1

KAYNAKLARIMIZ

1 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UZMANLIK SINAVLARINA HAZIRLIK KONU ANLATIMLI SORU BANKASI(CİLT 1- CİLT 2)

2 İŞYERİ HEKİMİ-DİĞER SAĞLIK PERSONELİ SINAVLARINA HAZIRLIK KONU ANLATIMLI SORU BANKASI

3 İGU-İH-DSP ORTAK GÜNCEL ÖSYM FORMATINDA DENEME KİTABIMIZ(50 ADET DENEME)

-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UZMANLIK SINAVLARINA HAZIRLIK KONU ANLATIMLI SORU BANKASI -İŞYERİ HEKİMİ-DİĞER SAĞLIK PERSONELİ SINAVLARINA HAZIRLIK KONU ANLATIMLI SORU BANKASI - İGU-İH-DSP ORTAK GÜNCEL ÖSYM FORMATINDA DENEME KİTABIMIZ(50 ADET DENEME)

KİTAP İSTEME ADRESİ:isgkitap.com WhatsApp sipariş:0538 376 96 73

2

3

4

KİTAP İSTEME ADRESİ: isgkitap.com WhatsApp sipariş: 0538 376 96 73 FACEBOOK GRUP ADI: İSG A.B.C UZMANLIK SINAVINA HAZIRLANIYORUZ FACEBOOK GRUP LİNKİ: https://www.facebook.com/groups/187093401668875/?multi_permalinks=962963907415150&notif_id=1572767629185238&notif_t=feedback_reaction_generic İNSTAGRAM: yunus_kaya_isg MAİL: yunuskaya70@hotmail.com YOUTUBE: İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIK SINAVLARINA HAZIRLIK-YUNUS KAYA https://www.youtube.com/channel/UCc-L5r1NaNhn9wqgudohnaw?view_as=subscriber

YUNUS KAYA-SEÇKİN ÇELİK 2020 MAYIS ÖZET VE HAP NOT ÇALIŞMASI HAKKINDA

ÇALIŞMALAR YAYINLANMA TARİHİ-FORMAT

YAYINLANMA ADRESLERİ

ÖZET 1 16 MART-PDF isgkitap.com-“ İSG A.B.C UZMANLIK SINAVINA HAZIRLANIYORUZ”FACEBOOK GRUBU

ÖZET-2 23 MART-PDF isgkitap.com-“ İSG A.B.C UZMANLIK SINAVINA HAZIRLANIYORUZ” FACEBOOK GRUBU

ÖZET-3 30 MART-PDF isgkitap.com-“ İSG A.B.C UZMANLIK SINAVINA HAZIRLANIYORUZ” FACEBOOK GRUBU

ÖZET-4 6 NİSAN-PDF isgkitap.com-“ İSG A.B.C UZMANLIK SINAVINA HAZIRLANIYORUZ” FACEBOOK GRUBU

HAP NOT 13 NİSAN-PDF isgkitap.com- “İSG A.B.C UZMANLIK SINAVINA HAZIRLANIYORUZ” FACEBOOK GRUBU

ÖZET VE HAP NOT ÇALIŞMALARIMIZ ÜCRETSİZDİR. GEREKLİ KONU VE SORU ÇÖZÜM ÇALIŞMALARININ TAMAMLANMASINDAN SONRA GENEL TEKRAR VE BİLGİ YENİLEME AMAÇLIDIR. SADECE ÖZET VE HAP NOTLAR SINAV KAZANMANIZ İÇİN YETERLİ OLMAYABİLİR. BAŞARILAR DİLERİZ. YUNUS KAYA-SEÇKİN ÇELİK

5

6

ÖZET-2(4 BÖLÜM) KONULAR

11 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik

12 İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatında Kurum ve Organizasyonlar

13 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri

14 İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği

15 Hijyen Eğitimi Yönetmeliği

16 17 18

Fiziksel Risk Etmenleri Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik Çalışanların titreşimle ilgili risklerden korunmalarına dair yönetmelik

19 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

20 Kimyasalların Güvenli Depolanması

21 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik

22 Psikososyal Risk Etmenleri

23 Ergonomi

24 Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

25 Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği

26 Elektrik ile ilgili fen adamlarının yetki, görev ve sorumlulukları hakkında yönetmelik

27 Elektrik kuvvetli akım tesisleri yönetmeliği

28 Elektrik tesislerinde topraklamalar yönetmeliği

29 Motorlu araçlarda iş sağlığı ve güvenliği

30 El aletlerinde iş sağlığı ve güvenliği

31 Bakım ve onarım işlerinde iş sağlığı ve güvenliği

32 Yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği

33 İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik

34 Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik

7

11-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU

İş sağlığı ve güvenliği kurulunun oluşması: Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur İş sağlığı ve güvenliği kurul başkanı: İşveren veya işveren vekili İş sağlığı ve güvenliği kurul sekreteri: Kurulun sekreteri ise iş güvenliği uzmanıdır. İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul sekretaryası; insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi tarafından yürütülür. İş sağlığı ve güvenliği kurulunun toplanma zamanı: Kurullar ayda en az bir kere toplanır. Ancak kurul, işyerinin tehlike sınıfını dikkate alarak, -Çok tehlikeli işler Bir ay -Tehlikeli işyerlerinde iki ay, -Az tehlikeli işyerlerinde ise üç ay olarak belirlenmesine karar verebilir. Toplantının gündemi, yeri, günü ve saatinin bildirimi: Toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir. İş sağlığı ve güvenliği kurulunun toplanması ve karar alması: Üye tam sayısının salt çoğunluğu ile işveren veya işveren vekili başkanlığında toplanır Katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Çekimser oy kullanılamaz. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler.

Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde İSG kurulu oluşturma

Çalışan sayısı Asıl iş veren Alt işveren

1-Asıl işveren ≥50 2-Alt işveren ≥50

Kurul oluşturur işbirliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır.

Kurul oluşturur

1-Sadece asıl işverenin ≥50

Kurul oluşturur

Kurul oluşturmaz. Vekaleten kararların uygulanması için asıl işverenin kurduğu kurula temsilci gönderir

1-Asıl işveren<50

2-Alt işveren ≥50

Kurul oluşturmaz. Vekaleten kararların uygulanması için Alt işverenin kurduğu kurula temsilci gönderir

Kurul oluşturur

1-Asıl işveren<50

2-Alt işveren <50 Toplamı >50

Koordinasyon asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur. Kurulun oluşumunda üyeler 6 ncı maddeye göre her iki işverenin ortak kararı ile atanır.

- Asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmayan ve aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir. İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular. -İşverene bağlı, fabrika, müessese, işletme veya işletmeler grubu gibi birden çok işyeri bulunduğu hallerde elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu her bir işyerinde ayrı ayrı kurul kurulur.

8

Kurulun kurulacağı diğer işyerleri: - Birinci fıkrada belirtilen durumlarda ihtiyaç duyulması halinde kurullar arasında koordinasyon ve bilgi alış verişi işverence sağlanır. İşveren, birden çok işyerinin her birinde kurulacak kurulların çalışma usullerini düzenlemek, iş ve görüş birliğini sağlamak amacıyla bu işyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporların, en az üç ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlarca incelenmesini sağlar. Ayrıca bu raporları göz önünde tutarak alınması gereken tedbirleri tespit eder ve uygulanmasını sağlar.

Kurulun oluşumu (1)Kurul aşağıda belirtilen kişilerden oluşur: a)İşveren veya işveren vekili, b)İş güvenliği uzmanı, c)İşyeri hekimi, ç)İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi, d)Bulunması halinde sivil savunma uzmanı, e)Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta, f)Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci.

(2)Kurulun başkanı işveren veya işveren vekili, kurulun sekreteri ise iş güvenliği uzmanıdır. İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul sekretaryası; insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi tarafından yürütülür. (3)Bu maddenin birinci fıkrasının (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde gösterilen üyeler işveren veya işveren vekili tarafından atanırlar. b)İş güvenliği uzmanı, c)İşyeri hekimi, ç)İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi, d)Bulunması halinde sivil savunma uzmanı,

Eğitim (1)İşveren tarafından, kurulun üyelerine ve yedeklerine iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim verilmesi sağlanır. Kurul üyelerinin ve yedeklerinin eğitimleri asgari aşağıdaki konuları kapsar; a)Kurulun görev ve yetkileri, b)İş sağlığı ve güvenliği konularında ulusal mevzuat ve standartlar, c)Sıkça rastlanan iş kazaları ve tehlikeli vakaların nedenleri, ç)İş hijyeninin temel ilkeleri, d)İletişim teknikleri, e)Acil durum önlemleri, f)Meslek hastalıkları, g)İşyerlerine ait özel riskler, ğ)Risk değerlendirmesi. (2)Asıl işveren alt işveren ilişkilerinde ortak kurul oluşumunda eğitimden her iki işveren birlikte sorumludur.

9

Çalışma usulleri: (1)Kurul inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir düzen içinde ve aşağıdaki esasları göz önünde bulundurarak çalışır. a)Kurullar ayda en az bir kere toplanır. Ancak kurul, işyerinin tehlike sınıfını dikkate alarak, tehlikeli işyerlerinde bu sürenin iki ay, az tehlikeli işyerlerinde ise üç ay olarak belirlenmesine karar verebilir. b)Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir. Gündem, sorunların ve varsa işsağlığı ve güvenliğine ilişkin projelerin önem sırasına göre belirlenir. Kurul üyeleri gündemde değişiklik isteyebilirler. Bu istek kurulca uygun görüldüğünde gündem buna göre değiştirilir. c)Ölümlü, uzuv kayıplı veya ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Bu konudaki tekliflerin kurul başkanına veya sekreterine yapılması gerekir. Toplantı zamanı, konunun ivedilik ve önemine göre tespit olunur. ç)Kurul toplantılarının günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır. d)Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile işveren veya işveren vekili başkanlığında toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Çekimser oy kullanılamaz. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler. Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belirten bir tutanak düzenlenir.

12-İSG MEVZUATINDA KURUM VE ORGANİZASYONLAR

İş sağlığı ve güvenliği genel müdürlüğünün görevleri(İSGGM) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı (İTK) Çalışma ve sosyal güvenlik eğitim ve araştırma merkezi (ÇASGEM) İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme enstitüsü Başkanlığı (İSGÜM)

13-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMLERİ

OHSAS 18001 standardı: İş yerinde çalışanların sağlığını ve güvenliğini etkileyebilecek uygulamaların sistematik olarak denetim altında tutulmasını öngören bir yönetim sistemidir. OHSAS 18002: İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi OHSAS 18001 Uygulama Rehberidir Cümledeki boşluğa hangisi gelmelidir Risk: Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi. Tehlike: İnsanların yaralanması, hastalanması, malın veya malzemenin hasar görmesi, iş yeri ortamının zarar görmesi veya bunların birlikte gerçekleşmesine neden olan kaynak veya durum. OHSAS18001 yönetim sistemi aşamaları: 1. İş sağlığı ve güvenliği politikası 2. Planlama 3. Uygulama ve işletme 4. Kontrol 5. Yönetimin gözden geçirmesi

10

İSG politikasında işlenebilecek konular - Kazaların azaltılması - Güvenli çalışma ortamı - Risklerin azaltılması - Çalışanların eğitilmesi,katılımı - Sağlık - Çalışanlara verilen önem - Yasalara uyum - Sürekli gelişme

PUKÖ DÖNGÜSÜ

P

PLANLA

Kuruluşun İSG politikasına uygun olarak sonuçların elde edilmesi için gerekli hedefleri ve prosesleri belirle

U

UYGULA

Prosesleri uygula

K

KONTROL ET

Prosesleri izle ve İSG politikasına, hedeflerine, yasal ve diğer şartlara göre ölç ve sonuçları bildir

Ö

ÖNLEM AL

İSG performansını sürekli olarak iyileştirmek için önlem al

ISO 45001 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ STANDARDI: İSG yönetim sisteminin amacı: -İSG yönetim sisteminin amacı, İSG risklerinin yönetilmesi için bir çerçeve sağlamaktır. İSG yönetim sistemi, işçilerin yaralanma ve/veya sağlık sorunlarını önlemek, güvenli ve sağlıklı işyerleri oluşturmayı amaçlamaktadır; bu nedenle, kuruluşun İSG risklerini ortadan kaldırmak veya minimize etmek için etkin düzeltici ve koruyucu önlemler alması kritik öneme sahiptir. -Bu önlemler kuruluş tarafından İSG yönetim sistemi aracılığıyla uygulandığında, İSG performansını iyileştirirler. Fırsatları değerlendirmek ve erken harekete geçmek İSG performasının iyileştirilmesi için daha etkin ve verimli olabilir. -Bir İSG yönetim sistemi, bu standardın gerekliliklerini yerine getirerek İSG performansının iyileştirilmesini sağlar. -Bir İSG yönetim sistemi, bir kuruluşun yasal gerekliliklerini ve diğer gereklilikleri yerine getirmesine yardımcı olabilir. -Bu standart, diğer uluslararası standartlar gibi, bir kuruluşun yasal gerekliliklerini artırmak veya değiştirmeyi amaçlamamaktadır.

14-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ

Kabul edilebilir risk seviyesi: yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesini ifade eder. Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü ifade eder. Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaydır.

11

Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır. Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini ifade eder.

Risk değerlendirme Ekibi. (1)Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur. a)İşveren veya işveren vekili. b)İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri. c)İşyerindeki çalışan temsilcileri. ç)İşyerindeki destek elemanları. d)İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar. (2)İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmet alabilir. (3)Risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu işveren veya işveren tarafından ekip içinden görevlendirilen bir kişi tarafından da sağlanabilir. (4)İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilerin görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar, görevlerini yürütmeleri sebebiyle hak ve yetkilerini kısıtlayamaz. (5)Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişiler işveren tarafından sağlanan bilgi ve belgeleri korur ve gizli tutar.

.

RİSK DEĞERLENDİRMESİ AŞAMALARI

1- Tehklikeleri tanımlama

2-Riskleri belirleme ve analiz etme

3-Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması

4-Dökümantasyon

5-Yapılan çalışmaların güncllenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir

Risklerin kontrolünde şu adımlar uygulanır:

b)Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır. 1)Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması. 2)Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi. 3)Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi.

Risk değerlendirmesinin yenilenmesi: a)İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması. b)İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi. c)Üretim yönteminde değişiklikler olması. ç)İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi. d)Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması. e)Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi. f)İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması.

12

YENİLEME SÜRELERİ (En az/Yıl)

İŞ YERİ SINIFI Sağlık gözetimi

Eğitim( yıl/saat) Risk Değerlendirmesi

Acil eylem planı

Çok tehlikeli 1 1 (16 saat) 2 2

Tehlikeli 3 2 (12 saat) 4 4

Az Tehlikeli 5 3 (8 saat) 6 6

Not:Tabloyu ezberlemek için SERA ismiyle: Sağlık, Eğitim, Risk değerlendirmesi, Acil eylem planı'nın ilk harflerini kodlayınız. Birden fazla işveren olması durumunda risk değerlendirmesi çalışmaları: (1)Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler, risk değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir. (2)Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür. Yönetim; bu koordinasyonun yürütümünde, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için ilgili işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.

Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde risk değerlendirmesi: (1) Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde: a)Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak, bu Yönetmelik hükümleri uyarınca gerekli risk değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır. b)Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır. c)Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen risk değerlendirmesi çalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder. (2)Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene verir. Asıl işveren; bu risk değerlendirmesi çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

Üç temel risk analizi yöntemi mevcuttur. Bunlar, 1-Kantitatif (nicel), 2-Kalitatif (nitel) ve 3-Karma yöntemlerdir. Kalitatif (Qualitative) risk analizi: Riski hesaplarken ve ifade ederken numerik (nicel-sayısal-rakamsal-matematiksel) değerler yerine tanımlayıcı (nitel-ordinalsıralı) (düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanır. Aşağıdaki metodlar kalitatif metodlardır; 1. Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi (HAZOP) 2. Olursa Ne Olur Analizi (What if…?) 3. Ön Tehlike Analizi Metodu (PHA) 4. Çeklist Kullanılarak Birincil Risk Analizi (PRA) 5. Güvenlik Denetimi (Safety Audit)

13

Kantitatif (Quantitative-Nicel) risk analizi: Risk hesaplanırken sayısal-rakamsal yöntemler kullanılır. Bu metotta tehdidin olma ihtimali ile tehdidin etkisine sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile proses edilip risk değeri bulunur. Risk = Olasılık x Şiddet formülü kantitatif risk analizinin temel formülüdür. Aşağıdaki metodlar ise kantitatif metodlardır; 1. FMEA (HTEA-Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi) 2. Fine-Kinney Analiz Metodu 3. John-Ridley Analiz Metodu 4. Risk Değerlendirme Karar Matrisi (RADM) a) 3x3 Tipi Matris Metodu b) L-Tipi Matris Metodu c) X-Tipi Matris Metodu Karma Risk Değerlendirme Yöntemleri Riskleri değerlendirirken hem kalitatif hem de kantitatif metotları kullanan risk değerlendirme metotlarına karma yöntemler denir. 3 tane karma risk değerlendirme metodu vardır: 1. ETA (Olay Ağacı Analizi Yöntemi) 2. FTA (Hata Ağacı Analizi Yöntemi) 3. Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi)

15-HİJYEN EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ

Hijyen eğitimi yönetmeliği kapsadığı konular a)Gıda üretim ve perakende iş yerleri. b)İnsani tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suların üretimini yapan iş yerleri. c)Kaplıca, hamam, sauna, berber, kuaför, dövme ve pirsing yapılan yerler, masaj ve güzellik salonları ve benzeri yerler. ç)Otel, motel, pansiyon ve misafirhane gibi yerler. d)Komisyon tarafından hijyen eğitimi verilmesi uygun görülen diğer iş kolları. Kapsamadığı konular (2) Bu Yönetmelik, 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı,Gıda ve Yem Kanunu kapsamındaki iş yerlerinde çalışan kişiler için mecburi olan gıda hijyeni eğitim konularını kapsamaz.

Genel Müdürlük: Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünü ifade eder(MAD:4) - Hijyen eğitimi yönetmeliğinin kapsadığı iş yerlerinde, Genel Müdürlük tarafından verilen belgeye sahip olmayan kişiler çalıştırılamaz. -İş yeri sahipleri ve işletenleri, çalışanlarının hijyen eğitimi almasından ve belgeli olarak çalıştırılmasından birinci derecede sorumludur. - Bizzat çalışmaları durumunda iş yeri sahipleri ve işletenleri de bu eğitimi almaya mecburdur.

14

Eğitimlerin veriliş şekli: (1)Eğitimler, Genel Müdürlüğe bağlı öğretim kurumları tarafından verilir. İş yeri sahipleri ve işletenleri, komisyonca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bu eğitimleri çalışanlarına kendi imkânlarıyla da verebilir. (2)Genel Müdürlük, iş kollarının özelliğine göre komisyonca belirlenen eğitim içeriklerinin eğitim formatına uygun olarak ülke genelinde verilmesini sağlar.Eğitimler sekiz saatten az olamaz. (3)Genel Müdürlüğe bağlı öğretim kurumlarınca, katılımcılara eğitim sonunda e-yaygın sistemi üzerinde kurs bitirme belgesi verilir. Belgeler, kişi hizmet verdiği sürece geçerli kabul edilir. (4)Genel Müdürlük, eğitim ile ilgili yapacağı masrafları karşılamak üzere eğitime katılanlardan ücret talep edebilir. Kurslarda, uygulama yapılması gerekir ise uygulama sırasında kullanılabilecek şahsi malzemeler katılımcılar tarafından tedarik edilir.

Belge alan kişilerin çalıştırılması (1)Bu Yönetmeliğin kapsadığı iş yerlerinde, Genel Müdürlük tarafından verilen belgeye sahip olmayan kişiler çalıştırılamaz. İş yeri sahipleri ve işletenleri, çalışanlarının hijyen eğitimi almasından ve belgeli olarak çalıştırılmasından birinci derecede sorumludur. Bizzat çalışmaları durumunda iş yeri sahipleri ve işletenleri de bu eğitimi almaya mecburdur.

Komisyon, Genel Müdürlük tarafından görevlendirilen bir üyenin başkanlığında aşağıdaki üyelerden oluşur: a)Bakanlıklarca görevlendirilecek birer üye. b)Sağlık Bakanlığınca belirlenecek bir tıbbi mikrobiyoloji uzmanı, bir enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı, bir halk sağlığı uzmanı, bir deri ve zührevi hastalıkları uzmanı. c)Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca belirlenecek bir veteriner hekim ve bir gıda mühendisi/ziraat mühendisi (gıda veya süt bölümü mezunu). ç)Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonundan birer temsilci

Komisyon, Genel Müdürlük tarafından görevlendirilen bir üyenin başkanlığında aşağıdaki üyelerden oluşur: - Komisyon, iş kollarının gruplandırmasını yaparak iş koluna göre eğitim konularını ve sürelerini; eğitimlerin, iş yeri sahiplerince veya işletenlerince verilmesi durumunda ise eğitimlere ve belgelendirme işlemlerine ait usul ve esasları belirler. - Komisyon yılda en az bir kez toplanır. Kararlar, salt çoğunlukla alınır. - Komisyonun sekretarya hizmetleri Genel Müdürlükçe yürütülür.

Eğitim konuları (1) Eğitimlerin içerikleri, hijyen ilkelerine uyulmaması sebebiyle halk sağlığı açısından risk oluşturduğu bilinen virüslerin, bakterilerin, parazitlerin, mantarların ve diğer enfeksiyon etkenlerinin genel özelliklerini, bulaşma yollarını, hangi iş kolunda nasıl bulaşmalar olabileceğini veya halk sağlığının nasıl tehdit göreceğini, hastalık belirtilerini ve korunma yollarını ihtiva edecek şekilde komisyonca belirlenir. (2) Eğitimlerin içeriğinde, iş kolunun özelliğine göre hijyen ve temizlik ilkeleri ile komisyonca bilgi verilmesinde fayda görülen başka etkenler ve konular da yer alır.

15

(1)Aşağıdaki hastalıkları taşıyanlar Hijyen eğitimi Yönetmelik kapsamındaki iş yerlerinde çalışamaz ve çalıştırılamazlar: a)Gıda ile taşınabilen bir hastalığı olan veya bu hastalığın taşıyıcısı durumundaki kişiler ile ishali bulunanlar. b)Vücudun görünür kısımlarında açık/enfekte yara, deri enfeksiyonu ve benzeri halkta tiksintiye yol açabilecek deri lezyonları bulunanlar; cüzzam, frengi ve verem hastalığına yakalananlar. c)30/5/2007 tarihli ve 26537 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliğinde yer alan, hijyen ilkelerine uyulmadığı durumlarda halk sağlığı açısından problem oluşturabilecek hastalığı bulunanlar. (2)Çalışanlar, hastalıkları konusunda işverene bilgi vermekle yükümlüdür.

16-FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ 17-ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK 18-ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK

FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ ÖLÇÜM ALETİ BİRİM

1-Gürültü Dozimetre dB(A)

2-Titreşim Oktav bantları m/sn2

3-Aydınlatma Lüks metre Lüx

4-Termal Konfor

a-Hava Sıcaklığı (Ortam ısısı) Kuru/Civalı Termometre Santigrat-C/Fahreneit-F

b-Havanın Nemi (Bağıl-Mutlak) Higrometre/Psikrometre 0/0(Havadaki nemin)

c-Hava Akımı (Havalandırma) Anemometre m/sn

d-Termal Radyasyon (Radyant Isı) Glob-Termometre Santgrat-C

5-Basınç

Düşük basınç Barometre Paskal/Bar/Newton/cm2

Yüksek Basınç Barometre Paskal/Bar/Newton/cm2

6-Radyasyon-Işıma

İyonize ışınlar Dozimetre/Spektrometre Rem/Sievert(Sv)

Non iyonize ışınlar Dozimetre/Spektrometre Rem/Sievert(Sv)

16

Ses birimleri: -Sesin şiddeti :(dB) -Sesin dalga boyu:cm -Peryot:Sn -Sesin yoğunluğu:(W/m²) -Frekans: (1/sn & Hertz-Hz)

İletim tipi işitme kaybı: Dış ve orta kulakta oluşan işitme kaybı tipidir. Ses şiddeti, dış ve orta kulaktan geçerken bir kayba uğrar ve iç kulağa aynen iletilmez,bu işitme kaybı tipi, ani yüksek bir patlamanın dış kulak zarını zedelemesi sonucunda görülür, aynı ses orta kulaktaki kemikçiklerde de düzensizlikler oluşturabilir. -Algı tipi işitme kaybı: Bu işitme kaybı tipi,iç kulakta görülen bir işitme kaybıdır. İç kulaktaki koklata bulunan sıvının veya liflerin bozulması ile duyma sinirlerinin çalışmamasıdır. Bu işitme kaybı tipi daha çok, yüksek şiddette ve yüksek frekanslı seslerin zamanla oluşturduğu işitme kaybıdır.

Gürültü düzeyi ölçü birimi : Desibel Ağrı eşiği olarak adlandırılan gürültü düzeyi : 140dB-200 pascal İşitme eşiği : 0 dB-20 mikropascal Gürültüden ileri gelen işitme kaybına esas olacak gürültü şiddetinin ölçüldüğü skala : A skalası: İnsan kulağının duyduğu değerdir. 1000-5000 Hz frekanstaki sesleri ölçer. Bu frekanslar kulak açısından en tehlikeli olan frekanslardır. B skalası:Telefon şirketleri tarafından kullanılan C skalası:Tüm seslerin ölçmesinde kullanılan skaladır Lineer skala: Frekans analizinde kullanılır.

17

Gürültünün insanlar üzerindeki etkileri: Fiziksel etkiler:Geçici ve kalıcı işitme kayıpları Fizyolojik etkiler:Kan basıncında artma, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında değişme ve ani refleksler Psikolojik etkiler:Davranış bozuklukları, aşırı sinirlenme ve stres Performans etkileri:İş veriminde düşme, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerde yavaşlama

İşitme kaybının meslek hastalığı sayılabilmesi için şartlar: -Gürültülü işte en az 2 yıl çalışmalı -Gürültü düzeyinin 85 Db’in üstünde olduğu işlerde en az 30 iş günü çalışmış olması gerekir

İşitme kaybını etkileyen gürültü kaynağına ait faktörler: ll-Gürültüyü Meydana Getiren Sesin Şİddeti lll-Gürültüyü Meydana Getiren Sesin FREkansı lV-Gürültüden Etkilenme (Maruziyet) SÜRESİ KOLAY EZBERLE: İşitme kaybını etkileyen gürültü kaynağına ait faktörler Şİddeti FREkansı SÜRESİ ŞİFRE SÜRESİ İşitme kaybını etkileyen kişiye ait faktörler: l-Gürültüye Maruz Kalan Kişinin Yaşı ll-Gürültüye Maruz Kalan Kişinin Kişisel Duyarlığı lll-Gürültüye Maruz Kalan Kişinin Cinsiyeti Gürültüye karşı alınacak teknik yöntemler: l-Gürültü kaynağında alınması gereken önlemler ll-Gürültülü ortamda alınması gereken önlemler lll-Gürültünün etkisinde kalan kişide alınması gereken önlemler

GÜRÜLTÜ MARUZİYET EYLEM DEĞERLERİ

Gürültüde yükümlülük süresi :6 ay

En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) 80 dB(A) veya (Ptepe) = 112 Pa [135 dB(C) re. 20 µPa] (20 µPa referans alındığında135 dB (C)olarak hesaplanan değeri

En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) 85 dB(A) veya (Ptepe) = 140 Pa [137 dB(C) re. 20 µPa].

Maruziyet sınır değerleri: (LEX, 8saat) 87 dB(A) veya (Ptepe) = 200 Pa [140 dB(C) re. 20 µPa].

- Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı kişisel kulak koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır. - Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz. -Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde, maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerinin uygulanmasında günlük gürültü maruziyetdüzeyi yerine, haftalık gürültü maruziyet düzeyi kullanılabilir. Bu işlerde; a)Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi, 87 dB(A) maruziyet sınır değerini aşamaz. b)Bu işlerle ilgili risklerin en aza indirilmesi için uygun tedbirler alınır.

18

KULAK KORUYUCU KULLANIMI

Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edilmesi durumunda, maruziyet sınır ve etkin değerlerinde günlük maruziyet değerleri yerine haftalık maruziyet değerleri kullanılabilir.

GÜRÜLTÜ MARUZİYETİ>80

İş veren kulak koruyucu donanımları çalışanların kullanımına hazır halde bulundurur(81 dB ve üzeri)

GÜRÜLTÜ MARUZİYETİ ≥85

İşveren çalışanlar tarafından kullanılmasını sağlar ve denetler. (85 dB ve üzeri)

Titreşim ne ile ölçülür? Titreşim, Vibrasyon detektörü / Oktav bantları ile ölçülür. Rezonans: belirli bir frekansta titreşen bir sistemin, aynı frekanstaki dış titreşimin tesirinde kalarak yüksek genlikle titreşmesi olayıdır. sönümlenme: Fiziki sistemlerde dıştaki uyarıcının tesiriyle titreşen cisimler, uyarıcı etkisini kaldırdığı takdirde, genliğini yavaş yavaş küçülterek sıfıra indirir. Bu olaya sönümlenme denir. Rezonansın oluşmasını engellemek için cihazı destekleyen yapının dinamik sertliğinin titreşim alıcı sistemin en az on katı olması gerekir. 4-10 Hz arasındaki titreşim iç organlarda, bunların desteklerinde ve baldırlarda rezonans etkisi yapar. Bu değer baş için 20 Hz - Göz yuvaları için 40 -100 Hz'dir Titreşim insan vücudu içinde gösterdiği etkiler: Psikolojik-Fizyolojik-Patolojik Bir işyerinde termal konfor denilince;

19

O işyerinin Hava sıcaklığı,Nem yoğunluğu, Hava akım hızı, Radyant ısısı akla gelmelidir. Genel olarak bir işyerinde çalışanların büyük çoğunluğunun sıcaklık, nem, hava akımı gibi iklim koşulları açısından, gerek bedensel, gerekse zihinsel faaliyetlerini sürdürürken belirli bir rahatlık içinde bulunmalarına termal konfor denir.

AYDINLATMA İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

Parlaklık,ışığın ışıklı cisimden yayılması veya bir yüzeyden yansımasını algılama ölçüsüdür. Kontrast, iki parlaklığın oranıdır.

Birimi apostilb'dir. Apostilb, bir lüks aydınlatmada tam beyaz yüzeyin (% 100 yansıma) parlaklığıdır.

Işık şiddeti, nokta şeklindeki kaynağın

belirlenmiş yönde ışık yayınıdır.

Birimi mum veya candela (cd)'dır. Mum, platinin katılaşma derecesindeki siyah cismin 1 santimetre karelik yüzeyinin kendisine dik doğrultuda verdiği ışık şiddetinin 1/60'dır

Işık akısı, bir aydınlatma kaynağının belirli bir açı içerisinde yaydığı ışık miktarıdır.

Birimi lümen (im)'dir. Lümen, bir mum şiddetindeki bir kaynağın bir metre uzaktaki bir metre karelik bir yüzeye dik olarak gönderdiği ¡şık miktarıdır.

Aydınlanma şiddeti, bir yüzey üzerine düşen

ışık akısının yoğunluğudur.

Birimi lüks'tür. Lüks, bir metre karelik bir yüzeye düşen ışık akısı miktarı bir lümen ise, bu yüzeyde meydana gelen aydınlanmadır.

