Kutubu Sitte 03. cilt

8/13/2019 Kutubu Sitte 03. cilt

1/278

KUTUBU SITTE 3. CiltBEY (ALIM-SATIM) BLM .............................................................................................. 4

BRNC BAB ........................................................................................................................ 4

ALIM-SATIMIN ADABINA DAR..................................................................................... 4BRNC FASIL ..................................................................................................................... 4SIDK VE EMANET (GVEN) ............................................................................................. 4KNC FASIL....................................................................................................................... 6ALI-VERTE VE KLE'DE (GER VERME) KOLAYLIK.......................................... 6NC FASIL ................................................................................................................... 8LLER VE TARTILAR HAKKINDA ............................................................................ 8DRDNC FASIL ........................................................................................................... 10MTEFERRK HADSLER................................................................................................ 10KNC BAB ........................................................................................................................ 11ALIM-SATIMI CAZOLMAYAN EYLERE DAR....................................................... 11BRNC FASIL ................................................................................................................... 12

NECASETLER .................................................................................................................... 12KNC FASIL..................................................................................................................... 14KABZEDLMEYEN SATIA DAR.................................................................................. 14NC FASIL ................................................................................................................. 16MEYVELERN VE EKNLERN SATIINA DAR......................................................... 16DRDNC FASIL ........................................................................................................... 21ALIM-SATIMI CAZ OLMAYAN EYALAR HAKKINDA........................................... 21NC BAB .................................................................................................................... 26ALIM SATIMDA CZ OLMAYAN EYLER HAKKINDA.......................................... 26BRNC FASIL ................................................................................................................... 27ALDATMAYA DAR......................................................................................................... 27KNC FASIL..................................................................................................................... 29ST HAYVANIN MEMESNDE BEKLETMEYE DAR.............................................. 29NC FASIL ................................................................................................................. 31FYAT KIZITIRMAYA DAR......................................................................................... 31DRDNC FASIL ........................................................................................................... 31ARTLAR VE STSNA HAKKINDA.............................................................................. 31BENC FASIL .................................................................................................................. 37MLAMESE VE MNABEZEYE DAR........................................................................ 37ALTINCI FASIL .................................................................................................................. 38BEY'U'L-GARAR VE DERLER HAKKINDA............................................................. 38HDNE NEDR, BU HAK KMEDR?............................................................................ 45DRDNC BAB .............................................................................................................. 48RBA (FZ) HAKKINDA................................................................................................. 48BRNC FASIL ................................................................................................................... 48RBANIN ZEMMNE DARDR........................................................................................ 48KNC FASIL..................................................................................................................... 50RB LE LGL HKMLER......................................................................................... 50HAYVAN VS. LE LGL TEFERRUAT......................................................................... 57BENC BAB ..................................................................................................................... 61MUHAYYERLK HAKKINDA .......................................................................................... 61ALTINCI BAB ..................................................................................................................... 66UF'A'A DAR HADSLER................................................................................................ 66


2/278

uf'a Hakk mdr. ........................................................................................................... 67Arz-u uf'a:...................................................................................................................... 68uf'ada Verset Yoktur:................................................................................................... 68uf'a Hakk Olan Kimse le Mterinin htilaf:.............................................................. 69

YEDNC BAB .................................................................................................................... 70SELEM (NCEDEN SATMA) HAKKINDA .................................................................... 70Hlasa: .............................................................................................................................. 75SEKZNC BAB ................................................................................................................. 75HTKR VE PAHALANDIRMAYA DAR HADSLER................................................ 75DOKUZUNCU BAB ........................................................................................................... 78AYIP SEBEBYLEMALI GER VERMEYE DAR......................................................... 78ONUNCU BAB .................................................................................................................... 80AACI VE MEYVEY SATMAK, SATILAN KLENN MALI VE MALA GELENMUSBETE DR............................................................................................................... 80

CMRLKLE LGL BLM ............................................................................................... 81BNA BLM ...................................................................................................................... 86

SLM'DA MESKEN.......................................................................................................... 88Mesken Ve Kltr: ........................................................................................................... 89Mikro Plnda Mesken ...................................................................................................... 90

TEFSR BLM ................................................................................................................ 105BRNC BAB .................................................................................................................... 106TEFSRN HKM HAKKINDA .................................................................................... 106BRNC FASIL ................................................................................................................. 106TEFSRDEN SAKINMAYA DAR.................................................................................. 106KNC FASIL................................................................................................................... 108KUR'AN'IN FAZLETNE DR..................................................................................... 108KNC BAB ...................................................................................................................... 119ESBAB-I NZLE DARDR.......................................................................................... 119FATHA SRES.............................................................................................................. 119BAKARA SRES ............................................................................................................ 121

Cezadan Maksad: ........................................................................................................... 132Mcrimin Psikolojisi: ..................................................................................................... 132Afvn Hikmeti:............................................................................................................... 133Cezay Devlet Verir........................................................................................................ 133

SNNETTE CNS TERBYE............................................................................................. 1461- Cins Terbiye Ya..................................................................................................... 1462- Cins Bilgi .................................................................................................................. 1483- Cins Hayat ................................................................................................................. 150

Cins G: ....................................................................................................................... 150Evlenme: ......................................................................................................................... 151Tebettl (Bekr Kalma): ................................................................................................. 152Tatminde Tcil: .............................................................................................................. 152Cimdan Maksad: ........................................................................................................... 1544- Cinsiyetle lgili Bz Meseleler................................................................................. 154Oru Ve Edviye: ............................................................................................................. 154htis: .............................................................................................................................. 154Hayvana Tems: ............................................................................................................. 155stimn: ........................................................................................................................... 155

Nazar (Bakmak): ............................................................................................................ 155Hz. brahim'le lgili Ksm............................................................................................. 165


3/278

Hz. Lut'la lgili Ksm..................................................................................................... 166Hz. Yusuf'la lgili Ksm................................................................................................ 167

AL- MRN SURESYLE LGL TEFSRLER................................................................. 172NSA SURES..................................................................................................................... 186

Amr bnu mmi Mektum.............................................................................................. 207MADE SURES................................................................................................................. 2151- Mrtedler: .................................................................................................................. 216

2- Bailer: ....................................................................................................................... 2163- Kuttut-Tarik (Yol Kesenler): .................................................................................... 217Muhrib (Ekiya) ............................................................................................................ 217Muharib (Ekiya) Hrszdan Farkldr:........................................................................... 217Muharibin Cezas:.......................................................................................................... 217

Nefiyden Maksad: .......................................................................................................... 218Maglubiyetten nce Tevbe: ........................................................................................... 218

EN'AM SURES.................................................................................................................. 229A'RAF SURES.................................................................................................................. 236

Elmall'nn Aklamas: ................................................................................................. 239ENFAL SURES.................................................................................................................. 242BERET SURES............................................................................................................... 249

Mrikler Mescid-i Haram'a Girebilir Mi? .................................................................... 253Hz. Peygamber'in Mnafklara Kar Takip Ettii Siyaset............................................ 2561- Mnafklarn Tavsifi.................................................................................................. 2562. Faaliyetlerin Muhtevas .............................................................................................. 257A. Hz. Peygamber'i Kk Drc Faaliyetler.......................................................... 257B. Kritik Anlarda Terketme .......................................................................................... 258C. Moral Bozucu Nifak Hareketleri ............................................................................... 2583. Hz. Peygamber (Aleyhissalatu Vesselam)'in, Mnafklara Kar Tutumu................ 259


4/278

BEY (ALIM-SATIM) BLM

BRNC BABALIM-SATIMIN ADABINA DAR

BRNC FASILSIDK VE EMANET (GVEN)

*KNC FASILALIVERTE VE KALE'DE (GER VERME) KOLAYLIK

*NC FASIL

LLER VE TARTILAR*

DRDNC FASILALIM-SATIMIN ADABINA DAR MTEFERRK HADSLER

BRNC BAB

ALIM-SATIMIN ADABINA DAR

BRNC FASIL

SIDK VE EMANET (GVEN)

] :# : . .[

1. (194)-Ebu Sa'd el-Hudr (radyallahu anh) anlatyor: Reslullah (aleyhissaltu vesselam) yle buyurdu:"Emin ve doruluktan ayrlmayan ticaret ehli (ayette srat- mstakim ashab olarak zikredilen) peygamberler,

sddikler, ehidler ve slihlerle beraberdir."1

AIKLAMA:

lerinde "doruluk" ve "gven"i esas alan kimseler insanlarn en stn tabakasn tekil eden peygamberler,sddikler, ehidler ve slihler zmresinde yer alabilirler. Hadiste bu durumun tccarlar hakknda zikredilmesi, buiki vasfn bilhassa ticret hayatndaki ehemmiyetini ifde eder. Bir memlekette iktisad kalk nma, herhaldencelikle doruluk ve gvene baldr. Doruluun olduu yerde gven hsl olur. Gvenin olduu yerde azsermayeler bile bir araya gelerek en byk kalknma faaliyetlerine ynlendirilebilir. slm'n yalan, aldatma, lve tartlarda hile gibi ahlakszlklar karsndaki iddeti, tehdidat, szkonusu doruluk ve emniyeti salamayayneliktir.2

2 ] : . [

2. (195)-Tirmiz'nin, Rif'a bnu Rfi'den yapt dier bir rivayetinde yle buyrulmutur:"Kyamet gn tccarlar fcirler (gnahkrlar) olarak diriltilecekler. Ancak Allah'tan korkanlar, iyilik yapanlarve doruluktan ayrlmayanlar mstesna"3

3 ] : :. # .[ . :

. . 1Tirmiz, By: 4, (1209); bnu Mce, Ticrt: 1, (2139); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/8.2brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/8.3Tirmiz, By: 4 (1210); bnu Mce, Ticrt: 3, (2146); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/9.


5/278

3. (196)-Kays bnu Eb Gareze el-Gfr (radyallahu anh) anlatyor:"Biz hicret etmezden nce simsarlar olarak isimlendiriliyorduk. Bir gn, Medine'de, bize Hz. Peygamber(aleyhissaltu vesselm) urad. Bize ondan daha iyi bir isim verdi. Buyurdu ki:"Ey tccarlar, sat iine, yemin ve bo sz karr..."Bir baka rivayette yle denmitir: "Sat iine yemin ve yalan bulamaktadr, siz (Rabbin gadabn sndren)

sadaka kartrn"4

AIKLAMA:

Bu hadisin zhirinden hareketle Zhirler tccarn zekatla mkellef olmayp sadaka ile mkellef olduunusylemitir. Halbuki dier ulema zekat, senelik belli nisab olan bir vergi olduu halde sadakann herhangi birzaman, nisab olayan bir ba olduu, Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in tccarlar zekattan baka olansadaka vermeye de tevik ettiini sylemitir. mmetin ameli ve ulemann icm bu gr zeredir.5

4 ] : :# :. .[

4. (197)-Ebu Hreyre (radyallahu anh) anlatyor: Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'i iittim, diyordu ki:"(Ticarette yalan) yemin, (tccarn zannnca) mala rabeti artrr. (Halbuki gerekte) kazanc giderir."6

AIKLAMA:

Dinimiz, alverite satclarn mala rabeti artrmak iin yemin etmelerini ho karlamaz. Hadislerde "yemin"kelimesi mutlak olarak gelmitir, elhalif veya elyemn eklinde. arihler "yalan" kelimesiyle kaytlayarakanlamaya meylederler. Buhr bu bahse tahsis ettii baba "Alverite mekruh olan yemin bab" adn vererekhadisin ruhuna uygun bir sunu yapar. Yani satcnn yemin etmesi mekruhtur. Yemin yalan yere olursa tahrimenmekruhtur, doru yemin olursa tenzihen mekruhtur. Hlasa satcnn yemini mala olan alkay, rabeti artrrsa da kazancn bereketini yok eder. Muttak ticaretehlinin hereit yeminden kanmas, yemine dilini altrmamas gerekir.Kazanta bereketin kalkmas eitli ekillerde tezhr eder. Bunlardan bir ksmn izah kolay olmasa bile, bir

ksm kolaydr. Mesel yle bir izah makul gelmektedir: Yalan sylenerek satlan maln ayb mutlaka ortayakar. Mteri, o tccara artk kendisi uramayaca gibi bakalarnn uramasna da mni olur. Bu, kazancn

bereketini gideren bir durumdur. Gayr-i meru yoldan kazanlan parann gayr- meru harcamalara giderekshibini gnaha soktuu, bir ksm taknlklar, marklklar sonucu shhatini, istirahatini kaybettiini,hapishane, hastane ve hatta mezaristana dtn evremizde skca grmekteyiz. Reslullah (aleyhissaltuvesselm)'n ihbar etti bereketsizlik haktr, ama yle ama byle, bugn veya yarn.7

5 :[] :# : . .[ [: .

