Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku

8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku

1/186


2/186

, -2.6--U0


3/186


4/186


5/186

КR ОN I

КA

WE

Gl

ERS

К

А .

I С

Z

Е S К А -


6/186

Wolno

drukowac.

>-

.

Warszawa d i r í a a5 Marca

182З Rokn,


7/186

KRONIKA

WEGIERSKA

NA POCZATK.U WIEК U X I I .

KRONIKA CZIESKA

KA

POCZATKU

WIEKU

X I .

W.AC1NSKIM JEZYKU PISANE :

Z TbOMACZENIBM

ЖА.

PoLSRI

JEZYK.

TUDZIE¿ ZIEMOPISMOBEDY WIEKU V I I I .

LIST

POPA

JANA

WIEKU

Xlll,

2 REK.OPISMOW ROitfYCH В1ШЛОТЕК.

.W

WARSZAWIE,

DRUKIEM N.

GLUCKSBERGA

,

KSIEGARZA

I TYPOGRAFA

KRÓL. WAR. C iiWEHSTMTtf.

i

8

2

3 .

•

i

/

,

j -


8/186

BIBLIOTHECA

. RECflA

MONTAGENSFIS.

Drukowano

nakładem JO.

Xiązęcia

Jmci

Czartoryskiego

,

Senatora

Woiewody

Królestwa

Polskiego, Męża zgromadzaią-

cego

gorliwie

zabytki Literatu

ry i

Dzieiów Narodowych i

u-

dzielaiącego

ich

uprzeymie

:

z

Rtórego zbioru tiekopismów

wypisany text

łaciński

Kroniki

Węgierskiey następujący.


9/186

t

6OBeCO8d06B6BBBaB5flPOBg8BaC888PB0BO83ffe8C6C8W

KRONIKA

WĘGIERSKA.

JVSTEP TLOMACZA.

ii

aród

Hunnów,

mówiAnnonym

Węgier

s k i , niema nic wspólnego z

narodem Hun-

garów, prócz ze iedni i drudzy m i e n i ; } ,

s i ę pochodzącemi od

Magoga Syna

Jafe-

towego.

Hungarowie

przybywszy

do

Pan-

nonii

w kilka wieków po

Hunnach,

korzy

s t a l i z gminnego mniemania (

iakoby

byli

Rodakami

tamtych ) dla postrachu Sło

wian, i dl a przeciągnienia do swoiey stro

ny

Hunnów

pozostałych

w

Transylwanii

pod nazwiskiem Sikulów.

Roku 373.

gdy Valens

Cesarz zatru

dniony był poskramianiem Isaurów, i

na woynę

z

Persami

gotował

s i ę , Hunno-

wie Naród nieznany przeprawiwszy

się

przez

Morze

Azowskie,

rzucili

postrach

na wszystkie

narody

z

tey

strony Donu

mieszkance, które w krotce po rzekę

Du-

nay podbili

:

Niepi-zestaiac na tem, prze

prawiali s i ę

ku

końcowi wieku lv. za

Dunay

i często Prowmcye

Rzymskiego


10/186

Państwa naieżdżali i łupili : w piątym

Wieku przyszli do

tey

potęgi i przewagi,

że

Cesarze

sprzymierzali s i ę z

niemi i

ro

czną daniną

pokóy

okupowali :

R. Ą33. Attyia i Buda obieli pano

wanie nad tym narodem po stryiu swo

im. Teodozyusz

W.

odnowił

z niemi

pokóy

i

daniny

roezney

siedmset

funtów

złota

postąpił. Tym

sposobem zabespie-

czeni ze strony Państwa Rzymskiego,

przedsięwzięli podbić wszystkie

Narody

Scytyjskie ,

i

wiele narodów

północnych

pokonali ; o którey wyprawie gdy nie-

masz

szladu

w

Historyi,

Rozdział

pier

wszy

ninieyśzego

Rękopismu może poczę-

ś c i zastąpić ten niedostatek.

Z

śmiercią Attyli

R.

4$4- Monarchia

Hunnów upadła, l o s Państwa Jego i całe

go narodu opisuie

Twrocz

w Historyi

Węgierskiey w

tych słowach.

« Attyla miał synów

Sześćdziesiąt

« dwóch

,

pomiędzy

któremi znakomi

t e tszemi

b y l i ' Chaba

ze

Siostry

Hono-

«

ryusza

Cesarza ,

i

Aldaryk z Krumhel-

«

dyny

Xiężniczki

Niemieckiey

spłodze*-

« n i .

Po

śmierci Attyli

wybuchnęła

woy-

« na domowa po między dwiema Syna-

«

mi, w którey

Hunnowie wyginęli po

« większe'y

części,

(ha

ba z

resztą nie-

« dobitków, w liczbie piętnastu tysięcy ,


11/186

ni

« ustąpi? do Grecyi do Cesarza Hono-

«

ryusza

wiria

swoiego,

gdzie

przemie-

« szkawszy l a t trzynaście, wrócił do Oy-

« czyzny. Zastał zyiącego

ieszcze

dziada

« swoiego Bendegus zwanego;

całe

życie

«

niezapominał Pannonii, i

rodzinie swo-

« iey

zalecał

azeby

do

niey

powrócili

:

« e

mimo

tego

Hunnowie,

ktorzy

pozostali

«

byli w Pannonii, utrzymuią źe Chaba

zo-

« s t a ł w Grecyi gdzie był zabity. »

Hungarowie

przybyli

do

Pannonii oko

ło Roku 890. ( i )

Autor ninieyszy

niemo

wiąc

r i i c o potomstwie Attyli, o klęsce i roz

sypce

Hunnow

;

nie

wspominaiąc

o

przy

byciu

Hungarów

do Pannonii, miesza na-

końcu Rozdziału

I I I .

i

łączy

oba

narody

r ' I ch d z i e l e ,

czyniąc

Geyzę

czyli Jessego

f Ojca.

S.

Szczepana

Króla

Węgierskiego)

Prawnukiem

Attyli

,

którycb

cztery

wie

-

ki przedzieiaią. Dl a wyiaśnienia tego do-

daiemy, ( iako wprowadzenie do Rozdziału

I V. ) ułamek

z Rękopismu

Swidzińskiego.

«Zimno i głód ruszyły Hungarów ze(%j

« Scytyi dalszey

to

i e s t z Moskwy, prze*

5

( 1 Podług Nestora K,

388.

podług

Annonyma

Węgierskiego R, 884. podług pUm Gre-

ckich R. 890.

( a ) Recessus Hungarorum de Scytliia ulteriori

seu Moscovia causa f u i t paucitas et s t e r i l i t a *

Terrae

quia

fames

semper

urgebae

terrara

ejram,

friguscjue

excesivtwn i l l i u s Re^ionis.


12/186

ir

* chodzili

przez Rus i

Tatry do

Pannonii

,

* pomnazaia/: ludem

tamecznym

woysko

«

swoie

:

pobili

I ch

wprawdzie

Slowianie

« na

wstçpie, lecz w powtornym

boiu,

w

« mieyscu gdzie teraz miasto Hungwar l e *

« zy, zwyciezyli Hungarowie z pomocí|

« Gotów ( 3 ) którzy

im

nawet czçsc zie-

*

mi

со

byli

na

Slowianach

zdobyli

ust%>

^ p i l i .

Polegl Buda wodz Hungarów,

zbu

Jngressus

autem illorum in Pannonam

fuil

per

Russiam

et Tartariam

ex quibus exerci

tum

suura augmentaverant.

Primo

tamen

ingressi

prostrati

fuerunt

per

Slavos , Secondario

vero ex eo quod Gotfu l i

l i s prebuerant

suecursum,

e t partem Slavo

nian quam etiam oecupaverant sub S l a v i s , i i l i »

dimiserant , triumpho contra Slavos

potiuntur.

Et i b i Buda

Dux

Hungaroium f u i t

inter«

fectus, et

Sicambria

desolatur,

e t c i v i t a s

in

alio

loco situatur

e t

nom

i

na

tura nomine

Prin

c i p i e Buda, quoniam

Buda

f u i t Princeps

Hun»

garorum

qui

multa

p r a e l i a

cum Slavis

pro

Pao-

noniis faciebat ,

e t praeKum f u i t

factum

ubi

est

hodie

Civitas Hungwar.

Frater vero suus in Alemania

bella

coficí-

ebat d

i c t u s

Hoynel

Hunus

a

quo

Civitas

di-

citur Hungwar

hodie vero

ex

eodem nomin»

Hungari apella nur.

Et l i c e t

esset

tacendum

,

tamen

ne

veritas

gestorum obnubil areturMagerones hoc

estHun-

gari

totani suam

potentiam

a

Polonis habe-

bant et

extrahebant,

et

robore

illorum

sem

per

pugnarunt

:

hodia

enim

e t

ailhuc

in

lin-


13/186

« rzono miasto Skambrią a

na innem

• mieyscu założono miasto

Budą od

Imie-

*

nia

Xią_żęeia

tego

nazwane

:

albowiem

€ Buda Xiąże

Hungarów

wiele

dokazy-

« wał

walcząc ze

Słowianami o Pannonią,

« Hoynel

Hunus brat iego walczył szczę-

« śliwie w

Allemanii,

od

Jego Imienia

na-

«

zwano

miasto

Hungwar,

a teraz

i

cały

guario Hungarico Poloni

dicuntur

Langel

id

e s t milites stipendarii, miliiarcs, pugnatoro*

o p t i t n i .

Praedicti ergo

Sicamberiam

hoc

e s t

hodia

antiquam

Utulam

fundaverunt.

Fuit

enim

magna c i v i t a s e t tribus

annis

in eadem s t a -

t i v a faciebant , e t ex i l l a situm Terrarum a l i -

arum explorabant.

Primo tamen pes

Eorum

Terram ipsam

calcavit , e t non

aliorum, quam^ hucusque in-

habitant.

Cerva

autem

una

ipsos

Hungaros

in

Panm>-

niam conducebat , qui semper i l l i u s vestigi»

fuerunt

secuti , et

non

quicvit donec

in Pan

•

noniis.

~ty?)

'

Fertur tamen

quod primus ingressus eornm

in

Pannonias e s t

causa

venationis

, ubi

Ter

ram considerantes esse

bonam, remeantes

ad-

duxerunt totam eorum multitudinem et iu

gressi sunt eas. i

Est tamen una opinio quod

Hungari

nou

permanebunt in Pannonia sicut nec Turci iw

Terris christianorum quas violenterpossiderant.