KOLAY EZBERLE: Parlaklık:Yayılma, yansıma PARLAKLIK:APOSTİLB ANAHTAR KELİME:PARAPOST Işık şiddeti:Nokta ışık kaynağı(nokta lazerli oyuncaklar) IŞIK ŞİDDETİ:MUM ANAHTAR KELİME:IŞIK ŞİDDETİM Işık akısı:Açı IŞIK AKISI:LÜMEN ANAHTAR KELİME:IŞIK AKIL Aydınlanma şiddeti:Yoğunluk AYDINLANMA ŞİDDETİ:LÜKS ANAHTAR KELİME:LÜKS AYDINLAN

20

21

22

DERİNLİKLER

ÇALIŞMA SAATİ (EN FAZLA)

20-25 (20 hariç) metre derinlik veya 2-2,5 (2 hariç) kg/cm² basınçta 7

25-30 (25 hariç) metre derinlik veya 2,5-3 (2,5 hariç) kg/cm² basınçta 6

30-35 (30 hariç) metre derinlik veya 3-3,5 (3 hariç) kg/cm² basınçta 5

35-40 (40 hariç) metre derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm² basınçta 4

Dalgıçlar için bu süreler; 18 metre derinliğe kadar 3

Dalgıçlar için bu süreler; 40 metre derinliğe kadar 0,5

Atmosfer basıncından daha yüksek basınçlı yerlerde ve dalgıç odalarında yapılan çalışmalarda, işe başladıkları günden itibaren (15) gün sonra adaptasyon muayenesine tabi tutulacak ve işin devam süresince de, bunların periyodik genel sağlık muayeneleri yapılacaktır.

23

Ani basınç değişiklikleri nedeniyle görülen akut hastalıklarda yükümlülük süresi: Basınç değişikliği nedeni ile görülen Akut hadiselerde yükümlülük süresi 3 gündür, Diğer hadiselerde yükümlülük süresi 10 yıldır. Dekompresyon hastalığı: Yüksek basınca bağlı sağlık sorunları Basınç altında gazların sıvılar içindeki çözünürlüğü arttığı için, su altındaki bir kişide, solunan havanın içinde bulunan azot (ve oksijen) kanda daha fazla miktarda çözünür, sıvı faza geçer. Kişinin su yüzeyine yükselişi hızlı olursa, sıvı haldeki azot hızla gaz formuna geçer, böylece dolaşım sistemi içinde azot gazından oluşan emboliler meydana gelir. Gaz embolileri hayati organların damarlarını tıkarsa ciddi tehlike yaratır. Bu Tablo “ dekompresyon hastalığı (vurgun) olarak adlandırılır. Dekompresyon odası hangi çalışma ortamlarında bulunmalıdır? Yüksek basınç altında çalışma yapılan yerlerde

19-KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

Alerjik madde: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeleri ifade eder. Alevlenir madde: Parlama noktası 21°C - 55°C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Kolay alevlenir madde: Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen maddeyi veya ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki maddeyi veya parlama noktası 21°C’nin altında olan sıvı haldeki maddeyi veya su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddeleri ifade eder. Çok kolay alevlenir madde: 0°C’den düşük parlama noktası ve 35°C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir. KOLAY EZBERLE: Alevlenir madde: parlama noktası 21°c - 55°c arasında olan olan sıvı maddelerdir. Kolay alevlenir madde: Enerji uygulaması olmadan- parlama noktası 21°c’nin altında olan sıvı-katı ve gaz yayan maddelerdir. Çok kolay alevlenir madde: 0°c’den düşük parlama noktası ve 35°c’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir. Aşındırıcı madde: Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir. Toksik madde: Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri ifade eder. Çok toksik madde: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelere denir.

24

Üreme için toksik madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerini ifade eder. Zararlı madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri,ifade eder. KOLAY EZBERLE: Toksik madde:Az solunduğunda…….. insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelere denir. Çok toksik madde:Çok az solunduğunda ……… insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüe neden olan maddelere denir. Üreme için toksik madde:Solunduğunda………… üreme fonksiyonlarını olumsuz etkiler,Doğacak çocuğu kalıtımsal olmayan olumsuz etkiler. Zararlı madde :Solunduğunda …….. insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelere denir. Kimyasal madde: Doğal halde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımlardır. Oksitleyici madde: Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeleridir. KOLAY EZBERLE: Oksitleyici madde:Ekzotermik Reaksiyon(Anahtar kelime) Solunum bölgesi merkezi: Kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısını ifade eder. Tahriş edici madde: Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddeleri ifade eder. Tehlikeli kimyasal madde: -Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üremeiçin toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler, -Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler, -Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir. Biyolojik sınır değeri: Kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki göstergesinin üst sınırını ifade eder. Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden işçilerin toplu olarak korunması için alınan önlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu önlemlerle birlikte alınacak önlemler: - Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonu ve yeterli havalandırma sistemi kurulması gibi toplu koruma önlemleri uygulanır. -Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden çalışanların toplu olarak korunması için alınan önlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu önlemlerle birlikte kişisel korunma yöntemleri uygulanır.

25

(1)İşveren, 18/6/2013 tarihli ve 28681 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelikte belirtilen hususlar saklı kalmak kaydıyla işyerindeki tehlikelikimyasal maddelerden kaynaklanacak acil durumlarda özellikle aşağıdaki hususlar dikkate alınır: a)Acil durumların olumsuz etkilerini azaltacak önleyici tedbirler derhal alınır ve çalışanlar durumdan haberdar edilir. Acil durumun en kısa sürede normale dönmesi için gerekli çalışmalar yapılır ve etkilenmiş alana sadece bakım, onarım ve zorunlu işlerin yapılması için acil durumlarda görevlendirilen çalışanlar ile işyeri dışından olay yerine intikal eden ekiplerin girmesine izin verilir. b)Etkilenmiş alana girmesine izin verilen kişilere uygun kişisel koruyucu donanım ve özel güvenlik ekipmanı verilir ve acil durum devam ettiği sürece kullanmaları sağlanır.Uygun kişisel koruyucu donanımı ve özel güvenlik ekipmanı bulunmayan kişilerin etkilenmiş alana girmesine izin verilmez. c)Tehlikeli kimyasallarla ilgili bilgiler ve acil durum müdahale ve tahliye prosedürleri kullanıma hazır bulundurulur. İşyerindeki acil durumlarda görevlendirilen çalışanların ve işyeri dışındaki ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele gibi konularda faaliyet gösteren kuruluşların bu bilgilere ve prosedürlere kolayca ulaşabilmeleri sağlanır. 1)İşyerindeki acil durumlarda görevlendirilen çalışanların ve işyeri dışındaki ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele gibi konularda faaliyet gösteren kuruluşların önceden hazır olabilmeleri ve uygun müdahaleyi yapabilmeleri için, yapılan işteki tehlikeleri, alınacak önlemleri ve yapılacak işleri, 2) Acil durumda ortaya çıkması muhtemel özel tehlike ve yapılacak işler hakkındaki bilgileri, içerir.

KISALTMALAR

AÇIKLAMALARI

EINECS Avrupa Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Envanteri.

CAS Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.

Özel işaret “Deri” işareti, vücuda önemli miktarda deri yoluyla geçebileceğini gösterir.

TWA 8 saatlik belirlenen referans süre için ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama.

STEL Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık bir süre için aşılmaması gereken maruziyet üst sınır değeri.

mg/m3 20 oC sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm cıva basıncı) basınçtaki 1 m3 havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı.

ppm 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3).

Civa ve iki değerlikli inorganik bileşiklerine maruziyetin izlenmesinde (belirlenmesinde), mesleki maruziyet sınır değerlerini tamamlayıcı ilgili biyolojik izleme teknikleri de dikkate alınacaktır Sağlığa etkileri konusunda, sınırlı bilimsel veri bulunan maddeler. Uygun maruziyet izleme yöntemi seçilirken, ortamda bulunabilecek diğer sülfür bileşiklerinin olası sınırlamaları ve etkileşimleri de dikkate alınacaktır.

Buhar Gırtlağı geçen ve havanın iletildiği kanallara (soluk borusu, bifürkasyonlar) ve ciğerin solunum ile ilgili bölgelerine (toraks) nüfuz eden ortalama 10 µm çapındaki solunabilir partiküller olarak tanımlanır.

26

KURŞUN

Bağlayıcı biyolojik sınır değer: 70 μg Pb/100 ml kan

Aşağıdaki durumlarda tıbbi gözetim yapılır:

-Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine göre hesaplanmış, zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonu

0.075 mg/m3ten fazla ise,

Çalışanlardan herhangi birinin kanındaki kurşun seviyesi

40 μg Pb/100 ml kandan fazla ise.

Yükümlülük süres Kurşun :3 yıl Akut ise:1 ay

Aşağıda belirtilen kimyasal maddelerin ithali, üretimi ve bu maddelerin işyerinde kullanımı ile kimyasal maddeler ihtiva eden aşağıda belirtilen işlerin yapılması yasaktır. Ancak bu maddelerin başka bir kimyasal madde içindeki veya atık maddedeki konsantrasyonu, % 0,1 (ağırlıkça) limit değerlerin altında bulunuyorsa bu yasak uygulanmaz:

EINECS No CAS No Madde adı Yasak Uygulanmayacak

Limit Değer

202-080-4 91-59-8 2-naftilamin ve tuzları % 0,1 (ağırlıkça)

202-177-1 92-67-1 4-aminodifenil ve tuzları % 0,1 (ağırlıkça)

202-199-1 92-87-5 Benzidin ve tuzları % 0,1 (ağırlıkça)

202-204-7 92-93-3 4-nitrodifenil % 0,1 (ağırlıkça)

Tank mesafeleri: Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar:

TANK KAPASİTESİ (M3) UZAKLIK (M)

0-10 1

11-50 2

51- 100 3

101-200 4

201-10000 5

KOLAY EZBERLE: Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar: EZBER KODU:151-21 151-21 Rakamı uzaklık belirten rakamların ilk sayıları yukarıdan aşağı 151-21 i yazın ve yanlarına diğer rakamları yerleştiriniz.uzaklık mesafelerini kolaylıkla bulabilirsiniz.

27

Araç park yerleri, işyerinin sınırları, açık alev ve sigara içmeye izin verilen yerler, yüksek basınçlı yanmayan gaz depoları, yüksek ve orta gerilimdeki elektrik transformatörleri, yanıcı malzeme depoları (ahşap bina ve yapılar), her türlü makine ve ekipman, maden ocakları, kanal ve logarlar, kuyu ve benzeri yapılar, yanıcı gaz ve sıvı boru hatlarındaki vanalar, flanşlar ve ek yerleri ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklık:

TANK KAPASİTESİ (M3) UZAKLIK (M)

0- 100 3

101-200 4

201-400 5

401- 1000 6

1001-2000 10

2001-3000 13

3001- 10000 15

KOLAY EZBERLE: EZBER KODU:124-123-1 124-123-1 Rakamı uzaklık belirten rakamların ilk sayıları yukarıdan aşağı 124-123-1'i yazın ve yanlarına diğer rakamları yerleştiriniz.Uzaklık mesafelerini kolaylıkla bulabilirsiniz. Ofis,kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler, kompresör, vantilatör, hava çekiş yerleri, yüksek miktarda parlayıcı gaz ve LPG’nin ulusal kanunlara uygun olarak depolandığı yerler ile oksijen tankının arasındaki uzaklık:

TANK KAPASİTESİ (M3) UZAKLIK (M)

0-400 5

401-1000 6

1001-2000 10

2001-3000 13

3001-4000 14

4001-10000 15

KOLAY EZBERLE: EZBER KODU:412-341 412-341 Rakamı uzaklık belirten rakamların ilk sayıları yukarıdan aşağı 412-341'i yazın ve yanlarına diğer rakamları yerleştiriniz.Uzaklık mesafelerini kolaylıkla bulabilirsiniz. Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile sıvı argon ve sıvı azot depolama tankı arasındaki uzaklıklar:

TANK KAPASİTESİ (M3) UZAKLIK (M)

0- 100 1

101-600 2

601- 1000 3

1001-3000 4

3001- 10000 5

KOLAY EZBERLE: EZBER KODU:161-31 161-31 Rakamı uzaklık belirten rakamların ilk sayıları yukarıdan aşağı 161-31'i yazın ve yanlarına diğer rakamları yerleştiriniz.Uzaklık mesafelerini kolaylıkla bulabilirsiniz.

28

Araç park yerleri, açık alev ve sigara içilmesine izin verilen yerler, yüksek basınçlı yanmayan gaz depoları, kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler, sabit parlayıcı gaz depoları, parlayıcı sıvı ve LPG depoları, yanıcı, parlayıcı, gaz ve sıvı boru hatlarındaki vana ve flanş gibi ek yerleri ile sıvı argon ve sıvı azot depolama tankı arasındaki uzaklık:

TANK KAPASİTESİ (M3) UZAKLIK (M)

0- 100 3

101-200 4

201-400 5

401-600 6

601-900 7

901- 1000 8

1001-2000 10

2001-3000 12

3001- 4000 14

4001- 10000 15

KOLAY EZBERLE: EZBER KODU:124-691-2341 124-691-2341 Rakamı uzaklık belirten rakamların ilk sayıları yukarıdan aşağı 124-691-2341'i yazın ve

yanlarına diğer rakamları yerleştiriniz.Uzaklık mesafelerini kolaylıkla bulabilirsiniz.

NFPA Tehlike işaretleme sistemi

Yanıcılık Kodları 4-Parlama noktası<22.8 3- Parlama noktası<37.8 2- Parlama noktası<93.3 1- Parlama noktası<19.3 0-Yanmaz

Yanıcılık-Kırmızı

Reaktiflik-Sarı

Reaktiflik kodları 4-patlayabilir 3-Şok ve ısıda patlayabilir 2-Şiddetli Kimyasal reaksiyon 1-ısındığında stabil değil 0-Stabil

Sağlık kodları 4-Öldürücü 3-Çok tehlikeli 2-Tehlikeli 1-Az Tehlikeli 0-Tehlikesiz

Sağlık-Mavi

Özel notlar-Beyaz

Özel notlar kodları OX-Oksitleyici madde W-Su ile reaksiyona giren madde P-Polimerizasyon ACID-Asit ALK-Alkalid COR-Korozif

29

KARBONDİOKSİT CO2(G) KARBONMONOKSİT CO(G)

Yanma reaksiyonlarında yeterli oksijen varsa karbon monoksit yerine karbondioksit oluşur.

Karbonun yetersiz oksijenle birlikte yanmasıyla açığa çıkan gaz karbon monoksittir.

Karbondioksit renksiz ve kokusuz bir gazdır Havadan ağır olduğu için, bulunduğu kapalı ortamın tabanında toplanır

Karbon monoksit renksiz, kokusuz ve tatsız bir gaz olup karbon içeren fosil yakıtların yanması ile ortaya çıkar

Karbondioksit miktarının artması oksijeni azaltacağından solunum sayısı ve sıklığı artar.

Karbon monoksit çok zehirli bir gazdır. Yetişkin birinsan, yarım saat boyunca, % 1 oranında karbon monoksit içeren bir odada kapalı kalırsa kısa sürede yaşamını yitirir

% 1 - 3 yoğunluğunda orta sürede tehlikesizdir. % 3 - 6 yoğunluğunda baş ağrıları başlar. % 6 -10 yoğunlukta başdönmesi, görme bozuklukları ve şuursuzluk başlar, %10'dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür

Karbon monoksitin insan sağlığına diğer bir önemli etkisi de kandaki hemoglobin hücresinin oksijen taşıma kabiliyetini azaltmasıdır.

İmmunotoksik etki: Kimyasalların immun(bağışıklık) sistemi üzerinde oluşturduğu etkidir. Bu etkiler, bağışıklık sisteminin baskılanması (immunesuppression) veya tahrik edilmesi (immune potential ization) olarak ikiye ayrılır.

KİMYASAL MADDELERİN ETKİLEŞİMLERİNE İLİŞKİN DURUMLAR

1-Bağımsız etki: Her iki madde birbirlerinden tamamen ayrı ve bağımsız olarak fizyolojik etkide bulunabilir.

2-Sinerjik etki: Her iki madde aynı organda, aynı yönde ve aynı şekilde etki edebilir. Sinerjik etki, additif etki veya potansiyalizasyon şeklinde görülür. a-Additif etki: Organizmaya girene aynı yönde etki gösteren i ki kimyasalın toplam etkisi, birbirlerinden ayrı iken gösterdikleri toksikolojik etkilerin toplamına eşit olabilir. b-Potansiyalizasyon: Kimyasallardan biri artırıcı etki yaparak, diğer kimyasalın toksik etkisini artırabilir.Toplam etki, her iki kimyasalın tek başına göstereceği etkinin toplamından fazla olabilir.

3-Antagonizma Bir kimyasalın etkisi, başka bir kimyasal tarafından ortadan kaldırılabilir. Antagonizmadan, zehirlenmelerde kullanılan pan zehiri bulmak için yararlanılır.

DETANASYON HIZINA GÖRE PATLAYICI MADDELER 3 ANA GRUBA AYRILIR

1- Düşük detanasyon hızına sahip maddeler

-Metal tozları: Bakır, kurşun, demir, antimuan - Diğer tozlar: Karbon, kahve, çay, grafit, deri - Buharlar: 1-2 dikloretan

2-Orta detanasyon hızına sahip maddeler

- Metal tozları: Magnezyum, çinko, kalay - Tahıl tozları: Un, nişasta, pirinç, soya fasulyesi, baharatlar -Plastiktozları:Polietilen, polistiren, selüloz asetat - Diğer tozlar: Linyit, silikon, kükürt, keten

3-Yüksek detanasyon hızına sahip maddeler

- Metal tozları: Magnezyum, alüminyum alaşımları, metal hidrürler - Buharlar ve gazlar: Hidrokarbonlar, eterler, alkoller, asetilen, benzin, karbon sülfür, hidrojen

30

Kriyojenik sıvılar: -Çok düşük sıcaklıkta sıvı olarak bulundurulan sıvılaştırılmış gazlardır. -Kriyojenik sıvıların kaynama noktaları -150 °C'in altındadır. -Bütün kriyojenik sıvılar, normal sıcaklık ve basınçta gaz halindedirler. -Bu gazları sıvılaştırmak için, önce oda sıcaklığının altında soğutmak, sonra basınç uygulamak gerekir. -Gazları ve buharları da çok soğuktur, havada yoğunlaşarak sis oluştururlar. -Kriyojenik sıvılara şu örnekler verilebilir; sıvı azot, sıvı helyum, katı karbondioksit, sıvı oksijen ve sıvı argon.

Parlama: Kolay alev alabilen maddelerin (parlayıcı maddeler)buhar veya gazlarının hava ile belli orandaki homojen karışımları, maddenin çok kolay alev alarak hızla yanmasına sebep olur ki, bu tür yanma olayına parlama denir. Yanma: Yanıcı maddenin oksijenle birleşmesi sonucunda dışarıya ısı vermesine neden olan olaydır. Patlama: Çok hızlı bir gaz genişlemesiyle ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir kimyasal reaksiyon veya değişimdir.

Eksplozimetre: Kapalı alan çalışmalarının öncesinde ortam atmosferinde bulunan parlayıcı ve patlayıcı gaz konsantrasyonu ölçmek için kullanılır. Exproof: "Explosion proof kelimesinin kısaltılmış şeklidir. İngilizcede "explosion protection" anlamına gelen exproof terimi, Türkçede "patlamaya karşı korunmuş" anlamına gelmektedir.

KİMYASAL MADDE ÜRETİMİ YAPACAK BİR FİRMA KURULUŞUN DİKKAT EDECEĞİ HUSUSLAR

Kuruluş aşamasında Projelendirme aşamasında Kurulan işyerlerinde

-Yer seçimi -Arsa büyüklüğü -Alt yapı tesisleri -Çevre sağlığı ve güvenliği -Meteorolojik etkenler

-Üretim teknolojisi -Makine teknolojisi

-İşletme sırasında -Proseste -Kullanılmada -Bakım ve onarımda -Depolamada

İşveren, işçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun,sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1lif/cm³'ü geçmemesini sağlayacaktır.

31

GAZLAR

1-Basit boğucu

gazlar

Kod:HAKEM-P

2-Kimyasal boğucu gazlar (Zehirleyici)

3-Tahriş edici

gazlar

Kod:KAFKAFA

4-Sistemik zehir etkisi

gösteren gazlar

Kod:SFANK

H idrojen Karbonmonoksit K lor S tibin

A setilen Hidrojen sülfür A monyak Fosfin

K arbondioksit Hİdrojen siyanür F osgen Asrin

E tan K ükürtdioksit Nikel karbonil

M etan A zot oksitler Karbonsülfür

P ropan ve bütan F ormaldehit

A zotdioksit

KOLAY EZBERLE: NOT:Ezber yaparken gazların ilk harflerini kullanarak elde edilen kodlamaları kullanın. 1-Basit boğucu gazlar -Kod:HAKEM-P 2-Kimyasal boğucu gazlar(Zehirleyici):3 tane ezberleyin. 3-Tahriş edici gazlar-Kod:KAFKAFA 4-Sistemik zehir etkisi gösteren gazlar -Kod:SFANK

Pestisit terimi: Zirai mücadele ilaçları (pestisitler), insan sağlığına ve tarımsal üretime zarar veren böceklere, hastalıklara ve yabancı otlara karşı kullanılan kimyasal maddelerdir. - insektisit (böcek öldürücü), -Herbisit (yabani ot öldürücü), -Fungusit (küf, mantar öldürücü), -Rodentisit (kemirgen öldürücü) vb. şekilde sınıflandırılan kimyasal maddelerin tümünü kapsamaktadır. Püskürtme işlemi sonucunda çalışanlar, tahıl tozları, küflü tahıl tozları, tahriş edici (irritant) tozlar, hayvan kepekleri, pestisitler, amonyak ile hidrojen sülfür, kükürt dioksit, azot oksitler, metan ve ozon gibi bozunma ürünü olan tehlikeli toksik kimyasal maddelere maruz kalabilmektedirler. Tarım sektöründe kullanılan pestisitlerin vücuda girme yolları; deri, solunum, ağız ve göze temas yoluyla olmaktadır. Pestisitlere maruziyet sonucu akut veya kronik şekilde sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir. Pestisitlerin neden olduğu başlıca sağlık sorunları; - Göz, cilt ve solunum yolu tahrişleri, - Alerjik tepkiler, - Kusma, baş ağrısı, ishal, - Garip ve saldırgan davranışlar, depresyon (sinir sistemi etkilenmeleri), - Kaslarda zayıflık, El ayak eşgüdümünde sorunlar, -Ciddi durumlarda akciğer ödemi, -Parkinson hastalığı, -Mutasyon, - Kanser (lösemi, lenfoma, beyin ve yumuşak doku kanserleri vb.)

32

LPG: Yani sıvılaştırılmış petrol gazı, ham petrolün rafinerilerde damıtılması sırasında veya petrol yataklarının üzerinde bulunan doğalgazın ayrıştırılması ile elde edilen ve basınç altında sıvılaştırılan, renksiz, kokusuz, havadan ağır ve yanıcı bir gazdır. Bir sızıntı halinde, gaz kaçağının hemen anlaşılması için rafineriler tarafından özellikle kokulandırılmıştır. Ülkemizde kullanılan mix LPG’nin bileşimi genelde %70 bütan, %30 propan’dır. Bir litre LPG gazlaştığında, normal şartlarda yaklaşık 250 litre gaz hacmine ulaşır. LPG doğalgaz gibi uçucu olmayıp, dibe çöker. -LPG, kullanım şartlarına uyulduğunda, tüketicilerin güvenle kullanabileceği bir yakıttır. -LPG, doğalgazın sağladığı bütün faydaları sağlayan ve herhangibir merkezi altyapı gerektirmeyen bir enerji türüdür. -LPG, basit kimyasal yapısından dolayı diğer enerji kaynaklarına göre çevreci bir yakıttır. -LPG, ambalajanabilen ve taşınabilir bir enerji türüdür. -LPG ayrıca, diğer yakıt türlerine göre ısı değeri yüksek ve verimli bir yakıttır. -LPG herhangi bir yaşam biriminin yaklaşık tüm enerji ihtiyacını kaşılayabilmektedir.

l-LNG, Liquified Natural Gas (sıvılaştırılmış doğalgaz), ll-CNG, Compressed Natural Gas (Sıkıştırılmış Doğalgaz), lll-LPG likit petrol gazı olarak adlandırılmaktadır.

LNG : Doğalgaz, atmosfer basıncında -162°C’a kadar soğutulduğunda yoğuşarak sıvı faza geçmekte ve “Sıvı Doğalgaz” (Liquified Natural Gas) olarak adlandırılmaktadır. Kokusuz, renksiz ve zehirli olmayan, sıvı fazda bir yakıttır. Sıvı fazında taşınmakta ve depolanmaktadır. Tüketime, gaz fazında sunulmaktadır. LNG ile yüksek miktardaki doğalgaz, düşük basınçlar altında hacmi yaklaşık 600 kez küçültülerek sıvı halde saklanabilmektedir. Bu özellik, doğalgazın boru hatlarıyla taşınmasının teknik ve ekonomik anlamda mümkün olmadığı yerlere, gemi ve kamyon tankerlerle nakliyesini uygun hale getirmektedir. Doğal gazın sıvılaştırılması aşamasında bünyesindeki ağır hidrokarbonlardan arındırılması, LNG’nin boru doğalgazına kıyasla daha temiz ve daha yüksek enerji değerine sahip olmasını sağlamaktadır.

LNG ve LPG Arasındaki Farklar: -Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) zaman zaman LNG ile karıştırılmaktadır. LPG esas olarak profan (C3H8) ve butan (C4H10)’dan oluşur ve hem kişisel hem de ticari amaçlar için kullanılır (araç yakıtı olarak da dahil). -LPG yüksek basınçta saklanarak likit halde tutulur. -LNG ise farklı olarak -162 °C gibi düşük bir ısıda, atmosferik basınçta likit olarak saklanabilir. -LPG ile LNG’nin genel özellikleri de farklıdır: doğalgaz havadan daha hafiftir ve havada kolayca dağılır, fakat LPG’nin bileşenleri havadan daha ağırdır. -Soğuk ısılarda saklanan LNG’nin aksine, LPG’nin depolanması farklı materyallerin ve standartların varlığını gerektirir.

33

CNG: CNG, Compressed Natural Gas (Sıkıştırılmış Doğalgaz),Ulusal iletim şebekesi veya şehir içi dağıtım sisteminden gaz olarak ya da LNG terminallerinden sıvılaştırılmış doğalgaz şeklinde tedarik edilen doğalgazın, yaklaşık 200-250 bar basınç altında sıkıştırılmasıyla elde edilmektedir. CNG, kokusuz, renksiz ve zehirli olmayan gaz fazında bir yakıttır.Yüksek basınç altında gaz fazında taşınmakta ve depolanmaktadır. Basıncının düşürülmesiyle yine gaz fazında tüketime sunulmaktadır. CNG Kullanım Alanları: Dünya’da sıkıştırılmış doğalgazın en yoğun kullanıldığı alan taşımacılık alanıdır. Akaryakıt fiyatlarının yüksek olması, oktan değerinin 120-125 oktan olması, temiz ve tam yanmanın sağlanması, yağ ile karışmaması sonucu motorun ömrünü uzatması, zamanla yakıt tüketimi artışına neden olmaması, patlama tehlikesinin (%5 -%15 Hava-Gaz karışım oranı) diğer yakıtlara oranla düşük olması CNG’ nin teşvik edilen bir yakıt olmasını sağlamıştır.

20-KİMYASALLARIN GÜVENLİ DEPOLANMASI

2.1 Fiziksel Zararlar 2.1.1 Patlayıcılar: Bir patlayıcı madde veya karışım; çevreye zarar verecek sıcaklıkta, basınçta ve hızda gaz üretme hususunda kendiliğinden kimyasal tepkimeye sebep olabilecek katı veya sıvı bir madde veya maddeler karışımıdır. Gaz oluşturmasalar dahi piroteknik maddeler de bu tanıma dahildir.

Alevlenir Gazlar: Alevlenir gaz 101,3 kPa standart basınçta ve 20°C sıcaklıkta bir alevlenme aralığına sahip olan bir gaz veya gaz karışımıdır. Alevlenir gazlar iki kategoride sınıflandırılır: -Kategori 1, 20°C’de 101,3 kPa’lık standart bir basınçta: Havada hacimce %13 veya daha az bir karışımda tutuşabilen gazlar; veya Alt alevlenme sınır değerine bakılmaksızın en az yüzde 12 alevlenme aralığı olan gazlardır -Kategori 1’dekiler hariç 20°C’de ve 101,3 kPa standart basınçta, hava ile karıştığında alevlenme aralığı olan gazlar

34

Depolama -Alev alabilen maddeler, güneş Işığından, tüm ısı ve alev kaynaklarından uzak tutulmalıdır. -Depolama odalarının duvarları, tavanları ve zeminleri yangına en az iki saat dayanıklı malzemelerden yapılmış olmalıdır.

-Alevlenir maddelerin taşınmasında genellikle 200 litrelik silindirler kullanılır ama bunlar uzun vadeli depolama için düşünülmemelidir.

Alevlenir Aerosoller: Aerosoller: Küçük katı ya da sıvı partiküllerin gaz veya sıvı içinde dağılmasıyla oluşan koloidal sistemlerdir. Aerosoller, iç fazı sıvı ya da katı diğer fazı gaz olan iki fazlı sistemlerdir. Bunlar, iç fazına bakılmaksızın aerosol kaplara konulurlar. Aerosol kaplar, sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış veya basınç altında çözünmüş bir gaz içerir ve bu gaz aerosolün dağıtımında itici rol oynar. Bir başka deyişle aerosol kaplarda içindekini; köpük, macun veya toz olarak ya da sıvı faz halinde bir gaz içinde katı veya sıvı tanecikler halinde püskürtebilecek bir tertibat mevcuttur. Bu kaplar metal, cam veya plastik olabilir. Oksitleyici Gazlar: Oksitleyici gaz, oksijen vererek diğer malzemelerin yanmasına havadan daha fazla neden olan veya katkı sağlayan herhangi bir gaz veya gaz karışımıdır. Depolama: -Depolama alanı serin, iyi havalandırılmış ve ateşe dayanıklı inşa edilmiş olmalıdır. -Alevlenir maddeler oksitleyici maddelerin depolandığı alanlardan uzakta tutulmalıdır. -Bazı oksijen vericiler depolama odası sıcaklığında oksijen yayarlar, bazıları da bunun için ısıya ihtiyaç duyarlar. Eğer oksitleyici maddelerin kapları hasar görmüşse, içindekiler diğer yanıcı maddelerle karışabilir ve yangına sebep olabilir. Bu riskten oksitleyici maddelerin ayrı depolama alanlarında depolanmasıyla kaçınılabilir. Ama bu her zaman uygulanabilir olmayabilir. -Güçlü oksitleyici maddeler düşük parlama noktasına sahip oldukları için alevlenir sıvıların yanında depolanmamalıdır.

Basınç Altındaki Gazlar: -Basınç altındaki gazlar 200 kPa veya daha yüksek bir basınçta bir haznede tutulan veya sıvılaştırılmış ya da sıvılaştırılmış ve soğutulmuş gazlardır. Sıkıştırılmış gazlardan, sıvılaştırılmış gazlardan, çözülmüş gazlardan ve soğutulmuş sıvılaştırılmış gazlardan oluşurlar. -Kritik sıcaklık, saf bir gazın sıkıştırma derecesine bakılmaksızın üstüne çıkıldığı zaman sıvılaştırılamadığı sıcaklıktır.

Basınç altındaki gazlar ambalajlandıkları fiziksel durumlarına göre dört grupta sınıflandırılır: Sıkıştırılmış gaz Sıvılaştırılmış gaz Soğutulmuş sıvılaştırılmış gaz Çözünmüş gaz

Depolama: Gaz silindirleri, içerdikleri gazların tehlike sınıfına göre depolanmalıdır. TS ISO 11625 standardına göre bu gazlar tutuşabilen, boğucu, yüksek derecede oksitleyici, korozif, toksik, çok toksik ve yüksek basınçlı (örneğin 100 Bar’dan daha yüksek) gibi tehlikeli özelliklerden birine veya birkaçına sahip olabilirler.

