesine rağmen, Romanya’daekonomik daralma dönemi uzamıştır.

AB, IMF ve Dünya Bankası tarafındansağlanan 20 milyar Euro’luk çok taraflımali yardım programının bir gereği olantedbirlerin uygulanmasında sağlananilerleme, ülkedeki yatırımcılar arasındagüvenin tekrar tesis edilmesine yardımcıolmuştur. Kredi temerrüt takası (CDS)faizleri 2011’in ilk çeyreğinde düşmeyedevam etmiş ve krizin zirve yaptığı 2009yılında gözlenen seviyelerin oldukça altınainmiştir. Aynı zamanda döviz kuru da2011’in ilk çeyreğinde güçlenmiştir.

Genel ekonomik görünümü geliştirecek vegüveni güçlendirecek önemli ekonomikreformlar geçtiğimiz aylardauygulanmıştır. Yeni emeklilik yasası,emeklilik yaşını yükseltmiş ve erken

emeklilik gibi suistimallere karşı dahaetkili kontrol mekanizmaları getirmiştir.Kamu kesimi çalışanları için uygulanacakyeni birleşik ücret kanunu, kamudailerlemeye ilişkin daha tutarlı bir çerçevesağlamakta ve aşırı prim ödemelerininkapsamını daraltmaktadır.

Ilımlı ekonomik toparlanma işaretleri2010’un son çeyreğinde görülmeyebaşlanmış ve ekonomi (bir önceki yılınaynı dönemine göre) % 0,1 büyümekaydetmiştir. Bu büyüme esasen, güçlüihracat artışına ve sanayi kesimindeyaratılan büyük katma değer artışına bağlıolarak gerçekleşmiştir. Ancak,ekonomideki reel ücretler yüksekenflasyon nedeniyle gerilediğinden özeltüketim harcamalarındaki büyüme halanegatif bir görünüm sergilemektedir.Ayrıca, düşük ücretler ve kamu kesimindegeçici işten çıkarmalar kamuharcamalarının düşük kalması sonucunudoğurmaktadır.

Yavaş toparlanma 2011 yılında dahagüçlü yatırım ile desteklenmekte

2011’in ilk çeyreğinde ekonomikbüyümenin daha tatmin edici bir gelişimgöstereceğine dair olumlu işaretlerbulunmaktadır. Sanayi üretimi ve ihracatartmaya devam ederken perakende ticarettoparlanma sinyalleri vermektedir.Tüketiciler dahil bütün kesimlerde güveninartmaya başlaması, krizin en kötüdöneminin geçtiğine ilişkin genel bir algıolduğunu göstermektedir. İmalatsanayiinde faaliyet gösteren şirketlerarasında ekonomiye ilişkin var olan olumlu

89

beklenti çoktan tarihi bir seviyeyeulaşmıştır.

2011 yılında reel GSYH’nin % 1,5büyüyeceği tahmin edilmektedir. Daralmadöneminde bozulan brüt sabit sermayeyapısının güçlenmesi ve özel tüketimdeılımlı toparlanmann büyümede itici güçolması beklenmektedir. Özel sektöryatırımları, güçlü sanayi üretimi ve yenisiparişler sayesinde sürdürülmeye devamedecektir. Süregelen güçlü dış talep,kapasite kullanım oranlarının yükselmesiile birlikte, şirketleri yeni ekipman yatırımıyapmaya yöneltecektir. Çoğunlukla ABfonları ile finanse edilen yeni altyapıyatırımlarının hız kazanmasıyla kamuyatırım harcamalarının da yükselmesibeklenmektedir.

2011 yılında hanehalkı tüketimharcamalarının, yatırımlara kıyasla dahadüşük seviyede de olsa artmasıbeklenmektedir. Geri dönmeyen krediler2011’in ilk çeyreğinde daha da artmış,sürekli yüksek düzeylerde seyredenenflasyon hanehalkı satın alma gücünügeriletmiştir. Bununla birlikte, tüketicigüveninde kaydedilen gelişme veistihdamdaki hafif toparlanmanın 2011yılında tüketimi yükseltmesibeklenmektedir.

2012 yılında tüketimdeki artış devamedecek

GSYH büyümesinin, 2012 yılında % 2,5-3olarak öngörülen potansiyel büyümeoranın üstünde gerçekleşerek % 3,7seviyesine ulaşması beklenmektedir.Büyüme, güçlenen iç talebe daha fazlabağlı hale gelecektir. Özel tüketiminücretlerin daha da artmasına bağlı olaraktoparlanması beklenmektedir. Geçmişyıllarda özel sektörde kısmen işçiçıkarmalara bağlı olarak artan iş gücüverimliliğinin, ücretlerin yükselmesine veortaya çıkacak talep artışına bağlı olarakdaha fazla istihdam imkanına yol açmasıbeklenmektedir.

Kamu cari harcamalarının belirli ölçüdeartması ancak devam eden malikonsolidasyon nedeniyle bu artışın sınırlıkalması beklenmektedir. Hanehalkıtüketim harcamalarının yanı sıra, ülkealtyapısını yenilemeye devam ettiği veşirketler iç ve dış talebe karşılık verdikçe,yatırımlar 2012 yılında büyümenin enönemli itici gücü olmaya devam edecektir.

Yapısal reformlar yapılmadığı için cariaçığın iyileştirilmesine yönelik çabalarsekteye uğradı

Kaydedilen ciddi toparlanmanın ardından,iç talepteki sert düşüş ve döviz kurununönemli ölçüde değer kaybetmesine rağmencari işlemler dengesi 2009 ve 2010 yılındanegatif bir görünüm sergilemeye devametmiştir. İhracat kapasitesi ve rekabetgücünün artırılmasına yönelik yapısalrefromlar henüz yeterli düzeyde hayatageçirilemediği için 2011 ve 2012 yılındacari işlemeler dengesinde bir düzelmebeklenmemekte olup, 2011 yılında cariişlemler açığının GSYH’nin % 4,5’i

90

civarında sabitlenmesi beklenmektedir.2011’in ilk aylarına ilişkin veriler, dışticaret açığının bir ölçüde azaldığınıgöstermektedir. Ancak, güçlü iç talep veyatırım ve hizmetler kalemindeki hafifkötüleşme nedeniyle 2011’in ikinciyarısında dış ticaret açığındaki buazalmanın terse dönmesi beklenmektedir.Cari işlemler açığının, özel tüketimharcamalarındaki güçlü yükselişe bağlıolarak 2012 yılında bir miktar artmasıbeklenmektedir.

Yüksek enflasyon para politikası önündeengel oluşturmaya devam ediyor

2011 yılı için % 3 olarak öngörülmüş olanyıl sonu enflasyon hedefinde önemliölçüde sapma yaşanacağı ve enflasyonun% 5’in üzerinde gerçekleşeceği tahminedilmektedir. Beklenenden daha yüksekenflasyon büyük ölçüde, 2011’in ilkaylarında ulusal paranın değerlenmesi ilekısmen dengelenen gıda ve emtiafiyatlarındaki büyük yükseliş ve Temmuz2010 tarihinde yapılan KDV artışınınetkisine bağlıdır. 2011 yılında yıllıkortalama % 6,7 olarak öngörülen enflasyonile, politika faizlerinde indirime gitmeimkanı iyice daralmıştır. Enerji ve gıdafiyatlarındaki artışın etkisinin ortadankalkmasıyla, 2012 yılında enflasyonunönemli ölçüde hız keseceğidüşünülmektedir. Ancak enerji sektöründeyapılması beklenen fiyatların serbestbırakılmasına ilişkin düzenleme, henüzuygulama planı ve takvimi belirlenmemişolmakla birlikte, enflasyonu yükseltmeriski taşımaktadır.

Kamu maliyesi2

Kamu maliyesinin iyileştirilmesi amacıyla2010 yılının ortalarında uygulanmayabaşlayan (KDV oranlarının % 19’dan %24’e çıkarılması, kamuda ücretlerin geçiciolarak % 25 azaltılması ve emeklilik dahilsosyal harcamalarda % 15 kesintiyegidilmesi gibi) oldukça kapsamlıtedbirlerinin bir sonucu olarak, 2010yılında bütçe açığı beklenenden daha iyigerçekleşerek GSYH’nin % 6,4’üseviyesine düşmüştür. Bahse konutedbirlerin sonucunda, KDV gelirleriartmış, işçilere verilen tazminatlar azalmış,buna karşılık iş gücü piyaslarındakiolumsuz gelişmeler nedeniyle gelir veservet üzerinden alınan mevcut vergiler vesosyal güvenlik prim gelirleri düşmüştür.

Kamu iktisadi teşekküllerinin temerrüdedüşmüş borçları bütçeye beklenmedik bir

2 Kamu maliyesine ilişkin tahminler, Romanyayetkili makamları tarafından Aşırı Açık Prosedürükapsamında Nisan 2011’de yapılan bildirimleredayanmaktadır. Ancak, Romanya’nın bildirdiği AşırıAçık Prosedürü rakamlarının doğruluğu konusundaEurostat çekincelerini belirtmiştir. Bu nedenle, yenibilgiler ulaştığında kamu maliyesine ilişkintahminlerin revize edilmesi gerekebilecektir.