14/186

c

c

• Naród Hungarów od Imienia iego ma

nazwisko ( 4 ) .

«

Luboby

należało

przemilczeć

,

lecz

niemozna tłumić prawdy historyczńey,

« że Hungarowie całą potęgę mieli i za-

«

ciągnęli

od Polaków (5 i walecznością

Hungari seu Juhri de Terra

Scythiae

Se-

ptentrionalissima juxta Oceanum Septentriona-

teiu a Moscova civitate

Moscorum

ad orien

tem e t

Septentrionem

quiflquentis milliaribus

magnis Germanicis distante , de JuhraTerra

conscenderunt et venerunt per

terram

pla-

nam

ad

Meridiem

in

Pannonias

ubi

nunc

resident ; sed iam christianissimi

, qui o l i r n :

Pagani atrocissimi

et

crudelissirai ferocissimi-

que

fuere.

Sub Dipoldo

Principe

Slavorum Hun-

gari Pannonias receperunt e t per duo mil-

l i a r i a

a Sicamboria hoc e s t

ab antiqua

Buda

primo

campestraliter

castra

men

t a t i

situantur.

Anno Domini q65. Huni christianitatis sunt

agressi

nomen.

• . : .

(a

Czytam

«

z pomocą Polaków

«

o

których l a t

ko

;

mówi nizey ) chciałby

przemilczeć.

(&Annonytn Wigierski

zaś powieda, «e . A C -

rouwoili

Hungarów,

opanował

zamek

Hung

W Pannonii,

po«anowił'Wodzem Narodu Ar-

pada Syna Swoiego , którego od imienia te-

r go zamku Xi;i/.ęciem Hungaryi a

woysko

« Hungarami

nazwano. ' ; °

{ 4 ' Wyrazy t e oznaczaią Pisarza Polaka,

patri

poprzedzaiacy przyris ( 3 , ' .


15/186

e Tch zawsze zwyciężali , przeto do

dziś

«

dnia

nazywaią

Polaków

Langel w

i ę -

«

zyku Hungarskim , co znaczy woysko

* z tcięźne, rycerzy i woiowników

wale

cznych.

»

«

Zburzywszy

Skambryą, założyli te-

« raźnieyszą Budę starą:

było

to wielkie

« miasto, w którem przez trzy l a t a s t a l i

« zeiągaiąc s i ę do ziemi którą teraz posia-

«

daią

:

z

tego

stanowiska przepatrywali

« położenie

innych

kraiów,

naypierwey

« iednak tę ziemię, w którey teraz mie-

«

szkaią,

nogi

ich

zdeptały.

< c Prowadziła ich

łania, za które'y s z l i

« tropem, póki niespoczęła wPannonii; (5

« iakoż powiedaią że poluiąc przyszli pier-'

«

wszy raz do tego kraiu,

gdzie

znalazłszy

«

ziemia żyzną, pozostali, i

zprowadziwszy

«

cały

naród,

osiedli

:

lecz

powszechne

« iest mniemanie

że

ani

Hungarowie ani

(5 Podobnież krzy/.awhicy

pod

dowództwem.

Emiona

I I .

1 0 9 6 ' .

gnali

przed

soba

kozę

i

gęś

,

którym

coś

Boskiego

przyznawali:

zwie

rzęta

t e na czele woyska postępuiao, wzbu

dzały

wniem iakoweś zaufanie i poszano

wanie.

.... ....


16/186

VII

« Turcy nieosiedzą s i ę w ziemiach chrze-

«

ścianom

wydartych

( 6 ) »

Dopełniwszy co zdawało nam s i ę

w

dziele

ninieyszem

między Rozdziałami I I I

i IV.

brakować,

zostaie

nam mówić o

sa-

memże dziele i iego Autorze.

Kronika

ta

i e s t

nieznanym

dotąd za

bytkiem

naydawnieyszych

dzieiów Wę

gierskich a po części i Polskich (zanay-

dawnieyszego bowiem

dzieiopisa

Węgier

skiego

Narodu

uchodzi dotąd Annonym

Sekretarz

Beli

IV. Króla

Węgierskiego).

Odkrył ią

Joachim Lelewel

pomiędzy Rę-

kopismami staremi Biblioteki

Puławskiey i

przepisał, którey kopii za pozwoleniem Je

go

do tłómaczenia użyliśmy.

Niemasz śladu nazwiska

Autora,

przy-

znaiemy

iąiednakże Chartvitiusowi

Bisku

powi

z

następuiących

powodów,

które

pod

sąd czytelnika poddaiemy.

Wbiorze Pisarzy

Wigierskich

Schwand-

tnera

zna)duie

s i ę żywot S.Szczepana

Króla

Węgierskiego

przez

Chartvitiusa

Biskupa

napisany, ktoren

i e s t

z niniey-

szey

kroniki

po

większey

części

od

Roz.

IV

do XI I. przepisany. Wi ś c i e przypisnym

(6

Ostatnie

słowa oznaczaią

źe

ten ułamek pisa

ny

przed zaszczepieniem

chrześciaństwa

w

Hungaryi.


17/186

I X

mówi Autor do Kolomana

Króla

Węgier

skiego « Przedsiębiorę

na

Twóy rozkaz

«

dzieło,

przewyższaiące

s i ł y

moie; które

«

spaliłbym gdyby

w

nie'm cokolwiek

nie-

« przystoynego lub

obi-aźliwego znaleść

« s i ę

miało

» w

wstępie

zaś niezapowie-

da

wcale

(

iakoby

należało ) źe przedsię

bierze pisać

żywot

i

cuda

Świętego,

Ży

wot pierwszego Króla Hungaryi,

któren

wiarę chrześciańską rozkrzewiał

i

przeto

Apostołem

Hungaryi był nazwanym i

t . n.

ale namienia tylko o powołaniu Narodu

Hungarów do wiary chrześciańskiey. O-

świadczenie

takowe

i

wyrazy

przyzwoit-

sze będąc kronice niż

legendzie,

mniemam

przeto że l i s t przypisny, do kroniki ni-

nieyszey należy, że ta musi

bydź dziełem

Chartv i t i u s a , ' z którego żywot S. Szczepa

na w) brany, zachowawszy l i s t przypisny,

któren

tu

przytaczamy.


18/186

• .

«

KRONIKA

List Autora do Kolomana

KRÓLAWĘGIERSKIEGÔ

Chartvitius

Biskup z

miłosierdzia Boskie

go, powołany

do

usług

Duchownych, Ko

Tomanowi

Krolówi

Panu

swemu, szczęśli

- wego owego Euge

po

naydłuższem ży

ciu

na

wieki

życzy.

NAYIAŚNIEYSZY KRÓLU

Przedsiębiorę

więc

na Twóy rozkaz

Dzieło, od którego mnie dotąd nieudol

ność moia zrażała

;

albowiem znane mi

. niegdyś dosyć oblicze

Prjscyana Gramma-

tyka,

dziś wpodeszłym wieku iuż

tylko

iakoby przezemgłę widzieć mogę

:

lecz u .

ważaiąc

Władzę Wysokiey

Dostoyności

Twoiey, posłuszeństwo ( ta pochodnia i

perła

cnot

wszelkich

)

przemogło

nieśmia

łość wachaiącego

s i ę umysłu

,

i

tern

po

wodowany, po mimo przekonania o nie

udolności moie'y, odważam s i ę

rozpocząć.

A

ponieważ

przedsięwzięcia w

naylepszey

chęci

częstokroć

zdawaią

s i ę bydź zawi

ś c i

nieprzyiemne

,

upraszam

przeto

nay-

pokorniey W, K. Mci ażebyś dziełko n i -

( * ) Koloman

panował

wWęgrzech od R. io65.

do R. inĄ.


19/186

ff

Е С

1

Е В S R A a

WCIPITCRÓNICAHUNGARORUM

Juncia

e t

mixta

cum

Cronicis

Polo-

'

norum e t Vita Sancti Stephani.

Domino suo Colomano Regi excellen-

tissimo Chartuitius Episcopus Spirituale mi-

nisterium

Dei

benignitate

adeptus,

post

•

huras vilœ terminum illud Euge preca-

tur semp i t e rnum. •

Aggredior nunc opus Serenissime

Rexjussu Tuo mihi demandatum , aquo

hactenus ingenioli

mei imperitia abhor-

r u i t

:

ob

id

prœsertim quod

Priscianus

Gramma t i c u s mihi olim

sat

bene

per-

spectus

e t

cognitus, procul

a me

digres-

sus iam decrepito mihi, tanquam ca

lígine quadam septus,

faciem

exhibet ob-

scurissimam.

Sed

cum

alia

ex

parte

Digni

t a t i s Tuœ attenderem

authoritatem

v i c i t

tandem anxiœ

mentis dubitationem отпет,

virtutum

omnium

Lux

e i

gemma

obedientia,

cujusfortiprœsidio fretus, tametsimihi vireí

cernerem haudquaquam svppeterepe,

o-

r i s

inhoandi

fiduciam

suscepi.

Cum

sint

autemplerumque i n v i d i c e obnoxiœ, quœ bo^

na

ammifiducia

geruntur,

supplex

oro

Re-

giam sublimitatem Tuam, uti opusculi hu-.

jus

susciperë

ne

gravetur Pairocinium, nee

qffendatur

parum commoda

dictione

aul

a


20/186

3

KRONIKA

nieysze w

opiekę swoią

przyiąć

raczył,

i

mniey

wymownego

wysłowienia

,

braku

porządku , zamieszania rzeczy i czynów

niezwaźał. Niespodziewam s i ę zeby tu

coźkolwiek

nieprzystoynego l ub obraźli-

wego

znaleść

s i ę mogło, i wolałbym

one

raczey s p a l i ć ,

n i z e l i kogo

obrazić.

Wreszcie ponieważ

wszelkie

dobro

ze

źródła miłosierdzia Boskiego spływa na

Nas,

niech

mi s i ę godzi

w

Imie

Boskie

dzieł

ko

ninieysze

rozpocząć.

WSTĘP

AUTORA.

Omne

datum optimum

e t

omne

do-

num perfectum desursum e s t descendens

a Patre

luminum.