] . 5. (198)-Hakim bnu Hizm (radyallahu anh) anlatyor: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) buyurdu ki:"Alp-satanlar" birbirlerinden ayrlmadka (vazgemekte) muhayyerdirler. Alp-satanlar alverii sdk vedoruluk zere yapar (kusuru) beyan ederlerse al-verileri her ikisi hakknda da mbarek klnr. Yalan

sylerler (kusurlar) gizlerlerse, belli bir kr salasalar bile, al-verilerinin bereketini kaybederler."Bir rivayet yledir: "Al-verilerinin bereketi yok edilir: Yalan yemin mal rabetli, kazanc bereketsiz klar."8

4Ebu Dvud, By: I, (3326, 3327); Tirmiz, Buy: 4, (1208); Nes, Eymn: 7, (7, 15); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi,Aka Yaynlar: 3/9.5brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/9.6Buhr, By: 26; Mslim, Mskt: 13 (1607); Ebu Dvud, By: 6, (3335); Nesa, By: 5, (7, 246).Hadis'in metni Buhr ve Mslim'deki metindir. Ebu Dvud'da "Bereketi giderir" eklindedir. brahim Canan,Kutub-i Sitte Tercme ve

erhi, Aka Yaynlar: 3/10.7brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/10.8Buhr, By: 19, 22, 44, 46; Mslim, By: 47, (532); Ebu Dvud, By: 53, (3459); Tirmiz, By: 26, (1246); Nes, By: 3, (7, 244-245); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/11.


6/278

AIKLAMA:

1-Burada alveri akdine kesinlik kazandran ayrlk ekilde anlalmtr:a)Kelamlarn ayrlmas: Yani mal shibi: "sattm", mteri de: "aldm" dedi mi artk geri dnlemez. mamMalik, Ebu Hanife ve bir ksm limler hadisi byle anlamlardr.

b)Ebu Yusuf, fi ve dier bir ksm alimler de bedenlerinin ayrlmasn anlarlar.c)Dier bir grup lim de meclisten ayrlmay anlamtr.u halde Hanefler'de esas olan akdin szle kesinlemesidir. Bu tahakkuk etti mi, mteri mala shib olur. Ancakhyru'rr'ye (grme muhayyerlii), hyru'l-ayb (kusur tesbiti hlinde akdi fesih hakk), hyru'l -art (hususolarak belirtilen arta bal fesih hakk) durumlar sz konusu olursa akdi fesih hakk doar. Aksi takdirde akidsz kesinletikten sonra bozulamaz.2- Al verite gizlenmemesi, beyan edilmesi gereken hususa gelince, bunu baz limler maln ayb, kusuruvarsa bunu satcnn aklamas, semen (fiyat bedel) ile alakal bir husus varsa onu da mterinin gizlememesi,aklamas gerekir diye izah etmilerdir. Daha umum bir ifade kullanarak: "Her iki taraf iin de aklanmasgerekli olan hususlarn aklanmas gerekir" diye tasrih edenler de olmutur. 9

KNC FASIL

ALI-VERTE VE KLE'DE (GER VERME) KOLAYLIK ] :# : .[ . 1. (199)-Hz. Cbir (radyallahu anh) anlatyor: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki:"Satnda, satn alnda, borcunu deyiinde cmert ve kolaylatrc davranan kimseye Allah rahmetini bolklsn".10

AIKLAMA:

Al veri muamelesinin her safhasnda kolaylk ve kar taraf memnun edici davran tevik edilmektedir.

Msamaha ve fedakrlk sdece satcdan beklenmemeli. Alc da ayn anlay gstermelidir. Hele borcundenmesi... geciktirmeden, tam zamannda eksik brakmadan, bugn git yarn gel demeden denmesigerekmektedir. Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buna dikkat ekmektedir.11

2 : ] : . [

2. (200)- Tirmiz'nin rivayeti yledir:"Allah, sizden nce yaam olan bir kimseye rahmetiyle muamele etti. nk bu adam satnca kolaylk gsterir,

satn alnca kolaylk gsterir, alacan isteyince (kabalk ve sertlik deil, anlay ve) kolaylk gsterirdi."12

AIKLAMA:

Mnav: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) Allah'n mafiretini kazanmada bu kimseyi kendimize rnekedinmeye tevk etmektedir, bu maksadla onu zikretmitir" der.13

3 ] : ] .

3. (201)-Tirmiz'nin Ebu Hreyre'den kaydettii bir rivayette Reslullah (aleyhissaltu vesselm) yle buyurur:"Allah, sattaki msmahay, satn altaki msmahay, demedeki msmahay sever"14

9brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/11.10

Buhr, By: 16; Tirmiz By: 75, (1320); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/12.11brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/12.12Tirmiz, By: 75. (1320); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/12.13brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/12.


7/278

AIKLAMA:

Hadiste msamaha diye tercme ettiimiz kelimenin asl semh'dir. Mnv hadiste bunun, "karlkl kolaylk(mshale)" mnasnda kullanldn belirtmitir. Ayn mnada olmak zere Nes'nin bir tahrici yledir:"Allah mteri iken kolaylk gsteren, satc iken kolaylk gsteren, borcunu derken kolaylk gsteren,

alacan detirken kolaylk gsteren kiiyi cennete koydu."15

4] :# . .

.. .[

4. (202)- Huzeyfe ve Ebu Mes'ud el-Bedr (radyallahu anh) Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n ylesyediini iittiklerini anlatr:"Sizden nce yaam olan birisine, ruhunu kabzetmek zere melek gelmi idi, sordu:"-Bir hayr iledin mi?" Adam:

"- Bilmiyorum" diye cevaplad. Kendisine tekrar:"-Hele bir dn (belki hatrlarsn) dendi. Adam:"- Bir ey hatrlamyorum, ancak dnyada iken, insanlarla alveri yapardm. Bu mumelelerimde zenginedeme mddetini uzatr, fakire de (deme ilerinde msmaha ve baz eksikliklerini balamak sretiyle)kolaylk gsterirdim" dedi.

Allah onu (bu kadarck iyilii sebebiyle affedip) cennetine koydu."16

5 : [

: # # . .[ :

5. (203)-Amra Bintu Abdirrahmn (radyallahu anh) anlatyor: "Bir adam bir meyve bahesinin meyvelerinitoptan satn ald. Meyveyi toplayp miktarn tayin edince, tahmn edilenden noksan buldu. Bahe shib inigrerek eksik kan ksm hesaptan dmesini veya almsatm akdinden dnmesini talebetti. Fakat adam teklifedilenleri kabul etmemeye yemin etti. Bunun zerine mterinin annesi, Hz. Peygamber (aleyhissaltuvesselm)'e mracaat ederek durumu arzetti. Reslullah (aleyhissaltu vesselm): "O adam, hayr yapmamayayemin etmitir" buyurdu. Bu sz iiten bahe shbi Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'e gelerek: "EyAllah'n Resl, talebini kabul ettim" dedi. Muvatta, By 15. (2, 621); Buhr, Sulh 10; Mslim, Mskt 19,(1557).17

6.[ ] :# : .

6. (204)-Ebu Hreyre (radyallahu anh) anlatyor: Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdu ki:"Kim bir Mslmann iklesini (yani alm-satm akdini feshetmesini) kabul ederse, Allah da onu dmektenkurtarr"18

AIKLAMA:

14Tirmiz, By: 75 (1319); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/13.15brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/13.16

Buhr, By: 17-18, Enbiy: 50, stikrz: 5; Mslim, Mskt: 26-31, (1560); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, AkaYaynlar: 3/13-14.17brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/14.18Ebu Dvd, By: 54, (3460); bnu Mce, Ticrt: 26, (2199); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/14-15..


8/278

kle, stlah olarak alm-satm akdinin bozulmasdr. Akdi bozma talebi mteriden gelse de, satandan gelse defarketmez, ikale denir. Aslnda akit yapldktan sonra, -nceden bilinmeyen veya beyan edilmeyen bir kusurunortaya kmas gibi- meru bir mazeret olmadkca akdi bozmak caiz deildir. Bir taraf (alan veya satan) bozmakistedii takdirde dier taraf dilerse kabul eder. Bu sebepten 203 numaral hadiste grld zere mterininakdi bozma (ikale) teklifi bahe sahibi tarafndan kabul edilmeyince Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)meseleye mdhale ederek, bahe shibine: "Akdi boz, ikalesini kabul et!" dememitir. Sadece kendisine sevap

getirecek bir davran reddetmi olduunu ifade buyurmutur. u halde dinimizin tavsiyesi, byle bir durumda, kar tarafn ikleyi kabul etmesini tavsiye etmektir. Bununsebebi ak: kle teklifinde bulunan taraf bu alveriten bir huzursuzlua bir pimanla dmtr, bir zarargrmektedir. br tarafn da bunu kabul edivermesi hem bir huzursuzluu bertaraf edecek, hem de iki tarafarasna bir tadszlk girmesini nleyecei gibi muhabbetin artmasna da yardmc olacaktr. Dinimiz herhuzursuzluu takbih ettii gibi, muhabbet vesilelerini de takdir eder. Nitekim bu hadiste "akid bozma" teklifinikabul edenin davran vlm, mukabilinde Cenb- Hakk'n, onu dmelerden, hatalardan koruyaca,hatalarndan hsl olan gnahlarn affedecei ifade edilmitir.Bir m'mine ikleyi kabul, kendisi iin yeterli bir krdr.19

NC FASIL

LLER VE TARTILAR HAKKINDA

#: [ :. . ].

1. (205)-bnu mer anlatyor: Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki:"(er' hukuku demek iin) vezin'de Mekke halknn vezn'i esastr, keyl'de de Medine halknn keyl'i esastr."20

AIKLAMA:

Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) bu hadislerinde meden hayat iin son derece ehemmiyet arzeden lve tart birimlerine temas etmektedir. Ticar ve dolaysyla iktisad hayat byk lde bunlara dayanr.Vezn tart yoluyla lmek mnasna gelir. Miktarn tayininde arl esas alnan mallara vezn denir, ya, bal,

eker bu vezn gruba girer. Bu gruba giren mallarn miktarn tayinde muhtelif birimler olunca, devlet ierisindekargaay nlemek iin sadece birinin esas alnmas gerekir. Hadis, kurulmakta olan slm devletinde vezn birimolarak Mekke lsnn esas alnmasn emretmektedir. limler "Mekkeliler ticaret ehlidir, onlarn bu husustaki

bilgi ve tecrbeleri fazladr. Bu sebeple vezinde Mekke vezninin esas alnmasn emretmitir" derler.Keyl'e gelince bu daha ok tahl lsdr. Bu gruba girenlere keyl denir. Kile tabirimiz buradan gelir.Hububat arlna gre deil, hacmine gre ler.Peygamberimizin (aleyhissaltu vesselm) Keyl'de MedineMikyalini esas almasn, Medine'nin ziraatilikte gelimesiyle izah ederler. Malum olduu zere Mekke

beynelmilel bir ticaret ehridir, geimini ticaretten salamaktadr. Ziraat mmkn deildir. Buna mukabilMedine ziraate elverilidir ve bahecilik, meyvecilik gelimitir. Binen-aleyh Medne halk mikyllerin(mekyl) ahvalini en iyi bilen kiilerdir.yle ise bu hadis, altn gm zerinden zektn hesaplanmasnda Mekke vezin birimleri olan dirhem'in,sadaka-iftr, kefret gibi din borlarn denmesinde de Medine mikyallerinden olan S'n esas alnmasn emretmiolmaktadr. rf olarak her blgede miktra az veya ok farkllklar arzeden l ve tart birimlerinin kullanld

Arabistan'da "200 dirhem altna ship olan zekt vermelidir" sz "Hangi dirheme gre?" sorusunu getirecektir.u halde yukarda sunulan hadis, bu eit meselelerin zmnde esas olmutur.Bu eitten l birimlerini tyin ve tahdid eden baka hadisler de mevcuttur.21

2 ] :# : . .[

2. (206)-Mikdm bnu Ma'dikerb (radyallahu anh) Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n u szn nakletti:"Yiyeceklerinizi kle ile ln, sizin iin mbarek klnsn."22

19

Ebu Dvud, By: 8, (3340); Nes, By: 54, (7, 284); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/15.20brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/16.21brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/16-17.22Buhr, By: 52; brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/17.


