OdređenjeVIKTIMOLOGIJE

Viktimologija je kriminološka disciplina koja proučava žrtve ljudskih radnji koje se mogu pripisati krivici učinioca, a koje su u krivičnom zakonodavstvu predviđene kao krivična dela ili su u međunarodnim aktima o ljudskim pravima određene kao teška kršenja fundamentalnih prava čoveka

Određenje KRIMINALISTIČKE VIKTIMOLOGIJE

Kriminalistička viktimologija je poddisciplina viktimologije koja izučava obeležja i efekte kriminalne viktimizacije sa prevashodnim ciljem da pruži doprinos kriminalističkim istragama i unapredi saznanja od značaja za zaštitu žrtava u pretkrivičnom i krivičnom postupku

CILJ I ZADACI VIKTIMOLOGIJE

Osnovni cilj: dolaženje do takvih naučnih saznanja o faktorima viktimizacije koja se mogu upotrebiti kao osnov za izgradnju efikasnih preventivnih mera Pored toga, njen cilj jeste i dolaženje do što potpunijih saznanja o posledicama viktimizacije i problema sa kojima se žrtve suočavaju nakon izvršenog krivičnog dela

 Zadaci viktimologije jesu: Izučavanje pojavnih obeležja viktimizacije, njenih

posledica i reagovanja pojedinca i društva na viktimizaciju (merenje obima i efekata viktimizacije, identifikovanje problema sa kojima se žrtve suočavaju i izučavanje društvenog reagovanja na žrtve i viktimizaciju);

Utvrđivanje faktora viktimizacije; Stvaranje sistema mera za redukovanje (primarne i

sekundarne) viktimizacije

OSNOVNI CILJ I ZADACI KRIMINALISTIČKE VIKTIMOLOGIJE

Osnovni cilj: dolaženje do naučnih saznanja koja će unaprediti:- efikasnost kriminalističkih istraga - zaštitu žrtava u pretkrivičnom i krivičnom postupku

Zadaci kriminalističke viktimologije jesu:

Utvrđivanje faktora koji utiču na odluku žrtve da prijavi zločin i sarađuje sa organima formalne kontrole kriminaliteta;

Utvrđivanje faktora reviktimizacije, kao i faktora sekundarne viktimizacije žrtava u pretkrivičnom i krivičnom postupku;

Stvaranje sistema mera za redukovanje reviktimizacije i sekundarne viktimizacije u pretkrivičnom i krivičnom postupku

POJAM ŽRTVE

Pojam žrtve u užem smislu obuhvata lica čija su dobra ili prava neposredno povređena ili ugrožena izvršenjem krivičnog dela, odnosno kršenjem međunarodno priznatih normi o ljudskim pravima

Shvaćen u širem smislu, pojam žrtve bi obuhvatio lica i druge subjekte (socijalne grupe, kolektive, društvo) čija su dobra ili prava neposredno ili posredno povređena ili ugrožena izvršenjem krivičnog dela ili drugih kažnjivih radnji, odnosno kršenjem međunarodno priznatih normi o ljudskim pravima

Direktne i indirektne žrtve

Pod pojmom direktne ili primarne žrtve podrazumeva se lice koje je neposredno iskusilo viktimizaciju, odnosno pretrpelo krivično delo i njegove posledice

Indirektne ili sekundarne žrtve uključuju lica iz bližeg okruženja direktne žrtve (npr. članovi porodice i dr.) koja emocionalno pate ili trpe finansijske posledice krivičnog dela, iako nisu bile neposredno izložene viktimizaciji

VIKTIMIZACIJA

Najopštije, viktimizacija podrazumeva stradanje, odnosno proces postajanja žrtvom. Žrtva krivičnog dela je izložena stradanju kroz događaje i procese koji se označavaju pojmovima primarne i sekundarne viktimizacije

Primarna viktimizacija obuhvata proces i posledice samog traumatičnog događaja, odnosno stradanja žrtve koje neposredno proističe iz radnje izvršenja krivičnog dela

Sekundarna viktimizacija podrazumeva pooštravanje posledica primarne viktimizacije putem neodgovarajućeg reagovanja pre svega predstavnika organa formalne kontrole kriminaliteta, ali i drugih subjekata koji neposredno ili posredno dolaze u kontakt sa žrtvom krivičnog dela. Sekundarnoj viktimizaciji su naročito podložne određene kategorije lica koja su, zbog svog uzrasta, psihičkih i fizičkih obeležja ili karaktera viktimizacije, osobito ranjiva

U literaturi se govori i o tzv. tercijarnoj viktimizaciji koja označava trajnu

obeleženost osobe ulogom žrtve određenog zločina. Često, radi se o trajnom diskriminisanju ili odbacivanju žrtve (npr. žene silovane od neprijateljskih vojnika ili žrtve trgovine ljudima) od sredine u kojoj živi, što po pravilu izaziva izuzetno teške posledice po nju

RIZIK VIKTIMIZACIJE

Rizik viktimizacije predstavlja verovatnoću stradanja od određenog kriminalnog ponašanja. On je rezultat delovanja različitih unutrašnjih i spoljašnjih faktora i kao takav, nije ravnomerno raspoređen u populaciji

Činioci koji određuju stepen rizika viktimizacije uključuju: lična obeležja, odnosno viktimogene

predispozicije (o kojima će biti reči u nastavku) i situacione okolnosti (npr. prisustvo vatrenog

oružja, slaba osvetljenost itd.)

VIKTIMOGENE PREDISPOZICIJE

Viktimogene predispozicije predstavljaju obeležja nekog subjekta koja čine da on bude trajno ili privremeno podložniji viktimizaciji određenim tipom kriminalnog ponašanja

Prema poreklu, viktimogene predispozicije se mogu podeliti na: urođene (različita biološka obeležja, npr. pol, konstitucija,

urođeni mentalni deficiti, različiti tipovi invaliditeta itd.) i stečene (npr. različita bihevioralna i socijalna obeležja)

  Prema trajnosti, viktimogene predispozicije se dele na:

trajne (npr. pol, mentalna zaostalost i dr.) i privremene (npr. zanimanje, uzrast, privremeni duševni

poremećaji i dr.).

VIKTIMITET

Viktimitet - ukupnost kriminalnih viktimizacija na određenom prostoru i u datom vremenskom periodu

Ovaj pojam je pandan pojmu kriminalitet koji označava ukupnost izvršenih zločina (krivičnih dela)

Po pravilu, organima formalne socijalne kontrole je poznat samo jedan (manji) deo viktimiteta odnosno izvršenih kriminalnih viktimizacija