(i)

Naywiększego

daru

Stworzyciela

Swia

ta

(

któren

go

dla

zbawienia

narodu

ludz

kiego wcieleniem , zmartwychwstaniem

chwalebnem, i wniebowstąpieniem Pana

Naszego

Jezusa Chrystusa uszczęśliwić

raczył

)

dostąpił

takze

Naród

Wschodni

Hungarów,gdy

ich

Bóg

nayłaskawszy

Je

zus Chrystus, do wiary katolickiey po

wołać raczył, lubo nie w oyczyźnie wła-

sney

, a l e po odbytych

dalekich

wędrow

kach i trudach ,

w

obcey ziemi

, to i e s t

hłowianskiev. ; ,

.

—

_

—

—

<

•

( i )

Jacob

Cap.

i .

v e r .

1 7 .


21/186

WEG IE R S

К A

4

ordinis e t Rerum gestarum confusione,

Quod

sioccurrat quidpiam quod Jœdam

habeat offensionem, inalim Codiccm igni-

bus

absumi quam licons

materiam

cut-

piam o j f e r r i . Et quia

bona omnia

ad

JSos ex Divina misericordia proficiscun-

tur

, Ipsius munere

s i c

Übet

opusculuin

praesens auspicari. \

Praefatio Authoris

Omne datum optimum e t опте do

пит perfectum de sursum e s t

descendehs

a

Patre

luminum.

Hujus

Patris datum

optimum, post

passionem

et gloriosam

Resurrectionem e t ascensionem Domini

nostri

lesu

Christi,

omnes

Regiones

pro-

vemens

qui

omnes

homines vull

salvos

fieri, ad Origentfllem Hungarorum Regi-

onem

usque defusum est,

quos Jesus

Christus

qui

e s t Deus

optimus

, non in

propria Regione

,

in aliena quœ Sclaviania

nominatur,

post mul tos

labores

et

erum-

nas

ad

fidem Catholicam mirabili sua

Providentia vocare dignatus e s t .


22/186

:

KRONIKA

§ - i . Król I ch Aquila ( 2 )

zwany,

zpa-

noszywszy s i ę w złoto, srebro i drogie ka

mienie

,

zamożnyw lud,

trzody,

ptastwo,

zwierzynę ,

we

wszystkie opływaiący ro-

skosze , wzbił s i ę

do

tey wyniosłości

, że

sobie

zamierzył

podbić

pod

swoie

pano

wanie wszystkie królestwa i narody Ro-

skazał

więc

uzbroić s i ę narodom podle

głym

sobie,

którzy

zgromadzeni

niezmier

ne pole okryli. Wybrał sto Pułków z

naywalecznieyszych

i

nayzdolnieyszych do

bom

:

lecz

żeby Go snadź z przywiązania

do dostatków

i siedlisk

, tudzież z

miłości

żon i dzieci od przedsięwzięcia nieodwo-

dzono, nikomu s i ę nie zwierzył.

Za własnym tylko

popędem

odwagi

i

nieugiętey

stałości , ruszył

z woyskiem prze

ciwko

Litwie,

których od razu pokonał

i

kray zniszczył Tych

zwoiowawszy

,

po

szedł

do

Scutyi

( 3 )

gdzie

S.

Brandanus

( 4 )

spoczywa, którą

pod

swoie

panowanie

za

garnął : ( 5 ) ztamtąd

wszedł

doDaków ( 6 )

(2)

Aquilla czyli A l t i l a , Thile. Ethele.

( 3 )

Scutiam intrawt.

Adam

Bremeński podR. io5i

wspomina

Naród

Scuń

których

Aug:

Lud.

Schlozer

mniema

bydź Czudy.

( 4 ) S. Brandanus kwitnął

około

R.

570.

na Wy

spie Scutii podług Trythemusza: bydź może

rozumiano

l ub nazywano

Wyspą

kray do

którego przystęp morzem tylko mógł bydź

znany.

Beda

inlmaginemundi, opisuiąc wyspę


23/186

WĘGIERSKA 6

§ .

i . Cum

autem Rex

eorum qui A-

mdla

proprio

nomine

nuncupabatur

esset

locuptetatus argento

et auro

e t gemmis

pretiosis , hominorumque animalium

volucrum e t

bestiarum

s i l v e s t r i u n i

ma-

xima

mulutudine

,

i l a

ut delltiae

lnundi

ex omni parte

Ei

affluercnt

, exalta-

tum

e s t

e t

elevatum

cor

Ejus

e t

decre-

\ ' i t in animo suo ut omnia llegna t e r -

farum et omnes nationes

consurgeret

e t

suo Imperio subjugaret. Ex it edictum ab

ipso

ut omnes nationes super quas t i -

mor Ejus erat ad bellum

validum

para-

t i

e t

armati

congregarentur

,

quod

cum

convenissent e t innumerabiles campos one-

rassent elegit aeies de v i r i s strcnuissimis et

ad bella promptissimis

,

a nemine consi--

Rum disquirens

ne

c / u i s s i b i oppigratia

,

v e l

amore

possessionnm

vel

dolore

uxoris

autpuerorum suorum dissuaderet, sed cum

]>robitate cordis sui e t corporis constan-

. t i a consilium iniens contra Lithuam a-

.

Cytra

zwana.,

przypadkiem

odkryta

i

wkrót

ce

zapomniana ,

powieda: ze nieiaki Gran-

danus: byt na tey

wyspie,

ktorego nazwisko

iedną tylko literą ró/.ni się od lirandapusa.

(5) et

suae potentia?

suppcditavit

albo

reliquos s i a r ; do-

minationi subdidit

,

nalegałoby raczey tłóma—

czyc ze przyłączył do swoiey potęgi , czyli

resztę

zagarnął

do

woyska

pod

roskazami

2*


24/186

7

KRONIKA

stoczył z niemi bóywielki, uciekaiących

po-

zabiał

r e s z t ę ,

zaiął

pod

moc

swoią.

Pozbie

rawszy

w Dacyi okręty puścił s i t ; morzem

do

uyścia rzeki Renu , a ruszywszy wio

słami po

Renie

przybył do Teutonii ( 7 ) i

pod , Kolonią miastem znakomitem oboz

rozłożył.

§ .

I I .

O

Zabóystwie

iedynastu

tysięcy

Dziewic. ( 8 )

Wtym nadciągnęło

XI.

tysięcy dzie

wic, które odwiedziwszy progi

SS. Apo

stołów Piotra i

Pawła,

powracały z Wero-

j i y .

Straze

Attyli

niewidziawszy

ieszcze

nie-

swemi będącego : albowiem owych wieków

Woiownicy czyli

Naieznicy

bard z i ey zdoby

czy icńców i pomocników do dalekiey wy

prawy

potrzebowali, n i ż e l i ugruntowania pa

nowania

w

zniszczonym

kram.

Pomiędzy

rozlieznemi

Narodami

które Attyla w tey

wyprawie pociągnął z sobą

l ob

zagarnął,

mo/naby liczyć Naród

Słowiański,

zwany

Wtranle,

o których powrocie od brzegów

pół

nocnego

morza

do

Pannonii

oyczyzny swo-

i « ' v pisze

B ; i s i . k o

we

wstępie

do kroniki Le-


25/186

WĘGIERSKA

6

cies

movit

,

quos

stałem oppressit e t o*

mnemTerram

va$tavit;quibus

sub/ectis

Scu*

tiam

(ubi Sanctus Brandanus

reauiescit) i n - >

travit e t

suce

potentiae suppeditavit.

Inde

vero Daciam ingrediens cum. i p s i s conjli-

ctum habuit, quibus terga vertentibus

mul*

f o s occidit , reliquos suce domina t i o ni sub'

d i d i t .

Congregatis

autem

Carinis

in

Da

cia mare ascendit , e t ubi fluvius qui

Jihenus dicitur

mare

i n t r a t ,

per Rhenum

acectis

remis Theutoniam, ingressus e s t :

ad Coloniam civitatem egregiam veni-

vns

tentoria j i x i t .

I I . De occisione XI. virginum

millium.

Mox

Uli contra oceurrunt

XI

millia

virginum ,

v i s i t a t i s liminibus

Sanctorum

Apostolorum

Petri

e t

Pauli

de

Ferona

cłiitów i Polaków ; wędrowka t a wiele ma

styczności

z

wyprawa

At t y l i .

,

( 6 ) O Daoyi Północnej obszernie w I l i s t o r y i Bo«

leslawa [ 1 1 . na k a r . 8o. '

7 Teutonowie

Narol

Germanow

ró/.ny

od

Alle*

nianów.

Posadę Germanii i

narodu

Teutonów

wyszczególnia

łiaszko

w

kronice Lecłulów i

Polaków na kar.

18.

nazwiska Narodów za-

chowuiemv

podług Autora.

*^8) Xl Firęinum rr.mium pudlu.' Serwiusa Fir-

7 . > C 7 .

• > v v ■ a r i K znacay

osubf p ł c i

'

łt'i»kiev


26/186

$ KRONIKA

przyiacioł od wniścia swego

do Almami,

zdziwione

uwiadomili

natychmiast Króla,

któren

ruszył

woysko przeciwko

dziewicom

Chrystusowym,

które poczęto zabiiać.

Ma

ło iuż

żywych zostawało, gdy Król

z b l i - '

żywszy s i ę do Urszuli chrześciańskiey dzie

wice, poznał że niebyła

mężczyzną

i

rzekł:

«

Szlachetna

Panno

,

gdybyś

była

o s t r z e - '

« gła

przez

Posły Maiestat uasz królewski

« o szczęśłiwem swoiem tu zbliżaniu s i ę ,

« Lud Twóy niepoginąłby był tak okru-'

« tnie od moich żołnierzy ;

ale

ponieważ

«

s i ę

to z

niewiadomości

zdarzyło,

p r z e * - '

« stań

.

iuż smucić

s i ę stratą towarzyszek

« swoich, pociesz s i ę

raczey, połączmy

s i ę

« małżeństwem

, będziesz

królową nad

« , wszystkiemi królestwami » Błogosławio

na Urszula odpowiedziała

» Psie

beze-

-

«

cny

,

okrutniku

i

zuchwalcze

Ja

iestem

. . ' •

; « oblubienica króla cesarskiego ( o ) Ty

« smok drapieżny pożeraiący chrzescian

, « . brzydzę s i ę tobą iak

diabłem

» Wzgar

dzony Król w obliczu Woyska

swoiego

niezińernie

s i ę

rozgniewał,

i kazał i ą i ' r e

bez różnicy

wieku i stanu

:

niektorzy

zna-

.