35

1-Tutuşabilen gazlar için tüpler : -Tutuşabilen gazlar açık alev kaynaklarından, ısı kaynaklarından, oksitleyicilerden uzakta depolanmalıdır. -Bu gazların depolandığı alanlarda topraklanmış prizler ve patlamaya dayanıklı elektrikli cihazlar kullanılmalıdır. -Depolama alanında acil müdahale için yeterli sayıda yangın söndürücü bulundurulmalıdır. -Depolama alanı çevresine ve girişlerine “sigara içilmez” levhaları asılmalıdır. -Gaz sızıntısının tespiti için alev kaynağı kullanılmamalıdır. Bu amaç için gaz dedektörü veya uygun sızıntı belirleyici çözeltiler kullanılmalıdır. 2-Yüksek derecede oksitleyici gazlar için gaz tüpleri: Yüksek derece oksitleyici gaz tüpleri, tutuşabilen gaz tüplerinden ve yanıcı malzemelerden uzakta depolanmalıdır. Oksijen tüplerinde kullanılan vanalar, regülatörler ve boru bağlantı elemanları oksijenle temasa uygun malzemeden yapılmış olmalıdır. Asal gazlar için gaz tüpleri Oksijen miktarının az olduğu bölgelerde solunum cihazları kullanılmalıdır. Asal gazlar boğucu özellikte olduğu için depolama alanları iyi havalandırılmalıdır. Asal gaz depolanan alanlarda gaz sızıntısı olduğu durumlarda eğitimli personel solunum cihazı takarak sızıntıya müdahale etmelidir. Sızıntı kesildikten sonra ortam iyice havalandırılmalıdır. 3- Korozif, toksik veya çok toksik gazlar için gaz tüpleri Bu gazların depolandığı alanlarda çalışacak personele gazların tehlikeleri hakkında eğitim verilmelidir. Bu gazların depolanması hakkındaki sorular için gaz tedarikçisinin sağladığı güvenlik bilgi formlarına bakılmadır ve gerekli durumlarda gaz tedarikçisiyle iletişim kurulmalıdır. Depolama alanında acil durum göz duşu ve acil vücut duşu bulundurulmalıdır. (6) Gaz karışımları Gaz karışımları hakkındaki bilgiye etikette yer verilmelidir. Depolamada gaz karışımının içerdiği gazların tehlike sınıfına uygun önlemler alınmalıdır. Taşınabilir gaz tüplerinin renk kodlaması (LPG hariç)TS EN 1089-3 standardı: Sanayide ve tıpta kullanılan gaz tüplerinin renk kodlaması TSE tarafından 31.01.2012 tarihinde kabul edilen TS EN 1089-3 standardıyla değişmiştir. Oluşabilecek karışıklıkları önlemek amacıyla bu standarda göre renklendirilmiş tüplerin sırt kısmında karşılıklı olarak iki adet ‘N’ harfi yer almalıdır.

Tek tehlike içeren gazlar:

Taşınabilir gaz tüplerinin renk kodlaması • Toksik ve/veya aşındırıcı-Sarı • Alevlenir-Kırmızı • Oksitleyici-Açık mavi • Tepkimeye girmeyen (inert) -Parlak yeşil (Parlak yeşil medikal tüplerde veya solunum tüplerinde kullanılmamalıdır.)

İki farklı tehlike barındıran gazlar ve gaz karışımları: Birincil ve ikincil tehlike renkleri silindirin omuz kısmına uygulanır. • Toksik (ve/veya aşındırıcı) ve alevlenir -Sarı ve Kırmızı • Toksik (ve/veya aşındırıcı) ve oksitleyici –Sarı ve Açık mavi

36

Renk sisteminden farklı özel olarak tanımlanması gereken gazlar Alevlenir gazlar: Asetilen-Bordo(Bazı kaynaklarda kestane rengi olarak geçer) Oksitleyici gazlar Oksijen-Beyaz Nitröz oksit-Mavi Renk sisteminden farklı özel olarak tanımlanması gereken İnert Medikal gazlar Argon:Koyu yeşil Azot-Siyah Karbondioksit-Gri Helyum-Kahverengi

Medikal kullanım ve solunum için oksijen karışımları ve hava • Hava veya Sentetik Hava-Beyaz ve Siyah • Oksijen/Helyum-Beyaz ve Kahverengi • Oksijen/ Karbondioksit-Beyaz veya Gri • Oksijen/ Nitröz oksit-Beyaz ve Mavi

Özel Tıbbi Gaz Karışımları : • Azot içinde 1000 ppm (V/V) den az miktarda NO (azot oksit)- Turkuaz Tıbbi kullanım amaçlı tüplerin gövde kısmı beyaz olarak renklendirilmelidir. Tıbbi amaç dışındaki tüplerin gövdelerinde beyaz renk kullanılmaz

Alevlenir Sıvılar : Alevlenir sıvılar 60°C’den düşük bir parlama noktasına sahip sıvılardır. Alevlenir sıvılar üç kategoride sınıflandırılır: Kategori 1: Parlama noktası < 23°C ve başlangıç kaynama noktası ≤ 35°C Kategori 2: Parlama noktası < 23°C ve başlangıç kaynama noktası >35°C Kategori 3: Parlama noktası ≥ 23°C ve ≤ 60°C° (2)

Depolama -Alevlenir maddeler, buharlarının havayla karışması sonucu kazara oluşabilecek tutuşmaları önlemek için yeterince serin yerlerde depolanmalıdır. -Alevlenir maddeler iyi havalandırılmış bir alanda depolanmalıdır. -Alevlenir çözücülerin buharları havadan ağır olabilir ve uzaktaki tutuşturma kaynağına zeminden ilerleyebilir. Dökülmüş kimyasalların alevlenir buharları merdiven ve asansör boşluklarından aşağı inebilir ve alt katlarda tutuşabilir. Bu yüzden bu çözücülerin kullanıldığı ve depolandığı yerlerde sigara kullanımı ve açık alevler yasaklanmalıdır. Alevlenir Katılar: Alevlenir bir katı, kolay yanabilen veya sürtünmeye bağlı olarak yangına neden olabilen veya katkıda bulunabilen bir katıdır. Kolay yanabilen katılar, yanan bir kibrit gibi bir yakma kaynağı ile kısa bir süre temas ettiğinde kolayca tutuşan ve alevi hızla yayılan, toz halinde, granüler halde veya macun kıvamındaki zararlı maddeler veya karışımlardır. Depolama: -Alevlenir maddeler, buharlarının havayla karışması sonucu kazara oluşabilecek tutuşmaları önlemek için yeterince serin yerlerde depolanmalıdır.

37

-Çok kolay alevlenir maddeler güçlü oksitleyicilerden ve kendiliğinden yanmaya yatkın maddelerden ayrı tutulmalıdır. -Depolama odalarının duvarları, tavanları ve zeminleri yangına en az iki saat dayanıklı malzemelerden yapılmış olmalıdır. -Depolama odaları otomatik kapanan yangın kapılarıyla donatılmış olmalıdır. -Depolama odalarının tesisatlarının elektrik topraklaması yapılmalı ve periyodik olarak kontrolü sağlanmalıdır ya da depolama odalarına otomatik duman veya yangın dedektörleri yerleştirilmiş olmalıdır. Kendiliğinden Tepkimeye Giren Maddeler ve Karışımlar: Kendiliğinden tepkimeye giren maddeler veya karışımlar, oksijen (hava) katılımı olmadan dahi güçlü bir ekzotermik ayrışmaya uğrayabilecek termal olarak kararsız sıvı veya katı maddeler veya karışımlardır. Bu tanım, bu bölüme göre patlayıcı, organik peroksit veya oksitleyici olarak sınıflandırılan maddeleri ve karışımları kapsamaz. Piroforik Sıvılar Piroforik sıvı, çok küçük miktarlarda dahi hava ile temasa girdikten sonra beş dakika içerisinde tutuşabilen sıvı madde veya karışımdır. Piroforik sıvı eylemsiz bir taşıyıcıya konulduğunda ve hava ile temas ettiğinde 5 dakika içerisinde tutuşur veya 5 dakika içerisinde bir filtre kâğıdını tutuşturur ya da kömürleştirir. Kendiliğinden Isınan Madde ve Karışımlar: Kendiliğinden ısınan bir madde veya karışım, piroforik sıvı veya katı madde dışında, hava ile tepkimeye girerek ve enerji gerektirmeksizin kendiliğinden ısınmaya yatkın bir sıvı veya katı madde ya da karışımdır; bu madde veya karışım sadece büyük miktarlarda (kilogram) ve uzun bir süre sonunda (saatler veya günler sonra) tutuştuğundan piroforik sıvı veya katı maddelerden farklıdır. Bir madde veya karışımın kendiliğinden ısınması, söz konusu madde veya karışımın (havadaki) oksijen ile girdiği aşamalı tepkimenin ısı üretmesi sürecidir. Isı üretim oranının ısı kaybı oranını geçmesi halinde, söz konusu madde veya karışımın sıcaklığı artar ve bir indükleme zamanından sonra kendiliğinden tutuşmaya veya yanmaya neden olabilir. Depolama: -Işıktan, ısı kaynaklarından, nemden ve alevlenebilir ve yanıcı maddelerden uzakta depolanmalıdır. -Yüksek sıcaklıklarda depolanmamalı ve uygun risk azaltma önlemleri alınmalıdır. -Maddenin kendiliğinden ısınarak tutuşturma sıcaklığına ulaşma riski yüksek ise inert ortamda depolanmalıdır. -Yığınlar/paletler arasında hava boşluğu temin edilmelidir. -Diğer malzemelerden uzakta depolanmalıdır. Su ile Temas Ettiğinde Alevlenir Gazlar Çıkaran Madde ve Karışımlar: Su ile temas ettiğinde alevlenir gazlar çıkaran madde veya karışımlar, su ile tepkimeye girerek aniden alevlenir hale gelmeye veya tehlikeli miktarlarda alevlenir gaz çıkarmaya yatkın olan katı veya sıvı madde ya da karışımlardır. Depolama: -Depolama Kuru ve serin bir alanda depolanmalıdır. -Kapalı bir kapta depolanmalıdır. -Su, nem ve oksitleyicilerden uzak tutulmalıdır. -Karpit depoları kuru, iyi havalandırılan ve ateşe dayanaklı yapıda olmalıdır. -Karpit depolarının tabanları su geçirmez, duvarları basınca dayanıklı ve çatısı hafif malzemeden yapılmış olmalıdır. -Karpit depolanan kaplar sağlam, su, hava geçirmeyen kapakla kapatılmış olmalı ve üzerlerinde “karpit kuru tutulacak” benzeri uyarı ifadeleri yer almalıdır. -Karpit kaplarını açmak için kıvılcım açığa çıkaran aletler kullanılmamalıdır. Oksitleyici Sıvılar Oksitleyici sıvı, kendiliğinden pek yanmayan ancak genel olarak oksijen oluşturarak diğer materyallerin yanmasına neden olan veya katkı sağlayan bir sıvı madde veya karışımdır.

38

Depolama: -Yanıcı maddelerden ve tutuşturma kaynaklarından uzak tutulmalıdır. -İyi havalandırılmış ve aşındırıcı maddelere uygun dolaplarda depolanmalıdır. -Serin yerde ve güneş ışığından uzakta depolanmalıdır. -Oksitleyici sıvılar neredeyse her maddeyle reaksiyona girerler. Patlamaya neden olma potansiyelleri oldukça yüksektir. Bu nedenle iç içe iki konteynerda depolanmalıdır. Örneğin birinci konteynerde; teneke kutu, varil ya da küvet içine konulmalıdır. Oksitleyici Katılar: Oksitleyici katı, kendiliğinden alevlenir olmayıp oksijen oluşturarak diğer malzemelerin yanmasına neden olabilen veya katkı sağlayabilen katı bir madde veya karışım anlamına gelir. Depolama: Oksitleyici katılar depolanırken, oksitleyici sıvıların depolamasında yazan maddeler uygulanmalıdır. Organik Peroksitler: -Organik peroksitler, bivalent-O-O- yapısı içeren ve bir veya iki hidrojen atomunun yerini organik radikaller aldığında hidrojen peroksit türevleri olarak kabul edilebilecek olan sıvı veya katı organik maddelerdir. -En az bir organik peroksit içeren organik peroksit karışımları organik peroksit olarak değerlendirilir. Organik peroksitler, kendiliğinden hızlanan ekzotermik ayrışmaya uğrayabilen, termal olarak kararsız madde veya karışımlardır. Ayrıca, aşağıda belirtilen özelliklerden birini veya birkaçını taşıyabilirler: -Patlayıcı ayrışmaya yatkın -Hızlı bir şekilde yanan -Darbe veya sürtünmeye duyarlı -Diğer maddelerle etkileşiminde tehlikeli olabilen (2) -Depolama Isı ve alev kaynaklarından uzak tutulmalıdır. -Kuru ve iyi havalandırılmış bir depoda saklanmalıdır. -Kaplar sıkıca kapatılarak depolanmalıdır. -Güneş ışığından korunmalıdır. -Diğer malzemelerden (asitler, alkaliler, aminler, yanıcı malzemeler, metaller ve indirgenler gibi) uzakta depolanmalıdır. -Çalışma alanında bulundurulan organik peroksit miktarı en aza indirilmelidir, yapılan iş için gerekli olandan fazlası ortamda bulundurulmamalıdır. Metaller İçin Aşındırıcı: Metaller için aşındırıcı olan bir madde veya karışım, kimyasal yolla metallere maddi hasar veren hatta metalleri yok eden madde veya karışımlardır Depolama: -Aşındırıcı maddeler, döküntülerinin güvenli şekilde ortadan kaldırılması için gerekli önlem alınmış ve iyi havalandırılan depolarda saklanmalıdır. -Aşındırıcı depoları diğer bölümlerden ayrılmış olmalıdır. -Zeminler beton ya da dayanıklı diğer malzemelerden yapılmış olmalıdır. -Aşındırıcı maddelerin kaplarının altına dayanıklı kaplar konarak metal rafların korozyonu engellenmelidir. -Depolama alanında göz duşu ve acil vücut duşu bulundurulmalıdır. -Asitler, bazlar, indirgenler, oksitleyicilerden ayrı olarak depolanmalıdır.

39

YANGIN TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Yangın Türleri A B C D

Yanıcı Madde Odun, Kömür, Kâğıt, Ot, Doküman Plastik gibi Katı Maddeler

Benzin, Benzol, Makine yağları, Laklar, Yağlı boyalar, Katran, Asfalt gibi Sıvı Maddeler

Metan, Propan, Bütan, LPG, Asetilen, Havagazı, Hidrojen gibi Gaz Maddeler

Lityum, Sodyum, Potasyum, Alüminyum, Magnezyum gibi Hafif ve Aktif Metaller ile Radyoaktif Maddeler

Söndürme Yöntemi

Soğutma, Yanmayı Engelleme

Engelleme, Boğma, Soğutma

Engelleme Soğutma,Boğma

Kullanılan söndürücü

Su, ABC Tozlu ve Köpüklü

ABC ve BC Tozlu, CO2 ve Köpüklü Söndürücü

ABC ve BC Tozlu, CO2

D Tozlu

KAYNAK:AÇSHB-KİMYASALLARIN GÜVENLİ DEPOLANMASI REHBERİ

Modellerine göre yangın söndürücülerin kullanımı : Sürekli Basınçlı Yangın Söndürücülerin Kullanımı (S Serisi): 1. Tetiğin üstündeki pim çekilmelidir. 2. Hortum, yuvasından çıkarılmalı, tetiğe sonuna kadar basılmalıdır. 3. Hortumun ucundan çıkan söndürücü madde, yangın bölgesine boşaltılmalıdır. Dıştan Basınçlı Yangın Söndürücülerin Kullanımı (T Serisi): 1. Hortum, yuvasından çıkarılmalıdır. 2. Cihazın gövdesine bağlı olan CO2 (veya azot) tüpünün valfi sola doğru çevrilerek açılmalıdır. 3. Hortumun ucundan çıkan söndürücü madde, yangın bölgesine boşaltılmalıdır. Yangına karşı kimyasal depolama güvenliği : Kimyasalların depolandığı alanlarda sigara içilmemelidir! Kullanılmayan cihazlar fişte bırakılmamalıdır! Yüksek derecede alev alıcı maddeler, üzerinde açık bir şekilde “YÜKSEK DERECEDE ALEV ALICI! PARLAMA NOKTASI 32 SANTİGRAT DERECENİN ALTINDADIR” yazan çelik dolaplarda saklanmalıdır. Parlama noktası belli bir derecenin altında olan sıvılar alev alıcı hava-buhar karışımları oluşturur ve en ufak bir alev kaynağı ciddi patlamalara ve sonunda da yangına sebep olur. Ortamda alev alıcı maddeler varken çıplak alev çok çabuk yayılır. Bu durumda diğer ateş kaynakları göz ardı edilmemelidir. Fırınlar, buzdolapları, karıştırıcılar, fanlar ve ısıtıcılar alev almayan malzemeden olmalıdır. Uçucu sıvıların ısıtılmasında buhar banyoları kullanılmalıdır. Ayrıca ısıya dayanıklı aletleri kullanmalı, alev geçirmeyen ayakkabılar giymeli ve statik elektriğe karşı önlemler alınmalıdır. Pamuklu giysiler giyilmelidir. Sentetik malzeme statik elektrik biriktirebilir. Yangın söndürme cihazları kolayca ulaşılabilir olmalı ve yerleri herkesçe bilinmelidir. Bütün çalışanlar bu cihazların kullanılmasını öğrenmeli ayrıca yangının yayılmasının engellenmesi ve mümkünse küçük yangınların söndürülmesi konusunda eğitimli olmalıdır. Yangın çıkışları, yangın kontrolden çıkarsa binanın boşaltılması için açıkça gösterilmelidir. Alev alıcı sıvı atıklar dikkatle uzaklaştırılmalıdır. Bütün kıvılcım kaynaklarını kapattıktan sonra az miktardaki atıklar, alev almayan bir sıvı ve suyla emülsiyon haline getirilmelidir. Sonra akan suda iyice seyreltilmelidir. Alev alıcı sıvı atıkları içeren kaplar uzaktaki bir depoda saklanmalıdır. Benzer önlemler, kuruyken tehlikeli patlayıcı maddeler oluşturabilen oksitleyici maddelerin depolanmasında da tavsiye edilir. Maddenin döküldüğü yerler tamamen yıkanmalı ve onu toplamak için bir bez parçası kullanıldıysa, bez tamamen yıkanmalı ya da kontrollü koşullarda yakılmalıdır.

40

Birçok yangın, organik peroksitlerle kirlenen bez parçalarının, kâğıt ve benzer atıkların atıldığı atık kutularına atılmasından çıkmaktadır. Yangın söndürmede kullanılan yöntemler: Soğutarak söndürme Su ile soğutma: Soğutarak söndürme prensipleri içerisinde en çok kullanılanıdır. Suyun en büyük fiziksel-kimyasal özelliği yanıcı maddeyi boğması (yanan cismin su içerisine atılması sonucu oksijeni azaltma) ve yanıcı maddeden ısı alarak yangının söndürülmesini sağlamasıdır. Su, yangın yerine kütlesel olarak (hava ve benzeri) gönderilebileceği gibi püskürtme lanslarıyla da gönderilebilir. Yanıcı maddeyi dağıtma: Yanan maddenin dağıtılmasıyla yangın nedeni olan yüksek ısı bölünür, bölünen ısı düşer ve yangın yavaş yavaş söner. Akaryakıt yangınlarında bu tip söndürme, yangının yayılmasına neden olacağından uygulanmaz. Havayı kesme: Örtme: Katı maddeler (kum, toprak, halı, kilim vb.) ve kimyasal bileşikler (kopuk, klor, azot vb.) kullanılarak yanan maddenin oksijen ile temasının kesilmesiyle yapılan söndürmedir. Akaryakıt yangınlarında örtü oluşturan kimyasal bileşikler kullanılmaktadır. Boğma: Yangının oksijenle (hava) temasının kesilmesi veya azaltılması amacıyla yapılan işlemdir. Özellikle kapalı yerlerde oluşan yangınlarda uygulanmaktadır. Yanıcı maddenin ortadan kalkması: Yanma koşullarından olan yanıcı maddenin ortadan kaldırılması sonucu yangının söndürülmesidir. Söndürücü maddeler Su: Ateşi söndüren maddeler arasında en önemlisi sudur. Su özellikle A tipi yangınlar için kalıcı ve iyi bir söndürücüdür. Kum: Yanıcı maddelerin oksijenle ilişkisinin kesilerek söndürülmesinde kullanılmaktadır. Kullanım anında kumun, yanıcı maddeyi tamamen örtmesi sağlanmalıdır. Karbondioksit Gazı (CO2): Yanan maddenin üzerini kaplayan karbondioksit gazı yanıcı maddeyi oksijensiz bırakarak yangını söndürür. Genellikle çelik tüpler içinde ve basınç altında sıvı halde tutulur. Bu gazla açık alanlarda ve hava akımının olduğu yerlerde yangının söndürülmesi oldukça zordur. Kuru Kimyasal Toz: Yangın söndürmede kullanılan etkin maddelerden biriside kuru kimyasal tozdur. Kimyasal tozlar, türlerine göre A, B ve C sınıfı yangınları etkin bir şekilde söndürülebilmektedir. Aşırı sıcaklıktan (tahta, kumaş, araba lastiği gibi maddelerde) oluşan yangınların, sıvıların (benzin ve türevleri) tutuşmasından çıkan yangınların ve basınç altındaki yanıcı gazlardan (doğalgaz vb.) dolayı oluşan yangınların söndürülmesinde kullanılmaktadır. Köpük: Köpük yanan yüzeyi tamamen kaplar. Bunun sonucu olarak da hava ile teması keser ve ayrıca soğutma özelliğinin bulunması nedeniyle de yangın söndürücü olarak kullanılır. Halokarbonlu Yangın Söndürme Maddeleri: Sıvı veya gaz halinde bulunmaları, yanıcı madde ve oksijenin kimyasal reaksiyonunu bozmaları nedeniyle yangın söndürücü olarak kullanılırlar. Yangın söndürme anında araç ve donanıma zarar vermeyen ve artık bırakmayan maddelerdir. Yangın sırasında öneriler: -Anormal bir durum ile karşılaşan kişi (Duman, yanık kokusu, yangın... vs.) soğukkanlılığını korumalı ve paniğe sebep olmamak için YANGIN diye bağırmamalıdır.

41

-Yangın görülen yerin acele tahliyesi sağlanmalı ve hava cereyanını azaltmak için kapılar kapalı tutulmalıdır. -Yangın zili kullanılmalı ve yangın ilgililere bildirilmelidir. -İtfaiye ekibi aranmalıdır. -Kurtarma ekibi eşyaların tahliyesine yardım etmelidir. -Kurtarma ekibi tahliye edilen eşyanın güvenliğini sağlamalıdır. -İlk yardım ekibi hazır duruma getirilmelidir. -Giysilerin ateş alması durumunda asla koşulmamalı, battaniye, ceket gibi eşyalarla hava ile teması kesilmelidir. - Elbiseler alev almışsa yerde yuvarlanılmalıdır, yangın battaniyesine ya da duşa koşulmamalıdır. Laboratuvar daki diğer personel yanan kişiye yangın battaniyesi sarmalı ya da su dökmelidir. Tahliye sırasında öneriler -Tahliyenin yapılacağı bina içinde bulunanlara duyurulmalıdır. -Bulunulan mekanı boşaltırken kapı ve pencereler hava cereyanını azaltmak için kilitlemeden kapatılmalıdır. -Çalışma yeri telaşlanmadan terk edilmelidir. -Merdiven ve asansörler düzenli olarak kullanılmalı, sıkışıklığa sebep olunmamalıdır. -Binayı tahliye ettikten sonra belli bir toplanma yerinde toparlanmak için sorumlu kişi beklenmelidir.

Güvenlik Bilgi Formu Örneği

Kısım I GÜVENLİK BİLGİ FORMU Formun düzenlenmesinde kullanılan mevzuat Madde/Karışım adı:

Hazırlama Tarihi: Yeni Düzenleme Tarihi:

Kaçıncı Düzenleme Olduğu: Form No: X Sayfa No:1/1

1)Maddenin/karışımın ve şirketin/dağıtıcının kimliği 2)Zararlılık tanımlanması 3)Bileşimi/İçindekiler hakkında bilgi 4)İlk yardım önlemleri 5)Yangınla mücadele önlemleri 6)Kaza sonucu yayılmaya karşı önlemler 8)Maruz kalma kontrolleri/kişisel korunma isgkitap.com-YUNUS KAYA-SEÇKİN ÇELİK

9)Fiziksel ve kimyasal özellikler 10)Kararlılık ve tepkime 11)Toksikolojik bilgiler 12) Ekolojik bilgiler 13)Bertaraf etme bilgileri 14)Taşımacılık bilgileri 15)Mevzuat bilgileri 16)Diğer bilgiler Diğer Bilgiler Bu bölüm GBF’nin hazırlandığı veya en son revize edildiği tarihi belirtir. Ayrıca bir önceki versiyonda değiştirilen yerler GBF’de gösterilebilir. Yapılan değişikliğin açıklaması ile ilgili olarak tedarikçiyle iletişim kurulabilir. Diğer yararlı bilgiler burada yer alabilir.

42

21-BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK

Tanımlar: Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan endoparazitlerini, Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in–vitro olarak geliştirilmesini, Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlığı,ifade eder.

BİYOLOJİK ETKENLER

ÖZELLİKLER--------GRUPLAR

Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4

İnsanda hastalığa neden Olabilme - + + +

Çalışanlara zarar verebilmesi - + + +

Topluma yayılma riski - - + +

Etkili korunma ve tedavi + + + -

Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi: Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır.

İkame: İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınır ve mevcut bilgiler ışığında, biyolojik etkenleri kullanım şartlarında durumuna uygun olarak çalışanların sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olanlar ile ikame eder.

Risk değerlendirmesi sonuçları, çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, Bakanlıkça istenmesi halinde, Çalışma veİş Kurumu İl müdürlüğüne verilen bilgiler: (1) Risk değerlendirmesi sonuçları, çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, Bakanlıkça istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verir: a)Risk değerlendirmesinin sonuçları. b)Çalışanların biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalma ihtimali bulunan işler. c)Maruz kalan çalışan sayısı. ç)İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği. d)Çalışma şekli ve yöntemleri de dâhil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici tedbirler. e)Çalışanların, grup 3 veya grup 4’te biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının ortadan kalkması sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı. (2)İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir.

43

(3)İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, 13 üncü maddesine göre düzenlenen biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesi ile 16 ncı maddeye göre tutulan tüm tıbbi kayıtlar çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verilir.

Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesi (1)İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar. (2)Bu liste ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra en az onbeş yıl saklanır; Ancak aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu olduğunda, bu liste, bilinen son maruziyetten sonra en az kırk yıl boyunca saklanır: a)Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet. b)Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. c)Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. ç)Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet. d)Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. (3)İşyerinde görevli işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı veya bu konuyla ilgili diğer sorumlu kişilerin birinci fıkrada belirtilen listeye ulaşabilmeleri sağlanır.

Bakanlığa bildirim: (1)İşverenler, aşağıdaki biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirimde bulunur: a)Grup 2 biyolojik etkenler. b)Grup 3 biyolojik etkenler. c)Grup 4 biyolojik etkenler. (2)Bu bildirim işin başlamasından en az otuz gün önce yapılır. Üçüncü fıkrasında belirtilen hususlar saklı kalmak kaydı ile işveren, grup 4’te yer alan her bir biyolojik etkeni veya geçici olarak kendisinin yaptığı sınıflandırmaya göre grup 3’te yer alan yeni bir biyolojik etkeni ilk defa kullandığında da ön bildirimde bulunur. (3)Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuvarlar için, hizmetin içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur. (4)İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda, bildirim yeniden yapılır. (5)Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda sözü edilen bildirim; a)İşyerinin unvan ve adresini, b)İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliğini, c)Risk değerlendirmesinin sonucunu, ç)Biyolojik etken türlerini, d)Öngörülen korunma ve önleme tedbirlerini, içerir.

44

(5)Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az onbeş yıl süre ile saklanır. 13 üncü maddenin ikinci fıkrasında belirtilen özel durumlarda kişisel tıbbi kayıtlar bilinen son maruziyetten itibaren kırk yıl süre ile saklanır.

b)Risk değerlendirmesini takiben biyolojik etkenin risk derecesine göre fiziksel koruma düzeyi tespit edilir ve Ek-V’te belirtilen önlemler alınır. Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerle çalışmalar; 1)Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan, 2)Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan, 3)Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan, çalışma alanlarında yürütülür.

c)İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları kültür veya onların konsantre halinde bulunmaları gibi biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri içerip içermediği belirsiz olan maddelerle yapılan laboratuvar çalışmalarında koruma düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır. Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4 olan önlemler uygulanır. (2)Grup 2, grup 3 veya grup 4’te yer alan biyolojik etkenlerin kullanıldığı sanayi proseslerinde aşağıdaki önlemler alınır; a)Birinci fıkranın (b) bendinde tanımlanan koruma ilkeleri, Ek-VI’da belirtilen uygulamaya yönelik önlemler ve uygun prosedürler esas alınarak sanayi proseslerine de uygulanır. b)Grup 2, grup 3 veya grup 4’te yer alan biyolojik etkenlerin kullanılması ile ilgili risk değerlendirmesine göre, bu etkenlerin sanayide kullanılmasında alınması gereken önlemlerin neler olduğuna karar vermeye Bakanlık yetkilidir. (3)Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır.

Biyolojik etkenlere maruziyetin olabileceği bazı işler listesi : 1- Gıda üretilen fabrikalarda çalışma. 2- Tarımda çalışma. 3- Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma. 4- Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma. 5- Mikrobiyolojik teşhis laboratuvarları dışındaki klinik, veterinerlik ve teşhis laboratuvarlarındaki çalışma. 6- Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma. 7- Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma

45

Not:Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma,bina yapımı inşaat işlerine girmektedir.İnşaat işlerinde biyolojik risk etmenlerine rastlanabilir.Ayağa çivinin batması,çalışanın tetanoz virüsünü (Clostridium tetani) kapması örnek verilebilir.

Biyolojik risk

Biyolojik etmenler göstergeler : A:Olası alerjik etkileri olan. D:Bu biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesinin bilinen son maruziyetten sonra 15 yıldan daha fazla saklanması gereken. T:Toksin üretimi olan. V:Etkili aşısı bulunan. HEPA (High Efficiency Particulate Air) : Büyüklüğü 0,3 mikron olan aerosolları, maksimum 1,52 metre/dakika hava akım hızında, minimum % 99,97 oranında tutabilen özellikte kuru tip değiştirilebilir filtre.

46

22-PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ

Rol belirsizliği: Çalışan, işteki rolü hakkında yeterince bilgilendirilmediğinde, amaçlar, beklentiler, hedefler ve sorumluluklarda belirsizlik olduğu durumlarda ortaya çıkar. İş doyumu azalır, stres artar, işten ayrılma eğilimi artar Rol çatışması: Çalışandan değerleriyle çatışan bir rol ya da birbiriyle uyuşmayan roller üstlenmesi istendiğinde ortaya çıkar. Çatışma arttıkça iş doyumu azalır. Rol yetersizliği: Örgütün çalışanın yeteneklerinden ve eğitiminden yararlanamadığı durumlarda ortaya çıkar. İş doyumunu azaltır, gerilimi artırır.

