Kultura informacyjna Kultura informacyjna w kształtowaniu w kształtowaniu bezpieczeństwa bezpieczeństwa ekologicznegoekologicznego

Wykład VWykład V27 lutego 201127 lutego 2011

LesławLesław MichnowskiMichnowski

Członek Komitetu PrognozCzłonek Komitetu Prognoz “Polska 2000 Plus” “Polska 2000 Plus”

przy przy Prezydium Polskiej Akademii NaukPrezydium Polskiej Akademii Nauk

www.kte.psl.plwww.kte.psl.pl

leslaw.michnowski@gmail.comleslaw.michnowski@gmail.com

Informacje dotyczące wykładu, Informacje dotyczące wykładu, w tym:w tym:

(1) prezentacje wykładów;(1) prezentacje wykładów;

(2) wykaz literatury;(2) wykaz literatury;

3) tematy prac zaliczeniowych.3) tematy prac zaliczeniowych.

http://www.kte.psl.pl/UKSW10-11.htmhttp://www.kte.psl.pl/UKSW10-11.htm

Zapytania, wypowiedzi, komentarze :Zapytania, wypowiedzi, komentarze :leslaw.michnowski@gmail.comleslaw.michnowski@gmail.com

Ogólny model konceptualnyOgólny model konceptualnySystem ŻyciaSystem Życia

jako pomoc w kształtowaniu jako pomoc w kształtowaniu - za pomocą - za pomocą TR-backcastingTR-backcasting - -

zdolności trwałego rozwoju ŚS zdolności trwałego rozwoju ŚS

System Życia (SŻ) System Życia (SŻ) odwzorowuje odwzorowuje podstawowe właściwości statyczne i podstawowe właściwości statyczne i dynamiczne oraz cechy strukturalne dynamiczne oraz cechy strukturalne różnorodnej postaci systemów typu: różnorodnej postaci systemów typu:

człowiek – technika (SCT), ich pod- i nad-człowiek – technika (SCT), ich pod- i nad-systemów, ujętych wspólną nazwą:: systemów, ujętych wspólną nazwą::

systemy życia (sż).systemy życia (sż).

Systemem życia (sż) jest także układ Systemem życia (sż) jest także układ (system): sż – środowisko, jak również (system): sż – środowisko, jak również

środowisko.środowisko.

System życia jest:System życia jest:- systemem otwartym (ze zdolnością - systemem otwartym (ze zdolnością

homeostazy) i ogólnym (L.von Bertalanffy);homeostazy) i ogólnym (L.von Bertalanffy);- systemem naturalnym (E. Laszlo)- systemem naturalnym (E. Laszlo)

- regulonem (K. Bogdański); - regulonem (K. Bogdański); - systemem cybernetycznym (N. Wiener); - systemem cybernetycznym (N. Wiener);

- systemem dynamicznym, w tym - systemem dynamicznym, w tym inercyjnym (J.W. Forrester);inercyjnym (J.W. Forrester);

- systemem autonomicznym (M. Mazur);- systemem autonomicznym (M. Mazur);- systemem informacyjnym rozwijającym się - systemem informacyjnym rozwijającym się

(L. Michnowski).(L. Michnowski).

Systemy otwarte Systemy otwarte L.von Bertalanffy’egoL.von Bertalanffy’ego

Regulony K. BogdańskiegoRegulony K. Bogdańskiego

Pod pojęciem "Regulon" rozumiemy Pod pojęciem "Regulon" rozumiemy układ istniejący dzięki samoregulacjiukład istniejący dzięki samoregulacji,, której natura jest rodzaju której natura jest rodzaju adekwatnego do jego budowy i która adekwatnego do jego budowy i która oparta jest o - co najmniej - jedno oparta jest o - co najmniej - jedno ujemne sprzężenie zwrotne /u.s.z./. ujemne sprzężenie zwrotne /u.s.z./.