Jązłszy w

starożytnych

pismach

Litery X I .

M. V.

czytaia

Untlecim Martires

Yirgines

. . . ^

i u trzy

mu i ^ ze

I ch

tylko iedenaście

znay-''

, . , . dowało s i ę .


27/186

WĘGIERSKA ja

venientium : quas cum vidissent perterri-

t i sunt

custodes,

e t c e l e r i t e r

nuntiant Re

gi

,

quia

nondum

aliquis

perturbaverat

post

quam allemaniam intraverat. Rex

e t acies subito

t e r r i t i

contra

virgines

Chri-

s t i exierunt e t eas cedere coeperunt. Cum

autem

fere omnes cesce fuissent

,

e t Rex

ipse ad

virginem

christianam

Ursulam

appropinquasset,

e t

Eam

intuitus

fuisset,

et quod virgo

non

v i r e s s e t cognovisset, dir

xit

ad

Eam » O s i

ad

nostram

Regiam

a Magnificentiam

tam

Tua

nobilis v i r -

«

ginitas nuntium

direxisset, e t nobis Tu-

t u . um

gloriosum adventum

significaset,nun-

«

quam

nostrum

militum

ferocitas

Tuas

« acies occidisset: unde

quia hoc

per i -

«

gnorantiamfactum est,noli

de Tuis c o l -

« I f i g i s t r i s t a r i , sed magis consolare , qiua,

a miki copulaberis e t Regina omnium Re-

« gnorum

erisy>Cui

respondens Reata Ur-

«

sula dixit b Inique canis ferox e t au-

« dax Ego

Regi Ccesaris copulata sum;

o

Te autem qui e s t Draco iniquus vo-

« rans christianós ut Diabulum despi-

« c i o . » Quod cum vituperatum coram

( 9 ) Eęo Regi

Ccesaris copu7ata

,

Urszula

Córka

Dionnota

Kiazęcia

w

Rrytannii, oblubienica

Ćmiona

Xiaźccia

u Gallów,

którego Maxym

Cesarz, w nadgroilę przysług, Królem Arrno*

ryki czyli Brytannii muieyszey

postanowił.


28/186

ii

KRONIKA

sztę dziewic pościnać. Iedna z nich Kor-

dula zwana,

utaiła

s i ę pomiędzy trupami ,

lecz

widziawszy

ze

Jezus

Chrystus,

otoczo

ny Swiatłością i Aniołami przyśpiewu-

iącemi,

zstąpił

o północy i pozabierał do

Nieba dusze S . Urszuli

i

wszystkich SS.

Dziewic

,

gorzko s i ę

rozk w i l i ł a ,

źałuiąc ze

od towarzyszek odłączona została

;

przeto

skoro

s i ę ,

rozedniało,,

podniosła

s i ę

którą

postrzegłzy ieden z

pogan, uciął

iey głowę.

§ . I I I . O Zwycięstwach

Króla

Aquili.

Z

Kolonii

ruszył z woyskiem do Au-

stryi (10) walczyć z Królem Teutońskim,

ktorego

pokonawszy,

wszedł

do

Apulii

( i

i )

gdzie stoczył bóy

z Normandami

i Fran

kami ,

których

zwyciężywszy

pod moc

swoią

podgarnął. Potem przebył góry, i

wszedłszy doLombardyi (kraiu płaskiego,

zabudowanego miastami, przyozdobione

go

murami

i

wieżami

nay

wyższemi

)

zni

szczył

go, mury

porozrzucał, wieże po

•

(10) Movit ad Justnam

Austrazya.

C i i C Apuliam ingressus Apta Julia , miasto Apt.


29/186

WĘGIERSKA 11:

exercitu suo

se cognovisset ,

Rex iratus

vehementer,

decoUari

Eam percepit cum

reliquis

virginibus

s u i s .

U

na

autem

cui

nomen

erat

Cordula

interfunera

viva

la-

titabat.

Cum

autem media

nox

e s s e t , de-

scendit

Jesus Christus cum

luce

clara

e t

Angelis canentibus, e i deportavit animam

Sanctce

Ursulce

e t

animas

Sanctarum

Vir-

ginum ad Regna Coelorum. Quod cum

vidisset Sancta

Cordula, lachrymari c o e p i t

amarissime,

quod

Sodales suas dereliquis-

s e t :

mano

autem facto statim surrexit , e t

perfunera deambulare capit,quod cum

vidisset

quidam

Poganus,

gladio

caput

Ejus amputavii.

% III.

De victoria Aquilae Regis.

Movit autem

de

Colonia

tentoria

sua

ad

Austriam,

et

i b i

pugna\•it

cum

Rege

Theutonico: quo devicto

Apuliam ingressus

est:

i b i

cum'

Normandis

e t Francigenis

pugnam

habuit,

e t

eos

devincens

sucema-

gnitudini subjugavit.

Post

hoc montes

pertransiens,

Lombardiamplanam

terram

inveniens

, civitatibus

multis

repletam

,

muribus ornatam, turribus altissimis d e * >

coratatn , terram • vastavit, mures d i s s i -

pdvit,

Turres

confregii: pro iniquitate au

tem, tali

Plaga D , e i

apellatus e s t . . ' T o -

tum autem mundum

peragrare volensJ

e t


30/186

» 3

KRONIKA

wywracał, Za które

niegodziwości

biczem

Bożym przezwany

z o s t a ł .

Zamierzywszy

sobie

okrążyć

Swiat

ca

ły, i

Państwo Rzymskie

zagarnąć, wysłał

przodem część woyska przeciw Rzymowi

(12) a

Sam

postępował z groźną potęgą.

Na pierwszym noclegu gdy spał włóżku,

pokazał mu s i ę Posłaniec Swięty (i3) mo

wiący »

Jezus

Chrystus

Pan

i

Bóg

zaka-

«

zuię c i ( 1

4) wchodzić po nieprzyiaciel-

« sku, do Rzymu Miasta Świętego ,

gdzie

« Apostołów rnoich ciała spoczywaią

« wroć s i ę raczey i ukarz zdrayców, któ-

« rzy wyrzekłszyniechcemy

Królow sami

«

s i ę

będziem

rządzić

zamordowali okru-

« tnie Kazimierza

Króla

Słowiańskiego i

« Chrwacyi, wybrańca moiego, któren żył

«

i

służył mi Duszą

i

Sercem. Pozwolę z

«

czasem potomstwu Twemu

odwiedzić

«

Rzym

z

pokorą,

i

obdarzę

wieczną

koró-

«

ną'fi5)v

To

powtorzywszy

Anioł zni

knął ( i 6 )

(u)

Tłfrrocz

pisze

/e Attyla

wysłał część woy-

s ł s a pod dowodztwem

Zoarda

którzy Apulią

i

Kalabryą

z h i p i l i .

( . i 3 ) Angelus

Sanctus «

Augelus

ab agyos latine

. D,unt[u«, AX)gel°rurn

Yotabiilum:

utdicit Gre-

.gorius , 1 )

nomen,

e s t o f f i c i i

non natura, nam

• Sancti i l l l C a e l e s t i s Patriae spiritus tunc so-

l u n ) ' s i i n t '

Angeli

runi per eos aliqua nun-

tiantur. « Catholicon, »


31/186

WĘGIERSKA iĄ

Romanum Jmperium s i b i usurpare cu-

piens , Romam

exercitum

suum

modt,

e t

arniatus

feroci

animo

procedebat:

Cul

in

prima statione nocturni siue cum in cu-

biculo dormiret

per visum

Angelus

San-

ctus. » Praecepit t i b i Dominus Deus Jesus

»

Christus

ut

cum ferocitate Tua c i v i t % -

»

tem

Sanctam Romam, ubi Apostolorum

»

meorum

corpora

requiescunt,

ne

intro-

» eas,

sed

reverte e t Meum electum Regem

» Casimirum, qui in

Sclavonice

e t Chrva-

» c i c s partibus t o t o cordis ac mentis af-

»

fectu

jideliter in Saeculo s e r v i v i t

,

in

e i s

»

qui

ipsum

tradendo

turpiter

occiderunt

» ulciscere,

quia

dixerunt

nunauam Rex

e-

»

r i t super nos, sed nos i p s i

regnabimus

» generationem autem

Tuam

post Te in

j > humilitate Romam v i s i t a r e e t

coronam

»

perpetuam habere

Jaciam. »

His

d i c t i s

discesit

Angelus.

(i4)

Anioł iako Poseł powtarza roskaz Jezusa

Chrystusa słownie podług zwyczaiu Posłów

ówczesnych,

ktorego

ślady

w

Herodocic

i in

nych

dawnych Dtieiopisach

znayduiemy.

(i5)

Łatwo

s i ę

domyślić / . e

t a

obietnica

tycze

s i ę ,

S . Szczepana

i

Jego Pomników, którego

Ród wyprowadza. Autor od

AttyU.

(jo) Twrocz powiada y . e

Rzymianie

uprosili wte

dy i wysłali Leona Papieża do A t t y l i ; Papież

przybył z

Duchowieństwem licznem, i okąT

■

. . aałościa

kościelna,

z chorągwiami,

ułagodził

.

3

v


32/186

,5 KRONIKA

Nazaiutrz więc

rano

ruszył Aquilla do

miasta fłrenecya zwanego, z którego

po

szedł

ku

brzegom

morza,

gdzie założył

miasto nowe i

nazwał

Aquileą na

wie

czną

pamiątkę Jmienia swoiego ( t y ) ' . Prze

był pote'm góry karyntyyskie, i stanął na

franicy Chrwacyi i Sławonii między rze-

ami

Sawą i Drawą, Panowie Chrwacyi

i

Sławonii

zastąpili mu

e t r e f u t s i t sol

in

clrpeos aureos e t

resplcnderunt montes ab

t ' r s ( i

8) wałczono przez dni

osiem, lecz

Bóg karząc ich za zdradę i zabóystwo

własnego Króla Kaźmierza (19) poddał J ch

mocy

Aquili;

iedni

polegli,

drugich

po

imano,

reszta

uciekli. Po zwycięstwie

przeszedł

przez

rzekę Drawę i znalazł ży

zne

płaszczyzny, gdzie ćzuiąc s i ę

zwątlo-

nym na

siłach

dwudziestopiącio-letniemi

trudami (

od

wyniścia z Unęapi

oyczy-

zny

swoiey

na

wschodzie

) ,

wielą

woyna-

mi i zwvcięstwami,

namyślał

s i ę czyli po

wrócić do

Óyezyzny,

czvli osiąść

w^ ziemi

zawoiowawey ?

po długiem i smutnem ro-

Ariylę,

i

nie

tylko

Rzym

al e

i

cale

Włochy

oswobodził. ...

