Kształtowanie się systemu edukacji specjalnej w Japonii

Rozwój japońskiego systemu kształcenia osób niepełnosprawnych przesunięty jest w czasie ok. 100 lat.

1878 – data założenia w pierwszej placówki w Japonii (Kyoto) dla uczniów niesłyszących i niewidomych

1880 – pierwsza szkoła dla niewidomych (Tokyo), do której później zaczęto przyjmować także dzieci niesłyszące

Po wojnie rosyjsko – japońskiej (1904 – 1905) znacznie wzrosło zainteresowanie upowszechnieniem obowiązku szkolnego

Szkołę w Tokyo podzielono na 2 odrębne placówki w zależności od typu niepełnosprawności ( uczniowie niewidomi i niesłyszący)

Rozwiązanie to uznano za modelowe i zaczęło zakładać inne placówki na jego wzór na terenie całego kraju

1923 – wydanie ustawy o szkolnictwie dla osób niewidomych i niesłyszących

Regulowała ona plany kształcenia w tych placówkach:

– kształcenie elementarne wydłużono z 5 do 6 lat,

- wprowadzono szkołę średnią I stopnia ( dla osób niewidomych 4-letnią i dla osób niesłyszących 5-letnią),

- ponadto wprowadzono szkołę średnią II stopnia.

Edukacja osób z wadami sensorycznymi obejmowała zarówno kształcenie w zakresie ogólnym jak i zawodowym (niewidomi- gra na japońskim instrumencie Koto lub na fortepianie, zajęcia akupunktury i masażu leczniczego; niesłyszący- malowanie, rysunek, rzeźba, szycie)

Do końca II wojny światowej, w Japonii nie stworzono nawet podstaw systemu kształcenia osób niepełnosprawnych ruchowo, przewlekle chorych a przede wszystkim niepełnosprawnych intelektualnie. Fakt ten tłumaczono czynnikami –ekonomicznymi (w centrum zainteresowania była modernizacja i rozwój ekonomiczny; sfera opieki społecznej państwa nie była rozwijana),

-kulturowymi ( „ W odniesieniu do socjalizacji młodego pokolenia Japończyków nie możemy posługiwać się określeniem INDYWIDUALIZM, rozumianym jako poczucie odrębności i niezależności jednostki. Tamtejszej kulturze obcy jest, tak ważny w Europie i Ameryce Północnej motyw rozwoju pedagogicznej opieki nad niepełnosprawnymi, jak uznanie podmiotowości osób niepełnosprawnych”,

-edukacyjnymi (pedagogika i pedagogia japońska od początku zdominowana była przez kształcenie masowe lekceważąc przy tym potrzebę indywidualizacji oddziaływań wychowawczych)

Ukształtowanie się podstawowych elementów współczesnego systemu kształcenia osób niepełnosprawnych w Japonii przypada na lata 1947 – 1979.

Znaczący wpływ miały procesy demilitaryzacji i demokratyzacji – uchwalenie nowej konstytucji i co za tym idzie nowego ustawodawstwa oświatowego którego hasłami przewodnimi były „szacunek dla praw człowieka”, „ochrona życia” i przede wszystkim „równy dostęp do oświaty dla wszystkich”.

Rok 1947 przyniósł w Japonii kolejne postępy w systemie edukacji – wprowadzenie obowiązku szkolnego w zakresie szkoły podstawowej i średniej, którym w roku 1948 zostały objęte również dzieci niewidome i niesłyszące.

W dalszym ciągu rozwój edukacji dla innych rodzajów niepełnosprawności niż zaburzenia słuchu i mowy był systematycznie pomijany i zaniedbywany dlatego też w

1955 – powołanie Rady do Spraw Szkół i Klas Specjalnych

W wyniku ustaleń tejże rady,

1956 – przyjęcie regulacji prawnej, która promowała zakładanie szkół i klas specjalnych dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, fizycznie oraz przewlekle chorych, która jednak nie wprowadzała obowiązku szkolnego dla tych grup.

Poskutkowało to systematycznym wzrostem liczby placówek specjalnych w całym kraju, których w roku 1955 była tylko jedna, natomiast na początku lat 70 XX w. szkół dla dzieci upośledzonych umysłowo było już ponad 100 i tworzyły one zalążek rozwiniętej sieci szkolnej. Analogiczną dynamikę wykazywał przyrost placówek dla osób niepełnosprawnych ruchowo i przewlekle chorych.