Psikososyal risk etmenleri işin yapıldığı koşullar ve iş çevresi

1. Örgütsel Kültür ve İşlev (tehdit-çatışma) 2. Örgütsel Roller:Rol belirsizliği (işteki rolün belirsizliği)-Rol çatışması (değerlerin-rollerin çatış-Rol yetersizliği (yetenek-eğitiminden..) Kişilerle ilgili sorumluluk artışı 3. Kariyer Gelişimi :İş güvensizliği -Düşük (performansa dayalı) ücret -Statü uyuşmazlığı 4. Karar Serbestisi/Karara Katılım/Denetim 5. İş-Ev Çatışması :İş,Aile çatışması -Boş zaman yetersizliği sendromu -İş Değişimi 6. İşte Kişiler Arası İlişkiler:Yıldırma uygulamaları -İşte şiddet (mobbing)

Stres sırasında bireyde meydana gelen değişiklikler: Alarm:

Birey stres kaynağı ile karşılaştığında sempatik sinir sistemi etkin hale gelir ve beden “savaş ya da kaç”

tepkisi gösterir. Bu tepki sırasında bedende değişmeler sonucu kişi stres kaynağıyla yüzleşmeye ya da

kaçmaya hazır durumdadır.

Uyum ya da direnme aşaması:

Stres kaynağına uyum sağlanırsa veya stresin nedeni etkili bir şekilde çözülürse her şey normale

döner, vücut alarm aşamasında meydana gelen zararları onarır. Direnme söz konusu ise birey strese

karşı koymak için elinden gelen tüm gayreti ortaya koyar, stresli davranışları devam eder.

Tükenme Aşaması:

Stres kaynağı ile başa çıkılamaz ve uyum sağlanamaz ise fiziksel kaynaklar kullanılamaz ve tükenme

aşamasına geçilir. Kişi tükenmiştir, stres kaynağı hala mevcuttur. Kişi başka stres kaynaklarının

etkilerine de açık hale gelir.

Kronik stres belirtileri ortaya çıkar.

Mesleki tükenmişlik sendromu görülebilir (işe yönelik heyecanın tükenmesi, kronik yorgunluk,

huzursuzluk, depresyon, vb.)hale gelir.

Braham’ın geliştirdiği Değiştir-Kabul Et-Boşver-Yaşam Tarzını Yönet (DKBY) Modeli Stresle mücadelede DKBY Modeli: Braham’ın geliştirdiği Değiştir-Kabul Et-Boşver-Yaşam Tarzını Yönet (DKBY) Modeli, bireylerin yaşadıkları stresi kontrol altına almaları ve yönetmeleri için geliştirilen bireysel yöntemlerden biridir. Değiştir: Stres kaynağınla yüzleş, yardım iste,Zamanını iyi kullan hayır demeyi öğren,arada mola ver ,stres kaynağını önceden tahmin et.

47

Kabul et: Düşünme tarzını değiştir,kaygılanma,öfkene hakim ol durumunu daha'da kötüleştirme Boşver: Vazgeçmeyi öğrenme,İşleri üst üste ekleme,Neden boşvermen gerektiğini bil,kaçın,kabul et. Yaşam tarzını yönet: Negatif mücadeleden kaçın, Diyet yap, Egzersiz yap, Rahatla,Pozitif yaşam tarzını benimse,destek ol

Stresin sebep olduğu fiziksel sorunlar: Fiziksel sorunlar • Sindirim Sistemi Hastalıkları: Aşırı yeme, iştah kesilmesi, hazımsızlık, gastrit ve ülser gibi mide hastalıkları, kabızlık, kolit • Bağışıklık Sistemi Hastalıkları: Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve bulaşıcı hastalıklara yakalanma riskinin artması • Üreme Sistemi Hastalıkları: İktidarsızlık vb. • İç Salgı Bezleri Hastalıkları: Tiroid salgısının artması, şeker hastalığı • Kas İskelet Sistemi Bozuklukları: Kireçlenme, kas gerilmesine bağlı hastalıklar, migren, kronik baş ağrıları • Deri Hastalıkları: Kurdeşen, egzama, sedef hastalıkları, saç ve kıl dökülmesi

Mobbing (psikolojik taciz-şiddet-yıldırma) : -İşyerinde bir ya da birkaç kişinin, bir başka kişiyi veya kişileri rahatsız edici, ahlak dışı ve sistematik söz ve davranışlarla taciz ettikleri, kısaca başkalarına karşı psikolojik şiddet uyguladıkları süreçtir -Psikolojik Taciz; İşyerlerinde gerçekleşen kasıtlı ve sistematik olarak belirli bir süre çalışanın aşağılanması, küçümsenmesi, dışlanması, kişiliğinin ve saygınlığının zedelenmesi, kötü muameleye tabi tutulması, yıldırılması ve benzeri şekillerde baskı uygulanmasıdır. -Mobbing; Gücü elinde bulunduran kişi ya da grubun, diğerlerine psikolojik yollardan, uzun süreli sistematik baskı uygulamasıdır. Karoshi: Aşırı veya çok çalışmaya bağlı ani ölüm . Strese bağlı ani kalp krizi veya beyin kanaması şeklinde görünüyor

Hasta bina sendromu: Bir ya da birden fazla semptomlar zincirinin oluşturduğu sendrom ya da sendromlar bütünüdür. Daha çok yeni veya yenilenmiş, onarılmış, ısıtma-havalandırma soğutma sistemleri yetersiz olan, halıları kirli binalarda ortaya çıkar. Kişilerin içerisinde bulundukları, iş ya da yaşam alanlarına ait kapalı ortam atmosferine bağlı solunan havanın kalitesinin bozukluğu sonucu oluşur. HBS belirtileri öncelikle yorgunluk hissi, baş ağrısı ve baş dönmesiyle başlıyor. Ardından değişken ruh hali, uyku düzensizliği konsantrasyon bozukluğu, unutkanlık, ciltte kuruluk, solunumda bozukluk gibi belirtilerle kendini gösteriyor.

48

23-ERGONOMİ

Uluslararası Ergonomi Derneği: İngiltere’de kurulan “Ergonomi Araştırma Konseyi” (Ergonomics Research Council), 1961’de “Uluslararası Ergonomi Derneği” (International Ergonomics Association-IEA) adını alarak günümüzde de çalışmalarını devam ettirmektedir. Türkiye ilk kez Ergonomi: Ergonominin Türkiye’ye girişi 60’lı yılların sonlarına rastlar. Bu gün İstanbul Teknik Üniversitesi, İşletme Fakültesi’nde dekanlık görevini yürüten Prof. Dr. Ahmet Fahri ÖZOK, 21 Şubat 1968 tarihinde, Ankara Makine Mühendisleri Odasınca düzenlenen “İşbilim” adlı bilimsel konferansta yaptığı sunu ile, Türkiye ilk kez Ergonomi bilimi ile tanışmış oldu. Prof. Dr. Ahmet Fahri ÖZOK, 21 Şubat 1968 tarihinde, Ankara Makine Mühendisleri Odasınca düzenlenen “İşbilim” adlı bilimsel konferansta yaptığı sunu ile, Türkiye ilk kez Ergonomi bilimi ile tanışmış oldu. (Ergonomi) ya da Türkçede “İşbilim”olarak adlandırılan bu yeni bilim dalı, insan ile çalışma ortamı arasındaki ilişkilerin bilimsel araştırılması olarak kabul görmüştür

Ergonomi Laboratuvarı: 2006 yılında Boğaziçi Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü’nde Doç. Dr. Mahmut EKŞİOĞLU tarafından, Boğaziçi Üniversitesi Ergonomi Laboratuvarı, “ErgoLab”kısa adıyla fiziksel ergonomi laboratuvarı kurulmuştur.

MPM tarafından basılan ve 1992’lı yılların en kapsamlı “Ergonomi” kitabı kim tarafından kaleme alınmıştır? Dr. Necmettin ERKAN 1992-En kapsamlı Ergonomi kitabi

Ergonomi, sistem yaklaşımını insan , makine ve çevre arasındaki ilişkiye uygular Çok disiplinli bir araştırma ve geliştirme alanıdır. Ergonomide “öncelik” İşin insana uyumu

49

“HSIT” günümüzde aşağıdaki ergonomi adlandırmalarından hangisini ifade etmektedir? İnsan Sistem Arakesit Teknolojisi Her türlü araç ve gereç kullanıcılarının (yaş ve cinsiyetlerine göre değişiklik gösteren) boyut farklılıklarını gözeterek (insan-çevre için arakesit) tasarımları yapmak için Antropometri biliminden yararlanılır.

Ergonominin bileşenleri: Fiziksel Ergonomi: İnsan anatomik ve bazı fiziksel aktivite ile ilgili olarak antropometrik, fizyolojik ve biyomekanik özellikleri ile ilgilenir. Bilişsel Ergonomi: Bir sistem, insan ve diğer unsurları arasındaki etkileşimleri etkileyen, algı, hafıza, muhakeme ve motor yanıtı gibi zihinsel süreçleri ile ilgilenir. Ayrıca, zihinsel iş yükü, karar verme, nitelikli performans, insan-bilgisayar etkileşimi, insan güvenilirlik, iş stresi ve bu insan-sistem ve ile ilgili olarak eğitim, İnsan-Bilgisayar Etkileşimi tasarımı gibi konuları içerir. Örgütsel Ergonomi: Örgütsel yapıları, politikaları ve süreçleri ile ilgilenir. Ayrıca, iletişim, ekip çalışma sürelerinin kaynak yönetimi, iş tasarımı, tasarım da dahil olmak üzere, sosyo-teknik sistemler, optimizasyon ile ilgili, ekip çalışması, katılımcı tasarım, toplum Ergonomi, kooperatif iş, yeni çalışma programları, sanal örgütler, tele-çalışma ve kalite yönetimi gibi konularla ilgilenir.

Antropometri: Her türlü araç ve gereç kullanıcılarının (yaş ve cinsiyetlerine göre değişiklik gösteren) boyut farklılıklarını gözeterek (insan-çevre için arakesit) tasarımları yapmak için Antropometri biliminden yararlanılır. “vücut ölçüleri bilimi”

Postür: Postur iskelet sistemimizin doğru duruş şeklidir. Tıp dilinde postür(duruş), vücut kısımlarının diziliş ve düzenidir. Vücudumuzun duruşu, duygusal durum, vücut tipi, alışkanlıklar, kalıtım ve kas dengesi gibi birçok faktör tarafından belirlenir. Postür statik veya dinamik olarak ikiye ayrılır. Oturma, ayakta durma, yatma sırasında vücudun duruş şekline statik postür (sabit duruş), hareket esnasında vücudun duruş şekline ise dinamik postür (hareketli duruş) denilir.

Sürekli performans Sınırı (SPS): Enerji sunumu ve gereksiniminin dengede kaldığı, çok fazla yorulmadan ve özel molalara gerek duyulmadan 8 saatlik vardiya boyunca yapılan en büyük iştir. SPS= 4 kcal SPS her iş gören için farklılık gösterebilmektedir, kişiden kişiye, fizyolojik özelliklerine kondisyon durumuna göre değişmektedir.

50

Isıl denge: İnsan organizması çevresiyle sürekli ısı alışverişi içindedir. Isıl düzenleme (termoregülasyon) olarak tanımlanan bu ısı alışverişini, organizma kendisi için en uygun ısı aralığını (36.9 ± 0.5°C) korumak, yani ısıl dengesini sağlamak amacıyla gerçekleştirir. Metabolik kalori katkısı, ortama salınan kaloriye eşit olduğu sürece, yani kazanılan kaloriyle kaybedilen kalori aynı miktarda olduğu sürece ısıl denge korunur.

Beldeki sağlıklı konkalığa ne ad verilir: Lumbarlordosis

51

24-KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Kaynak tipi, kullanılan yanıcı gaz türlerine göre isimlendirilirler: 1-Oksi-Asetilen gaz kaynağı 2-Oksi-Hidrojen gaz kaynağı 3- Oksi-LPG 4- Oksi-Doğalgaz Elektrik Ark kaynağı: 1-Örtülü Elektrik Ark Kaynakları 2-Gaz Altı Ark Kaynakları

52

Kaynak işlerindeki başlıca tehlikeler ve riskler: İşyeri ortam havasının kirilliği (gazlar ve dumanlar ile) Oksijensiz ortam (kapalı yerde yapılan kaynak ve kesme işleri ile) Radyasyon (yoğun ark ışımasında oluşan kızılötesi – IR ve Morötesi – UV ışınları) Elektrik çarpması Gürültü Titreşim Yangın Patlama Ergonomik stress vb. Risklerin oluşmasında; uygulanmakta olan kaynak yönteminin yanı sıra; • Kaynak yapılan ana malzemenin kimyasal yapısı, • Yanma gazı, akım şiddeti, ark gerilimi, ark boyu, kaynak hızı ve süresi, • Ana malzeme üzerindeki kaplama ve boyalar, • Kaynak sarf malzemeleri, kaynak ekipmanlarının niteliği, • Kaynak elektrotunun yapısı, gibi etmenler etkili olmaktadır.

53

54

Kaynak ışınları: Kaynak yaparken oluşan ark enerjisinin yaklaşık % 15'i ışın şeklinde çalışma ortamına yayılır. Bu ışınların yaklaşık % 60'ı kızılötesi ve % 10'u ise morötesi ışınlardır.% 30'ugörünen ışınlardır.

TÜPLERİN PERİYODİK KONTROLLERİ

Taşınabilir gaz tüpleri(dikişli-dikişsiz) Standartlarda süre belirtilmemişse 3 yıl

Taşınabilir Asetilen tüpleri TS EN 12863 standardında belirtilen sürede

Manifoldlu asetilen tüp demetleri Standartlarda süre belirtilmemişse 1 yıl

Manifoldlu tüp demetleri Standartlarda süre belirtilmemişse 1 yıl

55

GAZ CİNSİ TÜRKİYE'DE YOĞUN OLARAK KULLANILAN RENK

TS-EN 1089-3 STANDART

OKSİJEN MAVİ RAL 5002 BEYAZ RAL 9010

ASETİLEN SARI RAL 1018 RAL 3009 KESTANE RENGİ

ARGON AÇIK MAİ RAL 5012 RAL 6001 KOYU YEŞİL

AZOT YEŞİL RAL 6029 RAL 9005 SİYAH

KARBONDİOKSİT GRİ RAL 7037 GRİ

HİDROJEN KIRMIZI RAL 3000 KIRMIZI

HELYUM KAHVERENGİ RAL 8008 RAL 8008 KAHVERENGİ

HAVA RAL 6018 YEŞİL

AZOT PROTOKSİT RAL 5010 MAVİ

METAN RAL 3000 KIRMIZI

KLOR RAL 1018 SARI

Ar/CO2 GRİ RAL 5012 RAL 6018 YEŞİL

N2/CO2 RAL 6018 YEŞİL

CO2 RAL 6018 YEŞİL

TS EN 559 STANDARDINA GÖRE HORTUM RENGİ VE GAZ TANIMLARI

Gaz Kaplama rengi ve işareti

Asetilen,diğer yanıcı gazlar,(LPG,doğal gaz,metan hariç)

Kırmızı

Oksijen Mavi

Basınçlı hava,azot,argon,karbondioksit Siyah

LPG,Doğal gaz,metan Portakal rengi

GAZ CİNSİ AYIRT ETME RENGİ BAĞLANTI EKLİ

Asetilen Sarı Sol vida dişi

Bütan Kırmızı Sol vida dişi

Klor Metil Kırmızı Sol vida dişi

Propan Kırmızı Sol vida dişi

Hidrojen Kırmızı Sol vida dişi

Amonyak Gri Sağ vida dişi

Asitkarbonik Gri Sağ vida dişi

Basınçlı hava Gri Sağ vida dişi

Oksijen Mavi Sağ vida dişi

Azot Yeşil Sağ vida dişi

KAYNAK AKIM ŞİDDETİ(AMPER)

CAM NUMARASI CAMIN RENGİ

15-20 8 Çok açık

20-40 9 Açık

40-80 10 Açık

80-175 11 Orta

175-300 12 Orta

300-500 13 Koyu

500< 14 Koyu

56

57

25-ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

Yapı Elektrik Tesisleri: Ev, ticarethane, büro vb. yerlerde yapılan ve toprağa karşı gerilimi 250 V'a kadar olan elektrik kuvveli akım tesisleridir. Aşırı akım koruma aygıtları: Elektrik akımını, öngörülen bir sınır değeri aşması durumunda kendiliğinden kesen aygıt ve düzenlerdir. Bunlar, -Eriyen telli sigortalar ile, -Aşırı akım koruma anahtarları (otomatik sigorta, motor koruma anahtarları gibi) olmak üzere iki bölüme ayrılır. Koruma iletkeni: İşletme araçlarının gövdesini, -Koruma topraklama sisteminde topraklayıcıya, (NOT: Tamamı metal borulardan meydana geldiği bilinen su borusu şebekesi topraklayıcı olarak kabul edilemez) -Sıfırlama sisteminde sıfır iletkenine -Koruma hattı sisteminde birbirlerine ve topraklayıcıya -Hata gerilimi koruma bağlaması sisteminde topraklayıcıya bağlayan iletkenlerdir. -Sıfırlama sisteminde sıfır iletkeni de koruma iletkenidir. Sıfır İletkeni: Doğrudan doğruya topraklanmış bir iletken olup genellikle sıfırlamada koruma iletkeni olarak kullanılabilen orta iletkendir. Sıfır iletkeninin kesinlikle bir orta iletken olması gerekmez: özel durumlarda topraklanmış bir faz iletkeni de sıfır iletkeni olarak kullanılabilir.

- Kolay tutuşabilen katı maddelerin bulunduğu yerler: Bir kibrit alevine 10 saniye süre ile tutulduktan sonra kendiliğinden yanması süren yada için için yanan katı maddelerdir. Kuru ot, saman, saman tozu, odun talaşı, magnezyum talaşı, çeltik sapı ve kabukları, sıkışık olmayan kağıt, pamuk yada selüloz lifleri bu gruba girer.

El ulaşma uzaklığı: Normal olarak girilip çıkılan yerlerde insan elinin, yardımcı bir araç kullanmadan her yönde ulaşabileceği uzaklıklardır. Bu uzaklıklar, basılan yüzeyden başlayarak yukarıya doğru 2.5 m. aşağıya ve yanlara doğru 1.25 m. varsayılır.

GERİLİM ÇEŞİTLERİ

Alçak Gerilim Etken değeri ≤1000 volt

Yüksek Gerilim Etken değeri >1000 volt

Tehlikeli Gerilim Etkin değeri, alçak gerilimde 50 voltun üstünde olan, yüksek gerilimde hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir.

Aşırı Gerilim : Genellikle kısa süreli olarak iletkenler arasında yada iletkenlerle toprak arasında meydana gelen, işletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli değerini aşan, fakat işletme frekansında olmayan bir gerilimdir

Hata Gerilimi: Aygıtların gövdeleri arasında yada bu gövdelerle referans toprağı arasında hata durumunda meydana gelen gerilimdir.

Topraklayıcı Gerilim :Bir topraklayıcı yada topraklama tesisi üzerinden akım geçmesi durumunda bunlarla referans toprağı arasında meydana gelen gerilimdir.

58

Dokunma Gerilimi :Topraklama geriliminin, insan tarafından köprülenebilen bölümüdür.

Adım Gerilimi : Topraklama geriliminin, insanın 1 m'lik adım açıklığı ile köprülenebilen bölümüdür

Küçük Gerilim : Bir yalıtım hatasında yüksek dokunma gerilimi baş göstermemesi için, anma gerilimleri 42 volta kadar olan akım devrelerinin topraklanmadan çalıştığı bir korunma tedbiridir.

Elektrik şebekelerinde: 0.5'den fazla gerilim dalgalanmalarına neden olan tesislerin elektriği kesilir.

.GERİLİM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOLAYLI OLARAK DOKUNMAYA KARŞI KORUMA

Koruyucu yalıtma

Koruyucu yalıtma yapılmasının amacı, toprakla temasta bulunan iletken bölümlere yada üzerinde durulan yere karşı yüksek dokunma gerilimlerinin etkisinde kalmayı önlemektir.

Küçük gerilim

Küçük gerilim kullanılmasının amacı, yüksek dokuma gerilimlerinin baş göstermesini önlemektir. Küçük gerilim dokunma düzeninde, anma gerilimi 42 V 'dan daha yüksek olmamalıdır. Küçük gerilimlerin elde edilmesi için aşağıdaki aygıtlar kullanılabilir: -Güvenlik transformatörleri, -Sargıları elektriksel olarak birbirinden ayrı olan çeviriciler.Akümülatörler, Piller.

Koruma topraklaması

Koruma topraklamasının amacı, insanları ve hayvanları tehlikeli dokunma ve adım gerilimlerine karşı korumak için gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gelebilecek yüksek dokunma gerilimini sürekli olarak kalmasını önlemektir.

Sıfırlama Anma gerilimleri 3x220 volta kadar olan ve orta iletkenleri bulunmayan önceden tesis edilmiş şebekelerin genişletilmesi durumunda bir faz iletkeni topraklanır ve sıfır iletkeni olarak kullanılırsa sıfırlama uygulanabilir

Koruma hat sistemi

Bu sistemin kullanılmasının amacı, yüksek dokunma gerilimlerini önlemektir. Bu istek gerilim altında olmayan bütün iletken tesis bölümlerinin birbirine dokunabilin metal yapı bölümlerine boru hatlarına vb. ile topraklayıcılara bir koruma iletkeni üzerinden bağlanması ile sağlanır

Hata gerilimi koruma bağlaması

Bu sistemin kullanılmasını amacı, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gelebilecek olan yüksek dokunma gerilimlerini tesiste sürekli olarak kalmasını, böyle bir durumun ortaya çıkması durumunda tüm faz iletkenlerini ve varsa orta iletkenin devresini birlikte 0.2 s içinde açarak önlemektir.

Hata akımı koruma bağlaması

Bu sistemin kullanılmasının amacı, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gelebilecek olan yüksek dokunma gerilimlerinin tesiste sürekli olarak kalmasını, böyle bir durumun ortaya çıkması durumunda akan ve belirli bir değeri aşan arıza akımının, tüm faz iletkenlerini ve varsa orta iletkeninin devresini 0.2 s içinde açması ile önlemektir

Koruyucu ayırma

Koruyucu ayırma düzeni, anma gerilimleri en çok 380 volta kadar olan elektrik tüketicilerinin akım devrelerini, bir ayırma transformatörü yada motorgeneratör aracılığı ile besleme şebekesinden ayırır.

Küçük gerilim (çok düşük güvenlik gerilimi): a)Küçük gerilim kullanılmasının amacı, yüksek dokuma gerilimlerinin baş göstermesini önlemektir, b.l- Küçük gerilim dokunma düzeninde, anma gerilimi 42 V 'dan daha yüksek olmamalıdır. b.2 - Bu koruma düzeninde, küçük gerilim tarafındaki gerilim altındaki bölümlerin -Topraklanmasına : -Daha yüksek gerilimli bölümlere iletken olarak bağlanmasına izin verilmemelidir. c)Küçük gerilimlerin elde edilmesi için aşağıdaki aygıtlar kullanılabilir: -Güvenlik transformatörleri, -Sargıları elektriksel olarak birbirinden ayrı olan çeviriciler. -Akümülatörler--Piller. d)Küçük gerilimli akım devreleri aşağıda yazılı şartlara uygun olmalıdır:

59

d.l - İşletme araçları ve hatlar en az 250 V'luk yalıtkanlık gerilimine göre yalıtılmış olmalıdır. (Oyuncak ve haberleşme aygıtları bunun dışındadır.). - Bu devrelerdeki fişler, aynı yerde bulunabilecek olan örneğin 110 V yada 220 V gibi daha yüksek gerilimi tesisin prizlerine uymamalıdır. Sıfırlama: Sıfırlamanın amacı, işletme araçlarının gövdesinde yüksek dokunma gerilimlerinin sürekli olarak kalmasını önlemektir. Sıfırlama, işletme araçlarını gövdeleri -10 mm2'nin altındaki bakır iletken kesitlerinde ayrı bir koruma iletkeni üzerinden sıfır iletkenine bağlanarak yapılır. - 10 mm2nin üzerindeki bakır iletken kesitlerinde de doğrudan doğruya sıfır iletkenin bağlanarak, yapılır. -Anma gerilimleri 3x220 volta kadar olan ve orta iletkenleri bulunmayan önceden tesis edilmiş şebekelerin genişletilmesi durumunda bir faz iletkeni topraklanır ve sıfır iletkeni olarak kullanılırsa sıfırlama uygulanabilir. Bu faz iletkeni ve topraklama iletkeni için de aşağında hükümler aynı biçimde geçerlidir. -Sıfırlama uygulanan şebekelerde, toprak üstünde kullanılan ve sıfır iletkeni ile topraklayın arasına çekilen topraklama iletkenlerini kesiti, bakır için en az 16 mm2, galvanizli çelik şerit için en az 100 mm2 ve şerit kalınlığı 3 mm olmalıdır. -Bağlantı iletkenleri iletkenlik bakımında sıfır iletkenine eşdeğer olmalıdır. Bununla birlikte bağlantı iletkeni kesitinin bakır için 50 mm2’den çelik şerit için en az 3 mm kalınlıkta olmak şartı ile 100 mm2 den fazla olması gerekmez. -Tüketici tesislerinde sıfır iletkenleri de faz iletkenleri gibi yalıtılmalı, özenle döşenmeli ve bunlarla birlikte aynı boru içinde yada çok damarlı kablo ve iletken kullanıldığında bunlarla ortak kılıf içinde çekilmelidir. -Sıfır iletkeni üzerine aşırı akım koruma aygıtları konulamaz. -Sıfır iletkenlerinin devresi yalnız başına açılıp kapatılmamalıdır. - Sıfır iletkenlerinin devresini faz iletkenlerininki ile birlikte açılıp kapatılabilir olması durumunda, bu iletken üzerinde bulunan bir kontak, kapamada öncelikle ve açmada gecikme ile hareket etmelidir. Ani açıp kapamalı anahtarlar kullanılıyorsa sıfır iletkeni ile faz iletkenleri devresinin aynı zaman da açılıp kapanması yeterlidir. -Kabloların kurşun kılıfları yalnız başına sıfır iletkeni olarak kullanılmaz. Sıfırlama uygulanan şebekelerde, toprak üstünde kullanılan ve sıfır iletkeni ile topraklayın arasına çekilen topraklama iletkenlerini kesiti, bakır için en az 16 mm², galvanizli çelik şerit için en az 100 mm²ve şerit kalınlığı 3 mm olmalıdır. Bağlantı iletkenleri iletkenlik bakımında sıfır iletkenine eşdeğer olmalıdır. Bununla birlikte bağlantı iletkeni kesitinin bakır için 50 mm²den çelik şerit için en az 3 mm kalınlıkta olmak şartı ile 100 mm²den fazla olması gerekmez. Koruyucu ayırma düzeni, anma gerilimleri en çok 380 volta kadar olan elektrik tüketicilerinin akım devrelerini, bir ayırma transformatörü yada motorgeneratör aracılığı ile besleme şebekesinden ayırır. Koruyucu ayırma düzeni ancak gerilimleri 500 V' a kadar olan şebekelerde uygulanabilir. Koruyucu ayırma düzeni ancak gerilimleri 500 V' a kadar olan şebekelerde uygulanabilir. Ayırma transformatörü yada motor-generatörün çıkış tarafındaki anma gerilimi, bir fazlı tüketicilerde 250 V. üç fazlı tüketiciler de 380 V' dan daha yüksek olamaz. Bir ayırma transformatörü yada motor-generatörü ancak anma akımı en çok 16 A olan bir tüketici bağlanabilir.

60

PARATONER- PARAFUDR

PARATONER(YILDIRIMSAVAR)

Yıldırımı toplayan ve iletken vasıtası ile yer küreye ileten cihazdır -Bina ve tesislerin üzerine takılır.

PARAFUDR

Havada ki bulutlarda oluşan elektrik yükü hava hatları vasıtasıyla boşalmak ister bu yüksek enerji trafo merkezlerine ve şalt dolaplarına ulaşıp patlama ve hasar meydana getirmesin diye konulan yüksek gerilim sigortasıdır enerji buradan toprağa akarak sistemi korur- Elektrik hatlarına takılır.

Dağıtım tablolarındaki aygıtlara (sigorta, anahtar, sayaç, zil transformatörü vb.) etiket takılmalı, klemens ve iletkenlere numara verilmelidir. Tabloların üzerinde bulunacak aygıtlar, tablonun yapısına uygun seçilmelidir. - 60 A'e kadar akım çeken tablolar barasız 60 A'den daha fazla akım çeken tablolar baralı tipte olmalıdır. Tozlu yerlere yada açığa konulması zorunlu olan sayaçlar galvanizli saçtan yapılmış ve kilitli bir dolap içine yerleştirilmeli ve sayaca gelen kolonların dolaba giriş ve çıkış delikleri toz ve nem girmeyecek biçimde kapatılmalıdır.Sayacın alt kenarının yerden yüksekliği: Sayacın alt kenarının yerden yüksekliği en çok 1.80 m olmalıdır. Anahtarlar: - Elektrik tesislerinde Türk Standartlarına uygun anahtarlar kullanılmalıdır. - Anahtarlar anma akımının ve geriliminin üstündeki değerlerde kullanılamazlar. Anahtarlar kullanılma amacına uygun güçte seçilmelidir. - Anahtarların normal olarak toprağa göre gerilim altında bulunan bütün kutupları aynı zamanda açılıp kapanmalıdır. - Anma gerilimi 250 V'ye kadar olan elektrik devrelerinde kullanılacak anahtarların anma akımı 10'A'dan aşağı olmamalıdır. - Nötr hatları topraklanmış olan sabit tesislerde, anahtarlar faz iletkenleri üzerine konulmalıdır. Nötr hatları topraklanmamış olan sabit tesislerde, faz ve nötr hatlarını aynı anda açıp kapayan anahtarlar kullanılmalıdır. - Anahtarlar, işletmede meydana gelen titreşimlerle yada kendi ağırlıkları ile kendiliğinden açılıp kapanmayacak nitelikte olmalıdır. Anahtarların hareket eden kolları, çalıştırma zincirleri ve benzeri gibi el ile dokunulan metal parçalan yalıtkan ara parçalarla (örneğin porselen izolatörlere) anahtar gövdesinden ayrılmış olmalıdır. - Sıcaklıkları 60° C' nin üstünde olan yerlerde, sıcak yerler için elverişli anahtarlar (örneğin porselen yalıtkan!) anahtarlar kullanılmalıdır. - Anahtarların bir ucuna birden fazla iletken bağlanamaz. Yani anahtar, dağıtım kutusu olarak kullanılamaz. -Topraklanmış tesiste sıfır iletkenleri hiçbir şekilde kesilemez ve bu iletken üzerine anahtar konulamaz. - ikinci (tali) dağıtım tablolarında kullanılacak anahtarlar tercihen pako şalter yada ev tipi devre kesici olmalıdır. - Aydınlatma devrelerinde termik ve magnetik koruyuculu anahtar kullanıldığında bunun ayrıca sigorta ile korunması gerekmez. - Anahtardan, anahtar altı prize geçiş yapılamaz. Bu priz bulunduğu konum bakımından bu adı almıştır. Anahtara ve anahtar altı prize gelen besleme iletkenleri normal olarak ayrı borular içinde çekilir.

61

İç tesislerde kullanılacak fış ve prizlerin anma değerleri 10 A'in altında olamaz. Belirli bir cihaz için öngörülen prizlerin anma akımları cihaz gücü ile uygun olacak ve bu prizlerin anma akımları 16 A'in altında olmayacaktır.

CİHAZLAR GÜCÜ (KW)

Çamaşır Makinesi 2.5

Bulaşık Makinesi 2.5

Elektrikli Fırın/Ocak 2.0

Aydınlatma aygıtlarını askı düzenleri, örneğin tavan kancaları en az 10 kg olmak üzere asılacak aygıt ağırlığının 5 katının herhangi bir biçim değişikliğine uğramadan taşıyabilmelidir Aydınlatma aygıtları, çıkardıkları ısı kendi içlerindeki ve yakınlarındaki cisimlere zarar vermeyecek biçimde tesis edilmelidir. Gazlı boşalma lambalarında (flüoresan, cıva buharlı, sodyum buharlı vb.) kullanılan tüm plastlar kondansatörlü olacaktır. Tamamlanmış döşemeden 230 cm yüksekliğe kadar tesis edilen aplik sortilerin koruma iletkenli olmalı yapıda koruma topraklaması yoksa, sıfırlanmalıdır.