(17) Jnni pisarze przeciwnie

wcale

.powiadali ;

• ze

A t i y l f t zburz)ł

Ak

wilia

po fyiectiletmeną

oblężeniu.

( i f t \

Machab. 6 .

3g.

. . . .

(i^J Zdaie s i ę ie

Kazimier*

Król

Słowiański ;u


33/186

W

Ę

( i I E R

S R

A cQ

Cum

autem mane

factum

e s s e t , Rex

m.ovit exercitus suos in cwitatem ( j u c e

Ve-

j i e t i a

vocatur,

e t

inde

progrediens

venit

su-

pra \ i t t u s maris, ibidemque C iuitatem no-

vam

cdificavit camque ad

honorem nomi-

nis

sui

e t

ad

memoriantposterorum

Aqui-

leiam uominavit

,

unde

ab

Aquila

Regę

Hungarorum

nomen sumpsit. Movit au

tem

inde

se

et

exercitus

suos, e t

pertran-

s i v i t Alpes Carinthice, et vcnit in terminos

Chrvacia: et,Selavoni(e inter

Jluvios

Savam

e t Dravam:

ibique

occurrerunt eiPrincipes

Chrvacice et Sclavoni&, et d i r a x , ? r u r i t a-

c i e s , e t

r e f u l s i t

Sol

in

clypeos

aureos,

e t

resplenderunt montes ab e i s , et

Jecerunt

conflictum

magnum octo

diebus

,

tradidit

autem Eos Deus in manus

Aqudce Rtigis

propter Regem eorum Casimirum, qwsm

tradiderunt e t turpiter occiderunt : C ( B s i

sunt

autem

Sclavi

e t

Chrvati,

a l i i

fugie-

runt , a l i i in captivitatcm ducti sunt.

Cum autem

post

victoriam

fluvium.

a

ui Drava dicitur pertransisset, e t v i d i s -

s e t terram planam atque frugiferam, e t

post

XXV. annorum curriculum:

ab

egres-

su

Terra; suce Orientalis

Ungarice:

com

którym tu mowa

,

był

clirzeicianiium ,

albowiem wyźey mówi o Nim Chryslus

przez Anioła » wybrańca mego które u mi

•

s ł u / . y i

( J u s z . i i

i

sercem

»

3*


34/186

» ;

KRONIKA

zmyślaniu,

zdało mu s i ę nayprzyzw oiciey

zostać , i dla -zabespieczenia posiadania

spokoynego

ziemi,

pożenić

swoich

z

nie

wiastami

Słowiańskiemi

i

Chrwackiemi.

Oznaymił Woysku swóy zamysł, któren

s i ę wszystkim spodobał. Obchodził więc

Ziemię, podobała

mu s i ę i zdawała nie

jako

ziemią

niegdyś

Izraelitom

obiecaną.

Otrzymawszy przez

Posłów od

Dowodzcy

Słowian Pannę

tego narodu,

poiął

ią

za

Zonę , i Rycerstwo iego wszyscy

podo

bnież pobrali żony z tegoż narodu.

Potem

przebywszy

Dunay, odkrył ró

wniny

zielenieiące

s i ę

buyną

trawą

,

peł

ne Pasterzy, Trzód klaczy i źrebców nie-

uieżdżonych

:

albowiem tam sami tylko

Pasterze i Rolnicy mieszkali , bo Król Sło

wiański i Chrwacyi miał upodobanie nad

morzem w mieście zwanem

Sipleth ( a o ) ,

gdzie

S .

Paweł

przez

l a t

pięć

Biskupią

Stolicę posiadaiąc, nawracał

do

wiary (21),

dopiero potem postanowiwszy Biskupa,

udał

s i ę do Rzymu.

(20)

In

Civitate quae Sipleth dicitur teraźnieyszćy

miasto

Spalatro, nad brzegiem

mona

Ailry-

atyckiego.

( . 2 1 )

S. Paweł Apostoł pierwszym Apostołem

Słowian « mocą cudów

(

mówi sam w Roz.

» 1 5 . do Rzymian ) i niocij (Dueha Bożego.


35/186

WEGIERSKA 18

putasset,

et

post ¿ahtorum ЪеИоrиш. v i c t o

rias se

debilitatum praesensisset,

quid

age-

re deberet, cogitare

c e p i t ,

utrum in ter

rain

proprium

redire? vel

istam

ocupatam

possideret P Vnde cum multos

dies in co-

gitatione e t t r i s t i t i a duceret Rex, hoc e i

bonum visum

est consilium,

s i uxores

Scla-

vas et Chrvatas

copularet,

ita terram in

pace

et

quiete

possideret. Quid

cum

re-

t u l i s s e t Ex ercitui suo , placuit Omnibus

Consilium.

Obambulavit autem

Terram

e t delectabatur in ea, quia terra

pro-

missionis

tanquam

Terra Israelítico po

pulo.

Missis autem

nuntiis

suis \accepit

a

Principe

Sclavorum

.filiam

dé

Tri

bu eadem , et copulavit s i b i Eam in u-

.rorem

:

simliter et

Exercitus

ejus de

eadem

Tribu Uxoribus copulatus

e s t .

Pertransiens

autem Danubium invenit

Terramplanam

e t campestrem,

kerbisqùe

superfluis

virentcm,

Pastoribus

e t

pecudi-

bus

seu jumentis et poledris indomitis

plenam : nam in

terra hac solum

Pasto*

res et

aratores

morabantur

,

Rex vero

Sclavoniae e t Chrvaciae circa märe de

lectabatur in

Civitate qum Siplctk dici-

tur

: q

uam

Sanctus

Paulus

apostolus

ad

Eidem Christianam convertit et ipsam E-

piscopalem Cathedram V. annis tenuit, de-

mde ordinato

Episcopo Romam

p e t i i t .


36/186

1 9

KRONIKA

.Przeszedł Attyla rzekę

Chisa (22)

za

która,

nieprzeyrzane równiny

naywięcey

mu

s i ę podobały

:

nazwał

ten

kray

Hun-

garią : dla sławy

i

pamiątki I mienia

Na

rodu Swoiego: w

obecności

zgromadzo

nego Woyska: rozdał Panom i Rycerstwu

swemu obszerne posiadłości, i za powsze

chną

zgodą

postanowił

ażeby

pierworo

dny z synów Jego

,

gdyby

zona

wielu

spłodziła,

nad

innemi

panował. Zona Je

go zrodziła

Syna,

ktoremu

nadał

linie

Kolumen.

Ten poiął Żonę z

Chrwacyi.

Aquila

zwycięzca

Swiata zestarzawszy

się,

przywołał

Panów

i

Magnatów,

zdał

Kolumenowi

Synowi

r

Panowanie i umarł.

Po śmierci Oyca Zona

Kolumena

zro-

, c ( z i ł a Syna nazwanego Bela , któren po

zeyściu

Oyca przeniosł s i ę do miasta swe

go Aqmlei (20), gdzie

poiął

za

Zonę Gre-

czynkę

z

Konstantynopola

Cesarskiego

ro

du

; zkąd ruszył

znowu

do ziemi swo-

i e ' y Słowiańskiey, którą rnaddziad

Jego

Hungaryą nazwał. Tam Zona Jego zro-

(22)

llzeka

Chisa

albo

Gizia

(

iako

i ą

Autor

ni-

źey

w

§ VII.

na/,ywa )

po łacinie

Tibiscus;

ma także nazwiska

Cissa, Tyssa,

Cisawa-

Odtąd

zaczynaią s i ę mieszać

Dzieie Hun-

nów i Juhrów.

(23j

Miasto

Aquileja w tem

mieyscu

wymienio-

r i e

bydź może Aquicum

podług dawnych ,

a teraz

Cepol

zwane

nad

Dunaiem.


37/186

WĘGIERSKA

ao

Post

hcec autem movit se e t pertran-

swit

fluvium qui Chisa

d i c i t u r , iblque

plą-

niciorem

e t

spatiorem

terram

i n v e n . i t ,

in

qua

magis

delectare

cepit

: tunc advo-

cato omni

exercitu

suo, ad

laudem et

glo-

riam

exercitus

s u i ,

Ungariam eam

appel-

l a v i t : distribuiique Principibus et Baroni-

bus

terram

conferens

e i s

magnas

possessi-

ones, e t decrevit omnium

consensu

u t , s i

uxor ejus

multos pareret

f i l i o s ,

Primoge-

nitus regnaret super omnibus.

Post hoec autem uxor Ejus peperit

Filium

cui

imposuit

nomen

Colummen, qui

accepit

uxorem

de

Chrvacia.

Cum

au

tem

senuisset Aquila

Jamosus victor t e r -

rarum,

congregatis cunctis Principibus e t

magnatibus Terrae, tradidit Regnum in

manus Filiisui Colummani et

mortuus

e s t .

Post

mortem autem

Patris

sui

uxor

Colummani

genuit

filium

qui

vocatus

fuit Bela. I s t e autem

mortuo Patre re-

gresus

e s t

in

civitatem

suam

Aquilejamf

e t i b i accepit uxorem

Grcecam

de Con-

stantinopolitano Imperio. Jn.le

autem

mo-

vens

se

venit

in

Terram

suam

Sclavo-

niam,

quam adavus

suus Ungariam

a-

pellavit.

Ibique uxor sua concepit e t pę-

perit

filium quem

vocavit

Jesse,

qui

acce

pit uxorem ,

de

Regione Polonia de C i * -

sntate Cracovia sororem Mćschonis Du-

c i s

nomine

Etldegidam.


38/186

• i i

KRONIKA

dziła

Syna którego

nazwał Jesse (24) i

ożenił w ziemi Pol skiey w mieście Kra

kowie

z

siostrą

Xiążęcia

Mieszka

Athla-

idą.