9/278

AIKLAMA:

Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in yiyecekleri tartmakla ilgili emri, daha ziyade "alm -satm" vedepodan karlmas srasnda diye kaytlanmtr. Alm-satmda tartmann ehemmiyeti aktr.Mczefe denen"karalama" veya "kabalama" alm-satmda taraflardan biri aldanabilir. Dinimizde ise, "aldanmamak vealdatmamak" esastr.

Depodan karrken tartma "Hesabn bilinmesi, istihlkin nceden yaplan tahmine uygun olarak yaplmas,vaktinden evvel tketilmemesi iindir" denmi, bylece taamn bereketleneceine dikkat ekilmitir. rihlerinbelirttii zere "yiyecei tartma" ameliyesi tek bana ona "bereket ilve etmez". Hesab gstererek llistihlke sevkederek berekete vesile olur.23

3 :# : ] . .[ 3. (207)- bnu Abbas (radyallahu anh) anlatyor: Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) mikyal (lek) vemzn (terazi) kullananlara yle hitab etti:"Sizler bizden nce gelip geen kavimleri helk eden iki ii zerinize alm bulunmaktasnz"24

AIKLAMA:

Burada ictima ahlkn mhim bir esasna parmak baslmaktadr: Al-veri srasnda l ve tartda drstlk,fertler aras gven, sevgi, sayg gibi pek ok umur buradaki drstle dayanr. Cemiyetin ahengi, huzuru vedolaysyla salkl terakki de bunlara dayanmaktadr. Bir cemiyette bu balar bozuldu mu, o cemiyetin batmasyakndr. Bata Hz. uayb'in kavmi olmak zere, birok kavimlerin bu l-tart hilesinin getirdii bozukluklarla

battn Reslullah (aleyhissaltu vesselm) hatrlatmaktadr. Kur'n- Kerm bu mevzuya birok yetlerinde yerverir. Mutaffifin sresi bu mevzuyu mstakilen ele alr.uras aktr ki, baz safdillerin zannettii gibi, l-tart gerektiren meslekler, dindarla uymayan, kanlmasgereken meslekler deildir. Bu hadiste, byle bir nasihat mevcut deildir. Burada l ve tart meselesinde okdikkatli davranlmas, alrken de verirken de lmde hassas olunmas gerei vurgulanmaktadr. Nitekim dahance geen hadislerden bir ksm ve mesel 194 numaral hadis "Emin ve doruluktan ayrlmayan tccrlarn

peygamberler, sddikler, ehdler veslihlerle beraber olacaklarn"haber vermi, mjdelemitir.25

4 ] : :.# #

. ]. 4. (208)- bnu Harmele (radyallahu anh) anlatyor: "mm Habib Bint Zeyb bnu Kays el-Mzenniyye, bize(lm ilerinde kullanlan) bir sa' balad. mm Habib bize rivayet etti ki, kendisine, bnu Ah Safiyye'dengeldiine gre, Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n zevce-i pkleri Safiyye vlidemiz (radyallahu anh)

balanan bu s'in, Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in kulland s' olduunu sylemitir. RvilerdenEnes bnu yz der ki: "Ben bu s' denedim, (kontrol ettim) grdm ki bu s, Emev Halifesi Him bnu Abdi'l-Melik'in kulland mdd'le iki buuk mdd miktarnda idi".26

AIKLAMA:

Ebu Dvud bu hadisi "Kefaret'in denmesinde Kullanlan S'n Miktar Nedir?" baln tayan babtakaydeder. Grld zere, "er borlarn denmesinde esas ittihaz edilmesi gereken birim ne olacaktr, bununmiktar nasl tyin edilmelidir?" limler arasnda bidayetten beri bir problem olmutur ve bu mesele hep,Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n beyanlar dorultusunda, onun vaz'ettii birimler erevesinde zlmeyeallmtr27.


Tirmiz, By': 9, (1217); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/18.25brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/18.26Eb Dvud, Eymn: 18, (3279); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/18-19.27brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/19.


10/278

5 # ] : . [

5. (209)-es-Sib bnu Yezd (radyallahu anh) anlatyor: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) devrinde birs', bugn sizlerin kullanmakta olduunuz mdd'le, bir mdden te bir mdd miktarnda fazla idi. Ancak bu

miktara mer bnu Abdilaziz merhum zamannda ilve bulunuldu.28

6.[] :# : .

6. (210)-Hz. Osman (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki:"Sattn zaman tart, satn alnca tarttr."29

AIKLAMA:

Bu hadis, ticar hayat iin mhim iki prensip vazediyor:1-Alm-satmn lmle yrtlmesi.

2-Tartma klfetinin satcya it olmas.Hadisin vrud sebebikayda deer: Hz. Osman Benu Kaynuka arsnda hurma alp Medine'ye getirip, pazaradker, ne miktar olduunu beyan eder, mteri de onun beyan zerine tartmadan alr, uygun bir kr verirmi.Durum Hz.Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in kulana ulanca Reslullah (aleyhissaltu vesselm) Hz.Osman'a: "Sattn zaman tart, satn alnca da tarttr" emreder.Tartma ii cretle yaplyorsa, bunun creti satcya ittir. Verilecek parann, o devirde olduu zere, tartm,

btnse bozdurulmas klfet, masraf gerektiriyorsa bu da mteriye aittir.30

DRDNC FASIL

MTEFERRK HADSLER

] :# : . .[ 1. (211)-Ebu Hreyre (radyallahu anh) anlatyor: Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular:"Allah'n en ok sevdii yerler mescidlerdir. Allah'n en ziyade nefret ettii yerler de ar ve pazarlardr."31

AIKLAMA:

Mescidler ibadet, zikir, takva gibi kulluun kmil mnada gerekletii mahallerdir. Bu sebeple Allah nazarndaen ok sevilen yerlerdir. ar pazar ise hilenin, aldatmann, slm'n en az hatra getirildii, en ziyade dnyann,dnyaln dnld, gaflet yerleri de yine ar pazarlardr.Hadis arlarn bu ynne dikkat ekerek, teyakkuza, drstle tevik etmektedir. Aslnda, dinin belirttii

erevede yaplan ticaret helldir. Bu eit ticaretin yapld yerler de tebcle deer yerlerdir. Nasl olmasn ki,Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) drst tccarlar en yce mertebedeki insanlar arasna dahil etmitir.32

2 ] : .[

2. (212)- Selman (radyallahu anh) diyor ki: "Elinden geliyorsa, arya ilk giren olma. Oradan son kan daolma. nk ar, eytann, (insanlar artmak iin kyasya) sava verdii yerdir, bayra da oradadalgalanr."33

28Buhr, 'tisam: 16, Kefrt: 5; Nes, Zekt: 44, (5, 54); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/19.29Buhr, By': 51; brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/19.30

brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/19-20.31Mslim, Mescid: 288, (671); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/21.32Bak. 194 numaral hadis. brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/21.33Mslim, Fedilu's-Sahbe: 100, (2451); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/22.


11/278

AIKLAMA:

Bu hadis Hz. Selman (radyallahu anh)'n ahs sz gibi grnse de hkmen merf saylr. Burada da hereituyarlara ramen arda hkm srecek fiil duruma dikkat ekiliyor: Hile, hurda, yalan yere yemin, aldatmalar,

bo szler vs. hepsi de eytana lyk iler.34

3.[ ] : .

3. (213)-Hz. mer (radyallahu anh): "Bizim armzda dini bilen kimseler satclk yapsn" buyurmutur.35

AIKLAMA:

Burada dini bilmekten maksad, iman ve asgar seviyede ibadetlerini yapabilecek kadar ilmihal bilmekolmamaldr. Bunlara ilveten, farzlar, haramlar, mekruhlar, al verile ilgili emirleri, yasaklar, ticaret dabnve hatta meslek bilgileri vs. yi de buna dahil edebiliriz. Nitekim bnu Abidin farz- ayn ilimleri sayarken"...Keza meslek erbabna ve bir eylerle megul olan herkese, o mevzudaki haramdan kanabilmesi iin onunla

ilgili ilmi ve ona terettp eden ahkm renmesi farzdr... Keza alveri... ile ilgili bilgi ler de bu meselelerleitigal etmek isteyen kimselere farzdr..." demektedir.Hz. mer (radyallahu anh)'in bu emri dorultusunda tatbikata yer verildii zamanlar istikrarl, gvenilir birticar hayata sahip olarak terakk eden slm cemiyetleri, buna riayet edilmedii dnemlerde gerilikleredmlerdir. Asker kaaklarnn, emeklilerin, kyden ehre gelen isizlerin ar pazarda i bularak esnaf veticaret ahlkn nasl bozduklarn ve bu duruma paralel olarak slm leminin nasl kntye srklendii ni.. ktisat Fakltesi retim yelerinden merhum Sabri F. lgener "ktisad nhitat Tarihimizin Ahlk veZihniyet Meseleleri" adl eserinde edeb rneklerle izh eder.Eseri dikkatlice ve ne demek istediini anlayarak okuyanlar, marksistlerin bir iddiasnn ilm bir tekzibinigrecekler: Onlara gre, "styap dedikleri ahlk, hukuk, din gibi mnev deerler, altyap denen iktisad hayata

baldr. ktisd durum deitirildi mi, kendiliinden ve zorunlu olarak ahlk, hukuk din vs. deiir."lgener, edeb rneklerle ahlk ve zihniyet durumlarnn deitiini gsterdikten sonra, buna tbi olarak iktisaddurumun bozulduunu gzler nne serer.

lgener'in bu almas Alman mtefekkiri Max Veber'in gelitirdii sistemi Trk tarihine bir tatbiktenibrettir.36

4 ] : . .[

4. (214)-Ebu'd-Derda (radyallahu anh) buyurmutur ki: "Ben, am'daki meyye Camii'nin merdivenlerinde birdkkan shibi olup, her gn elli dinar kazanp Allah yolunda harcamak ve bu esnada namazlarm da hep

cemaatle klmak, Allah'n helal kldklarn da haram etmemek artlarn arzulamaktan ziyade, Allahu Tela'nn,haklarnda: "...o kimseler ki ne bir ticaret ne de bir al veri onlar Allah' zikretmekten alkoymaz"(Nur: 24/36)vgsn kulland kimselerden olmamaktan korkarm."37

KNC BAB

ALIM-SATIMI CAZ OLMAYAN EYLERE DAR(Bu babda drt fasl vardr)BRNC FASIL

NECSETLER*


Tirmiz, Vitr: 21, (487); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/22.36 Daha fazla bilgi iin Peygamberimizin Hadislerinde Medeniyet Kltr ve Teknik adl kitaba baklmaldr (s. 45 -55), ayrca lgener'inkitab da grlmelidir. brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/22-23.37Bu rivayet Rezn'in ilvesidir. brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/23.


12/278

KNC FASILKABZEDLMEYEN SATIA DAR*NC FASILMEYVELERN VE EKNLERN SATIINA DAR*

DRDNC FASILALIM-SATIMI CZ OLMAYAN EYALAR HAKKINDA

BRNC FASIL

NECASETLER

:# ] : : : . .:.

.[ . .

1. (215)- Hz. Cbir (radyallahu anh) anlatyor: Mekke'nin fethedildii sene Hz. Peygamber (aleyhissaltuvesselm)'i Mekke'de iittim, yle buyuruyordu:"Cenab- Allah iki, lm hayvan, domuz ve putun almsatmn yasaklad."Bunun zerine:"Ey Allah'n Resl "lm hayvanlarn i ya hakknda ne buyurursunuz, zra onunla gemiler yalanr, derileresrlr, kandiller aydnlatlr" dendi. Cevben:"O (nun sat) haramdr"buyurdu ve ilve etti: "Allah Yahudilerin cann alsn. Allah onlara lm hayvanlarni yan haram kld vakit bu ya erittiler, sonra satp parasn yediler."38

AIKLAMA:

limler burada ifade edilen hkmde baz farkl grler ileri srmlerdir. htilaf, daha ziyade Hz. Peygamber(aleyhissaltu vesselm)'in sorulan soruya verdii cevaptaki "O haramdr" cmlesindeki "O" zamirindenkastedilen eyden ileri gelir. filer bundan "alm-satm"n kastedildiini sylerler. Byle olunca "i ya" ve birksm "pis eyler"in alm satm haram olmakla birlikte kullanlmas haram deildir hkm karlr. HalbukiCumhur dediimiz ounluk "O" zamirinden "kullanma"y anlamlardr. afiler'e gre lm hayvann i ya yenmese, insan bedenine srlmese de, gemi yalama, kandil ya yapmagibi ilerde kullanlabilir.Cumhur ise lm hayvandan istifade yasa umum olduu iin, hibir surette bu maddelerden istifdeedilemeyeceine hkmetmitir. Cumhur'un tek ruhsat, lm hayvann debbalanm derisi ile ilgilidir. Bu dazten nasla aklanm bir ruhsattr.Zeytin ya, tereya gibiaslnda temiz olduu halde sonradan necset deerek kirlenen yalara gelince, bunlarnyenme ve bedene srlmesi dnda, kandilde yaklmalar, sabun yaplmalar, pislenmi baln tekrar aryayedirilmesi, lm hayvann kpee yedirilmesi, keza pislenmi yemein hayvanlara yedirilmesi gibi

meselelerde de selef limleri ihtilaf ederler. fi mezhebinin sahih hkmne gre btn bunlar cizdir. mamMalik ve Ebu Hanfe'nin de ayn grte olduu rivayet edilmitir. Ebu Hanfe (rahimehullah) necis olan zeytin yann "durumunu belirtmek kaydyla" satnn da ciz olacan sylemitir. Ahmed bnu Hanbel ise, temizolmayan eylerin kullanlmasnn, satlmasnn haram olduu, onlardan hibir surette istifadenin ciz olmadgrndedir.39

2 :# ] :

:# :.38Buhr, By': 112, Mez: 50; Mslim, Mskt: 71 (1581); Ebu Dvud, By': 66 (3486); Tirmiz, By': 61 (1297); Nes, By': 93,(7, 309-310); bnu Mce, Ticart: 11, (2167); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/26.39brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/26-27.


13/278

.[ ..

2. (216)-Abdurrahman bnu Va'le'nin anlattna gre, bnu Abbas (radyallahu anh)'dan zm ras hakkndasorunca ondan u cevab almtr:

"Adamn biri Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'a bir arap daarc hediye etmiti, kendisine"Allah'n bunu haram kldn bilmiyor musun?"dedi. Adam:"Hayr bilmiyorum" cevabn verdi ve yannda bulunan birisine bireyler fsldad. Reslullah (aleyhissaltuvesselm) adama"Ona ne fsldadn?"diye sorunca adam:"Onu satmasn emrettim" dedi. Reslullah (aleyhissaltu vesselm):"ilmesi haram olann satlmas da haramdr"buyurdu ve iki arap daarcnn azlarn aarak ilerini

boaltt."40

3 # ] : : : . .[

3. (217)- bnu Abbas (radyallahu anh) anlatyor: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'i Kbe'nin yanndaotururken grdm. Bir ara ban semaya kaldrarak gld ve unu syledi:"- Alah Yahudilere lnet etsin, Allah Yahudiler'e lnet etsin, Allah Yahudiler'e lnet etsin! Allah onlara (lmhayvanlarn) i yan yasaklamt tutup bunu sattlar ve parasn yediler.Halbuki Allah bir millete bir eyin

yenmesini haram etti mi, onun parasn da haram etti demektir."41

AIKLAMA:

Aklama iin 215 numaral hadise bak.42

4 #: [ : ] . :

4. (218)- el-Mure (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdu ki: "Kim ikisatarsa, hnzr kasapl da yapsn"43

AIKLAMA:

Hadis, taliz ve tenfir yoluyla ikinin yasakln beyan etmektedir. Zira domuz yemekten umumiyetlekanld hlde, ikiye kar alka gsterenler az deildir. Halbuki haram olma ynyle ikisi de birdir ve ikiside eit ekilde haramdr. Bu mnay Reslullah (aleyhissaltu vesselm) byle bir benzetme ve mukayese ileifade buyurmutur.44

5: # ] . :..[

. 5. (219)- Ebu Talha (radyallahu anh) anlattna gre, Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'dan "kiye vris olanyetimler" hakknda sormutur. Reslullah (aleyhissaltu vesselm):"Dk onu!"emretmitir. Ebu Talha:

40Mslim, Muskat: 68, (1579); Muvatta, Eribe: 12, (2, 846), Nes, By': 90, (7, 307 -308); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme veerhi, Aka Yaynlar: 3/27-28.41

Ebu Dvud, By': 66 (3488); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/28.42brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/28.43Ebu Dvud, By': 66, (3489); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, AkaYaynlar: 3/28.44brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/28-29.


14/278

"Sirke yapsam olmaz m?" deyince de"Hayr!"diye cevap vermitir."Tirmiz'nin rivayetinde: "arab dk, kplerini de kr"buyurmutur.45

AIKLAMA:

limler bu hadisin hkmnde de az ok ihtilaf etmilerdir. Bazlar arabn hibir surette kullanlmamasgereine hkmederler. Zra, malnn ziyan edilmemesi hususunda en ziyde hassasiyet gsterilmesi gerekenyetimlere miras yoluyla intikal eden arabn sirkeye tahvil edilerek deerlendirilmesine cevaz verilmemekte,dklmesi emredilmektedir. Hz. mer, afi, Ahmed bnu Hanbel hazert bu grtedirler.Ancak, At bnu Eb Rabah, mer bnu Abdilaziz, Ebu Hanfe gibi bz limler arabn muameleden geirilereksirkeletirilmesini ciz grmlerdir. Bazlar bu muameleyi lm hayvann derisinin debbalanarak kullanlrhle getirilmesine benzetmilerdir. Ancak, "Derinin debbalanmas meselesinde nas olduu halde, arabnsirkeletirilmesi meselesinde nas yoktur, kyas yanltr" denmitir. 46

KNC FASIL

KABZEDLMEYEN SATIA DAR

] :# : . .[

1. (220)-bnu mer (radyallahu anh)'den rivayet edildiine gre Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) yledemitir:"Bir yiyecek satn alan kimse, onu kabzetmeden nce satamaz"47

AIKLAMA:

1- Hadiste, maln kabzedilip, satcdan tamamen devralnmasndan nce satlmas yasaklanmaktadr. Bumevzuda da limler baka rivayetleri de gz nne alnca baz ayrlklara dmlerdir. yle ki: Ebu Hanfe"Akar hric, baka eylerin hepsindecaiz deildir" der. mam fi, "Satlan mal devralnmadan satlamaz" der.

Onun iin akar, yiyecek, menkul, nakd hepsi birdir. mam Mlik ve dier bazlar: "Yiyecekte ciz deildir,baka mallarda cizdir" demitir. "Mekl ve mevzun olanlar yani kile ilellenlerle terazi ile tartlanlarda caizdeil, brlerinde caizdir" diyenler de olmutur.Unutmayalm, her gr sahiblerinin er' delilleri mevcuttur. Farkllklar dinimizin farkl artlara gre getirdiiruhsat ve kolayl, ri-i Rahimin kullar karsndaki rahmetini gsterir. Zra Resl Ekrem: "mmetimin ihtilafrahmettir"mjdesini vermitir.2- Maln kabzedilmesine gelince, kabz'n eyaya, artlara gre deiik ekillerde gerekleecei belirtilmitir.Hattab zetle unlar syler: "Kabz eyann cinsine ve halkn detlerine gre farkllklar arzeder. Bzan satlaneyay (meb) satn alann eline koymak sretiyle olur. Bzan mteri ile mal arasndaki mniann tahliyesi ile(arsa gibi) olur. Bzan maln yerinden gtrlmesi ile olur. Bzan kle ile llenlerin kileye vurulmasyla olur.Gz kararyla toptan satlanlarda kabz, yerini deitirmekle, bir baka mekna tanmakla olur. Bir mal kile ilelp satn alan kimse yeniden lmeden, ilk lm ile satmak isterse caiz deildir. kinci sefer lereksatmaldr."48

2# : : . . :

2. (221)- Bir dier rivayette: "... mal kabzedinceye kadar" ziyadesi vardr. bnu mer der ki: "Biz hayvanlagelenlerden tartmadan gz kararyla yiyecek satn alrdk. Sonra Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) satnaldmz bu eyleri baka yere naklederek yerini deitirmeden satmamz yasaklad"49

45Ebu Dvud, Eribe: 3 (3675); Tirmiz, By': 58, (1293); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/29.46brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/29.47Buhr, By: 49, 51, 54, 55, Hudud: 42; Mslim, By': 29, 35, 40, 41, (1525-1526-1528-1529); Nes, By: 55, (7, 286-287); Ebu

Dvud, By: 67 (3492); Tirmiz, By': 56 (1291); Muvatta, By: 40, (2, 640-641); bnu Mce, Ticart: 37, (2226); brahim Canan,Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/30.48brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/30-31.49Mslim, (1527); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/31.


15/278

3 : ] : .[ : :

. 3. (222)-Hakm bnu Hizm (radyallahu anh) anlatyor:"Ey Allah'n Reslu dedim, bana gelip, bireyler almak isteyenler oluyor. Halbuki istenen ey bende yoktur. Budurumda bilhere ardan satn alarak teslim etmek zere istenen eyi sataym m?"" Hayr dedi, yannda mevcut olmayan eyi satma."50

AIKLAMA:

limler bu yasan daha ziyade ayn (cemi'a'yn gelir) denilen hricen mevcut muayyen mahhas olan -birkitap, bir ev, bir at, bir miktar para... gibi- eya ile alkal olduunu sylemilerdir.Bu eit mallar akit srasndamlknde veya taht- tasarrufunda deilse sat yasaktr. Kam klenin sat, henz kabzedilmemi birmeb'in (satn alnm maln) sat, kafesten kam bir kuun sat, bir bakasna ait maln sahibinin izniolmadan sat gibi. Bakasnn maln satma yasa, sahibinin izin verip vermiyecei bilinmedii iindir. fi

(rahimehullah) bu grtedir. Mlik, Ebu Hanfe'nin ashab ve Ahmed bnu Hanbel hazert (rahimehmullah)sahibinin iznine bal olarak bakasnn malndan satlabileceini sylemilerdir.Sat srasnda mevcut olmayan eyin satlmasyla ilgili yasak daha ziyade ayn eya ile alkaldr, deilse,Baav'nin erhu's-Snne'de aklad zere Bey'us-Sfat bu yasaa girmez.Bey'us-Sfat tbiriyle selem kastedilir. Zra, selem akdi sfatlar belirlenmi maln bu sfatlara uygun ekilde,tyin edilen vakti gelince teslim edilmek zere yaplan satdr. Bu sat "ayn"n deil "sfat"n satolmaktadr.51

4 ] : # ]. : ::.

. 4. (223)- bnu Abbas (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) bir kimsen in, yiyecekmaddesini tam olarak kabzetmi olmadan satmasn yasaklad. Tvus der ki: "bnu Abbas'a"Bu nasl olur?" diye sordum da bana u cevab verdi:"Bu dirhemlerin dirhemlerle alnp satlmasdr, yiyecek maddesi ise tehir edilmitir."52

AIKLAMA:

Burada yasaklanan alm-satm muamelesi yle: Bir ahs dierinden 100 dinara yiyecek satn alr. Ve 100 dinarsatcya pein der, ancak mal teslim almaz. Mal satcnn elinde gecikir. Sonra mal bu yeni sahibi bir bakasnamesela 120 dinara satar. Bylece ortaya dinin ruhuna uymayan bir sat ekli km olmaktadr: Parayla parakazanmak. Bu ise rib'dr ve haramdr. te Reslullah (aleyhissaltu vesselm) bu ekli nlemek ve bu tarznaaca suistimalleri bertaraf etmek iin satn alnan maln kabzedilmeden satlmasn yasaklamtr.53

5 : .: ] :

# : . .[

50Nes, By: 60, (7, 289), Ebu Dvud, By': 70 (3503); Tirmiz, By: 19, (1232); bnu Mce, Ticart: 20, (2187); brahim Ca nan,Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/31.51

brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/32.52Be kitap'ta da tahri edilmitir. 220 numaral hadisle ayn bablarda zikredilmitir. brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, AkaYaynlar: 3/32.53brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/32-33.


16/278

5. (224)- Sleyman bnu Yesar (radyallahu anh) anlatyor: "Ebu Hreyre (radyallahu anh) Mervn bnu'l-Hakem'e:- Sen faiz ticaretini hell kldn dedi. Mervan:-Ne yapmm? diye sordu. Ebu Hreyre tekrar:- Sen sened satn hell addetmisin. Halbuki Reslullah (aleyhissaltu vesselm), tam olarak kabzedilmezdennce yiyecek satn yasaklad, dedi. Rvi der ki:

"Bu konuma zerine Mervan halka hitab ederek sened satn yasaklad." Sleyman ilve etti:"Ben muhafzlarn bu senedleri, halkn elinden topladklarn grdm."54

AIKLAMA:

Sened diye tercme ettiimiz tbirin asl sakk'dr, bor senedi, mahkeme hcceti mnalarna gelir. Burada, mirtarafndan memura verilen maa senedidir. Bu senede: "Filana u kadar zahre veya para verilsin" diyeyazlmtr. Senedi alan orada yazl olan eyleri tesellm etmeden bakasna satard. te bu mumeleyasaklanm olmaktadr.55

6 # ] : # .#

# . .. .[

6. (225)-bnu mer (radyallahu anh) anlatyor: "Bir sefer srasnda Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'leberaber bulunuyorduk. Ben Hz. mer'e ait, yke yeni altrlan henz zabt zor bir devenin zerindeydim. Devedik ballk edip cemaatin nne nne giderdi. Babam mer (radyallahu anh) devenin budavranndan zlr,onu tekrar geriye atard. Bana da:"Devene shib ol, Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n nne gemesin" derdi. Sonunda Reslullah(aleyhissaltu vesselm):- Ey mer, onu bana sat dedi.

- Pekla o senin olsun ey Allah'n Resl!" dedi. Bylece deveyi Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) ondansatn alm oldu. Sonra da Reslullah (aleyhissaltu vesselm) bana dnerek:"Ey Abdullah, deveyi sana baladm, artk o senindir, onu istediin gibi kullan"dedi.56

NC FASIL

MEYVELERN VE EKNLERN SATIINA DAR

] :# : : :

# .[:

. 1. (226)-bnu mer (radyallahu anh) anlatyor: Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) yle emretti:"Aalarn zerinde o yln meyveleri (olgunlamaya) slih olduu (kzarmak, sararmak sretiyle) zhir olanakadar, meyveleri satmayn. Ya hurmay kuru hurma karlnda da satmayn."Yine Abdullah bnu mer, Zeyd bnu Sabit'in yle dediini rivayet etmitir: Reslullah (aleyhissaltuvesselm) ya hurmay kurusu ile deitirmeyi yasakladktan sonra, ariyyenin (muayyen bir aacn bandaki yahurmay) yerdeki ya veya kuru hurma ile tebdiline msaade buyurdu. Bu eit bir dei tokua baka alm -satmlarda msaade buyurmad."bnu mer'e meyvenin slih olarak ortaya kmas nedir? diye sorulunca u cevab verirdi:

54Mslim, By: 40 (1528); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/33.55brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/33.56Buhr, By: 47, Hibe: 25; brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/34.


17/278

"Meyvenin afete urayarak zarar grme tehlikesini atlatmasdr."57

AIKLAMA:

Bu hadis aa zerindeki meyvelerin belli artlarla satlabileceini ifade eder: Bu artlar ylece zetleyebiliriz:1-Meyvenin olgunlaaca ortaya kmaldr. Souk vurmas, dolu vurmas gibi eitli afetler atlatlm, normal

artlarda, aataki meyvelerin olgunlaaca kanaati hasl olmusa artk meyve hasad edilmeden, miktar tahminyoluyla tesbit edilerek satlabilir.2- Sat muamelesi, faize giren artlarla olmamaldr. Yani altn gm cinsinden parayla veya ayn cinstenolmayan baka ticaret eyasyla olabilir3-Ariyye'ye de ruhsat vardr.Ariyyenedir? Bu, bahe shibinin, hurma aalar arasndan, mahsuln satmak iin ayrd aatr. Shibi,cil ihtiyacn grmek iin, stndeki mahsul kuruduktan sonra, ka kile geleceini tahmin ederek bununsatlmasna veya taze hurma ile deitirilmesine ariyye sat (bey-i ariyye) denir.Ariyye sat, elinde kuru hurma olduu halde, paraszlk yznden yeni kan ya hurmay yiyemeyenlerinmracaat zerine tannan bir ruhsattr. Esas itibariyle, kuru hurma vererek ya hurma satn almak - 232 numaralhadiste grlecei zere- yasaklanmtr. Bu durum, kuru hurmas olanlara da, turfanda hurma yetitirenlere de

baz zorluklar getiriyordu. Peygamberimiz (aleyhissaltu vesselm) kaytl olarak bu dei tokua msaadeetmitir. 233 numaral hadiste de greceimiz gibi, ariyye suretiyle yaplacak alm-satm be vask miktarn

tamamaldr.Bir vask altm s', yani takriben bir deve ykdr.58

2# ] : . [

2. (227)- Buhr'nin dndaki melliflerin kaydettii bir dier rivayette yle denir: Reslullah (aleyhissaltuvesselm) meyvesi olgunlancaya kadar hurmay, dnesi beyazlap afetten emin oluncaya kadar baasatmaktan men etti. Bu muameleden satc da alc da yasaklanmtr.59.

3:] : . [ . :!

3. (228)-Hz. Enes (radyallahu anh) anlatyor: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) olgunlamazdan ncemeyvenin aacn banda iken satlmasn yasaklad. Kendisine (aleyhissaltu vesselm) meyvenin olgunlamasile ne kastediliyor? diye sorulunca:"Onun kzarmas ve sararmasdr" diye aklad ve ilave etti: "Cenb- Hakk bir fet vererek meyveye mniolacak olsa, kardeinden aldn paray nasl helal addedeceksin?"60

4] : ] . ! :

4. (229)-Hz. Cbir (radyallahu anh) anlatyor: Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) alacalanmazdan ncemeyvenin satlmasn yasaklad."Meyvenin alacalanmas nedir?" diye sorulunca:"Kzarmas, sararmas ve yenir hle gelmesidir"diye aklad.61

57Buhr, By: 82-87, Mskat: 17, Selem: 4; Mslim, By: 51, 59, 79, (1534-1535-1539); Ebu Dvud, By': 20, (3361); Nes, By:28 (7, 262-263), 40 (7, 270-271), Eymn: 45 (7, 33); bnu Mce, Ticrt: 32, (2214 -2215); Muvatta, By': 10, (2, 618); brahim Canan,Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/35.58brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/36.59Mslim, By': 50, (1535); Ebu Dvud, By': 23, (3368); Tirmiz, By': 15, (1226-1227); Nes, By': 40, (7, 270, 271); bnu Mce,Ticart: 32, (2214-2215); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/36.60

Buhr, By': 83, Selem 4; Mslim, Mskat: 15-17 (1555), By: 49, 50 (1534-1554); Muvatta, By: 11 (2, 618); Ebu Dvud, By:23, (3367); bnu Mce, Ticaret: 61, (2284); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/37.61Buhr, By: 83, Zekt: 58; Mslim, By: 53 (1536); Ebu Dvud By': 23, (3370-3373); Nes, By: 28, (7, 264); brahim Canan,Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/37.


18/278

5 ] : . [

5. (230)- Hz. Enes (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) siyahlanmazdan ncezmn, sertlemezden nce hububatn satlmasn yasaklad."62

6 .[ ] :.

6. (231)- Hrice bnu Zeyd (radyallahu anh)'in anlattna gre, babas, sreyya yldz domadka meyvesatmazd.63

AIKLAMA:

Zrkn'nin erhte kaydettii zre, bnu mer (radyallahu anh) meyvenin, afete urama tehlikesi kalkncayakadar satnn Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) tarafndan yasaklandn bildirmesi zerine bunun naslanlalaca sorulmu, o da: "Sreyya yldz grlmeye balaynca" demitir. Sreyya yldznn, yaz mevsimi

girdii gnn sabahnda doduu, bunun da yaz scaklarnn balangc olduu, artk meyvelerin olgunlamayagetii belirtilir. yle ise, bu mevzuda muteber hudud sreyya yldznn domasdr. Dal zerinde meyve sat

burdan sonra balayabilir.64

7 # ] . :

] :. .[ :.

. [ 7. (232)-Sehl bnu Eb Hasme (radyallahu anh) anlatyor: Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) ya hurmaykuru hurma ile deitirmeyi yasaklad ve "Bu riba'dr, buna mzbene denir"buyurdu. Ancak ariyye satn

bundan istisna etti. Ariyye bahe shibinin ayrd bir veya iki hurma aacdr. Onlarn bandaki meyveninkuruyunca ne kadar olacan gz kararyla tahmn eder. Bunun bedelince ya hurma (satn alp) yer"..Tirmiz bir baka rivayette u ilveyi kaydeder: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) yazm kuru zmle hermeyveyi, meyve cinsinden tahmn karlyla satmay yasaklad."Yahya bnu Said ariyye'yi yle aklad: "Kiinin ilesine yedirmek maksadyla birka hurma aacnn yameyvesini, -miktarn tahmin yoluyla takdir edip- kuru hurma karlnda satn almasdr." 65

8 # ] : .[

. . 8. (233)-Ebu Hreyre (radyallahu anh) dedi ki: Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm), kuru hurma vererek,tahmin yoluyla ariyyelerin satn alnmasna, be vask veya be vasktan az miktar iin izin verdi." Ravilerden biri,"be vask" m dedi, yoksa "be vasktan az" m dedi diye phe etmitir.66

AIKLAMA:

62Ebu Dvud, By: 23, (3371); Tirmiz, By': 15 (1228); bnu Mce, Ticarat: 32, (2217); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi,Aka Yaynlar: 3/37.63Muvatta, By': 13, (2, 619); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/37.64brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/38.65

Buhr, By: 83, rb: 17; Mslim, By': 64, (1540); Ebu Dvud, By: 20, (3363); Tirmiz, By': 64, (13 03); Nes, By': 35, (7,268); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/38.66Buhr, By: 83 (rb: 17); Mslim, By: 71, (1541); Ebu Dvud, By: 21, (3364); Nes, Byu: 35, (7, 268); Tirmiz, By: 63,(1301); Muvatta, By: 14, (2, 620); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/39.


19/278

Ariyye sat nedir, niin buna ruhsat verilmitir? gibi baz mbhem noktalar az yukarda 226 numaral hadislebirlikte akladk.Tahmin meselesi udur: Bir aataki taze hurma kuruduu zaman ne kadar kuru hurma olacaktr, ncedentahmin edilir. Tahmin ii bir ehl-i vukufa (bilir kii) yaptrlr. Ariyye satn yapan kimse, tahmin edilen bumiktar kuru hurma olarak verir. Bylece verdii, aldna "kuru cinsinden" denk olur. 67

9 # ] :.[

. .9. (234)- Ebu Sa'd (radyallahu anh) anlatyor: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) mzbene vemuhkala'y yasaklad. Mzbene, yeni meyvenin daha hurma, aacnn banda iken satn alnmasdr. mamMalik "... kuru hurma vererek" ziyadesini kaydetti.Muhkale de buday karlnda tarlann kiralanmasdr.68

AIKLAMA:

Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) zamannda araziyi kiraya vermek yaygn bir tatbikatt. Tohum, ekiciyeait olur, tarlann mnbit ksmndan belli bir blm tarla shibine, geri kalan ksm da ekiciye ait olurdu.Reshulullah (aleyhissaltu vesselm) bu usl yasaklad nk ayrlan ksmn mahsl vermemesi, telef olmasmmknd.

Nevev'nin aklamalarna gre, limler bu konuda ihtilaf eder. Bazlar sadece mahsl karlnda deil, altn,gm, vs. karlnda da olsa tarlann kiraya verilmesine -hadisteki tlaka dayanarak- kar kmtr. EbuHanfe, aif bata dier bir ok ulema, arazinin altn, gm zahre, elbise ve dier eyalar mukabili kirayaverilebileceini sylemitir. car bedeli ekin cinsinden de olabilir. Ancak, kan mahsuln te biri veya drte

biri gibi bir czne mukabil icr ciz deildir. Buna "muhbere" denir. Muayyen bir parann tarla sahibi iinekilmesini art komak da caiz olmaz.Ahmet bnu Hanbel, Ebu Yusuf, mam Muhammed ve Maliklerden bazlarna gre, "Yeri altn ve gmmukabilinde kiraya vermek ve mahsuln te biri, drtte biri gibi bir cz karlnda kiraya vermek caizdir.Muhtar olan da budur."

Farkl grlerden herbiri rivayete dayanmaktadr

69

. 1# ] : . .[

10. (235)-bnu mer (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) mzbene'yi yasaklad.Mzbene, ya hurmay, lee vurarak kuru hurma mukabili satmaktr, keza taze zm lee vurarak kuruzm karlnda satmaktr."70

. [] : 11. (236)- Ebu Dvud'un bir dier rivayetinde: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) ekini, lekli olarakbudayla satmaktan yasaklad."71

AIKLAMA:

nceki hadiste aklanan mzbeneye benzer. u miktar arazideki ekini, kile nevinden muayyen bir miktarbuday mukabili satmaktr. Bu tarz sat Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) yasaklyor. Mteakip hadismeseleye daha fazla aklk getirecektir.72

67brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/39.68Buhr, By: 82; Mslim, By: 105, (1546); Muvatta, By: 23-25 (2, 625); Nes, Mzra'a: 45, (7, 39); brahim Canan, Kutub-i SitteTercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/39.69brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/39-40.70

Buhr, By: 75, 82; Mslim, By': 74 (1542); Ebu Dvud, By: 18, (3361); Nes, By: 33, (7, 266); Tirmiz, By: 63, (1300);Muvatta, By: 23, (2, 624); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/40.71Ebu Dvud, By: 19, (3361); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/40.72brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/41.


20/278

2:. ] : ::

. [

12. (237)- Sahiheyn'in Hz. Cbir'den kaydettikleri bir rivayet de yle: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm)Muhbere ve Muhkale'yi yasaklad. At der ki: Cbir bize u aklamay yapt:Muhbere:Bo araziyi, shibi bir bakasna verir. Alan adam btn masraflar karlayarak tarlay eker. Tarlashibi mahslden hisse alr. Mzbene'ye gelince, bunun "daha aata iken ya hurmay, kuru hurma ile leklesatmak" olduunu syledi. Muhkaleise, ekinden cr bir alveri, mzbene'ye benzer, ekinin lekle budaymukabili satlmasdr.73

3:] : . : .].

13. (238)- Mslim'in bir dier rivayetinde yle denir: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) muhkale,mzbene, muveme ve muhabere suretiyle yaplan alverileri yasaklad.-Ravi der ki: Muveme, bir ka yl iine alan bir sattr. - Keza, snya'y da yasaklad" Snen mellifleri uziyadeyi kaydederler. "...bilinme durumu hri"74

AIKLAMA:

Birka yl iine alan muveme akdinde ak bir aldatma vardr. nk mteakip yllarda da, meyve olupolmayaca, bahenin bir afete maruz kalp kalmayaca bilinemez. Burada aklamaya muhta olan ekilsny'dr. Sny: Kiinin bahesinin meyvesini tamamen satp, belli ve muayyen olmayan bir ksmn hritutmasdr. Snen mellifleri, koyduklar kaytta istisna klnan ksm belirtildii takdirde, bu satn cizolacan aklamlardr.75

4: : :.

. 14. (239)-Nes'nin dier bir rivayetinde: Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)... muhdara ve muhberesatlarn yasaklad" der. Ravi u aklamay yapt: Muhdara, hurmann alaca dmezden nce satlmasdr,muhbere de, ynn, (miktarn gz kararyla tahmin edip) u kadar bu kadar s'ya satmaktr.Buhr, Enes'ten u ziyadeyi kaydetti: "...mlmese ve mnbeze'yi de... yasaklad."76

AIKLAMA:

Mlmese, sat srasnda, taraflardan birinin: "Elbisene deersem veya sen elbiseme deersen alm-satmkesinlemitir" demesidir.Mnbeze de buna benzer bir akit eididir.Alm-satm yapanlarn birbirlerinin elbisesine bakmadan,elbiselerini birbirlerine atnca akdin kesinleecei hususunda anlamalardr.Mlmese ve mnbeze'nin mahiyeti yani nasl cereyan ettiinin tavsifinde, alimler ihtilf ederler. Umumiyetlekatlanm olarak gelen veya karanlkta getirilen kuman iyice grp anlamadan sadece el demesiyle akdinkesinlemesi hususundaki mutabakata mlmese denmektedir. Bu durumda kuman shibi: "Kuma sana, ufiyata, elle dokunman, bakman yerine gemesi artyla sattm, baknca geri verme hakkna sahip deilsin" der.br de kabul eder. Mteri deme sonunda karar verdi mi akit kesinleir.

73Buhr, rb: 17; Mslim, By: 53, (1536); Tirmz, By': 55, (1290), 72, (1313); Ebu Dvud, By: 24, (3374 -3375); Nes, By: 39,

(7, 270); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/41.74Mslim, By': 85, (1536); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/41.75brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/41-42.76brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/42.


21/278

Mnbezede atlan ey ta m kuma m, ihtilafldr. Ta ise, satc: "u ta atyorum, kumaa deince satlmdemektir" veya "u tan ulat yere kadar olan araziyi sana satyorum."Bu eit alm satmlardaki aldanma ve aldatma durumlar izah gerektirmeyecek kadar aktr. Reslullah(aleyhissaltu vesselm) yasaklamtr.77

DRDNC FASIL

ALIM-SATIMI CAZ OLMAYAN EYALAR HAKKINDA

] : . .[ 1. (240)-bnu mer (radyallahu anh) anlatyor: "Hz. mer (radyallahu anh) buyurdu ki: "Efendisinden ocukdouran cariyeyi efendisi artk satamaz, hibe edemez, miras olarak da brakamaz. Hayatta kald mddeteondan istifade eder. lecek olursa cariye hr olur." 78

AIKLAMA:

Hz. mer (radyallahu anh)'in hadiste beyan ettii zere efendisinden ocuk dnyaya getiren cariyenin (klekadn) satlamyaca hususunda slm fukahas icma etmitir. Mtekiben kaydedeceimiz Cbir hadisi buhkme muarz deildir. Hz. mer'in tatbikatna uymayan baz rivayetlere itibar edilmemitir. mm Veled dedenen bu durumdaki kle kadnlar yar hr bir stat kazanrlar. Efendi lnce derhal hr olurlar.79

2] : # :[ . 2. (241)- Rezn, Hz. Cbir (radyallahu anh)'in u szn kaydeder: "Biz Hz. Peygamber (aleyhissaltuvesselm) ve Hz. Ebu Bekir (radyallahu anh) zamannda mm veled'i satardk. Hz. mer bu alveriten biziyasaklaynca terk ettik."bnu'l-Esir: "Bu rivayeti ana kaynaklarda (Usl) gremedim" der.80

3.[] :# . .

3. (242)- bnu mer (radyallahu anh) diyor ki: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) vel'nn alm -satmn vehibe edilmesini yasaklad."Baz limler, hadisteki "... hibe edilmesini..." ksmnn, Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in szolamyacan iddiaetmitir.81

AIKLAMA:

Vel: Tasarruf, muvenet, muhabbet demek olup kurb (yaknlk) mnsna olan vel kelimesinden alnmadr.Hakuk bir tbir olarak, versete sebep olan hkm bir akrabalk ifade eder. Bu akrabalk zad etme sonucuefendi ile azadl kle arasnda teesss eder ki, buna vel-i i'tk denir. Tevrs ve diyete itirak gibi karlkl birksm hak ve sorumluluklar getirir. Vel'nn akidle hsul de sz konusudur, buna vel-i mvlat denir. u halde,yukardaki hadis, bu hukuk akrabaln para ile satn veya hibe yoluyla bir bakasna devredilmesiniyasaklamaktadr.Reslullah (aleyhissaltu vesselm) devrinde vel'nn hibe edildiini ifade eden baz rivayetlerin varlsebebiyle hadisin hibeyi yasaklayan ksmnn Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'e ait olamayacansyleyen alim olmutur. Ancak hadisin hkmnde icma edilmitir.82

77brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/42.78Muvatta, Itk: 6, (2, 776); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/43.79brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/43.80

Ebu Dvd, Itk: 8, (3953); bnu Mce, Itk: 2, (2517); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/43-44.81Buhr, Itk: 10, Feraiz: 21; Mslim, Itk: 16, (1506); Ebu Dvud, Feraiz: 14, (2919); Tirmiz, By': 20 (1236); Muvatta, Itk: 10 (2, 782);bnu Mce, Feraiz: 15, (2747); Nes, By: 87, (7, 306); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/44.82brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/44.


22/278

4.[# ] : .

4. (243)- yas bnu Abdillah (radyallahu anh) "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in suyun satlmasn

yasakladn" rivayet etmitir.83

AIKLAMA:

Alimler ounlukla buradan yamur, pnar veya nehir suyunu anlamlardr. Deilse, kiinin kabna ald suyusatabileceini sylemilerdir.Ancak, Tirmiz'nin belirttii zere, insanlar suya muhtaken, bir kimsenin ihtiyacndan artan suyu bakasnasatmasn mekruh addeden alimler de mevcuttur.84

5] : ] . 5. (244)- Hz. Cbir' (radyallahu anh)'den rivayet edildiine gre, Reslullah (aleyhissaltu vesselm) "Suyun

fazlasn satmay yasaklamtr."

85

6 #: [ : .[.

6. (245)-Ebu Hreyre (radyallahu anh), Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n: "Ot satmak maksadyla suyunfazlas satlmaz"dediini rivayet etmitir.86

AIKLAMA:

Reslullah (aleyhissaltu vesselm) burada kiinin ihtiyacndan artan suyu imek veya hayvanlarn sulamakzere bakas istedii zaman bunu vermemekten veya parayla satmaktan yasaklamtr. limler, arazi sulamak

iin istendii takdirde parayla satlabileceinde ittifak ederler.rihlerin aklad zere yukardakihadis, kaplara alnan suyu deil daha ziyade yle bir durumu mevzubahisetmektedir: Krda, bir zatn tarlasnda, kendine ait kuyusu var. Baka kuyu veya su kayna yok. O kuyununsuyundan istifde edilebildii takdirde bakalar hayvanlarn krda otlatabilecektir. Aksi takdirde susuzlukendiesiyle kimse hayvann otlaa getiremiyecektir. Bu durumda suyun parayla satlmas, dolayl olarak otlan,daha dorusu krdaki otlarn satlmas olacaktr.Hadiste geen kel, ya veya kuru her eit otu ifade eder. u halde hayvanlarn orada otlatmak zorunda olansr shibi, hissedecei zarurete gre, sdece suya deil, buna ilveten krn otuna da para vermekmecburiyetinde kalabilir. Bylece su shibi zulm zerine zulmde bulunabilir. Reslullah (aleyhissaltuvesselm) muzdar durumda kalanlarn istismarn nlemek iin bu durumdaki su shiplerinin, ihtiyalarndanartan miktar satamyacaklarn ter buyurmutur. Hadiste nehye kuvvet vermek iin suyun satlmas, krdakiotun satlmas gibi gsterilmitir.Bu yasan hkm, tenzih bir kerhet midir, tahrmi bir kerhet midir ihtilaf edilmitir, ancak esah olan tahrim

olmasdr. Nevev, krdaki ihtiya fazlas suyun parasz verilmesi art altnda vacibtir der ve aklar:1-htiyac grebilecek baka su yoksa,2-Suyun hayvanlar sulamak iin kullanlmas, ekinleri sulamak iin deil, 3-Su sahibinin kendisi bu suya muhta olmamas, yani ihtiyacndan artmas.Fazla suyu ihtiya sahiplerine vermemesinin byk gnah olduunu syleyen alimlerimiz de vardr.Yolcu ve hayvanlara su vermenin vcubunda ihtilaf yok ise de, mezkur kuyunun civarnda ikmet etmekisteyenlere verme hususunda ihtilaf edilmitir. Bz limler "Burada ikamette zaruret olmad iin bylelerine

83Ebu Dvud, By: 63, (3478); Tirmiz, By': 44, (1271); Nes, By': 88, (7, 307); bnu Mce, Rhn: 18, (2477); brahim Canan,Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/44.84brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/45.85

Mslim, Muskat: 34 (1565); Nes, By: 89, (307); bnu Mce, Rhn: 18, (2477); brahim Canan, Kutub -i Sitte Tercme ve erhi,Aka Yaynlar: 3/45.86Buhr, rb: 2, Hiyel: 5; Mslim, Muskt: 38, (1566); bnu Mce, Rhn: 19, (2478); brahim Canan, Kutub -i Sitte Tercme ve erhi,Aka Yaynlar: 3/45.


23/278

su vermek vcib deildir" derken, bazlar "Vcibtir" demitir. Esah olan da bu ikinci grtr. Kez bunlardanpara alnp alnmayaca da ihtilafldr, ancak "alnamaz"diyen gr rcih kabl edilmitir.87

7 ] : . [ 7. (246)-Nes dndaki be kitapta geldiine gre, Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) yle emretmitir:"Ota mni olmak maksadyla suyun fazlasna mn olmayn."88

AIKLAMA:

arihlerin akladna gre, bir otlaa yakn yerde bir kimseye ait bir kuyu var. nsanlar baka kuyu olmadiin, onun suyundan istifde edemedikleri takdirde, hayvanlarn, susuzluk endiesiyle oraya otlatmayagetiremeyecekler. Byle bir durumda kuyu sahibinin ihtiya fazlas suyu vermemesi otlan kendine kalmasnnetice verecektir. te Reslullah (aleyhissaltu vesselm) byle bir dnce ile ihtiya fazlas suya mni olmayyasaklamakta, haram klmaktadr. nceki hadise ve aklamasna da baklsn.89

8. [] : 8. (247)-Amra Bintu Abdirrahmn'n naklettiine gre Reslullah (aleyhissaltu vesselm) yle buyurmutur:"Kuyu suyunun fazlas yasaklanamaz"90

AIKLAMA:

Hadisten "kuyunun iinde biriken su" anlald gibi, ihtiyatan artan ksm da anlalmtr. Kuyu ortaklarmnvebe ile sudan istifade ederken,kendi gnnde ihtiyac olmad iin kullanmayan kiinin, kullanlmaszarar getirmeyecek ise, ortana mni olmamas gereini de anlamlardr.91

9# ] : : . [:

9. (248)- Muhcirlerden bir kii unu anlatmtr: "Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'le birlikte defagazveye katldm. Onun yle sylediini iittim: "Mslmanlar eyde ortaktrlar: Suda, otda ve atete."92

AIKLAMA:

Burada, Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) yaygn bir chiliye geleneini kaldrmtr. Kii belli birblgenin otlan kendi hayvanlarna ayrp, bakasna yasaklayabiliyordu. Hz. Peygamber (aleyhissaltuvesselm) sahipsiz arazinin (mevt) otunu kimsenin bakasna menedemiyecei prensibini getirmitir. Sahibiolan arazinin otuna veya kaba alnm suyuna bakas izinsiz karamaz.Ate meselesine gelince, baz alimler, ate elde edilen ta, odun gibi mad deleri anlayarak, sahipsiz araziden

bunlarn alnmasna kimse mni olamaz demilerdir. Tututurmak maksadyla kz vs. isteyenin talebinin dereddedilemiyeceini anlayanlar olmutur.93

1# : [ : .

87brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/45-46.88Buhr, Mskt: 2, Hiyel: 5; Mslim, Muskt: 37, (1566); Muvatta, Akdiye: 29, (2, 744); Ebu Dvud, By: 62, 3473); Tirmiz, By:24 (1272); bnu Mce, Rhn: 19, (2478); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/46.89brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/47-48.90

Muvatta, Akdiye: 30, (2, 745); bnu Mce, Rhn: 19, (2479); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/47.91brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/47.92Ebu Dvud, By: 62, (3477); bnu Mce, Rhn: 16, (2473); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/47.93brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/47.


24/278

:. . ::.[ :

.10. (249)-

Bheysetu'l-Fezriyye (radyallahu anh) anlatyor: "Babam, Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'danizin isteyerek kendisi ile kamsi arasna girdi. Reslullah (aleyhissaltu vesselm)' pyor ve kucaklyordu.Sonra:"Ey Allah'n Rasl yasaklanmas yasak olan ey nedir? bana syle" dedi. Reslullah (aleyhissaltu vesselm):"Tuz!"dedi. Babam tekrar sordu:"Baka ne var?" Reslullah (aleyhissaltu vesselm):"Ate!"dedi. Sonra tekrar sordu:"Ey Allah'n Resl yasaklanmas helal olmayan ey nedir?" Reslullah (aleyhissaltu vesselm):"Hayr yapman kendine hayrdr"cevabn verdi"94

AIKLAMA:

Burada tuz iin de ot ve su iin yukarda beyan edilen hkm konmaktadr. Tuz bir yerde, bir dada maden

halinde mevcutsa ondan istifadede herkes eittir. Ama bir kimsenin mlk iinde ise ondan istifade hakkshibine aittir. Satmak, satmamak, mani olmak gibi her eit tasarrufu vardr.95

#] : . :. . [

11. (250)-Ebu mme (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki:"arkc cariyeleri satmayn, satn da almayn. Onlara (musik) de retmeyin. Onlar alp satmak artyla

yaptnz ticarette hayr yoktur, onlar iin denen para haramdr."Reslullah (aleyhissaltu vesselm) ilaveetti: "u yet bu gibiler hakknda nzil olmutur:"nsanlardan bazlar, bir bilgisi olmad halde, Allah yolundan saptrmak iin bo szlere mteri karlar.

Allah yolunu alaya alrlar. te bunlara alaltc bir azab vardr" (Lokman: 31/6).96

AIKLAMA:

Burada, algc olduu iin, cariyenin satn alnmas yasaklanyor. Baz limler bylesi cariyeler zerindeyrtlen akdin fsid olacan sylemitir. Ancak Cumhur, shhatini kabul eder. "Ancak onlardan alnan paraharamdr. Tpk arapya satlan zmden alnan para gibi, zra bu satta haram ie yardm var" demilerdir.Alimler yeti bu makamda: "Allah' zikirden alkoyan haram arkc sesleri satn alan" eklinde anlam, bo sz(Lehve'l- hadis) tabirinin iine her eit zararl, faydasz hakikat olmayan eyleri dhil etmilerdir. arkcln haram olduuna kail olanlar da bu hadis ve bu yete dayanrlar.97

2 .[ # ] :.

12. (251)- Ebu Said (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) taksimden nce ganimetinsatlmasn yasaklad."98

AIKLAMA:

Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) sahih rivayetlerle de sabit olduu zere, sava srasnda elde edilenganimet malndan herhangi bir eyi, taksim edilmezden nce temellk edinmeyi, satmay iddetle yasaklamtr.

94Ebu Dvud, By: 62, (3476); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/48.95brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/48.96

Tirmiz, By: 51, (1282), Tefsru'l-Kur'n, Lokman: (3193); bnu Mce, Ticrt: 11, (2168); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme veerhi, Aka Yaynlar: 3/48-49.97brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/49.98Tirmiz, Siyer: 14, (1563); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/49.


25/278

Bu davran, gull yani devlet malndan yaplan hrszlk olarak vasflandrlmtr. Ganimet malndan bir ine,bir ayakkab ba alann bile, savata ldrlme hlinde ehitlik mertebesini kaybedecei, cehenneme gideceisarih olarak ifade edilmitir.Ancak, ganimet olarak elde edilen at, silah, elbise, yiyecek gibi, sava srasnda kullanlmasna ihtiya duyulan

baz malzemenin, taksimden nce, sava gayesine uygun olarak kullanlmasn limler tecviz etmilerdir. Savagayesi dnda bunlar da kullanlamaz, hibe edilemez.99

3 ] :

.: .[# :.

13. (252)-bnu mer (radyallahu anhma) anlatyor: "Cahiliye insanlar, devenin etini, karnndakinin hamileliivaktine satarlard. "Karnndakinin hamilelii" devenin karnndakini dourmas, doann da byyp hamilekalmasdr. Reslullah (aleyhissaltu vesselm)bu alverii yasaklad."Buhr'nin bir rivayetinde "...sonra karnndaki de doar" denir.100

AIKLAMA:

Yukardaki hadis iki farkl anlaya gtrmtr:1-Buradaki sat, hayvann douraca yavrunun dourma zamannda denmek zere veresiye yaplan sattr.2- Bu sattan maksad, hal-i hazrda hmile olan devenin doacak yavrusunun satlmasdr. Rvi bnu mer(radyallahu anhma)'in aklamasna gre birinci mna esastr.Her iki tefsirdeki sat da Reslullah (aleyhissaltu vesselm) yasaklam bulunmaktadr. Birincisi yasaktr,nk mehul bir vadeye ta'lik edilen bir demeyle yaplan sattr. kinci de yasaktr, nk, henz mevcutolmayan (ma'dum), mehl ve satcnn elinde bulunmayan bir eyin satdr, teslimi kesin deildir.101

4 ]. ] :# . .