Atölye, işyerleri, sanayi tesisleri vb. gibi yerlerdeki kuvvet hatları: Atölye, işyerleri, sanayi tesisleri vb. gibi yerlerdeki kuvvet hatlarında, en küçük iletken kesiti 6 mm2 olmak ve bağlantılar alüminyum kablo pabuçları ile yapılmak şartı ile Türk Standartları yada tanınan öteki standartlara uygun alüminyum iletkenli kablolar kullanılabilir Elektrik İç tesislerinde iletkenler için kullanılan renk kodlarından hangisi doğrudur?

ELEKTRİK İÇ TESİSLERİNDE İLETKENLER İÇİN RENK KODLARI

Koruma iletkenleri için Yeşil- sarı

Orta iletkenler ve nötr iletkenler için Açık mavi

Faz iletkenler için: Yürürlükteki kablo standartlarına uygun olmak üzere her faz için farklı renkler Aydınlatma tesisatında anahtardan geçen iletkenin kırmızı, va-e-vien anahtarın bacakları arasındaki iletkenlerin pembe renkli olması tavsiye edilir.

Avizeler: Avizeler kendiliğinden açılmayan, avizenin birkaç katı ve en az 5 kg ağırlığı taşıyabilen yanmayan cinsten askı düzenleri ile asılacaktır. Üç fazlı gerilimde, faz araları açı: Üç fazlı gerilimde, faz araları 120 derecelik açı farkı ile iletim sırasında oluşabilecek sorunlara karşı koruma sağlanmış olur Yüzeysel topraklayıcılar: Yüzeysel topraklayıcılar 0,5-1,0 metre arasında derinliğe yerleştirilmelidir Doğru akım(DA): Zamana bağlı olarak yönü ve şiddeti değişmeyen akıma doğru akım denir. Doğru akım genelde elektronik devrelerde kullanılır. En ideal doğru akım en sabit olanıdır. En sabit doğru akım kaynakları da pillerdir. Alternatif akımı doğru akıma dönüştüren doğrultmaçlar vardır.

62

Alternatif (değişken) Akım (AA): Zamana bağlı olarak yönü ve şiddeti değişen akıma alternatif akım denir. Alternatif akım büyük elektrik devrelerinde ve yüksek güçlü elektrik motorlarında kullanılır. Evlerimizdeki elektrik alternatif akım sınıfına girer. Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, aspiratör ve vantilatörler direk alternatif akımla çalışırlar. Televizyon, müzik seti ve video gibi cihazlar ise bu alternatif akımı doğru akıma çevirerek kullanırlar. Evsel aboneler için kullanılan kaçak akım rölesinin çalışma akım eşiği kaç mA'dir? Kaçak akım rölesi: Elektrik tesisatında küçük görülen ancak zararları bakımından hiç de küçümsenmeyecek kaçak akımları fark ederek devreyi açan anahtarlara kaçak akım koruma anahtarları (diferansiyel koruma cihazı) denilmektedir. -Tali Panolarda 30mA -Ana Panolarda 300mA' lik kaçak akım röleleri kullanılır. Tehlikeli Gerilim: Etkin değeri AA da 50V, DA de 120V üstünde olan, yüksek gerilimde ise hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir.

FAZ-NÖTR arası gerilim farkı- FAZ-FAZ arası gerilim: Ülkemizde bina içi elektrik şebekelerinde:FAZ-NÖTR arası gerilim farkı 220V,FAZ-FAZ arası gerilim farkı 380V'tur.

26-ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ, GÖREV VE SORUMLULUKLARI HAKKINDA

YÖNETMELİK

Elektrik ile ilgili fen adamları, gördükleri teknik veya mesleki öğrenim seviyelerine göre 3 gruba ayrılırlar.

GRUP ÖĞRENİM DURUMLARI

1.GRUP En az 3 veya 4 yıl yüksek öğrenim görenler

2.GRUP En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl mesleki ve teknik öğrenim görenler

3.GRUP En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı süreyle Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile tamamlamış olanlar ile 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitimi Kanununun öngördüğü eğitim sonucu ustalık belgesi alanlar.

63

ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI

GRUP Elektrik iç tesis Proje hazırlama Elektrik iç tesislerin yapımı

İşletme, bakımı ve ölçü,işleri

1.Grup

50 KW 'a kadar 1500 KW-400 Volt'a kadar

1500 KW'a kadar (gerilimi 36 kV’ a kadar)

2.Grup

30 KW 'a kadar 1250 KW-400 Volt'a kadar

1000 KW'a kadar (gerilimi 36 kV’ a kadar)

3.Grup

16 KW 'a kadar 500 KW-400 Volt'a kadar 500 KW'a kadar (gerilimi 36 kV’ a kadar)

NOT:Kendileri tarafından yapılan iç tesislerin muayene, bağlantı ölçü ve kabulü için gerekli işlerin tamamlanmasında yetkilidirler.

Aydınlatma Gücü: - Aydınlatma gücü, aydınlatılacak yerin m2 si (metre karesi) için en az 12 W. göz önüne alınarak hesaplanacak güçtür. 10 Amperden daha küçük akımlı prizlerin güçleri bu değerin içindedir. Aydınlatma Alanının Hesaplanmasında: - Yapının her katının ayrı ayrı dış boyutlarına göre (Balkon, aydınlık ve antre dahil) bulunan alanların toplamı esas alınır. - Bahçe aydınlatması gibi çeşitli aydınlatma türlerinde bu alan, projesinde belirtilen yüzey olarak göz önüne alınır. Kuvvet Gücü: - 10 Amperden büyük her türlü bir fazlı ve üç fazlı pirizlerin güçleri ile kalorifer, asansör, sıhhi tesisler, sanayi tesisleri ve diğer bütün tesislerde bulunan her türlü elektrik aygıtlarının plakalarında yazılı güçlerdir.

27-ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

Santral: Elektrik enerjisinin üretildiği tesislerdir. - Ağ (Enterkonnekte) şebeke: Santrallerin birbiri ile bağlantısını sağlayan gözlü şebekedir. - İletim şebekesi: Yerel koşullar nedeniyle belli yerlerde üretilebilen ve ağ şebeke ile en üst düzeyde toplanan enerjiyi tüketicinin yakınına ileten kablo ve/veya hava hattı şebekeleridir. - Dağıtım şebekesi: İletilerek tüketilecek bölgeye taşınmış olan enerjiyi, tüketiciye kadar götüren şebekedir. -Ana indirici merkez: Gerek enterkonnekte şebekeden alınan enerjiyi, daha küçük seviyeli iletim şebekelerine, gerekse iletilerek dağıtım bölgesine taşınan enerjiyi seçilmiş dağıtım gerilimi seviyesine dönüştüren transformatör merkezleridir. - Ara indirici merkez: İki veya daha fazla yüksek gerilim seviyesi kullanılan şebekelerde enerjiyi bir yüksek gerilim seviyesinden diğerine dönüştüren transformatör merkezleridir. -Dağıtım transformatör merkezi: Yüksek gerilimli elektrik enerjisini alçak gerilimli elektrik enerjisine dönüştüren transformatör merkezleridir.

64

Elektrik tesislerinde aşırı gerilimlere ilişkin tanımlar: 1)Aşırı gerilim: Genellikle kısa süreli olarak iletkenler arasında ya da iletkenlerle toprak arasında oluşan, işletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli değerini aşan, fakat işletme frekansında olmayan bir gerilimdir. 2)İç aşırı gerilim: Toprak temasları, kısa devreler gibi istenilen ya da istenilmeyen bağlama olayları ya da rezonans etkileriyle oluşan bir aşırı gerilimdir. 3)Dış aşırı gerilim: Yıldırımlı havaların etkisiyle oluşan bir aşırı gerilimdir. 4)Başka şebekelerin etkisi ile oluşan aşırı gerilim: Başka şebekelerin, sözü edilen şebekeye etkisi sonucunda oluşan gerilimdir. Hava hattı çeşitleri: - Küçük aralıklı hatlar: Birbirini izleyen iki direk arasındaki açıklık, çıplak iletkenler için 50 m'yi, yalıtılmış iletkenler için 60 m'yi aşmayan hatlardır. Not: Küçük aralıklı hatlarda 50 m'den büyük açıklıklar: Küçük aralıklı hatlarda en büyük açıklık olan 50 m'lik aralık ancak kaçınılmaz nedenlerle arttırılabilir. Küçük aralıklı hatlarda topografya durumu nedeniyle, 50 m'den fazla bir açıklık gerekirse, bu bölüm büyük aralıklı hatlar gibi işlem görür. - Büyük aralıklı hatlar: Birbirini izleyen iki direk arasındaki açıklık, çıplak iletkenler için 50 m'yi, yalıtılmış iletkenler için 60 m'yi aşan hatlardır. Yıldırım yoğunluğunun fazla olduğu yerler hariç kaç kV'a kadar olan hava hatlarında toprak iletkeni kullanılmayabilir? Yıldırım yoğunluğunun fazla olduğu yerler hariç 36 kV'a kadar olan hava hatlarında toprak iletkeni kullanılmayabilir. vi) İletkenlerin kopma kuvveti, alçak gerilimli hatlarda en az 350 kg., yüksek gerilimli hatlarda ise en az 550 kg. olmalıdır. vii) Hava hatlarında kullanılan çıplak örgülü iletkenlerin kesitleri aşağıdaki değerlerden küçük olamaz.

İLETKENLER AG YG

Bakır 10 mm2 16 mm2

Tam alüminyum 21 mm2 ---

Çelik/alüminyum ---- 21/4 mm2

Çelik 16 mm2 16 mm2

Bronz 16 mm2 16 mm2

Alçak gerilimli küçük aralıklı hatlarda 10 mm2 kesitli bir telli veya örgülü bakır iletkenler ya da iletkenlik bakımından buna eşdeğer olan başka iletkenler kullanılabilir.

Hava hattı iletkenlerinin en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları

Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi KV Yatay uzaklık m

0-1 (1 dahil) 1

1-36 (36 dahil) 2

36-72,5 (72,5 dahil) 3

72,5-170 (170 dahil) 4

170-420 (420 dahil) 5

65

HAVA HATTI İLETKENLERİNİN AĞAÇLARA OLAN EN KÜÇÜK YATAY UZAKLIKLARI

Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimikV Yatay uzaklıkM

0-1 (1 dahil) 1

1-170 (170 hariç) 2,5

170 3,0

170-420 (420 dahil) 4,5

Direkler aşağıdaki gibi sınıflandırılır: 1) Taşıyıcı direkler:Görevleri yalnızca iletkenleri taşımak olan ve iletkenlerin taşıyıcı bağ ile bağlandığı doğrusal güzergahta ya da köşede kullanılan direklerdir. 2) Durdurucu direkler:Görevleri hem hat iletkenlerini taşımak, hem de durdurucu bağ ile bunları tespit etmek olan, doğrusal güzergahta ya da köşede kullanılan direklerdir. 3)Son direkler (nihayet direkleri):Hattın başlangıcında ya da sonunda kullanılan direklerdir. 4) Ayırım (dağıtım) direkleri:Bir ya da daha çok hattın ayrıldığı yerlerde kullanılan direklerdir.

Yeraltına döşenecek kablolar: sokak ve alanlarda en az 80 cm derinliğe gömülmelidir. Bu yerlerin dışında en az 60 cm olmalıdır. Bu derinlik zorunlu durumlarda özel koruyucu önlemler alınarak 20 cm dolaylarında azaltılabilir

Hava hatlarını gerilim altına alma bildirimi - Tesisi bitirilen hava hatlarına ilk gerilim uygulanmasından en az üç gün önce yerel gereklere ve olanaklara göre aşağıdaki bilgileri de kapsayan bildiriler yayınlanacaktır: - Hava hattının yeri, - Hava hattının gerilimi, - Doğabilecek tehlikeler, - Hat dolayında bulunanların dikkat edeceği konular.

66

28-ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ

Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar ve nesneler için bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehlikeli olabilen ve elektrik enerjisinin üretilmesini, özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir.

İLETKEN ÇEŞİTLERİ

1-Ana iletken (Faz iletkeni)

Elektrik enerji kaynaklarını tüketicilere bağlayan, fakat orta noktadan ya da yıldız noktasından çıkmayan iletkenlerdir.

2-Nötr iletkeni (N)

Şebekenin orta noktasına veya yıldız noktasına bağlanan, elektrik enerjisinin iletilmesine katkıda bulunan bir iletkendir (d.a. sistemlerinde kaynağın orta noktasına bağlanan iletkene de orta iletken denir).

3-Koruma iletkeni (PE) Elektriksel olarak tehlikeli gövde akımlarına karşı alınacak güvenlik önlemleri için işletme elemanlarının açıktaki iletken bölümlerini -Potansiyel dengeleme barasına, -Topraklayıcılara, -Elektrik enerji kaynağının topraklanmış noktasına, bağlayan iletkendir.

4-Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE)

Hem fonksiyon topraklaması ve hem de koruma topraklaması için birlikte kullanılan tek bir topraklama iletkenidir.

5-Koruma iletkeni + nötr iletkeni (PEN)

Koruma iletkeni ile nötr iletkeninin işlevlerini bir iletkende birleştiren topraklanmış iletkendir.

6-Fonksiyon topraklama iletkeni (FE)

Yalnızca fonksiyon topraklaması için kullanılan bir topraklama iletkenidir.

67

Topraklamanın çeşitlerine göre tanımlar

Dolaysız topraklama Topraklama direncinden başka hiçbir direnç içermeyen topraklamadır.

Dolaylı topraklama Topraklama iletkeni üzerine ek olarak bağlanan ohmik, endüktif veya kapasitif dirençlerle yapılan topraklamadır.

Açık topraklama Topraklama iletkeni üzerine bir parafudr veya eklatör bağlanan topraklamadır.

Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar

Koruma topraklaması

İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için, işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklanmasıdır.

İşletme topraklaması

İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Bu topraklama iki şekilde yapılabilir:

Dirençsiz (doğrudan doğruya) işletme topraklaması

Bu durumda, topraklama yolu üzerinde normal topraklama empedansından başka hiçbir direnç bulunmamaktadır.

Dirençli işletme topraklaması

Bu durumda, ek olarak ohmik, endüktif ya da kapasitif dirençler bulunmaktadır

Fonksiyon topraklaması

Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla yapılan topraklamadır. Fonksiyon topraklaması, toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim cihazlarının işletme akımlarını da taşır.

Fonksiyon ve koruma topraklaması

Fonksiyon topraklamasının aynı topraklama iletkenini kullanarak ve aynı zamanda koruma topraklaması olarak da kullanıldığı topraklamadır.

Düşük gürültülü topraklama

Dış kaynaklardan iletilen (bozucu büyüklüklerle olan) girişimin seviyesi, bağlandığı bilgi işlem veya benzeri donanımda bilgi kayıplarına neden olan kabul edilmeyecek etkiler üretmeyen bir topraklama bağlantısıdır.

Yıldırıma karşı topraklama

Yıldırım düşmesi durumunda, işletme gereği gerilim altında bulunan iletkenlere atlamaları (geri atlamalar) geniş ölçüde önlemek ve yıldırım akımını toprağa iletmek için, işletme akım devresine ilişkin olmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır.

Raylı sistem topraklaması

İletken kısımlarla raylı sistem toprağı arasındaki dolaysız, dolaylı veya açık bağlantıdır.

Konuma göre topraklayıcılar

Yüzeysel topraklayıcı

Genel olarak 0,5 - 1 m. arasında bir derinliğe yerleştirilen topraklayıcıdır. Galvanizli şerit veya yuvarlak ya da örgülü iletkenden yapılabilir ve yıldız, halka, gözlü topraklayıcı ya da bunların karışımı olabilir.

Derin topraklayıcı Genellikle düşey olarak 1 m’den daha derine yerleştirilen topraklayıcıdır. Galvanizli boru, yuvarlak çubuk veya benzeri profil malzemelerden yapılabilir.

Biçim ve profile göre topraklayıcılar

Şerit topraklayıcı- Boru ve profil topraklayıcı - Örgülü iletken topraklayıcı-Doğal topraklayıcı-Topraklayıcı etkisi olan kablo-Çıplak topraklayıcı bağlantı iletkeni- Temel topraklayıcı (temel içine yerleştirilmiş topraklayıcı)

Potansiyel düzenleyici topraklayıcı: Belirli bir yayılma direncinin sağlanmasından çok, potansiyel dağılımının düzenlenmesine yarayan topraklayıcıdır

Alçak gerilim tesislerinde dolaylı temasa karşı koruma yöntemleri: - Beslemenin otomatik olarak ayrılması ile koruma, - Koruma sınıfı II olan donanım kullanarak veya eşdeğeri yalıtım ile koruma, - İletken olmayan mahallerde koruma-- Topraklamasız tamamlayıcı yerel (mahalli) eşpotansiyel kuşaklama ile koruma- Elektriksel ayırma ile koruma,olarak gruplandırılabilir.

68

Topraklama iletkenleri: Topraklama iletkenleri, topraklama iletkenlerinin mekanik dayanım ve korozyona karşı dayanıklılık bakımından en küçük kesitleri aşağıda verilmiştir. - Bakır 16 mm2 -Alüminyum 35 mm2- Çelik 50 mm2

29-MOTORLU ARAÇLARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Motorlu Araçlar İle Yapılan Çalışmalarda Oluşabilecek Risklere Karşı Güvenlik Önlemleri: - Çalışma başlatılman önce bütün muhafazalar, emniyet kemerleri, makineye ait kişisel koruma donanımı kontrol edilmelidir. - Lastik basınçları kontrol edilmeli, hasar ve çatlak olup olmadığı gözden geçirilmeli, bir sorun varsa giderilmeden çalışmaya başlanmamalıdır. - Yakıt almak gerekiyorsa, motor kapatılmalı, yangın riski dikkate alınarak sigara içilmesi ve statik elektriğe yol açılması gibi hatalara düşülmemelidir. -Görüşü engelleyecek kirli camlarla işe başlanmamalıdır. -Çalışma bölgesinde tehlike oluşturacak yerler gözden geçirilmeli ve ona göre çalışma stratejisi belirlenmelidir. - Makineyi çalıştırdıktan sonra bütün göstergeler firen, vites, kumanda kolları ve geri manevra alarm sisteminin faal olup olmadığına bakılmalıdır. -Kabinde veya başka bir yerde insan taşınmamalı, kova veya kepçe asansör amaçlı kullanılmamalıdır. -Doğa şartlarının iyi olmadığı durumlarda çevrenin gözlemlenmesi için bir işaretçi yardımcıdan yararlanılmalıdır. -Makine parka bırakılırken kepçe ve bağlantı yere indirilmeli, tekrar kalkışta sorun yaşanmayacak şekilde park işlemi yapılmalıdır. Operatör iş elbisesi ve koruyucu malzemelerini kullanmalıdır: İş elbisesi uygun olmalıdır • Yırtık sarkık kısımlar olmamalıdır • Yüzük, saat, bilezik gibi takılar takılmamalıdır • Ceplere düşecek şeyler konmamalıdır • Operatör çalışmalar esnasında; Baret , Emniyet Kemeri ,Emniyet gözlüğü ,Eldiven ,Reflektör yelek, Kulaklık, Maske,,Gözlük ve diğer gerekli malzemeler kullanılmalıdır. Makina park edileceği zaman dikkat edilecek hususlar • Kepçe ve bağlantı yere indirilmeli • Vites boşa alınmalı • Motor kapatılmalı • Anahtar alınmalı • Park freni çekilmeli • Düz yerde park edilmeli • Eğimli sahada dikey açıda park edilmeli • Eğimli yerde park edilmesi zorunlu olduğunda tekerlekler bloke edilmeli • Operatör kabini bekçi kulübesi gibi kullanılmamalı Yangına karşı dikkat edilecek hususlar : • Benzinle parça yıkanmamalıdır

69

• Yakıt ikmali esnasında sigara içilmemeli • Yakıt ikmali esnasında motor kapatılmalı • Motor sıcak ise daha çok dikkat edilmeli • Yakıtın, sıcak yüzeylere dökülmesi önlenmeli • Yakıt ikmali esnasında statik elektriğe dikkat edilmeli • Akünün yanında sigara içilmemeli, açık alevle bulunmamalı • Start sıvıları emniyetli yerde muhafaza edilmelidir. • Hangi söndürücülerin hangi yangınlarda kullanılabileceği bilinmelidir • Seyyar yangın söndürücüler dolu bulundurulmalı, kontrolleri yapılmış olmalı, etiketlenmiş olmalıdır. Lastiklerin takılmasında, şişirilmesinde, taşınmasında tedbirli davranmalıdır. Lastik kilit halkaları fırlayarak büyük kazalara sebep olduğu sık rastlanmaktadır.Bu sebeple, lastik yapılırken, • Çok eskimiş yıpranmış lastik kullanılmamalı • Lastikler uygun basınçla şişirilmeli • Lastik şişirirken yanda durulmalı • Lastik yaparken ve şişirirken koruyucu kafeste olmalı. • Lastik yaparken uygun aletler kullanılmalı

30-EL ALETLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Genel olarak el aletlerinde alınması gereken önlemler: -Uygun yerlerde muhafaza edilmelidir. - Sapları kolayca çıkmamalıdır. -Yapılacak işe uygun olmalıdır. - Bakımlı olmalıdır. -Arızalı olan el aletleri derhal değiştirilmeli -Sapları yağlı ve kaygan olmamalıdır -Boru ve çubuk gibi uzatma kolları kullanılmamalıdır. -Küçük parçalarla çalıştırılırken mengene ile tutulmalı -Keskin ve sivri aletler kılıfsız taşınmamalı -Çalışan makineler durdurulmadan el aletleri kullanılmamalıdır. Elektrikli alet ve makinelere ait temel korunma prensipleri I. Tehlikeyi uzaklaştırma II. Tehlikeden korunma Elektrikli el aletlerinin kullanılmasında uyulması gereken iş güvenliği önlemleri: Elektrikli matkap, testere ve taşlama çarkları gibi döner aletleri kullananlar eldiven giymemelidir - Ağır olan elektrikli aletlerin düşürülme riskine karşı çalışanlar özel koruyucu ayakkabılar giymelidir. - Matkap kullananlar oluşan tozlar için koyucu gözlük kullanmalıdır. - Gürültülü aletleri kullanalar kulaklık ve tıkaç gibi koruyucular kullanmalıdır. -Taşınabilir elektrikli el aletlerinin topraklanması, topraklama elemanı bulunan özel fiş ve prizlerle yapılmalıdır. -Kıvılcım meydana getirebilecek işlerde yangın tehlikesine karşı iş elbiselerinde yağ ve çözücü artıkları bulunmamalıdır. El testeresi ile yapılacak çalışmalarda dikkat edilecek hususlar: Testere ileri sürerken iş parçasına bastırılmalı ve geri çekerken serbest bırakılmalıdır. Testere laması eğilmeye ve bükülmeye fazla dayanıklı değildir. - Elle kesmede uygun hız dakikada 40-50 gidiş geliştir. - İş parçasının kesilmesi sona ererken, aniden koparak elin yaralamaması için, sona doğru

70

uygulanan baskı azaltılmalıdır

El aletlerinin konulduğu raflardan düşmemesi için raf etekliğinin yüksekliği : En az 2 cm olmalıdır.

El aletleri: Çektirme: Rulmanların, yatakların çıkarılmasında kullanılır. Sert, dar geçme ile monte edilmiş parçaların çekilerek çıkarılmasını sağlar. Kontrol kalemi: Elektrik akımının bulunduğu alanlarda yalıtkan yapısı ve uyarıcı özelliği bulunan el aletidir. Adından da anlaşılacağı üzere bir kabloda elektrik bulunup bulunmadığını kontrol edilmesine yarayan bir alettir. Basit sıkıştırma ve gevşetme işlerinizde kullanabilirsiniz. Aşırı yüklenme ile sıkma ve gevşetme işlerinizde kullanamazsınız. Elektrik bulunan kablo ya da prizlerde üzerinde bulunan led ile akım olup olmadığını anlayabilirsiniz. Kontrol kaleminin sağlam olduğundan mutlaka emin olunuz. Emin olmamanız durumda tüm elektriği kestiğinizden emin olunuz. Faz kontrol kalemi: İki uçlu olan bu el aleti ile faz değeri dijital olarak ölçme amacı ile kullanılmaktadır. Kırmızı uç akım bulunan kısma siyah uç topraklama bulunan kısma temas ettirilerek kullanılır. Bu aletlerin tek uçlu olanları ise bir kontrol kalemi gibi kullanılmaktadır. Saatçi tornavidaları: Küçük vidaların sıkılması ve gevşetilmesi için tasarlanmış el aletleridir. Cep telefonu, saat ve benzeri elektronik cihazların vidalarına uyan tornavidalardır. Piyasa da bulunabilen bir çok marka saatçi tornavidası mevcuttur. Bu markalar arasında kaliteli olanların yanı sıra kalitesiz olan markalarda bulunur. Bu ürünlerden kaliteli olanları uzun süre kullanılabilirken diğerleri uçları çabuk bozulduğu için fazla kullanılamamaktadır. Pense: Sürekli elinizin altında bulunması gereken el aletleri arasında yer alan pense ile somun sıkma, gevşetme, kesme kısmı ile kablo, tel kesme işlerinizi rahatlıkla yapabilirsiniz. Somunlu vidaların sıkılmasında somunların sabit kalabilmesi için tutma amacı ile de kullanılır. Yan keski: Kablo, tel kesme ve kablo sıyırma için kullanabileceğiniz el aletleri arasında yer alan araçtır. Kısıtlı kullanım alanı olan bir gereçtir. Karga burun: Tutma amacı için tasarlanmış olan alettir. Yapısı gereği ulaşılması zor alanlara alınması gereken parçaları tutarak almanızı sağlayan gereçtir. Kablo soyma pensesi: En çok elektrik işlerinde kablo soymak için kullanılan bir pensedir. Farklı türleri vardır. Kablonun iletkenine zarar vermeden yalıtkanını kısmı soyabilirsiniz. Keski: Yumuşak metal ve plastik malzemelerin şekillendirmesinde kullanılır. Cımbız: Cımbızlar küçük parçaları tutmakta kullanılır. Özellikle elektronik parçaların tamir ve montajında çok kullanılır. Murç: Daha çok inşaat işlerinde beton parçalamak, taş kırmak için kullanılır Nokta: Nokta matkapla daha sonradan delinmesi gereken yerleri işaretlemede kullanılır. Nokta yerine bir kalem yada çakıda kullanabilirsiniz. Çizecek: Ahşap ,metal yada plastik malzemelerin şekillendirmeden önce çizilmesine, işaretlenmesine yarar.

71

Maket bıçağı: Adında da anlayacağınız üzere kesme işlerinde kullanılan bir el aletidir. Kullanım sırasında çok dikkatli olunması gerekir. Yetişkinlerin dahi kullanırken dikkat etmesi gereken bir gereçtir. Çocukların ulaşamayacağı yerlerde saklanması gerekmektedir. Lastik çekiç: Fayans , beyaz döküm gibi sert , kırılmaya çizilmeye meyilli parçaların yerleştirilmesinde kullanılır. Eğe: Metal, ahşap ve plastik malzemelerin şekillendirmesinde, çapaklarının alınmasında kullanılan el aletidir. Kurbağacık: Kurbağacıklar ağzı ayarlanabilir bir anahtardır. İngiliz anahtarı olarak da bilinir. Ayar vidası ile ağız açıklığı ayarlanabilir. Bu el aletini alırken ayar vidasının boşluğuna dikkat edin ve boşluğu en az olan ,hareketli ağzı en az sallanan kurbağacığı seçin. Kalitesiz kurbağacıklar tutmaz ve sıyırmalara neden olabilir. Demir testeresi: Demir ve bazı çelik malzemelerin ,plastiklerin kesilmesinde kullanılır. Sac makası: Teneke ve sacların kesilmesinde kullanılır. Sac kalınlığına göre boyutları ve yapıları değişiklik gösterir. Mengene: Parçaları sabitlemede, tutmada ve işlerken sabit kalmasında kullanılır. Sağlam bir çalışma tezgâhına monte edilmelidir. Boru anahtarı: Daha çok tesisat işlerinde kullanılır. Kalın parçaları tutmaya ,sıkma ve gevşetme ilerinde kullanılır. Alyan anahtarı: Alyan başlı vida yada somunları sıkıp gevşetmeye yarayan el aletidir. Lokma takımı: Cıvataların sökülüp takılmasında kullanılır. Tek yönlü kullanıma uygun cırcır tabir edilen mekanizmaları da vardır. Büyük boyutlarda ağır lokma takımı, küçük boyutlarda hafif lokma takımı kullanılır. Yıldız anahtarı: Yıldız başlı cıvata ve somunların sıkılıp gevşetilmesine kullanılır. Sıyırma ihtimali çok düşük olduğu ve değişik standart dışı somun başlarını da tutabildiği için tercih edilir. Ayarlı pense: Ağız açıklığı ayarlanabilir bir pense türüdür. Silikon tabancası: Silikon tüplerini sıkmaya yarar. Yağdanlık: Parçalara yağ basmakta kullanılır. Spatula: Daha çok inşaat işlerinde kazıma ,harç taşıma yada sıvama amaçlı kullanılır. Zımpara: Metal, ahşap ve plastik malzemelerin çapaklarının alınmasında, taşlanmasında kullanılır. Temizlik amaçlıda işe yarar. Kompresör: Bir gaz ya da buharın sıkıştırma yoluyla basıncını artıran aygıt. Gaz türbinlerinde ve havalı çekiç gibi havayla çalışan (pnömatik) araçlarda, kompresör büyük önem taşır. Gazların sıvılaştırılması için, çoğunlukla basınç gerekli olduğundan kompresörler kullanılır. Pistonlu kompresörler, pistonun hareketi sırasında uygun biçimde açılıp kapanan supaplar aracılığıyla söz konusu akışkanı sıkıştırarak çalışır. Örneğin benzin istasyonlarında lastiklere hava basmayı sağlayan kompresörler bu türdendir. Döner kanatlı kompresörler ise, dairesel bir yatak içinde eksantrik (merkezden kaçık) olarak dönen ve çevresinde paletler (kanatlar) bulunan bir rotorun, akışkanı giriş deliğinden emip çıkış deliğinden basması yoluyla çalışır. Kompresörler, başta hava olmak üzere birçok gazın sıkıştırılması amacıyla çok çeşitli alanlarda kullanılırlar.

72

İşkence: Sıkma ve bağlama işlerinde kullanılan bir ucunda sabit çene bulunan ve üzerinde hareketli çene bulunan lama gövdeli vida ile sıkılan ve ayarlanabilen el aletidir.

31-BAKIM VE ONARIM İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Bakım -onarım çeşitleri: l - Önleyici bakım ll- Kestirimci bakım lll - Arıza Giderici Bakım Önleyici bakım:Cihazların üretici firmanın ön gördüğü aralıklarla, öngörülen şekilde yapılan periyodik, koruyucu bakım faaliyetleridir. Kestirimci bakım:Yakın zaman da arızalara neden olabilecek sorunların, henüz arıza ortaya çıkmadan, çeşitli yöntemlerle tespit edilerek giderilmesi faaliyetleridir. Cihaz veya sistem durmadan veya planlı kısa süreli duruşla sorun giderileceği için sürekli çalışan sistemlerde periyodik koruyucu bakımla birlikte uygulanır. Arıza Giderici Bakım:Cihaz veya sistemlerin işlevlerini sürmesini önemli ölçüde sınırlayan yada tamamen kullanım dışı bırakan durumlarda uygulanan arıza ve bakım faaliyetleridir. Her açıdan istenmeyen ve pahalı bir yöntem olmakla birlikte en sık karşılaşılan durumlardan biridir

Rutubetli ve iletken ortamlarda bakım ve onarım çalışmaları yapılırken kullanılan aydınlatma cihazları hangi gerilimde olmalıdır? Rutubetli ve iletken ortamlarda düşük gerilimli (24 volt) aydınlatma cihazları kullanılmalıdır.