(25)

Ta

była

chrześcianka

, umieiętna

i

przez Ducha S.

natchniona

świątobliwością

starała s i ę nawrócić Męża do Chrześciań*-

stwa,

odwieść od pogaństwa, i

skłonić

do-

przyięcia

wiary

katolickiey

(26)

iakoz

ł a -

godnemi i słodkiemi namowami uwiado

miła go o Chrystusie , i nawiodla ze Go

uznał Bogiem Jedynym iako napisano

Quia

sanctificabitur Vir

per mulierem

fidelem.

Skoro Zorza

Łaski

Boskie'y

zaświtała

(27),*

Jesse

raczył dozwolić

gościnności i

bespieczeństwa

wszelkim Chrześcianom:

(28) chcącym doPaństwa Jego przybywać ,

(a4) Jesse

czyli Geyza

Oyciec

S . Szczepana

na

rodzony R. o f i o , Poźnieysi kronikarze Wę

gierscy odmienuie Ród Jessego wywodzą od

Almusa

mianowicie Arpad Zoltan Taxun

Jesse.

(a5)

R. 968. podług Długosza.

(a6J

e t

Fidem Catholicam tenere albowiem obrzą

dek Grecki snadź kwitnął iuź wsłowiańszczy-

źnie.

(37) Wtein micyscu Pisarz Żywota S . Szczepa

na z aczyna wybierać i przepisywać z ni-

nieyszey Historyi

aź do slow, »

nazaiulrz

• w

dzień

przeznaczony

i t . d .

« wRoz:

VI .

Żywot

teu

drukowany

naypr^ód

w

Kra-


39/186

WĘGIERSKA 11

Hcec autem Christiana erat e t l i t e -

r i s irnbuta , documentisgue Sanctis per

Spiritum

Sanctum

repleta.

Hcec

autem

cepit virumsuum

adChristum convertere, e t

Jiaem

Catholicam

tenere, e t a cultura

Ido-

lorum recedere, quem

sepissime blandu

et melicis alloquens sermonibus, Christum

fecit

cognoscerę,

e t

.

Ipsum

unum

Domi-

num credere, quam scriptum e s t Quia

sanctificabitur

vir

per

mulierem fidelem

Apropinquanle spiritualis fulgore Chris-

matis

, cunctis

christianis ducatum suum

intrare

volentibus hospitalitatis et securita-

t i s

gratiam

v o l u i t

exhibere

:

Clericis

et

monachis potestatem

concessit

anle prae-

sentiam suam

K•eniendi

e t

s i b i loąuendi.

Quid

plura ?

adest

tempus c c e l i t u s dispo-

situm. Credidit ipse cum familiaribus

suis

e t baptisatus e s t in

nomine Jesu

Chri-

s t i .

Tu

autem.

kowie u Hallera R. iSll. potem w

zbiorze

żywotów

SS:

przez Suryusza

zkad u

Szwami*

tnera,

w Edycyi

krakowsLiey nie masz Listu

pr/.ypisnego

Autora.

(i8j

Cunctis C ł u i s t i a n i s . Chrześcianom

wszelkie

go

wyznania

.lub obrzędu.

( a o / ) Cum

Familiaiilus s u i s

z

Hungarniii Poga

nami których nazywa ni£ey Militas noyi

Christiani. .


40/186

a3 KRONIKA

Kapłanom

i Zakonnikom

pozwolił

przy

stępu

do swoiey Osoby

i

rozmawiać z So- .

bą. Nakohiec nadeszła

chwila

naznaczo

na w Niebie Jesse z Rycestwem swoiem

f ł i c i ) uwierzył i ochrzczony został w Jmie

Jezusa

Chrystusa.

Tu autem.

§.

TV.

O

Jessie

pierwszym

Chrześciani-

. - '

nie.

Jesse

gorliwie

zaięty wykorzenie

niem zabobonów Pogańskich i urządza

niem Biskupstw dl a rozkrzewienia wiary,

pocieszony

został

obiav■

ieniem

cudownem:

albowiem o wschodzie słońca

pokazał

mu s i ę młodzieniec urodziwy i rzekł « Po

r t

koy

Tobie Bogu

miły Chrześcianinie

« Jesse razkazuię c i bydź

spokoynieyszyra

« w troskliwości swoiey , Zamysły two-

«

i e

ziszczą

się:

będziesz

miał

Syna

któ

« remu

Bóg

z

opatrzności

Swoiey

doko-

« nanie tego wszystkiego poleci. Będzie

i i on Krolem od Boga wybranym, a po

«

doczesney koronie

wieczną osiągnie.

«

Tym

czasem

przyymiey

z

uczciwością

«

Męża przybywającego do Ciebie wPo

ł ę selstwie Duchownem

, Szanuy

Go , i

« ufhe'm

Sercem przyymuy

Naukę Jego »

Obudziwszy

s i ę X i ą ' , e , gdy zadziwio

ny obiawieniem

dziękuiąc

Bogu

pokornie


41/186

Wl ï G

i

E

R S К ; A » 4

% . IF. De primo Christiano Jesse.

Cum

minimum e s s e t s o l i c î t u s ritibus

sacrilegis destruendis e t Episcopatibus ad

profectum Ecclesiœ

statuendis, mirabili

visione consolatus

e s t . Enim Dominus lu-

cescente

aurora

a s t i t i t

ante

Eum

Juve-

nis

delectabilis aspectu

qui dixit

ei»

Pax

« . Tibi Jesse Christiane Deo dilecte jubeo

« t e de solicitudine Tua /oresecuriori, ubi

я Tibi concessum e s t quod meditaris ,

de

«

Te Filius nasciturus egredietur, cui

hœc

f t

omnia

disponenda

Divinœ

providentiel

«

consilio

comendabit Dominus.

Hic e s t

« unus ex

Regibus

e l e c t i s a

Domino

Co-

ronam

vïïœ sœeularis commutaturus

ae-

« . terna.

Verumtamen

virum

spirituals

l e -

« gatione Tibi

transmittendum

honorift-

«

cabiliter

suscipitoy

vencrabiliter

habeto,

* exhortationibus Ejus cordis fideUs as

t i , sensum praebeta,

' • ' - ' •

:

Expergefactus Princeps

v i s i o n i s stu-

pidus, p < t s t tecum

post

cum Chnsü

ßd*-

< r

a


42/186

a5 KRONM.KA

rozważał

go sobie

sam,

a potem z wier-

nemi sobie

Chrześcianami,

doniesiono ze

Błogosławiony

Adalbert

Biskup

przyby

wa z Czech (3o)

z

powodu nawrócenia

Jego :

uradowali

s i ę

nowi

chrześciańscy

Rycerze, Xiąze wyszedł

naprzeciw

ucznia

Chrystusowego , przyiął go z

uszanowa

niem.

Zgromadzaią

po różnych

mieyscach

Narod

nieugłaskany

:

Swięty Biskup Adal

bert namawia , nawraca, chrzci obroń

ców Oyczyzny ( 3 i ) : zakładaią kościoły

na wielu mieyscach.

Prócz tego raczył Bóg miłosierny na

wiedzić

Athelaydę Zonę Xiążęcia zbliża

jącą

s i ę do połogu

takowem

obiawie-

niem. Pokazał

Jey s i ę

Błogosławiony

Szczepan

pierwszy

Męczennik przybra

ny w

Stróy Lewity

mówiąc: «

Athelaydo

» Niewiasto mie'y ufność w Bogu, poro-

«

dzisz

pewnie

Syna,

któremu

iako

pier-

•ą worodnemu korona i

królestwo

ńale-

.ą

ży

s i ę . Day Mu

Jmię

moie» « Panie;

« rzecze zadziwiona Athelayda , któż' i e -

i .

_ .

. r. ' i

...im

(3o)

JJaltiertum

Pontificem

Bbhemide

Ponieważ

S.

Szczepan rodził s i ę R. g6g. a

S.

Woy-

•- ' ciech dopiero w R. p86. został Biskupem

Pragskim, przeto Pontjficcm Bohemuie tłónia-

. . . , . cze Biskup z

Czech.

(Zi) Bapiismantiir Alumni Patriae.


43/186

WĘGIERSKA » 6

libus suis pertractans Deo gratias humi-

l i t e r

e g i ł . Et ecce

nuntiatur

e i

Beatum

Adalbertum

Pontificem

Bohemiae

adven-

turum propter conversionem i p s i u s . Ori-

tur

I c e t i t i a

novis christlanis militibus. Dux

obviam Tyroni Ckristi procjdit ,

honorabi-

i i t e r suscipU,

Igitur f i t ubique

congrega-

t i o gentis indomitce

per

Sanctum Epi-

scopum

Adalbertum

,

fiunt ex1wrtationes

continua , coiwertnntar e t

v

baptismantur

alumni Patria:

,

statuuntur multis

l o c i s

Ecciesice.

Propterea

uxorem ejusAlhleidamjam

propinquantem

partui, t a l i visione v o l u i t

Divina

gratia

consolari.

Apparuit

nam-

que Ei Beatus

Protho Martyr Stephanus

l e v i t i c o habitu ornatus,

in

visionibus

,

qui

Eam alloqui t a l i t e r

cepit

« Confide in

«

Domino

mulier Athleidis, e t certa esto

«

quia

filium

paries,

cui

primogenito

Co-

« rona

debetur e t

Regnum.

Meum quo-

« que

nomen U l i imponas »

Cui

tum

ad-

mirans mulier respondet » Quis

es

Domi-

« ne P vel quo nomine noncuparis ? y > Ego

.sum inquit Stephanus Protho Martyr qui

«

primus

pro

Christi

nomine martyrium

. « pertuli. *

Quo

dieto disparuit.

Nascitur interea a Deopraedictus Fi-

ł i u s Principi ,

quem antequam

in utero

conciperet

, Dominus novit ; e t cui antę

4


44/186

% 7 K R O N I K A

« steś?i

jak c i Jmie?» « Jestem Szczepan,

«

odp owie, pierwszy męczennik za

wiarę

«

chrześciańską

»

to

wyrzekłszy

zniknął.