- regulony faloweregulony falowe- regulony sybstancjalneregulony sybstancjalne- biopolebiopole

N. WienerN. WienerInformacja – entropiaInformacja – entropia

i/si/s

Loty międzyplanetarne Loty międzyplanetarne

Wzrost entropii nieuchronnym Wzrost entropii nieuchronnym skutkiem każdego działaniaskutkiem każdego działania

System życia (sż)System życia (sż)sż = < E, Rw, Rz, Ho, Ə, i, t >sż = < E, Rw, Rz, Ho, Ə, i, t >

E – elementy tworzące sż,E – elementy tworzące sż,Rw – zbiór relacji wewnętrznych. wiążących Rw – zbiór relacji wewnętrznych. wiążących

elementy systemu w systemową całość; elementy systemu w systemową całość; Rz – zbiór relacji zewnętrznych, wiążących Rz – zbiór relacji zewnętrznych, wiążących

system ze środowiskiem;system ze środowiskiem;Ho – homeostat sż.Ho – homeostat sż.Ə – okres życia sż, Ə – okres życia sż,

i – poziom informacji/jakości sż; i – poziom informacji/jakości sż; t – czas.t – czas.

Struktura sż składa się z: - Struktura sż składa się z: - mikrostruktury, czyli struktury mikrostruktury, czyli struktury

elementów sż (E), oraz elementów sż (E), oraz - makrostruktury, czyli zbioru relacji - makrostruktury, czyli zbioru relacji wewnętrznych (Rw), wiążących w wewnętrznych (Rw), wiążących w

systemową całość elementy sżsystemową całość elementy sż

..Struktura sż zawiera jego Struktura sż zawiera jego

homeostat (Ho), umożliwiający homeostat (Ho), umożliwiający niezbędną w SZR ultrastabilność niezbędną w SZR ultrastabilność

sż.sż.Homeostat - układ sterowania Homeostat - układ sterowania

procesem życia sż - zbudowany jest procesem życia sż - zbudowany jest z dwu podsystemów: z dwu podsystemów:

konserwatywnego i progresywnego.konserwatywnego i progresywnego.

Mikrostruktura (hardware, software) Mikrostruktura (hardware, software) sż ulega zmianom praktycznie w sż ulega zmianom praktycznie w

sposób nieustanny, zaś sposób nieustanny, zaś makrostruktura (orgware) - makrostruktura (orgware) -

okresowookresowo

Podstawowe elementy homeostatu Podstawowe elementy homeostatu rozwiniętego sż/SCT:rozwiniętego sż/SCT:

- pole informacyjne;pole informacyjne;- elita;elita;- powszechna świadomość.powszechna świadomość.

Postać energii emitowanej przez sż Postać energii emitowanej przez sż do środowiska zależy od jego do środowiska zależy od jego

struktury. struktury. Energia ta - gdy jest ukształtowana Energia ta - gdy jest ukształtowana

zgodnie z potrzebami życia zgodnie z potrzebami życia środowiska/odbiorców - stanowi środowiska/odbiorców - stanowi

czynnik ich życia i może stanowić czynnik ich życia i może stanowić także czynnik zwrotnego także czynnik zwrotnego

wspomagania ją emitującego wspomagania ją emitującego

Podstawowe aksjomaty Podstawowe aksjomaty modelu konceptualnego modelu konceptualnego

System ŻyciaSystem Życia - przesłanki wnioskowania - przesłanki wnioskowania

dotyczącego poprawnej metody dotyczącego poprawnej metody przezwyciężania kryzysu przezwyciężania kryzysu

globalnego globalnego

Aksjomat I:Aksjomat I:i = B(n,q)1/si = B(n,q)1/s

i – poziom informacji systemu życiai – poziom informacji systemu życia – zarazem – zarazem poziom rozwoju oraz zorganizowania sż, jak poziom rozwoju oraz zorganizowania sż, jak

również konceptualna miara jakości sż.również konceptualna miara jakości sż.s – poziom entropii ekospołecznej systemu życia, s – poziom entropii ekospołecznej systemu życia,

a także poziom rozwojowych rezerw sż. a także poziom rozwojowych rezerw sż. n – ilość elementów systemu życia; n – ilość elementów systemu życia;

q – jakość elementów systemu życia, oraz q – jakość elementów systemu życia, oraz B(n,q) – pewna funkcja zależna od rodzaju B(n,q) – pewna funkcja zależna od rodzaju

systemu życia oraz ilości I jakości jego systemu życia oraz ilości I jakości jego elementów.elementów.