91

yük getirmiş ve özellikle kamukesimindeki şirketlere ilişkin riskdeğerlendirmesinin ESA95 kurallarınauygun olarak tekrar yapılması sonucu dabenzer bir durum ortaya çıkmıştır. Yetkilimakamlar halen kamu iktisaditeşekküllerinin temerrüde düşmüş borçstoklarını azaltmak ve artmasını önlemekiçin yapısal refromlar üzerindeçalışmaktadırlar.

Bütçe açığının GSYH içindeki payının2011 yılında % 4,7 seviyesine düşeceğiöngörülmektedir. Gelir tarafına ilişkintahminlerde bütün temel vergilerindeğişmeyeceği varsayılmaktadır. Ancak,aylık 740 RON’dan fazla emeklilik aylığıalan emeklilerden sağlık sigortası katkısı

talep edilmeye başlanması nedeniylesosyal güvenlik prim gelirlerinin kısmenartması beklenmektedir. Harcamalarınazaltılmasına ilişkin olarak 2010 yılındaalınan tedbirler 2011’in ilk yarısında dauygulanmaya devam edecektir. Emeklilikmaaşlarının dondurulması, ısıtmayayapılan sübvansiyonların azaltılması vekamu sektöründe kira limitlerinin devamettirilmesi gibi ilave tedbirlerleharcamalarda daha fazla kısıtlamayagidilmesi ve mevcut tedbirlerin deuygulanmasıyla mali dengelerdeki iyileşmedaha da belirgin hale gelebilecektir. 2012yılında bir politika değişikliği olmadığıvarsayımıyla bütçe açığının GSYHiçindeki payının % 3,6 seviyesine düşeceğitahmin edilmektedir.

92

23. SLOVENYA

Belirgin Daralmanın Ardından Toparlanma Hızı Yavaş

2010 yılında ılımlı toparlanma

2009 yılında reel GSYH’nin Eurobölgesinin bütününe nazaran daha sert birdüşüş kaydetmesinin ardından, Slovenyabugünlerde ihracat kaynaklı görece sessizbir toparlanma yaşamaktadır. İhracatailişkin gelecek beklentileri, kriz öncesi vesırasında maliyetlerde ortaya çıkan rekabetgücü kaybı ve ihracatın coğrafi olarak ABve Batı Balkanlara odaklanması nedeniyleolumsuz etkilenmektedir. Büyümeyikısıtlayan diğer bir faktör inşaatsektöründeki hızlı yükselişin ardındanyaşanan ani daralmadır. Bu hususlarailaveten, banka ve mali sektör dışındakişirketlerin bilançolarını düzeltme çabalarısebebiyle reel sektöre sağlanan kredilerinazalması da ekonomik toparlanmayıolumsuz etkilemektedir. Bu gelişmelererağmen, Slovenya’nın ekonomik olarakgelişmiş ülkeleri yakalama çabası devametmektedir.

2009’un üçüncü çeyreğinden itibarenihracata dayalı olarak devam edentoparlanma, gerek Euro bölgesindekigelişmeler, gerekse yatırımlardaki önemligerileme nedeniyle son üç çeyrek boyuncayaklaşık % 10 gerileyen reel GSYHsebebiyle yeterince güçlü olamamıştır.2010 yılında net ihracata ve stokdöngüsünün başlamasına bağlı olarak reelGSYH’nin % 1,2 oranında büyümesibeklenmektedir. Zayıf bir işgücüpiyasasının varlığı, şirket borçlulukoranlarının yüksek olması ve bankacılık

sektöründeki olumsuz gelişmeler iç talebisınırlandırmıştır.

İş gücü piyasası ekonomideki daralmaya2010 yılında oldukça gecikmeli tepkivermiş ve azalmaya devam eden istihdamhanehalkı tüketim harcamaları üzerindeolumsuz etki yaratmıştır. Ekonomikdaralma döneminde sözleşmelerinyenilenmemesi sebebiyle iş kayıplarıyaşanırken, 2010 yılında imalat ve inşaatsektörlerinde artan bir şekilde iştençıkarmalar görülmüştür. İşsizlik 2010yılında artmaya devam etmiş ve 2010 yılıişsizlik rakamı % 8 olmuştur. Asgari ücreteyapılan büyük oranlı artış ve yaşanan işkayıplarının etkisiyle iş gücümaliyetlerinden kaynaklanan baskı 2010yılında da devam etmiştir.

Bankacılık sektöründeki sıkıntılar ve malisektör dışındaki şirketlerin aşırı borçlulukseviyeleri, daralmanın borç portföyleriüzerindeki gecikmeli etkileri gerçekleştiğiiçin, brüt sabit sermaye formasyonundakidüzelmeyi geciktirmiştir. Slovenya’nın enbüyük iki bankasının sermaye yapılarınıngüçlendirilmesi gerekmektedir. Sermayeyeterlilikleri düşük olan bankalar, sermayeyapılarını GSYH’nin % 1’ini aşanoranlarda güçlendirdikten sonra bile,özellikle aşırı borçlu inşaat şirketleri vekredili işlemle alınan holdingşirketlerinden kaynaklanan risklere açıkdurumdadırlar.

93

Zayıf genel görünüm

İhracat 2011-2012 döneminde reel GSYHbüyümesinin itici gücü olacaktır. 2011yılında reel GSYH artışının yaklaşıkyarısının ihracat kaynaklı olmasıbeklenmektedir. 2012 yılında net ihracatınbüyümeye katkısının azalacağı, ancak içtalepteki toparlanmanın bu azalışı telafiederek, büyümeyi destekleyeceğidüşünülmektedir.

Tahmin dönemi boyunca ihracattakiartışının ithalattaki artıştan daha fazlaolacağı düşünülmektedir. 2011 ve 2012yılında ihracattaki artış oranının hızkesmesi beklenmektedir. Buna karşılık2010 yılında düşüşünü sürdüren hizmetihracatının artan bir hızla büyüyeceğitahmin edilmektedir.

Cari işlemeler açığının, kısmen faizödemelerinde öngörülen artış kısmen deticaret hadlerindeki bozulmanın etkisiyletahmin dönemi boyunca kötüye gideceğidüşünülmektedir.

2010 yılında % 1,2 oranında gerileyen içtalebin, inşaat sektöründe büyümeninbaşlaması ve hanehalkı tüketimharcamalarının artmasıyla tahmin dönemiboyunca yükseleceği öngörülmektedir. İşgücü piyasalarında devam eden kötüleşmeve 2010 yılında yapılan asgari ücretartışından sonra ücretlerin sabit kalmasınedeniyle 2011 yılında hanehalkı tüketimharcamalarında sınırlı bir artış olacağıtahmin edilmektedir. 2012 yılında iyileşeniş gücü piyasası koşulları ve artanhanehalkı gelirlerinin, hanehalkı tüketimharcamalarında daha hızlı bir büyümeyeyol açması beklenmektedir.

2010 yılında brüt sabit sermayeoluşumunda yaşanan önemli azalma, inşaatsektöründeki üretim düşüşündenkaynaklanmıştır. Bu etkinin 2011-2012döneminde ortadan kalkması ve 2011yılında toplam yatırımlarda kısmi birbüyüme yaşanması beklenmektedir.Ancak, yatırımlardaki artış oranlarının krizöncesi dönemdeki seviyelerin oldukçaaltında kalması beklenmektedir.

2011 yılında istihdam azalmaya devamediyor

İstihdamın, 2010 yılından gelen etkilere debağlı olarak 2011 yılında önemli ölçüdedüşeceği, ancak 2012 yılında yükselmeyebaşlayacağı tahmin edilmektedir. 2011-1012 döneminde, artan üretimin iş gücüverimliliğini yükseltmesi, istihdamdakibüyümenin ise gecikmeli görülmesibeklenmektedir. Bu durum, ekonomikdaralma dönemindeki istihdamdinamiklerinin tersine döneceğinigöstermektedir. Bununla birlikte, inşaatsektöründe yaratılan katma değerin toplamkatma değer içerisindeki payının dahasürdürülebilir düzeylere düşmesi

94

durumunda, sektörde yaşanan istidamdüşüşünün süreceği düşünülmektedir.

Nominal ücretlerin 2011 yılında sınırlıoranda artacağı, ancak ekonomidekitoparlanmanın hız kazanmasıyla birlikte2012 yılında tekrar yükselmeyebaşlayacağı beklenmektedir. Verimlilikteve ücretlerdeki bu gelişmelerin 2011yılında birim işgücü maliyetlerinikısıtlayacağı, ancak 2012’de istihdam venominal ücretlerin artmasıyla birim işgücümaliyetlerinin tekrar yükseleceğiöngörülmektedir.

Kriz ve toparlanma dönemi boyunca, birimişgücü maliyetlerinin Euro bölgesindekiticaret ortaklarına kıyasla daha fazla artmışolması, ülkenin Euro bölgesi içindekirekabet gücünü olumsuz etkilemiştir.

Enflasyonun, dünya emtia fiyatlarındakigelişmelerin etkisiyle 2011 yılında % 2,5oranında yükseleceği ve nominal ücretartışlarının tüketici fiyatlarına yansımasısonucu 2012 yılında % 2 seviyesininüstünde tutunacağı tahmin edilmektedir.