Obiecany

więc od Boga syn naro

dził s i ę Xiaźęciu ( S a ) , znał go Bóg przed

poczęciem w żywocie Matki a Szczepan

pierwszy męczennik nadał mu Jmie wła

sne

pierwey

n i ż e l i s i ę

urodził ,

ochrzcił

go

Adalbert

Biskup

podług obrządku swo-

iego (33) i nadał mu imie Szczepan. Ro

sło dziecie wychowywane starannie, a gdy

przyszedł

do wieku doyrzałego ,

Oyciec

zgromadził

Panów

Hungaryi

i

postanowił

zeby po nim panował. . N

§ . V.

Oproszeniu o koronę

dl* Króla

Huugąryi.

Pote'm

Jesse obciążony

l a t y , porzuci

wszy

doczesne

trudy, przeniósł

s i ę

do

wie-

czney

chwały

Roku. od wcielenia Pań

skiego 997 ( 3 4 ) . . [;..\\\x« ' , • ■

- u u

- . v ■

. . . . . . . . . ,

W, . W ,

y , _—\

(32)

S . Szczepan

narodzony

R. 969/

lecz

Twrocz

pisze źe Geyza

spłodził S . Szczepana z Sa-

rolty dodaiąc

ejucmadmodum i n Legenda S.

Stephani

scnptum e s t s

.czego

n i t

misz

w

Le-

• '

.

gendzie.

. v

. , . . . ■ ' , . . .

(33)

.Secundum

crcdulitatis suae virtutem c f i i i ^

smali

batismate intinxit

to

i e s t

podług obrzą

dku

łacińskiego, lecz gdy S . Adalbert przybył


45/186

WĘ C I

E R S K .

A

a&

gnam nasceretur

Protho martyr

Stephanus

nomen suum

i n d i d i t . flunc

i

Deodignus

sidalbertus

Episcopus

ChrismaU

baptlsma-

t e , secitndum credulitatis suae virtutem, in-

Unxi( e t

Ei

nomen Stephanus imposuit.

Creyit infans diligenti multum educatu,

quem transacta pueritia convocatis Pater

suis

Hungarice

Primatibus, post se rcgna-

turum

Populo

prcefecit.

u

. .

.ni

i . / ;

, , .

>

•

;

. i

' . ) .

. 1 / . .

.

l i

. ■ .

1 •

% . V. De Corona^postulanda Regi

.

.

,

.

,

Hungarot

um,

.

•

i i . ' ..:,.,'

•

• . .

..'...•

P■ost hoc Jesse plenus dierum Anno

Dominieai

Incarnationis nongentesimo

no-

nagesimo

VII. ScecuU

nempe erumnai

deserens

Ccelesti munitatur gaudio.

do Węgier

R.

994

Szczepan mógł

mieć l a t

dwa

dzieścia cztery.

(34) Pierwszy

raz i ostatni dołożony

Rok

w tern

dziele, kióry

slu/y

ra zasadę rachuby czasu.


46/186

a£ KRONIKA

czwartego Roku po

śmierci

Oyca, Bi

skupi z Panami złożywszy Radę

wysłali

z

natchnienia

Boskiego Astryka

Biskupa

do progów

Apostolskich

z proźbą do

Pa

pieża ( ' 5 5 ) następcy S . Piotra

Xiążecia

A-

postołow, ażeby nowo

zaszczepionemu

w

Hungaryi chrześciaństwu

Benedykcyą

(36)

dostateczna, nadał , i Króla I ch (3^) ko

ronować raczył.

Wymże

prawie

czasie Mieczysław

Xiąże Polski chcący utwierdzić wiarę

chrześciańską,którą z swoimNarodem przy

i ą ł ,

upraszał

przez Posłów Leona

(38)

Stolicy

Rzymskiey

Biskupa

ażeby

Go

Be

nedykcyą

Apostolską opatrzył i koroną

Królewską ukoronował. Stanąwszy przed

' * • ' ' .

(35)

ji

Domino

jipostolicn wymienia

nizey Leona

Papieża.

(36)

« Quod

novelhe

Christianitnti

exortae

in

« partibus

Hungariae

largani Benedictio-

«

nem

porrigeret

» Benedictio

pochodzi

od

źródłosłowa dico,

dixi

, dicere

i nieozna-

> . • cza Błogosławieństwa które pochodzi od

źródłosłowa d i c o ,

dicavi,

dicare. Bibliotheca

Canonica

Juridica

e t c . -

tłómaczy

ten

wyraz

iak

nastepuie « Benedictio antiquitus p r < .

«

ordinatione accipi

solebat

;

Gonzal.

i t a

«

accepta

voce hac explicat

plures Conci-

«

liorum

Cannnes «

stosownie

do tego tłó-

maczenia zachowuiemy ten wyra/.. Wtern

znaczeniu nźywa wyrazu Benedictio Co-


47/186

WĘGIERSKA J r t

Unde habito consilio cum Episco-

pis

e t

Principibus

Terrae,

quarto

post

o-

bitum Patris anno, Divina

comovente gra-

tia Clementia,

Astricum Prcesulem

cui

limina

Sanctorum

Apostolorum

m i s i t , ul

a successore S. Petrl Principis Apostolo

rum Domino Apostolico

postularet,

quod

novellae

Christianitati

exortae

in

parti-

bus Hungariae largam Benedictionem

por-

rigeret. Regem

etiam

ipsum dignaretur

diademate

coronare.

smas

Pragski

na

stronie

, 38

«

A

D.

io38.

« mox dirigitur in

Bohemiam

Rudolphus

Apo-

«

crysiarius

e t Consiliai i u s Gregorii

Papae

,

«

quo cum pervenisset missus

Apostolicus

in-

« venit Ducem Vratislaum in urbe

Praga,

« cui offerens Apostolicam Benedictionem et

« Universalis Patris adoptivam f i l i a tlone

m

;

«

tanta au{horitate

usus

e s t e t

potestate,

a i :

«

s i Idem Summns

Puntifex

pracsens f u i s s e t .

»

(37)

« Regem

etiam ipsum

dignaretur

diademate

« . coronare „ Szczepan od kilku l a t za

życia

ieszcze Oyca

swoiego zostawszy

Królem

Hungarow,

zadać tylko

mogł żeby go

sam

Papież

koronował,

czego iuź

były w króle

stwach

Chrześciańskicb

przykłady.

(38) Biorąc za

prawidło

rok śmierci Gcyzy, Oy

ca

S . Szczepana

wyźey

wyrażony , posel

stwo to

przypadałoby

R. 1001.

za

Sylwe

stra I I . Papieża, albowiem Leon VIII. o-

brany

R. g65. kiłka

miesiecy

tylko siedział

na

s t o l i c y .

4 *


48/186

%i KRONIK A

Papieżem Lambert Biskup

miasta

Kra

kowa oświadczył

pokornie proźbę

mó

wiąc

« Oycze

Swięty

Mieczysław

Xiąże

« Polaków uprasza Waszey

Swiątobliwości

* . azebyś Go poświęconą prawicą swoią

« koroną Królewską dobrotliwie ( 3 o , ) uko-

«

ronować

raczył » przychylił s i ę Papież

do

proźby

i

kazał

sprawić

koronę

prze

dziwnej roboty

którą mu z

Benedykcyą

i

dostoynośćią Królewską posłać

miał

( 4 © ) ;

ale Bóg znaiący przedwiecznie wybra

nych swoich , przeyrzawszy że

Szczepan

będzie Świętym

wybranym Swoim, posta

nowił

łaskawie

zaszczycić

go

doczesną

koroną,

maiąc Go

potem wieczną koroną,

uszczęsliwić: podług

owey

obietnicy Dzia

dowi Jego

przez

Świętego Anioła Swo-

iego

wyrzeczoney

« Będziesz

miał potomka

«

któren z pokorą odwiedzi Rzym (4i)-»

(39) « Ut Eum vestra pia dextra benedicens Rej,ic

dignaretur

diadcmate coronare

» podobne i

toz samo żądanie iako

Hungarów:

wyra/.

heneclicens pochodzący od źródłosłowa be-

nedicere

oznacza

dobrotliwie,

przychylnie

,

łaskawie.

(Ąo) « Quam (

Coronam

) i l l i cum Benedic-

tlone e t Regni gloria mittere decreverat »

Benedictio daliśmy

wy/.ey

tlómaczenie tego

.wya.zu : ~Regni

gloria zdaie

s i ę oznaczać

przy/.nanie Dostojności

Królewskiey:

po

wtarza

Autor

t e : i

wjraz

n i / . e y

w

pod.>

ntua


49/186

WĘGIERSKA 3*

c

Eodem fere tempore Meschco Polo-

novum

Dux

Christianam

roborare

cum

suis amplexatus

fidem,

missis

ad Roma-

nae

Sedis

Antistitem

Leonem

nomine nun-

t i i s

,

Apostolica

fulciri Benedictione ac

Regio postulaverat diademate coronari.

Ad

quem accedens

Praesul

Lambertus

c p v i t a t i s

Cracoviae

,

humiliter

petitionem

porrexit dicens « Supplicat

Sanctitati

ve-

« c strae Pater Sancte Meschco Duce Polo

t u , norum,

ut

Eum vestra

pia

dextra bene-

«

dicens, Regio

dignaretur diademate co-

«

ronare. »

Cujus

petitioni

annuens

Papa,

coro-

nam egregii operis,

operarijam

fecerat,

quam

Uli

cum Benedictione

e t

Regni glo

ria

mittere

decreverat. Sed

quia novit Do-

mirtus qui s i b i sini in futurum d i l e c t i , i d -

circo

prajscius

Sanctum

electum

suum Sle

phanum ac temporaU statuerat Jeliciter

insignire

Corona, postmodum felicius E-

um decoraturus ceterna, sicut avo Ejus A-

quilae per angelum Sanctum suum pro-

miserat. « Quia

de semine

Tuo egredietur

«

qui

Romam

in

humilitate

v i s i t a b i t .

»

znaczeniu

mówiąc

także

ni£ey Diadematis

gloriam.

(Ąi)

Obietnica t a uczyniona była przez

Anioła

Atiyli

(

wyzey

w rozdziale

I I I .

) , lecz S.

Szczepan nie|>ochodził

o i l

Attyli

któren

nie-

niógł

bydź

S .

Szczepana

Dziadem

,

lyiąc

pice

wieków

dawniey.


50/186

33

K R O N I KA.

§ .

VI .