przy czym:przy czym:Entropia ekospołeczna Entropia ekospołeczna

(jedynie izomorficzne podobieństwo do (jedynie izomorficzne podobieństwo do entropii termodynamicznej) entropii termodynamicznej)

s = k ln ws = k ln wk – pewna stała zależna od rodzaju k – pewna stała zależna od rodzaju

systemu życia;systemu życia;w – ilość różnorodnych w – ilość różnorodnych

czasoprzestrzennych konfiguracji czasoprzestrzennych konfiguracji elementów systemu życia, które elementów systemu życia, które

umożliwiają uzyskiwanie tego samego umożliwiają uzyskiwanie tego samego stanu jakości tego systemu.stanu jakości tego systemu.

Aksjomat II:Aksjomat II:E = mc2E = mc2

- rozumiany jako założenie, iż układ - rozumiany jako założenie, iż układ system życia – środowisko, zbudowany system życia – środowisko, zbudowany

jest z energii w szerszym znaczeniu jest z energii w szerszym znaczeniu (falowej lub substancjalnej, a różnice (falowej lub substancjalnej, a różnice

pomiędzy różnorodnymi postaciami sż pomiędzy różnorodnymi postaciami sż sprowadzają się do odmiennych ich sprowadzają się do odmiennych ich struktur, wyznaczających odmienne struktur, wyznaczających odmienne

właściwości różnorodnych sż. właściwości różnorodnych sż.

Tworzywem systemu życia jest Tworzywem systemu życia jest energia (w szerszym znaczeniu) – energia (w szerszym znaczeniu) – zarówno falowa jak i substancjalna zarówno falowa jak i substancjalna

– E=mc2 (Einstein, Sedlak, – E=mc2 (Einstein, Sedlak, Bogdański)Bogdański)

Aksjomat III:Aksjomat III:System życia jest systemem (ogólnym) w ujęciu System życia jest systemem (ogólnym) w ujęciu

LvB, czyli wszystkie elementy układu: system życia – LvB, czyli wszystkie elementy układu: system życia – środowisko, są współzależne zgodnie z: środowisko, są współzależne zgodnie z:

gdzie: gdzie: Q1 – Qn – elementy układu: system życia – środowisko;Q1 – Qn – elementy układu: system życia – środowisko;f1 – fn – funkcje określające dynamiczne zależności f1 – fn – funkcje określające dynamiczne zależności

występujące pomiędzy tymi elementami występujące pomiędzy tymi elementami

Tworzywem systemu życia jest Tworzywem systemu życia jest energia (w szerszym znaczeniu) – energia (w szerszym znaczeniu) – zarówno falowa jak i substancjalna zarówno falowa jak i substancjalna

– E=mc2 (Einstein, Sedlak, – E=mc2 (Einstein, Sedlak, Bogdański)Bogdański)

Wszystkie elementy układu: Wszystkie elementy układu: system życia–środowisko są system życia–środowisko są

wzajemnie współzależne i wzajemnie współzależne i powiązane sprzężeniami powiązane sprzężeniami

zwrotnymizwrotnymi

Okres życia sż (Okres życia sż (Ə)Ə) jest jest skończony, lecz nie skończony, lecz nie

zdeterminowany i zależy od zdeterminowany i zależy od poziomu jego informacji (i).poziomu jego informacji (i).

W ujęciu modelu W ujęciu modelu SŻ, SŻ, życie to życie to proces tworzenia informacji lub proces tworzenia informacji lub

przeciwstawiania się zmniejszaniu przeciwstawiania się zmniejszaniu jej poziomu (czyli wzrostowi jej poziomu (czyli wzrostowi

entropii) w układzie: system życia – entropii) w układzie: system życia – środowisko. środowisko.