Fırın ve ocaklarda bakım: Fırın ve ocaklarda çalışan işçilere işin özelliğine uygun kişisel korunma araçları verilecek ve bakım ve onarım gibi nedenlerle fırın ve ocakların içine girilmeden önce, sıcaklığı 50 °C aşağıya düşürülecektir.

32-YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ

(31.12.2018 DEĞİŞİKLİĞİ DAHİLDİR)

İşveren veya proje sorumlusu bildirim yapması: 1)Yapı işinin 30 işgününden fazla süreceği ve devamlı olarak 20’den fazla çalışan istihdam edileceği, 2)İşin büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektireceği, durumlarda yapı işine başlamadan önce Ek-3’te belirtilen bilgileri içeren bildirimi, Bakanlığın ilgili çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne vermekle yükümlüdür. (5)Bu bildirimde belirtilen bilgilerin yer aldığı levha, açıkça görünecek şekilde yapı alanının uygun bir yerine konulur. Gerektiğinde bu bilgiler güncellenir.

KOLAY EZBERLE: 30 İş gününden fazla 20 den fazla çalışan 500 den fazla yemiye

73

Yapı işleri: 1– Kazı, yarma ve doldurma işleri 2– Hafriyat 3– İnşa: a) Bina b)Set, baraj c)Yol, demiryolu, havai hat ç)Tünel d)Metro e)Köprü f)Çelik yapı g)İskele, liman, dalga kıran, gemi ğ)Kanalizasyon, lağım h)Kuyu ı)Kanal i)Duvar j)Sıva, badana, boya işleri k)Elektrik tesisatı l)Sıhhi tesisat m)Kalorifer tesisatı n)Dülgerlik o)Marangozluk 4– Prefabrike elemanların inşası ve sökümü 5– Montaj işleri 6– Değiştirme ve donatma 7– Tadilatlar 8– Yenileme 9– Tamir 10– Söküm 11– Yıkım 12– Restorasyon 13– Bakım, boyama ve Temizleme 14– Drenaj 15– Bu ekte belirtilen işlerde kullanılan sabit ve hareketli makine ve tesisleri kullanma.

Yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğine göre yapı işine ilişkin bildirim: 1-Bildirim tarihi, 2-İnşaatın açık adresi (mahalle, cadde, sokak, numara, ada, parsel, semt, ilçe ve il adları), 3-İşverenin ad ve adresi(mahalle, cadde, sokak, numara, ada, parsel, semt, ilçe ve il adları), 4-Proje tipi 5- Görevlendirilmesi halinde proje sorumlusunun adı ve adresi, 6- Proje hazırlık safhasındaki sağlık ve güvenlik koordinatörünün veya koordinatörlerinin adı ve adresi, 7-Proje uygulama safhasındaki sağlık ve güvenlik koordinatörünün veya koordinatörlerinin adı ve adresi, 8-İşin planlanan başlama tarihi, 9-Planlanan çalışma süresi (inşaatın muhtemel bitiş tarihi), 10-Yapı alanında çalışacağı tahmin edilen azami çalışan sayısı, 11-Yapı alanında bulunması muhtemel yüklenicilerin sayısı, 12-Belirlenmiş olan yükleniciler hakkında bilgi. -Yapılan inşaatın yapı çeşidi yazılacaktır. (köprü, bina, yol gibi) -Alt işverenler, kendi nam ve hesabına çalışanlar ile mal veya hizmet tedarik edenler belirtilmelidir.

İskelelerin kontrolü: İskeleler aşağıda belirtilen durumlarda işveren tarafından görevlendirilen ehil bir kişi tarafından kontrole tabi tutularak, iskeleler ile ilgili özel tedbirlerde belirtilen hususları içeren kontrol raporu hazırlanır, rapor sonucunda sadece güvenli olduğu tespit edilen iskelelerde çalışma yapılır; a)Kullanılmaya başlamadan önce, b)Haftada en az bir kez, c)Üzerinde değişiklik yapıldığında, ç)Belli bir süre kullanılmadığında, d)Sismik sarsıntı, kuvvetli rüzgârlar gibi olumsuz hava şartlarına veya denge ve sağlamlığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında. İskelelerin genel özellikleri: – İskelelerin taşıyabilecekleri azami ağırlıklar, levhalar üzerine yazılarak iskelelerin uygun ve görülebilir yerlerine asılır. Belirtilen bu ağırlıkları aşan yükler iskelelere yüklenmez. – İskelelerin üzerine moloz ve artıklar ile geçişi engelleyecek malzemeler bırakılmaz. – İskelelerde geçiş amacıyla en az 60 santimetre genişliğinde ve kenarlarında bu Yönetmeliğin Ek–4 (A) Yüksekte Çalışma başlığının 6 ncı maddesinde tanımlanan özelliklere uygun korkuluk sistemleri bulunan geçitler kullanılır. – Vinç veya benzeri makinelerin kullanılması sırasında, yüklenen malzemenin iskeleye takılmaması için gerekli tedbirler alınır.

74

Kazı (yan) yüzlerinde yapılacak genel kontrol durumları: a)Her vardiyadan önce, b)Patlatma yapılıyorsa her patlatmadan sonra, c)Beklenmedik parça düşmelerinden sonra, ç)Desteklerdeki önemli bir zarardan sonra, d)Şiddetli yağış, don ve kardan sonra. KOLAY EZBERLE: Sadece vardiyadan önce Diğerleri hep sonra Meskun mahallerde Kazı: Meskûn mahallerde kazı üzerinden geçişlerin sağlanması için ahşap veya metalden yapılmış asgari 80 santimetre eninde ve her iki tarafı korkuluklu geçitler kullanılır, geçit korkuluklarının bu Yönetmeliğin

Ek-5 (B) Geçici kenar koruma sistemleri(korkuluk sistemleri için) Asgari şartlar bölümünde tanımlanan özelliklere uygun olması sağlanır. – Açıkta yapılan 150 santimetreden daha derin kazı işlerinde ve her derinlikte yapılan temel ve kanal kazılarında yan yüzeylerin altlarının şerit gibi kazılarak yukarıdan çökertilmesi şeklinde çalışma yapılması engellenir. Ayrıca kanallarda yan duvarların göçmemesi için gerekli tedbirler alınır.

Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskelelerinde taşıyıcı sisteme ait dairesel kesitli düşey ve yatay elemanların anma dış çapının en az 48,3 milimetre olması, anma et kalınlıklarının ise malzeme cinsine ve en küçük akma dayanımına uygun olması sağlanır.

Meskûn mahallerde kazı üzerinden geçişlerin sağlanması için ahşap veya metalden yapılmış asgari 80 santimetre eninde ve her iki tarafı korkuluklu geçitler kullanılır.

Açıkta yapılan 150 santimetreden daha derin kazı işlerinde ve her derinlikte yapılan temel ve kanal kazılarında yan yüzeylerin altlarının şerit gibi kazılarak yukarıdan çökertilmesi şeklinde çalışma yapılması engellenir. Ayrıca kanallarda yan duvarların göçmemesi için gerekli tedbirler alınır.

Yapı işlerinde ön bileşen standartları: 1- Yapı işlerinde TS EN 12810-1 standardına uygunluk belgesi olan ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri kullanılır ve yapılan işe uygun özellikte (yük sınıfı, boyut vb.) cephe iskelesi seçilir. 2- Kullanılacak ahşap cephe iskelelerinin TS 13662 standardına uygun olması sağlanır. İskele yüksekliğinin 13,5 metreyi aştığı durumlarda ahşap iskeleler kullanılmaz.

Cephe iskeleleri ile ilgili asgari olarak aşağıdaki hususlara uyulması sağlanır: a)Kendiliğinden hareket etmeyecek, stabilitesi bozulmayacak ve çökmeyecek şekilde tasarlanmış, imal edilmiş ve kurulmuş olması. b)Güvenli bir şekilde desteklenmesi, yatay ve düşey kuvvetlere karşı uygun şekilde sabitlenmesi. c)Korozyona karşı uygun malzeme kullanılması. ç)Çatlak, kırık, deforme olmuş, korozyona veya kesit kaybına uğramış ve benzeri kusurlar içeren iskele bileşenleri ve bağlantı elemanlarının kullanılmaması. Çalışanların işlerini güvenli bir şekilde sürdürebilmeleri amacıyla iskele platformunun asgari olarak taşıması gereken özellikler: a)Yapılan işin özellikleri dikkate alınarak üzerine gelebilecek muhtemel yükleri taşıyabilecek kapasitede olması. b)Gerekli her türlü ekipman ve malzeme dikkate alınarak çalışanların işlerini yaparken rahatça hareket edebilecekleri genişlikte olması.

75

c)Platformda ve platform birimleri ile iskele düşey elemanları arasında boşluk bulunmaması. ç)Hareket etmeyecek şekilde iskele sistemine sabitlenmiş ve çalışanların güvenli geçişine izin verecek şekilde yerleştirilmiş olması. d)Güvenli çalışmayı sağlayacak şekilde kaymaz olması.

Cephe iskelelerinin ayaklarında sabit veya düşeyliği ayarlanabilir taban plakaları ve yumuşak zeminlerde yükü dağıtmak için taban plakaları altlarında uygun malzemeden yapılmış altlıklar kullanılır. Taban plakalarının alanının en az kaç cm2 olmalıdır? Taban plakalarının alanının en az 150 cm2 olması sağlanır. Cephe iskelelerinin ayaklarında sabit veya düşeyliği ayarlanabilir taban plakaları ve yumuşak zeminlerde yükü dağıtmak için taban plakaları altlarında uygun malzemeden yapılmış altlıklar kullanılır. Taban plakalarının alanının en az 150 cm2 olması ve düşeyliği ayarlanabilir taban plakalarının en az kaç santimetre ayar kapasitesine sahip olması sağlanır? En az 20 santimetre ayar kapasitesine sahip olması sağlanır. Cephe iskelesi çalışma platformu kenarlarında En üst yüzeyi çalışma platformu seviyesinden en az kaç santimetre yukarıda olacak şekilde platforma bitişik olarak yerleştirilmiş topuk levhası olmalıdır? En az 15 santimetre Cephe iskelesi çalışma platformu kenarlarında Yan koruma bileşenleri arasındaki açıklıklar, kaç santimetre çapında bir küre geçmeyecek şekilde olmalıdır? 47 santimetre

Geçici kenar koruma sistemlerinin yüksekten düşme riskinin bulunduğu alanlarda kullanılması: a)Kat döşeme kenarlarının çevresinde, b)Asansör, merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşlukları gibi döşemelerde süreksizlik meydana getiren boşlukların çevresinde, c)Yapı elemanları arasında süreksizlik meydana getiren pencere ve benzeri boşluklarda, ç)Kat merdiveni kenarlarında, d)Çatı kenarlarında ve özellikle çatılarda bulunan kırılgan yüzeylerin çevresinde, e)Kalıp çalışmalarında (perde, kolon, tabliye imalatı vb.) çalışma alanının çevresinde, f)Seviye farkı bulunan, uygulanabilir diğer çalışma alanlarında kullanılması sağlanır. Bu sistemlerin kullanımının uygulanabilir olmadığı veya daha etkili bir toplu koruma tedbirinin uygulanmasının mümkün olduğu durumlarda düşmeye karşı koruma diğer tedbirlerle sağlanır.

Geçici kenar koruma sistemleri arasında ve bu sistemler ile yapı elemanları arasında açıklık bulunmaması sağlanır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda topuk levhasının kesintisiz olması koşuluyla, bu boşluğun kaç santimetreyi geçmemesi sağlanır? Bu boşluğun 12 santimetreyi geçmemesi sağlanır.

76

Geçici Kenar Koruma Sistemlerinde (Korkuluk Sistemleri) Ekipman bileşenleri: 17-Geçici kenar koruma sistemleri; ana korkuluk, ara korkuluk veya ara koruma ile topuk levhasından oluşur. 18-Ara koruma; ana korkuluk ile çalışma yüzeyi arasında yer alan tel örgü bariyer, ağ veya benzeri bileşenlerden oluşur. 19-Geçici kenar koruma sistemlerinde; a)Ana korkuluğun üst noktasının, çalışma yüzeyine dik mesafesinin en az bir metre olması sağlanır. b)Topuk levhasının üst noktasının, çalışma yüzeyine dik mesafesinin en az 15 santimetre yüksekliğinde olması sağlanır ve topuk levhası platforma bitişik şekilde yerleştirilir. 20-Sınıf A geçici kenar koruma sistemlerinde; a)Ana korkuluk, ara korkuluk ve topuk levhası arasındaki açıklıklar 47 santimetreden fazla olamaz. b)Ara korkuluk yerine düşey elemanların kullanılacağı durumlarda bu elemanların arasındaki açıklıklar 25 santimetreden fazla olamaz. 21- Sınıf B geçici kenar koruma sistemlerindeki yatay veya düşey açıklıklardan en az biri 25 santimetreden fazla olamaz. 22-Sınıf C geçici kenar koruma sistemlerindeki yatay veya düşey açıklıklardan en az biri 10 santimetreden fazla olamaz. 23-Ara koruma olarak kullanılacak güvenlik ağları TS EN 1263-1 standardına uygun olur. 24-Ana korkuluk, ara korkuluk ve topuk levhalarının ahşap olduğu Sınıf A geçici kenar koruma sistemlerinde; a)Ahşap malzemelerin en az C16 dayanım sınıfında olması, b)Ana korkuluk, ara korkuluk ve topuk levhaları kesitlerinin nominal ölçüleri ile dikmeler arası mesafenin, üretici tarafından TS EN 13374 standardına göre yapılan statik yükleme testleri sonucunda belirlenen boyutlarda olması sağlanır. 25-Çatlaklar ve kesikler bulunduran, çürük, kesit kaybına uğramış ve benzeri ahşap kusurları içeren ahşap malzemeler geçici kenar koruma sisteminde kullanılmaz. Sütunlu Çalışma Platformları (Cephe Platformları) için Asgari Şartlar: Genel esaslar: - Platformda, platform zemini ile topuk levhası veya giriş kapısı arasında bulunan herhangi bir açıklığın 1,5 santimetreden fazla olmaması sağlanır. - Komşu sütunlu çalışma platformları arası açıklık 0,5 metreden az olamaz. Sütunlu Çalışma Platformlarında (Cephe Platformları), platform zemini ile topuk levhası veya giriş kapısı arasında bulunan herhangi bir açıklığın kaç santimetreden fazla olmaması sağlanır? Platformda, platform zemini ile topuk levhası veya giriş kapısı arasında bulunan herhangi bir açıklığın 1,5 santimetreden fazla olmaması sağlanır. Sütunlu Çalışma Platformlarında Komşu sütunlu çalışma platformları arası açıklık kaç metreden az olamaz? Komşu sütunlu çalışma platformları arası açıklık 0,5 metreden az olamaz. Sütunlu Çalışma Platformlarında Şasi ve çalışma platformu arasında oluşabilecek sıkışma ve çarpmalar, şasi ve platform arasında güvenli açıklık bırakılması veya bölgenin koruma altına alınması ile önlenir. Bu tedbirlerin uygulanamadığı durumlarda, sesli ikaz sisteminin, platformun şasiye kaç metreden fazla yaklaştığı durumlarda sürekli uyarı vermesi sağlanır? Bu tedbirlerin uygulanamadığı durumlarda, sesli ikaz sisteminin, platformun şasiye 2,5 metreden fazla yaklaştığı durumlarda sürekli uyarı vermesi sağlanır.

77

Sütunlu Çalışma Platformlarında Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarındaki Güvenlik donanımları: 25- Şasi ve çalışma platformu arasında oluşabilecek sıkışma ve çarpmalar, şasi ve platform arasında güvenli açıklık bırakılması veya bölgenin koruma altına alınması ile önlenir. Bu tedbirlerin uygulanamadığı durumlarda, sesli ikaz sisteminin, platformun şasiye 2,5 metreden fazla yaklaştığı durumlarda sürekli uyarı vermesi sağlanır. 26-Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarında en az 110 santimetre yüksekliğinde ana korkuluk, topuk levhası ve ana korkuluk ile arasında 50 santimetreden fazla açıklık kalmayacak şekilde ara korkuluk ve 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası bulunur. Bu bileşenler platforma güvenli bir şekilde sabitlenir. Halat ve zincirler korkuluk olarak kullanılamaz. 27-Yapıya bakan kenarların koruma altına alınması yapı yüzeyi ile platform arasındaki yatay mesafe dikkate alınarak aşağıdaki şekilde belirlenir: a)Yapı yüzeyi ile platform arasındaki açıklık 25 santimetre veya daha az ise, 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası bulunması sağlanır. b)Yapı yüzeyi ile platform arasındaki açıklık 25 santimetre ile 40 santimetre arasında ise, 70 santimetre yüksekliğinde korkuluk ve 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası bulunması sağlanır. c)Yapı yüzeyi ile platform arasındaki açıklık 40 santimetreden fazla ise, 26 ncı maddede belirtilen şekilde düzenleme yapılır. 28-Ana platformun veya platform uzatmalarının sütuna bitişik kenarlarında, sütuna el kol sıkışmalarının engellenmesi amacıyla, en az 2 metre yüksekliğinde uygun bir koruyucu kafes kullanılır.

Sütunlu Çalışma Platformlarında Güvenlik donanımlarından Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarında en az kaç santimetre yüksekliğinde ana korkuluk olmalıdır?Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarında en az 110 santimetre yüksekliğinde ana korkuluk bulunur. Sütunlu Çalışma Platformlarında Güvenlik donanımlarından Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarında topuk levhası ve ana korkuluk ile arasında kaç santimetreden fazla açıklık kalmayacak şekilde ara korkuluk bulunur? Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarında en az 110 santimetre yüksekliğinde ana korkuluk, topuk levhası ve ana korkuluk ile arasında 50 santimetreden fazla açıklık kalmayacak şekilde ara korkuluk ve 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası bulunur. Sütunlu Çalışma Platformlarında Güvenlik donanımlarından Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarında kaç santimetre yüksekliğinde topuk levhası bulunur?Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarında en az 110 santimetre yüksekliğinde ana korkuluk, topuk levhası ve ana korkuluk ile arasında 50 santimetreden fazla açıklık kalmayacak şekilde ara korkuluk ve 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası bulunur.

78

Sütunlu Çalışma Platformlarında Ekipman bileşenleri: 47-Çalışma platformunun zeminine erişim mesafesinin 50 santimetreden fazla olduğu durumlarda, sütunlu çalışma platformu, basamak yükseklikleri eşit ve 30 santimetreden az olan erişim merdiveni ile donatılır.

Yaşam Hatları (Ankraj Hatları) için gerekli Asgari Şartlard: Genel esaslar: 1- Yapı işlerinde aşağıda belirtilen standartlara uygun yaşam hattı sistemlerinin kullanılması sağlanır ve yapılan iş, çalışma ortamı ve yapısal imkânlar dikkate alınarak uygun özellikte yaşam hattı seçilir: a)Kılavuzlu tip düşme durdurucular ile rijit ve dikey yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 353-1 Standardı. b)Kılavuzlu tip düşme durdurucular ile esnek ve dikey yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 353-2 Standardı. c)Esnek veya rijit yatay yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 795 Standardı veya CEN/TS 16415 Standartları. 2- Yaşam hatları, toplu koruma tedbirlerinin alınamadığı veya yeterli olmadığı durumlarda uygun ankraj sistemleri ve kişisel koruyucu donanımlar ile birlikte kullanılır.

Yaşam Hatları (Ankraj Hatları) için Asgari Şartlar: Genel esaslar: 1- Yapı işlerinde aşağıda belirtilen standartlara uygun yaşam hattı sistemlerinin kullanılması sağlanır ve yapılan iş, çalışma ortamı ve yapısal imkânlar dikkate alınarak uygun özellikte yaşam hattı seçilir: a)Kılavuzlu tip düşme durdurucular ile rijit ve dikey yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 353-1 Standardı. b)Kılavuzlu tip düşme durdurucular ile esnek ve dikey yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 353-2 Standardı. c)Esnek veya rijit yatay yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 795 Standardı veya CEN/TS 16415 Standartları.

Sütunlu Çalışma Platformlarında Güvenlik donanımlarından Ana platformun ve platform uzatmalarının yapıya bakan kenarı hariç bütün kenarlarındaki güvenlik donanımları

Şasi ve çalışma platformu arasında oluşabilecek sıkışma ve çarpmalar, şasi ve platform arasında güvenli açıklık bırakılması veya bölgenin koruma altına alınması ile önlenir. Bu tedbirlerin uygulanamadığı durumlarda, sesli ikaz sisteminin, platformun şasiye yaklaştığı durumlarda sürekli uyarı vermesi sağlandığı mesafe

2,5 metreden fazla

Ana korkuluk 110 cm

Topukluk 15 cm

Topuk levhası ve ana korkuluk ile arasında ara korkuluk

50 santimetreden fazla açıklık kalmayacak şekilde ara korkuluk

Yapı yüzeyi ile platform arasındaki açıklık 25 santimetre veya daha az ise

15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası bulunması sağlanır.

Yapı yüzeyi ile platform arasındaki açıklık 25 santimetre ile 40 santimetre arasında ise,

70 santimetre yüksekliğinde korkuluk ve 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası bulunması sağlanır.

Ana platformun veya platform uzatmalarının sütuna bitişik kenarlarında, sütuna el kol sıkışmalarının engellenmesi amacıyla, kullanılacak kafes.

En az 2 metre yüksekliğinde uygun bir koruyucu kafes kullanılır.

79

Dikey yaşam hatları:

16-Rijit ve dikey yaşam hatlarında ray veya çelik tel halat kullanılır. Rijit yaşam hattında kullanılacak çelik tel halatların asgari 8 milimetre anma çapına sahip olması ve bu halatlarda TS EN 10264-2 standardına uygun paslanmaz çelik veya galvanizli çelik kullanılması sağlanır.

17-Kalıcı olarak kurulan rijit ve dikey yaşam hatları sabit bir yapı elemanına veya merdiven ve benzeri ekipmanlara, hat uzunluğu boyunca ve üretici talimatlarında belirtilen aralıklarda kalıcı bir şekilde sabitlenir. 18-Esnek ve dikey yaşam hatlarında sentetik lifli halat veya çelik tel halat kullanılır. b)En az bir metre olmak üzere üretici tarafından önerilen ilave güvenlik mesafesi.

Yatay Yaşam hatları :

23-Yatay yaşam hatlarında, hattın yatay düzlemden sapma açısı 15o’yi geçemez. 24-Rijit ve yatay yaşam hatlarında rijit profil veya ray kullanılır. Esnek ve yatay yaşam hatlarında ise çelik tel halat, sentetik lifli halat veya dokuma şerit kullanılır.

Geri sarmalı düşmeyi durdurucular : 30- Geri sarmalı düşmeyi durdurucularda, makara ve çalışan arasındaki hattın uzunluğunun mümkün olduğu kadar kısa olması sağlanır. Bu sistemler kullanılırken üretici talimatlarına uygun hareket edilir.

31- Geri sarmalı düşmeyi durdurucular, üretici tarafından test edilmedikçe ve izin verilmedikçe aşağıdaki durumlarda kullanılamaz: a) Yatay düzlemlerde. b) Yatay yaşam hatlarına bağlanarak.

Güvenlik Ağları için Asgari Şartlar: Genel esaslar: 1- Yapı işlerinde TS EN 1263-1 standardına uygunluk belgesi olan güvenlik ağları kullanılır ve yapılan işe uygun özellikte güvenlik ağı seçilir. Kullanılacak güvenlik ağının TS EN 1263-2 standardına uygun olarak kurulması sağlanır. 2- Güvenlik ağlarının standarda uygunluk belgesinin üretici onaylı sureti ve üretici tarafından sağlanan talimat el kitabı yapı alanında bulundurulur. 3- Güvenlik ağları; diğer tedbirlere ek bir tedbir olarak veya düşmenin önlenmesinin diğer tedbirlerle mümkün olmadığı çalışma alanlarında düşmeyi durdurucu toplu koruma tedbiri (düşme mesafesinin sınırlandırıldığı veya düşme sonucu oluşacak etkinin azaltıldığı tedbir) olarak kullanılır. 4- Güvenlik ağlarında TS EN 1263-1 standardında belirtilen bilgileri içeren ve ağın ömrü boyunca kalıcı olacak şekilde yerleştirilmiş etiket bulunur. 5- Güvenlik ağı sisteminde; halatın kullanım amacı (kenar halatı, birleştirme halatı ve bağlama halatı) ve kullanılacağı sistem tipi dikkate alınarak standartta yer alan çekme dayanımına sahip ve uygun tipte halatlar kullanılır.

80

Güvenlik ağlarının; kurulumundan sonra, düzenli aralıklarla veya olumsuz hava koşullarından sonra aşağıdaki hususlar bakımından görsel olarak kontrolleri gerçekleştirilir ve kayıtları işyerinde saklanır: a)Mevcut kurulumun doğruluğu. b)Ağ gözlerindeki aşınmalar, kesikler ve ısı ya da sürtünme kaynaklı hasarlar. c)Ağ kenar uçlarındaki gevşeme ve çözülmeler. ç)Dikişler veya düğümlerdeki kusur ve hasarlar. d)Bağlantı elemanlarındaki hasar ya da deformasyonlar. e)Ağdaki moloz veya malzeme artıkları. f)UV bozulmalar.

Sistem S güvenlik ağları: Sınıflandırma ve Sistem Tipleri: 12-Mevcut çalışma koşulları ve kurulum alanının özellikleri dikkate alınarak, TS EN 1263-1 standardında yer alan dört sınıftan ve dört sistem tipinden en uygun olan güvenlik ağı sistemi seçilir. 13-Sistem S güvenlik ağları, konsola bağlı sistem T güvenlik ağları ve konsol tipi desteğe asılı Sistem V güvenlik ağlarında standartta belirtilen dayanım özelliklerine sahip ağ çevresindeki her bir ağ gözünden geçen kenar (sınır) halatı kullanılması zorunludur. Kenar halatı ağ çevresindeki her bir ağ gözünden geçirilir ve kenar halatının uç noktaları birbirinden ayrılmayacak şekilde birleştirilir. 14-Sistem S güvenlik ağları, 35 metrekareden daha az alana sahip veya kısa kenarı beş metreden az olan alanlarda kullanılmaz. Çalışılan zemin ile yatay düzlem arasındaki açının 20o ve daha az olduğu durumlarda; Çalışılan zemin ile güvenlik ağı arasındaki dikey mesafeyi ifade eden azami düşme yüksekliği (Hi ve He) hiçbir durumda kaç metreyi geçemez? Altı metreyi geçemez. Çalışılan zemin ile yatay düzlem arasındaki açının 20o ve daha az olduğu durumlarda; Sistem S güvenlik ağlarında, ağın dış kenarından itibaren iki metrelik mesafe içinde çalışılan zemin ile ağ arasındaki düşme yüksekliği (Hr) üç metreden fazla olamaz? Çalışılan zemin ile yatay düzlem arasındaki açının 20o ve daha az olduğu durumlarda; Sistem S güvenlik ağlarında, ağın dış kenarından itibaren iki metrelik mesafe içinde çalışılan zemin ile ağ arasındaki düşme yüksekliği (Hr)üç metreden fazla olamaz.

Sistem V güvenlik ağları aşağıdaki hususları sağlar: a)Ağın üst kenarı çalışma seviyesinden en az bir metre yukarıda olacak biçimde konumlandırılır. b)Destekler dönmeyecek şekilde sabitlenir. c)Konsol tipi herhangi iki üst destek arası mesafe beş metreyi geçemez. ç)Ağın binaya bağlantısı için kullanılan alt kenar ankraj aparatları arası mesafe 50 santimetreyi geçemez. d)Ankraj noktaları ile yapı kenarı arası mesafe 10 santimetreden az olamaz. 26-Sistem S güvenlik ağlarında, ankraj noktaları arasındaki mesafenin 2,5 metreden az olması sağlanır.

81

33-İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN

YÖNETMELİK

Bu Yönetmeliğin uygulanmadığı alanlar a)İşyeri dışında kullanılan taşıma araçlarında veya taşıma araçlarının içindeki işyerlerinde, b)Yapı ve benzeri geçici veya hareketli iş alanlarında, c)Maden, petrol ve gaz çıkarma işlerinde, ç)Balıkçı teknelerinde, d)Tarım veya orman işyerlerine ait işyeri bina ve eklentileri hariç, işyerinin sınırları içerisinde olmakla beraber işyeri bina ve eklentilerinde çalışanları iş sağlığı ve güvenliği açısından etkilemeyecek uzaklıkta olan veya işyeri bina ve eklentileri ile iş sağlığı ve güvenliği açısından etkileşim içerisinde olamayacak kadar uzak tarım ve orman alanlarında,uygulanmaz.

İşyeri bina ve eklentileri: İşyerine bağlı çalışılan alanlar, çalışanların girip çıkılabileceği bina, tesis vb. ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentileri ifade eder.

Uygulama (1)Bu Yönetmelikte belirtilen tedbirler saklı kalmak kaydı ile Bakanlıkça çıkartılan yönetmelikler başta olmak üzere, yürürlükteki ilgili diğer mevzuat hükümleri de uygulanır. (2)Bu Yönetmelik kapsamında yer alan hususlarda açıklayıcı bir hüküm bulunmaması halinde sırasıyla; a)İlgili Türk standartları, b)Avrupa standartları, c)Uluslararası geçerliliği kabul edilen standartlar, dikkate alınır.

34-BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Yangın kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dâhil olmak üzere, her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölgeyi,

Yağmurlama (sprinkler) sistemi: Yangını söndürmek, soğutmayı sağlamak ve gelişen yangını itfaiye gelinceye kadar sınırlamak amacı ile kurulan ve su püskürtmesi yapan otomatik sistemidir. Kuru borulu yağmurlama sistemi: Çalışma öncesi, kontrol vanasından sonraki boru hattı, basınçlı hava veya inert gaz ile dolu durumda tutulan otomatik söndürme sistemini ifade eder.

82

Yangın çeşitleri: A sınıfı yangınlar: Odun, kömür, kâğıt, ot, doküman ve plastik gibi yanıcı katı maddeler yangınını, B sınıfı yangınlar: Benzin, benzol, makine yağları, laklar, yağlı boyalar, katran ve asfalt gibi yanıcı sıvı maddeler yangınını ifade eder. B sınıfı yangınlar: Benzin, benzol, makine yağları, laklar, yağlı boyalar, katran ve asfalt gibi yanıcı sıvı maddeler yangınını ifade eder. C sınıfı yangınlar: Metan, propan, bütan, LPG, asetilen, havagazı ve hidrojen gibi yanıcı gaz maddeler yangınını ifade eder. D sınıfı yangınlar: Lityum, sodyum, potasyum, alüminyum ve magnezyum gibi yanabilen hafif ve aktif metaller ile radyoaktif maddeler gibi metaller yangınını ifade eder.

Yüksek bina: Bina yüksekliği 21.50 m’den, yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan binalardır.

Bu Yönetmelik hükümlerine uyulmaması sebebiyle meydana gelen yangın hasarlarından dolayı sorumlulukları: a)Yapı inşasında yer alan yapı sahipleri, işveren ve işveren temsilcileri b)Tasarımda, uygulamada ve denetimde görevli mimar ve mühendisler c)Yapı denetimi kuruluşları d)Müteahhitler, imalatçılar ve danışmanları, kusurlarına göre sorumludur.

Binaların yangın algılama ve söndürme projeleri, Tesisat projelerinden ayrı olarak hazırlanır.Bir kat alanı 2000 m2 ’den fazla olan katların tahliye projeleri, mimarî projelerden ayrı olarak hazırlanır.