Kamu maliyesinin harcamalarınkısılması suretiyle iyileştirilmesi

2009 yılında % 6 olan bütçe açığınınGSYH’ye oranı, ekonomide pozitifbüyümeye dönülmesi ve harcamalarınkısılmasına ilişkin ilk adımların atılmasıylabirlikte, 2010 yılında % 5,6 seviyesinegerilemiştir. Vergi alanında sağlanan yenimuafiyetler ve kurumlar vergisinde indirimyapma imkanı ile dengelenen özel tüketimvergisindeki artışın etkisiyle, vergigelirlerinde kısmi bir artış kaydedilmiştir.

2009 yılında % 5,4 olan harcamalardakitoplam artış % 1,8 seviyesinde tutulmuştur.Birçok ikramiye ödemesinin yapılmaması,ücret artışlarında uygulanan endekslemeyönetiminin dışına çıkılması ve kamudakararlaştırılan ücret artışlarının ertelenmesiyoluyla, kamu kesimi ücret ödemelerikontrol altında tutulmuştur. Sosyaltransferlerdeki artış oranının enflasyona veemeklilik maaşlarındaki artış oranının iseücret artışlarına endekslenmesi uygulamasıdaraltılmış, ancak yine de ayni olmayansosyal transferlerden yararlanan kişisayısının artması nedeniyle bu ödemeler %4,75 oranında artmıştır. Sermayeharcamaları genel bütçe açığı hedefininyakalanması amacıyla önemli ölçüdekesilmiştir.

Slovenya’nın en büyük bankasınınsermaye yapısını güçlendirmek içinyapılan ve tek seferde bütçede GSYH’nin% 0,7’si kadar fazladan bir açıkoluşmasına yol açan devlet yardımı ilebağlantılı olarak, 2011 yılında bütçeaçığının GSYH’nin % 5,8’i seviyesineyükseleceği tahmin edilmektedir. Buistisnai durumlar bir kenara bırakılacakolursa, bütçe açığının GSYH’ye oranı %5’in biraz üzerinde bir düzeye

95

gerileyecektir. İç talep ve ücretlerdekigelişmelere bağlı olarak vergi gelirlerinindaha da iyiye gitmesi beklenmekte olup,tütüne uygulanan özel tüketim vergisindeyapılan 1 Nisan ve 1 Ekim tarihli artışlarındışında başka bir gelir artırıcı önlemalınması beklenmemektedir. Yükselendünya petrol fiyatlarının enflasyonistetkisini azaltmak amacıyla petrolürünlerine uygulanan özel tüketim vergisioranlarının düşürülmesi sebebiyle, vergigelirlerindeki toparlanma düşük kalmıştır.

Toplam harcamalardaki artışın (bankalarda sermaye yapılandırmasıamacıyla yapılacak harcamalar hariç), %1,75 seviyesinde istikrara kavuşacağıtahmin edilmektedir. Birincilharcamalardaki büyümeyi sınırlandırmayayönelik tedbirler uygulanmaktadır. Kamukesimindeki promosyonlardondurulmuştur. Endeksleme yönetimindeğiştirilmesi neticesinde, kamu kesimindeücret ve sosyal transferlerin yalnızcaenflasyonun 1/4'ü, emekli maaşlarının ise

yalnızca ücretlerdeki artışın 1/4'üseviyesinde artacağı anlamına gelmektedir.Kamuda istihdam seviyesinin bir miktardüşeceği öngörülmektedir. 2010-2012döneminin sonunda borç artışına paralelolarak faiz harcamalarının % 15 oranındaartacağı hesaplanmaktadır. Politikadeğişikliği olmaması durumunda 2012yılında bütçe açığının GSYH’nin % 5’iseviyesine gerileyeceği öngörülmektedir.Artan iç talep ve gelir düzeyinin bütçegelirlerindeki büyümeyi desteklemesibeklenirken, artan faiz yükü ve politikadeğişikliği olmadığı varsayımıharcamalarda % 3,5 civarında bir artışolacağına işaret etmektedir. 2010 yılındaGSYH’nin % 38’i olan brüt kamu borçoranının faiz dışı açık ve artan faizyükünün etkisiyle 2011 yılında % 43seviyesine çıkacağı tahmin edilmektedir.Borç oranının, büyük ölçüde süregelen faizdışı açıkların bir sonucu olarak daha daartacağı ve 2012 yılında % 46 seviyesineulaşacağı öngörülmektedir.

96

97

24. SLOVAKYA

Dış Etkenlerden Kaynaklanan Toparlanma Devam Ediyor

Güçlü ihracat performansı büyümeyitekrar canlandırdı

Slovak ekonomisinin 2010 yılındakitoparlanışı, Dünya’da dayanıklı tüketimmalları ticaretinde kaydedilen güçlüartıştan kaynaklanmıştır. Slovakya’nınticaret ortaklarının, özellikle Almanekonomisinin gösterdiği beklentilerinüstündeki performansın ardındanSlovakya’nın ihracata yönelik sektörlerihızla toparlanmıştır. 2009 yılındakibeklenmedik düşüşün ardından, kısmenözellikle kriz döneminde şirketlerin sabitsermaye yapısının güçlendirilmesi ihtiyacıve aynı zamanda karlılıklarındaki artış vekredi bulma imkanlarındaki iyileşmenedeniyle 2010 yılında yatırımlar % 3,6oranında büyümüştür. Özel sektöryatırımlarının güçlenmesi ve sanayiüretiminin artması yılın bütünündeGSYH’de % 4’lük bir büyümeye yolaçmıştır. Ancak, toparlanma döneminde işimkânlarındaki azalmanın devam etmesi veişsizlik oranının 2010 yılında AB’deki enyüksek oranlardan biri olan % 14,5seviyesine tırmanması nedeniyle iş gücüpiyasasında durum daha da kötüleşmiştir.İş gücü piyasalarının hızla kötüleşmesineve ücretlerin çok az artmasına bağlı olarak,özel tüketimdeki büyüme durmuş,enflasyon ise % 0,7 seviyesine gerilemiştir.

2011 yılında bir miktar yavaşlayacağıdüşünülen ekonomik aktivitenin 2012yılında toparlanması beklenmektedir

Dış talebin 2011 yılında Slovakyaekonomisindeki canlanmanın ana unsurunuoluşturması beklenmektedir. Özel tüketimve kamu yatırımlarına uygulanankısıtlayıcı tedbirlerin etkisiyle üretimartışının bir miktar gerileyerek % 3,5seviyesinde gerçekleşeceği tahminedilmektedir. 2012 yılında büyümeye asılkatkının iç talepten gelmesibeklenmektedir. Özel tüketimdeki artış veAB fonları ile finanse edilen büyük altyapıyatırımlarının yeniden başlaması sayesindereel GSYH’de yıllık ortalama % 4’ünüzerinde bir büyüme gerçekleşeceğitahmin edilmektedir. Dış ticaretdengesinde geçen dönemin ikinci yarısındabaşlayan düzelme trendinin bu türgelişmeleri destekleyeceğiöngörülmektedir.

Hanehalkı tüketim harcamalarının 2011yılında sınırlı kalmaya devam edeceğidüşünülmektedir. İşgücü piyasasında 2010yılı boyunca düzelme işaretleri görülmemişve kayıtlı işsizlik 2011 yılı Şubat ayındason altı yılın en yüksek seviyesineulaşmıştır. Aynı zamanda, 2011’in ilkçeyreğinden beklenenden daha iyigerçekleşen enflasyonun, reel ücret artışınısınırlayan etkenleri zayıflatmaktadır.Ayrıca, alınan birçok mali tedbirin 2011yılında hanehalkının tüketim harcamalarıüzerinde de baskı yaratacağıöngörülmektedir. Kriz sonrası işgücüverimliliğindeki artışın reel ücretlerüzerinde gecikmeli de olsa olumlu etkiyaratacağı ve yılsonu itibarıylaenflasyonun azalacağı varsayımıyla,tüketici güven endeksi ve perakende

98

satışlarda 2011 yılı boyunca yavaş birtoparlanma olacaktır. Geçmiş üç yıldaortalama % 0,5 seviyesinin altındagerçekleşen özel tüketimdeki büyümenin,ekonomik canlanmaya paralel olarak işgücü piyasalarındaki koşullarınıniyileşmesi ile 2012 yılında artmasıbeklenmektedir.

Özel sektör yatırımlarının, karlılık artışınındevam etmesi ve kriz döneminde askıyaalınan yatırımların hayata geçirilmesineticesinde 2011 yılında % 4,6 oranındaartacağı düşünülmektedir. Ancak, altyapıyatırımlarının başlamasında yaşanacakgecikmeler ve harcamalarda genel birkesintiye gidilmesi sebebiyle kamuyatırımlarının gerilemesi muhtemeldir. ABfonlarının kullanımının artacağı veertelenen otoyol projelerinin uygulamayakonulacağı varsayımıyla 2012 yılındatoplam yatırımların % 6,5 oranındayükselmesi beklenmektedir.

Dış ticarete bakılacak olursa, 2011 yılındagerek ihracatın gerek ithalatın artmayadevam edeceği, ancak bu artışın yavaşolacağı ve özel tüketimin sınırlı kalmasıneticesinde ihracat artışının ithalatartışından daha fazla olacağıbeklenmektedir. Doğrudan yabancı

yatırımların üretim aşamasına gelmişolması ve yakın zamanda yapılan doğrudanyabancı yatırımlarda da üretim seviyesineulaşılmış olması nedeniyle, Slovakya’nınihracatta pazar payını 2011-2012döneminde de artırmaya devam etmesibeklenmektedir. Güçlü ve devamlılığı olandış talep ve yabancıların yerini yereltedarikçilerin almaya devam etmesivarsayımıyla dış ticaret dengesindekiolumlu gidişatın artarak süreceğibeklenmektedir. Otomotiv sektöründeihraç edilen mallar içindeki ithal girdimiktarının yavaş yavaş azalmayabaşlaması ve elektronik ekipmanendüstrisinin hızlı gelişimi bu gelişmeyeişaret etmektedir.