System życia System życia posiada zdolność posiada zdolność

obrony życia obrony życia układu: sż – środowiskoukładu: sż – środowisko

oraz oraz współpracy na rzecz życia tego współpracy na rzecz życia tego

układuukładu

System życia (sż) posiada zdolność System życia (sż) posiada zdolność antycypatywności, antycypatywności,

w tymw tym FEEDFORWARD FEEDFORWARD

orazorazfeedback feedback

Proces życia sż składa się z Proces życia sż składa się z rozwoju albo regresu rozwoju albo regresu

Rozwój sż a tworzenie informacjiRozwój sż a tworzenie informacji

Tworzenie informacji polega na Tworzenie informacji polega na dokonywaniu właściwych zmian w dokonywaniu właściwych zmian w

czasoprzestrzennych konfiguracjach już czasoprzestrzennych konfiguracjach już istniejących (najlepiej już „dojrzałych”) istniejących (najlepiej już „dojrzałych”)

elementów układu: system życia – elementów układu: system życia – środowisko.środowisko.

W wyniku - kształtowana jest coraz mniej W wyniku - kształtowana jest coraz mniej prawdopodobna i wyższej jakości prawdopodobna i wyższej jakości dynamiczna struktura tego układu dynamiczna struktura tego układu

Aby żyć trzeba co najmniej Aby żyć trzeba co najmniej względnie degradować siebie i względnie degradować siebie i

środowisko, lecz - będąc dojrzałym i środowisko, lecz - będąc dojrzałym i poinformowanym - można poinformowanym - można

pozytywnymi skutkami działań pozytywnymi skutkami działań przewyższać te negatywne przewyższać te negatywne

konsekwencje życia, konsekwencje życia, czyli więcej „dawać” aniżeli się czyli więcej „dawać” aniżeli się

„bierze”„bierze”

Warunkiem rozwoju sż jest Warunkiem rozwoju sż jest przewaga dotyczących go przewaga dotyczących go (własnych lub środowiska) (własnych lub środowiska)

oddziaływań konstrukcyjnych oddziaływań konstrukcyjnych (negentropowych) względem (negentropowych) względem oddziaływań destrukcyjnych oddziaływań destrukcyjnych

(entropowych) (entropowych)

W wyniku rozwoju sż typu: człowiek W wyniku rozwoju sż typu: człowiek – technika (SCT): – technika (SCT):

- zwiększa swą trwałości i jakość - zwiększa swą trwałości i jakość życia tworzących go osób, życia tworzących go osób,

- zwiększa sprawność działania, w - zwiększa sprawność działania, w tym pomniejsza jednostkowe tym pomniejsza jednostkowe

wewnętrzne i zewnętrzne koszty wewnętrzne i zewnętrzne koszty jego życia, a wraz z tym jego życia, a wraz z tym

- zwiększa skuteczność swych - zwiększa skuteczność swych działań rozwojowych działań rozwojowych

Rozwojowa nadwyżka (konstrukcji nad Rozwojowa nadwyżka (konstrukcji nad destrukcją) służy do:destrukcją) służy do:

- dostosowywania form życia sż do - dostosowywania form życia sż do nowych uwarunkowań życia;nowych uwarunkowań życia;

- kształtowania środowiska zgodnie z - kształtowania środowiska zgodnie z potrzebami życia sż; potrzebami życia sż;

- zwiększania sprawności działania sż.;- zwiększania sprawności działania sż.;A także - jest rezerwą zasobów życia A także - jest rezerwą zasobów życia

sż, do przeciwdziałania w porę nie sż, do przeciwdziałania w porę nie przewidzianym zagrożeniom jego życia. przewidzianym zagrożeniom jego życia.

Konsekwencją wstrzymania rozwoju Konsekwencją wstrzymania rozwoju i „steady state” będzie brak i „steady state” będzie brak zdolności tworzenia rezerw zdolności tworzenia rezerw zasobów życia i upadek sż zasobów życia i upadek sż zwłaszcza na skutek braku zwłaszcza na skutek braku

zdolności przeciwdziałania w porę zdolności przeciwdziałania w porę nie przewidzianym zagrożeniom nie przewidzianym zagrożeniom