14. (253)- bnu Abbs (radyallahu anh)'n naklettiine gre Reslullah (aleyhissaltu vesselm) ylebuyurmutur:"demenin, karnndakinin doumunatehiri riba (faiz)dr."102

AIKLAMA:

Bu, mterinin, hmile devesi bulunan ahsa, bu devenin bedelini vermesi ve yle demesidir: "Bu deve doururve dourduu da dourursa, onun dourduunu bu fiyata senden satn alyorum." te bu eit bir muameleribaya benzemektedir ve riba gibi haramdr. nk henz mevcut olmayann satdr ve bu, tam biraldatmadr.103

5 .[ # ] : .

15. (254)- Hz. Cbir (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) erkek deveye (parayla)ekmeyi yasaklad."104

99brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/49.100Buhr; By: 61, Menkbu'l-Ensr: 26, Selem: 8; Mslim, By': 5-6, (1514); Tirmiz, By: 16, (1229); Eb Dvud, By': 24, (3370);Nes, By': 67, 68 (7, 293-294); bnu Mce, Ticart: 24, (2197); Muvatta, By: 62, (2, 653-654); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercmeve erhi, Aka Yaynlar: 3/50.101

brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/50.102Nesa, By: 67, (7, 293); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/50.103brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/50-51.104Mslim, Mskat: 35, (1565); Nes, By: 94, (7, 310); brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/51.


26/278

AIKLAMA:

Hadis, "...erkek deveye ekmeyi yasaklad" eklinde ise de, limler umumiyetle, para ile ekmeyi anlayarakalnan parann tahrimine hkmetmilerdir. Baz hadislerde daha ak bir tabirle "erkek devenin suyunu (satmay)yasaklad", eklinde ifade edilmitir. Alimler, para mukabili damzlk hayvana diilerinin ekilmesi caiz mi deilmi diye ihtilf etmilerdir. Damzla ekilme normal olarak yasak olmayp, para ile bu iin yaplmas

mnkaaldr.105

6 ] : : :.

. .[ 16. (255)- Hz. Enes (radyallahu anh) anlatyor: "Hassan (radyallahu anh), Ebu Talha (radyallahu anh)'nntasadduk ettii Beyruha adl baheden hissesine den ksm (Hz. Muviye'ye yzbin dirheme) satmt.Kendisine:"Ebu Talha'nn sadakasn satyor musun?" dediler. u cevab verdi:"Yani bir s' hurmay, bir sa' para mukabilinde satmayaym m?"106

AIKLAMA:

Rivayetlerde geldii zere, "Sevdiiniz eylerden infak etmedike iyilie eriemeziniz.." (l-i mrn: 3/92)melindeki yet nzil olunca, Ashabn sevdii eylerden infak etmeye balamt. Ebu Talha da, suyunun tatllve glgesinin serinlii ve tanziminin gzelliiyle Medine'de hret yapm olan Beyruha adndaki bahesinitasadduk eder. Bu bahe o kadar hotur ki Reslullah (aleyhissaltu vesselm) zaman zaman orayereflendirirdi. te Allah'n yette vaadettii iyilie (birr) nil olmak arzusuyla Ebu Talha (radyallahu anh) buen sevgili, en deerli maln, Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n irad dorultusunda yaknlarna balar.Yukardaki rivayet bu taksimden hissemend olanlardan birinin Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n iriHassan (radyallahu anh) olduunu ifade ediyor.Bu bahenin Ebu Talha tarafndan vakfedldii de sylenmi ise de sat akdi, bunun vakf deil temlik olduunugsterir. Zra vakf olsa idi Hassan (radyallahu anh)'n satmas caiz olmazd. Ancak, Ebu Talha, "hissesini satma

ihtiyacn duyan satabilir" diye art koyarak vakfetmi ise, bu art caiz olabilir" denmitir. Hz. Ali ve bakabazlar vakfta byle bir artn caiz olduunu sylemilerdir. Muhammed bnu'l -Hasan el-Mahzm Ahbru'l-Medne adl kitapta Hz. Muviye'nin baheden satn ald hisseye yzbin dirhem dediini belirtir. Buraya Hz.Muviye (radyallahu anh) Kasru Ben Hudeyle adyla bilinen bir kk yaptrmtr107.

7. .[ #: ] : 17. (256)-bnu'l-Mseyyeb anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) hayvann et mukabilinde satlmasnyasaklad."108

AIKLAMA:

Canl hayvann "u kadar et" mukabilinde satlmasn yasaklamtr. Bunlar ayn cinse girdikleri iin misliolmadklar takdirde mzbeneye girecektir. Zra, hayvan kesilince ne kadar et verecei, az m ok mu olaca

bilinemez. 109

NC BAB

ALIM SATIMDA CZ OLMAYAN EYLER HAKKINDA(Bu babta alt fasl vardr)BRNC FASILALDATMAYA DAR*

105brahim Canan,Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/51.106

Buhr, Vesya: 17; brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/51.107brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/51-52.108Muvatta, By: 64, 66; brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/52.109brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/52.


27/278

KNC FASILST HAYVANIN MEMESNDE BEKLETMEYE DAR*NC FASILFYAT KIZITIRMAYA DAR*

DRDNC FASILARTLAR VE STSNA HAKKINDA*BENC FASILMLSEME VE MNZEBE'YE DAR*ALTINCI FASILBEY'UL-GARAR VE DGERLER HAKKINDA

BRNC FASIL

ALDATMAYA DAR

.# ] : :# . .[

. 1. (257)- bnu mer (radyallahu anh) anlatyor: "Bir adam, Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'a gelerekalverite aldatldn syledi. Reslullah (aleyhissaltu vesselm) kendisine:"Al-veri yaptn kimseye: Aldatmaca yok! de"buyurdu."110

AIKLAMA

Bu hadise dayanarak al-verite aldatma olamaz, normal deerinin te birini bulan bir aldatma olursa aldanantarafn "hyr hakk" vardr denmitir. Ancak, Hanef, fi ve dier bazlarna gre, al-verite esas, bir tarafnaldanmasdr. Aldanma az da olsa ok da olsa, aldanana hyr hakk salamaz. Esas olan gr de budur. Amamahkemeye mracaat hakk vardr.111

2: : [ .#

# ]. : . . 2. (258)-Abdlmecid bnu Vehb anlatyor: "Bana, el-Add' bnu Hlid (radyallahu anh):

"Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n bana yazd bir mektubu sana okuyaym m?" dedi. Ben:"Memnuniyetle!" deyince bir mektup kard. Mektupta unlar yazl idi:"Bu, el-Add bnu Hlid bni Zehve'nin Muhammed (aleyhissaltu vesselm)'den satn ald eyi tevsik eder. el-

Add ondan bir kle veya cariye satn ald. Klede, ne herhangi bir hastalk, ne (zina, hrszlk, kama gibi) birdknlk ne de (satn gayr- meru klan hrr asll bulunmak, emnet ve rehin olarak verilmi olmak gibi)haramlk yoktur. Bu Mslmann Mslmana satdr."112

110Buhr, By: 48, stikraz: 19, Husmt: 3, Hiyel: 7; Mslim, By: 48, (1533); Ebu Dvud, By: 68, (3500); Tirmiz, By: 28 (1250);

Nes, By: 51; Muvatta, By 98; brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/54.111brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/54.112Tirmiz, By: 8, (1216); Buhr, senetsiz olarak kaydetmitir. (By: 19); bnu Mce, Ticart: 47, (2251); brahim Canan, Kutub -i SitteTercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/55.


28/278

3 ]

. .[ 3. (259)-

bnu Eb Evf (radyallahu anh) anlatyor: "Bir adam arya satmak zere mal koydu. Mslmanlardanbiri alc knca, onu ikna iin, "senin vermediin paray dedim" diye Allah'a kasem etmiti. Bunun zerine uyet nzil oldu:"Allah'n ahdini ve yeminlerini az bir deere deienler var ya, ite onlarn hirette bir paylar yoktur. Allah,kyamet gn, onlara hitab etmeyecek, onlara bakmayacak, onlar temize karmayacaktr. Elem verici azabonlar iindir"(l-i mrn: 3/77)113

AIKLAMA:

Yemin meselesine temas eden bir ayet-i kerimenin nzulne sebep olan bir vakay aydnlatan yukardaki hadistenrihler, alveri esnasnda, mala rabeti artrmak iin yemin etmenin yasakland hkmn karmlardr.yet-i kerime, srm maksadyla Allah'n adn vererek yemin edenler hakknda birok cezann takdir edildiini

beyan etmektedir:

1-Ahiret nimetlerinden mahrumiyet,2-Cenab- Hakk'n kelmna mazhariyetten mahrumiyet.3-Allah'n rahmet bakndan mahrumiyet.4-Gnahlardan tezkiyeden mahrumiyet,5-Elim bir azb hak etme.Yemin etiimizmeselede sadk bile olsak alveri gibi basit ilerde yemine mracaattan kanmal, ok cidd,son derece mhim meselelerde yemin etmeliyiz. Yemin, dvada hak olduumuzu te'yid iin Allah' hidklmaktr.114

4] : : . : :. # : :.

..[. 4. (260)- Amr bnu Dinar anlatyor: "Nevvas adnda biri vard. Yannda su ime hastas bir deve vard. bnumer (radyallahu anh) bu deveyi ortandan satn ald. Orta kendisine uraynca:"u devemiz var ya onu sattk" dedi: Orta"kime" deyince"u u evsafta bir yalya" diye tarif etti. Orta:"yle mi, amma da yaptn, vallahi o zat bnu mer'dir" dedi: Sonra bnu mer (radyallahu anh)'e gelerek:"Ortam sana su ime hastas bir deve satm, durumunu da sana sylememi" dedi. bnu mer:"yleyse gtr onu" dedi. Adam gtrmek zere tutunca:

"Brak deveyi, Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n hkmne rzyz, sirayet yoktur" buyurdu."115

AIKLAMA:

Bu hadis, sonradan beyan edildii takdirde, aypl bir maln reddedilebilecei gibi alnabileceini de ifadeetmektedir.Mteri aybn bilerek raz ise bu hile, aldatma saylmaz. Nitekim burada bnu mer, aypl deveyerz olmutur. Salih ve itibarl kiileri aldatmaktan kanmaya daha ziyade gayret gsterilmesi gerei deanlalmtr. nk: "amma da yaptn, o zat bnu mer'dir" tabiri bunu ifade eder116.

113

Buhr, By: 27, Tefsir: 3, 3; brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/55.114brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/55-56.115Buhr, By: 36; brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/56.116brahim Canan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/56.


29/278

5 # ] : .:

..[ .

5. (261)- Ebu Hreyre (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) arda bir yiyecekynna rastlaynca elini yna daldrp kard. Parmaklarna rutubet bulat. Adama:"Ey satc nedir bu?"diye kt. Adam:"Ey Allah'n Resl, yamur slatt,deyince:"Bu yal ste getirip, herkesin grmesini salyamaz mydn? Kim bizi aldatrsa o bizden deildir"buyurdu.117

6] ] .:

6. (262)- Ebu Dvud ve Tirmiz'nin rivayetlerinde (yukardaki hadiste) u ziyade mevcuttur: "Reslullah(aleyhissaltu vesselm)'a "elini yna daldr"diye vahyedildi, o da elini daldrd. Yn slakt. "Aldatan bizdendeildir"buyurdu."118

7 ] : . .[

7. (263)-Ukbe bnu mir (radyallahu anh) buyurmutur ki: "Mslman bir kimsenin, bir malda kusur olduunubildii halde, mteriye haber vermeden satmas haramdr." Buhr, bunu bir babn balnda kaydetmitir.(By 19).119

AIKLAMA:

Bu rivayet, Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in devlet reisi vasfyla zaman zaman arpazar teftiettiini gsterir. Ma'mafih arya alveri iin de gelmi bulunsa, bu esnada konrol ve murkebe iini deyrttn ve dolaysyla, devletin bu ilere ehemmiyet vermesi gereini ifde eder.Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in budaydaki yal gizlememesini sylemesi, bu yn toptan satmakzere koyduunu

Documents

Kutubu Sitte 03. cilt