Toplanma amaçlı binalar: tören, ibadet, eğlence, yeme, içme, ulaşım ve araç bekleme gibi sebeplerle, 50 veya daha fazla kişinin bir araya gelebildiği bütün binaları veya bunların bu amaçla kullanılan bölümlerini ifade eder. Bina tehlike sınıflandırması: a)Düşük tehlikeli yerler: Düşük yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip malzemelerin bulunduğu, en az 30 dakika yangına dayanıklı ve tek bir kompartıman alanı 126 m2 ’den büyük olmayan yerlerdir. b)Orta tehlikeli yerler: Orta derecede yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip yanıcı malzemelerin bulunduğu yerlerdir. c)Yüksek tehlikeli yerler: Yüksek yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip ve yangının çabucak yayılarak büyümesine sebep olacak malzemelerin bulunduğu yerlerdir.

Bitişik nizam: Yeni planlanan alanlarda bitişik nizamda teşekkül edecek imar adalarının uzunluğu 75 m’den fazla olamaz. Uzunluğu 75 m’den fazla olan bitişik nizam yapı adalarında, yangına karşı güvenliğe ve erişim kontrolüne ilişkin düzenlemeler yapılır ve alınması gereken tedbirler plan müellifi tarafından plan notunda belirtilir.

83

İtfaiye araçlarının yaklaşabildiği son noktadan binanın dış cephesine uzaklığı: -İtfaiye araçlarının yaklaşabildiği son noktadan binanın dış cephesindeki herhangi bir noktasına olan yatay uzaklık en çok 45 m olabilir. -İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m’den fazla olamaz.İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m’den fazla olamaz.

Yangına karşı dayanımı 120 dakikadan daha az olan betondan mamul taşıyıcı sistem elemanlarında TS 500 standardına uyulur. En az 19 cm kalınlığında kagir taşıyıcı duvar, kemer, tonoz ve kubbeler, diğer yönetmelik ve standartlara uygun inşa edilmiş olmaları kaydıyla, 4 saatten kısa süreli yangınlar için ayrı bir kontrolü gerektirmez.

Binalarda Yangın kompartımanı: -Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla olan konut harici binalarda ve Bina yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut binalarında belirtilen yüksekliklerden daha yukarıda olan katlarında en çok üç kat bir yangın kompartımanı olarak düzenlenir.

ATRİUM

Atriumlu bölümlere, sadece düşük ve orta tehlikeli sınıfları içeren kullanımlara sahip binalarda müsaade edilir.Atrium alanının hiçbir noktada 90 m2 ’den küçük olmaması esastır.

Alanı 90 m2 ’den küçük olan atrium boşluklarının çevresi her katta en az 45 cm yüksekliğinde duman perdesi ile çevrelenir.

Yağmurlama sistemi ile korunan binalarda duman perdesinden 15 ila 30 cm uzaklıkta, aralarındaki mesafe en çok 2 m olacak şekilde yağmurlama başlığı yerleştirilir.

Atriumlarda doğal veya mekanik olarak duman kontrolü yapılır.

Bitişik nizam yapıları birbirinden ayıran yangın duvarları: Bitişik nizam yapıları birbirinden ayıran yangın duvarları, yangına en az 90 dakika dayanıklı olarak projelendirilir. Yangın duvarlarının cephe ve çatılarda göstermeleri gereken özellikler ilgili maddelerde belirtilmiştir. Yüksek binalarda, çöp, haberleşme, evrak ve teknik donanım gibi, düşey tesisat şaft ve baca duvarları: yangına en az 120 dakika ve kapaklarının en az 90 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir. Döşeme üzerinde kolay alevlenen malzemeden ısı yalıtımı yapılmasına, Üzeri en az 2 cm kalınlığında şap tabakası ile örtülmek şartı ile müsaade edilir.

Kaçış Yolları : (1) Kaçış yolları, bir yapının herhangi bir noktasından yer seviyesindeki caddeye kadar olan devamlı ve engellenmemiş yolun tamamıdır. Kaçış yolları kapsamına; a)Oda ve diğer bağımsız mekânlardan çıkışlar, b)Her kattaki koridor ve benzeri geçitler, c)Kat çıkışları, ç)Zemin kata ulaşan merdivenler, d)Zemin katta merdiven ağızlarından aynı katta yapı son çıkışına götüren yollar, e)Son çıkış, dâhildir. (2)Asansörler kaçış yolu olarak kabul edilmez.

84

(3)Kaçış yollarının belirlenmesinde yapının kullanım sınıfı, kullanıcı yükü, kat alanı, çıkışa kadar alınacak yol ve çıkışların kapasitesi esas alınır. Her katta, o katın kullanıcı yüküne ve en uzun kaçış uzaklığına göre çıkış imkânları sağlanır. (4)Kaçış merdivenleri bodrum katlar dahil bütün katlara hizmet verebilir. (5)Değişik bölümleri veya katları, değişik tipte kullanımlar için tasarlanan veya içinde aynı zamanda değişik amaçlı kullanımların sürdürüldüğü yapılarda, yapı bütününe veya kat bütününe ilişkin gerekler, en sıkı kaçış gerekleri olan kullanım tipi esas alınarak tespit edilir veya her bir yapı bölümüne ilişkin gerekler ayrı ayrı belirlenir. (6)Tuvaletler, soyunma odaları, depolar ve personel kantinleri gibi mekânlar, holler ve koridorlar gibi diğer mekânlara hizmet veren ancak diğer mekânlar ile aynı katta olduğu hâlde aynı zamanda kullanılmayan mekânların döşeme alanları, yer aldıkları katın kullanıcı yükü hesaplanmalarında dikkate alınmayabilir. (7)Bir katı geçmeyen açık merdivenler ile bir kat inilerek veya çıkılarak bina dışına tahliyesi olan kata ulaşılan yürüyen merdivenler ve rampalar, bina dışına ulaşım noktasına veya korunmuş kaçış noktasına olan uzaklıklar, tek yönde ve iki yönde korunmuş kaçış yollarına olan uzaklıklar ve Ek-5/B’de belirtilen uzaklıklara uygun olmak şartıyla, kaçış yolu olarak kabul edilir. Ancak kullanıcı sayısı 50 kişiyi geçen katlarda kaçış yollarının kapasite ve sayı bakımından en az yarısının korunmuş olması gerekir. Çıkış genişliği için, çıkış kapıları, kaçış merdivenleri, koridorlar ve diğer kaçış yollarının kapasiteleri 50 cm’lik genişlik birim alınarak hesaplanır. Kaçış uzaklığı ölçülecek en uzak nokta mekân içinde mekânı çevreleyen duvarlardan 40 cm önde

alınır.

Zemin kattaki dükkân ve benzeri yerlerde kişi sayısı 50’nin altında ve kaçış uzaklığı en uzak noktadan

dış ortama açılan kapıya olan uzaklık 25 m’den az ise, bina dışına tek çıkış yeterli kabul edilir.

KAÇIŞ YOLU SAYISI VE GENİŞLİĞİ

Toplam çıkış genişliği, 32 nci maddeye göre hesaplanan bir kattaki kullanım alanlarındaki toplam kullanıcı sayısının birim genişlikten geçen kişi sayısına bölümü ile elde edilen değerin 0.5 m ile çarpılması ile bulunan değerden az olamaz.

Toplam kullanıcı sayısı 50 ila 500 kişi arasında ise

Kattaki bir kaçış yolunun genişliği en az 100 cm

501 ila 2000 kişi arasında ise Kattaki bir kaçış yolunun genişliği en az 150 cm

2001 ve daha fazla ise Kattaki bir kaçış yolunun genişliği en az 200 cm

Kaçış yolu, bu özelliği dışında, yapının mekânlarına hizmet veren koridor ve hol olarak kullanılıyor ise 110 cm’den az genişlikte olamaz.

Genişliği 200 cm’yi aşan merdivenler, korkuluklar ile 100 cm’den az olmayan ve 160 cm’den fazla olmayan parçalara ayrılır.

Kaçış yolu koridoru yüksekliği 210 cm’den az olamaz.

İki çıkış gereken mekânlarda, her bir çıkışın toplam kullanıcı yükünün en az yarısını karşılayacak genişlikte olması gerekir.

Kaçış merdivenlerinde temiz genişlik hesaplanırken, küpeştenin yaptığı çıkıntının 80 mm’si temiz genişliğe dâhil edilir.

Çıkış kapısında; tek kanatlı kapıda temiz genişlik, kapı kasası veya lamba çıkıntısı ile 90 derece açılmış kanat yüzeyi arasındaki ölçüdür. Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm’den az ve 120 cm’den çok olamaz. İki kanatlı kapıda temiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumdayken kanat yüzeyleri arasındaki ölçüdür.

Yangın güvenlik holleri:

Kaçış merdivenlerine dumanın geçişinin engellenmesi, söndürme ve kurtarma elemanlarınca

kullanılması ve gerektiğinde engellilerin ve yaralıların bekletilmesi için yapılır. Hollerin, kullanıcıların

kaçış yolu içindeki hareketini engellemeyecek şekilde tasarlanması şarttır.

85

YANGIN GÜVENLİK HOLLERİ

Yangın güvenlik hollerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu

hollerin, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz

kapı ile diğer bölümlerden ayrılması gerekir.

Yangın güvenlik hollerinin taban alanı, 3 m²’den az, 6 m2 ’den fazla ve kaçış yönündeki boyutu ise

1.8 m’den az olamaz.

Acil durum asansörü önünde yapılacak yangın güvenlik holü alanı, 6 m2’den az, 10 m2’den çok ve

herhangi bir boyutu 2 m’den daha az olamaz.

Döşemeye, asansör holünde çıkış kapısına doğru 1/200’ü aşmayacak bir eğim verilir

Aksi belirtilmedikçe kaçış merdivenlerine, bir yangın güvenlik holünden veya kullanım alanlarından

bir kapı ile ayrılan hol, koridor veya lobiden geçilerek ulaşılır.

Acil durum asansörü ile yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda kaçış merdiveni önüne

yangın güvenlik holü yapılması zorunludur. Acil durum asansörünün yangın merdiveni önündeki

güvenlik holüne açılması gerekir.

Yangın güvenlik hollerinin kullanmaya uygun şekilde boş bulundurulmasından, bina veya işyeri

sahibi ve yöneticileri sorumludur.

Kaçış koridoru boyunca döşemede yapılacak dört basamaktan az kot farkları, en çok % 10 eğimli

rampalarla bağlanır. Bu rampaların zemininin kaymayı önleyen malzeme ile kaplanması şarttır.

Kaçış merdivenleri: - Yapının ortak merdivenlerinin yangın ve diğer acil hâllerde kullanılabilecek özellikte olanları, kaçış merdiveni olarak kabul edilir. - Kaçış merdivenleri, yangın ve diğer acil hâl tahliyelerinde kullanılan kaçış yolları bütününün bir parçasıdır ve diğer kaçış yolları öğelerinden bağımsız tasarlanamazlar. -Kaçış merdivenlerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu merdivenler, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılır -Kaçış merdivenlerinin kullanıma uygun şekilde boş bulundurulmasından, bina veya işyeri sahibi ve yöneticileri sorumludur.

86

ACİL ÇIKIŞ ZORUNLULUĞU

Bütün yapılarda, aksi belirtilmedikçe, en az 2 çıkış tesis edilmesi ve çıkışların korunmuş olması gerekir.

Çıkış sayısı, Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik 33 üncü madde esas alınarak belirlenecek sayıdan az olamaz.

Aksi belirtilmedikçe, 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli mekânlarda

En az 2 çıkış bulunması şarttır

Aksi belirtilmedikçe, 50 kişinin aşıldığı her mekânda

En az 2 çıkış bulunması şarttır.

Aksi belirtilmedikçe, Kişi sayısı 500 kişiyi geçer ise

En az 3 çıkış bulunması şarttır.

Aksi belirtilmedikçe, Kişi sayısı 1000 kişiyi geçer ise

En az 4 çıkış bulunması şarttır.

Çıkışların birbirinden olabildiğince uzakta olması gerekir.

Bölünmemiş tek mekânlarda 2 çıkış gerekiyor ise çıkışlar arasındaki mesafe yağmurlama sistemi bulunmadığı takdirde diyagonal mesafenin 1/2’sinden ve yağmurlama sistemi mevcut ise diyagonal mesafenin 1/3’ünden az olamaz.

Çıkış mesafelerinin kapıdan alındığı bina kullanım sınıflarında, bir koridor içindeki 2 kaçış merdiveni arasındaki mesafe, yağmurlama sistemi olmayan yapılarda koridor uzunluğunun yarısından ve yağmurlama sistemi olan yapılarda ise koridor uzunluğunun 1/3’ünden az olamaz.

KAÇIŞ MERDİVENİ ÖZELLİKLERİ

Kaçış merdiveninin, zemin düzeyindeki dışarı çıkışın görülebildiği ve engellenmediği hol, koridor, fuaye, lobi gibi bir dolaşım alanına inmesi hâlinde, kaçış merdiveninin indiği nokta ile dış açık alan arasındaki uzaklık, kaçış merdiveni bir kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise 10 m’yi aşamaz. Yağmurlama sistemi olan yapılarda bu uzaklık en fazla 15 m olabilir. Dışa açık alanın, kaçış merdiveninin indiği noktadan açıkça görülmesi ve güvenlikli bir şekilde doğrudan erişilebilir olması gerekir. İç kaçış merdivenlerinden boşalan kullanıcı yükünü karşılayacak yeterli genişlikte dışa açık ı bulunması şarttır.

Kaçış merdivenlerinde her döşeme düzeyinde 17 basamaktan çok olmayan ve 4 basamaktan az olmayan aralıkla sahanlıklar düzenlenir.

Bina yüksekliği 15.50 m’den veya bir kattaki kullanıcı sayısı 100 kişiden fazla olan binalarda dengelenmiş kaçış merdivenlerine izin verilmez.

Sahanlığın en az genişliği ve uzunluğu, merdivenin genişliğinden az olamaz. Basamakların kaymayı önleyen malzemeden olması şarttır

Kaçış merdiveni sahanlığına açılan kapılar hiçbir zaman kaçış yolunun 1/3’ nden fazlasını daraltacak şekilde konumlandırılamaz.

Merdivenlerde baş kurtarma yüksekliğinin, basamak üzerinden en az 210 cm ve sahanlıklar arası kot farkının en çok 300 cm olması gerekir

Herhangi bir kaçış merdiveninde basamak yüksekliği 175 mm’den çok ve basamak genişliği 250 mm’den az olamaz.

Kaçış için kullanılmasına izin verilen merdivenlerde, basamağın kova hattındaki en dar basamak genişliği, konutlarda 100 mm’den ve diğer yapılarda 125 mm' den az olamaz. Her kaçış merdiveninin her iki yanında duvar, korkuluk veya küpeşte bulunması gerekir.

87

DIŞ KAÇIŞ MERDİVENLERİ

Dışarıda yapılan açık kaçış merdiveni, ilgili gereklere uyulması şartıyla iç kaçış merdivenleri yerine kullanılabilir. Dış kaçış merdiveninin korunumlu yuva içinde bulunması şart değildir.

Açık dış kaçış merdiveninin herhangi bir bölümüne, yanlardan yatay ve alttan düşey uzaklık olarak 3 m içerisinde merdivenin özelliklerinden daha az korunumlu kapı ve pencere gibi duvar boşluğu bulunamaz.

Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla olan binalarda, bina dışında açık merdivenlere izin verilmez.

DAİRESEL MERDİVEN

Dairesel merdivenler; yanmaz malzemeden yapılmaları ve en az 100 cm genişlikte olmaları hâlinde, kullanıcı yükü 25 kişiyi aşmayan herhangi bir kattan, ara kattan, veya balkonlardan zorunlu çıkış olarak hizmet verebilir. Belirtilen şartları sağlamayan dairesel merdivenler, zorunlu çıkış olarak kullanılamaz.

Dairesel merdivenler 9.50 m'den daha yüksek olamaz.

Basamağın kova merkezinden en fazla 50 cm uzaklıktaki basış genişliği 250 mm’den az olamaz.

Basamak yüksekliği 175 mm'den çok olamaz.

Baş kurtarma yüksekliği 2.50 m'den az olamaz.

KAÇIŞ YOLU KAPILARI

Kaçış yolu kapılarının temiz genişliği En az 80 cm

Yüksekliği En az 200 cm

Kaçış yolu kapılarında eşik olmaması gerekir. Dönel kapılar ile turnikeler, çıkış kapısı olarak kullanılamaz.

Kaçış yolu kapıları kanatlarının, kullanıcıların hareketini engellememesi gerekir. Kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekânlardaki çıkış kapılarının kaçış yönüne doğru açılması şarttır. Kaçış yolu kapılarının el ile açılması ve kilitli tutulmaması gerekir

Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holü kapılarının; duman sızdırmaz ve 4 kattandaha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olması şarttır. Kapıların, kendiliğinden kapatan düzenekler ile donatılması ve itfaiyecilerin veya görevlilerin gerektiğinde dışarıdan içeriye girmelerine imkân sağlayacak şekilde olması gerekir.

Kaçış kapısında, tek kanatlı kapıda temiz genişlik, kapı kasası veya lamba çıkıntısı ile 90 derece açılmış kanat yüzeyi arasındaki ölçüdür. Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm’den az ve 120 cm’den çok olamaz. İki kanatlı kapıda temiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumda iken, kanat yüzeyleri arasındaki ölçüdür.

Merdivenden tabii zemin seviyesinde güvenlikli bir alana açılan bütün kaçış yolu kapıları ile bir kattaki kişi sayısının 100’ü geçmesi hâlinde, kaçış merdiveni, kaçış koridoru ve yangın güvenlik holü kapıları, kaçış yönünde kapı kolu kullanılmadan açılabilecek şekilde düzenlenir.

Kapıların en çok 110 N kuvvetle açılabilecek şekilde tasarlanması gerekir

88

BİNA KULLANIM SINIFLARINA GÖRE ÖZEL DÜZENLEMELER(KAÇIŞ MERDİVENİ)

Bodrum katlar dâhil 4 katı geçmeyen konutlar ile tek evler, ikiz evler ve sıra evler gibi konutlarda, tek bir kullanıma hizmet veren binalarda veya böyle bir binanın ayrılmış bir bölümünde kaçışlar, kaçış mesafesi aranmaksızın normal merdivenlerle sağlanabilir. Bu merdivenlerde başka herhangi bir özellik aranmaz

-Birinci fıkrada belirtilenler dışındaki konutlarda, -Konut içindeki herhangi bir noktadan konut çıkış kapısına kadar olan uzaklığın 20 m’yi, -Yağmurlama sistemi olan konutlarda 30 m’yi geçmemesi gerekir. -İkiden çok ara kat bulunmayan apartman dairelerinde tek kapı bulunması hâlinde, bu kapı üst katta düzenlenemez. Üstteki katın döşeme alanı, bu kat için ayrı bir çıkış sağlanmadıkça 70 m2 ’yi aşamaz.

Konut birimlerinden bütün çıkışların, kaçış merdivenlerine veya güvenli bir açık alana doğrudan erişim imkânı sağlayacak şekilde olması gerekir.

Kaçış uzaklığı, apartman dairelerinin kapısından başlanarak ölçülür. Bir apartman dairesi için aynı kat düzeyinde iki kapı gerektiğinde, yalnızca tek doğrultuda kaçış veya tek bir kaçış merdiveni sağlanıyor ise kaçış uzaklığı en uzaktaki kapıdan başlanarak ve iki ayrı doğrultuda kaçış imkânı sağlanabiliyor ise kaçış uzaklığı her bir kapıdan başlanarak ölçülür.

KAÇIŞ MESAFELERİ UYGUN OLMAK ŞARTIYLA, BİNALARIN SADECE KONUT BÖLÜMLERİNE HİZMET VEREN KAÇIŞ MERDİVENLERİ

Yapı yüksekliği 21.50 m’nin altındaki konutlarda; -Korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul edilir ve ikinci çıkış aranmaz.

Yapı yüksekliği 21.50 m’den fazla ve 30.50 m’den az olan konutlarda

-En az 2 merdiven düzenlenmesi, -Merdivenlerden en az birisinin korunumlu olması -Her daireden 2 merdivene de ulaşılması gerekir.

Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla ve 51.50 m’den az olan konutlarda

-Birbirlerine alternatif, her ikisi de korunumlu -En az birinde yangın güvenlik holü düzenlenmiş veya basınçlandırma uygulanmış 2 kaçış merdiveni yapılması mecburidir. - Kattaki konutların her birinin içinden bir yangın güvenlik holünden geçilerek yangın merdivenine ulaşılıyor ise binanın genel merdiveninin korunumlu olması gerekli değildir.

Yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek olan konutlarda

-Birbirlerine alternatif ve yangın güvenlik holü olan ve basınçlandırılan -En az 2 kaçış merdiveni yapılması şarttır.

Konut yapılarının farklı amaçla kullanılan bodrum katlarında, konut ile ortak kullanılan kaçış merdivenlerinin önüne yangın güvenlik holü düzenlenmesi gerekir.

Giriş, çıkış ve şaftları üst katlardan 120 dakika yangına dayanıklı döşeme veya bölme ile ayrılan bodrum katlar, beşinci fıkrada belirtilen yapı yüksekliklerine dahil edilmez ve yangın güvenlik tedbirleri bakımından ayrı değerlendirilir

Çatı arası piyeslerden binanın normal merdivenine veya korunumlu kaçış merdivenine alternatif kaçış imkânı sağlanması durumunda, çatı arası piyes yüksekliği beşinci fıkrada belirtilen yapı yüksekliklerine dahil edilmez.

89

Hastanelerde koridor genişlikleri : 2 m’den az olamaz.

KAZAN DAİRELERİ

Kazan dairelerinin ilgili Türk Standartlarına uygun olması şarttır.

Kazan dairesi, binanın diğer kısımlarından, yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrılmış olarak merkezi bir yerde ve bütün hâlinde bulunur. Bina dilatasyonu, kazan dairesinden geçemez.

Kazan dairelerinde duman bacalarına ilave olarak temiz ve kirli hava bacaları yaptırılması şarttır.

Kazan dairesi kapısının, kaçış merdivenine veya genel kullanım merdivenlerine doğrudan açılmaması ve mutlaka bir ortak hol veya koridora açılması gerekir

-Isıl kapasiteleri 50 kW-350 kW arasında olan kazan dairelerinde en az bir kapı, -Döşeme alanı 100 m2 ’nin üzerindeki veya ısıl kapasitesi 350 kW’ın üzerindeki kazan dairelerinde en az 2 çıkış kapısı olur.

Çıkış kapılarının olabildiği kadar biribirinin ters yönünde yerleştirilmesi, yangına en az 90 dakika dayanıklı, duman sızdırmaz ve kendiliğinden kapanabilecek özellikte olması gerekir.

Kazan dairesi tabanına sıvı yakıt dökülmemesi için gerekli tedbir alınır ve dökülen yakıtın kolayca boşaltılacağı bir kanal sistemi yapılır

Sıvı yakıtlı kazan dairesinde en az 0.25 m3 hacminde uygun yerde betondan pis su çukuru yapılır. Zemin suları uygun noktalardan bodrum süzgeçleri ile toplanarak pis su çukuruna akıtılır ve bu pis su çukuru kanalizasyona bağlanır. Kot düşük ise, pis su çukuru pompa konularak kanalizasyona bağlanır. Sıvı yakıt akıntıları yakıt ayırıcıdan geçirildikten sonra pis su çukuruna akıtılır ve kontrollü bir şekilde kazan dairesinden uzaklaştırılır

Kazan dairesinde en az 1 adet 6 kg’lık çok maksatlı kuru kimyevi tozlu yangın söndürme cihazı ve büyük kazan dairelerinde en az 1 adet yangın dolabı bulundurulur.

Kazan dairesi: Binanın diğer kısımlarından, yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrılmış olarak merkezi bir yerde ve bütün hâlinde bulunur. Bina dilatasyonu, kazan dairesinden geçemez. Yakıt depoları: Yangına dayanıklı bölmelerle korunmuş bir hacme yerleştirilir. Yakıt deposu ile kazan dairesinin yangına 120 dakika dayanıklı bir bölme ile ayrılmış olması gerekir. Havuzlama: Depoda yeterli havalandırmanın sağlanması ve tank kapasitesinin en az üçte birini alacak şekilde havuzlama yapılması şarttır. Yakıt tankları, ilgili Türk Standartlarına göre hesaplanır ve yerleştirilir. Kömürlük; kazan dairesine bitişik, taban kotu el ile veya stoker ile yükleme ve boşaltmaya elverişli olarak tesis edilir. Kömürün rahat taşınabilmesi ve cürufun kolay atılabilmesi gerekir. Kömürlük alanı 1.5 m kömür yüksekliği esas alınarak hesaplanır

90

KALORİFER YAKITI OLARAK KULLANILAN SIVI YAKITLARIN DEPOLANMALARI

1000 litreye kadar Bodrumda ve varil içinde

3000 litreye kadar Bodrumda ve sızıntısız sac kaplarda,

40000 litreye kadar

Bina içinde bodrum katta, yangına 120 dakika dayanıklı kâgir odada sızıntısız tanklarda veya bina dışında sızıntısız yeraltı ve yerüstü tanklarında,

40000 litreden fazla olması hâlinde

Yakıt tankları, binadan ayrı, bağımsız, tek katlı bir binaya yerleştirilmiş ve Sekizinci Kısımda belirtilen emniyet tedbirleri alınmış şekilde.

Bu depolar, bu Yönetmelikte belirtilen hususlara ve ilgili standartlara uymak kaydıyla, bodrumda en fazla 2000 litre hacminde yapılabilir.

Günlük yakıt deposu ise, en fazla 100 litre olmak üzere, daire içinde kapalı bir hacimde yapılabilir. Günlük yakıt deposu sadece havalık ile atmosfere açılır, taşma borusu ana yakıt deposuna bağlanır

Kat kaloriferi tesisatı bulunan veya gazyağı kullanan binalarda, en az 1 adet 6 kg'lık kuru ABC tozlu el yangın söndürme cihazı bulundurulması şarttır.

Mutfak ve çay ocakları: Binanın diğer kısımlarından en az 120 dakika süreyle yangına dayanıklı bölmeler ile ayrılmış biçimde konumlandırılır. Bölme olarak ahşap ve diğer kolay yanıcı maddeler kullanılamaz Kazana ait baca duvarları: 500 0C sıcaklığa dayanıklı olan malzemeden yapılır ve yapılmasında delikli tuğla ve briket kullanılamaz. Bacaların temizliği: Sıvı ve katı yakıtlı kazanların bacalarının altında bir kurum temizleme menfezi bulunması ve yılda en az iki defa yetkili kişilere temizlettirilmesi gerekir. Bacaların temizliğinden bina sahibi ve yöneticisi sorumludur. Sac konan pencereden çıkarılıp, saçaktan 25 cm açıkta ve 50 cm yüksekte ve ucunda şapka kullanılarak kurulur. Boruların birleştiği yerler çember ile kapatılıp, bu çemberden duvar ve tavana bağlanmak suretiyle, birbirinden ayrılması ve devrilmesi önlenir. Odun ve kömür gibi katı yakıtlar ile yüksek oranda is bırakan sıvı yakıtlar kullanıldığı takdirde, borular ayda bir, bacalar ise iki ayda bir temizlenir. Kapalı otoparklar: Alanlarının toplamı 600 m2 ’den büyük olan kapalı otoparklarda otomatik yağmurlama sistemi, yangın dolap sistemi ve itfaiye su alma ağızları yapılması mecburidir. Toplam alanı 2000 m2 ’yi aşan kapalı otoparklar için mekanik duman tahliye sistemi yapılması şarttır. Asansör kuyusu ve makina dairesi: Asansör kuyusu ve makine dairesi, yangına en az 60 dakika dayanıklı ve yanıcı olmayan malzemeden yapılır. Aynı kuyu içinde 3’den fazla asansör kabini düzenlenemez. 4 asansör kabini düzenlendiği takdirde, ikişerli gruplar hâlinde araları yangına 60 dakika dayanıklı bir malzeme ile ayırılır.

Acil durum asansörü: Yapı yüksekliği 51.50 m'den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil hâllerde kullanılmak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır.

91

ACİL DURUM ASANSÖRÜ

Acil durum asansörü; bir yapı içinde yangına müdahale ekiplerinin ve bunların kullandıkları ekipmanın üst ve alt katlara makul bir emniyet tedbiri dâhilinde hızlı bir şekilde taşınmasını sağlamak, gerekli kurtarma işlemlerini yapmak ve aynı zamanda engelli insanları tahliye edilebilmek üzere tesis edilir. Asansör, aynı zamanda normal şartlarda binada bulunanlar tarafından da kullanılabilir. Ancak, bir yangın veya acil durumda, asansörün kontrolü acil durum ekiplerine geçer

Yapı yüksekliği 51.50 m'den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil hâllerde kullanılmak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır.

Acil durum asansörleri önünde, aynı zamanda kaçış merdivenine de geçiş sağlayacak şekilde, her katta 6 m2 ’den az, 10 m2 ’den çok ve herhangi bir boyutu 2 m’den az olmayacak yangın güvenlik holü oluşturulur.

Acil durum asansörünün kabin alanının en az 1.8 m², hızının zemin kattan en üst kata 1 dakikada erişecek hızda olması ve enerji kesilmesi hâlinde, otomatik olarak devreye girecek özellikte ve 60 dakika çalışır durumda kalmasını sağlayacak bir acil durum jeneratörüne bağlı bulunması gerekir

Acil durum asansörlerinin elektrik tesisatının ve kablolarının yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı olması ve asansör boşluğu içindeki tesisatın sudan etkilenmemesi gerekir.

Acil durum asansörünün makina dairesi ayrı olur ve asansör kuyusu basınçlandırılır.

Transformatör ve jeneratörlerin kurulacağı odaların bütün duvarları, tabanı ve tavanı en az ne kadar süreyle yangına dayanabilecek şekilde olmalıdır? Transformatörün kurulacağı odanın bütün duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır Jeneratörün kurulacağı odanın duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır.

Aşağıda belirtilen binalarda, acil durum aydınlatması yapılması şarttır: a)Hastaneler ve huzur evlerinde ve eğitim amaçlı binalarda, b)Kullanıcı yükü 200'den fazla olan bütün binalarda, c)Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalarda, ç)Penceresiz binalarda, d)Otel, motel ve yatakhanelerde, e)Yüksek tehlikeli yerlerde, f)Yüksek binalarda.

Acil durum aydınlatması : (1) Acil durum aydınlatma sistemi; şehir şebekesi veya benzeri bir dış elektrik beslemesinin kesilmesi, yangın, deprem gibi sebeplerle bina veya yapının elektrik enerjisinin güvenlik maksadıyla kesilmesi ve bir devre kesici veya sigortanın açılması sebebiyle normal aydınlatmanın kesilmesi hâllerinde, otomatik olarak devreye girerek yeterli aydınlatma sağlayacak şekilde düzenlenir. (2)Bütün kaçış yollarında, toplanma için kullanılan yerlerde, asansörde ve yürüyen merdivenlerde, yüksek risk oluşturan hareketli makineler ve kimyevi maddeler bulunan atölye ve laboratuvarlarda, elektrik dağıtım ve jeneratör odalarında, merkezi batarya ünitesi odalarında, pompa istasyonlarında, kapalı otoparklarda, ilk yardım ve emniyet ekipmanının bulunduğu yerlerde, yangın uyarı butonlarının ve yangın dolaplarının bulunduğu bölümler ile benzeri bölümlerde

92

Aşağıda belirtilen binalarda, acil durum aydınlatması yapılması şarttır: a)Hastaneler ve huzur evlerinde ve eğitim amaçlı binalarda, b)Kullanıcı yükü 200'den fazla olan bütün binalarda, c)Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalarda, ç)Penceresiz binalarda, d)Otel, motel ve yatakhanelerde, e)Yüksek tehlikeli yerlerde, f)Yüksek binalarda. (3)Acil durum aydınlatmasının normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması şarttır. Acil durum çalışma süresinin kullanıcı yükü 200’den fazla olduğu takdirde en az 120 dakika olması gerekir.

ACİL DURUM YÖNLENDİRMESİ

Birden fazla çıkışı olan bütün binalarda, kullanıcıların çıkışlara kolaylıkla ulaşabilmesi için acil durum yönlendirmesi yapılır. Acil durum hâlinde, bina içerisinde tahliye için kullanılacak olan çıkışların konumları ve bina içerisindeki her bir noktadan planlanan çıkış yolu bina içindekilere gösterilmek üzere, acil durum çıkış işaretlerinin yerleştirilmesi şarttır.