Ana senaryonun gerçekleşmesi önündebazı riskler bulunmaktadır. Slovakya’nınana ticaret ortaklarında beklenenden dahaiyi toparlanma gerçekleşmesi daha yüksekbir ihracat performansına yol açabilir. Aynızamanda, özellikle ihracatın ağırlıklı olarakithal girdilere bağlı olması nedeniyle,ithalatın gelecekteki izleyeceği seyir, dışdenge bakımından bazı risklerbarındırmaktadır. İç talep tarafında, ABfonlarını hazmetme kapasitesindeki artış2011 tahminleri üzerinde olumlu bir riskoluşturmaktadır. Diğer taraftan, 2011yılında kamu maliyesinin iyileştirilmesineilişkin tedbirlerin büyüme üzerindeolumsuz etkileri olabilecektir.

İşgücü piyasasının zayıf tepkisi

Krizle birlikte istihdamdaki artış eğilimitersine dönmüştür. İstihdamda yaşananyaklaşık 150.000 kişilik azalmanınneredeyse üçte ikisi imalat sanayindegerçekleşmiştir. 2009-2010 döneminde 5

99

puanlık bir yükselişin ardından, işsizlikoranının tahmin dönemi boyunca kademeliolarak düşeceği, ancak kriz öncesidönemin oldukça üzerinde bir seviyedekalacağı öngörülmektedir. 2011 yılındazayıf işgücü talebinin de etkisiyle işsizlikoranın ancak % 14 seviyesine düşeceğibeklenmektedir. Ekonomide toparlanmanındevam etmesi ve 2012 için güçlü birbüyüme beklentisi olması sebebiyle 2011yılında işgücü piyasasında kademeli biriyileşme öngörülmektedir. Ancak uzundönemli işsizliğin yaygın ve yüksek olmasıgibi yapısal sorunlar nedeniyleSlovakya’nın uyum süreci sekteyeuğrayabilecektir.

Tüketici Fiyat Endeksi enerji fiyatlarıyüzünden yükseliyor

Kriz sonrasında enflasyon, 2009-2010döneminde tarihi bir düşüş sergileyerek %1 seviyesinin altında gerçekleşmiştir.Ancak, 2011’in ilk aylarında petrol ve gıdafiyatlarındaki yukarı yönlü hareket ilebirlikte dolaylı ve doğrudan vergilerdekiartış ve düzenlenmiş fiyatlarda yapılanayarlamalar sonucu enflasyon yükselmiştir.Temel enflasyonun 2011 yılında % 3,5seviyesinin biraz üzerinde gerçekleşeceğitahmin edilmekte, buna karşılık çekirdekenflasyonun % 2 seviyesinde sabit kalarakdaha düşük olacağı beklenmektedir. Enerjifiyatlarında gelecekte olabilecek olumlugelişmelere bağlı olarak, 2012 yılındaenflasyonun kamu maliyesine ilişkintedbirlerin etkisinin geçmesi ve fiyatlarüzerindeki iç talep baskısının düşükkalması nedeniyle aşamalı olarakgerileyeceği tahmin edilmektedir.

Konsolidasyon tedbirlerinin kamu malidengesini iyileştireceği beklenmektedir

Düşen vergi gelirleri, otomatikdengeleyicilerin bütünüyle işlemesi, 2009yılında krize karşı alınan tedbirler ve zarareden demiryolu işletmeleri ve hastaneleresermaye transferi gibi birçok geçici önlem,bütçe açığının neredeyse 6 puankötüleşerek GSYH’nin % 8’i seviyesineçıkmasına neden olmuştur.

2010 yılında bütçe açığı küçük bir artışlaGSYH’nin % 7,9’u seviyesineyükselmiştir. Hanehalkı tüketimininazalması sonucunda KDV ve ÖTVgelirlerinin düşmesi sebebiyle vergigelirlerinin GSYH’ye oranı beklenenden 1puan daha az gerçekleşmiştir Vergigelirlerindeki bu kayıp kısmen kamuiktisadi teşekküllerinden bütçedeöngörülenden daha fazla kar payı eldeedilmesi ile karşılanmıştır. Gider tarafında,kamuya ait şirketlere ve hastaneleresermaye aktarımının yanı sıra selfelaketinin yaralarını sarmak vesözleşmelerden kaynaklanan ihtilaflarınınçözümü için yapılan bütçe dışıharcamaların miktarı, faiz harcamalarıkaleminde yapılan tasarrufu aşmıştır. Yerelyönetimler ve merkezi hükümetin diğer

100

birimleri (örneğin Ulusal Varlık Fonu,Çevre Fonu) bütçe açığının GSYH’nin %1,5’u seviyesinde daha düşükgerçekleşmesine katkı sağlamıştır.

Hükümet 2011 yılında GSYH’nin %2,5’ine tekabül eden ve harcama tarafınadaha çok ağırlık veren bir takım malitedbirler uygulamaya koymuştur. Sözkonusu tedbirler çerçevesinde, kamu ücretödemelerinde önemli bir düşüş sağlanmasıve sağlık sektöründe sağlanan verimlilikartışına bağlı olarak mal ve hizmet alımıharcamalarında kesinti yapılmasıöngörülmektedir. Gelir tarafında alınantedbirler kapsamında, KDV oranının 1puan artırılarak % 20’ye çıkarılması, tütüngibi bazı ürünlere uygulanan ÖTV’ninartırılması, gelir vergisi ve sosyal güvenliködemelerinde uygulanan istisna vemuafiyetlere son verilmesi ve karbonemisyonu kotası için verilen izinler veelektrik dağıtım şirketleri için harç ve özel

ücret uygulanması gibi hususlar yeralmaktadır.

Alınan tasarruf tedbirlerinin kamu maliyesiüzerinde güçlü bir etkisinin olacağı ve2011 yılında bütçe açığının GSYH’nin %5,1’i seviyesinde gerçekleşeceği tahminedilmektedir.

Hükümet tarafından 2012 yılında kamudaücretlerin dondurulması, mal ve hizetalımlarında daha fazla kesintiye gidilmesi,varlık üzerinden alınan verginin artırılmasıgibi bir dizi tedbir önerilmiş olup Bahsekonu yılda bütçe açığının GSYH’yeoranının % 4,6 seviyesine düşeceğiöngörülmektedir.

Kamu borçlarının ise daha da artarak 2011yılında GSYH’nin % 45’i e ve 2012yılında ise % 47’si seviyesine ulaşmasıbeklenmektedir.

101

25. FİNLANDİYA

Ekonomik Toparlanma İstikrarlı Bir Seyir İzliyor

Küresel kriz sonrası ekonomikfaaliyetlerde hızlı sıçrama

2009 yılında, küresel ekonomik krizdöneminde Finlandiya ekonomisi, ihracatınazalmasının neden olduğu % 8,2’likbenzeri görülmemiş küçülme ile Eurobölgesinde en sert GSYH düşüşü yaşayanekonomi olmuştur. Ancak, küresel talebintekrar canlanmasına paralel olarak 2010yılında GSYH % 3,1 oranında artmıştır.Ancak, Finlandiya’nın önemli denizlimanlarının kapanmasına yol açan grevinuzaması yüzünden 2010’un ilk çeyreğindeGSYH büyümesi düşük kalmıştır. 2010yılının son döneminde büyüme hızkazanmış ve dördüncü çeyrekte geçen yılınaynı dönemine göre büyüme % 5seviyesine ulaşmıştır. Bu durumun 2011yılına gecikmeli ve güçlü bir etkisiolacaktır. 2011 yılının ilk çeyreğinde geçenyılın aynı dönemine göre büyümenin % 5’iaşacağı, izleyen dönemlerde ise bazetkisinin ortadan kalkmasıyla büyümeninhız kesmesi beklenmektedir. 2011 yılınıntamamında GSYH büyümesinin Eurobölgesi ortalamasının üzerinde bir seviyede% 3,7 olarak gerçekleşeceği tahminedilmektedir. Finlandiya’nın GSYHbüyümesinin potansiyel büyüme oranınayaklaşan seviyelerde istikrara kavuşmasıbeklendiğinden, Finlandiya ile Eurobölgesi arasındaki büyüme farkının 2012yılında azalacağı tahmin edilmektedir.

Finlandiya’da ekonomik toparlanmaekonominin sağlam alt yapısı nedeniylehızlı olmuştur. Kriz döneminde

Finlandiya’nın mali sektörü güçlü kalmayıbaşarmış, iş gücü piyasası esneklikgösterebilmiş ve tüketici güven endeksihızla toparlanarak kriz öncesindekiseviyelerin bile üzerine çıkmıştır. İç talep,özellikle hanehalkı tüketimi ve konutinşaatı, kriz sonrası dönemde hızlı biryükselme göstermiştir. Konut inşaatı hacmi(ve gayrimenkul fiyatları) hanehalkınınmali durumunun güçlü olması, mevcutbölgesel konut açıkları ve ekonomik krizboyunca konut inşaatını artırmak içinalınan canlandırma tedbirlerinin etkisiylekriz öncesi seviyelerin oldukça üstüneçıkmıştır. Özel sektör yatırımlarınıntoparlanması için bir miktar daha süregerekmekte olduğu ancak sanayiyatırımlarının 2011 yılında hızlatoparlanacağı düşünülmektedir.