1973 – wydanie rozporządzenia rządowego, które zapowiadało wprowadzenie w roku 1979 obowiązku szkolnego dla wszystkich dzieci

Wyraźnie wpłynęło to na ilość zakładanych placówek specjalnych (w latach 1973 – 1979 liczba szkół dla niepełnosprawnych intelektualnie prawie się potroiła a dla osób niepełnosprawnych fizycznie i chorych – prawie podwoiła)

SYSTEM KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO

Do końca lat 70-tych XX w. system szkolnictwa specjalnego w Japonii wykształcił główne zasady funkcjonowania oraz infrastrukturę, które są nadal wykorzystywane do kształcenia osób niepełnosprawnych.

Cechą charakterystyczną japońskiego systemu kształcenia specjalnego jest niewątpliwie wysoki poziom segregacyjności (objawia się to znikomą liczbą osób niepełnosprawnych uczęszczających do klas ogólnodostępnych)

Główną formą zapewniania specjalnej edukacji w Japonii są szkoły i klasy specjalne. Ze względu na rodzaj niepełnosprawności, wyróżnione jest 5 typów szkół specjalnych:

- zaburzenia widzenia,

-zaburzenia słuchu,

-niepełnosprawność intelektualna,

-niepełnosprawność ruchowa,

-choroba przewlekła.

Szkoły te obejmują wszystkie poziomy kształcenia przed uniwersyteckiego (szkoła podstawowa, 2 szczeble szkoły średniej, czasami również oddziały przedszkolne)

Przeznaczone są dla uczniów z głębszym upośledzeniem (podłoże w uszkodzeniach organicznych) i podobnie jak w Europie mają zredukowaną liczbę osób w klasie (6 uczniów w szkole specjalnej, przy czym jeśli są to dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną liczba ta nie powinna przekraczać 3) – reguluje to Szkolne Prawo Edukacyjne

Podstawowe cechy organizacji nauczania w szkołach dla osób z niepełnosprawnością sensoryczną i fizyczną:

-nauczanie organizowane jest zgodnie z poszerzonym planem i programami nauczania szkól ogólnodostępnych,

-uczniowie poddawani są kształceniu przedmiotowemu, edukacji moralnej, uczestniczą w zajęciach specjalnych,

-treści nauczane w trakcie tych zajęć są porównywalne z treściami nauczania szkół ogólnodostępnych (są jedynie modyfikowane w zależności od rodzaju schorzenia),

-dodatkowo uczniowie mają zajęcia rehabilitacyjne i terapeutyczne również dostosowane do charakteru ich niepełnosprawności.

Sieć klas specjalnych w szkołach ogólnodostępnych (tokushu gakkyu):

-zredukowane liczba uczniów (w teorii do 8 uczniów; w rzeczywistości 5-15 uczniów w klasie)

-istnieje podział klas specjalnych ze względu na 7 typów niepełnosprawności (niepełnosprawność Intelektualna, ruchowa, choroby przewlekłe, zaburzenia widzenia, słuchu, mowy, zaburzenia emocjonalne),

-klasy te nie są alternatywą dla szkól specjalnych a jedynie uzupełnieniem oferty edukacyjnej kształcenia specjalnego

-zgodnie z zasadą stopniowania poziomu izolacji, przeznaczone są dla uczniów o lżejszym poziomie niepełnosprawności (dominacja uczniów z trudnościami w uczeniu się, lekkim upośledzeniem umysłowym, zaburzeniami w zachowaniu, dla których nie ma w Japonii szkół specjalnych. Spośród uczniów z zaburzeniami sensorycznymi przeważają niedowidzący i niedosłyszący, którzy dawniej kierowani byli do szkół specjalnych),

-nauczanie w tych klasach oparte jest na jednolitym, narodowym programie , jednak wykorzystywane są indywidualne metody pracy (treści i metody dostosowane do możliwości uczniów),

-często podejmowane są próby integracji uczniów z klas specjalnych z uczniami pełnosprawnymi (jeśli jest to możliwe, uczniowie z klas specjalnych uczestniczą w zajęciach prowadzonych w normalnych oddziałach)

Wypowiedź nauczyciela klasy specjalnej: „Zrezygnowałem z pracy w szkole specjalnej, ponieważ nie służyła ona budowaniu społeczeństwa, które żyje razem z niepełnosprawnymi dziećmi. Tymczasem takie społeczeństwo jest moim ideałem”.

Fundamentalne Prawo Edukacyjne podkreśla, że edukacja specjalna stanowi integralny element systemu szkolnego, jednak w praktyce jest ona wyraźnie wyodrębnioną ścieżką na drodze edukacji.

Wskazuje na to chociażby poziom nauczania oraz osiągnięcia uczniów z klas specjalnych. Tworzona jest zamknięta ścieżka w systemie szkolnym poprzez brak egzaminów selekcyjnych pomiędzy I i II poziomem szkoły średniej.

Odsetek uczniów otrzymujących specjalistyczną pomoc pedagogiczną jest najniższy spośród wszystkich nowoczesnych systemów szkolnych.