Yönlendirme işaretlerinin aydınlatması 72 nci maddede belirtilen özelliklere sahip acil aydınlatma üniteleri ile dışarıdan aydınlatma suretiyle yapılır veya bu aydınlatmada, aynı özelliklere ve içeriden aydınlatılan işaretlere sahip acil durum yönlendirme üniteleri kullanılır.

Acil durum yönlendirmesinin normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması gerekir. Kullanıcı yükünün 200’den fazla olması hâlinde, acil durum yönlendirmesinin çalışma süresinin en az 120 dakika olması şarttır.

Yönlendirme işaretleri; yeşil zemin üzerine beyaz olarak, ilgili yönetmelik ve standartlara uygun sembolleri ve normal zamanlarda kullanılacak çıkışlar için “ÇIKIŞ”, acil durumlarda kullanılacak çıkışlar için ise, “ACİL ÇIKIŞ” yazısını ihtiva eder.

Yönlendirme işaretlerinin her noktadan görülebilecek şekilde ve işaret yüksekliği 15 cm’den az olmamak üzere, azami görülebilirlik uzaklığı; dışarıdan veya kenarından aydınlatılan yönlendirme işaretleri için işaret boyut yüksekliğinin 100 katına, içeriden ve arkasından aydınlatılan işaretlere sahip acil durum yönlendirme üniteleri için işaret boyut yüksekliğinin 200 katına eşit olan uzaklık olması gerekir. Bu uzaklıktan daha uzak noktalardan erişim için gerektiği kadar yönlendirme işareti ilave edilir.

Yönlendirme işaretleri, yerden 200 cm ilâ 240 cm yüksekliğe yerleştirilir.

Yönlendirme işaretlerinin hem normal aydınlatma ve hem de acil durum aydınlatma hâllerinde kaçış yolu üzerinde bütün erişim noktalarından görülebilir olması gerekir. Dışarıdan aydınlatılan yönlendirme işaretleri aydınlatmasının, görülebilen bütün doğrultularda en az 2 cd/m² olması ve en az 0.5 değerinde bir kontrast oranına sahip bulunması şarttır.

Kaçış yollarında yönlendirme işaretleri dışında, kaçış yönü ile ilgili tereddüt ve karışıklık yaratabilecek hiçbir ışıklı işaret veya nesne bulundurulamaz.

Acil durum yönlendirme işaretleri: Yönlendirme işaretleri, yerden 200 cm ilâ 240 cm yüksekliğe yerleştirilir.

93

Yangın uyarı butonları : Yangıngının, bir kattaki herhangi bir noktadan o kattaki herhangi bir yangın uyarı butonuna yatay erişim uzaklığının 60 m'yi geçmeyecek şekilde yerleştirilmesi gerekir. Engelli veya yaşlıların bulunduğu yerlerde bu mesafe azaltılabilir.

Yangın uyarı butonları: Tüm yangın uyarı butonlarının görülebilir ve kolayca erişilebilir olması gerekir. Yangın uyarı butonları, yerden en az 110 cm ve en fazla 130 cm yüksekliğe yerleştirilir. Aşağıda belirtilen binalarda yangın uyarı butonlarının kullanılması mecburidir. KOLAY EZBERLE: 110 cm-130 cm:110 itfaiye(yangın çıkınca aranacak numara-yangın uyar butonunu hatırlatsın)

YANGIN UYARI BUTONLARININ KULLANILMASI MECBURİ BİNALAR

Konutlar hariç, kat alanı 400 m2 ’den fazla olan iki kat ile dört kat arasındaki bütün binalarda,

Konutlar hariç, kat sayısı dörtten fazla olan bütün binalarda,

Konutlar dâhil bütün yüksek binalarda.(Yüksek Bina: Bina yüksekliği 21.50 m’den, yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan binalardır.

Yangın kontrol panelleri : (1)Yangın kontrol panelleri ve tekrarlayıcı paneller aşağıda belirtilen şekilde olur: a)Kontrol ve tekrarlayıcı paneller, binanın, tercihen zemin katında veya kolay ulaşılabilir bölümünde ve sürekli olarak görevli personel bulunan bir yerinde tesis edilir. b)Yangın kontrol panelinin tesis edildiği yerde personelin bulunamadığı zaman aralıkları var ise bu sürelerde sürekli personel bulunan ikinci bir mahalde veya daha fazla mahalde tekrarlayıcı paneller tesis edilir

SESLİ UYARI CİHAZLAR

Sesli uyarı cihazları binanın her yerinde, yerden 150 cm yükseklikte ölçülecek ve ses seviyesi ortalama ortam ses seviyesinin en az 15 dBA üzerinde olacak şekilde yerleştirilir.

Uyuma maksatlı bölümler ile banyo ve duşlarda, ses seviyesinin en az 75 dBA olması gerekir.

Sesli uyarı cihazlarının 3 m uzaklıkta en az 75 dBA ve en çok 120 dBA ses seviyesi elde edilecek özellikte olması şarttır.

94

Otomatik olarak yayınlanan ses mesajları ve yangın merkezinden mikrofonla yayınlanan canlı ses mesajları ile binada yaşayanların tahliyesini veya bina içerisinde yer değiştirmelerini sağlayacak

şekilde anons sistemleri kurulması mecburi binalar.

Binadaki yatak sayısı 200’den fazla olan otel, motel ve yatakhaneler.

Yapı inşaat alanı 5000 m2’den büyük olan veya toplam kullanıcı sayısı 1000 kişiyi aşan topluma açık binalarda, alışveriş merkezlerinde, süpermarketlerde, endüstri tesislerinde ve benzeri binalar.

Yapı yüksekliği 51.50 m’yi geçen bütün binalar.

Bütün yangın kontrol panelleri: Bütün yangın kontrol panellerine ve tekrarlayıcı panellere enerji sağlayan besleme kablolarının, yangına karşı en az 60 dakika dayanabilecek özellikte olması şarttır.

Duman tahliyesinde kullanılacak fanların ve basınçlandırma fanlarının besleme kablolarının yangına en az kaç dakika dayanıklı olması ve jeneratörden beslenecek şekilde tesis edilmesi gerekir? Duman tahliyesinde kullanılacak fanların ve basınçlandırma fanlarının besleme kablolarının yangına en az 60dakika dayanıklı olması ve jeneratörden beslenecek şekilde tesis edilmesi gerekir.

Sulu söndürme sistemleri: Sulu söndürme sistemleri tasarımında bina tehlike sınıfları dikkate alınır. Su deposu hacmi, düşük tehlike için 30 dakika, orta tehlike için 60 dakika ve yüksek tehlike için 90 dakika esas alınarak bulunur.

Kaçış merdiveni veya yangın güvenlik holü: Yüksek binalar ile kat alanı 1000 m2 ’den fazla olan alışveriş merkezlerinde, otoparklarda ve benzeri yerlerde ıslak veya kuru sabit boru sistemi üzerinde, itfaiye personelinin ve eğitilmiş personelin kullanımına imkân sağlayan bağlantı ağızları bırakılması ve bu bağlantı ağızlarının kaçış merdiveni veya yangın güvenlik holü gibi korunmuş mekânlarda olması şarttır.

Yangın dolabı ve itfaiye su alma ağzı: Bir boyutu 60 m’yi geçen katlarda yangın dolabı ve itfaiye su alma ağzı yapılması gerekir. Herhangi bir noktadan su alma ağzına olan mesafe 60 m’den fazla olamaz.

Yangın dolapları : -Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m2 ’den büyük imalathane, atölye, depo, konaklama, sağlık, toplanma amaçlı ve eğitim binalarında, -Alanlarının toplamı 600 m2 ’den büyük olan kapalı otoparklarda ve ısıl kapasitesi 350 kW’ın üzerindeki kazan dairelerinde yangın dolabı yapılması mecburîdir. -Yangın dolapları, her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her bölümde aralarındaki uzaklık 30 m’den fazla olmayacak şekilde düzenlenir. -Yangın dolapları mümkün olduğu kadar koridor çıkışı ve merdiven sahanlığı yakınına kolaylıkla görülebilecek şekilde yerleştirilir. Binanın yağmurlama sistemi ile korunması ve katlara itfaiye su alma ağzı bırakılması hâlinde, yangın dolapları, ıslak tip yağmurlama branşman hattından beslenebilir ve aralarındaki uzaklık 45 m’ye kadar çıkarılabilir. Hidrant sistemleri: Hidrant sistemi dizayn debisinin en az 1900 l/dak olması şarttır. Debi, binanın tehlike sınıfına göre artırılır. Hidrant çıkışında 700 kPa basınç olması gerekir. - Hidrantlar arası uzaklık çok riskli bölgelerde 50 m, riskli bölgelerde 100 m, orta riskli bölgelerde 125 m ve az riskli bölgelerde 150 m alınır.

95

- Normal şartlarda hidrantlar, korunan binalardan ortalama 5 ilâ 15 m kadar uzağa yerleştirilir. (5) Hidrant sistemine suyu sağlayan boru donanımında ring sistemi mevcut değil ise, kullanılabilecek en düşük borunun çapının 100 mm olması ve hidrolik hesaba göre belirlenmesi gerekir. - Sistemde kullanılacak hidrantların, ilgili Türk Standartlarına uygun yerüstü yangın hidrantı olması gerekir. - Hidrant sisteminde, hidrant yenilenmesini ve bakım işlemlerinin yapılmasını kolaylaştıracak uygun noktalarda ve yerlerde yeraltı veya yerüstü veyahut hem yeraltı ve hem de yerüstü hat kesme vanaları temin ve tesis edilir.

Dış Hidrant sistemi: İçerisinde her türlü kullanım alanı bulunan ve genel yerleşme alanlarından ayrı olarak planlanan yerleşim alanlarında yapılacak binaların taban alanları toplamının 5000 m2 ’den büyük olması halinde dış hidrant sistemi yapılması mecburîdir.

YANGIN ÇEŞİDİ TAŞINABİLİR SÖNDÜRME CİHAZLARININ TİPİ

A sınıfı(katı)

Öncelikle çok maksatlı kuru kimyevi tozlu veya sulu

B sınıfı(sıvı)

Öncelikle kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya köpüklü,

C sınıfı(gaz) Kuru kimyevi tozlu veya karbondioksitli,

D sınıfı(Metal) Öncelikle kuru metal tozlu,

Yangın söndürme cihazları bulundurulması: Düşük tehlike sınıfında her 500 m2 , orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m² yapı inşaat alanı için 1 adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg’lık kuru kimyevî tozlu veya eşdeğeri gazlı yangın söndürme cihazları bulundurulması gerekir. Söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi : Söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi en fazla 25 m olur Söndürme cihazlarının yüksekliği: Taşınabilir söndürme cihazlarında söndürücünün duvara bağlantı asma halkası duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde yerleştirilir ve 4 kg’dan daha ağır ve 12 kg’dan hafif olan cihazların zeminden olan yüksekliği yaklaşık 90 cm’yi aşmayacak şekilde montaj yapılır. Yangın söndürme cihazlarının periyodik kontrolü ve bakımı: Yangın söndürme cihazlarının periyodik kontrolü ve bakımı TS ISO 11602-2 standardına göre yapılır. -Söndürme cihazlarının bakımını yapan üreticinin veya servis firmalarının dolum ve servis yeterlilik belgesine sahip olması gerekir. -Servis veren firmalar, istenildiğinde müşterilerine belgelerini göstermek zorundadır. Söndürme cihazlarının standartlarda belirtilen hususlar doğrultusunda yılda bir kez yerinde genel kontrolleri yapılır ve dördüncü yılın sonunda içindeki söndürme maddeleri yenilenerek hidrostatik testleri yapılır. -Cihazlar dolum için alındığında, söndürme cihazlarının bulundukları yerleri tehlike altında bırakmamak için, servisi yapan firmalar, bakıma aldıkları yangın söndürme cihazlarının yerine, aldıkları söndürücü cihazın özelliğinde ve aynı sayıda kullanıma hazır yangın söndürme cihazlarını geçici olarak bırakmak zorundadır. - Binalara konulacak yangın söndürme cihazlarının cinsi, miktarı ve yerlerinin belirlenmesi konusunda, gerekirse mahalli itfaiye teşkilatının görüşü alınabilir.

96

Parlayıcı ve patlayıcı maddeler üretilen depolar: Parlayıcı ve patlayıcı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan tek katlı binalarda duvarların yanmaz veya yangına 120 dakika dayanıklı olması gerekir. Çok katlı binalarda ise, binaların en üst katında olmak şartıyla ilgili tüzük ve yönetmeliklerde öngörülen ölçüde bu maddelerin üretilmesine veya işletilmesine veya depolanmasına müsaade edilir.

Av malzemesi satış yerleri: Katları farklı amaçlarla kullanılan çok katlı binalarda veya pasajlarda av malzemesi satılabilmesi için; satış yerinin zemin katında olması, sokaktan doğrudan girişinin bulunması, binanın diğer bölümleri ile bağlantısının bulunmaması ve duvarları yangına en az 180 dakika dayanıklı olması şarttır.

Dolu tüplerin depolanması: Dolu tüpler, işyerlerinde tehlike yaratmayacak miktarda depolanır. Tüpler, yangına en az 120 dakika dayanıklı ayrı binalarda veya bölmelerde, radyatör ve benzeri ısı kaynaklarından uzakta bulundurulur ve tüplerin devrilmemesi veya yuvarlanmaması için gerekli tedbirler alınır

LPG tüplerinin depolanmasına ilişkin esaslar (1) LPG depolanacak binaların; a)Müstakil ve tek katlı olması, b)Döşemesinin, tavanın ve duvarlarının yangına en az 120 dakika dayanıklı malzeme ile yapılması, c)Çatısında hafif malzemeler kullanılması, ç)Dış duvarlarında veya çatısında, her 3 m³ depo hacmi için en az 0.2 m²'lik kırılmaz cam veya benzeri hafif malzeme ile kaplanmış bir boşluk bırakılması, d)Depo kapılarının yangına karşı en az 90 dakika dayanıklı malzemeden yapılması, şarttır. -Perakende satış yerleri en az 120 dakika yangına dayanıklı binalarda kurulur ve bir başka işyeri veya konut ve benzeri yerlere ahşap kapı veya ahşap veya madeni çerçeveli camekân bölme ile irtibatlı olamaz. -Şayet bölme gerekli ise en az 90 dakika yangına dayanıklı malzemeden yapılması şarttır. Binalardaki giriş ve çıkış kapılarının, pencerelerin ve panjurların-basınç karşısında dışarıya doğru açılması ve tehlike anında bina içinde bulunanların kolayca kaçabilmelerini veya tahliye edilebilmelerini sağlayacak biçimde yapılması gerekir. Özel bina ve odaların çatısında ve sokak, cadde, bahçe ve benzeri cephe duvarlarında, kesit alanı kapalı hacmin her 3 m3 ’ü için en az 0.2 m2 esasına göre hesaplanmış patlama panelleri inşa edilir. (1)Evlerde 2’den fazla LPG tüpü bulundurulamaz. (2)LPG tüpleri dik konumda bulundurulur. Tüp ile ocak, şofben, kombi ve katalitik gibi cihazlar arasında hortum kullanılması gerektiğinde, en fazla 150 cm uzunluğunda ve ilgili standartlara uygun eksiz hortum kullanılır ve bağlantılar kelepçe ile sıkılır. (3)Tüpler, mümkünse balkonlarda bulundurulur. Kapalı veya az havalanan bir yerde tüp bulundurulacak ise bu bölümün havalandırılması sağlanır. (4)Tüplerin konulduğu yerin doğrudan doğruya güneş ışınlarına maruz kalmaması ve radyatörlerin, soba veya benzeri ısıtıcıların yakınına tüp konulmaması gerekir. (5)LPG kullanılan sanayi tipi büyük mutfaklarda gaz kaçağını tespit eden ve sesli olarak uyaran gaz uyarı cihazının bulundurulması mecburidir. (6)İşyeri veya topluma açık her türlü binada zemin seviyesinin altında kalan tam bodrum katlarında LPG tüpü bulundurulamaz.

97

Tehlike bölgeleri : TEHLİKELİ BÖLGELER

Bölge ismi Özelliği Tehlike bölgelerindeki sınırlamalar

0. Bölge

Patlayıcı gaz-hava karışımının devamlı surette veya uzun süre mevcut olduğu boru ve kap içleri gibi bölgelerdir

Beklenen yüksek işletme tehlikesi sebebiyle yalnız bu Bölgede kullanılmasına müsaade edilmiş ve var ise Türk Standartları Enstitüsü sertifikalı veya uygunluk belgeli olan cihazların kullanılması mecburidir

1. Bölge

Patlayıcı gaz-hava karışımının normal çalışma sırasında oluşma ihtimalinin olduğu dolum borusu civarı ve armatürler gibi bölgelerdi

Yalnız patlama ve kıvılcım güvenlikli cihaz ve sistemler kullanılır. Bu bölgeye taşıma araçlarının girmesine, ancak patlayıcı karışımların oluşmasını önleyecek tedbirlerin alınmış olması hâlinde müsaade edili

2. Bölge

Patlayıcı gaz-hava karışımının normal çalışma sırasında oluşma ihtimalinin olmadığı ve fakat olması hâlinde yalnız kısa bir süre için mevcut olduğu, tankların yakın çevresi gibi bölgelerdir.

Sadece kıvılcım oluşturmayan ve buhar hava karışımının tutuşma sıcaklığının 4/5 sıcaklığına erişmeyen cihaz ve sistemler kullanılabilir. Bu Bölgede basınçlı, sıvılaştırılmış veya basınç altında çözünmüş gazlar, yanmayan ve sağlığa zararlı olmayan gazlar ve söndürme cihazları hariç olmak üzere, sadece yangına en az 120 dakika dayanıklı kapalı hacimlerde depolanabilir.

Acil durum ekipleri: Yapı yüksekliği 30.50 m.’den fazla olan konut binaları ile içinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur

98

ACİL DURUM EKİPLERİ

Yapı yüksekliği 30.50 m.’den fazla olan konut binaları ile içinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur

Söndürme ekibi En az 3 kişi

Kurtarma ekibi En az 3 kişi

Koruma ekibi En az 2 kişi

İlk yardım ekibi En az 2 kişi(Tablo altındaki açıklamaya bakınız)

NOT:İlk yardım ekibi oluştururken İlk yardım yönetmeliği madde 19 dikkate alınarak hesaplama yapılır.İlkyardımcı bulundurulması MADDE 19 – (1) İş sağlığı ve güvenliği kapsamında; a)Az tehlikeli işyerlerinde :Her 20 çalışan için 1 ilkyardımcı, b)Tehlikeli işyerlerinde :Her 15 çalışana kadar 1 ilkyardımcı, c)Çok tehlikeli işyerlerinde :Her 10 çalışana kadar 1 ilkyardımcı bulundurması zorunludur.

Söndürme ve tahliye tatbikatı : Binada senede en az 1 kez söndürme ve tahliye tatbikatı yapılır

Acil çıkışı zorunluluğu: a)Mevcut yapılarda, 147 nci ve 148 inci maddeler esas alınarak her bir çıkışın genişliği 200 cm’yi aşmayacak şekilde çıkış sayısı bulunur. Bir katta veya katın bir bölümünde, hesaplanan değerden az olmamak üzere 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli yerlerde ve 60 kişinin aşıldığı yerlerde en az 2 çıkış, 600 kişinin aşıldığı yerlerde en az 3 çıkış ve 1000 kişinin aşıldığı yerlerde en az 4 çıkış olması şarttır. b)Kapıların birbirinden olabildiğince uzakta olması gerekir. Bölünmemiş mekânlarda kapılar arasındaki mesafe, en uzun köşegenin 1/3’ünden, yağmurlama sistemli yapılarda ise, 1/4’ünden az olamaz.

Kaçış merdiveninin özellikleri: (1)Mevcut yapılarda kaçış merdivenlerinin aşağıda belirtilen özelliklerde olması gerekir. a)Aksi belirtilmedikçe, kaçış merdivenlerinde sahanlık olması ve sahanlığın genişliğinin ve uzunluğunun merdivenin genişliğinden az olmaması gerekir. b)Herhangi bir kaçış merdiveninde basamak yüksekliği 18 cm’den çok ve basamak genişliği 20 cm’den az olamaz. Basamakların kaymayı önleyen malzemeden olması şarttır. c)Merdivenlerde baş kurtarma yüksekliği, basamak üzerinden en az 210 cm olmalıdır.

Dış kaçış merdivenleri: (1)Mevcut yapılarda dış kaçış merdivenlerine; herhangi bir bölümüne yanlardan yatay uzaklık olarak 1.8 m içerisinde korunumsuz duvar boşluğu bulunmamak ve kaçış merdiveni özelliklerine sahip olmak şartı ile, konutlarda 51.50 m ve diğer yapılarda 30.50 m bina yüksekliğine kadar izin verilir. (2)Herhangi bir bölümüne yanlardan yatay uzaklık olarak 1.8 m içerisinde korunumsuz duvar boşluğu bulunması hâlinde;bütün katlarda bu mesafe içinde kalan boşlukların yangına en az 60 dakika dayanıklı malzemeye dönüştürülmesi veya kaçış merdiveninin bu boşluklardan çıkacak olan duman ve ısı gibi etkilerden korunması için yangına 60 dakika dayanıklı malzeme ile korunumlu yuva içerisine alınması gerekir.

99

Dairesel merdiven : (1) Dairesel merdiven, kullanıcı sayısı 100 kişiyi aşmayan herhangi bir kattan, ara kattan veya balkonlardan zorunlu çıkış olarak hizmet verebilir. (2)Mevcut yapılarda dairesel merdivenlerin, yanmaz malzemeden yapılması ve en az 70 cm genişlikte olması gerekir. Dairesel merdivenin genişliği, bir kattaki kullanıcı sayısının 60 kişiden fazla olması hâlinde 80 cm’den az olamaz. (3)Dairesel merdivenler, konutlarda 51.50 m’den ve diğer yapılarda 30.50 m’den yüksek olamaz. (4)Basamağın kova merkezinden 50 cm uzaklıktaki basamak genişliği 25 cm’den az ve basamak yüksekliği 175 mm’den fazla olamaz. (5)Dış kaçış merdivenlerinin; korozyona karşı korunması, yeterli dayanım ve taşıma kapasitesine sahip olması ve acil durumlarda kullanılabilir olması gerekir. (6)(Değişik: 10/8/2009-2009/15316 K.) Yataklı sağlık hizmeti amaçlı binalarda, huzurevlerinde, anaokulu ve ilköğretim okullarında ve bir kattaki kullanıcı sayısı 50 kişiyi geçen eğlence yerlerinde dairesel merdivene izin verilmez. Kaçış merdiveni havalandırması: (1)Mevcut yapılarda, yüksekliği 30.50 m’den fazla olan bütün kaçış merdivenleri, doğal yolla veya Altıncı Kısımdaki gereklere uygun olarak mekanik yolla havalandırılır veya basınçlandırılır. (2)Kaçış merdiveni ile mutfak, banyo ve servis merdiveni gibi kullanım alanları, aydınlatma ve havalandırma amacıyla aynı aydınlığı veya baca boşluğunu paylaşamaz. (3)Yüksekliği 51.50 m’den fazla olan veya dörtten çok bodrum kata hizmet veren kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şarttır.

Bodrum kat kaçış merdivenleri: (1)Mevcut yapılarda, bodrum katlarda kaçış mesafesine bakılmaksızın; a)Konutlar hariç, bodrum katlardaki mutfaklarda gaz kullanılması, b)Topluma açık mekân olarak kullanılan bodrum katlarda kullanıcı sayısının 25 kişiyi, doğrudan dışarı çıkışı olan bodrum katlarda ise 50 kişiyi geçmesi, c)Birden çok katlı bodrumlarda, imalat, üretim ve depolama yapılması, hâlinde alternatif ikinci çıkış zorunludur. (2)Bodrum kata hizmet veren herhangi bir kaçış merdiveninin, mevcut binalarda kaçış merdivenleri için aranan bütün şartlara uygun olması gerekir. (3)Acil durumda üst katları terk eden kullanıcıların bodrum kata inmelerini önlemek için, merdivenin zemin düzeyindeki sahanlığı, bodrum merdiveninden kapı veya benzeri bir fiziki engel ile ayrılır veya görülebilir uygun yönlendirme yapılır. Kaçış yolu kapıları: (1)Mevcut yapılarda kaçış merdivenlerinin kapılarının; yapı yüksekliği 30.50 m’den az ise en az 60 dakika ve 30.50 m ve daha yüksek yapılarda, en az 90 dakika yangına dayanıklı ve duman sızdırmaz özellikte olması gerekir. Kaçış yolu kapılarının genişliği 70 cm’den ve yüksekliği 190 cm’den az olamaz. (2)Kaçış yolu kapılarının kanatlarının, kullanıcıların hareketini engellememesi ve kullanıcı sayısı 50 kişiyi aşan mekânlardaki çıkış kapılarının kaçış yönüne doğru açılması şarttır. Kaçış yolu kapılarının, el ile açılabilmesi ve kilitli tutulmaması gerekir. Dönel kapılar ve turnikeler çıkış kapısı olarak kullanılamaz. (3)Kapıların kendiliğinden kapatır düzenekler ile donatılması ve itfaiyeci veya görevlilerin gerektiğinde dışarıdan içeriye girebilmelerine imkân sağlanması gerekir.

100

(4)Merdivenden tabii zemin seviyesinde güvenlikli bir alana açılan bütün kaçış yolu kapılarının ve bir kattaki kullanıcı sayısının 100’ü geçmesi hâlinde kaçış merdiveni kapılarının kapı kolu kullanılmadan, panik kollu veya benzeri bir düzenek ile açılabilmesi gerekir. Kapılar en çok 110 N kuvvetle açılabilecek şekilde tasarlanır. Konutlar: (1) Mevcut konutlar için, 48 inci madde aşağıda belirtilen istisnalar ile uygulanır. a)Yapı yüksekliği 30.50 m’nin altındaki mevcut konutlarda ikinci çıkış aranmaz. b)Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla ve 51.50 m’den az ise, binanın ana merdiveninin korunmuş kaçış merdiveni özelliğinde yapılması hâlinde bir merdiven yeterlidir. Korunmuş merdiven iç kaçış merdiveni ise, bir yangın ihbar butonu ile aktive edilen veya algılama sisteminden otomatik aktive olan basınçlandırma sistemi yapılması gerekir. c)Yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek olan konutlarda, birbirlerine alternatif en az birisi korunmuş 2 adet kaçış merdiveni gerekir. Korunmuş kaçış merdiveni basınçlandırılır. (2)Binanın ana merdiveni aynı zamanda bodrum katlara da hizmet veriyor ise ve bodrum katlarda konut dışı kullanılan ve kolay alevlenici madde bulunan kullanım alanları var ise, bodrum katlarda merdivene girişte yangın güvenlik holü düzenlemesi şarttır. Fabrika, imalathane, mağaza, dükkân, depo, büro binaları, ayakta tedavi merkezleri, müze, sergi salonları ve benzeri yerlerde en az 2 bağımsız kaçış merdiveni veya başka çıkışların sağlanması gerekir. (1)Fabrika, imalathane, mağaza, dükkân, depo, büro binaları, ayakta tedavi merkezleri, müze, sergi salonları ve benzeri yerlerde en az 2 bağımsız kaçış merdiveni veya başka çıkışların sağlanması gerekir. Ancak; a)Yapı yüksekliğinin 21.50 m’den az olması, b)Bir kattaki kullanıcı sayısının 50 kişiden az olması, c)Bütün katlarda en fazla kaçış uzaklığının Ek-14’teki uzaklıklara uygun olması, ç)Yapımda yanmaz ürünler kullanılmış olması, d)İmalat ve depolamada kolay alevlenici ve parlayıcı maddeler kullanılmaması, şartlarının hepsinin birlikte gerçekleşmesi hâlinde tek kaçış merdiveni yeterlidir Hastane, otel, huzur evi, ilköğretim okulu, yuva ve benzeri yerler dışında kalan mevcut yapılarda Yağmurlama sistemi: (1)Mevcut binalarda yağmurlama sistemi, 96 ncı maddenin diğer hükümleri saklı kalmak şartıyla aşağıdaki yerlerde uygulanır: a)Bina yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut ve büro haricindeki bütün binalarda, b)Yapı yüksekliği 51.50 m’yi geçen büro binalarında, c)Toplam alanı 1000 m2 ’den fazla olan kapalı otoparklar ile 10’dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı otoparklarda, ç)İkiden fazla katlı bir bina içerisindeki yatak sayısı 200’ü geçen otellerde, pansiyonlarda, misafirhanelerde, d)(Değişik: 16/3/2015-2015/7401 K.) Birden fazla katlı ve toplam yapı inşaat alanı 3000 m2’nin üzerinde olan mağazalarda, alışveriş ve eğlence yerleri ile kongre ve toplantı salonları gibi yerlerde, e) (Değişik: 10/8/2009-2009/15316 K.) Aksi belirtilmedikçe, birden fazla katlı binalardaki, kolay alevlenen madde bulundurulan ve toplam kapalı alanı, bodrum katlarda 2000 m2 ve diğer katlarda 4000 m2 ’den fazla olan depolarda. Reaksiyon tipine göre yanma türleri: • Teorik Tam Yanma (TTY): Hava fazlalık katsayısı (HFK)=λ= 1’dir. • Tam Yanma (TY): HFK=λ > 1’dir. • Eksik Yanma (EY): HFK= λ< 1’dir. • Kısmi Eksik Yanma (KEY): HFK=λ > 1

101

Genel anlamda yanma işlemi,dörde Ayrılır: 1.Yavaş yanma (demirin paslanması) 2.Hızlı yanma (yakıtların yanması) 3.Patlamalı yanma (gaz yakıtlarının kontrolsüz yanması) 4.Kendiliğinden yanma (kömür ocaklarında veya depolarında) ISI:iletim, taşınım ve ışınımla yayılır Otomatik yangın ihbar sistemleri: -Isı duyar sistem -Patlama duyar sistem - Alev duyar sistem -Duman duyar elemanlar Otomatik sabit yangın söndürme tesisleri: -Sprintler sistemi -Halon gazlı söndürme sistemi -Köpüklü söndürme sistemi -Kuru tozlu söndürme sistemi JET YANGINI: İnce uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür. Daha çok yanıcı parlayıcı sıvıların ve gazların boru içinde belli bir basınçla nakledilmesi esnasında borunun veya eklentilerinin herhangi bir yerinde basınçla çıkan sıvı ya da gazın tutuşması şeklînde gerçekleşir. BLEVE (kaynayan sıvı genleşen buhar patlaması): Kapalı bir tank yakınında meydana gelen yanmaya da yangın giderek tankı ısıtır ve tank içinde ısınarak kaynamaya başlayan sıvı tank basıncını hızlı bir şekilde artırır ve patlama gerçekleşir. UVCE (Kapalı olmayan buhar bulutu patlaması): Büyük miktarda ortama yayılan gaz kaçağı hava ile karışarak patlamaya hazır bir bulut oluşturur, o sırada her hangi bir ısı kaynağı ile temas sonucu patlama meydana gelir. HAVUZ TİPİ YANGIN: Bir yerde biriken yakıtın tutuşması ve yanmasıdır. Bazen de çok büyük hacimli yüzer tavanlı tankların tutuşması bu yangın tipine örnektir. Aslında olay tipik bir B sınıfı yangındır. Ancak burada yanıcı madde çok fazladır ve yangın devam ettikçe artan ısı yangının yayılmasını ve şiddetini arttırır. CVCE(Kapalı ortamda buhar bulutu patlaması): Kapalı ortamlarda bulunan buharın ateşlenmesi sonucu meydana gelir.

BAŞARILAR DİLERİZ

YUNUS KAYA-SEÇKİN ÇELİK