Dış ticaretten gelen güçlü katkı iç talebidestekleyecektir.

Yüksek oranda ihracata bağımlı olanFinlandiya ekonomisinde, iç talebe ilişkinbeklentiler dış ticaret alanındakiperformansla yakından bağlantılıdır.Sanayi güven endeksi verilerine göre,ihracat yapan temel sektörlerde krizdöneminde ihracat hacminin beşte birikaybedilmiş olmakla birlikte, busektörlerde önümüzdeki dönemdetoparlanma devam edecektir. Ancak, bazısanayi kollarında (özellikle elektronik,gemi inşası ve kâğıt) devam eden yapısaldeğişimler dikkate alındığında, ihracattakitoparlanmanın kademeli olarakgerçekleşmesi beklenmektedir. İhracat

102

hacminin kriz öncesi seviyelere ancak2012 sonrasında ulaşacağı tahminedilmektedir. Kriz öncesi dönemdekaydedilen % 4’lük dış ticaret fazlası krizdöneminde % 3’ün altına düşmüş olup,2011-2012 döneminde yaklaşık aynıseviyede kalacağı tahmin edilmektedir.Canlı iç talep ithalatta hızlı bir artışa yolaçacağı için, dış ticaretin büyümeyekatkısının 2011-2012 döneminde sınırlı birdüzeyde kalacağı tahmin edilmektedir. Dışticaret hadlerindeki uzun dönemli bozulmatrendinin tahmin dönemi boyunca dadevam etmesi beklenmektedir.

İş gücü piyasalarındaki olumlu gelişmeler,kesintisiz ücret artışı ve tüketicigüvenindeki iyileşme iç talebicanlandırmaktadır. Enflasyondakiyükselişe bağlı olarak, reel ücret artışının2011 yılında negatif bir seyir izlemesibeklenmektedir. Hanehalkı tüketimharcamalarının, önceki yıldan gelen güçlübüyüme etkisi nedeniyle, yine de iyi birbüyüme performansı sergileyeceği tahminedilmektedir. 2012 yılında bir önceki yılındüşük baz etkisi nedeniyle reel ücretlerinyukarı yönlü hareketine rağmen hanehalkıtüketim harcamalarındaki artışın bir öncekiyıla göre hız keseceği tahmin edilmektedir.Faizlerde beklenen yükselişin, konutkredilerinin % 90’ın üzerindeki birbölümünün değişken faizli kredilerdenoluştuğu düşünülecek olursa, kısa süredehanehalkı üzerinde yansımaları olacaktır.Ancak araştırmalara göre, yeni kredilerinüçte biri aylık sabit ödeme planları ilealınmış olduğundan faiz oranlarındaki birdeğişim aylık ödeme miktarından ziyadekredi vadesini etkileyecektir. Bu durum,faiz oranlarındaki değişimin hanehalkınınalım gücü üzerindeki etkisinihafifletmektedir. Hanehalkının borçlarınınyıllık harcanabilir gelire oranı bugün için

% 100’ün üzerine çıkmıştır. Euro bölgesiortalamasına yakın olan bu oranın ortavadede artmaya devam etmesibeklenmektedir. Kriz öncesi seviyelerinhızla üzerine çıkmış olan konut fiyatları,2010 yılının son aylarında ve 2011’inbaşlarında hız kesmiştir. Faiz oranlarındakiyükselişin gerek konut pazarını gerekse dehanehalkı borçluluk oranlarını belirliölçüde baskılaması beklenmektedir.

Finlandiya ekonomisinin geleceği içintemel risk unsuru küresel ekonomide veticaretteki gelişmelerdir. İhracat yapansektörlerdeki olumsuz gelişmelerin içpazara dönük sektörler üzerinde, özellikletüketici ve sanayi güven endekslerinietkileyerek, önemli ve hızlı etkileriolacaktır.

Yaşlanan nüfus zamanla iş gücüpiyasasındaki sorunları artıracaktır

Ekonomik krizin iş gücü piyasası üzerindegörece sınırlı bir etkisi olmuştur. Ancak,Finlandiya iş gücü piyasasındaalışılageldiği üzere, nüfusun bazıkesimlerinin fırsatların düşük olduğudönemlerde iş gücü piyasasından ayrılaraköğrenimi veya kendi işini yapmayı tercihetmelerinden dolayı atalet oranı dayükselmiştir. Bu gelişmelerin tersedönmesi ve aktiflik oranının tahmindönemi boyunca artması beklenmektedir.Kısa vadede bu, çalışma çağındakinüfustaki düşüşü telafi edecektir. Ancak,orta vadede, çalışma çağındaki nüfustaortaya çıkan düşüş kaçınılmaz olarak işgücü arzını azaltacaktır. Doğumoranlarında patlama yaşanan dönemdekikuşağın emekliye ayrılmasıyla, 2010-2020arasında çalışma çağındaki nüfusta, mevcut

103

işgücünün % 5 ine tekabül eden bir oranda(yaklaşık 140.000 kişilik) azalma olacağıöngörülmektedir. 2020 sonrası dönemde,bu demografik değişim duracak ve yataybir seyir izleyecektir.

Enflasyon 2011 yılında artacak, fakatbunun ücretlere bir yansımasıolmayacak

2011’in ilk aylarında enflasyon, büyükölçüde enerji fiyatları ve bir miktar da gıdafiyatlarındaki artışın etkisiyle önemliölçüde yükselmiştir. Ekonomide enerjiyoğun üretimin daha da artmasına bağlıolarak, Finlandiya’da enerji fiyatlarınınenflasyona katkısı Euro bölgesiortalamasından daha fazladır. Enerjivergilerinde 2011’in başında yapılanartışın temel enflasyonu 0,5 puanın birazaltında bir oranda artıracağıöngörülmektedir. Ayrıca, iç enerjipazarında tedarikte yaşanan bazı aksamalarkısa vadede enerji fiyatlarını yükseltmiştir.Enerji fiyatlarının (ve dünya gıdafiyatlarının) yüksek bir seviyede kalacağıvarsayımıyla, tüketici enflasyonun üçüncüçeyrekte % 4 ile zirve yaparak, 2011yılında ortalama % 3,5 seviyesindegerçekleşeceği tahmin edilmektedir.Yükselen emtia fiyatlarının baz etkisi 2012yılında kaybolacağından, enflasyonoranının % 2’nin biraz üzerinde birseviyeye gerileyeceği öngörülmektedir.

2011 yılındaki enflasyon yükselişininikincil etkiler oluşturmasıbeklenmemektedir. 2012 yılındaenflasyonun ılımlı bir düzeyde kalacağıtahmini ve geçtiğimiz birkaç yıl içindeyaşanan aşırı ücret artışları dikkatealındığında, enflasyondaki bu yükselişinücret artışlarına yansımayacağıdüşünülmektedir.

Kamu maliyesi iyileşmeye devam ediyor

Kamu maliyesi 2010 yılındaki ekonomiktoparlanmadan olumlu etkilenmiştir. 2010yılında GSYH’nin % 1’i seviyesindekiihtiyari mali teşviklere rağmen, bütçe açığıönceki yıla göre daha kötü olmamış veGSYH’nin % 2,5’i seviyesindegerçekleşmiştir.

Hükümetin enerji ve bazı ürünlereuygulanan vergileri 2011 yılındaGSYH’nin % 0,5’i, 2012 yılında ise %0,1’ine karşılık gelecek miktarda artıracakolması nedeniyle, maliye politikası 2011ve 2012 yıllarında biraz daraltıcı birniteliğe bürünecektir. Buna ilave olarak,Hükümet, sosyal taraflarla işbirliği içinde,kamu mali dengesinde 2011 yılındaGSYH’nin % 0,2’si, 2012 yılında ise %

104

0,3’ü oranında iyileşme sağlayacak şekildeemeklilik primi katkı oranlarını artırmayıkararlaştırmıştır. Mevcut tahmin, 17 Nisanseçimlerinden sonra kurulacak yenihükümetin ileride uygulayabileceğipolitikaları hesaba katmamaktadır.

Harcamalardaki artışın nominal GSYHbüyüme oranlarının altında bir seviyeyeinmesi, böylelikle harcamaların GSYH’yeoranının düşmesi beklenmektedir. Öncekiteşvik paketinden kalan bazı yatırımprojeleri sona erecek olup, toplam kamuharcamasının üçte birini gerçekleştirenyerel yönetimlerin finansman imkanlarındaoluşacak daralmaya bütçelerinde tasarruf

yaparak karşılık vermeleri muhtemeldir.Kamu borç seviyesi halen görece hızlı birşekilde artmaktaysa da, borç çevirmemaliyetlerini, Finlandiya kamutahvillerinin istisnai bir şekilde düşük olanefektif faiz oranları dengelemektedir.Genel olarak, bütçe açığının 2011 yılındaGSYH’nin % 1’i seviyesine gerileyeceğive 2012 yılında daha da düşerekGSYH’nin % 0,7’si düzeyindegerçekleşeceği tahmin edilmektedir. 2010yılında % 48,5 seviyesinde olan kamuborçlarının GSYH’ye oranının 2012yılında % 52 seviyesinin üzerindegerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

105

26. İSVEÇ

Güçlü Büyüme Zamanla Hız Kesiyor

Daralmadan sonraki güçlü toparlanma

2008-2009 yıllarındaki keskin ekonomikdaralmadan sonra, GSYH’nin son kırkyıldaki en yüksek büyüme oranı olan % 5,5oranında büyümesiyle, 2010 yılındaekonomik aktivite güçlü bir biçimdetoparlanmıştır. Söz konusu büyümerakamına ulaşılmasında, küresel ticarettekitoparlanma, büyümeyi destekleyici maliyeve para politikaları ve güçlü özel tüketimtalebi etkili olmuştur. Daralma süresinceazalan stokların yeniden oluşması istisnaive geçici bir canlanma sağlamış ve yıllıkbüyüme rakamına 2 puandan fazla katkıdabulunmuştur. Diğer tüm iç talep bileşenleride iyileşme göstermiş, özellikleyatırımlardaki toparlanma güçlü olmuştur.

Öncü göstergeler 2011 yılının ilk yarısındaiyileşmenin süreceğini işaret etmektedir.Özel sektör ve tüketici güven endekslerininyüksek seviyelerde kalması, özel sektör vehanehalkındaki artan iyimserliğe dikkatçekmektedir. Sanayi üretimi ve ihracatartmaktadır. Perakende satış verileribüyümenin sürdüğünü göstermektedir.

Hızlı toparlanmadan ılımlıtoparlanmaya geçiş

Toparlanmanın, 2010 yılına kıyasla dahaılımlı olarak 2011-2012 yıllarında dadevam etmesi beklenmektedir. Hanehalkıtüketimi, istihdam ve reel ücret artışı iledesteklenerek kayda değer bir hızlaartacaktır. Özel sektördeki güçlü duyarlılıkve artan karlılık ile birlikte yüksekseviyelerdeki kapasite kullanımıyatırımlardaki artışı destekleyecektir.Konut yatırımlarının da 2011 yılındaartması beklenmektedir. Görece güçlükamu maliyesi, mali konsolidasyonihtiyacının az olduğu anlamınagelmektedir. Bu durum, önümüzdekidönemde maliye politikasının büyümeüzerindeki olumsuz etkisinin önlenmesineyardımcı olacaktır.

Stok döngüsünün sonuna gelinmiş olması,faiz oranlarındaki artışın hanehalkıbütçesinde her zamankinden daha fazlakısıtlayıcı etki yaratması ve petrolfiyatlarında yaşanan son artışlarınharcanabilir reel geliri azaltması gibiunsurlar önümüzdeki dönemde ekonomikaktiviteyi yavaşlatacaktır. Yıllık reelGSYH büyümesinin 2011 yılında % 4sınırını çok az geçeceği, 2012 yılında ise %2,5 civarına ineceği tahmin edilmektedir.Bu tahmin, önümüzdeki dönemin sonundahasıla açığının muhtemelenkapatılabileceğini ifade etmektedir. Göreceyüksek seviyelerde seyreden işsizliğerağmen, boş pozisyonların hızla artmasıistihdam piyasasında ortaya çıkan

106

tıkanıklıklara işaret etmektedir. Bu durumönümüzdeki dönemde büyüme üzerindeolumsuz etki yaratabilecek olup, muhtemelolumsuz etkiler işgücü arzını arttırmayayönelik reformlar ile giderilebilir.

Büyüme riskleri genel olarakdengelenmiş görünüyor

İç ve dış talepteki canlılık ile hanehalkıbeklentilerindeki iyimserlik önümüzdekidönemde de devam edecektir. İstihdamdakigüçlü iyileşme ve yüksek hanehalkıtasarruf oranları tüketici harcamalarındabeklenenden daha yüksek bir artışa nedenolabilecektir. Buna ek olarak, imalatsektöründeki hızlı gelişme ile yatırımlaröngörülenden daha hızlı artabilecektir.Diğer yandan, İsveç’in güçlü ihracatbağımlılığı, küresel ticarette ortayaçıkabilecek aksamalara karşı ekonomiyisavunmasız bırakmaktadır. Diğer birzafiyet kaynağı, şu anda harcanabilirgelirin % 170’inden fazla olan ve rekor birseviyeye ulaşan hanehalkı borçlulukoranıdır. Son 10 yılda düşük faiz oranlarıve kolay erişilebilir kredi imkanlarıipotekli konut talebini teşvik ettiğinden,yükselen borçluluk durumuna yükselen evfiyatları eşlik etmiştir. Son birkaç ayda butrend yavaşlamış gibi gözükmekle birlikte,sıkı para politikası sayesinde önümüzdekidönemde hanehalkı borcunun yüksekseyretmesi olasıdır.

Bankacılık sektörünün konut piyasasındanetkilenme riskinin artmasına karşın, konutkredisi ödemelerinde temerrüt çok nadirolmaktadır.

İşsizlik oranı kriz öncesi döneminüzerinde

İsveç işgücü piyasasında toparlanma,önceki daralma dönemlerine kıyasla dahaerken ve daha güçlü olmuştur. Bu durumesasen küresel toparlanmanın görece dahahızlı olmasından ve uygulanan para vemaliye politikaları çerçevesinde iç talebincanlı kalmasından kaynaklanmıştır.Daralma döneminde % 9’un üzerinde olanişsizlik oranı, 2011 yılının Mart ayında %7,7’ye inmiştir. Önümüzdeki dönemdefirmaların işe alım planlarının devam edenistihdam artışına katkı sağlayacağıbeklenmektedir. İşsizliğin kriz öncesidönemden daha yüksek seyretmesi,ücretlerden kaynaklanan maliyetlerinkontrol altında tutulmasını sağlayacaktır.Ancak şirket karlarındaki artış ve hızlatoparlanan istihdam 2012 yılında ücretartışına yol açabilecektir. İşsizlik oranınınkademeli olarak düşerek 2011 yılında %7,5, 2012 yılında ise % 7,25 olmasıbeklenmektedir.

Enflasyonun hedefin altında kalmasımuhtemel

Daralma sonrası dönemde enflasyondüşmüş, 2008 yılında % 3,3 oranında, 2009ve 2010 yıllarında % 2 oranının altındagerçekleşmiştir. Çekirdek enflasyonAğustos 2010’dan bu yana % 1 civarındaseyretmektedir. Düşük kaynak kullanımı,paranın değerlenmesi ve işgücümaliyetlerindeki gerileme bu düşüşünardındaki önemli etkenlerdir. TÜFE’ninönümüzdeki dönemde % 2 hedefininaltında kalması beklenmektedir. 2011yılında yükselen enerji ve gıda fiyatlarınınetkisi, Kron’un değer kazanmasınıngecikmeli etkisi ile bir miktar telafiedilebilecektir. 2012 yılında GSYH’ninpotansiyel hasılaya yaklaşması, ücretartışlarının etkisi ve Kron’daki değerartışının etkilerinin yok olmasıyla

107

enflasyonun yükselmesi olasıgörülmektedir. Diğer yandan, 2012 yılındaenerji ve gıda fiyatlarındaki artışın hızkesmesi enflasyonu dengeleyebilecektir.TÜFE artışının 2011 ve 2012 yıllarındasırasıyla % 1,7 ve % 1,6 olacağı tahminedilmektedir.

Cari işlemler fazlası yüksek seviyesinikoruyor

Cari işlemler fazlasının GSYH’ye oranınınönümüzdeki dönemde % 6 civarınagerileyeceği beklenmektedir. Kamutasarruflarının % 1 fazla hedefi iledesteklenmesine devam edilecek, özelsektör de cari işlemler fazlasına katkısağlayacaktır. 2010 yılındaki artan karlılıkve birim işgücü maliyetlerindeki negatifbüyüme nedeniyle 2010 yılında ve 2011yılının başlarında Kronun değerlenmesininihracatçıların rekabet gücüne zarar vermesimuhtemel görülmemektedir.

Mali Denge fazla verecek

Güçlü ekonomik toparlanma sayesinde2010 yılında bütçe açığı verilmemiştir.

Ekonomik büyüme ve istihdamdaki olumlugörünüm kamu maliyesinin bir kez dahafazla vereceği beklentisini güçlendirmiştir.Cari fazlanın GSYH’ye oranının 2011yılında yaklaşık % 1, 2012 yılında ise % 2civarında olması beklenmektedir.Harcamalardaki artışının GSYHbüyümesinden daha yavaş olması kamudengesindeki iyileşmenin temel nedenidir.

Halihazırda maliye politikasının birincilamacı cari fazla verilmesi olarakaçıklanmış olmakla birlikte, Nisan 2011’deyapılan bahar bildiriminde, bütçenin uygunolması durumunda 2012 bütçesinde pekçok yeni mali tedbire yer verilebileceğiifade edilmiştir. Söz konusu genişleticitedbirlerin uygulanması durumunda malidengede bir miktar bozulmaoluşabilecektir.

Toparlanmanın devam etmesi ve bütçefazlası verilmesiyle brüt kamu borcununaşağı yönlü trend izlemesi beklenmektedir.2010 yılında GSYH’nin % 39,8’inetekabül eden borç oranının, 2012’de %34’e ineceği tahmin edilmektedir.

108

109

27. BİRLEŞİK KRALLIK

Ilımlı Toparlanmayı Destekleyen Yeni Unsurlar

Toparlanma belirsiz bir evreye geçiyor

2010 yılının ilk üç çeyreğinde yaşanangüçlü performanstan sonra dördüncüçeyrekteki % 0,5 oranındaki daralma,toparlanma açısından beklenmeyen birgelişme olmuştur. 2011 yılının ilkçeyreğinde yeniden pozitif büyümeyegeçilmiştir. Ancak, beklenenden dahayüksek enflasyon oranı ve tüketicianketlerinin olumsuzluğu 2011 yılınınbaşından itibaren İngiltere ekonomisiningörünümünün kötüye gitmesine katkıdabulunmaktadır. Son istihdam verileri, özelsektördeki büyümenin kamuda önümüzdedönem yaşanacak iş kayıplarınıdengeleyebileceğini göstermektedir.Özetle, ekonomik göstergeler, 2011 ve2012 yıllarında ılımlı büyümenin devamedeceğine işaret etmektedir.

Büyümede sürdürülebilirliğin sağlanmasıaçısından talep kaynaklı büyüme yapısınındeğişmesi gerekmektedir. 2010 yılındakibüyüme ağırlıklı olarak özel ve kamutüketimi kaynaklı olmuştur. Stokdöngüsünün en üst sınırına ulaşmışgörünmesi, kamu tüketiminin planlanmışharcama kısıntıları ile sınırlandırılması vereel gelirin düşmesiyle hanehalkıharcamalarının azalması gibi talepbileşenleri, 2011 yılında büyümeye çoksınırlı katkıda bulunacaktır. Bu durum, netihracat ve özel sektör yatırımlarınınönemini ortaya koymaktadır. Her ikisi içinde beklentiler olumludur. Tüketimdekidüşüş ithalatı azaltırken, Sterlinin devameden değer kaybı ihracat artışınıdestekleyebilir.

GSYH beklenenden daha değişken

2011 - 2012 döneminde GSYH artışıpozitif seyredecektir. Ancak, kamumaliyesine ilişkin tedbirler ve iç taleptekidurgunluk nedeniyle 2010 ortasındayaşanan büyüme oranlarının yakalanmasımuhtemel görülmemektedir.

2010 yılının ilk üç çeyreğinde toplambüyümenin üçte birini oluşturan inşaatsektörü, 2010 yılının son çeyreğinde ve2011 yılının ilk çeyreğinde hızlı bir şekildegerilemiştir. İnşaat sektöründeki budaralma, teçhizat yatırımlarındaki güçlüartış ile dengelenebilecektir. İmalat sanayiihracat ve teçhizat yatırımları talebiiçindeki büyük payını korumaktadır. İçtalepteki durgunluğu paralel olarak hizmetsektöründe de gerileme beklenmektedir.Bu çerçevede, 2011 ve 2012 yıllarındabüyümenin sırasıyla % 1,7 ve % 2,1 olmasıbeklenmektedir.

110

İhracat toparlanmanın motoruolabilecek mi?

2008-2009 yıllarında Sterlinde yaşanan %25 oranındaki değer kaybı ihracattatoparlanma için uygun bir zeminoluşturmaktadır. 2010 yılında ihracat artışı% 5,3, ithalat artışı % 8,5 olarakgerçekleşmiştir.

Stokların ithalat ağırlıklı olarak yenidenoluşturulması ve hava taşıtı ithalatındakiyükseliş ithalattaki artışın temel nedenleriolmuştur. 2011 ve 2012 yıllarındahanehalkı tüketimindeki düşüşle birlikteithalat artışının büyük orandayavaşlayacağı beklenmektedir.İngiltere’nin en büyük ihracat pazarı olanABD ekonomisindeki toparlanma ve ABgenelindeki canlanmanın etkisiyleihracattaki büyümenin devam edeceğitahmin edilmektedir.

Özel sektör yatırımları haricinde zayıf içtalep

Özel sektör yatırımlarındaki hızlıbüyümenin katkısıyla 2011 ve 2012yıllarında iç talebin yavaşça toparlanacağıbeklenmektedir. Düşen reel gelir 2011yılında hanehalkı tüketiminin artmasınaengel teşkil edecektir. Enflasyonundüşmesi ve ücret artışlarının iyileşmesiyle,bu baskı 2012 yılında kısmenhafifleyecektir. Bununla birlikte reelücretlerdeki bu artışın daha ziyadetasarrufa yöneleceği ve tüketime pek fazlayansımayacağı tahmin edilmektedir.

Özel tüketim harcamalarına ilişkin önemliriskler bulunmaktadır. 2010 yılında,hanehalkı düşük reel gelir artışının etkisinitasarrufları azaltarak yumuşatmıştır.Bununla birlikte reel gelirin daha fazla

düşmesi durumda bu davranışın ne kadarsürdürülebileceği belirsizdir. Konut kredisifaiz oranlarının artması ve kalıcı yüksekenflasyon tüketim görünümüne ilişkin riskteşkil etmektedir. Hanehalkı borçlulukoranlarının AB ortalamasının üzerindekalması muhtemel görülmektedir.

2009 yılında yaşanan ekonomik krizdensonra 2010 yılında özel sektör yatırımlarıtoparlanmaya başlamış olmakla birlikte,yatırımların GSYH’ye oranı % 14civarında gerçekleşerek uzun dönemortalamasının (%17) altında kalmıştır.Küçük firmaların krediye erişiminde halagüçlükler bulunmasına rağmen, GSYH’nın% 6’sına tekabül eden özel sektör fazlası,yatırımların canlanması açısından yeterliolacaktır. Mali sektör dışında faaliyetgösteren özel sektör şirketlerinin karlarınıyatırıma dönüştürebileceğidüşünülmektedir. Şirketlerin yatırımyapmak yerine kar paylarını hissedarlaradağıtmayı seçmesi durumunda isehanehalkı geliri ve tüketimi artacaktır. Bugenel görünüm çerçevesinde, kar payıödemeleri, kredi kullanılabilirliği ve talebeilişkin belirsizlikler yatırımlar açısındanaşağı yönlü riskler olarakdeğerlendirilmektedir.

111

İstihdamda belirsizlikler

2008 ve 2009 yıllarında yaşanan hızlıartışın ardından işsizlik % 8 civarındadeğişmeden kalmıştır. Özel sektöristihdamının daha önceki daralmadönemlerinden sonra yaşanan kalıplarıdevam ettirmesi durumunda, kamusektöründe 2014-2015 yıllarında yapılacak400.000 kişilik istihdam azalışının özelsektörün yaratacağı istihdam olanakları iledengelenebileceği mümküngözükmektedir. Ancak, mevcut koşullardabu senaryo oldukça iyimser görünmektedir.

Bütün risklere rağmen, özel sektörün yeniistihdam yaratma potansiyeli bulunduğudüşünülmekte olup, 2011 yılında görülecekartışla birlikte işsizlik oranının genel olarakdeğişmeden kalacağı tahmin edilmektedir.

Kredi büyümesi zayıf kalırken, kapsamlımali teşvikler sağlanıyor

İngiltere Merkez Bankası tarafından son ikiyılda % 0,5 politika faiz oranı ileGSYH’nın % 14’üne denk gelen güçlümali teşvikler uygulanmıştır. Bununlabirlikte, finansal olmayan şirketleresağlanan net krediler negatif seyirizlemiştir. Önümüzdeki iki yıl boyuncakredi genişlemesinin pozitife döneceğibeklenmektedir. Ancak kredi koşullarınınsıkılaşması ve 2011 yılının dördüncüçeyreğinde banka borçlarınınçevrilmesinde güçlükler oluşmasıdurumunda kredi genişlemesinin ekonomikperformans üzerindeki etkisinin kontrollüolacağı tahmin edilmektedir.

Enflasyon: İthalat fiyatlarından gelenyukarı doğru etkiler ve KDV artışları2012’de yok

Enflasyon 2010 yılı boyunca İngiltereMerkez Bankasının hedef aralığının üstsınırı olan % 3 oranının üstünde kalmıştır.Ocak 2011’deki KDV artışı ve petrolfiyatlarında son dönemde yaşananyükselme enflasyonun % 2 hedefininüzerinde gerçekleşeceğini göstermektedir.Yıllık geçici etkilerden arındığındaenflasyonun 2012 yılında belirgin birşekilde gerileyebileceği düşünülmekteolup, 2011 ve 2012 yıllarında enflasyonunsırasıyla % 4,1 ve % 2,4 olacağı tahminedilmektedir.

Hükümet kamu maliyesininiyileştirilmesine ilişkin tedbirlerikararlılıkla uyguluyor

2011 bütçesine ilişkin projeksiyonlarda,beklenenden daha düşük büyüme vebeklenenden daha yüksek enflasyona işaretedilmektedir. Kamu maliyesininiyileştirilmesi amacıyla alınan ihtiyaritedbirler toplamda nötr kalmıştır. Busebeple, Hükümet harcamalarınkısıtlanmasına yönelik tedbirlere ağırlıkvermektedir.

2008-2009 yıllarında bütçe açığınınGSYH’ye oranının % 2,8’den % 11,5’eyükselmesi kamu maliyesininiyileştirilmesini acil ve öncelikli halegetirmiştir. Alınan tedbirlerle 2010 yılındafaiz dışı fazlanın GSYH’ye oranında %1,5 oranında iyileşme sağlanmıştır. Alınantedbirlerle 2014-2015 döneminin sonundabütçe açığını GSYH’nin % 3 seviyesineindirilmesi planlanmaktadır.

112

Bütçe açığının GSYH’ye oranının 2011’de% 9,5, 2012’de % 8,1 ve 2013’de de % 6,6olacağı tahmin edilmektedir. Harcamakısıntıları, KDV artışı, petrolden alınanilave vergi gibi uygulamalar sonucundabütçe dengesinde iyileşme devamedecektir.

2012-2013 döneminde kamu borcununGSYH’ye oranının Avrupa ortalamasınıgeçerek % 87,6 olacağı tahminedilmektedir.

113

TÜRKİYE

Özel Sektör Talebi ile Desteklenen Güçlü Büyüme

Ekonomideki canlılık devam ediyor

GSYH artışı 2010 yılında düşük ihracatartışına rağmen güçlü baz etkisininkatkısıyla % 9 civarında gerçekleşmiştir.Aylık veriler ekonomik büyümenin2011’in ilk çeyreğinde de devam ettiğinigöstermektedir. Sanayi üretimi yılın ilkaylarında çift haneli oranlarda artmış,işsizlik oranı düşmeye devam etmiş veithalat canlılığını sürdürmüştür. Ekonomison dönemde bazı ısınma sinyallerivermeye başlamıştır: dış dengesizliklerhızlı bir şekilde artmakta ve enflasyonistbaskılar enerji fiyatlarındaki ciddi artış veTürkiye ihracatının % 20’siningerçekleştiği Orta Doğu ve Afrikabölgesinde yaşanan siyasi karışıklıklarnedeniyle ihracatta görülen bozulmasebebiyle artmaktadır. Uygulanankısıtlayıcı para ve maliye politikalarısonucunda 2011’in ikinci yarısında ve2012’de büyümenin sürdürülebilir bir hızaçekileceği tahmin edilmektedir.

Güçlü baz etkilerinin 2011 yılındaortadan kalkması beklenmekte

Mevcut döngünün dip noktası 2009’un ilkçeyreğinde GSYH’nin yıllık bazda % 14,5oranında daralması ile yaşanmıştır. 2010yılında sabit yatırımlardaki artış geçmişyıllardaki kayıpları telafi ederken, içtalebin bütün bileşenlerinde de pozitifbüyüme gözlemlenmiştir. (Bu büyümeninbir kısmı güçlü baz etkilerindenkaynaklanmıştır). Benzer süreçlerin, bazetkilerinin ortadan kalkmasıyla daha ılımlıbir hızda da olsa, büyümeyi tetiklemeyedevam etmesi beklenmektedir.

Tüketim ve yatırımlar güçlü büyümenindevam etmesinde itici güçler olacak

İşgücü piyasası gelişmeleri, kredimiktarındaki artış, kapasite kullanımı,tüketici güveni ve reel kesim güveni2011’de güçlü büyümenin devamedeceğine işaret etmektedir. İşsizlik oranı2009 yılındaki % 14 seviyesinden 2010sonunda % 11’e gerilemiştir. Tüketici vereel kesim güven endeksi göstergeleri ilekredi miktarındaki artış tüketimdeki güçlübüyümeyi doğrular niteliktedir.

Kredi miktarındaki artış 2009’un sonçeyreğinde başlamış ve 2010 yılında % 30seviyesine ulaşmıştır. Bankacılık sektörüverileri işletme kredilerinin tüketicikredilerinden bir miktar daha hızlıbüyüdüğünü göstermekte olup, bu durum

114

yatırım harcamalarındaki güçlü artışa işaretetmektedir.

Sanayi üretimindeki eğilimler veTürkiye’nin Satın Alma YöneticileriEndeksi (PMI) verileri pozitif tabloyudoğrular niteliktedir. Sanayi üretimi 2010yılında % 13 oranında artmıştır. SatınAlma Yöneticileri Endeksi kapsamındakison veriler 2011 yılında iş ortamındakiiyileşmeye ve Türk imalat sektöründekigüçlü büyümeye işaret etmektedir.Büyümeyi tetikleyen yapısal etkenlerinyanısıra, ekonomik aktivite halen çok sıkıolmayan para ve maliye politikalarıaracılığıyla desteklenmekte olup, özelliklemaliye politikasında 2011 Haziran ayındagerçekleştirilecek genel seçimlerden önceherhangi bir değişikliköngörülmemektedir.

Kamu maliyesinin yeniden dengelenmesizor olabilir

Türkiye’nin geçtiğimiz on yıldaki malikonsolidasyon süreci önemli bir başarıhikayesi örneğidir. Hükümet kamuborcunun GSYH’ye oranını 2001 finansalkrizinin başlangıcındaki % 75 seviyesinden

bugün % 40 seviyesine indirmeyibaşarmıştır. Uygulanan genişletici maliyepolitikası sonucunda 2009 yılında kamumaliyesinde bozulma yaşanmış, ancak2010 yılında toparlanma sağlanmış ve2011’in ilk aylarında da iyileşme devametmiştir. Genel devlet bütçe açığı 2008yılındaki GSYH’nin % 2,33’üseviyesinden 2010 yılında % 5,5’eyükselmiş, kamu borç stoku ise % 39,5seviyesinden % 45,5’e çıkmıştır. Bubozulmada, özellikle sosyal güvenlikkurumlarına yapılan transferler nedeniylekamu harcamalarında yaşanan artış veuygulanan çeşitli teşvik paketleri etkiliolmuştur.

2010 sonu itibarıyla bahse konu teşvikönlemleri sona ermiştir. Ayrıca, canlananekonomik aktivite bütçe gelirlerini olumluetkilemektedir. 2010 yılında bütçe açığıGSYH’nin % 3,5’ine gerilemiş olup, 2012itibarıyla GSYH’nin % 2,33’ü seviyesindeolacağı tahmin edilmektedir. Ancak, sözkonusu tahminin gerçekleşmesini yalnızcagüvenilir, güçlü ve bağlayıcı bir mali kuralsağlayabilir.

Aşağı yönlü riskler harcamalardaki artıştankaynaklanabilir. Hükümetin 2011-2013dönemi Katılım Öncesi EkonomikProgramı reel harcamaların yüksekolacağına işaret etmektedir. Hükümetin2011’deki genel seçim ve 2012’dekicumhurbaşkanlığı seçimleri nedeniyleharcamalarını artırma olasılığıbulunmaktadır. Böyle bir artışın sözkonusu olması durumunda faiz oranlarıüzerinde baskı oluşacak ve yatırımcıgüveni azalacaktır. Bu da iyileşmeninyavaşlamasına hatta gerilemesine nedenolabilecektir.

115

Para politikası iyileşme beklentilerinietkileyebilir

Türkiye’nin para politikası çok daha yavaşbüyüyen gelişmiş ekonomilerden gelensermaye akımları nedeniyle karmaşık birhal almaktadır. Büyüyen cari açıkla birlikteMerkez Bankası faizleri artırmak suretiyledöviz kuru üzerinde ilave bir yukarı yönlübaskı oluşturmak konusunda isteksizdavranmakta ve kredi artışını frenlemekamacıyla bankaların zorunlu karşılıkoranlarını artırmaktadır.

Çekirdek enflasyon Mart 2011 itibarıyla %4’ün altında kalmış olmasına rağmen,enerji ve gıda fiyatları enflasyonu ciddi birrisk faktörü oluşturmaktadır. Aralık 2011itibarıyla enflasyon oranının MerkezBankasının % 5,5 olan yıl sonu hedefiniaşarak % 8,5 civarında gerçekleşmesibeklenmektedir. Bu noktada, enflasyongelişmelerinin para politikasına nasılyansıyacağı merak konusudur. Bununla

birlikte, yatırımcıların Türkiye ve benzeriyükselen piyasalara karşı duyduğu iştahınazalması Türkiye’deki iyileşmebeklentilerini olumsuz etkileyebilir.

Dış dengesizlikler hızlı bir şekildeartmakta

Durgunluk dönemlerinin olumlu tarafı dışdengesizliklerdeki düzelmedir. İç taleptekive ithalattaki daralma ile birlikte petrolfiyatlarında yaşanan düşüş sonucu ticarethadlerinde meydana gelen pozitif şok dışticaret açığı ve cari açıkta önemli miktardagerilemeye neden olarak, 2008 yılındaki %5,75 seviyesinden 2009 yılında % 2,25’egelmesini sağlamıştır.

Güçlü iç talep ve yüksek enerji fiyatlarınedeniyle 2010 yılında cari açık GSYH’nin% 6,5 seviyesine yükselmiştir. Cari açığın2011 ve 2012 yıllarında daha da artmasıolası görünmektedir. Bununla birlikte,ihracatın görünümü karmaşık bir yapı arzetmektedir. İhracat 2009 yılında % 5oranında azalmış ve 2010 yılında % 3,5oranında artmıştır. Otomotiv sektörüTürkiye’nin ihracat şampiyonukonumundadır. Türkiye’de üretilenaraçların yaklaşık dörtte üçü Avrupa’yaihraç edilmektedir. AB’de otomobilsatışlarını teşvik eden ve artık terk edilenuygulamalar 2009 ve 2010 yılları için ileritarihli satışların gerçekleşmesine nedenolmuştur.

116