Embed Size (px)
Citation preview
Kwetsbaarheid voor (seksueel) misbruikbij ontwikkelingsstoornissen
Rutger Jan van der Gaag MD PhDPatricia J.M. van Wijngaarden-Cremers
UMC St. Radboud / Karakter UCNDimence GGz Overijssel
Nijmegen, the Netherlands
Opzet Presentatie
• Inleiding - Aanleiding
• Rauwe data
• Regulatie en Ontregeling
• Ontwikkelingsstoornissen bij meisjes – Een zorgwekkend slecht gedefinieerd gebied
een Akelig Vermoeden
• Onderzoek naar comorbiditeit
– in een verslavings kliniek
– onder volwassenen met ASS
Jaarcohorte Verslavingskliniek
• 118 87 mannen en 31 vrouwen
• ADHD 37% mannen en 16,2% vrouwen
• NB – 9/10 vrouwen seksueel misbruikt – in de leeftijd van 9-13!
Een dwarsdoorsnede van ASS bij volwassenen
Gender differences co-morbidity
Gender differences co-morbidity
• Life events more frequent in women
• 85% Sexual abuse age 9-14
•
Voorlopige conclusie
• Ontwikkelingsstoornissen bij vrouwen meer prevalent dan verondersteld
• Gemaskeerd door bijkomende psychopathologie
• Gemarkeerd door traumatisering
• ADHD
– gezellige kletsmajoren
– Thrill seeking
• ASS
– Behoefte aan contact
– Naif +++
Twee vragen
• Vroege en late aspecten van stress b.v. door traumatizering
• Waarom worden ontwikkelingsstoornissen bij meisjes niet ontdekt
Regulatie
Regulatie & Ontregeling
Korte termijn en lange termijn
effecten
van stress
(door traumatizering)
Ontwikkeling een interactief proces
• Ontwikkeling levenslang in wisselwerking tussen het individu en (bio- psycho-sociale) omgeving
• Het individu beïnvloedt de omgeving
• De omgeving heeft impact op het individu
Ontwikkeling een oneindig Interactief Proces
genetische (pre)dispositie baarmoederomgeving epigenetische veranderingen
(baarmoeder)omgeving functionele paden - neurotransmissie omgeving Neuro-cognitieve profielen
informationverwerkingsstijl/mogelijkheden omgeving ------------------------------------------ gedragsmatig fenotype sociale context - omgeving
Transactionele momenten
• Genetische aanleg:– risico en beschermende factoren
• Kwetsbare fases
• “onbedoeld bekrachtigen ongewenst gedrag”
Het mesolimbische beloningssysteem
HPA
De Muizen van Nuchterlein
• If you are a mouse there is a lot we can do for you…
Regulatie systemen
Marieke Langen et al, Neuroscience & Biobehavioral
Reviews, 2010
cortex
cognitive loop limbic loop
thal
amus
palli
dum
stri
atum
cort
ex
striatum
pallidums. nigra
thalamus
Regulatie systemen: gedrag
Marieke Langen et al, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2010
gedr
ag
sensorimotor loop cognitive loop limbic loop
thal
amus
pall
idum
stri
atum
cort
ex
Alcohol & Drugs als emotie “oppeppers
Gecontroleerd Proces bij voorbeeld bij verslaving
Executieve Functies
Automatisch Proces
Alcohol & Drugs
AFFECT REGULATIENegatieve Verwachtingen
Stoppen met gebruiken►
Sociale Context
waarin gebruikt wordt
Motivatie om zich in te houden inhiberen/
veranderen
Alcohol & Drugs Gebruik
Negatieve Ervaringen Middelen Gebruik
Geassocieerde Stimuli
bv gedrukte stemming - ontstemming
CRAVING
SENSITISATIE
Addiction Dual Processing Wiers et al 2007
Genetische Factoren
Kwetsbaarheid voor verslaving-ADHD-ASS-ODD/CD
Impulsiviteit/compulsiviteit
Huidige Stress
BelastingLeerproblemen-
Uitval school/werk/peergroupSexueel misbruik
vroege life eventsVerwaarlozing –Mishandeling -Sexueelmisbruik
Ontregeling stress systemen
OntwikkelingsstoornissenVerslaving
ODD/CD ↔ ADHD ASS ↔ PTSS
Gen- en omgevingsfactoren in het kwetsbaarheidsmodel uit Kind en Adolescent 2010 Verslaving als ontwikkelingsstoornis: Een andere kijk op neurobiologie en comorbiditeit Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers & Rutger Jan van der Gaag
Man – Vrouw verschillen
Van ouds
Evolutionair Perspectief
Vrouwen gekarakteriseerd door :
– Sociale vaardigheden en kwaliteiten
– Strerke verbaliteit en talig vermogen
– Een Analoge wijze van denken: • Sensitief voor emotionele aspecten • Met een groot vermogen tot integreren…
Evolutionair Perspectief
• Mannen (oorspronkelijk jagers)
– Sterk oog voor details
– Logisch mathematisch denken
– Eenzijdig doorzettingsvermogen op een bepaald thema (wetenschap en technologie)
– Digitale denkers (binair: zwart – wit)
Evolutie: Variantie als overlevingsstrategie!
• Maar er is geweldige overlap
• Een normaal verdeling op Gauss kurves
• Autisme Extreme “mannelijk denken”
• Maar door de overlap zijn er veel vrouwen die mannelijker denken dan veel mannen…
Neuropsychologie
• Executieve Functies– Plannen & organiseren
• gedrag• gedachten• toetsend aan de buitenwereld
– Aandachtsfuncties• Aandachtsspanne • Volgehouden aandacht• Afleidbaarheid
Evolutie
• “mannelijke” en “vrouwelijke” kenmerken staan onder invloed van chromosomen en hormonen
• Testosteron is ook bij vrouwen werkzaam!
• Bij transsexuelen: verandert de wijze van denken onder invloed van de hormonen die zij krijgen om de geslachtskenmerken te wijzigen
Autisme Andere? / Verstoorde? Ontwikkeling
Een zichtbaar voordeel!
een Onzichtbare Handicap!
29
Waarom zouden ‘nadelige’ eigenschap evolutionair voortduren en zich juist nu zo sterk manifesteren?
• ADHD– op “normaal continuum 15%– “impairment” 2-5%– Persistentie 60%– Man Vrouw: kk 4/1 volwassenen = !?!?!?
• ASS– Eigenschap / Condition ongeveer 5%– “impairment” 1%– Persistentie 60%– Man Vrouw: kk 4/1 volwassenen 1/ 2-3?
30
Waarom worden meisjes met ontwikkelingsstoornissen slecht herkend
• Externalizerend gedrag leidt tot verwijzingen
• Internalizerend net zo prevalent in algemene bevolking maar niet in verwijzingspatronen
Waarom worden meisjes met ontwikkelingsstoornissen slecht herkend
• Criteria Ontwikkelingsstoornissen
– Zijn geschreven op kinderen
– Zijn geschreven op jongens!
Quod nunc?
• Internalizerende problemen MEDICALISEREN? Neen!
• Wel signaleren en serieus nemen
• Psycho-educatie als preventie maatregel
Conclusies
• Ontwikkelingsstoornissen vormen een sterk risico op traumatizering en ontwikkelen van “maskerende” psychopathologie
• “ bewustwording & educatie”
• Behandelen waar nodig