Czemu i dl a czego nie

dano

Po

lakom

korony

?

Przed

dniem

którego

korona

prze-

dziwney

roboty miała bydź Mieczysła

wowi

Polskiemu posłana, w nocy poprze-

dzaiącey

obiawił s i ę Papieżowi Anioł

Poseł

Chrystusów

i

powiedział

(Ąz)

«

wiedz

«

że

iutro o pierwszey

godzinie przybe-

«

dą do

Ciebie Posłowie

Hungarow,

na-

« rodu wschodniego nieznanego , ktorzy

« odrzuciwszy Pogański], dzikość

swoią,

« prosić Cię

będą z

pokorną uniżonością

« .

o

królewską

koronę

dla

Szczepana

swo-

«

iego Pana i

o nadanie Benedykowi A-

« postolskiey Wydayże

więc na pro-

« ź bę Posłów bez zmarszczenia i bez

a trudności dla Xiążęcia Hungarów ko-

«

ronę

, którą dla Mieczysława Xiążęcia

« Polskiego przygotować kazałeś : nale-

« ży

ona

s i ę

Temu

przy

dostoyności

Kró-

«

lewskiey za

cnotliwe życie lego

(43).

(Ą2) Anioł iako Poseł powtarza słowa Chrystusa.

(43)

Resztę

tey

gorszacey

gadaniny

opuścił

pi

sarz

Żywota S . Szczepana , czuiac snadź

iey nieprzystoynośc

: l e c z . nasi Pisarze

za

chowali i a ,

stosuiac

złośliwy

ten obraz

do

czasów bliższych

siebie

, a obietnice

i

na

dzielę do

Przemysława

Krola

Polskiego,

któren

i e podług ich mniemania spełnił.


51/186

WĘGIERSKA 34

§. VI . Cuare e t

quo

corona Polonis

i . non fuit data.

Prafixa itaque die qua corona miro

opere praeparata Meschconi Polonorum

mittenda erat, noctequaepraecedebat,Pa-

pae per visum

Angelus,

Christi

nuntius

a s t i t i t cui dixit

« .

Crastińa

die

hora pri-'

uma

ignotae

gentis

,

s t i r p i s

Orientalis

« Hungariae nuntios ad Teventuros

esse

« cognoris, qui siue g e n t i l i t a t i s abjecta

J e-

« rocitate,

humiUter prostrati

Suo Dorni-.

«

no Stepkano

coronam

a

Te Regiam

«

cum

Benedictianis

sśpostolicae

munere

« flagitabunt, coronam ergo ipsamprmpa-

« rarefecisti MeschconiDuci Polonorum,

«

Hungarorum Duci

prout petent nun-

«

tu

Ejus cures

sine

contristatione concer-

c tatione

l a r g i r i , ,

sibiquc eam

cum

Hegni

«

gloria

pro

vita

sua>

meritis

s c i t o

deberi.

. Łubo^ Autor, stosował

te ;

przymówki do.

bliższych,

s i e f c i p

czasów , mianowicie d o .

Bolesława

I .

( którego Cudzoziemcy współ

cześni,

i a k o . widziemy w Dytmarze, niena

widzili

)

iako

tez

do

Mieszka

I I .

po

które-

go śmierci wiara ChiześcUńska w Pol

szczę, upadła była prawie. Obietnice

zaś

j

nadzielę

zdawały S i ' c

Autorowi speł

nione

aa współczesnych

'Jemu

krolów

Pol

skich; mianowicie za Kazimierza

I . ( kióreu

U f l Wsknesicielein

rozerwanego królestw*


52/186

35 . K

R O N

IK.Ai

« Niedostanie. i e ' y ■ proszący ■ Miefczysłąw

c c albowiem

następne

iego

pokole-

«

nie

będzie wol ało

rozkrzewiać

lasy

« niż

winnice , rozmnażać

orzechy

i

z i e l -

«

ska

niepotrzebne, niż

owocowe

i zboź-

« . ne.

plony;

zwierze leśne muŁ owce i

« woły domowe : przekładać będzie psy

< c nad . l u d z i , bezprawia nad sprawiedli-

cwóść., zdradę \ nad zgodę ^

ucisk

nad

« . , lu/izkość, Jakoby potwory

pożeraiące

c c

ludzi

i .bestye,

i

iakoby pomiot ja*

c c szczurcy będą gryźli serce własney

Óy-

« czyzny zapamiętali w głupstwie swem

c c

i

potędze

zapomną

Boga

Stworcy

swo-

« iego,

i niebędą wierzyć ,

w

.^Wyrocznie

« Swiętych Proroctw al e Ja

Pan

i

BógT

w v

Mocarz

karzący pokolenia trzecie i

« czwarte , będę trapić

dokuczaiących

« Mnie,

i

meprzepuszezę, przestępstw vbez-

«

karnie

równie

iak

cnoty

bez

nadgro-

c c dy.

Lecz z l i t u i ę

s i ę potem nad przy-

ceszłem polćoTeriTemj przebłagam s i ę , wy

c e

wyższe

go:i koroną Królewską' 'u^ień -

« czę. Tym czasem wykohaymóy rozkaz. »

Polskiego, i któren

przytulał i przechowy

wał

zbiegłych Synów S .

Szczepana)

tudzież

do

Bolesława

I I . któren ich na Tron Wę

gierski przywracał i samego S . Władysława,

na któryni s i ę Kronika. ; niniejsza: kończy,

Królem.

Węgierskim postanowił. . . ? '


53/186

W

Ę

&I E R

S RA

36

+..IIU

autem c i t i

póstuMta fuerat non

e r i t

« data, quia

generatio de

ipso exibit ,

«

quiaplus

delectabitur

in

s j l v i s

c r e s c e i i -

«,dis ,

quam

in

vineis

:

plus

in t r i b u l i s

a^crescendis e t herbis superfluis quam

« frugibus

e t Jrumentis

speciosis :plusfe-

«

ras syharum quam oves e t boves cam-

« porum: plus canes quam homines, plus

« iniquitatem. quam iustitiam, plus tradi-

« tiones quam concordiam, p l us Tyranni-

k dem quam caritatem:

erunlque quasi

« belluae

vorantes

homines, et quasi ge-

. . « minicca vip.eraruni rodentes cor terrae

«

suae:

obludscentes

Domini

Creatoris

sui

« confidentes

in

.

s t u l t i a

potentia &ua , et

«

non

Credehtes

. d i c t i s .JProphetiarum San-

« ctarum. Quia Ego Dominus Deus for-

« . t i s ulciscens in tertiam e t quartam ge

t t

nerationem

,

e t affligenłes

me affligam,

a

nec

transibit

apud

me

nialum

impu-

«

nitum e t

bonum renumeratum. Post

. « hanc .genei'ationem eorum sequenti me

«

mis,erens

; , , miserabor, et ęam, exaltabo

a e t

corona.

Hegni coronabo.

Modo

vero

a fac

ut

dixi

»

e t statim d i s c e s s i t

Ange-

«

lus

Sanctus

ah

Eo.

. >

:...'


54/186

37 KRONIKA,.

To powiedziawszy Anioł

S. oddalił

się

od niego.

Podług

tego

obiawienia,

nazaiutrz

o

godzinie przepowiedzianej, przybył do

Papieża Poseł Astryhis Biskup

kościoła

Strygońskiego, któren wyliczywszy wszy

stkie czyny i dzieła Xiążęcia Hungarów,

upraszał Stolicy Apostolskiey

o

zaszczy

ty

wyzey

wymienione ( 4 4 ) - Wielce ura

dowany Biskup Stolicy Rzymskiey, po

s ł a ł

krolówi

zadaną koronę z krzyżem

któren

miał bydź iako

znak Apostolstwa

noszony, i wydał

List Benedykcyi Apo

stolskiey

z

udziałem

władzy

( 4 5 ) ,

któren

wraz z koroną i krzyżem stwierdzony

był pieczęcią ( 4 6 ) . Natychmiast Astrykus

Biskup Hungarów iako gorliwy

Poseł

dostąpiwszy

^

błogosławieństwa

Stolicy A-

postolskiey

i

pożegnawszyKardynałów i

Dwór

Rzymski,

pospieszył

na

powrot

do

Hungaryi.

•

■

.

v <

■ -

i i L i

.

i__

(44)

■

Quae supra


55/186

WE ( 1

I

F . R S K A 38

Juxla

ergo hujus v i s i o n i s modwn ,

praescripto sequcnti

die

hora

p r i ? ? i a ,

Prae-

sul

Strigoniensis

Ecclesiae Astrlus

nomine

ad Papam pervenit ,

quia officium

injun-

ctum

s i b i proderet

exequcns

: facta

Du±

eis Hungarorum ordine gesta referens ,

>ab Apostolica Sede quce supra diximus

insignia

postulavit.

Cuibus auditis vaU

de

gavisus

Romanca

Sedis Pontifex,

c o - >

ronam

prout fucrat postulata benignć

cruce insuper ferendo Regi velul

in

s i

gnum Apostolatus misit , benedictionis er*

go

Apostolica; litteram quo: cum

corond

et cruce simul

privilegiata erat

e t cotn-

mumcationis modo roboravit.

Mox Praesul

Hungarorum Astrius

ul f i d e l i s nuntius Apostolica

Sede

acce-

pta

benedictione

,

a Cardinalibus e t Cu*

rialibus Romance Curice petita l i c e n t i a ,

laetus

et

exultans

Jlungariam

veloci

pro-

peravit.

Crastina

autem die venit Pokmorum

Pra?sul Lambertus coronam e t benedicti-

onem Domino Suo Meschconi, qute eo die

dari pollicita

fuerat,

humiliter se Summi

Pontificis

pedibus

provoL'ens,

memotice

Communit.atoriis. Głossar

;


56/186

J y

KRONIKA

Nazaiutrz (4j) w

dzień

przeznaczony

do

odebrania J)biecanev dla Mieczysława

korony

i Benedvkcyi ,

Lambert Biskup

u-

padł

pokornie

do

nóg

Papieża

przypomi-

naiąc

obietnicę :

lecz

Papież rzekł «

J uż

« Poseł

Xiążęcia

Hungarów krewnego

Pa-

ł na Twoiego

podchwycił benedykcyą

«

wuiowi Swemu przeznaczona » Biskup

poczuł

błagać

Oyca

Documents

Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku