Upload
ngoduong
View
229
Download
9
Embed Size (px)
Citation preview
www.lawcommissoin.gov.np
1
k|x/L lgodfjnL, @)&!
/fhkqdf k|sflzt ldlt
@)&!.!.*
;+zf]wg
!= k|x/L -klxnf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&! @)&!.!.@$
@= k|x/L -bf];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&! @)&!.%.!^
#= k|x/L -t];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&@ @)&@.!).!!
$= k|x/L -rf}yf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&# @)&#.!!.@
k|x/L P]g, @)!@ sf] bkmf #( n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn ;/sf/n] b]xfosf lgodx¿
agfPsf] 5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx¿sf] gfd æk|x/L lgodfjnL, @)&!Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,–
-s_ æcd/ k|x/LÆ eGGffn] cftÍsf/L 36gf jf ljikmf]6g jf ;z:q d'7e]8af6 ePsf]
cfqmd0f jf cftÍsf/L lj?4sf] k|x/L sf/afxLdf jf cGo ljz]if cj:yf k/L
hf]lvdk"0f{ / r'gf}tLk"0f{ sfddf vl6Psf] ;dodf s'g} cfsl:ds b'3{6gfdf k/L jf
n8L jf s'g} k|sf/sf] xltof/sf] rf]6af6 jL/ult k|fKt k|x/L sd{rf/L ;Demg' k5{ .
-v_ æP]gÆ eGgfn] k|x/L P]g, @)!@ ;Demg' k5{ .
-u_ æsNof0f sf]ifÆ eGgfn] lgod !($ adf]lhdsf] k|x/L sNof0f sf]if ;Demg' k5{ .
-3_ æsfo{sf/L lgb]{zsÆ eGgfn] /fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fgsf] k|d'v ;Demg' k5{ .
-ª_ æsfof{noÆ eGgfn] lgod * adf]lhdsf] sfof{no ;Demg' k5{ .
-r_ æu0fk|d'vÆ eGgfn] s]Gb|Lo jf If]qLo:t/sf ;z:q tyf bËf lgoGq0f k|x/L u0fsf]
k|d'v ;Demg' k5{ .
-5_ æhgkb k|x/L ;d"xÆ eGgfn] lgod # adf]lhdsf] hgkb k|x/L ;d"x ;Demg' k5{ .
-h_ ælgb]{zsÆ eGgfn] k|x/L k|wfg sfof{no cGtu{t /x]sf lgb]{zgfno jf Jo"/f]sf]
k|d'v ;Demg' k5{ .
-em_ ækbk"lt{ ;ldltÆ eGgfn] lgod !) adf]lhdsf] kbk"lt{ ;ldlt ;Demg' k5{=.
-`_ æk|lzIffyL{ k|x/L sd{rf/LÆ eGgfn] cfwf/e"t tfnLd/t k|x/L sd{rf/L ;Demg'
k5{ .
-6_ æk|x/L cltl/Qm cfo'QmÆ eGgfn] dxfgu/Lo k|x/L cGtu{t sfo{/t k|x/L gfoj
dxflg/LIfs ;Demg' k5{ .
-7_ æk|x/L cfo'QmÆ eGgfn] dxfgu/Lo k|x/L sfof{nosf] k|d'v ;Demg' k5{ .
-8_ æk|x/L sfof{no ;xof]uLÆ eGgfn] >]0fLljxLg k|x/L sd{rf/L ;Demg' k5{ .
-9_ æk|x/L kl/jf/Æ eGgfn] k|x/L sd{rf/L;Fu a:g] tyf lgh cfkm}n] kfngkf]if0f ug'{kg]{
klt, kTgL, 5f]/f, 5f]/L, wd{k'q, wd{k'qL, afa', cfdf jf ;f}t]gL cfdf ;Demg' k5{ /
;f] zAbn] k'?if / cljjflxt dlxnf k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] afh], aHo}
www.lawcommissoin.gov.np
2
tyf ljjflxt dlxnf k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] ;f;", ;;'/fnfO{ ;d]t
hgfpF5 .
-0f_ æk|x/L k|fljlws sd{rf/LÆ eGgfn] k|x/L k|fljlws ;d"xdf sfo{/t k|x/L sd{rf/L
;Demg' k5{ .
-t_ æk|fljlws k|x/L ;d"xÆ eGgfn] lgod # adf]lhdsf] k|fljlws k|x/L ;d"x ;Demg'
k5{ .
-y_ æk|x/L dxflg/LIfsÆ eGgfn] k|x/L k|wfg sfof{nosf] k|d'v ;Demg' k5{ .
-b_ æk|x/L ;xcfo'QmÆ eGgfn] dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf] k|d'v k|x/L jl/i7 pk/LIfs
;Demg' k5{ .
-w_ æk|x/L ;]jfÆ eGgfn] P]gsf] bkmf # adf]lhd u7Lt k|x/L kmf];{ cGtu{t u7g ePsf]
k|x/L ;]jf ;Demg' k5{ .
-g_ ædGqfnoÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/, u[x dGqfno ;Demg' k5{ .
-k_ æljefuÆ eGgfn] k|x/L dxflg/LIfsaf6 tf]lsP adf]lhdsf] sfo{;Dkfbgsf nflu
u7g ePsf k|zf;g ljefu, sfo{ ljefu, ck/fw cg';Gwfg ljefu, dfgj;|f]t
ljsf; ljefu ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] cfjZostf cg';f/ u7g x'g] cGo ljefu
;d]tnfO{ hgfpF5 .
-km_ æk|x/L ;Ë7gÆ eGgfn] k|x/L k|wfg sfof{no / ;f] dftxt /x]sf ;Dk"0f{
sfof{nox¿ tyf ;f] sfof{nodf sfo{/t ;Dk"0f{ hgzlQm ;d]tsf] g]kfn k|x/Lsf]
;dli6ut ;+/rgfnfO{ hgfpFb5 .
-a_ æ;dfb]zsÆ eGgfn] dxfgu/Lo k|x/L lzIffno tyf If]qLo k|x/L tfnLd s]Gb|sf]
k|d'v ;Demg' k5{ .
-e_ æ:yfoL cfjf;Lo cg'dltÆ eGgfn] ljb]zL d'n'sn] s'g} zt{ tf]sL jf gtf]sL
;f] d'n'sdf :yfoL ?kn] a;f]af; ug{ kfpg] u/L g]kfnL gful/snfO{ pknAw
u/fPsf] 8fOe/l;6L Oldu|]G6 le;f -l8=le=_ k/dfg]G6 /]lh8]G6 le;f -
lk=cf/=_, jf u|Lg sf8{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] g]kfnL gful/snfO{ ljb]zdf
:yfoL ?kdf a;f]af; ug{ lbOPsf] h'g;'s} gfdsf] :yfoL cfjf;Lo
cg'dltnfO{ ;d]t hgfpF5 .
kl/R5]b–@
k|x/L ;]jfdf /xg] ;d"x, >]0fL, kb / sfof{no ;DaGwL Joj:yf
#= k|x/L ;]jfdf /xg] ;d"x M -!_ k|x/L ;]jfdf b]xfo adf]lhdsf ;d"xx¿ /xg] 5g\ M–
-s_ hgkb k|x/L ;d"x .
-v_ k|fljlws k|x/L ;d"x .
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] ;d"xdf cg';"rL—! df pNn]v eP adf]lhdsf
pk;d"x /xg]5g\ .
$= >]0fL / kb M -!_ k|x/L ;]jfdf b]xfosf >]0fLx¿ x'g] 5g\ M–
-s_ /fhkqflÍt .
-v_ /fhkq cglÍt .
-@_ /fhkqflÍt >]0fLdf b]xfosf kbx¿ /xg] 5g\ M–
-s_ ljlzi6 >]0fL – k|x/L dxflg/LIfs
t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
3
– k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs
-v_ k|yd >]0fL – k|x/L gfoj dxflg/LIfs
– k|x/L jl/i7 pk/LIfs
-u_ låtLo >]0fL – k|x/L pk/LIfs
– k|x/L gfoj pk/LIfs
-3_ t[tLo >]0fL – k|x/L lg/LIfs
-#_ /fhkq cglÍt >]0fLdf b]xfosf kbx¿ /xg] 5g\ M–
-s_ k|yd >]0fL – k|x/L gfoj lg/LIfs
-v_ låtLo >]0fL – k|x/L ;xfos lg/LIfs
-u_ t[tLo >]0fL – k|x/L xjNbf/
-3_ rt'y{ >]0fL – k|x/L hjfg
-ª_ >]0fL ljxLg – k|x/L sfof{no ;xof]uL jf ;f] ;/x
%= ;Ë7g tyf Joj:Yffkg ;j]{If0f / kb btf{ M -!_ k|x/L k|wfg sfof{non] dGqfnoaf6 :jLs[lt lnO{
k|x/L ;Ë7gleq s'g} gofF sfof{no :yfkgf ug{sf] nflu ;Ë7g ;+/rgf tof/ ubf{, gofF b/aGbL
l;h{gf jf tTsfn sfod /x]sf] ;Ë7g ;+/rgf / b/aGbLdf x]/km]/ ubf{ sfo{qmd, sfo{ af]em,
cfly{s tyf cGo bfloTj, ;]jf k|jfxsf] k|efjsfl/tf, pknAw dfgj;|f]t, nfut k|efjsf] ljZn]if0f
tyf gjLg k|ljlwsf] cjnDag u/L sf/0f / cf}lrTo ;d]tsf] cfwf/df ;Ë7g tyf Joj:yfkg
;j]{If0f ug{' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu b]xfo jdf]lhdsf] ;Ë7g tyf Joj:yfkg ;j]{If0f
;ldlt /xg]5 M–
-s_ ;x;lrj, dGqfno – cWoIf
-v_ k|x/L gfoj dxflg/LIfs jf k|x/L jl/i7 pk/LIfs, cGj]if0f tyf
of]hgf lgb]{zgfno, k|x/L k|wfg sfof{no – ;b:o
-u_ clws[t k|ltlglw, ;fdfGo k|zf;g dGqfno – ;b:o
-3_ clws[t k|ltlglw, cy{ dGqfno – ;b:o
-ª_ k|x/L dxflg/LIfsn] tf]s]sf] /fhkqflÍt k|x/L sd{rf/L –;b:o ;lrj
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;sf] cfwf/df k|x/L k|wfg sfof{non] ;Ë7g
tyf Joj:yfkg ;j]{If0fsf] d"NofÍg u/L dGqfnodf k7fpg' kg]{5 / dGqfnon] cy{ dGqfnosf]
;xdlt lnO{ b/aGbL l;h{gf jf vf/]h ug]{ :jLs[ltsf nflu g]kfn ;/sf/, dlGqkl/ifb\ ;dIf k]z
ug'{ kg]{5 .
-$_ k|x/L k|wfg sfof{non] o; lgod adf]lhd ;Ë7gsf] :j?k tof/ ug]{, ;+u7g ;+/rgf
jf b/aGbLdf x]/km]/ jf gofF b/aGbL ;[hgf jf vf/]h ug]{ :jLs[lt k|fKt ePsf] ldltn] kGw| lbgleq
btf{sf] nflu k|x/L lstfavfgfdf n]vL k7fpg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd ljj/0f k|fKt ePkl5 k|x/L lstfavfgfn] ljj/0f cBfjlws u/L
;f] sf] hfgsf/L ;ft lbgleq k|x/L k|wfg sfof{no / dGqfnonfO{ k7fpg' kg]{5 .
^= kbk"lt{ ug{ gx'g] M k|x/L lstfjvfgfdf btf{ gu/L k|x/L ;]jfsf] s'g} klg kb k"lt{ ul/g] 5}g .
&= k|x/L dxflg/LIfs k|x/L ;Ë7gsf] k|d'v /xg] M k|x/L dxflg/LIfs g]kfn k|x/Lsf] ;Ë7g k|d'vsf]
¿kdf /xg]5 / lghn] P]g, o; lgodfjnL / cGo k|rlnt sfg"gsf] cwLg tyf dGqfnosf] k|ToIf
lgb]{zg, lgoGq0fdf /xL k|x/L k|zf;gsf] k|d'vsf] ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug]{5 .
*= sfof{no / sfof{no k|d'v ;DaGwL Joj:yf M dGqfno dftxt k|x/L k|wfg sfof{no / ;f] cGtu{t
lgod % sf] cwLgdf /xL g]kfn ;/sf/n] cfjZostf cg';f/ :yfkgf u/]sf k|x/L sfof{no,
www.lawcommissoin.gov.np
4
sfof{no k|d'v / sfof{nox¿sf] cfb]zsf] >[ª\vnf -r]g ckm sdfG8_ ;DaGwL ljj/0f cg';"rL—@
df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–#
kbk"lt{ ;DaGwL Joj:yf
(= k|x/L ;]jfsf] kbk"lt{ M -!_ k|x/L ;]jfsf] b]xfosf] kbdf b]xfo adf]lhd k"lt{ ul/g]5 M–
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -u_ jf -ª_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fljlws k|x/L
;d"xtkm{ k|x/L xjNbf/ jf k|x/L gfoj lg/LIfs kbdf j9'jfåf/f k"lt{ x'g ;Sg] cj:yf gePdf
v'Nnf k|ltof]lutfTds k/LIffåf/f k"lt{ ug{ ;lsg]5 .
-#_ pklgod -!_ sf] v08 -5_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fljlws k|x/L
;d"xsf] :jf:Yotkm{sf] k|x/L gfoj pk/LIfssf] b/aGbL l;h{gf x'Fbfsf avt ljz]if z}lIfs of]Uotf
tf]lsPsf] / a9'jfåf/f To:tf] kb k"lt{ x'g ;Sg] cj:yf gePdf To:tf] kb v'Nnf k|ltof]lutfTds
k/LIffåf/f k"lt{ ug{ ;lsg]5 .
-$_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fljlws k|x/L ;d"xtkm{ tNnf] kb
gx'g] kb k"lt{ ubf{ ztk|ltzt v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ ul/g]5 .
-%_ k|x/L ;]jfnfO{ ;dfj]zL agfpg v'Nnf k|ltof]lutfTds k/LIffåf/f k"lt{ x'g] kbdWo]
k}+tfnL; k|ltzt kb 5'6\ØfO{ ;f] k|ltztnfO{ ztk|ltzt dfgL b]xfo adf]lhdsf pDd]bjf/sf
aLrdf 5'§f5'§} k|lt:kwf{ u/fO{ kbk"lt{ ul/g]5 M–
-s_ dlxnf – aL; k|ltzt
-v_ cflbjf;L÷hghflt – aQL; k|ltzt
-u_ dw];L – c¶fO{; k|ltzt
-3_ blnt – kGw| k|ltzt
-ª_ lk5l8Psf] If]q – kfFr k|ltzt
:ki6Ls/0f M
Kfb v'Nnf k|ltof]lutfåf/f a9'jfåf/f
-s_ k|x/L sfof{no ;xof]uL jf ;f] ;/x !))Ü –
-v_ k|x/L hjfg !))Ü –
-u_ k|x/L xjNbf/ – !))Ü
-3_ k|x/L ;xfos lg/LIfs $)Ü ^)Ü
-ª_ k|x/L gfoj lg/LIfs – !))Ü
-r_ k|x/L lg/LIfs ^)Ü $)Ü
-5_ k|x/L lg/LIfseGbf dflysf kbx¿ – !))Ü
www.lawcommissoin.gov.np
5
-!_ o; pklgodsf] v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ sf] k|of]hgsf nflu ædlxnf,
cflbjf;L÷hghflt, dw];L / blntÆ eGgfn] cfly{s / ;fdflhs ¿kdf
k5fl8 k/]sf dlxnf, cflbjf;L÷hghflt, dw];L / blntnfO{ ;Demg' k5{ .
-@_ o; pklgodsf] k|of]hgsf nflu ælk5l8Psf] If]qÆ eGgfn] c5fd, sfnLsf]6,
hfh/sf]6, h'Dnf, 8f]Nkf, aemfª, afh'/f, d'u' / x'Dnf lhNnf ;Demg' k5{ .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd kbk"lt{{ ug]{ k|of]hgsf] nflu cfly{s tyf ;fdflhs ¿kdf
k5fl8 k/]sf dlxnf, cflbjf;L÷hghflt, dw];L / blnt ;d'bfosf] ljj/0f g]kfn ;/sf/n] g]kfn
/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s] adf]lhd x'g]5 .
t/ To;/L g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L gtf]s];Ddsf nflu h'g;'s} dlxnf,
cflbjf;L÷hghflt, dw];L / blnt ;d'bfonfO{ cfly{s tyf ;fdflhs ¿kdf k5fl8 k/]sf] ;d'bfo
dflgg]5 .
-&_ pklgod -%_ adf]lhd 5'6ØfOPsf kbsf nflu b/vf:t k]z ubf{ b]xfo adf]lhdsf
k|df0f ;+nUg ug'{ kg]{5 M–
-s_ cflbjf;L÷hghfltsf nflu g]kfn cflbjf;L÷hghflt pTyfg /fli6«o
k|lti7fgaf6 cflbjf;L÷hghflt egL k|dfl0ft ePsf],
-v_ blntsf nflu /fli6«o blnt cfof]uaf6 blnt egL k|dfl0ft ePsf],
-u_ dw];Lsf nflu g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]
adf]lhdsf] ;+:yfaf6 dw];L egL k|dfl0ft ePsf],
t/ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;+:yf gtf]s];Dd ;DalGwt
:yfgLo lgsfosf] k|d'vsf] l;kmfl/;df k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 dw];L egL
k|dfl0ft ePsf] k|df0f ;+nUg x'g' kg]{5 .
-3_ lk5l8Psf] If]qsf nflu pklgod -%_ df pNn]v ePsf lhNnfdf :yfoL
a;f]af; u/L ;DalGwt lhNnfaf6 g} gful/stfsf] k|df0fkq k|fKt u/]sf] tyf
;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfaf6 b/vf:t k]z ubf{sf
avt;Dd ;f]xL :yfgdf :yfoL a;f]af; ePsf] eGg] k|dfl0ft ul/Psf] .
-*_ pklgod -%_ adf]lhd k|ltzt lgwf{/0f ubf{ Ps k|ltzteGbf sd 3tfÍ -k|m\ofS;g_
cfPdf To:tf] 3tfÍ h'g ;d'bfosf] xsdf cfPsf] xf] ;f]eGbf nuQ} kl5sf] ;d"xdf ;b}{ hfg]5 .
-(_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ ul/g]
l/Qm kb dWo] o; lgodfjnL adf]lhdsf] Go"gtd of]Uotf k'u]sf cd/ k|x/L jf r'gf}tLk"0f{
lhDd]jf/L lgjf{xsf] qmddf czQm ePsf]] k|x/L sd{rf/Lsf] kl/jf/sf] ;b:o dWo]af6 b'O{ k|ltzt
kbdf v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ ul/g]5 .
-!)_ pklgod -(_ sf] k|of]hgsf] nflu k|ltzt lgwf{/0f ubf{ z"Go bzdnj kfFr eGbf sd
3tfÍ -k|m\ofS;g_ cfPdf To:tf] 3tfÍnfO{ v'Nnf4f/f k"lt{ x'g] kbdf ;dfj]z ul/g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
6
-!!_ pklgod -%_ jf -(_ adf]lhd 5'6ØfOPsf] kbdf s'g} b/vf:t gk/]df jf cfjZos
;+Vofdf pDd]b\jf/ pQL0f{{ x'g g;sL kbk"lt{{ x'g g;s]df To:tf] kb ;f]xL jif{ v'Nnf k|ltof]lutfåf/f
k"lt{ x'g] kbdf ;dfj]z ul/g]5 .
-!@_ k|x/L ;]jfsf] l/Qm kb / a9'jfåf/f l/Qm x'g] kb k"lt{sf] nflu kbk"lt{ ;ldltn] o;
lgod adf]lhd k|ltzt lgwf{/0f ug]{5 .
-!#_ pklgod -!@_ adf]lhd a9'jfåf/f k"lt{ ug{ 5'§fO{Psf] kb k"lt{ ug]{ k|of]hgsf] nflu
kbk"lt{ ;ldltn] lgod $# adf]lhdsf] ;DalGwt a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnonfO{ n]vL k7fpg'
kg]{5 .
!)= kbk"lt{ ;ldltsf] u7g M -!_ k|x/L ;]jfsf] kbdf v'Nnf k|ltof]lutfåf/f 5gf}6 u/L lgo'lQmsf nflu
clVtof/jfnf ;dIf l;kmfl/; ug{ b]xfo adf]lhdsf] kbk"lt{ ;ldlt u7g x'g]5 M–
-s_ nf]s ;]jf cfof]usf cWoIf jf lghn] tf]s]sf] cfof]usf] ;b:o – cWoIf
-v_ ;lrj, dGqfno – ;b:o
-u_ k|x/L dxflg/LIfs – ;b:o
-3_ k|x/L dxflg/LIfsn] tf]s]sf] k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs jf k|x/L
gfoj dxflg/LIfs –;b:o–;lrj
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L lg/LIfseGbf tNnf]] kbdf
pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 u/L lgo'lQmsf nflu clVtof/jfnf ;dIf l;kmfl/; ug{ nf]s ;]jf cfof]u
/ dGqfnosf] k|ltlglw ;d]t /xg] u/L kbk"lt{ ;ldltn] cfjZostf cg';f/ a9Ldf kfFr ;b:o
/x]sf] 5'§f5'§} kbk"lt{ pk;ldlt u7g u/L cfkm"df /x]sf] clwsf/ ;'Dkg ;Sg]5 .
-#_ kbk"lt{ ;ldlt jf pklgod -@_ adf]lhdsf] kbk"lt{ pk;ldltn] pDd]bjf/ 5gf}6sf]
nflu cfjZostf cg';f/ ;DalGwt ljifosf] ljz]if1nfO{ a}7sdf cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
!!= kbk"lt{ ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ kbk"lt{ ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ lgod ( adf]lhd kbk"lt{sf] nflu k|ltzt lgwf{/0f ug]{,
-v_ v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ x'g] kbsf] kf7\Øqmd lgwf{/0f ug]{,
-u_ kbk"lt{ sfo{tflnsf agfpg],
-3_ k/LIffsf] lsl;d tf]Sg],
-ª_ kbk"lt{sf nflu lj1fkg k|sfzg ug]{,
-r_ k/LIff ;~rfng tyf glthf k|sfzg ug]{,
-5_ lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; ug{],
-h_ nf]s ;]jf cfof]uaf6 :jLs[t k|x/L ;]jfsf] kbdf lgo'lQm / a9'jf ubf{
ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGtdf kbk"lt{ ;ldltn] ug]{ egL tf]s]sf kbk"lt{;Fu
;DalGwt cfjZos cGo sfo{ ug]{ .
-@_ kbk"lt{ ;ldltn] k|x/L ;]jfsf] v'nf k|ltof]lutfåf/f kbk"lt{ ug]{ ;DaGwdf cfjZostf
cg';f/ sfo{ljlw agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
7
!@= Go"gtd of]Uotf M k|x/L ;]jfsf ljleGg ;d"xsf kbdf v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{sf] nflu rflxg]
Go"gtd of]Uotf cg';"rL–# df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!#= lj1fkg k|sfzg M -!_ kbk"lt{ ;ldltn] kbk"lt{sf] nflu lj1fkg k|sfzg ubf{ g]kfne/ k|rf/k|;f/
x'g ;Sg] u/L /fli6«o:t/sf] klqsfdf sDtLdf tL; lbgsf] Dofb lbO{ b]xfosf] ljifo ;d]t v'nfO{
k|ltof]lutfsf nflu lj1fkg k|sfzg ug'{ kg]{5 M–
-s_ kbsf] gfd,
-v_ cfjZos ;+Vof -v'Nnf / ;dfj]zL cnu cnu b]lvg] u/L_,
-u_ b/vf:t lbg] Dofb / :yfg,
-3_ b/vf:t b:t'/,
-ª_ k/LIff b:t'/,
-r_ cfjZos Go"gtd z}lIfs of]Uotf,
-5_ k]z ug'{kg]{ cfjZos k|df0fkqx¿,
-h_ ;Dks{ ldlt / :yfg,
-em_ k/LIffsf] tl/sf,
-`_ cGo zt{x¿ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|sflzt lj1fkgdf pDd]bjf/ x'g rfxg] JolQmn]] Pp6} kbsf]
;dfj]zL tyf v'Nnftkm{ b/vf:t lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd b/vf:t k]z ug]{ JolQmn] k|To]s yk v'Nnf tyf ;dfj]zL
;d"xsf] kbsf nflu nfUg] k/LIff b:t'/sf] yk aL; k|ltzt /sd b:t'/ a'emfpg' kg]{5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd k|sflzt lj1fkgdf pDd]bjf/ x'g rfxg] JolQmn] v'Nnf
k|ltof]lutfTds k/LIffåf/f k"lt{ x'g] kbsf nflu lgwf{l/t b/vf:t kmf/fd e/L k/LIff b:t'/;lxt
lj1fkgdf tf]lsPsf] :yfg / ;dodf a'emfpg' kg]{5 .
-%_ kbk"lt{ ;ldltaf6 lj1fkg k|sfzg ePkl5 b/aGbL yk jf vfnL eO{ kb l/Qm ePdf
lnlvt k/LIffsf] glthf k|sfzg x'g'eGbf cufl8 ;f] kbk"lt{ ;ldltn] ;fj{hlgs ¿kdf ;"rgf
k|sfzg u/L ;f]xL lj1fkgdf ;f] ;+Vof;d]t yk ug{ ;Sg]5 .
!$= b/vf:t kmf/fd / k|j]zkqsf] 9fFrf M -!_ pDd]bjf/sf] b/vf:t kmf/fd / k|j]zkqsf] 9fFrf cg';"rL–
$ / cg';"rL–% adf]lhd x'g]5 .
-@_ pDd]bjf/n]] sf/0fjz k|j]zkq x/fPsf] egL lgj]bg k]z u/]df kbk"lt{ ;ldltn] tf]s]sf]
b:t'/ lnO{ k|j]zkqsf] k|ltlnlk pknAw u/fO{ k/LIffdf ;fd]n x'g cg'dlt lbg ;lsg]5 .
!%= lnlvt k/LIffsf] glthf k|sfzg M -!_ kbk"lt{ ;ldltn] o; lgodfjnL adf]lhd lnlvt k/LIffsf]
glthf k|sfzg ubf{ pDd]bjf/sf] /f]n gDa/, gfd / y/;d]t pNn]v u/L j0ff{g'qmdsf] cfwf/df
b]xfo adf]lhdsf] ;+Vof yk u/L glthf k|sfzg ug'{ kg]{5 M–
qm=;+= kbk"lt{ ug'{ kg]{ kb ;+Vof yk x'g] ;+Vof
-s_ ! b]lv % ;Dd ePdf @
-v_ ^ b]lv !) ;Dd ePdf #
-u_ !! b]lv !% ;Dd ePdf $
-3_ !^ b]lv @) ;Dd ePdf %
-ª_ @! b]lv @% ;Dd ePdf ^
-r_ @^ b]lv #) ;Dd ePdf &
-5_ #! b]lv #% ;Dd ePdf *
www.lawcommissoin.gov.np
8
-h_ #^ b]lv $) ;Dd ePdf (
-em_ $! / ;f]eGbf dfly hlt;'s} ePdf @) k|ltzt .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|of]ufTds k/LIff x'g] kbdf lnlvt
k/LIffaf6 k|of]ufTds k/LIffsf nflu 5gf}6 ubf{ kb k"lt{ ug'{ kg]{ kb ;+Vof ! b]lv % ;Dd ePdf
yk % hgf pDd]bjf/sf] gfd ;dfj]z ug'{ kg]{5 . kb k"lt{ ug'{ kg]{ kb ;+Vof ^ jf ;f] eGbf a9L
ePdf ;f] kb ;+Vofsf] bf]Aa/ ;+Vofdf pDd]bjf/sf] gfd ;dfj]z u/L glthf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-#_ ;dfg txsf leGbf leGb} lj1fkg adf]lhdsf] lnlvt k/LIffsf] glthf k|sfzg ubf{
glthfdf gfd ;dfj]z ePsfdWo] hlt hgf pDd]bjf/sf] gfd To;kl5 k|sfzg x'g] kbsf]
glthfdf ;dfj]z ePsf] 5, Tolts} ;+Vofdf yk pDd]bjf/x¿sf] gfd ;dfj]z u/L glthf k|sfzg
ug'{ kg]{5 .
-$_ pklgod -!_, -@_ jf -#_ adf]lhd glthf k|sfzg ubf{ clGtd k|fKtfª\s ;dfg ePsf
pDd]bjf/ PseGbf a9L ePdf To:tf ;a} pDd]bjf/sf] gfd lnlvt k/LIffsf] glthfdf ;dfj]z ug'{
kg]{5 .
-%_ pklgod -!_, -@_ jf -#_ adf]lhd glthfsf nflu ;+Vof lgwf{/0f ubf{ )=% -z"Go
bzdnj kfFr_ jf ;f]eGbf a9L x'g cfPdf dfq k"0f{ cÍ Ps dfGg' kg]{5 .
-^_ o; lgod adf]lhd glthf k|sfzg ubf{ s'g} sl7gfO{ cfO{k/]df kbk"lt{ ;ldltn]
cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-&_ glthf k|sfzg ubf{ cGtjf{tf{ nufot cGo ;Da4 k/LIffsf] ldlt, ;do, :yfg /
pDd]bjf/sf] gfd ;d]t v'nfpg' kg]{5 .
!^= cGtjf{tf{ ;ldltsf] u7g M kbk"lt{ ;ldltn] Ps hgf cWoIf / /f]i6/df /x]sf] ;DalGwt ljifosf]
bIf jf ljz]if1;d]t sDtLdf tLg hgf ;b:o /x]sf] cGtjf{tf{ ;ldlt u7g ug' kg]{5 .
!&= clGtd glthf k|sfzg M -!_ kbk"lt{ ;ldltn]] pDd]bjf/sf] 5gf}6 ;DaGwL ;Dk"0f{ k|ls|of ;DkGg
ePkl5 ;a}eGbf a9L cÍ k|fKt ug]{ pDd]bjf/x¿sf] of]Uotfqmd cg';f/ clGtd glthf k|sfzg
ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd glthf k|sfzg ubf{ pDd]bjf/ pknAw eP;Dd s'n l/Qm kbsf]
kGw| k|ltzt jf 36Ldf b'O{ hgf of]Uotfqmd cg';f/ j}slNks pDd]bjf/sf] ;"rL ;d]t k|sfzg ug'{
kg]{5 .
!*= lgo'lQm ug]{ clwsf/L M -!_ k|x/L ;]jfsf] b]xfosf] l/Qm kbdf lgo'lQm ug]{ clwsf/ b]xfosf]
clwsf/LnfO{ x'g]5 M–
-s_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs /
k|x/L dxflg/LIfssf] kbdf
– g]kfn ;/sf/
-v_ k|x/L al/i7 pk/LIfs / k|x/L
gfoa dxflg/LIfssf] kbdf
– u[x dGqL
-u_ k|x/L lg/LIfsb]lv k|x/L
pkl/Ifssf] kbdf
– ;lrj, dGqfno
-3_ k|x/L gfoa lg/LIfs kbdf – k|x/L dxflg/LIfs
-ª_ k|x/L ;xfos lg/LIfs kbdf –k|x/L gfoj dxflg/LIfs jf k|x/L cltl/Qm
dxflg/LIfs
-r_ k|x/L xjNbf/ / k|x/L hjfg kbdf –k|x/L pk/LIfs jf k|x/L jl/i7 pk/LIfs
-5_ k|x/L sfof{no ;xof]uL kbdf – k|x/L gfoj pk/LIfs jf ;f]eGbf
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
9
dflyNnf] bhf{sf k|x/L clws[t
-@_ lgo'lQm ug]{ clwsf/Ln] kbk"lt{ ;ldlt jf a9'jf ;ldltsf] l;kmfl/;sf] of]Uotfqmdsf]
cfwf/df l;kmfl/; k|fKt ePsf] ldltn]] /fhkqflÍt kbdf Ps dlxgfleq / /fhkq cglÍt kbdf
kGw| lbgleq lgo'lQm lbg' kg]{5 .
!(= s/f/ ;]jfdf lgo"lQm ug{ ;Sg] M -!_ k|fljlws k|x/L ;d"xsf] s'g} pk;d"xsf] nflu s'g} JolQmsf]
ljz]if1tf cTofjZos 5 eGg] g]kfn ;/sf/nfO{ nfu]df cy{ dGqfnosf] k"j{ :jLs[lt lnO{ To:tf]]
JolQmnfO{ k|fljlws k|x/L ;d"xsf] ;DalGwt pk;d"xsf] l/Qm kbdf a9Ldf b'O{ jif{;Ddsf] nflu
ljz]if1sf] ¿kdf sfd ug]{ u/L s/f/df lgo'lQm ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd s/f/df lgo'lQm kfPsf] JolQmnfO{{ k|x/L ;Ë7gsf] lgb]{zgfno,
ljefu, dxfzfvf tyf zfvfsf] k|d'vsf] ¿kdf sfddf nufpg ;lsg] 5}g .
@)= k/LIf0fsfn M -!_ v'Nnf k|ltof]lutfåf/f k"lt{ ul/g] kbdf lgo'lQm kfPsf] k|x/L sd{rf/LnfO{ Ps
jif{sf] k/LIf0fsfndf /flvg]5 .
-@_ k/LIf0fsfndf sfd ;Gtf]ifhgs ePsf] / cfwf/e"t tfnLddf pQL0f{{ ePsf] k|x/L
sd{rf/Ln] /fli6«o emG8f / k|x/L emG8f 5f]O{ cg';"rL–^ adf]lhdsf] 9fFrfdf zkyu|x0f u/]kl5
lghsf] lgo'lQm ;b/ ePsf] dflgg]5 .
@!= of]Uotfqmd sfod ug]{ M -!_ v'Nnf k|ltof]lutfåf/f 5gf}6 eO{ lgo'lQm kfPsf] k|x/L sd{rf/Lsf]
cfwf/e"t tfnLd g;ls+bf;Dd lgo'lQmsf] qmd;ª\Vof cg';f/ / tfnLd ;DkGg eP kl5 ;f]
tfnLddf k|fKt u/]sf] cÍsf] cfwf/df of]Uotfqmd sfod x'g]5 .
-@_ a9'jf ePsf k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt a9'jfsf] l;kmfl/;sf] qmd cg';f/
of]Uotfqmd sfod x'g]5 .
-#_ v'Nnf k|ltof]lutfåf/f 5gf}6 eO{ lgo'lQm kfO{ k|x/L cfwf/e"t tfnLddf ;xefuL
gePsf] k|x/L sd{rf/L csf]{ k6ssf] tfnLddf ;xefuL] ePdf lghsf] of]Uotfqmd sfod ubf{
lgh;Fu 5gf}6 eO{ k|x/L cfwf/e't tfnLd lnO{ ;s]sf cGo k|x/L sd{rf/L eGbf k5fl8 qmdzM
sfod ul/g]5 .
@@= lgo'lQm ab/ x'g ;Sg] cj:yf M b]xfosf] cj:yfdf lgo'lQm ug]{ clwsf/Ln] k|x/L sd{rf/Lsf] lgo'lQm
jb/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ k/LIf0fsfndf sfo{ ;Dkfbgdf bIftf gb]lvPdf jf lhDd]jf/L jxg ug{ c;Ifd
b]lvPdf jf cfr/0f ;Gtf]ifhgs gePdf, jf
-v_ k|x/L cfwf/e"t tfnLddf c;kmn eO{ lgod !^) adf]lhd df}sf lbbf ;d]t
To:tf] tfnLddf k'gM c;kmn ePdf .
@#= j}slNks pDd]bjf/sf] l;kmfl/; / lgo'lQm M j}slNks pDd]bjf/x¿nfO{ kbk"lt{ ;ldltn] b]xfosf]
cj:yfdf of]Uotfqmd cg';f/ lgo'lQmsf nflu l;kmfl/; ug]{5 M–
-s_ lgo'lQmsf nflu l;kmfl/; ul/Psf] pDd]bjf/n] lgo'lQmsf] ;"rgf kfPsf] jf
;"rgf k|sflzt ePsf] ldltn] tL; lbgleq lgo'lQm kq lng gcfPdf jf
lgo'lQm lnO{ tf]lsPsf] Dofbleq kbdf axfnL gu/]df, jf
-v_ lgo'lQmsf nflu l;kmfl/; ul/Psf] pDd]bjf/sf] d[To' eO{ jf lghn] /flhgfdf
lbO{ jf cGo kbdf lgo'lQm lnO{ clGtd glthf k|sfzg u/]sf] ldltn] Ps
jif{leq kb l/Qm x'g cfPdf .
@$= nf]s ;]jf cfof]u ;dIf cg'/f]w ug]{ M kbk"lt{ ;ldltn] k|x/L ;]jfsf]] kbk"lt{sf] lgldQ k/LIff
;~rfng ;DaGwL sfo{df ;xof]usf nflu nf]s;]jf cfof]u;dIf cg'/f]w ug]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
10
@%= kbk"lt{ ;DaGwL clwsf/ k|Tofof]hg ug{ ;Sg] M kbk"lt{ ;ldltn] o; lgodfjnL adf]lhd cfkm"nfO{
k|fKt clwsf/dWo] ;a} jf s]xL clwsf/ kbk"lt{ pk;ldlt, s'g} kbflwsf/L jf k|x/L clws[tn]
k|of]u / kfngf ug]{ u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b–$
a9'jf ;DaGwL Joj:yf
@^= a9'jf M -!_ lgod ( adf]lhd k|ltzt lgwf{/0f eO{ a9'jfåf/f kbk"lt{ ug{ n]vL cfPsf] ldltn] tLg
dlxgfleq a9'jf ;ldltn] kb k"lt{ ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L xjNbf/ / k|x/L
;xfos lg/LIfssf] l/Qm kbdf a9'jfåf/f k"lt{ ug]{ k|of]hgsf] nflu k"lt{ ul/g] l/Qm kbsf] h]i7tfsf]
cfwf/df tLg u'0ff a9L ;DefJo pDd]b\jf/x? sfod x'g] u/L lgod $# adf]lhdsf] a9'jf
;ldltsf] ;lrjfnon] a9'jf k|s[of cl3 a9fpg' kg]{ 5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd ;DefJo pDd]bjf/x? sfod ubf{ ;DjlGwt Aofr / vf; ldlt
;Dd lgo'lQm ePsf To:tf k|x/L sd{rf/Lx? tLg u'0ff eGbf a9L x'g] cj:yf cfP ;f] xb;DDf
To:tf k|x/L sd{rf/Lx?nfO{ a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ sfod ug{ afwf kg]{ 5}g .
@&= a9'jf ;ldlt M -!_ k|x/L ;]jfsf] b]xfosf] kbdf a9'jfsf nflu l;kmfl/; ug{ b]xfo adf]lhdsf
a9'jf ;ldltx? /xg]5g\ M–
-s_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs kbsf nflu M–
-!_ ;lrj, dGqfno – cWoIf
-@_ ;lrj, k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no – ;b:o
-#_ k|x/L dxflg/LIfs – ;b:o–;lrj
-v_ k|x/L gfoj dxflg/LIfs tyf k|x/L jl/i7 pk/LIfs kbsf nflu M–
-!_ ;lrj, dGqfno – cWoIf
-@_ k|x/L dxflg/LIfs – ;b:o
-#_ k|x/L dxflg/LIfsn] tf]s]sf] k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs –;b:o–;lrj
-u_ k|x/L pk/LIfs, k|x/L gfoj pk/LIfs / k|x/L lg/LIfs kbsf nflu M–
-!_ k|x/L dxflg/LIfs – cWoIf
-@_ ;x;lrj, dGqfno – ;b:o
-#_ k|x/L dxflg/LIfsn] tf]s]sf] k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs jf
k|x/L gfoj dxflg/LIfs –;b:o–;lrj
-3_ k|x/L gfoj lg/LIfs kbsf nflu M–
-!_ k|x/L dxflg/LIfsn] tf]s]sf] k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs jf
k|x/L gfoj dxflg/LIfs – cWoIf
-@_ k|x/L jl/i7 pk/LIfs jf k|x/L pk/LIfs – ;b:o
-#_ k|x/L gfoj pk/LIfs – ;b:o–;lrj
-ª_ k|x/L ;xfos lg/LIfs kbsf nflu M–
-!_ k|x/L jl/i7 pk/LIfs jf k|x/L pk/LIfs – cWoIf
-@_ k|x/L pk/LIfs jf k|x/L gfoj pk/LIfs – ;b:o
-#_ k|x/L gfoj pk/LIfs – ;b:o—;lrj
-r_ k|x/L xjNbf/ kbsf nflu M–
-!_ k|x/L gfoj pk/LIfs – cWoIf
www.lawcommissoin.gov.np
11
-@_ k|x/L lg/LIfs – ;b:o
-#_ k|x/L gfoj lg/LIfs –;b:o–;lrj
-@_ a9'jf ;ldltdf /x]sf k|x/L kbflwsf/L jf lghfdtL sd{rf/Lsf] glhssf] gft]bf/
a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ /x]5 / To:tf] pDd]bjf/sf] a9'jf l;kmfl/; ug'{ kg]{ ePdf k|x/L
kbflwsf/Lsf] xsdf k|x/L dxflg/LIfsn] / lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf dGqfnosf] ;lrjn] To:tf]
kbflwsf/Lsf] ;§f ;dfg txsf] csf]{ kbflwsf/LnfO{ a9'jf ;ldltdf sfd ug]{ u/L] tf]Sg]5 .
:ki6Ls/0f M o; pklgodsf] k|of]hgsf nflu æglhssf] gft]bf/Æ eGgfn] afa', cfdf, ;f}t]gL
cfdf, klt, kTgL, 5f]/f, 5f]/fa'xf/L, 5f]/L, 5f]/LHjfOF, bfh', efph", efO, efOa'xf/L, lbbL, legfh',
alxgL, alxgLHjfOF, gftL, gfltgLa'xf/L, gfltgL, gfltgLHjfOF, efGhf, efGhLa'xf/L, efGhL,
efGhLHjfOF, elthf, elthfa'xf/L, elthL, elthL HjfOF, ;f;", ;;'/f, b]j/, b]p/fgL, gGb, cfdfh',
h]7fh', h]7fgL, h]7fg, ;fnf, ;fnL ;Demg' k5{ .
-#_ a9'jf ;ldltn] a9'jfsf nflu ;DefJo pDd]bjf/x¿dWo] ;a}eGbf a9L cÍ k|fKt ug]{
k|x/L sd{rf/LnfO{ a9'jfsf nflu klxnf l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
-$_ a9'jf ;ldltn] a9'jfsf nflu l;kmfl/; u/]sf] k|x/L sd{rf/Lsf] gfdfjnL / lghn]
k|fKt u/]sf] s'n k|fKtfÍ ;lxtsf] l;kmfl/; ;"rL ;DalGwt ;a}sf] hfgsf/Lsf nflu k|sflzt ug'{
kg]{5 .
-%_ P]g / o; lgodfjnLsf] cwLgdf /xL j9'jf ;ldltn] a9'jfsf] l;kmfl/; ug]{
k|of]hgsf] nflu cfjZos l;4fGt / sfo{ljlw to u/L nfu" ug{ ;Sg]5 .
@*= a9'jfsf nflu pDd]bjf/ x'g rflxg] ;]jf cjlw M -!_ k|x/L ;]jfsf] l/Qm kbdf a9'jfåf/f kbk"lt{
x'g] kbsf] pDd]bjf/ x'g a9'jf x'g] >]0fL jf tx eGbf Ps >]0fL jf tx d'lgsf]] kbdf b]xfo
adf]lhdsf] Go"gtd ;]jf cjlw k"/f ePsf] x'g' kg]{5 M–
-s_ k|x/L ;]jfsf] /fhkqflÍt clws[t kbsf nflu rf/ jif{,
-v_ k|x/L ;]jfsf] /fhkqcg+lÍt kbaf6 /fhkqflÍt clws[t kbdf a9'jf x'gsf nflu
cf7 jif{{
-u_ /fhkqcg+lÍt kbsf nflu rf/ jif{
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L gfoj dxflg/LIfs / ;f] eGbf
dflyNnf] kbdf a9'jf x'g Go"gtd ;]jf cjlwsf] xb nfUg] 5}g .
-#_ lgod @( sf] pklgod -$_ adf]lhdsf] z}lIfs of]Uotf geP tfklg b]xfosf] cjlw k'/f
u/]sf] k|fljlws k|x/L ;d"xsf] k|x/L sd{rf/L b]xfosf] kbdf a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g
;Sg]5 M–
-s_ k|x/L gfoj lg/LIfsaf6 k|x/L lg/LIfs kbdf a9'jf x'g rf}w jif{ .
-v_ k|x/L lg/LIfsaf6 k|x/L gfoj pk/LIfs kbdf a9'jf x'g kGw| jif{ .
-$_ j9'jfsf] nflu Go"gtd ;]jf cjlw cfjZos gkg]{ kbdf sfo{/t k|x/L sd{rf/Lsf]
xsdf axfn /x]sf] kbdf tLg jif{ cjlw k'u]sf] eP kl5Nnf] tLg jif{ / tLg jif{ cjlw gk'u]sf]
ePdf axfn /x]sf] kb eGbf Ps tx d'lgsf] kbdf sfo{/t /x]sf] gf]s/L cjlw dWo] kl5Nnf
jif{x?sf] ;d]t u/L hDdf tLg jif{sf] sfo{ ;Dkfbg d'Nof+sg jfkt k|fKt cÍsf] cf};t cÍ u0fgf
ul/g] 5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
12
@(= a9'jfsf nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g gkfpg] M -!_ lgod @* df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
b]xfosf] cjlwe/ k|x/L sd{rf/L a9'jfsf nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g ;Sg] 5}g M–
-s_ lgnDag ePsf]df lgnDag ePsf] cjlwe/,
-v_ a9'jf /f]Ssf ul/Psf]df ;f] cjlwe/,
-u_ tna j[l4 /f]Ssf ePsf]df ;f] /f]Ssf ePsf] cjlwe/,
-3_ tNnf] kbdf 36'jf ePsf]df ;f] ePsf] ldltn] b'O{ jif{;Dd,
-ª_ vfOkfO{ cfPsf]] tnaj[l4 36'jf ePsf] jf h]i7tf ;lxtsf]] z'? :s]ndf 36'jf
ePsf]df ;f] ePsf] ldltn] Ps jif{;Dd,
-r_ axfn /x]sf] kbdf tLg k6seGbf a9L gl;xt kfPsf] eP clGtd k6s
gl;xt kfPsf] ldltn] Ps jif{;Dd,
-5_ kbdf k'ga{xfnL ePsf] k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf k'ga{xfnL ePsf] ldltn] Ps
jif{;Dd .
-@_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg v'Nnf k|ltof]lutfåf/f
lgo'lQm ePsf] hgkb k|x/L ;d"xsf] xsdf k|x/L xjNbf/, k|x/L gfoj lg/LIfs jf k|x/L gfoj
pk/LIfs / k|fljlws k|x/L ;d"xsf] xsdf k|x/L xjNbf/ b]lv k|x/L pk/LIfs ;Ddsf] kbdf
a9'jfsf] nflu clgjfo{ cfwf/e"t tfnLd k"/f gu/];Dd a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g ;Sg]
5}g .
-#_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] lgodfjnL k|f/De x'g'
cufl8 ;d"x kl/jt{g u/]sf] sd{rf/Lsf] xsdf To;/L ;d"x kl/jt{g ePsf] ldltn] tLg jif{;Dd /
cfkm}+n] lgj]bg lbO{ ;]jf kl/jt{g ePsf] eP To;/L ;]jf kl/jt{g ePsf] ldltn] rf/ jif{;Dd
a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g kfpg] 5}g .
-$_ o; lgodfjnLdf pNn]v ePsf]df ;f]xL adf]lhd / pNn]v gePsf]df k|x/L k|fljlws
;d"x cGtu{tsf] :jf:Yo pk;d"xsf] kbdf j9'jfsf] nflu g]kfn :jf:Yo ;]jf P]g, @)%# / cGo
k|fljlws k|x/L kbdf a9'jfsf] nflu lghfdtL ;]jf P]g, @)$( df pNn]v eP adf]lhdsf]
;dfg:t/sf] z}lIfs of]Uotf k"/f gu/]sf] k|x/L sd{rf/L a9'jfsf] ;DefJo pDd]bjf/ x'g] 5}g .
t/ k|x/L k|fljlws ;d"x cGtu{tsf] ;ª\uLt, ljlwlj1fg jf o; pklgoddf pNn]v
gePsf] cGo k|fljlws kbdf j9'jfsf] nflu cfjZos kg]{ z}lIfs of]Uotf k|x/L k|wfg sfof{nosf]
l;kmfl/;df dGqfnon] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
#)= a9'jfsf cfwf/ M -!_ a9'jf ;ldltn] k|x/L sd{rf/LnfO{ sfo{Ifdtf jfkt kfPsf] s"n cÍsf]
cfwf/df a9'jfsf nflu l;kmfl/; ug]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sfo{ Ifdtfsf] d"NofÍg ubf{ b]xfo adf]lhd a9Ldf Ps;o cÍ
lbOg]5 .
-s_ sfo{;Dkfbg d"NofÍg jfkt – $) cÍ
-v_ Ho]i7tf jfkt – @) cÍ
-u_ ef}uf]lns If]qdf sfd u/]sf] cg'ej jfkt – * cÍ
-3_ z}lIfs of]Uotf jfkt – !) cÍ
-ª_ tfnLd jfkt – &=% cÍ
-r_ r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if lhDd]jf/L jfkt – % cÍ
-5_ lje"if0f -dfgkblj, cn+sf/ tyf kbs_ jfkt – @ cÍ
-h_ a9'jf ;ldltn] lbg] – &=% cÍ
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
13
-#_ ;DefJo pDd]bjf/sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg jfkt cÍ u0fgf ubf{ c;f/ d;fGt
;Ddsf] lx;fan] / cGo cÍsf] u0fgf ubf{ j9'jfsf] a}7s a:g' eGbf cl3Nnf] lbg;Dd xfl;n
u/]sf] cÍ u0fgf ul/g]5 .
#!= sfo{;Dkfbg d"NofÍg ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|x/L sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbgsf] d"NofÍg ug{
cg';"rL–& df pNn]v eP adf]lhdsf] 9fFrfsf] kmf/fd k|of]u ul/g]5 .
-@_ k|x/L sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg cfly{s jif{sf] lx;fan] jflif{s ¿kdf ug'{
kg]{5 .
-#_ k|x/L sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf] s"n cÍsf] ljefhg b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;'kl/j]Ifsn] lbg;Sg] clwstd cÍ – aL;
-v_ k'g/fjnf]sgstf{n] lbg ;Sg] clwstd cÍ – bz
-u_ k'g/fjnf]sg ;ldltn] lbg ;Sg] clwstd cÍ – bz
-$_ dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'v / lhNnf k|x/L k|d'vsf] xsdf pklgod -#_ sf] v08 -
s_ adf]lhd ;'kl/j]Ifsn] lbg] aL; cÍdf pklgod -^_ adf]lhdsf] ;'kl/j]Ifs / ;DalGwt
lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/Ln]] lbg ;Sg] clwstd cÍ qmdzM afx| / cf7 x'g]5 .
-%_ k|x/L gfoj lg/LIfs b]lv k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs bhf{;Ddsf] k|x/L sd{rf/Lsf]
sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd jflif{s ¿kdf tLg k|lt tof/ u/L Psk|lt dGqfno, Ps k|lt k|x/L
k|wfg sfof{no / k|x/L pk/LIfsb]lv k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs bhf{;Ddsf] k|x/L sd{rf/Lsf]
xsdf Ps k|lt nf]s ;]jf cfof]udf / cGo k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt k|x/L sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 . k|x/L ;xfos lg/LIfs / ;f]eGbf d'lgsf] bhf{sf] k|x/L sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg
d"NofÍg kmf/fd b'O{ k|lt tof/ u/L Ps k|lt a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno /xg] k|x/L sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 / csf]{ k|lt ;DalGwt k|x/L sfof{nodf /flvg]5 .
-^_ pklgod -%_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg If]qLo k|x/L k|d'vn] sfo{ ;Dkfbg
d"Nof+sg kmf/d e/L tLg÷tLg k|lt ;DalGwt If]qLo k|zf;s / k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs ;dIf
tyf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'v / lhNnf k|x/L k|d'vn] ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/L /
pklgod -&_ adf]lhdsf] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-&_ b]xfosf kbsf k|x/L sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg ug{sf nflu b]xfosf ;'kl/j]Ifs
tyf k'g/fjnf]sgstf{ /xg]5g\ M–
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
14
t
t/ dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'v / lhNnf k|x/L k|d'vsf] xsdf ;DalGwt lhNnfsf] k|d'v
lhNnf clwsf/Ln] ;d]t pklgod -$_ sf] cwLgdf ;'kl/j]Ifssf] ?kdf sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
ug]{5 .
-*_ pklgod -&_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] ;'kl/j]Ifs
lgh sfo{/t k|x/L sfof{nodf gePsf] cj:yfdf lghsf] b}lgs sfo{df /]vb]v Pj+ ;'k/Lj]If0f
ul//x]sf] sfof{nodf sfo{/t lghsf]] ;'kl/j]Ifs;Fu ;dfg bhf{sf] clws[t jf ;f] bhf{sf] clws[t
geP ;f]eGbf Ps tx dflyNnf] bhf{sf] clws[tn] To:tf] k|x/L sd{rf/Lsf] ;'kl/j]Ifssf] ?kdf cÍ
lbg afwf k'u]sf] dflgg] 5}g .
-(_ pklgod -&_ adf]lhd k'g/fjnf]sgstf{ x'g] k|x/L sd{rf/Ln] pklgod -*_ adf]lhd
s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] ;'kl/j]Ifssf] ?kdf cÍ lbPdf To:tf] k'g/fjnf]sgstf{ eGbf Ps tx
dflysf] bhf{sf] clws[tn] ;DalGwt k|x/L sd{rf/Lsf] k'g/fjnf]sgstf{ eO{ sfo{ ug]{5 .
pbfx/0fsf] nflu M If]qLo k|x/L sfof{nox¿df sfo{/t k|x/L gfoj pk/LIfssf]
k'g/fjnf]sgstf{ k|x/L gfoj dxflg/LIfssf] ;§f k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs, k|x/L gfoj pk/LIfs
k|d'v x'g] lhNnf k|x/L sfof{no, c~rn k|x/L sfof{no / If]qLo k|x/L tfnLd s]Gb|x¿df sfo{/t
k|x/L lg/LIfsx¿sf] k'g/fjnf]sgstf{ k|x/L pk/LIfssf] ;§f ;DalGwt k|x/L jl/i7 pk/LIfs .
-!)_ k|x/L hjfg / k|x/L xjNbf/sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf nflu b]xfosf] k'g/fjnf]sg
;ldlt /xg]5 M–
-s_ k|x/L pk/LIfs – cWoIf
-v_ k|x/L gfoj pk/LIfs – ;b:o
-u_ k|x/L lg/LIfs – ;b:o
-!!_ k|x/L ;xfos lg/LIfs / k|x/L gfoj lg/LIfssf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf nflu
b]xfosf] k'g/fjnf]sg ;ldlt /xg]5 M–
-s_ k|x/L gfoj dxflg/LIfs – cWoIf
-v_ k|x/L jl/i7 pk/LIfs – ;b:o
-u_ k|x/L pk/LIfs – ;b:o
-!@_ k|x/L lg/LIfsb]lv k|x/L pk/LIfs;Ddsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍgsf nflu b]xfosf]
k'g/fjnf]sg ;ldlt /xg]5 M–
1. k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs k|x/L dxflg/LIfs dGqfnosf ;lrj
2. k|x/L gfoj dxflg/LIfs k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs k|x/L dxflg/LIfs
3. k|x/L jl/i7 pk/LIfs k|x/L gfoj dxflg/LIfs k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs
4. k|x/L pk/LIfs k|x/L jl/i7 pk/LIfs k|x/L gfoj dxflg/LIfs
5. k|x/L gfoj pk/LIfs k|x/L pk/LIfs k|x/L gfoj dxflg/LIfs
6. k|x/L lg/LIfs k|x/L gfoj pk/LIfs k|x/L pk/LIfs
7. k|x/L gfoj lg/LIfs k|x/L lg/LIfs k|x/L gfoj pk/LIfs
8. k|x/L ;xfos lg/LIfs k|x/L lg/LIfs k|x/L gfoj pk/LIfs
9. k|x/L xjNbf/ k|x/L ;xfos lg/LIfs k|x/L lg/LIfs
10. k|x/L hjfg k|x/L ;xfos lg/LIfs k|x/L lg/LIfs
www.lawcommissoin.gov.np
15
-s_ k|x/L dxflg/LIfs – cWoIf
-v_ k|x/L dxflg/LIfsn] tf]s]sf] k|x/L cltl/Qm
dxflg/LIfs jf k|x/L gfoj dxflg/LIfs – ;b:o
-u_ ;x;lrj, dGqfno -k|x/L k|zf;g dxfzfvf x]g]{_ – ;b:o
-!#_ k|x/L gfoj dxflg/LIfs tyf k|x/L jl/i7 pk/LIfssf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf nflu
b]xfosf] k'g/fjnf]sg ;ldlt /xg]5 M–
-s_ ;lrj, dGqfno – cWoIf
-v_ k|x/L dxflg/LIfs – ;b:o
-u_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs -k|x/L k|wfg sfof{nosf
dfgj;|f]t ljsf; ljefu_ – ;b:o
-!$_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfssf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgsf nflu b]xfosf] k'g/fjnf]sg
;ldlt /xg]5 M–
-s_ ;lrj, dGqfno – cWoIf
-v_ k|x/L dxflg/LIfs – ;b:o
-!%_ k|x/L dxflg/LIfssf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg ubf{ ;'kl/j]Ifs tyf k'g/fjnf]sgstf{sf]
sfo{ dGqfnosf ;lrjn] tyf k'g/fjnf]sg ;ldltsf] sfo{ b]xfosf] ;ldltn] ug]{5 M–
-s_ g]kfn ;/sf/sf d'Vo ;lrj – cWoIf
-v_ dGqfnosf ;lrj – ;b:o
-!^_ a9'jfsf] k|of]hgsf] nflu sfo{;Dkfbgsf] d"NofÍgsf] cÍ u0fgf ubf{ a9'jfsf nflu
;DefJo pDd]bjf/ x'g hlt jif{sf] ;]jf cfjZos kg]{ xf] kl5Nnf] Tolt jif{sf] sfo{;Dkfbg
d"NofÍg kmf/fdsf] cf};taf6 lx;fa ul/g]5 .
t/,
-s_ o; lgodfjnL adf]lhd sfo{;Dkfbgsf] d"NofÍg ePsf] cj:yf g/x]sf] /
a9'jfsf] k|of]hgsf] nflu sfo{ ;Dkfbg afktsf] cÍ u0fgf ug'{ kg]{ ePdf
k|x/L lgodfjnL, @)$( adf]lhd el/Psf kl5Nnf cfly{s jif{x?sf sfo{
;Dkfbg d"NofÍg jfkt x'g cfPsf] Psd'i6 cÍnfO{ k"0ff{Í rfnL;df kl/0ft
u/L ;f]xL adf]lhd k|fKtfÍ lgwf{/0f ul/g]5 .
-v_ o; lgodfjnL adf]lhd a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g hlt jif{sf]
sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd cfjZos kg{] xf] To;sf] k|of]hgsf] nflu
klxnf] jif{sf] nflu o; lgodfjnL adf]lhd el/Psf] sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍgsf] cÍ / cl3Nnf] tLg jif{sf] v08 -s_ adf]lhd, bf]>f] aif{sf] nflu
kl5Nnf] b'O{ jif{sf] o; lgodfjnL adf]lhd el/Psf] sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍgsf] cÍ / cl3Nnf] b'O{ aif{sf] nflu v08 -s_ adf]lhd, t]>f] aif{sf
nflu kl5Nnf] tLg jif{sf] o; lgodfjnL adf]lhd el/Psf] sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍgsf] cÍ / cl3Nnf] Ps aif{sf] nflu v08 -s_ adf]lhdsf] cf}ift cÍ
u0fgf ul/g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
16
-u_ a9'jfsf] ;DefJo pDd]bjf/ x'g rf/ jif{ eGbf a9L ;]jf cjlw cfjZos kg]{
kbsf] xsdf kl5Nnf] rf/ jif{sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdsf] cf};taf6
lx;fa ul/g]5 .
-!&_ j}b]lzs cWoog jf j}b]lzs tfnLddf uPsf] jf lgnDag eO{ lgnDag k'ms'jf
ePsf]df To:tf] cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg jfkt To:tf] cWoog jf tfnLddf hfg'eGbf jf
lgnDag x'g'eGbf tTsfn cl3Nnf] jif{sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg ePsf] /x]5 eg] ;f]xL jif{sf] /
To:tf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ePsf] /x]g5 eg] xflh/ ePkl5 e/]sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍgdf hlt
cÍ kfPsf] 5 ;f]xL cg'kftdf g} cÍ u0fgf ul/g]5 .
-!*_ ;+o'Qm /fi6«;+3sf] ;]jfsf] nflu ldzgdf uPsf] cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg ug{]
k|of]hgsf] nflu To:tf] ldzgdf vl6Psf] k|x/L sd{rf/Ln] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd e/L pQm
ldzgdf g]kfn k|x/Lsf] tkm{af6 vl6Psf] ;DalGwt h]i7 sdf08/sf] l;kmfl/; ;lxt k|x/L k|wfg
sfof{nosf] o'Pg zfvf dfkm{t lghsf] ;'kl/j]Ifs ;dIf k7fpg' kg]{5 .
t/ h]i7 sdf08/sf] xsdf lghn] cfkm\gf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd e/L k|x/L k|wfg
sfof{nosf] o'Pg zfvf dfkm{t lghsf] ;'kl/j]Ifs ;dIf k7fpg' kg]{5 .
-!(_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd b]xfo adf]lhdsf] cjlw leq e/L
b]xfo adf]lhd k7fpg' kg]{5 M–
-s_ k|To]s k|x/L sd{rf/Ln] pklgod -%_ df pNn]v eP adf]lhdsf] ;+Vofdf
sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd e/L >fj0f & ut]leq ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{
kg]{5 .
-v_ ;'kl/j]Ifsn] cfkm"sxfF k|fKt sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd d"NofÍg u/L >fj0f
d;fGt;Dddf k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
t/ k|d'v lhNnf clwsf/Ln] cfkm";dIf k]z ePsf] sfo{;Dkfbg kmf/fd
d"NofÍg u/L >fj0f d;fGt;Dddf Ps k|lt dGqfno / Ps k|lt k|x/L k|wfg
sfof{nodf l;naGbL u/L k7fO{ Ps k|lt cfˆg} sfof{nodf l;naGbL ?kdf
/fVg' kg]{5 .
-u_ k'g/fjnf]sgstf{n] cfkm";dIf ;'kl/j]Ifsaf6 k]z ePsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fd d"NofÍg u/L ebf} @@ ut]leq k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"NofÍg
k|of]hgsf] nflu k|x/L k|wfg sfof{no ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-3_ k'g/fjnf]sg ;ldltn] c;f]h @@ ut];Dddf sfo{;Dkfbg d"NofÍg ul/ ;Sg'
kg]{5 / o;/L d"NofÍg ul/Psf] kmf/fd l;njGbL u/L ;'/lIft /fVg' kg]{5 .
-@)_ sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd ebf{ cg';"rL—* df plNnlvt lgb]{lzsfnfO{{ ;d]t
kfngf ug'{ kg]{5 .
-@!_ s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf k|bfg ul/Psf] cÍ lghn]
;Dkfbg u/]sf] sfd tyf bIftfsf] :t/;Fu c:jefljs b]lvg cfPdf ;DalGwt ;'kl/j]Ifs /
k'g/fjnf]sgstf{nfO{ ;f] pk/ k'gMd"NofÍg u/L k7fpgsf nflu k'g/fjnf]sg ;ldltn] To:tf]
kmf/fd l;naGbL u/L lkmtf{ k7fpg ;Sg]5 .
-@@_ pklgod -@!_ adf]lhd k|fKt x'g cfPsf] kmf/fddf ;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{n]
k'gMd"NofÍg u/L & lbgleq k'g/fjnf]sg ;ldltdf l;naGbL u/L k7fO;Sg' kg]{5 .
#@= juL{s[t If]qdf sfd u/]sf] cg'ejsf] d"NofÍg M -!_ k|x/L sd{rf/LnfO{ ljleGg ef}uf]lns If]qdf
sfd u/]]sf] cg'ej jfktsf] cÍ k|bfg ubf{ cg';"rL—( df pNn]v eP adf]lhd ef}uf]lns If]qnfO{
www.lawcommissoin.gov.np
17
qmdzM æsÆ, ævÆ, æuÆ, æ3Æ / æªÆ u/L kfFr ju{df ljefhg u/L jflif{s ?kdf sfd u/]sf]
cg'ej jfkt cf7 cÍdf ga9\g] u/L b]xfo adf]lhd cÍ lbOg]5 M–
-s_ æsÆ ju{df sfd u/]sf] k|To]s jif{sf nflu !=% cÍsf b/n] .
-v_ ævÆ ju{df sfd u/]sf] k|To]s jif{sf nflu !=$ cÍsf b/n] .
-u_ æuÆ ju{df sfd u/]sf] k|To]s jif{sf nflu !=# cÍsf b/n] .
-3_ æ3Æ ju{df sfd u/]sf] k|To]s jif{sf nflu !=@ cÍsf b/n] .
-ª_ æªÆ ju{df sfd u/]sf] k|To]s jif{sf nflu ! cÍsf b/n] .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} Ps ef}uf]lns If]qdf sDtLdf
gAa] lbg jf ;f]eGbf a9L cjlw ?h' xflh/ eO{ sfd u/]sf] eP ;f]xL ef}uf]lns If]qdf sfd u/]
jfkt kfpg] cÍsf] bfdf;fxL lx;fan] / gAa] lbgeGbf sd cjlw sfd u/]sf] eP h'g;'s}
ef}uf]lns If]qdf sfd u/]sf] eP klg æªÆ ju{sf] nflu tf]lsPsf] cÍ lbOg]5 .
-#_ k|x/L ;]jfaf6 avf{:t eO{ k'ga{xfnL ePsf] jf lgnDag eO{ To:tf] lgnDag km's'jf
ePsf] k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf lghx¿ ?h' xflh/ gePsf] cjlwsf] ef}uf]lns If]qdf sfd u/]
jfktsf] s'g} cÍ lbOg] 5}g .
-$_ ;+o'Qm /fi6« ;+3Lo ldzgdf vl6Psf] jf ljb]zl:yt g]kfnL s'6gLlts lgof]udf
vl6Psf] k|x/L sd{rf/LnfO{ æªÆ ju{sf] / cWoog ljbf jf tLg dlxgf jf ;f] eGbf j9L cjlwsf]
nflu j}b]lzs tfnLddf hfg] k|x/L sd{rf/LnfO{ æªÆ ju{sf] nflu tf]lsPsf] cÍsf] cfwf cÍ
lbOg]5 .
-%_ ef}uf]lns If]qdf sfd u/] jfkt kfpg] cÍ h'g kbdf a9'jf x'g] xf] ;f] kbeGbf Ps
tx d'lgsf] kbdf k|fKt u/]sf] eP dfq u0fgf ul/g]5 .
-^_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] lgod k|f/De x'Fbfsf jvt s'g}
sd{rf/Ln] ef}uf]lns If]q jfkt k|fKt u/L ;s]sf] cÍ 36\g] 5}g .
-&_ of] lgodfjnL k|f/De x'g' eGbf cufl8 ef}uf]lns If]qdf sfd u/] jfkt k|fKt u/]sf]
cÍnfO{ k"0ff{Í cf7df kl/0ft u/L ;f]xL adf]lhd k|fKtfÍ lgwf{/0f ul/g]5 .
##= h]i7tfsf] d"NofÍg M k|x/L sd{rf/LnfO{ h]i7tf jfktsf] cÍ lbFbf xfn axfn /x]sf] kbdf sfd
u/]sf] k|To]s jif{sf nflu b'O{ cÍsf b/n] a9Ldf aL; cÍ lbOg]5 .
t/,
-s_ Ps jif{eGbf a9L rfgr'g dlxgf jf lbgsf nflu bfdf;fxLsf] lx;fan] cÍ
lbOg]5 .
-v_ uons§L ePsf] cjlwsf]] h]i7tf jfktsf] cÍ lbOg] 5}g .
#$= z}lIfs of]Uotfsf] d"NofÍg M -!_ a9'jfsf nflu k|x/L sd{rf/LnfO{ lghn] xfl;n u/]sf] z}lIfs
of]Uotfsf] cfwf/df b]xfo adf]lhd a9Ldf bz cÍ lbOg]5 M–
z}lIfs of]Uotf
k|yd >]0fL
låtLo
>]0fL
t[tLo
>]0fL
-s_ xfn axfn /x]sf] kbdf gofF lgo'lQm ubf{ cfjZos kg]{ Go"gtd
z}lIfs of]Uotf jfkt
* &=&% &=%)
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
18
z}lIfs of]Uotf
k|yd >]0fL
låtLo
>]0fL
t[tLo
>]0fL
-v_ Go"gtd z}lIfs of]UotfeGbf dflyNnf] txsf] z}lIfs of]Uotf jfkt
yk
@ !=&% !=%)
-u_ a9'jfåf/f xfnsf] kbdf axfn /x]sf]] k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf v08
-s_ adf]lhdsf] z}lIfs of]Uotf gePdf ;f] eGbf Ps tx
d'lgsf] z}lIfs of]Uotf jfkt
& ^ %
-@_ >]0fL gv'n]sf] k|df0fkqsf] xsdf ljZjljBfnon] :t/ lgwf{/0f u/]sf]df ;f]xL cg';f/sf]
>]0fL sfod u/L / ;f] gePdf låtLo >]0fL ;/xsf] cÍ lbOg]5 .
-#_ k|x/L gfoj pk/LIfs jf ;f]eGbf dflysf] kbdf a9'jfsf nflu z}lIfs of]Uotfsf] cÍ
u0fgf ubf{ k|x/L lg/LIfs kbsf] lgldQ cfjZos kg]{ z}lIfs of]UotfnfO{ g} Go"gtd z}lIfs of]Uotf
dflgg]5 .
-$_ ;fwf/0f n]vk9 ug{ hfGg] dfq z}lIfs of]Uotf tf]lsPsf] kbdf lgo'Qm ePsf k|x/L
sd{rf/Lx?sf] z}lIfs of]Uotfsf] d"NofÍg ubf{ P;= Pn= l;= eGbf d'lgsf] of]UotfnfO{ Go"gtd
z}lIfs of]Uotf dfgL ;f] jfkt låtLo >]0fL ;/xsf] cÍ k|bfg ul/g] 5 .
#%= tfnLdsf] d"NofÍg M -!_ k|x/L ;]jfsf] kbdf /xFbf lnPsf] b]xfo adf]lhdsf s'g} b'O{ tfnLd jfkt
b]xfo adf]lhd a9Ldf ;ft bzdnj kfFr cÍ lbOg]5 M–
l;=g+= tfnLdsf] lsl;d -s_ >]0fL -v_ >]0fL -u_ >]0fL
!= cfwf/e"t÷;]jfsfnLg tfnLd #=&% #=@% @=&%
@= cfwf/e"t÷;]jfsfnLg tfnLd #=&% #=@% @=&%
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfwf/e"t tfnLd afkt cÍ k|bfg
ubf{ cfwf/e"t tfnLd u/]sf] kbaf6 Ps tx dflysf] kbdf a9'jf x'g afx]s cGo kbdf a9'jfsf]
nflu ;f] tfnLd afkt cÍ k|bfg ul/g] 5}g .
-#_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L sd{rf/LnfO{ tfnLd jfktsf]
cÍ lbFbf kGw| lbgeGbf sd cjlwsf] tfnLdsf nflu s'g} cÍ lbOg] 5}g .
-$_ pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu k|x/L sd{rf/LnfO{ cg';"rL—!) df pNn]v eP
adf]lhdsf tfnLd lbOg]5 .
-%_ >]0fL gv'n]sf] tfnLd jfkt s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] cÍ u0fgf ubf{ -v_ >]0fL a/fa/sf]
cÍ u0fgf ul/g]5 .
-^_ pklgod -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} k|x/L sd{rf/Ln] of] lgodfjnL
k|f/De x'g'eGbf cl3 xfl;n u/]sf] tfnLdsf] xsdf ;d]t pklgod -!_ adf]lhdsf] cÍ lbOg]5 .
-&_ =========
-*_ k|x/L xjNbf/ kbdf a9'jf ubf{ k|x/L hjfg kbdf u/]sf] tfnLd / k|x/L ;xfos
lg/LIfs kbdf a9'jf ubf{ k|x/L hjfg / k|x/L xjNbf/ kbdf u/]sf] tfnLdsf] cÍ u0fgf ul/g]5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
www.lawcommissoin.gov.np
19
-(_ k|x/L gfoa lg/LIfs kbdf a9'jf ubf{ k|x/L ;xfos lg/LIfs kbdf u/]sf] tfnLd /
k|x/L lg/LIfs kbdf a9'jf ubf{ k|x/L ;xfos lg/LIfs / k|x/L gfoa lg/LIfs kbdf u/]sf]
tfnLdsf] cÍ u0fgf ul/g]5 .
-!)_ k|x/L gfoa pk/LIfs kbdf a9'jf ubf{ k|x/L lg/LIfs kbdf u/]sf] tfnLd / k|x/L
pk/LIfs kbdf a9'jf ubf{ k|x/L lg/LIfs / k|x/L gfoa pk/LIfs kbdf u/]sf] tfnLdsf] cÍ
u0fgf ul/g]5 .
-!!_ k|x/L jl/i7 pk/LIfs, k|x/L gfoa dxflg/LIfs / k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs kbdf
a9'jf ubf{ xfn sfo{/t kb / ;f]eGbf Ps >]0fL d'lgsf] kbdf k|fKt u/]sf] tfnLd afktsf] cÍ
u0fgf ul/g]5 .
#^= r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if lhDd]jf/L jfkt k|bfg ul/g] cÍ M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/Ln] r'gf}tLk"0f{ jf
ljz]if lhDd]jf/L lgjf{x u/] jfkt cÍ lbFbf b]xfo adf]lhd a9Ldf kfFr cÍ lbOg]5 M–
-s_ clt r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if lhDd]jf/L jfkt – % cÍ
-v_ dWod:t/sf] r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if lhDd]jf/L jfkt – #=% cÍ
-u_ ;fdfGo jf r'gf}tLk"0f{ lhDd]jf/L jfkt – @ cÍ
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cÍ lbFbf cg';"rLdf—!! Dff pNn]v eP adf]lhdsf] cfwf/df
lbOg]5 .
-#_ b]xfo adf]lhdsf] clwsf/Ln] cfkm" dftxtsf] k|x/L sd{rf/Ln] lgjf{x u/]sf] r'gf}tLk"0f{
jf ljz]if lhDd]jf/Lsf] ;DaGwdf pklgod -@_ adf]lhdsf] cfwf/df d"NofÍg u/L] ;DalGwt a9'jf
;ldltsf] ;lrjfnodf k|To]s jif{ c;f]h @@ ut]leq l;naGbL u/L k7fpg' kg]{5 M–
-s_ k|x/L lg/LIfsb]lv k|x/L gfoj dxflg/LIfs;Ddsf] k|x/L clws[tn] cfˆgf]
sfo{If]qdf ;Dkfbg u/]sf] r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if lhDd]jf/L jfktsf] cÍ
;DalGwt ljefuLo k|d'v, dxfgu/Lo k|x/L cfo'Qm jf If]qLo k|x/L sfof{no
k|d'vsf] l;kmfl/;df k|x/L dxflg/LIfsn] .
-v_ k|x/L ;xfos lg/LIfs, k|x/L gfoj lg/LIfsn] cfˆgf] sfo{If]qdf ;Dkfbg u/]sf]
r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if lhDd]jf/L jfktsf] cÍ ;DalGwt zfvf, dxfzfvf, k|x/L
kl/;/ / lhNnf k|x/L sfof{nosf k|d'vsf] l;kmfl/;df ;DalGwt k|x/L gfoj
dxflg/LIfsn] .
-u_ k|x/L hjfg / k|x/L xjNbf/n] cfˆgf] sfo{If]qdf ;Dkfbg u/]sf] r'gf}tLk"0f{ jf
ljz]if lhDd]jf/L jfktsf] cÍ ;DalGwt k|x/L lg/LIfssf] l;kmfl/;df ;DalGwt
k|x/L gfoj pk/LIfsn] .
-$_ r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if lhDd]jf/L jfktsf] cÍ u0fgf ubf{ a9'jfsf nflu ;DefJo
pDd]bjf/ x'g hlt jif{sf] ;]jf cfjZos kg]{ xf] kl5Nnf] Tolt jif{sf] r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if
lhDd]jf/Lsf] d"NofÍgsf] cf};taf6 u0fgf ul/g]5 .
-%_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg tTsfn a9'jfsf] sf/afxL
ug'{ k/]df a9'jf ;ldltn] a9'jfsf nflu ;DefJo pDd]bjf/sf] rfn' cfly{s jif{sf] r'gf}tLk"0f{ jf
ljz]if lhDd]jf/Lsf] d"NofÍg u/L k7fpg ;DalGwt clwsf/LnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
20
-^_ pklgod -%_ adf]lhd a9'jf ;ldltsf] cfb]z k|fKt ePdf ;DalGwt kbflwsf/Ln] a9'jf
;ldltn] tf]lslbPsf] ;doleq d"NofÍg u/L l;naGbL vfddf ;DalGwt a9'jf ;ldltdf k7fpg'
kg]{5 .
-&_ o; lgod adf]lhd s'g s'g If]qdf sfo{ ug]{ k|x/L sd{rf/LnfO{ r'gf}tLk"0f{ jf ljz]if
lhDd]jf/L lgjf{x u/]sf] xf] eGg] ljifosf] lgwf{/0f k|x/L k|wfg sfof{nosf] l;kmfl/;df dGqfnon]
:jLs[t u/] adf]lhd x'g]5 .
#&= lje"if0f -dfgkbjL, cn+sf/ / kbs_ jfkt lbOg] cÍsf] lgwf{/0f M -!_ k|x/L sd{rf/LnfO{ lje"if0f
jfkt cÍ lbFbf h'g kbdf 5Fbf lje"if0f k|fKt u/]sf] xf] ;f]eGbf dflyNnf] kbdf x'g] a9'jfsf]
k|of]hgsf nflu a9Ldf b'O{ cÍ lbOg]5 .
-@_ b]xfosf] lje"if0f jfkt b]xfosf] cÍ lbOg]5 M–
-s_ dfgkbjL jfkt – @ cÍ,
-v_ cnÍf/ jfkt – !=% cÍ, /
-u_ jL/tf kbs jf ;f}o{ kbs jfkt – !cÍ
-#_ o; lgod adf]lhd lje"if0f jfkt cÍ lbFbf ;+jt\ @)^% ;fn eGbf kl5 k|fKt u/]sf
lje"if0f jfkt dfq lbOg]5 .
#*= a9'jf ;ldltn] lbg] cÍsf] lgwf{/0f M -!_ k|To]s k|x/L sd{rf/Ln] a9'jf ;ldltn] cÍ lbg] k|of]hgsf]
nflu cg';"rL—!@ adf]lhdsf] g]t[Tj Ifdtf tyf d"NofÍg kmf/fd tLg k|lt e/L k|To]s jif{sf]
;fpg !% ut]leq lgod #! adf]lhdsf] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt tLg k|lt kmf/fddf ;'kl/j]Ifsn] d"NofÍg u/L
ebf} & ut] leq k|x/L k|wfg sfof{no ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|fKt ePsf kmf/fddf a9'jf ;ldltsf] cWoIf tyf ;b:on]
5'§f5'§} d"NofÍg u/L lbPsf] cÍsf] cf};taf6 a9'jf ;ldltn] cÍ lgwf{/0f ug]{5 .
-$_ a9'jf ;ldltsf cWoIf jf ;b:on] pklgod -@_ adf]lhd cÍ lbFbf s'g} k|x/L
sd{rf/LnfO{ b'O{ eGbf sd cÍ lbg' k/]df j:t'ut sf/0f ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 .
-%_ a9'jf ;ldltsf cWoIf jf ;b:on] pklgod -@_ adf]lhd cÍ lbFbf ;fxl;s sfo{,
/fi6« tyf k|x/L ;Ë7gsf] gfd pRr /fVg] k|z+;gLo sfo{ tyf l;h{gfTds Pj+ nugzLn sfo{ ug]{
k|x/L sd{rf/LnfO{ j:t'ut sf/0f vf]nL clwstd ;ft bzdnj kfFr cÍ lbg ;Sg]5 .
#(= a9'jf ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ b]xfo adf]lhdsf] pTs[i6 sfo{ ug]{ k|x/L sd{rf/LnfO{ lgod
!(# adf]lhdsf] gLlt lgdf{0f ;ldltsf] l;kmfl/;df k|x/L dxflg/LIfsn] >]0fL ljlxg afx]s /fhkq
cglÍt kb;Dd Ps tx dflysf] l/Qm kbdf a9'jf ug{ ;Sg]5 M–
-s_ /fi6« tyf cfkm" ;]jf/t k|x/L sfof{nosf] dfg, k|lti7f / uf}/j a9fpg
k|z+;gLo, ;[hgfTds / nugzLn sfo{ ug{] k|x/L sd{rf/LnfO{,
-v_ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o If]qdf ljleGg ljwfdf pTs[i6 sfo{ u/L /fi6« / k|x/L
;Ë7gsf] 5lj pRr /fVg ljz]if of]ubfg k'¥ofpg] k|x/L sd{rf/LnfO{, /
-u_ k|x/L ;]jfdf /xL st{Jo lgjf{x ubf{sf] l;nl;nfdf jL/ult k|fKt ug]{ jf sfd
ubf{ zf/Ll/s ¿kdf czQm eO{ ;]jfaf6 cjsf; lng' kg]{ cj:yfsf k|x/L
sd{rf/LnfO{ .
-@_ pklgod -!_ cg';f/ a9'jf ubf{ a9'jf ePsf sd{rf/Lsf] gfd, kb, a9'jf ug{' kg]{
cfwf/ / cf}lrTo ;lxtsf] lnlvt ljj/0f k|x/L k|wfg sfof{non] a9'jf u/]sf] kGw| lbgleq
dGqfnonfO{ lbg' kg]{5 .
www.lawcommissoin.gov.np
21
-#_ pklgod -!_ cg';f/ ul/g] a9'jf Ps cfly{s jif{df bz hgfeGbf a9L JolQmnfO{
ul/g] 5}g .
$)= >]0fL ljxLg sd{rf/Ln] cGo kbdf k|lt:kwf{ ug{ kfpg] M o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} kbdf v'NNff k|ltof]lutfaf6 k"lt{ ul/g] kbsf] nflu lnO{g] k/LIffdf k|x/L
cfwf/e't tfnLd afx]s cg';'rL–# df pNn]v eP adf]lhdsf] cGo of]Uotf eO{ kRrL; jif{
ggf3]sf] axfnjfnf >]0fL ljxLg sd{rf/Ln] ;xefuL x'g kfpg]5 .
$!= k|x/L dxflg/LIfs kbdf a9'jf M o; lgodfjnLsf] lgod @* df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
k|x/L dxflg/LIfs kbdf a9'jf ubf{ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfsx¿ dWo]af6 / k|x/L cltl/Qm
dxflg/LIfsx¿ gePsf] cj:yfdf k|x/L gfoj dxflg/LIfsx¿ dWo]af6 h]i7tf, sfo{s'zntf,
sfo{Ifdtf, pQ/bfloTj jxg ug{ ;Sg] Ifdtf, g]t[Tj k|bfg ug{ ;Sg] s'zntf tyf cfkm"eGbf
d'lgsf] k|x/LnfO{ k|f]T;fxg / kl/rfng ug{ ;Sg] ;fdYo{sf] cfwf/df g]kfn ;/sf/n] pko'Qm b]v]sf]
pDd]bjf/nfO{ k|x/L dxflg/LIfs kbdf a9'jf ug]{5 .
$!s= k|:tfj k]z ug'{ kg]{ M k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs kbdf lgod @& sf] pklgod -!_ sf] v08 -s_
sf] a9'jf ;ldltsf] l;kmfl/;df / k|x/L dxflg/LIfs kbdf lgod $! sf] cwLgdf /xL a9'jfsf]
nflu dGqfnon] g]kfn ;/sf/ dlGqkl/ifb\df k|:tfj k]z ug'{ kg]{5 .
$@= a9'jf ph'/L ;DaGwL Joj:Yff M -!_ b]xfosf] a9'jf ;ldltsf] a9'jf l;kmfl/;df lrQ ga'‰g] k|x/L
sd{rf/Ln] a9'jfsf] l;kmfl/; ;DaGwL lg0f{o ePsf] ldltn] ;ft lbgleq b]xfosf] a9'jfsf] ph'/L
;'Gg] ;ldlt ;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 M–
qm= ;+= a9'jfsf] l;kmfl/; ug]{ ;ldlt a9'jf pk/sf] ph'/L ;'Gg] ;ldlt
!= lgod @& sf] pklgod -!_ sf]
v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf]
a9'jf ;ldlt
-s_ nf]s ;]jf cfof]usf cWoIf –cWoIf
-v_ g]kfn ;/sf/sf d'Vo ;lrj –;b:o
-u_ sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf
dGqfnosf] ;lrj –;b:o
@= lgod @& sf] pklgod -!_ sf]
v08 -u_ adf]lhdsf] a9'jf
;ldlt
lgod @& sf] pklgod -!_ sf] v08 -s_ adf]lhdsf]
a9'jf ;ldlt
#= lgod @& sf] pklgod -!_ sf]
v08 -3_ / -ª_ adf]lhdsf]
a9'jf ;ldlt
lgod @& sf] pklgod -!_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf]
a9'jf ;ldlt
$= lgod @& sf] pklgod -!_ sf]
v08 -r_ adf]lhdsf] a9'jf
;ldlt
lgod @& sf] pklgod -!_ sf] v08 -3_ adf]lhdsf]
a9'jf ;ldlt
-@_ a9'jf pk/sf] ph'/L ;'Gg] ;ldltn] pklgod -!_ adf]lhd ph'/L k|fKt ePkl5 ph'/L
ug]{ Dofb ;lsPsf] ef]lnkN6 a9'jf ;ldltsf] /fo k|ltlqmof / ph'/L;Fu ;DalGwt sfuhft k7fpg
a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf n]vL k7fpg' kg]{5 . To;/L n]vL cfPdf ;DalGwt a9'jf ;ldltsf]
;lrjfnon] tLg lbgleq cfˆgf] /fo k|ltlqmof;lxt ph'/L;Fu ;DalGwt sfuhft ph'/L ;'Gg]
;ldlt ;dIf k7fpg' kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . t];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
22
-#_ pklgod -!_ adf]lhd k/]sf] ph'/Ldf ph'/L ug]{ Dofb ;dfKt ePsf] ldltn] kGw|
lbgleq 6'Ëf] nufO{ ;Sg' kg]{5 . a9'jfsf] ph'/L ;'Gg] ;ldltn] a9'jf ;ldltn] a9'jfsf cfwf/x?sf]
d'Nof+sg ubf{ s'g} sf/0f jf cfwf/ v'nfpg' kg]{df ;f] gv'nfPsf]df To:tf] sf/0f jf cfwf/
v'nfpg cjlw tf]sL n]vL k7fpg ;Sg]5 .
-$_ o; lgod adf]lhd k/]sf] ph'/Lsf] 6'Ëf] nfu]kl5 dfq a9'jf ;ldltsf] l;kmfl/;
sfof{Gjog ul/g]5 .
-%_ lgod @& sf] pklgod -!_ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] a9'jf
l;kmfl/; pk/ a9'jf ph'/L ;'Gg] ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd nf]s ;]jf cfof]un], lgod @& sf]
pklgod -!_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] a9'jfsf] l;kmfl/; pk/ a9'jf ph'/L ;'Gg]
;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd dGqfnon] / lgod @& sf] pklgod -!_ sf] v08 -3_, -ª_ / -r_
adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] a9'jf l;kmfl/; pk/ a9'jf ph'/L ;'Gg] ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd
k|x/L k|wfg sfof{non] ug]{5 .
-^_ a9'jf ;ldltsf] a9'jf ;ldltsf] l;kmfl/; pk/ a9'jf ph'/L ;'Gg] ;ldltn] s'g}
pDd]bfjf/n] o; lgodfjnL adf]lhd k|fKt ug'{ kg]{ cÍ k|fKt gu/]sf] jf k|fKt gug]{ cÍ k|fKt
u/]sf] cfwf/df a9'jf ;ldltsf] l;kmfl/; ;+zf]wg ug'{kg]{ b]lvPdf ;f] ;d]t u/L a9'jf ;ldlt
;dIf k7fpg' kg]{5 / a9'jf ;ldltn] a9'jfsf] ph'/L ;'Gg] ;ldltaf6 n]vL cfP adf]lhd lgo'lQmsf]
nflu l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
-&_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] ph'/L em'7\7f 7xl/Pdf ph'/L kl5 x'g] a9'jfdf
To:tf] ph'/Lstf{sf] klxnf] k6ssf] ph'/L eP @ cÍ / bf];|f] k6ssf] ph'/L eP # cÍ sfl6g]5 .
$#= a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno M -!_ b]xfo adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfo{ b]xfo
adf]lhdsf] sfof{non] ug]{5 M–
-s_ lgod @& sf] pklgod -!_ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf]
;lrjfnosf] sfo{ dGqfnon] / v08 -u_ / -3_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf]
;lrjfnosf] sfo{ k|x/L k|wfg sfof{non] .
-v_ lgod @& sf] pklgod -!_ sf] v08 -ª_ / -r_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf]
;lrjfnosf] sfo{ ;DalGwt If]qLo k|x/L sfof{non] .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L k|wfg sfof{nosf] k|ToIf
dftxtdf sfo{/t /x]sf] k|x/L gfoj lg/LIfseGbf tNnf] bhf{sf] kbdf sfo{/t k|x/L sd{rf/Lsf]
a9'jf ug{ jf o; lgodfjnL adf]lhd k|x/L k|wfg sfof{noaf6 g} a9'jf ug'{kg]{ cj:yf ePdf ;f]]
a9'jf ;DaGwL sfo{ ug]{ k|of]hgsf nflu a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno k|x/L k|wfg sfof{nodf
/xg]5 .
$$= k|fKtfÍ pknAw u/fpg] M a9'jf ;ldltn] k|bfg u/]sf] cÍ / r'gf}tLk"0f{ jf ljz]]if lhDd]jf/L afkt
k|fKt u/]sf] cÍ afx]ssf] cÍ ;DalGwt pDd]bjf/n]] x]g{ dfu u/]df lghnfO{ pknJw u/fOg]5 .
$%= a9'jf ;DaGwL sfuhft w'Nofpg] ;DaGwL Joj:yf M a9'jf ;DaGwL ;Dk"0f{ k|ls|of k"/f ePsf]
tLg jif{kl5 a9'jf l;kmfl/;sf] lg0f{o afx]ssf cGo a9'jf ;DaGwL sfuhftx¿ w'Nofpg
;lsg]5 .
t/ s'g} a9'jfsf] ;DaGwdf d'2f k/L ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf To:tf] a9'jf ;DaGwL
sfuhftx? d'2fsf] clGtd 6'∙f] gnfu];Dd w'NofOg] 5}g .
bf];|f] ;+zf]wåf/f ;+zf]wg ePsf]df ldlt @)&!.%.@# df g]kfn /fhkqdf k|sflzt e"n;'wf/af6 plNnlvt k|fjwfg /x]sf] .
bf];|f] ;+zf]wåf/f ;+zf]lwt . bf];|f] ;+zf]wåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
23
$^= sfod d'sfod, sfo{jfxs / lgldQ ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|x/L ;]jfsf s'g} kbdf ;fwf/0ftof
sfod d'sfod d's// ul/g] 5}g .
t/ sfof{no k|d'vsf] kb l/Qm /x]sf] cj:yf k/L sfof{nosf] b}lgs sfo{ ;~rfng ug{
afwf kg{ uPdf sfod d'sfod d's// ug{ ;lsg]5 .
-@_ o; lgod adf]lhd sfod d'sfod d's// ubf{ Ps tx d'lgsf sd{rf/Lx¿ dWo]
a9'jfsf] nflu ;a}eGbf a9L cÍ k|fKt ug]{ k|x/L sd{rf/LnfO{ dfq sfod d'sfod d's// ul/g]5 .
-#_ sfod d'sfod d's// ePsf] k|x/L sd{rf/Ln] sfod d'sfod d's// ePsf] kbsf]
bHof{gL lrGx / ;Dk"0f{ clwsf/ k|of]u ug{ kfpg]5 .
-$_ b]xfosf] kbdf b]xfosf] clwsf/Ln] sfod d'sfod d's// ug'{ kg]{5 M–
-s_ k|x/L dxflg/LIfs / k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs kbdf g]kfn ;/sf/ .
-v_ k|x/L gfoj dxflg/LIfs / k|x/L jl/i7 pk/LIfs kbdf ;DalGwt a9'jf ;ldltsf]
l;kmfl/;df u[x dGqL .
-u_ k|x/L pk/LIfs kbdf dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ k|x/L dxflg/LIfs .
-ª_ k|x/L gfoj pk/LIfs / k|x/L lg/LIfs kbdf k|x/L dxflg/LIfssf] :jLs[lt lnO{
k|x/L gfoj dxflg/LIfs .
-%_ s'g} sf/0fn] sfof{no k|d'vsf] kb Ps dlxgf eGbf a9L cjlwsf] nflu l/Qm ePdf /
;f] kbdf sfod d'sfod d's// gul/Psf] cj:yfdf Ps tx dflysf] sfof{no k|d'vn] ;f] kbsf]
sfo{jfxs eO{ sfdsfh ug{ ;f] l/Qm kb eGbf Ps tx d'lgsf] ;a}eGbf jl/i7 k|x/L sd{rf/LnfO{
tf]Sg ;Sg]5 . To;/L sfo{jfxs eO{ tf]Sbf To;sf] ;"rgf k|x/L k|wfg sfof{nodf lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd sfo{jfxs eO{ sfd ug{ tf]lsPsf] k|x/L sd{rf/Ln] To:tf]
sfo{jfxs ePsf] kbsf] ;Dk"0f{ clwsf/ k|of]u ug{ kfpg]5 .
-&_ o; lgod adf]lhd sfod d'sfod d's// gul/Psf] jf sfo{jfxs gtf]lsPsf]
cj:yfdf Ps dlxgfdf ggf£g] u/L s'g} sf/0fn] sfof{no k|d'v cg'kl:yt ePdf ;f]xL sfof{nosf]
;a}eGbf jl/i7 k|x/L sd{rf/Ln] ;f] kbsf] lgldQ eO{ sfd ug]{5 . o;/L lgldQ eO{ sfd u/]sf]
cjlwsf] ;Dk"0f{ lhDd]jf/L lgldQ eO{ sfd ug]{ k|x/L sd{rf/Lsf] x'g]5 .
-&s_ pklgod -&_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L dxflg/LIfssf] kb s'g}
sf/0fn] l/Qm x'g] ePdf jf k|x/L dxflg/LIfsn] s'g} sf/0fjz ;f] x}l;otdf sfd ug{ g;Sg] ePdf
g]kfn ;/sf/n] k|x/L ;]jfsf] jl/i7\td k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfsnfO{ lgldQ k|x/L dxflg/LIfs
eO{ sfd ug]{ u/L tf]Sg ;Sg]5 . o;/L lgldQ eO{ sfd u/]sf] cjlwsf] ;Dk"0f{ lhDd]jf/L lgldQ
eO{ sfd ug]{ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfssf] xg]5 .
-*_ sfod d'sfod, sfo{jfxs jf lgldQ eO{ sfd ug]{ k|x/L sd{rf/Ln] h'g kbdf sfd
u/]sf] 5 ;f]xL kbsf] tna eQf / /f;g ;'ljwf kfpg]5 .
t/ kGw| lbg eGbf sd cjlw sfo{jfxs jf lgldQ eO{ sfd u/] afkt To:tf] tna eQf
/ /f;g ;'ljwf kfpg] 5}g .
-(_ pklgod -*_ adf]lhd sfd ug]{ k|x/L sd{rf/Ln] kfpg] tna eQfsf] cÍ lghn] ;f]
kbdf a9'jf xF'bf kfpg] tna eQf eGbf a9L x'g] 5}g .
-!)_ s'g} Ps kbdf Ps} cjlwdf Ps eGbf a9L k|x/L sd{rf/L sfod d'sfod jf
sfo{jfxs d's// x'g ;Sg] 5}g .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
rf}yf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
24
kl/R5]b–%
kb:yfkgf tyf ;?jf ;DaGwL Joj:yf
$&= kb:yfkgf M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd v'Nnf tyf a9'jfåf/f l;kmfl/; ePsf k|x/L sd{rf/Lsf]]
z'? kb:yfkgf tyf ;?jf ubf{ k|x/L sd{rf/Lsf] z}lIfs of]Uotf, tfnLd:t/, 1fg;Lk, sfo{bIftf,
zf/Ll/s Ifdtf, j}olQms ?lr / rfxgfnfO{ Wofg lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ sf] cwLgdf /xL hgkb k|x/L ;d"xsf] k|x/L gfoj lg/LIfs bhf{;Ddsf]
s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ z'? kb:yfkgf tyf ;?jf ubf{ b]xfo adf]lhdsf] ;]jf ljlzi6Ls[t sfo{If]q
dWo] s'g} Psdf kb:yfkgf tyf ;?jf ul/g]5 M–
-s_ ;'/Iff Joj:yfkg tyf lgoGq0f
-!_ 6«flkms k|x/L,
-@_ ljlzi6 JolQm ;'/Iff tyf dxTjk"0f{ k|lti7fg ;'/Iff,
-#_ bËf lgoGq0f,
-$_ ljQLo tyf cf}Bf}lus ;'/Iff,
-%_ ladfg:yn ;'/Iff,
-^_ ;Ldf tyf /fhdfu{ ;'/Iff,
-&_ sf/fuf/ ;'/Iff,
-*_ cbfnt ;dGjo tyf ;'/Iff,
-(_ ljkb\ Joj:yfkg,
-!)_ ljz]if sfo{bn,
-!!_ ;z:q k|x/L u0f tyf u'Nd,
-!@_ /]n–j] k|x/L,
-!#_ ;~rf/ /]l8of] ck/]6/,
-!$_ cGo ;'/Iff .
-v_ k|zf;g tyf Joj:yfkg
-!_ k|zf;g tyf Joj:yfkg,
-@_ k|lzIf0f,
-#_ sfg"g Joj:yfkg
-$_ ko{6s k|x/L,
-%_ cfly{s k|zf;g÷n]vf÷lhG;L
-^_ k|fljlws ;d"xsf] k|zf;g -c:ktfn, ljlwlj1fg, sDKo'6/÷;"rgf
k|ljlw, ;jf/L, OlGhlgol/ª, cfjf; tyf ef}lts of]hgf, ;ª\uLt,
xftxltof/ / s's'/ ljBfno_ .
-&_ hg;Dks{,
-*_ ;fd'bflos k|x/L .
-u_ ck/fw cg';Gwfg tyf ;"rgf ;Íng
-!_ ck/fw cg';Gwfg tyf cleof]hg,
-@_ clVtof/ b'¿kof]u cg';Gwfg cfof]u, k|x/L dxfzfvf,
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
25
-#_ nfu"cf}ifw lgoGq0f Ao"/f],
-$_ s]Gb|Lo cg';Gwfg Ao"/f],
-%_ ljz]if Jo'/f]
-^_ dlxnf tyf afnaflnsf ;]jf .
-3_ dxfgu/Lo k|x/L
-c_ ;'/Iff Joj:yfkg tyf lgoGq0f
-!_ 6«flkms k|x/L,
-@_ ljlzi6 JolQm ;'/Iff tyf dxTjk"0f{ k|lti7fg ;'/Iff,
-#_ bËf lgoGq0f,
-$_ ladfg:yn ;'/Iff,
-%_ sf/fuf/ ;'/Iff,
-^_ cbfnt ;dGjo tyf ;'/Iff,
-&_ ljkt Joj:yfkg,
-*_ ;~rf/ /]l8of] ck/]6/ .
-cf_ k|zf;g tyf Joj:yfkg
-!_ k|zf;g tyf Joj:yfkg,
-@_ k|lzIf0f,
-#_ sfg"g Joj:yfkg
-$ _ ko{6s k|x/L,
-%_ cfly{s k|zf;g÷ n]vf÷lhG;L
-^_ ;fd'bflos k|x/L,
-O_ ck/fw cg';Gwfg tyf ;"rgf ;Íng
-!_ ck/fw cg';Gwfg tyf cleof]hg,
-@_ ;"rgf ;Íng,
-#_ dlxnf tyf afnaflnsf ;]jf .
-ª_ cGo
-!_ 5fkfvfgf,
-@_ kmf]6f]u|fkmL .
-#_ pklgod -!_ sf] cwLgdf /xL hgkb k|x/L ;d"xsf] ;]jf ljlzi6Ls[t sfo{If]qdf /x]sf]
k|x/L sd{rf/LnfO{ ;?jf ubf{ hgkb k|x/L ;d"x leqs} csf]{ s'g} ;]jf ljlzi6Ls[t sfo{If]qleq
;dfg k|s[ltsf] sfd st{Jo ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/Ldf km/s gkg]{ u/L] o; lgodfjnL adf]lhd
;?jf ug{ ;lsg]5 .
-$_ pklgod -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} klg k|x/L sd{rf/LnfO{
k|fljlws k|x/L ;d"xsf] kbflwsf/ /xg] kbaf6 hgkb k|x/L ;d"xsf] kbflwsf/ /xg] kbdf / hgkb
k|x/L ;d"xsf] kbflwsf/ /xg] kbaf6 k|fljlws k|x/L ;d"xsf] kbflwsf/ /xg] kbdf ;?jf jf j9'jf
ul/g] 5}g .
-%_ k|x/L sfof{no ;xof]uLsf] of]Uotf, 1fg ;Lk, sfo{bIftf, zf/Ll/s Ifdtf, j}olQms ?lr
/ lghsf] rfxgfsf] cfwf/df b]xfo adf]lhdsf] ;]jf ljlzi6Ls[t sfo{If]qdf kb:yfkgf jf ;?jf
ul/g]5 M–
-s_ k'hf/L
www.lawcommissoin.gov.np
26
-v_ dfnL÷au}+r]
-u_ efG5]
-3_ xhfd
-ª_ l;nfO a'gfO
-r_ ;o;
-5_ s'lrsf/
-h_ df]rL
-em_ wf]aL
-`_ ;xof]uL e"ldsfsf cGo sfo{ .
$*= ;?jf ug]{ clwsf/L M k|x/L sd{rf/LnfO{ ;?jf ug]{ clwsf/ b]xfosf clwsf/LnfO{ x'g]5 M–
-s_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfsnfO{ g]kfn ;/sf/n],
-v_ k|x/L jl/i7 pk/LIfs / k|x/L gfoa dxflg/LIfsnfO{ u[x dGqLn],
-u_ k|x/L lg/LIfsb]lv k|x/L pk/LIfs;Ddsf k|x/L clws[tx¿nfO{ k|x/L dxflg/LIfs /
cfˆgf] If]qleq k|x/L lg/LIfs;Dd k|x/L gfoj dxflg/LIfsn],
-3_ k|x/L gfoj lg/LIfsnfO{ k|x/L gfoj dxflg/LIfs jf cfˆgf] If]qleq k|x/L
jl/i7 pk/LIfsn],
-ª_ k|x/L sfof{no ;xof]uL b]lv k|x/L ;xfos lg/LIfs;Ddsf k|x/L sd{rf/LnfO{
k|x/L pk/LIfs jf cfˆgf] If]qleq lhNnf k|x/L sfof{nosf] k|d'vn] .
$(= ;?jf ;DaGwL Joj:yf M -!_ o; lgodfjnLsf]] cwLgdf /xL cfjZostf cg'¿k k|x/L sd{rf/Lsf]
;¿jf lgoldt ¿kdf ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;?jf ubf{ æsÆ jf ævÆ ju{sf] ef}uf]lns If]qdf ;fwf/0ftof
c7f/ dlxgfeGbf a9L cjlwsf] nflu ;?jf ul/g] 5}g .
-#_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg hgkb k|x/L ;d"xsf] s'g}
k|x/L sd{rf/Lsf] h'g ;]jf ljlzi6Ls[t sfo{If]qdf z'? kb:yfkgf ePsf] xf] lghn] ;f] ;]jf
ljlzi6Ls[t sfo{If]qdf sDtLdf tLg jif{;Dd sfd ug'{ kg]{5 .
-$_ ;fdfGotofM k|x/L xjNbf/ / k|x/L hjfgx¿nfO{ cfˆgf] 3/ kfos kg]{ c~rnleq /
k|x/L gfoj lg/LIfs / k|x/L ;xfos lg/LIfsnfO{ cfˆgf] 3/ kfos kg]{ ljsf; If]qleq ;?jf ug{
k|fyldstf lbOg]5 .
-%_ hgkb k|x/L ;d"xsf] k|x/L lg/LIfs / ;f]eGbf dflysf] k|x/L sd{rf/LnfO{ s'g} Ps ;]jf
ljlzli6s[t sfo{If]qaf6 csf]{ ;]jf ljlzli6s[t sfo{If]qdf ;?jf ug{ ;lsg]5 .
t/ k|x/L lg/LIfssf] ;?jf ubf{ lghn] z'? kb:yfkgf ePsf] jf ;?jf eO{ cfPsf] ;]jf
ljlzi6Ls[t sfo{If]qdf sDtLdf tLg jif{ ;]jf u/]sf] x'g' kg]{5 .
-^_ ;]jf ljlzi6Ls[t sfo{If]qdWo] Joj:yfkg tyf k|zf;g cGtu{tsf] cfly{s k|zf;gdf
sfo{/t k|x/L ;xfos lg/LIfs b]lv k|x/L lg/LIfs bhf{ ;Ddsf] k|x/L sd{rf/Lsf] ;¿jf ubf{ n]vf
tk{m sDtLdf b'O{ jif{ sfd u/]sf]nfO{ lhG;L tkm{ / lhG;L tk{m sDtLdf b'O{ jif{ sfd u/]sf]nfO{
n]vf tk{m cfnf]kfnf] u/L ;¿jf ul/g]5 .
-&_ ;]jf ljlzli6s[t sfo{If]q dWo] Joj:yfkg tyf k|zf;g cGtu{tsf] cfly{s k|zf;gdf
;?jf x'gsf] nflu n]vf tyf Joj:yfkg ljifodf sDtLdf k|lj0ftf k|df0fkq tx pQL0f{{{ u/]sf] jf
P;=Pn=l;= pQL0f{ u/]sf] / sDtLdf tLg jif{;Dd n]vf ;DaGwL sfd u/]sf] x'g' kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
27
-*_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg hgkb k|x/L ;d"xsf] ;]jf
ljlzi6Ls[t sfo{If]qdf pNn]v gePsf] jf k|fljlws k|s[ltsf] sfo{ ug]{ k|x/L sd{rf/Lsf] ;¿jf jf
kb:yfkg ubf{ lghn] ;Dkfbg ul//x]sf] sfo{ k|s[lt;Fu ldNg] ;dfg k|s[ltsf] ;]jf ljlzi6Ls[t
sfo{If]qdf dfq ul/g]5 .
-(_ ;?jfnfO{ Jojl:yt, kf/bzL{ / cg'dfgof]Uo agfpg ;?jf ;do tflnsf ;d]t
;dfj]z u/L dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ k|x/L k|wfg sfof{non] ;?jf dfkb08 agfpg' kg]{5 .
%)= ;?jf ul/g] cjlw M -!_ s'g} klg k|x/L sd{rf/LnfO{ ;fwf/0ftofM kb:yfkg ul/Psf] ldltn] Ps
jif{ gk'Ub} ;?jf ul/g] 5}g .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf ] cjlw gk'Ub} s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ ;?jf ug'{ k/]df ;f] sf]
sf/0f pNn]v ug'{ kg]{5 .
%!= ;¿jf ;DaGwL sfo{ljlw M lgod %) sf] cwLgdf /xL b]xfosf cj:yfdf b]xfo adf]lhd sfo{ljlw
cjnDag u/L ;?jf ul/g]5 M—
s_ s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ s'g} sfof{nodf /flv /xg cg'ko'Qm b]lvPdf jf sfo{
ljlzi6tfsf sf/0f s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] cfjZostf k/]df ;DalGwt
sfof{non] ;f] Joxf]/f v'nfO{ ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg' kg]{5 .
-v_ s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ JolQmut sf/0fn] ;¿jf cfjZostf k/]df dgfl;a
dflkmssf] sf/0f v'nfO{ cg';"rL—!# adf]lhdsf] kmf/fd e/L ;DalGwt lhNnf
k|x/L sfof{no jf ;f] eGbf dflyNnf] sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-u_ v08 -v_ adf]lhdsf] lgj]bg k|fKt ePsf] cj:yfdf ;DalGwt sfof{non] btf{
u/L sfof{no k|d'vsf] /fo ;lxt ;?jf ug]{ sfof{nodf k7fpg' kg]{5 / ;f] sf]
hfgsf/L lgj]bsnfO{ lbg' kg]{5 .
%@= sfh ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|x/L sd{rf/LnfO{ ;fdfGotofM sfhdf v6fOg] 5}g .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L k|wfg sfof{non] ljz]if
kl/l:yltdf sfh v6fpg] k|of]hgsf] nflu sfh ;DaGwL 5'§} dfkb08 agfO{ nfu"" ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b–^
k|x/L sd{rf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/
%#= k|x/L dxflg/LIfssf] sfd, st{Jo / clwsf/ M o; lgodfjnLdf n]lvPsf cGo s'/fx?sf cltl/Qm
k|x/L dxflg/LIfssf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L k|wfg sfof{no / ;f] dftxtsf ;a} k|x/L sfof{nox¿df ;fdfGo
lgoGq0f, /]vb]v ug]{ / lgb]{zg lbg],
-v_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs / k|x/L gfoj dxflg/LIfsx¿sf] sfd sf/afxL
pk/ plrt /]vb]v tyf lgoGq0f ug]{,
-u_ k|x/L ;Ë7gsf] sfd sf/afxLnfO{ k|efjsf/L agfpg cfb]Zfsf] z[ª\vnfnfO{
k|efjsf/L¿kdf nfu" ug]{ jf u/fpg], dftxt k|x/L sfof{nox¿aLr ;dGjo /
;xof]usf] jftfj/0f sfod ug]{ jf u/fpg],
-3_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, sfo{ bIftf Pj+
sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg
cfjZos gLlt th'{df u/L k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ jf u/fpg],
-ª_ k|x/L sfof{no tyf k|x/L sd{rf/Lx¿sf] sfdsf] d"NofÍg u/L ;hfo, k'/:sf/,
;?jf, a9'jf nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{ jf u/fpg],
www.lawcommissoin.gov.np
28
-r_ k|x/L ;]jfnfO{ ;dofg's"n / hgd'vL agfpg gLlt Pj+ of]hgf th'{df u/L nfu"
ug]{ jf u/fpg],
-5_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug]{ jf u/fpg], c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg],
-h_ ;fdflhs ;b\efj layf]Ng], ;'/Iff k|lts"n, u}/sfg"gL Pj+ uDeL/ cfk/flws
lqmofsnfk / c;fwf/0f cj:yfsf] /fhgLlts ultljlw ;DaGwL k|ltj]bg
oyflz3| dGqfnodf k7fpg],
-em_ ;'/Iff k|lts"n, u}/sfg"gL Pj+ cfk/flws lqmofsnfksf] /f]syfd tYff lgoGq0f
ug]{ ;DaGwdf cfjZos of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L¿kdf nfu" ug]{ jf
u/fpg],
-`_ k|rlnt sfg"g adf]lhd k|x/Ln] cg';Gwfg ug]{ egL tf]lsPsf ck/fwx¿sf]
cg';Gwfg k|efjsfl/tf clej[l4 ug{sf nflu cfjZos gLlt tyf of]hgf agfO{
sfof{Gjog ug]{ jf u/fpg],
-6_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] kL/dsf{ Joj:yfkgsf] plrt Joj:yf ug]{ jf u/fpg],
-7_ k|x/L sd{rf/Lx¿nfO{ cfjZos kg]{ ;dofg's"n k|lzIf0fsf] Joj:yf ug]{,
-8_ ljkt\ Joj:yfkg / kLl8tsf] p4f/ sfo{df k|x/LnfO{ tbf?stf;fy ;+nUg
u/fpg],
-9_ cGt/f{li6«o k|x/L ;Ë7g;Fu ;Dks{ tyf ;dGjo sfod /fVg],
-0f_ jif{df Ps k6s k|To]s If]qleqsf sDtLdf tLg lhNnfsf k|x/L sfof{nox¿sf]
lg/LIf0f ug]{ / ;f]sf] k|ltj]bg dGqfnodf k7fpg],
-t_ b]zsf] cfGtl/s zflGt ;'Joj:yf;Fu ;DalGwt ljifodf g]kfn ;/sf/nfO{ /fo
;Nnfx lbg],
-y_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt lgb]{zg cg'¿k sfo{;Dkfbg u/L k|ltj]bg k]z ug]{,
-b_ cGt/f{li6«o ;d'bfoaf6 zflGt :yfkgfy{ g]kfn k|x/Lsf] dfu eO{ cfPdf g]kfn
;/sf/af6 :jLs[lt eP adf]lhd v6fpg] Joj:yf ldnfpg],
-w_ ;'/Iff;Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o:t/sf] sfo{zfnf, uf]i7L, tfnLd tyf cWoog
cflbdf g]kfn k|x/Lsf] ;xeflutfsf nflu dGqfno;dIf /fo Pj+ l;kmfl/; k]z
ug]{,
-g_ k|x/L k|zf;gsf] jflif{s k|ltj]bg dGqfnodf k7fpg],
-k_ k|rlnt sfg"gn] lglb{i6 u/] adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg] .
%$= dxfgu/Lo k|x/L cfo'Qmsf] sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M k|x/L k|wfg sfof{nosf]
lgb]{zg / lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] sfo{ If]qleq dxfgu/Lo k|x/L cfo'Qmsf] sfof{no k|d'vsf]
sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M—
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, sfo{ bIftf Pj+
sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg
dxfgu/Lo 6«flkms k|x/L dxfZffvf, dxfgu/Lo k|x/LcGtu{t k|lzIf0f s]Gb| tyf
u0f, dxfgu/Lo ck/fw dxfzfvf, k|x/L kl/;/, sf/fuf/ / j[Qx¿sf] sDtLdf
jif{sf] Psk6s / cfjZostf cg';f/ k|efu tYff cGo k|x/L sfof{nox¿sf]
lg/LIf0f u/L cfjZos lgb]{zg lbg'sf ;fy} lg/LIf0f k'l:tsfdf hgfpg],
www.lawcommissoin.gov.np
29
-u_ k|x/L sfof{no tyf k|x/L sd{rf/Lx¿sf] sfdsf] d"NofÍg u/L ;hfo, k'/:sf/,
;?jf, a9'jf nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-3_ dftxt k|x/L sd{rf/Lx¿sf] kL/dsf{ ;'Gg] Joj:yf ldnfpg],
-ª_ ;/sf/L vhfgf, dfn;fdfg OToflb ;'/lIft /fvL To;sf] ;|]:tf b'?:t /fVg],
/fVg nufpg],
-r_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug]{ jf u/fpg]], c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg],
-5_ zflGt ;'Joj:yf / ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q ePsf, zª\lst /
kmf}hbf/L ck/fwdf cbfntaf6 ;hfo kfPsf JolQmsf] lgu/fgL /fVg nufpg],
To:tf JolQm jf ultljlwx¿sf] ;"rgf tyf ljj/0f cBfjlws /fVg]] Joj:Yff
ldnfpg],
-h_ zflGt ;'Joj:yf / ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk tyf ck/fw /f]syfd tYff
lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L tyf hgd'vL k|x/L ;]jf
k|bfg ug]{]{ u/fpg],
-em_ k|rlnt sfg"g adf]lhd k|x/Ln] cg';Gwfg ug]{ egL tf]lsPsf ck/fwx¿sf]
cg';Gwfg k|efjsf/L, l56f] 5l/tf] u/fpg], cg';Gwfgdf cfjZos ;xof]u
pknAw u/fpg],
-`_ tfn's sfof{noaf6 nfu" ul/Psf] gLlt cg'¿k clt ljlzi6 tyf ljlzi6
JolQmsf] ;'/Iff Joj:yf ug]{ jf u/fpg], dftxt sfof{nosf] ;'/Iff Joj:yfsf]
cg'udg u/L cfjZos lgb]{zg lbg],
-6_ lghL If]qaf6 ;'/Iff ;]jf k|bfg ug{ kl/rflnt ;'/IffsdL{x¿sf] lgoldt
cg'udg ug]{ Joj:yf ldnfpg],
-7_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug]{, ;fy} ljkb\sf] a]nf
tTk/tf;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{ jf u/fpg]],
-8_ 6«flkms k|x/LnfO{ ;dofg's"n bIf agfO{ 6«flkms Joj:yfkg / lgoGq0fdf
cfjZos gLlt th'{df u/L nfu" ug]{,
-9_ k|x/L k|lzIf0fsf] u'0f:t/ clej[l4 / kl/0ffdd'vL k|lzIf0fsf nflu plrt
Joj:yfkg tyf cg'udg ug]{ / cfjZos lgb]{zg lbg],
-0f_ k|x/L sfd sf/afxLnfO{ k|efjsf/L agfpg dftxt k|x/L sfof{nox¿aLr
;dGjo / ;xof]usf] jftfj/0f ldnfpg],
-t_ dxfgu/ k|x/Lsf] If]qleq zflGt ;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f
kl/l:yltnfO{ dWogh/ /fvL cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ ug]{ jf
u/fpg],
-y_ :YffgLo k|zf;g, lhNnfl:yt ;/sf/L tYff u}x|;/sf/L ;+3;+:yf tyf sfof{no
/ cfjZostf cg';f/ cGt/f{li6«o ;LdfjtL{ ;dsIfL clwsf/Lx¿;Fu ;'/Iff
tYff ck/fw lgoGq0fdf ;Dks{ / ;dGjo ug]{,
-b_ ;LdfjtL{ ;dsIfL k|x/L sfof{nosf k|d'v;Fu sDtLdf jif{df Psk6s ;'/Iff,
ck/fw /f]sYffd / lgoGq0f tyf ;+o'Qm k|x/L kl/rfng nufotsf ljifodf
5nkmn u/L cfjZos ;xof]u cfbfgk|bfg ug]{,
-w_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt ;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf cfjZostf cg';f/
oyfzL3| jf dfl;s / jflif{s¿kdf k|x/L dxflg/LIfs;dIf k|ltj]bg k7fpg],
www.lawcommissoin.gov.np
30
-g_ tfn's sfof{non] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug]{ jf u/fpg], k|rlnt sfg"gn]
lglb{i6 u/] adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg] .
%%= If]qLo k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M k|x/L k|wfg sfof{nosf] lgb]{zg /
lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] sfo{ If]qleq If]qLo k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, sfo{ bIftf Pj+
sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg
If]qLo 6«flkms k|x/L sfof{no, If]ql:Yft k|lzIf0f s]Gb| tyf u0f, c~rn k|x/L
sfof{no, lhNnf k|x/L sfof{no, sf/fuf/x¿sf] sDtLdf jif{sf] Ps k6s /
cfjZostf cg';f/ yfgf / rf}sLx¿sf] lg/LIf0f u/L cfjZos lgb]{zg lbg]
;fy} lg/LIf0f k'l:tsfdf hgfpg],
-u_ k|x/L sd{rf/L, sfof{no tYff k|x/L sfd sf/afxLsf] lg/LIf0f tyf ;'k/Lj]If0f
u/L ;hfo, k'/:sf/, ;?jf, a9'jf nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-3_ dftxt k|x/L sd{rf/Lx¿sf] kL/dsf{ ;'Gg] Joj:yf ldnfpg],
-ª_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q ePsf, zª\lst / kmf}hbf/L ck/fwdf
cbfntaf6 ;hfo kfPsf JolQm tyf ultljlwx¿sf] lgu/fgLsf] Joj:yf
ldnfpg], ;ª\sng ul/Psf ;"rgf tyf ljj/0f cBfjlws /fVg]] jf /fVg
nufpg],
-r_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk tyf ck/fw /f]syfd tYff lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf
of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L tyf hgd'vL k|x/L ;]jf k|bfg ug]{]{ jf u/fpg],
-5_ k|rlnt sfg"g adf]lhd k|x/Ln] cg';Gwfg ug]{ elg tf]lsPsf ck/fwx¿sf]
cg';Gwfg k|efjsf/L / l56f] 5l/tf] u/fpg] ;fy} cg';Gwfgdf cfjZos
;xof]u pknAw u/fpg],
-h_ tfn's sfof{noaf6 nfu" ul/Psf] gLltcg'¿k clt ljlzi6 tyf ljlzi6
JolQmsf] ;'/Iff Joj:yf ug]{ jf u/fpg]] ;fy} dftxt sfof{nosf] ;'/Iff
Joj:yfsf] cg'udg u/L cfjZos lgb]{zg lbg],
-em_ lghL If]qaf6 ;'/Iff ;]jf k|bfg ug{ kl/rflnt ;'/IffsdL{x¿sf] lgoldt
cg'udg ug]{ Joj:yf ldnfpg],
-`_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug]{, ljkb\sf] a]nf
tTk/tfsf;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{ jf u/fpg]],
-6_ 6«flkms k|x/LnfO{ ;dofg's"n bIf agfO{ 6«flkms Joj:yfkg / lgoGq0fdf gLlt
th'{df u/L nfu" ug]{ jf u/fpg]],
-7_ k|x/L k|lzIf0fsf] u'0f:t/ clej[l4 / kl/0ffdd'vL k|lzIf0fsf nflu plrt
Joj:yfkg tyf cg'udg ug]{ / cfjZos lgb]{zg lbg],
-8_ k|x/L sfd sf/afxLnfO{ k|efjsf/L agfpg dftxt k|x/L sfof{nox¿ aLr
;dGjo / ;xof]usf] jftfj/0f ldnfpg],
-9_ If]qleq zflGt ;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f kl/l:yltnfO{ dWogh/ /fvL
cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ ug]{ jf u/fpg]],
www.lawcommissoin.gov.np
31
-0f_ :YffgLo k|zf;g, lhNnfl:yt ;/sf/L tYff u}x ;/sf/L ;+3;+:yf tyf sfof{no
/ cfjZostfcg';f/ cGt/f{li6«o ;LdfjtL{ ;dsIfLL clwsf/Lx¿;Fu ;'/Iff
tYff ck/fw lgoGq0fdf ;Dks{ / ;dGjo ug]{,
-t_ ;LdfjtL{ ;dsIfL k|x/L sfof{nosf k|d'v;Fu ;fnsf] Psk6s ;'/Iff, ck/fw
/f]sYffd / lgoGq0f tyf ;+o'Qm k|x/L kl/rfng nufotsf ljifodf 5nkmn
u/L cfjZos ;xof]u cfbfg k|bfg ug]{,
-y_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f, ;Da4{g ug]{ jf u/fpg], c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg]],
-b_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf cfjZostf cg';f/
oyfzL3| jf dfl;s tyf jflif{s¿kdf k|x/L dxflg/LIfs;dIf k|ltj]bg
k7fpg] .
-w_ tfn's sfof{non] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug]{ jf u/fpg] / k|rlnt sfg"gn]
lglb{i6 u/] adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
%^= s]Gb|Lo cg';Gwfg Ao"/f] k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M k|x/L k|wfg sfof{nosf] lgb]{zg /
lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf]] lhDd]jf/L If]qleq s]Gb|Lo cg';Gwfg Ao"/f] k|d'vsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL –! adf]lhd ;DjlGwt k|x/L
sfof{nojf6 cg';Gwfg txlssft x'g] ck/fwx? dWo] h3Go, ;+ul7t, jf
;fj{hlgs rf;f] jf ax'/fli6«o k|s[tL jf dfgj clwsf/sf] ulDe/ pNnª\3g jf
cfly{s, pRr k|ljlwo'Qm h3Go Pj+ /fli6«o lxt jf ;/f]sf/sf b[li6n] clt
;+j]bglzn dxz'; u/L /fli6«o lrGtf / rf;f] aGg] k|s[ltsf ck/fwx¿sf]
;DaGwdf k|x/L dxflg/LIfsn] tf]lslbPsf ck/fwx?sf] cg';Gwfg txlssft
ug]{,
-v_ s'g} k|x/L sfof{nosf] clwsf/If]q leq kg]{ eP tfkgL To:tf] ck/fwsf]
cg';Gwfg txlssft Jo"/f]n] ubf{ a9L k|efjsf/L x'g] egL ;DalGwt k|x/L
sfof{non] k|x/L k|wfg sfof{nodf cg'/f]w u/L k7fPsf]df k|x/L k|wfg
sfof{nosf] ck/fw cg';Gwfg laefusf] k|d'vsf] l;kmfl/;df k|x/L
dxflg/LIfsaf6 tf]lsPsf ck/fwx?sf] cg';Gwfg ug]{,
-u_ ck/fw cg';Gwfg txlssftsf] lgldQ cGo sfof{noaf6 cfjZos ;xof]usf
nflu cg'/f]w eO{ cfPdf cfjZostf cg';f/sf] ;xof]u pknAw u/fpg],
-3_ tfn's sfof{non] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug]{ jf u/fpg] / k|rlnt sfg"gn]
lglb{i6 u/]adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
%&= c~rn k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M If]qLo k|x/L sfof{nosf] lgb]{zg /
lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] ] lhDd]jf/L If]qleq c~rn k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, sfo{ bIftf Pj+
sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg
lhNnf:t/Lo k|x/L sfof{no, sf/fuf/x¿ / gu/ tyf Onfsf k|x/L
www.lawcommissoin.gov.np
32
sfof{nox¿sf] jif{sf] sDtLdf b'O{ k6s / k|x/L rf}sLx¿sf] cfjZostf
cg';f/ lg/LIf0f u/L cfjZos lgb]{zg lbg] ;fy} lg/LIf0f k'l:tsfdf hgfpg],
-u_ k|x/L sd{rf/L, sfof{no tYff k|x/L sfd sf/afxLsf] lg/LIf0f tyf ;'k/Lj]If0f
u/L ;hfo, k'/:sf/, ;?jf, a9'jf nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-3_ dftxt k|x/L sd{rf/Lx¿sf] kL/dsf{ ;'Gg] Joj:yf ldnfpg],
-ª_ zflGt ;'/Iffdf vnn k'¥ofpg] jf ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q
ePsf, zª\lst / kmf}hbf/L ck/fwdf cbfntaf6 ;hfo kfPsf JolQm tyf
ultljlwx¿sf] lgu/fgLsf] Joj:yf ldnfpg] ;fy} ;ª\sng ul/Psf ;"rgf tyf
ljj/0f Jojl:yt u/L cBfjlws /fVg]] /fVg nufpg],
-r_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk tyf ck/fw /f]syfd tYff lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf
of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L tyf hgd'vL k|x/L ;]jf k|bfg ug]{]{ u/fpg],
-5_ k|rlnt sfg"g adf]lhd k|x/Ln] cg';Gwfg ug]{ egL tf]lsPsf ck/fwx¿sf]
cg';Gwfg k|efjsf/L / l56f] 5l/tf] u/fpg] ;fy} cg';Gwfgdf cfjZos
;xof]u pknAw u/fpg],
-h_ tfn's sfof{noaf6 nfu" ul/Psf] gLltcg'¿k clt ljlzi6 tyf ljlzi6
JolQmsf] ;'/Iff Joj:yf ug]{ jf u/fpg]], ;fy} dftxt sfof{nosf] ;'/Iff
Joj:yfsf] cg'udg u/L cfjZos lgb]{zg lbg],
-em_ lghL If]qaf6 ;'/Iff ;]jf k|bfg ug{ kl/rflnt ;'/IffsdL{x¿sf] lgoldt
cg'udg ug]{ Joj:yf ldnfpg],
-`_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug]{ ;fy} ljkb\sf] a]nf
tTk/tfsf;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{ jf u/fpg]],
-6_ 6«flkms k|x/LnfO{ ;dofg's"n bIf agfO{ 6«flkms Joj:yfkg / lgoGq0fdf gLlt
th'{df u/L nfu" ug]{,
-7_ k|x/L sfd sf/afxLnfO{ k|efjsf/L agfpg dftxt k|x/L sfof{nox¿ aLr
;dGjo / ;xof]usf] jftfj/0f ldnfpg],
-8_ c~rnsf] s'g} If]qleq zflGt ;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f kl/l:yltnfO{
dWogh/ /fvL cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ ug]{ jf u/fpg]],
-9_ ;LdfjtL{ :YffgLo k|zf;g tYff k|x/L sfof{no, lhNnfx¿sf] :yfgLo k|zf;g,
;/sf/L tYff u}x|;/sf/L ;+3;+:yf tyf sfof{no / cfjZostf cg';f/
cGt/f{li6«o ;LdfjtL{ ;dsIfL clwsf/Lx¿;Fu ;'/Iff tYff ck/fw lgoGq0fdf
;Dks{ / ;dGjo ug]{ jf u/fpg]],
-0f_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug{ u/fpg] ;fy} c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg]],
-t_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf cfjZostf cg';f/
oyfzL3| jf dfl;s tyf jflif{s¿kdf If]qLo k|x/L sfof{no k|d'v ;dIf
k|ltj]bg k7fpg],
-y_ tfn's sfof{non] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug]{ jf u/fpg] ;fy} k|rlnt sfg"gn]
lglb{i6 u/] adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
%*= dxfgu/Lo jf bËf lgoGq0f k|x/L u0f k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M k|x/L k|wfg sfof{no,
dxfgu/Lo k|x/L cfo'Qmsf] sfof{no tyf If]qLo k|x/L sfof{nosf] k|ToIf /]vb]v, lgoGq0f tYff
www.lawcommissoin.gov.np
33
lgb]{zgdf /xg] u/L bËf lgoGq0f k|x/L u0f k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ k|x/L hgzlQmsf] cfr/0f tyf cg'zf;g s8fOsf ;fy kfngf u/fpg],
-u_ k|x/L hgzlQmsf] sfo{ bIftf Pj+ sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug]{, st{Jolgi7
agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg lgoldt ¿kdf lg/LIf0f u/L cfjZos lgb]{zg
lbg],
-3_ k|x/L sd{rf/L tyf sfof{nosf] lg/LIf0f tyf ;'k/Lj]If0f u/L ;hfo, k'/:sf/,
;?jf, a9'jf nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-ª_ dftxt k|x/L sd{rf/Lx¿sf] kL/dsf{ ;'Gg] Joj:yf ldnfpg],
-r_ c;fdfGo / ;'/Iffsf] k|lts"n cj:yfdf k|efjsf/L 9Ëaf6 vl6g ;Sg] u/L
cltl/Qm ansf] ¿kdf bËf lgoGq0f k|x/LnfO{ tof/L xfnt /fVg ;do ;fk]If
k|lzIf0fsf] Joj:yf ug]{ / cfw'lgs ;fwgo'Qm agfO{ tof/L xfntdf /fVg],
-5_ x'nbËf, ;fDk|bflos bËfnufot c;fdfGo / ;'/Iffsf] k|lts"n cj:yfdf k|x/L
kl/rfng ug]{ jf u/fpg]],
-h_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug]{ ;fy} ljkb\sf] a]nf
tTk/tfsf;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{,
-em_ u0f / dftxt u'Nd tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, k|lzIf0f ljifodf
cfjZostf cg';f/ oyfzL3| jf dfl;s tyf jflif{s ¿kdf k|x/L
dxflg/LIfs;dIf k|ltj]bg k7fpg],
-`_ tfn's sfof{non] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug'{ u/fpg] / k|rlnt sfg"gn] lglb{i6
u/] adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{÷u/fpg]] .
%(= dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M dxfgu/Lo k|x/L cfo'Qm sfof{nosf]
lgb]{zg / lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleq dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'vsf] sfd,
st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M—
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ kl/;/sf] If]qleq cfjZostf cg';f/ u:tL, kfnf]kx/f cflbsf] Joj:yf
ldnfpg], zflGt;'/Iff ;DaGwL cGo sfd ug]{, u/fpg],
-u_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, sfo{ bIftf Pj+
sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg
kl/;/ dftxt k|To]s k|x/L sfof{nosf] jif{sf] sDtLdf tLg k6s lg/LIf0f u/L
cfjZos lgb]{zg lbg] ;fy} lg/LIf0f k'l:tsfdf hgfpg],
-3_ k|x/L sfof{no tyf k|x/L sd{rf/Lx¿sf] sfdsf] d"NofÍg u/L ;hfo /
k'/:sf/ nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-ª_ dftxt k|x/L sd{rf/Lx¿sf] kL/dsf{ ;'Gg] Joj:yf ldnfpg],
-r_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk tyf ck/fw /f]syfd tYff lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf
of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ tyf hgd'vL k|x/L ;]jf k|bfg
ug]{]{ u/fpg],
-5_ ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL—! df pNn]lvt d'2f ;DaGwL
ck/fw tyf k|rlnt sfg"g adf]lhd k|x/Ln] cg';Gwfg ug]{ elg tf]lsPsf
www.lawcommissoin.gov.np
34
ck/fwx¿sf] cg';Gwfg j}1flgs k4ltsf] k|of]u u/L k|efjsf/L / l56f] 5l/tf]
ug]{ jf u/fpg]] ;fy} cg';Gwfgdf cfjZos ;xof]u pknAw u/fpg],
-h_ cg';Gwfg tyf txlssft ePsf d'2fx¿sf] ljj/0f ;DaGwL clen]v /fVg] jf
/fVg nufpg],
-em_ cbfnt jf cGo sfof{nox?af6 ;Dkfbg x'g] ck/fwsf] cg';Gwfg, txlssft,
k"k{If ;DaGwL sfdsf] l;nl;nfdf ;DalGwt ;/sf/L jlsn;Fu ;dGjo u/L /
sfg"gn] lgwf{/0f u/]sf] cGo ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf k|x/Ln] ug'{kg]{ sfd
t'?Gt ug]{ jf ug{ nufpg],
-`_ ck/fw lgoGq0f jf cg';Gwfg ug]{ l;nl;nfdf 3/ jf 8]/fdf a:g] JolQmx¿sf]
JolQmut ljj/0f ;Íng ug]{,
-6_ zflGt ;'/Iffdf vnn k'¥ofpg] Pj+ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q
ePsf, zª\lst / kmf}hbf/L ck/fwdf cbfntaf6 ;hfo kfPsf JolQm tyf
ultljlwx¿sf] lgu/fgLsf] Joj:yf ldnfpg] ;fy} ;Íng ul/Psf ;"rgf tyf
ljj/0f cBfjlws /fVg]] /fVg nufpg] / zflGt ;'/Iff ;DaGwL ljifodf k|d'v
lhNnf clwsf/LnfO{ k|ltj]bg ug]{,
-7_ kl/;/sf] If]qleq cfjthfjt ug]{ JolQmx¿nfO{ cfˆgf] klxrfg v'Ng]
kl/rokq jf sfuhft ;fydf lnP/ ofqf ug{ jf ;'/IffsdL{n] vf]h]sf] avt
To:tf] kl/rokq jf sfuhft b]vfpg'kg]{ u/L cfjZostf cg';f/ ;fj{hlgs
;"rgf hf/L ug{{{],
-8_ cfkm\gf] If]qflwsf/ leq :yfoL jf c:yfoL ?kdf a;f]af; ug]{ u}/ g]kfnL
JolQmx?sf] ultlalwsf] hfgsf/L /fVg] / /fVg nufpg],
-9_ tfn's sfof{noaf6 nfu" ul/Psf] gLltcg'¿k clt ljlzi6 tyf ljlzi6
JolQmsf] ;'/Iff Joj:yf ug]{ jf u/fpg]] ;fy} dftxt sfof{nosf] ;'/Iff
Joj:yfsf] cg'udg u/L cfjZos lgb]{zg lbg],
-0f_ lghL If]qaf6 ;'/Iff ;]jf k|bfg ug{ kl/rflnt ;'/IffsdL{x¿sf] lgoldt
cg'udg ug]{ Joj:yf ldnfpg],
-t_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug]{ ;fy} ljkb\sf] a]nf
tTk/tfsf;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{ jf u/fpg]],
-y_ cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleq 6«flkms Joj:yfkg ug]{ jf u/fpg]],
-b_ k|x/Lsf] sfd sf/afxLnfO{ k|efjsf/L agfpg dftxt k|x/L sfof{nox¿ aLr
;dGjo / ;xof]usf] jftfj/0f ldnfpg],
-w_ kl/;/sf] s'g} If]qleq zflGt;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f kl/l:yltnfO{
dWogh/ /fvL cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ u/L cfjZostf
cg';f/ nfu" ug]{ jf u/fpg]],
-g_ :YffgLo k|zf;g, lhNnfl:yt ;/sf/L tYff u}x|;/sf/L ;+3;+:yf tyf sfof{no
/ cfjZostf cg';f/ cGt/f{li6«o ;LdfjtL{ ;dsIfL clwsf/Lx¿;Fu ;'/Iff
tYff ck/fw lgoGq0fdf ;Dks{ / ;dGjo ug]{,
-k_ ;LdfjtL{ ;dsIfL k|x/L sfof{nosf k|d'v;Fu jif{df sDtLdf Psk6s ;'/Iff,
ck/fw /f]sYffd / lgoGq0f tyf ;+o'Qm k|x/L kl/rfng nufotsf ljifodf
5nkmn u/L cfjZos ;xof]u cfbfgk|bfg ug]{,
-km_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug{] jf u/fpg] ;fy} c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg]],
www.lawcommissoin.gov.np
35
-a_ ;/sf/L vhfgf, dfn;fdfg OToflb ;'/lIft /fvL To;sf] ;|]:tf b'?:t /fVg] jf
/fVg nufpg],
-e_ k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 jif{sf] sDtLdf Psk6s dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf]
lg/LIf0f u/fpg] Joj:yf ldnfpg] ;fy} lhNnfsf] zflGt ;'/Iff sfod /fVg]
sfo{df lghn] lbPsf] cfb]z tbf?stfsf ;fy sfof{Gjog u/L k|ltj]bg k]z
ug]{,
-d_ ;?jf jf a9'jf eO{ sfof{no 5f]8\bf tfn's k|x/L sfof{nonfO{ / cfkm"nfO{
abnL ug{] k|x/L sd{rf/LnfO{{ cfˆgf] If]qsf] lgDg lnlvt ljifodf k|ltj]bg
tof/ u/L lbg] M–
-!_ ck/fw ;DaGwL cj:yf,
-@_ cfk/flws sfo{ ug{ b'?T;fxg ug]{ JolQm,
-#_ ck/fwdf ;+nUg JolQmx¿nfO{ cf>o lbg] JolQm,
-$_ v/fa JolQmx¿ / To:tf JolQm e]nfhDdf x'g] / ;+j]bgzLn 7fpF,
-%_ /fhgLlts ultljlw,
-^_ k|x/L sfd sf/afxLsf] b[li6sf]0fn] dxTjk"0f{ cGo ljifo .
-o_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf cfjZostf cg';f/
oyfzL3| jf dfl;s / jflif{s¿kdf tfn's k|x/L sfof{no k|d'v;dIf k|ltj]bg
k7fpg],
-/_ tfn's sfof{non] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug]{ jf u/fpg] ;fy} k|rlnt sfg"gn]
lglb{i6 u/]adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
^)= lhNnf k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M c~rn k|x/L sfof{nosf] lgb]{zg /
lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] ] lhDd]jf/L If]qleq lhNnf k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, sfo{ bIftf Pj+
sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg
lhNnf dftxt k|To]s k|x/L sfof{nosf] jif{sf] sDtLdf tLg k6s lg/LIf0f u/L
cfjZos lgb]{zg lbg] ;fy} lg/LIf0f k'l:tsfdf hgfpg],
-u_ k|x/L sfof{no tyf k|x/L sd{rf/Lx¿sf] sfdsf] d"NofÍg u/L ;hfo, k'/:sf/,
;?jf, a9'jf nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-3_ dftxt k|x/L sd{rf/Lx¿sf] kL/dsf{ ;'Gg] Joj:yf ldnfpg],
-ª_ ck/fw lgoGq0f jf cg';Gwfg ug]{ l;nl;nfdf 3/ jf 8]/fdf a:g] JolQmx¿sf]
JolQmut ljj/0f ;Íng ug]{ jf ug{ nufpg],
-r_ cfkm\gf] If]qflwsf/ leq :yfoL jf c:yfoL ?kdf a;f]af; ug]{ u}/ g]kfnL
JolQmx?sf] ultlalwsf] hfgsf/L /fVg] / /fVg nufpg],
-5_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q ePsf, zª\lst / kmf}hbf/L ck/fwdf
cbfntaf6 ;hfo kfPsf JolQm tyf ultljlwx¿sf] lgu/fgLsf] Joj:yf
ldnfpg] ;fy} To:tf JolQm jf ultljlwx¿sf] ;"rgf tyf lja/0f cBfjlws
/fVg]] Joj:Yff ldnfpg],
www.lawcommissoin.gov.np
36
-h_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk tyf ck/fw /f]syfd tYff lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf
of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ tyf hgd'vL k|x/L ;]jf k|bfg
ug]{]{ jf u/fpg],
-em_ ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL—! df pNn]lvt d'2f ;DaGwL
ck/fw tyf k|rlnt sfg"g adf]lhd k|x/Ln] cg';Gwfg ug]{ egL tf]lsPsf
ck/fwx¿sf] cg';Gwfg j}1flgs k4ltsf] k|of]u u/L k|efjsf/L / l56f] 5l/tf]
ug]{ jf u/fpg]] ;fy} ;f] ubf{ cg';Gwfgdf cfjZos ;xof]u pknAw u/fpg],
-`_ lx/f;t Joj:yfkg kIfnfO{ k|efjsf/L¿kdf nfu" ug]{,
-6_ cbfnt jf cGo sfof{no ;DaGwL sfdsf] l;nl;nfdf k|x/Ln] ug'{kg]{ sfd
t'?Gt ug]{ jf u/fpg]],
-7_ lhNnfleq cfjthfjt ug]{ JolQmx¿nfO{ cfˆgf] klxrfg v'Ng] kl/rokq jf
sfuhft ;fydf lnP/ ofqf ug{ jf ;'/IffsdL{n] vf]h]sf] avt To:tf]
kl/rokq jf sfuhft b]vfpg'kg]{ u/L cfjZostf cg';f/ ;fj{hlgs ;"rgf
hf/L ug{{{],
-8_ tfn's sfof{noaf6 nfu" ul/Psf] gLlt cg'¿k clt ljlzi6 tyf ljlzi6
JolQmsf] ;'/Iff Joj:yf ug]{ jf u/fpg]],
-9_ lghL If]qaf6 ;'/Iff ;]jf k|bfg ug{ kl/rflnt ;'/IffsdL{x¿sf] lgoldt
cg'udg ug]{ Joj:yf ldnfpg],
-0f_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug]{ ;fy} ljkb\sf] a]nf
tTk/tfsf ;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{ jf u/fpg]],
-t_ 6«flkms Joj:yfkg / lgoGq0fdf gLlt th'{df u/L nfu" ug]{,
-y_ k|x/L sfd sf/afxLsf nflu dftxt k|x/L sfof{nox¿ aLr ;dGjo /
;xof]usf] jftfj/0f ldnfpg],
-b_ lhNnfsf] s'g} If]qleq zflGt;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f kl/l:yltnfO{
dWogh/ /fvL cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ u/L cfjZostf
cg';f/ nfu" ug]{ jf u/fpg]],
-w_ :YffgLo k|zf;g, lhNnf l:yt ;/sf/L tYff u}x| ;/sf/L ;+3;+:yf tyf
sfof{no / cfjZostf cg';f/ cGt/f{li6«o ;LdfjtL{ ;dsIfL clwsf/Lx¿;Fu
;'/Iff tYff ck/fw lgoGq0fdf ;Dks{ / ;dGjo ug]{,
-g_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug{] jf u/fpg] ;fy} c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg]],
-k_ ;LdfjtL{ ;dsIfL k|x/L sfof{nosf k|d'v;Fu jif{df sDtLdf Psk6s ;'/Iff,
ck/fw /f]sYffd / lgoGq0f tyf ;+o'Qm k|x/L kl/rfng nufotsf ljifodf
5nkmn u/L cfjZos ;xof]u cfbfg k|bfg ug]{,
-km_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q ePsf JolQm, zª\lst JolQm tyf
ultljlwx¿sf] af/]df k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ k|ltj]bg ug]{,
-a_ k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 jif{sf] sDtLdf Psk6s lg/LIf0f u/fpg] Joj:yf
ldnfpg] ;fy} lhNnfsf] zflGt;'/Iff sfod /fVg] sfo{df lghn] lbPsf] cfb]z
tbf?stfsf ;fy sfof{Gjog u/L k|ltj]bg lbg]
-e_ ;?jf jf a9'jf eO{ lhNnf 5f]8\bf c~rn k|x/L sfof{nonfO{ / cfkm"nfO{ abnL
ug{] k|x/L sd{rf/LnfO{{ lgDg lnlvt s'/fx¿ k|ltj]bg / tof/ ug]{ M–
www.lawcommissoin.gov.np
37
-!_ lhNnfsf] ck/fw ;DaGwL cj:yf,
-@_ lhNnfsf] /fhgLlts ultljlw,
-#_ lhNnfsf] v/fa JolQmx¿ / To:tf JolQm e]nf hDdf x'g] /
;+j]bgzLn 7fpF,
-$_ lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/L;Fusf] ;DaGw,
-%_ k|x/L sfd sf/afxLsf] b[li6sf]0fn] dxTjk"0f{ cGo ljifo .
-d_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt ;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf cfjZostf cg';f/
oyfzL3| jf dfl;s tyf jflif{s¿kdf c~rn k|x/L sfof{no k|d'v;dIf
k|ltj]bg k7fpg],
-o_ tfn's sfof{non] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug]{ jf u/fpg] ;fy} k|rlnt sfg"gn]
lglb{i6 u/] adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
^!= dxfgu/Lo gu/ k|x/L jf gu/ k|x/L] sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M dxfgu/Lo k|x/L
kl/;/ jf lhNnf k|x/L sfof{nosf] lgb]{zg / lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] ] lhDd]jf/L If]qleq
dxfgu/Lo gu/ k|x/L jf gu/ k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ k|x/L hgzlQmsf] sfo{ bIftf Pj+ sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug{, st{Jolgi7
agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg lgoldt ¿kdf lg/LIf0f u/L cfjZos lgb]{zg
lbg],
-u_ k|x/L hgzlQmsf] cfr/0f tyf cg'zf;g s8fOsf ;fy kfngf u/fpg],
-3_ cfˆgf] sfof{nodf /x]sf xftxltof/ uf]nL u¶f, eL8 lgoGq0f / cGo ;/sf/L
dfn;fdfgx¿sf] lxkmfht ug]{ / ;/;kmfO u/L /fVg],
-ª_ k|x/L sfof{no tyf k|x/L sd{rf/Lx¿sf] sfdsf] d"NofÍg u/L ;hfo, k'/:sf/
nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-r_ lhDd]jf/L If]qsf]] zflGt;'/Iffdf vnn k'Ug] l:yltsf] d"NofÍg tyf k"jf{g'dfg
u/L k|efjsf/L lgoGq0f of]hgf th'{df / sfof{Gjog ug]{,
-5_ cfˆgf] sfo{If]qleq cfjZostf cg';f/ u:tL / kfnf] kx/fsf] Joj:yf u/L
ck/fw lgoGq0f ug]{ / s'g} 36gf 36]sf] hfgsf/L k|fKt x'gf;fy :jod\ To;
7fpFdf k'Ug],
-h_ ;ef, h'n'; tyf clt ljlzi6 JolQm jf ljlzi6 JolQmsf] cfjfudgsf] ;'/Iffdf
vl6g],
-em_ lhDd]jf/L If]qsf] cfktsfnLg ;'/Iff of]hgf th'{df u/L cfjZos tof/L /
cEof; ug]{ jf u/fpg]],
-`_ c;fdfGo / ;'/Iffsf] k|lts"n cj:yfdf tTsfn k|efjsf/L 9Ëaf6 yk d2t
vl6g ;Sg] u/L tof/L xfnt /fVg],
-6_ x'nbËf, ;fDk|bflos bËf nufot c;fdfGo / ;'/Iffsf] k|lts"n cj:yfdf k|x/L
kl/rfng ug]{ jf u/fpg],
-7_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug]{ ;fy} ljkb\sf] a]nf
tTk/tfsf ;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{,
www.lawcommissoin.gov.np
38
-8_ tfn's sfof{non] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug]{ jf u/fpg] ;fy} k|rlnt sfg"gn]
lglb{i6 u/] adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]],
-9_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-0f_ k|x/L hgzlQmsf] sfo{ bIftf Pj+ sfo{;Dkfbg Ifdtf clej[l4 ug{, st{Jolgi7
agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg lgoldt ¿kdf lg/LIf0f u/L cfjZos lgb]{zg
lbg],
-t_ k|x/L hgzlQmsf] cfr/0f tyf cg'zf;g s8fOsf ;fy kfngf u/fpg],
^@= dxfgu/Lo k|x/L j[Q k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf] lgb]{zg /
lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleq dxfgu/Lo k|x/L j[Q k|d'vsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5g\ M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg] / cfjZostf cg';f/ u:tL, kfnf]kx/f cflbsf] Joj:yf
ldnfpg], zflGt ;'/Iff ;DaGwL cGo sfd ug]{ jf u/fpg],
-v_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, s'zntfk"j{s
lhDd]jf/L lgjf{x ug{{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg j[Q
dftxt k|To]s k|x/L sfof{nosf] jif{sf] sDtLdf tLg k6s lg/LIf0f u/L
cfjZos lgb]{zg lbg] ;fy} lg/LIf0f k'l:tsfdf hgfpg],
-u_ k|x/L sfof{no tyf k|x/L sd{rf/Lx¿sf] sfdsf] d"NofÍg u/L ;hfo /
k'/:sf/ nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-3_ cfˆgf] sfof{nodf /x]sf ;/sf/L vhfgf, dfn;fdfg OToflb ;'/lIft /fvL
To;sf] ;|]:tf b'?:t /fVg] jf /fVg nufpg],
-ª_ ck/fw lgoGq0f jf cg';Gwfg ug]{ l;nl;nfdf 3/ jf 8]/fdf a:g]
JolQmx¿sf] JolQmut ljj/0f ;Íng ug]{ jf ug{ nufpg],
-r_ cfkm\gf] If]qflwsf/ leq :yfoL jf c:yfoL ?kdf a;f]af; ug]{ u}/ g]kfnL
JolQmx?sf] ultlalwsf] hfgsf/L /fVg] / /fVg nufpg],
-5_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q ePsf JolQm, zª\lst JolQm,
cbfntaf6 ;hfo kfPsf ck/fwLsf] lgu/fgL /fVg nufpg'sf ;fy} To:tf
JolQm jf ultljlwx¿sf] ;"rgf tyf ljj/0f Jojl:yt u/L cBfjlws /fVg]]
Joj:Yff ldnfpg],
-h_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk tyf ck/fw /f]syfd tYff lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf
of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ tyf hgd'vL k|x/L ;]jf k|bfg
ug]{]{ jf u/fpg],
-em_ ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL—! df pNn]lvt d'2f ;DaGwL
ck/fw tyf k|rlnt sfg"g adf]lhd k|x/Ln] cg';Gwfg ug]{ egL tf]lsPsf
ck/fwx¿sf] cg';Gwfg j}1flgs k4ltsf] k|of]u u/L ;DalGwt ;/sf/L
jlsn;Fu ;dGjo u/L k|efjsf/L / l56f] 5l/tf] ?kdf ;DkGg ug]{,
-`_ lx/f;t Joj:yfkg kIfnfO{ k|efjsf/L ¿kdf nfu" ug]{,
-6_ cfˆgf] sfof{noaf6 cg';Gwfg tyf txlssft ePsf d'2fx¿sf] ljj/0f
;DaGwL clen]v /fVg],
-7_ cbfnt jf cGo sfof{no;DaGwL sfdsf] l;nl;nfdf k|x/Ln] ug'{kg]{ sfd
t'?Gt ug]{ jf ug{ nufpg],
www.lawcommissoin.gov.np
39
-8_ j[Qsf] If]qleq cfjthfjt ug]{ JolQmx¿nfO{ cfˆgf] klxrfg v'Ng] kl/rokq
jf sfuhft ;fydf lnP/ ofqf ug{ jf ;'/IffsdL{n] vf]h]sf] avt To:tf]
kl/rokq jf sfuhft b]vfpg'kg]{ u/L cfjZostf cg';f/ ;fj{hlgs ;"rgf
hf/L ug{{{],
-9_ clt ljlzi6 tyf ljlzi6 JolQmsf] cfjZos ;'/Iff ldnfpg nufpg] ;fy}
To:tf JolQmsf] ;jf/Ldf ;'/Iffsf] cfjZos k|aGw ug]{,
-0f_ lghL If]qaf6 ;'/Iff ;]jf k|bfg ug{ kl/rflnt ;'/IffsdL{x¿sf] lgoldt
cg'udg ug]{,
-t_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug'{sf ;fy} ljkb\sf]
a]nf tTk/tfsf;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{,
-y_ cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleq 6«flkms Joj:yfkg ug]{, k|x/L sfd sf/afxLnfO{
k|efjsf/L agfpg dftxt k|x/L sfof{nox¿aLr ;dGjo / ;xof]usf]
jftfj/0f ldnfpg],
-b_ j[Qsf] s'g} If]qleq zflGt;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f kl/l:yltnfO{
dWogh/ /fvL cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ u/L cfjZostf
cg';f/ nfu" ug]{ jf u/fpg]],
-w_ lhDd]jf/L If]qleqsf 6f]n 6f]ndf k'uL gful/s;Fu lg/Gt/ e]63f6, 5nkmn
/ cGt/lqmof u/L ;'/Iff;Fu ;DalGwt ljifodf /fo ;'emfj lng], gful/s;Fu
;f}xfb{k"0f{ jftfj/0f sfod /fVg], zflGt;'/Iff sfod ug]{ ljifodf ;xof]u /
;xsfo{ clej[l4 ug]{ .
-g_ cfjZostf cg';f/ :YffgLo k|zf;g, j[Qsf] If]qleq /x]sf ;/sf/L tYff
u}x|;/sf/L ;+3;+:yf tyf sfof{no;Fu cfjZos ;Dks{ / ;dGjo ug]{,
-k_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug{] jf u/fpg] / c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg]] .
-km_ ;LdfjtL{ ;dsIfL k|x/L sfof{nosf k|d'v;Fu jif{df sDtLdf Psk6s ;'/Iff,
ck/fw /f]sYffd / lgoGq0f tyf ;+o'Qm k|x/L kl/rfng nufotsf ljifodf
5nkmn u/L cfjZos ;xof]u cfbfgk|bfg ug]{ .
-a_ zflGt;'/Iffdf vnn k'¥ofpg], ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q
ePsf JolQm, zª\lst JolQm, cbfntaf6 ;hfo kfPsf ck/fwL tYff To:tf
JolQm tyf ultljlwx¿sf af/]df k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ k|ltj]bg ug]{,
-e_ ;?jf jf a9'jf eO{ sfof{no 5f]8\bf tfn's k|x/L sfof{nonfO{ / cfkm"nfO{
abnL ug{] k|x/L sd{rf/LnfO{{ cfˆgf] If]qsf] lgDg lnlvt ljifodf k|ltj]bg
tof/ u/L k]z ug]{ M–
-!_ ck/fw ;DaGwL cj:yf,
-@_ cfk/flws sfo{ ug{ b'?T;fxg ug]{ JolQm,
-#_ ck/fwdf ;+nUg JolQmx¿nfO{ cf>o lbg] JolQm,
-$_ v/fa JolQmx¿ / To:tf JolQm e]nf hDdf x'g] / ;+j]bgzLn 7fpF,
-%_ /fhgLlts ultljlw,
-^_ k|x/L sfd sf/afxLsf] b[li6sf]0fn] dxTjk"0f{ cGo ljifo,
-d_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf cfjZostf cg';f/
www.lawcommissoin.gov.np
40
oyfzL3| jf dfl;s / jflif{s¿kdf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'v;dIf
k|ltj]bg k7fpg],
-o_ cfˆgf] j[Q If]qleqsf] zflGt ;'/Iff sfod /fVg] sfo{df k|d'v lhNnf
clwsf/L / dflyNnf] k|x/L sfof{non] lbPsf] cfb]z tbf?stfsf;fy
sfof{Gjog u/L k|ltj]bg lbg],
-/_ tfn's sfof{nosf] lgb]{zg / k|rlnt sfg"gn] lglb{i6 u/]adf]lhd cGo
sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
^#= dxfgu/Lo k|x/L k|efu k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ / j[Qsf]
lgb]{zg / lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleq dxfgu/Lo k|x/L k|efu k|d'vsf] sfd,
st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ cfjZostf cg';f/ u:tL, kfnf]kx/f cflbsf] Joj:yf ldnfpg], zflGt ;'/Iff
;DaGwL cGo sfd ug{],
-u_ kfnf]df v6fOg] k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfjZos Joj:yfkg ug]{,
-3_ y'gfdf /fVg'kg]{ JolQmnfO{ y'gfdf /fVbf jf y'gfaf6 aflx/ lgsfNbf
oyf;Dej cfkm}+n] jf cfˆgf ] cufl8 y'gfdf /fVg] jf lgsfNg],
-ª_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg], s'zntfk"j{s
lhDd]jf/L lgjf{x ug]{{, st{Jolgi7 agfpg] Pj+ dgf]an pRr /fVg] sfo{ ug]{,
-r_ cfˆgf] sfof{nodf /x]sf ;/sf/L vhfgf, dfn;fdfg OToflb ;'/lIft /fvL
To;sf] ;|]:tf b'?:t /fVg] jf /fVg nufpg],
-5_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] sfdsf] d"NofÍg u/L ;hfo / k'/:sf/ nufotsf j[lQ
ljsf;sf sfo{ ug]{,
-h_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk tyf ck/fw /f]syfd tYff lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf
of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ tyf hgd'vL k|x/L ;]jf k|bfg
ug]{]{,
-em_ ck/fw lgoGq0f jf cg';Gwfg ug]{ l;nl;nfdf 3/ jf 8]/fdf a:g]
JolQmx¿sf] JolQmut ljj/0f ;Íng ug]{,
-`_ cfkm\gf] If]qflwsf/ leq :yfoL jf c:yfoL ?kdf a;f]af; ug]{ u}/ g]kfnL
JolQmx?sf] ultlalwsf] hfgsf/L /fVg] / /fVg nufpg],
-6_ zflGt;'/Iff vnn k'¥ofpg] ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q ePsf
JolQm, zª\lst JolQm, cbfntaf6 ;hfo kfPsf ck/fwLsf] lgu/fgL /fVg
nufpg] To:tf JolQm jf ultljlwx¿sf] ;"rgf tyf ljj/0f Jojl:yt ¿kdf
cBfjlws /fVg]] ;fy} tfn's sfof{nodf k|ltj]bg ug]{,
-7_ cbfnt jf cGo sfof{no;DaGwL sfdsf] l;nl;nfdf k|x/Ln] ug'{kg]{ sfd
t'?Gt ug]{ jf ug{ nufpg],
-8_ clt ljlzi6 tyf ljlzi6 JolQmsf] cfjZos ;'/Iff Joj:yf ldnfpg] ;fy}
To:tf JolQmsf] ;jf/Ldf ;'/Iffsf] cfjZos k|aGw ug]{,
-9_ lghL If]qaf6 ;'/Iff ;]jf k|bfg ug{ kl/rflnt ;'/IffsdL{x¿sf] lgoldt
cg'udg ug]{,
-0f_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug]{ ;fy} ljkb\sf]
a]nf tTk/tfsf;fy p4f/ sfo{ ug]{,
www.lawcommissoin.gov.np
41
-t_ cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleq 6«flkms Joj:yfkg ug]{,
-y_ k|efusf] s'g} If]qleq zflGt ;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f
kl/l:yltnfO{ dWogh/ /fvL cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ u/L
cfjZostf cg';f/ nfu" ug]{ jf u/fpg]],
-b_ lhDd]jf/L If]qleqsf 6f]n 6f]ndf k'uL gful/s;Fu lg/Gt/ e]63f6, 5nkmn
/ cGtlqmof u/L ;'/Iff;Fu ;DalGwt ljifodf /fo ;'emfj lng], gful/s;Fu
;f}xfb{k"0f{ jftfj/0f sfod /fVg], zflGt ;'/Iff sfod ug]{ ljifodf ;xof]u /
;xsfo{ clej[l4 ug]{ .
-w_ cfjZostf cg';f/ :YffgLo k|zf;g, k|efusf] If]qleq /x]sf ;/sf/L tYff
u}x| ;/sf/L ;+3;+:yf tyf sfof{no;Fu cfjZos ;Dks{ / ;dGjo ug]{,
-g_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug{] jf u/fpg] / c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg]],
-k_ ;LdfjtL{ ;dsIfL k|x/L sfof{nosf k|d'v;Fu jif{df sDtLdf Psk6s ;'/Iff,
ck/fw /f]sYffd / lgoGq0f tyf ;+o'Qm k|x/L kl/rfng nufotsf ljifodf
5nkmn u/L cfjZos ;xof]u cfbfgk|bfg ug]{,
-km_ ;?jf jf a9'jf eO{ sfof{no 5f]8\bf tfn's k|x/L sfof{nonfO{ / cfkm"nfO{
abnL ug{] k|x/L sd{rf/LnfO{{ cfˆgf] If]qsf] lgDg lnlvt ljifodf k|ltj]bg
tof/ u/L k]z ug]{ M–
-!_ ck/fw;DaGwL cj:yf,
-@_ cfk/flws sfo{ ug{ b'?T;fxg ug]{ JolQmx¿,
-#_ ck/fwdf ;+nUg JolQmx¿nfO{ cf>o lbg] JolQm,
-$_ v/fa JolQmx¿ / To:tf JolQm e]nfhDdf x'g] / ;+j]bgzLn 7fpF,
-%_ /fhgLlts ultljlw,
-^_ k|x/L sfd sf/afxLsf] b[li6sf]0fn] dxTjk"0f{ cGo ljifo .
-a_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt ;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf cfjZostf cg';f/
oyfzL3| jf dfl;s tyf jflif{s ¿kdf tfn's sfof{no k|d'v;dIf k|ltj]bg
k7fpg],
-e_ k|efusf] If]qleqsf] zflGt ;'/Iff sfod /fVg] sfo{df k|d'v lhNnf clwsf/L
/ tfn's sfof{non] lbPsf] cfb]z tbf?stfsf ;fy sfof{Gjog u/L
k|ltj]bg lbg],
-d_ tfn's sfof{nosf] lgb]{zg / k|rlnt sfg"gn] lglb{i6 u/] adf]lhd cGo
sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
^$= O{nfsf k|x/L sfof{no jf j8f k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M lhNnf k|x/L
sfof{nosf] lgb]{zg / lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf] ] lhDd]jf/L If]qleq Onfsf k|x/L sfof{no jf
j8f k|x/L sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ cfjZostf cg';f/ u:tL, kfnf]kx/f cflbsf] Joj:yf ldnfpg], zflGt ;'/Iff
;DaGwL cGo sfd ug]{ jf u/fpg],
-u_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, s'zntfk"j{s
lhDd]jf/L lgjf{x ug{{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg sfof{no
www.lawcommissoin.gov.np
42
dftxt k|To]s k|x/L sfof{nosf] jif{sf] sDtLdf tLg k6s lg/LIf0f u/L
cfjZos lgb]{zg lbg] ;fy} lg/LIf0f k'l:tsfdf hgfpg],
-3_ ;hfo / k'/:sf/ nufotsf j[lQ ljsf;sf sfo{ ug]{,
-ª_ cfˆgf] sfof{nodf /x]sf ;/sf/L vhfgf, dfn;fdfg OToflb ;'/lIft /fvL
To;sf] ;|]:tf b'?:t /fVg] jf /fVg nufpg],
-r_ ck/fw lgoGq0f jf cg';Gwfg ug]{ l;nl;nfdf 3/ jf 8]/fdf a:g]
JolQmx¿sf] JolQmut ljj/0f ;Íng ug]{,
-5_ cfkm\gf] If]qflwsf/ leq :yfoL jf c:yfoL ?kdf a;f]af; ug]{ u}/ g]kfnL
JolQmx?sf] ultlalwsf] hfgsf/L /fVg] / /fVg nufpg],
-h_ ZfflGt ;'/Iffdf vnn k'¥ofpg], ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q
ePsf JolQm, zª\lst JolQm, cbfntaf6 ;hfo kfPsf ck/fwLsf] lgu/fgL
/fVg nufpg], To:tf JolQm jf ultljlwx¿sf] ;"rgf tyf ljj/0f cBfjlws
/fVg]] Joj:Yff ldnfpg] ;fy} k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ k|ltj]bg ug]{,
-em_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk tyf ck/fw /f]syfd tYff lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf
of]hgf th'{df u/L] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ tyf hgd'vL k|x/L ;]jf k|bfg
ug]{]{ u/fpg],
-`_ ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL—! df pNn]lvt d'2f ;DaGwL
ck/fw tyf k|rlnt sfg"g adf]lhd k|x/Ln] cg';Gwfg ug]{ egL tf]lsPsf
ck/fwx¿sf] cg';Gwfg j}1flgs k4ltsf] k|of]u u/L ;DalGwt ;/sf/L
jlsn;Fu ;dGjo u/L k|efjsf/L / l56f] 5l/tf] ?kdf ;DkGg ug]{,
-6_ cfˆgf] sfof{noaf6 cg';Gwfg tyf txlssft ePsf d'2fx¿sf] ljj/0f
;DaGwL clen]v /fVg], cbfnt jf cGo sfof{no ;DaGwL sfdsf]
l;nl;nfdf k|x/Ln] ug'{kg]{ sfd t'?Gt ug]{ jf ug{ nufpg] ,
-7_ Onfsf jf j8fsf] If]qleq cfjthfjt ug]{ JolQmx¿nfO{ cfˆgf] klxrfg
v'Ng] kl/rokq jf sfuhft ;fydf lnP/ ofqf ug{ jf ;'/IffsdL{n] vf]h]sf]
avt To:tf] kl/rokq jf sfuhft b]vfpg'kg]{ u/L cfjZostf cg';f/
;fj{hlgs ;"rgf hf/L ug{{{],
-8_ clt ljlzi6 tyf ljlzi6 JolQmsf] cfjZos ;'/Iff ldnfpg nufpg'sf ;fy}
To:tf JolQmsf] ;jf/Ldf ;'/Iffsf] cfjZos k|aGw ug]{,
-9_ lghL If]qaf6 ;'/Iff ;]jf k|bfg ug{ kl/rflnt ;'/IffsdL{x¿sf] lgoldt
cg'udg ug]{,
-0f_ ljkb\af6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZos Joj:Yffkg ug'{sf;fy} ljkb\sf]
a]nf tTk/tfsf;fy p4f/ Joj:yfkg ug]{,
-t_ cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleq 6«flkms Joj:yfkg ug]{,
-y_ k|x/L sfd sf/afxLnfO{ k|efjsf/L agfpg dftxt k|x/L sfof{nox¿ aLr
;dGjo / ;xof]usf] jftfj/0f ldnfpg],
-b_ Onfsf jf j8fsf] s'g} If]qleq zflGt ;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f
kl/l:yltnfO{ dWogh/ /fvL cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ u/L
cfjZostf cg';f/ nfu" ug]{ jf u/fpg]],
-w_ lhDd]jf/L If]qleqsf 6f]n 6f]ndf k'uL gful/s;Fu lg/Gt/ e]63f6, 5nkmn
/ cGtlqmof u/L ;'/Iff;Fu ;DalGwt ljifodf /fo ;'emfj lng], gful/s;Fu
;f}xfb{k"0f{ jftfj/0f sfod /fVg], zflGt;'/Iff sfod ug]{ ljifodf ;xof]u /
www.lawcommissoin.gov.np
43
;xsfo{ clej[l4 ug]{ .
-g_ cfjZostf cg';f/ :YffgLo k|zf;g, cfkm\gf] sfof{nosf] If]qleq /x]sf
;/sf/L tYff u}x|;/sf/L;+3;+:yf tyf sfof{no;Fu cfjZos ;Dks{ /
;dGjo ug]{,
-k_ cfkm\gf] sfof{nodf ph'/L k|ltj]bg ug{ cfPsf JolQmx¿;Fu ;b\Jojxf/ ug]{
/ pgLx¿n] eGg rfx]sf s'/fnfO{ /fd|/L Wofg lbO{ ;'Gg],
-km_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug{] jf u/fpg] ;fy} c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xs clwsf/ ;+/If0f ;DaGwL ljz]if of]hgf agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg]],
-a_ ;LdfjtL{ ;dsIfL k|x/L sfof{nosf k|d'v;Fu jif{df sDtLdf Psk6s ;'/Iff,
ck/fw /f]sYffd / lgoGq0f tyf ;+o'Qm k|x/L kl/rfng nufotsf ljifodf
5nkmn u/L cfjZos ;xof]u cfbfgk|bfg ug]{,
-e_ ;?jf jf a9'jf eO{ sfof{no 5f]8\bf tfn's k|x/L sfof{nonfO{ / cfkm"nfO{
abnL ug{] k|x/L sd{rf/LnfO{{ cfˆgf] If]qsf] lgDg lnlvt ljifodf k|ltj]bg
tof/ u/L k]z ug]{ M–
-!_ ck/fw ;DaGwL cj:yf,
-@_ ck/flws sfo{ ug{ b'?T;fxg ug]{ JolQm,
-#_ ck/fwdf ;+nUg JolQmx¿nfO{ cf>o lbg] JolQm,
-$_ v/fa JolQmx¿ / To:tf JolQm e]nfhDdf x'g] / ;+j]bgzLn 7fpF,
-%_ /fhgLlts ultljlw,
-^_ k|x/L sfd sf/afxLsf] b[li6sf]0fn] dxTjk"0f{ cGo ljifo .
-d_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt ;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf cfjZostf cg';f/
oyfzL3| jf dfl;s jf jflif{s ¿kdf tfn's sfof{no k|d'v;dIf k|ltj]bg
k7fpg],
-o_ cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleqsf] zflGt;'/Iff sfod /fVg] sfo{df k|d'v lhNnf
clwsf/L / tfn's k|x/L sfof{non] lbPsf] cfb]z tbf?stfsf ;fy
sfof{Gjog u/L k|ltj]bg lbg],
-/_ tfn's sfof{nosf] lgb]{zg / k|rlnt sfg"gn] lglb{i6 u/]adf]lhd cGo
sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
^%= k|x/L rf}sL k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M lhNnf k|x/L sfof{no jf O{nfsf k|x/L sfof{nosf]
lgb]{zg / lgoGq0fdf /xg] u/L cfˆgf]] lhDd]jf/L If]qleq k|x/L rf}sL k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L hgzlQmsf] k|efjsf/L kl/rfng, /]vb]v, lgoGq0f ug]{ / cfjZos
lgb]{zg lbg],
-v_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] cfr/0f tyf cg'zf;g sfod /fVg, s'zntfk"j{s
lhDd]jf/L lgjf{x ug{, st{Jolgi7 agfpg Pj+ dgf]an pRr /fVg ;hfo /
k'/:sf/nfO{ s8fOsf;fy nfu" ug]{,
-u_ cfjZostf cg';f/ u:tL, kfnf]kx/f cflbsf] Joj:yf ldnfpg], zflGt;'/Iff
;DaGwL cGo sfd ug]{,
-3_ tTsfn y'gfdf /fVg'kg]{ JolQmnfO{ y'gfdf /fVbf jf y'gfaf6 aflx/ lgsfNbf
www.lawcommissoin.gov.np
44
oyf;Dej cfkm}+n] jf cfˆgf] cufl8 y'gfdf /fVg] jf lgsfNg],
-ª_ cfˆgf] sfof{nodf /x]sf ;/sf/L vhfgf, dfn;fdfg OToflb ;'/lIft /fvL
To;sf] ;|]:tf b'?:t /fVg], /fVg nufpg],
-r_ k|x/L rf}sLdf ph'/L k|ltj]bg ug{ cfPsf JolQmx¿;Fu ;b\Jojxf/ ug]{ /
pgLx¿n] eGg rfx]sf s'/fnfO{ /fd|/L Wofg lbO{ ;'Gg], cfˆgf] lhDd]jf/L
If]qdf hgd'vL k|x/L ;]jf k|bfg ug]{]{,
-5_ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f ;Da4{g ug{ u/fpg], c;xfo, dlxnf tyf
afnaflnsfsf xsclwsf/ ;+/If0f ug{ ;b}j ;hu /xg] / cfˆgf dftxtsf
;a} k|x/L sd{rf/LnfO{ ;b}j ;hu u/fpg],
-h_ zflGt ;'Joj:yf sfod /fVg] / ck/fw /f]syfdsf nflu of]hgf agfO{ u:tL,
kfnf] kx/fsf] Joj:yf ldnfpg],
-em_ ck/fw ;DaGwL b/vf:t jf vj/ cfPdf tfn's sfof{nodf t'?Gt va/ u/L
rflxg] d2t;d]t lnO{ cfkm"" klg 36gf:yndf hfg] / df}sfdf ug'{kg]{
cfjZos sf/afxL ug]{,
-`_ ck/fw lgoGq0f jf cg';Gwfg ug]{ l;nl;nfdf 3/ jf 8]/fdf a:g]
JolQmx¿sf] JolQmut ljj/0f ;Íng ug]{ jf u/fpg],
-6_ ljb]zL gful/sx¿sf] ultljlwsf] hfgsf/L /fVg]],
-7_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, v/fa rl/q ePsf jf zª\lst jf kmf}hbf/L
ck/fwdf cbfntaf6 ;hfo kfPsf JolQmsf] lgu/fgL /fVg'sf ;fy} To:tf
JolQm jf ultljlwx¿sf] ;"rgf tyf ljj/0f cBfjlws /fVg]],
-8_ cbfnt jf cGo sfof{no;DaGwL sfdsf] l;nl;nfdf k|x/Ln] ug'{kg]{ sfd
t'?Gt ug]{ jf ug{ nufpg],
-9_ tfn's sfof{noaf6 nfu" ul/Psf] gLlt cg'¿k clt ljlzi6 tyf ljlzi6
JolQmsf] ;'/Iff Joj:yf ug]{,
-0f_ cfˆgf] lhDd]jf/L If]qleq 6«flkms Joj:yfkg ug]{,
-t_ k|x/L rf}sLsf] s'g} If]qleq zflGt;'/Iffdf pTkÌ x'g ;Sg] c;fwf/0f
kl/l:yltnfO{ dWogh/ /fvL cfsl:ds tYff ljz]if ;'/Iff of]hgf tof/ u/L
cfjZostf cg';f/ nfu" ug]{ jf u/fpg]],
-y_ lhDd]jf/L If]qleqsf 6f]n 6f]ndf k'uL gful/s;Fu lg/Gt/ e]63f6, 5nkmn
/ cGtlqmof u/L ;'/Iff;Fu ;DalGwt ljifodf /fo ;'emfj lng], gful/s;Fu
;f}xfb{k"0f{ jftfj/0f sfod /fVg], zflGt;'/Iff sfod ug]{ ljifodf ;xof]u /
;xsfo{ clej[l4 ug]{ .
-b_ cfjZostf cg';f/ :YffgLo:t/sf] ;/sf/L tYff u}x|;/sf/L lgsfo;Fu
cfjZos ;Dks{ / ;dGjo ug]{,
-w_ ;LdfjtL{ ;dsIfL k|x/L sfof{nosf k|d'v;Fu jif{df sDtLdf Psk6s ;'/Iff,
ck/fw /f]sYffd / lgoGq0f tyf ;+o'Qm k|x/L kl/rfng nufotsf ljifodf
5nkmn u/L cfjZos ;xof]u cfbfgk|bfg ug]{ .
-g_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, zflGt;'/Iffdf vnn k'¥ofpg] ultlalw, v/fa
rl/q ePsf jf zª\lst jf kmf}hbf/L ck/fwdf cbfntaf6 ;hfo kfPsf
JolQm tyf To:tf JolQmsf] ultljlwx¿sf] af/]df tfn's sfof{nodf
k|ltj]bg ug]{ .
-k_ ;?jf jf a9'jf eO{ sfof{no 5f]8\bf tfn's k|x/L sfof{nonfO{ / cfkm"nfO{
www.lawcommissoin.gov.np
45
abnL ug{] k|x/L sd{rf/LnfO{{ cfˆgf] If]qsf] lgDg lnlvt ljifodf k|ltj]bg
ug]{ M–
-!_ ck/fw ;DaGwL cj:yf .
-@_ cfk/flws sfo{ ug{ b'?T;fxg ug]{ JolQmx¿ .
-#_ ck/fwdf ;+nUg JolQmx¿nfO{ cf>o lbg] JolQm .
-$_ v/fa JolQmx¿ / To:tf JolQm e]nfhDdf x'g] / ;+j]bgzLn 7fpF .
-%_ /fhgLlts ultljlw .
-^_ k|x/L sfd sf/afxLsf] b[li6sf]0fn] dxTjk"0f{ cGo ljifo .
-km_ k|x/L PsfO tyf hgzlQm, of]hgf tyf sfo{, b}lgs zflGt;'/Iff, ck/fw
cg';Gwfg, /fli6«o tYff ;fj{hlgs dxTj /fVg] ljifodf oyfzL3| tfn's
sfof{nosf] k|d'v;dIf k|ltj]bg ug]{ .
-a_ k|x/L rf}sLsf] If]qleqsf] zflGt;'/Iff sfod /fVg] sfo{df tfn's sfof{non]
lbPsf] cfb]z tbf?stfsf ;fy sfof{Gjog u/L k|ltj]bg lbg] .
-e_ tfn's sfof{no lgb]{zg / k|rlnt sfg"gn] lglb{i6 u/]adf]lhd cGo sfo{x¿
ug]{ jf u/fpg] .
^^= k|x/L sd{rf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ P]g / o; lgodfjnLsf] cwLgdf /xL k|x/L
sd{rf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L cfr/0f tyf cg'zf;gdf /xg],
-v_ tf]lsPsf] lhDd]jf/L pRr dgf]an / s'zntfk"j{s lgjf{x ug]{{,
-u_ y'g'jf /x]sf :yfgdf jf v/vhgf jf c¿ dfn;fdfg /x]sf :yfgdf kfnf]
kx/f a:bf y'g'jf efUg gkfpg] jf dfn;fdfg lxgfldgf x'g gkfpg] u/L
/fd|f];Fu sfd ug]{,
-3_ abnL x'Fbf 8\o'6Lsf] ;DaGwdf eP u/]sf] cfb]z, tTsfnsf] lhDd]jf/L nufot
cGo dxTjk"0f{ s'/f abnL eO{ cfpg] k|x/L sd{rf/LnfO{ :ki6 hfgsf/L
u/fpg],
-ª_ km/f/ ck/fwL km]nf k/]df kqmg] / c¿ s'g} lsl;dsf] ck/fwsf] ;'/fs
kfPdf cfˆgf] sdfG8/nfO{ tTsfn k|ltj]bg ug]{,
-r_ ;'/Iff k|lts"n lqmofsnfk, zflGt;'/Iffdf vnn k'/ofpg] ultlawL, v/fa
rl/q ePsf jf zª\lst jf kmf}hbf/L ck/fwdf cbfntaf6 ;hfo kfPsf
JolQm tyf To:tf JolQmsf] ultljlwx¿ / e]nf x'g] 7fpF af/]df hfgsf/L
k|fKt ePdf cfˆgf] sdfG8/nfO{ tTsfn k|ltj]bg ug]{,
-5_ zflGt;'/Iffdf vnn k'¥ofpg], gful/ssf] hLpwg Iflt k'¥ofpg] /
xftxltof/, laikmf]6s kbfy{ Pj+ cGo u}/sfg"gL dfn;dfg af/]df hfgsf/L
k|fKt ePdf cfˆgf] sdfG8/nfO{ tTsfn k|ltj]bg ug]{,
-h_ ljkb\sf] a]nf tbf?stfsf ;fYf p4f/df ;+nUg x'g],
-em_ sdfG8/n] lbPsf] cfb]z tbf?stfsf ;fy sfof{Gjog ug]{,
-`_ k|rlnt sfg"gn] lglb{i6 u/] adf]lhd cGo sfo{x¿ ug]{ jf u/fpg]] .
-@_ g]kfn ;/sf/n] :jLs[t u/]]sf] k|x/L ;Ë7gsf] sfo{ ljj/0fsf] cfwf/df dGqfnosf]
:jLs[ltdf sfof{no k|d'vn] k|x/L ;]jfsf] k|To]s kbsf] sfo{ ljj/0f agfO{ nfu" ug'{ kg]{5 / To:tf]
sfo{ ljj/0fdf To:tf] kbsf] sfd, st{Jo, pQ/bfloTj, clwsf/ / of]Uotf ;d]t :ki6?kdf
lsl6Psf] x'g' kg]{5 .
www.lawcommissoin.gov.np
46
^&= ljz]if ;'/Iffsf] nflu k|x/L sd{rf/L v6fpg] ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]g, o; lgodfjnL jf cGo
k|rlnt sfg"g adf]lhd g]kfn k|x/Ln] ;'/Iff k|bfg ug]{ egL tf]lsPsf s'g} ljlzi6 JolQm jf
dxTjk"0f{ ;+/rgf, ejg jf ;+:yfsf] ;'/Iffsf nflu jf g]kfn k|x/LnfO{ k|fKt ;"rgfsf cfwf/df
cGo s'g} ljlzi6 JolQm jf ;+/rgfsf] ;'/Iff pk/sf] vt/fsf] d"NofÍg u/L cfjZostf cg';f/
k|x/L kf];fs jf ;fbf kf];fsdf k|x/L sd{rf/L v6fpg ;lsg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd vl6Psf] k|x/L sd{rf/LnfO{ lghsf] lhDd]jf/L k"/f ug{ glbg]
u/L s'g} hf]/ h'n'd u/]df, xftxltof/ p7fO{ jf gp7fO{ xdnf u/]df jf cGo lqmofsnfk u/]df
To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] cfkm"n] ;'/Iff lbg'kg]{ JolQm, ;+/rgf, ejg jf ;+:yfsf] ;'/Iff jf arfp
ug{ jf cfˆgf] hLpsf] ;'/Iff ug{ cfjZos an k|of]u ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd an k|of]u ubf{ s'g} JolQm 3fOt] x'g uPdf jf d[To' ePdf
To:tf] k|x/L sd{rf/Lpk/ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt glnO{ d'2f rnfpg ;lsg] 5}g .
-$_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pklgod -!_ adf]lhd vl6Psf]
;'/IffsdL{n] cfkm";Fu /x]sf] ;|f]t ;fwg jf xftxltof/sf] k|of]u ab\lgot jf x]nrqmØfOFsf ;fy
k|of]u u/]sf] xf] jf xf]Og jf To:tf] ;|f]t;fwg jf xftxltof/ jf an k|of]u ug{ cfjZos lyof] jf
lyPg eGg] ;DaGwdf 5fgljg ug{ ;lsg]5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd 5fgljg ubf{ To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] cfkm';Fu /x]sf] ;|f]t ;fwg
jf xltof/sf] k|of]u ab\lgot, x]nrqmØfOF;fy u/]sf] jf cfjZostf eGbf a9L an k|of]u u/]sf]
b]lvPdf lghnfO{ ljefuLo jf k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] sf/afxL cuf8L a9fpg ;lsg]5 .
kl/R5]b–&
:yfgLo k|zf;g / :yfgLo k|x/Lsf] ;DaGw
^*= :yfgLo k|zf;gsf] lgoGq0fdf /xg] M k|x/Lsf] cg'zf;g, cfGtl/s Joj:yf / ck/fw cg';Gwfgsf]
s'/fdf afx]s lhNnfsf ;Dk"0f{ k|x/L sd{rf/Lx¿ k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] ;fdfGo /]vb]v /
lgoGq0fdf /xg]5g\ .
^(= lhNnf 5f]8\g" k"j{ ;"rgf lbg' kg]{ M lhNnf k|x/L sfof{no jf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf] k|d'vn]
lhNnf 5f]8\bf To;sf] k"j{ ;"rgf k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ lbg' kg]{5 .
&)= lgb]{zgsf] kfngf ug'{ kg]{ M lhNnfsf] zflGt / Joj:yf sfod /fVg cfkm"nfO{ tf]lsPsf]
sfo{;Dkfbg ug'{ tyf o:tf ljifodf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] lbPsf] lgb]{zg kfng ug'{ lhNnf
k|x/L sfof{no jf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'vsf] st{Jo x'g]5 .
&!= k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 lg/LIf0f M -!_ lhNnf k|x/L sfof{no jf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf]
k|d'vn] cfˆgf] dftxtsf k|x/L sfof{nox¿sf] lg/LIf0f ug]{ jf u/fpg]] ;DaGwdf k|d'v lhNnf
clwsf/LnfO{ k"j{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 tyf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] jif{sf] sDtLdf Ps k6s
lhNnf k|x/L sfof{no, dxfgu/Lo k|x/L kl/;/, Onfsf k|x/L sfof{no, k|x/L j[Q / k|x/L k|efusf]
lg/LIf0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|d'v lhNnf clwsf/Ln] lg/LIf0f ubf{ k|To]s Onfsf k|x/L
sfof{no, k|x/L j[Q, k|x/L k|efu / k|x/L rf}sLdf /x]sf] 8fo/L tyf k|x/L ;DaGwL uf]Ko k|ltj]bg
;lxt cGo ck/fw ;DaGwL ;f/f+z k|ltj]bg x]/L cfˆgf] k|ltlqmof ;lxtsf] ;"rgf t'?Gt lhNnf
k|x/L sfof{no jf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf] k|d'vnfO{ lbg'kg]{5 . o;/L lg/LIf0f ubf{ lhNnf k|x/L
sfof{no tyf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf] k|d'vn] cfˆgf] dftxtsf k|x/L sfof{nox¿sf] lg/LIf0f
u/] jf gu/]sf] ;DaGwdf ;d]t lgl/If0f ug'{ kg]{5 .
&@= k|ltj]bg ug]{ / k"j{ lgb]{zg k|fKt ug]{ M u}/sfg"gL hdft, ;fDk|bflos jf /fhgLlts h'n'zsf]
;fdgf ubf{ lhNnf k|x/L sfof{no jf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf] k|d'vn] k|d'v lhNnf clwsf/Lsf]
k"j{ lgb]{zg k|fKt ug'{ kg]{5 . zflGt ;'Joj:yfnfO{ vnn x'g] b]lvPdf lhNnf k|x/L sfof{no k|d'v
www.lawcommissoin.gov.np
47
jf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'vn] k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ k|ltj]bg u/L pko'Qm lgb]{zgsf]
lgldQ cg'/f]w ug'{kg]{5 .
&#= sfof{no k|d'v dfkm{t n]vfk9L x'g] M :yfgLo k|zf;gn] k|x/L ;Ë7g;Fu n]vfk9L ubf{ ;fdfGotof
sfof{no k|d'v dfkm{t g} ug'{ kg]{5 .
&$= rfnrng ;DaGwL k|ltj]bg ebf{ k/fdz{ lng'kg]{ M If]qLo k|x/L sfof{nosf] k|d'vn] lhNnf k|x/L
sfof{nosf] k|d'vsf] / dxfgu/Lo k|x/L k|d'vn] dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ k|d'vsf] rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bg ebf{ ;DalGwt lhNnfsf k|d'v lhNnf clwsf/L;Fu k/fdz{ lng' kg]{5 .
&%= ;?jf jf cg'zf;gsf] sf/afxL ubf{ k/fdz{ lng] M lhNnf k|x/L sfof{no k|d'v jf dxfgu/Lo k|x/L
kl/;/ k|d'vnfO{ ;?jf ubf{ jf lghdfly cg'zf;g ;DaGwL sf/afxL ubf{ clVtof/jfnfn]
cfjZostf cg';f/ ;DalGwt lhNnfsf k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] k/fdz{ lng ;Sg]5 .
&^= ck/fw lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf 5nkmn ug{ ljb]z hfg ;lsg] M ;LdfjtL{ Onfsfdf 36\g] ck/fw
lgoGq0f ug{ / tT;DaGwL cg';Gwfg ug]{ sfddf :yfgLo k|x/L sfof{nosf] k|d'vn] kf/:kl/s
;xof]u k'¥ofpg] l;nl;nfdf l5d]sL ldq /fi6«sf ;LdfjtL{ Onfsfdf /x]sf k|x/L sfof{nosf
;dfg:t/sf k|x/L clws[t;Fu cfjZostf cg';f/ 5nkmn ug{' k/]df jf ;f]sf nflu ;DalGwt
ldq /fi6«df hfg' k/]df k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ ;d]t hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
kl/R5]b–*
labf
&&= labf glnO{ u}/xflh/ x'g gkfOg] M o; lgodfjnL adf]lhd labf glnO{ s'g} k|x/L sd{rf/L
u}/xflh/ x'g kfpg] 5}g .
&*= labfsf lsl;dx¿ M k|x/L sd{rf/Ln] b]xfo adf]lhdsf labf kfpg]5 M–
-s_ e}k/L cfpg] labf,
-v_ 3/ labf,
-u_ la/fdL labf,
-3_ lsl/of labf,
-ª_ k|;"lt labf,
-r_ k|;"lt :ofxf/ labf,
-5_ ;§f labf,
-h_ cWoog labf .
&(= e}k/L cfpg] labf M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] k|To]s jif{ afx| lbgdf ga9fO{ e}k/L labf kfpg]5 .
-@_ e}k/L cfpg] labf ;fwf/0ftM Ps k6sdf a9Ldf rf/ lbg;Dd lng kfOg]5 .
-#_ Ps jif{sf] e}k/L cfpg] labf ;l~rt u/L csf]{ jif{ lng kfOg] 5}g .
-$_ e}k/L cfpg] labfdf a;]sf k|x/L sd{rf/Ln] k"/f tna, eQf / /f;g kfpg]5 .
*)= 3/ labf M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] k|To]s jif{ tL; lbgsf b/n] 3/ labf kfpg]5 .
-@_ k|x/L sd{rf/Ln] cfkm"n] ksfPsf] 3/ labf a9Ldf Ps ;o c;L lbg;Dd ;l~rt u/L
/fVg kfpg]5 .
-#_ k|x/L sd{rf/Ln] jif{sf] Ps k6s 3/ labf lnO{ 3/ hfFbf / 3/ labf e'Qmfg u/L
3/af6 cfˆgf] sfof{nodf cfpFbf k}bn lx8\g'kg]{ ePdf cf7 sf];sf] lgldQ Ps lbgsf] b/n] /
df]6/, /]n, xjfO{hxfhsf] af6f]sf nflu hlt lbg nfUg] xf] Tolt lbg af6f]sf] Dofb kfpg]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
48
-$_ k|x/L sd{rf/L s'g} sf/0fn] ;]jfaf6 cjsf; ePdf lghsf] ;l~rt /x]sf] 3/ labf
afkt lghsf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] tnasf] b/n] x'g cfpg] /sd Psd'i6 lng
kfpg]5 .
-%_ 3/ labfdf a;]sf] k|x/L sd{rf/Ln] k"/f tna, eQf / /f;g kfpg]5 .
-^_ lgnDagdf /x]sf] k|x/L sd{rf/Ln] ;f] cjlw e/sf] 3/ labf kfpg] 5}g .
-&_ ;l~rt /x]sf] 3/ labfsf] /sd lng gkfpFb} s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To:tf]
;l~rt 3/ labfsf] /sd lgod !## sf] pklgod -%_ adf]lhdsf] JolQmn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
*!= la/fdL labf M -!_ cfˆgf] kbsf] st{Jokfng ubf{ rf]6k6s nfUg uO{ jf la/fdL x'g uO{ c:ktfndf
egf{ eO{ pkrf/ u/fpFbf nfUg] lbg afx]s k|To]s k|x/L sd{rf/Ln] k|To]s jif{ afx| lbg tna, eQf
/ /f;g;lxt la/fdL labf kfpg]5 .
-@_ k|x/L sd{rf/Ln] la/fdL labf ;l~rt ug{ ;Sg]5 / h'g;'s} Joxf]/faf6 lgh ;]jfaf6
cnu ePdf lghsf] ;l~rt la/fdL labf afkt cfˆgf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{{ cfPsf]
dfl;s tnasf b/n] x'g cfpg] /sd Psd'i6 lng kfpg]5 . ;l~rt /x]sf] la/fdL labfsf] /sd
lng gkfpFb} s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To:tf] ;l~rt la/fdL labfsf] /sd lgod !## sf]
pklgod -%_ adf]lhdsf] JolQmn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-#_ kfFr lbgeGbf a9L cjlwsf] la/fdL labf dfu ug]{ k|x/L sd{rf/Ln] :jLs[t
lrlsT;ssf] k|df0fkq k]z ug'{ kg]{5 .
t/ o:tf] k|df0fkq k]z ug{ ;fwf/0ftof ;Dej 5}g eGg] labf lbg] clwsf/LnfO{ ljZjf;
ePdf lghn] ;f] Joxf]/f v'nfO{ k|df0fkq lagf g} ljbf :jLs[t ug{ ;Sg]5 .
-$_ s'g} 7"nf] jf s8f /f]u nfuL pkrf/ ug{ ;l~rt la/fdL ljbfaf6 gk'u x'g] ePdf
:jLs[t lrlsT;ssf] k|df0fkq k]z u/]df To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] a9Ldf k}FtfnL; lbg;Dd yk
la/fdL labf k]ZsLsf] ?kdf kfpg ;Sg]5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] k]ZsL lj/fdL ljbf To:tf] labf lng] k|x/L sd{rf/Lsf]
;l~rt /x]sf] jf kl5 ;l~rt x'g] 3/ labfaf6 s§f ul/g]5 . To;/L s§f ubf{ k|To]s Ps lbgsf]
3/ ljbfaf6 b'O{ lbgsf] b/n] k]ZsL lj/fdL ljbf s§f ul/g]5 .
-^_ lgnDagdf /x]sf] k|x/L sd{rf/Ln] ;f] cjlwe/sf] la/fdL labf kfpg] 5}g .
*@= lsl/of labf M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/Ln] s'n wd{ cg';f/ cfkm}+ lsl/of a:g' k/]df jf To:tf] k|x/L
sd{rf/Lsf] afa', cfdf, afh], aHo}, 5f]/f, 5f]/L jf ;f;" ;;'/fsf] d[To' ePdf jf k'?if k|x/L
sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] kTgLsf] d[To' ePdf kGw| lbg lsl/of labf kfpg]5 . dlxnf k|x/L
sd{rf/Lsf] kltn] lsl/of a:g' k/]df lghnfO{ klg Tolt g} lbg lsl/of labf lbOg]5 . To:tf] ljbf
lnPsf] ljj/0fsf] clen]v /fVg' kg]{5 .
-@_ lsl/of labfdf a:bf k|x/L sd{rf/Ln] k"/f tna, eQf / /f;g kfpg]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd labf lng] k|x/L sd{rf/Ln] labfkl5 sfof{nodf xflh/ eP kl5
d[t JolQmsf] d[To' btf{ k|df0fkq / d[t JolQm;Fusf] gftf k|dfl0ft k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd k|df0fkq k]z gug]{ k|x/L sd{rf/Lsf] To:tf] labfsf] cjlw
lghn] kfpg] cGo labfaf6 s§f ul/g]5 .
*#= k|;"lt labf M -!_ dlxnf k|x/L sd{rf/L ue{jtL ePdf lghn] ;'Ts]/Lsf] cl3 jf kl5 u/L ;f7L lbg
k|;"lt labf kfpg]5 .
-@_ k|;"lt labf a:g] dlxnf k|x/L sd{rf/Ln] k'/f tna, eQf / /f;g kfpg]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd k|;"lt labf lnPsf dlxnf k|x/L sd{rf/Ln] rfx]df s'g} klg
labfaf6 s§L gx'g] u/L yk tLg dlxgf;Dd a]tnaL k|;"lt labf lng ;Sg]5g . o:tf] labf lnFbf
pklgod -!_ adf]lhdsf] labf;Fu nuftf/ ¿kdf lng' kg]{5 .
www.lawcommissoin.gov.np
49
-$_ pklgod -!_ / -#_ adf]lhdsf] ljbfsf] ljj/0fsf] clen]v /fVg' kg]{5 .
-%_ pklgod -#_ adf]lhd a]tnjL labfdf a;]sf] cjlw ;]jf cjlwdf hf]l8g]5 .
*$= k|;"lt :ofxf/ labf M -!_ s'g} k'?if k|x/L sd{rf/Lsf] kTgL ;'Ts]/L x'g] ePdf To:tf] sd{rf/Ln]
;'Ts]/Lsf] cl3 jf kl5 u/L kGw| lbg k|;"lt :ofxf/ labf lng kfpg]5 .
-@_ k|;"lt :ofxf/ ljbf ;]jf cjlwe/df b'O{ k6s dfq lng kfOg]5 .
-#_ k|;"lt :ofxf/ labfdf a:g] k|x/L sd{rf/Ln] k'/f tna, eQf / /f;g kfpg]5 .
-$_ k|;"lt :ofxf/ labf lnPsf] k|x/L sd{rf/Ln] labf lnPsf] ldltn] tLg dlxgf leqdf
aRrfsf] hGdbtf{ k|df0fkq sfo{/t sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] cjlwleq To:tf] k|df0fkq k]z gug]{ k|x/L sd{rf/Lsf] To:tf]
cjlw lghn] kfpg] cGo labfaf6 s§f ul/g]5 .
-^_ k|;"lt :ofxf/ labfsf] clen]v ;DalGwt sfof{non] cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
-&_ k|;"lt ljbf tyf k|;"lt :ofxf/ labf kfPsf] k|x/L sd{rf/LnfO{ aRrfsf] :ofxf/sf]
lgldQ a9Ldf b'O{ aRrfsf nflu hgxL Psd'i7 kfFr xhf/ ¿k}ofF lzz' :ofxf/ eQf lbOg]5 .
*%= ;§f labf M k|x/L sd{rf/Ln] ;fj{hlgs labfsf] lbgdf sfd u/] jfkt Ps k6sdf ;ft lbgdf
ga9fO{ ;§f tnaL labf kfpg]5 . To:tf] labf Ps jif{leqdf cfnf]kfnf] ldnfO{ sfof{no k|d'vaf6
:jLs[lt eP adf]lhd lng' kg]{5 .
*^= cWoog labf M -!_ g]kfn k|x/LnfO{ pkof]uL / clt cfjZos kg{] ljifodf g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt
ePsf] 5fqj[lQdf dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ v'Nnf k|ltof]lutfdf jf cGt/ ljefuLo k|ltof]lutfdf
5flgO{ jf g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog eO{ cWoog ug{ hfg] k|x/L sd{rf/Ln] cWoog cjlwe/
cWoog labf kfpg ;Sg]5 .
-@_ k|x/L sd{rf/Ln] ;]jf cjlw e/df Ps} k6s jf k6s k6s u/L tLg jif{;Dd cWoog
labf kfpg]5 .
t/ g]kfn ;/sf/n] cfjZos 7fg]df cWoog labfsf] cjlwdf b'O{ jif{ yk ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cWoogsf lgldQ dgf]gog eO{
cWoog labf lnO{ uPsf] k|x/L sd{rf/Ln] yk laifodf cWoog ug{ jf yk pkflw xfl;n ug{sf
lgldQ cWoog labf ylkg] 5}g .
-$_ cWoog labfdf a;]sf] k|x/L sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-%_ g]kfn k|x/Lsf] ;DalGwt ;]jfnfO{ pkof]uL / cfjZos kg{] laifodf ljefuLo k|d'vsf]
l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lnO{ lghL vr{df cWoog ug{ hfg] k|x/L sd{rf/LnfO{
pklgod -@_ adf]lhd cWoog labf lbg ;lsg]5 .
-^_ pklgod -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pklgod -%_ adf]lhd cWoog
labfdf a:g] k|x/L sd{rf/Ln] cWoog labfdf /x]sf] cjlwsf] tna kfpg] 5}g .
-&_ 5 jif{ ;]jf cjlw gk'u]sf] k|x/L sd{rf/Ln] cWoog labf kfpg] 5}g .
t/ k|fljlws k|x/L ;]jfsf k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf k|x/L ;]jfsf nflu clt cfjZos k/]sf]
ljifodf cWoogsf] cj;/ lbg' pko'Qm ePsf] egL k|x/L k|wfg sfof{non] l;kmfl/; u/]sf]
cfwf/df g]kfn ;/sf/n] :jLs[lt lbPdf tLg jif{ ;]jf cjlw k'u]kl5 cWoog ljbf lbg ;lsg]5 .
-*_ cWoog ljbf lng] jf cWoog sfh tfnLddf a:g] k|x/L sd{rf/Ln] cWoog ug{ hfg'
eGbf cl3 To:tf] cWoog ljbf jf cWoog sfh tfnLd k"/f u/L kms{]/ cfO{ cfˆgf] ;]jfdf b]xfo
adf]lhdsf] cjlw;Dd clgjfo{ ¿kdf ;]jf ug{] sa'lnotgfdf ug{'kg{]5 M–
cWoogsf] cjlw ;]jf ug{'kg{] Go"gtd cjlw
-s_ tLg dlxgf;Dd Ps jif{
www.lawcommissoin.gov.np
50
-v_ tLg dlxgfb]lv 5 dlxgf;Dd 8]9 jif{
-u_ 5 dlxgfb]lv gf} dlxgf;Dd b'O{ jif{
-3_ gf} dlxgfb]lv Ps jif{;Dd tLg jif{
-ª_ Ps jif{b]lv b'O{ jif{;Dd kfFr jif{
-r_ b'O{ jif{b]lv tLg jif{;Dd 5 jif{
-5_ tLg jif{b]lv rf/ jif{;Dd ;ft jif{
-h_ rf/ jif{b]lv kfFr jif{;Dd cf7 jif{
-(_ cWoog labf lnO{ jf cWoog sfh tfnLddf uO{ kmls{Psf k|x/L sd{rf/Ln] pklgod
-*_ adf]lhdsf] cjlw;Dd clgjfo{ ;]jf gu/]df cWoog ljbf jf tfnLd sfh cjlwdf kfPsf]
tna eQf, cWoogsf] nflu g]kfn ;/sf/sf] tkm{af6 vr{ Joxf]l/Psf] eP ;f] vr{ tyf
sj'lnotgfdfdf pNn]v ePsf cGo /sd ;d]t lghaf6 ;/sf/L afFsL ;/x c;'n pk/ ul/g]5 .
-!)_ s'g} of]hgf jf sfo{qmdnfO{ sfof{Gjog ug{sf lgldQ cTofjZos tfnLd k|fKt ug{sf
nflu g]kfn ;/sf/n] s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ dgf]gog u/L v6fPdf To:tf] tfnLd cjlwe/
lghnfO{ sfhsf] ¿kdf k7fOg]5 / ;f] cjlwe/ lghn] k'/f tna kfpg]5 .
t/ o; k|sf/sf] sfh tfnLdsf] lgldQ dfq x'g' kg]{5 / s'g} klg k|x/L sd{rf/LnfO{
z}lIfs pkfwL xfl;n ug{ k7fpFbf tfnLd sfh lbOg] 5}g .
-!!_ o; lgod adf]lhd cWoogsf nflu Psk6s a]tnaL cWoog labf :jLs[t eO{
;s]kl5 ;f] labfsf] cjlwnfO{ tnaL cWoog labfdf kl/0ft ul/g] 5}g .
*&= labf lbg] clwsf/L M -!_ sfof{no k|d'vn] e}k/L cfpg] labf jf lj/fdL ljbf j:g' kg]{ ePdf ljbf
j;L tfn's sfof{noaf6 :jLs[t u/fpg' kg]{5 .
-@_ k|x/L lg/LIfs / ;f]eGbf dflyNnf] clws[t sfof{no k|d'v /x]sf] sfof{nosf cGo
sd{rf/LnfO{ ;a} lsl;dsf] labf / k|x/L lg/LIfs / ;f]eGbf dflyNnf clws[tnfO{ e}k/L cfpg]
labf, la/fdL labf / lqmof labf ;f]xL sfof{no k|d'vn] lbg ;Sg]5 .
-#_ k|x/L lg/LIfs / ;f]eGbf dflyNnf] k|x/L clws[tnfO{ 3/ labf Ps txdflysf] sfof{no
k|d'vn] lbg ;Sg]5 .
-$_ cGo k|x/L sd{rf/L sfof{no k|d'v /x]sf] sfof{nosf] sd{rf/LnfO{ 3/ labf afx]s c¿
labf ;f]xL sfof{no k|d'vn] / 3/ labf Ps txdflysf] sfof{no k|d'vn] lbg ;Sg]5 .
-%_ k|x/L k|wfg sfof{nosf] k|x/L lg/LIfs / ;f] eGbf dflyNnf] k|x/L clws[tnfO{ e}k/L
cfpg] / la/fdL labf ;DalGwt zfvf k|d'vn] / c¿ labf k|x/L dxflg/LIfs jf lghn] tf]s]sf]
clwsf/Ln] lbg ;Sg]5 .
-^_ k|x/L sdrf/Lsf] cWoog labf k|x/L k|wfg sfof{nosf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n]
:jLs[t u/] adf]lhd x'g]5 .
**= labf lng] sfo{ljlw M -!_ labf lng rfxg] k|x/L sd{rf/Ln] cfkm"nfO{ rflxPsf] labfsf] cjlw, sf/0f
/ ljb]z hfg'kg]{ eP ;f] ;d]t vf]nL /Ltk"j{ssf] lnlvt b/vf:t cfk'm xflh/ /x]sf] sfof{no
dfkm{t labf :jLs[t ug]{ clwsf/L;dIf k]z ug'{ k5{ . o:tf] b/vf:t k|fKt eP kl5 ljbf :jLs[t
ug]{ clwsf/Ln] labf :jLs[t jf c:jLs[t ePsf] s'/fsf] ;"rgf ;DalGwt k|x/L sd{rf/LnfO{ lbg'
kg]{5 .
-@_ labfsf] nflu b/vf:t k|fKt eP kl5 labf lbg] clwsf/Ln] kl/l:yltsf] ljrf/ u/]/
labf :jLs[t jf c:jLs[tsf] lg0f{o ug]{5 .
-#_ e}k/L cfpg] labfsf] xsdf labf :jLs[t ug]{ clwsf/Ln] pklgod -!_ adf]lhd
b/vf:t glbP klg df}lvs cg'/f]wsf] cfwf/df To:tf] labfsf] :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
-$_ b]xfodf n]lvP adf]lhdsf s'/fdf labf lbg] clwsf/LnfO{ lrQ a'em]df lghn] labfsf
nflu b/vf:t k/]sf] ldlteGbf cufl8 b]lv nfu" x'g] u/L labf :jLs[t ug{ ;Sg]5 M–
www.lawcommissoin.gov.np
51
-s_ labf lbg] clwsf/Lsf] k"j{ :jLs[lt lnO/xg' ;Dej lyPg eg], jf
-v_ k"j{ :jLs[ltsf nflu lgj]bsn] ;se/ k|of; u/]sf] lyof] eg] .
*(= labfsf] clen]v M -!_ labf lbg] clwsf/Ln] cfˆgf] dftxtsf ;a} k|x/L sd{rf/Lx¿sf] labfsf]
clen]v lstfa v8f u/L nut /fVg' jf /fVg nufpg' kg]{5 .
-@_ s'g} k|x/L sd{rf/L Ps 7fpFaf6 csf]{ 7fpFdf ;?jf ePdf lghsf] labfsf] nutsf]
ptf/ ;?jf ePsf] 7fpFdf k7fpg' kg]{5 .
()= labfsf] aLrdf kg{ hfg] ;fj{hlgs labf ufleg] M e}k/L cfpg], 3/ labf / la/fdL labf afx]s c?
s'g} k|sf/sf] labf lnO{ a;]sf] k|x/L sd{rf/Ln] lnPsf] labf cjlwleq ;fj{hlgs labf k/]df ;f]
cjlw klg lgh sd{rf/Ln] lnPsf] labfdf ufleg]5 .
(!= tfnLd cjlwdf labf glbOg] M o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg tfnLd
cjlwe/ ;fj{hlgs labf / lqmof labf afx]s ;fwf/0ftof c¿ s'g} labf lbOg] 5}g .
(@= labf clwsf/sf] s'/f xf]Og M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] clwsf/sf] ¿kdf labfsf] bfaL ug{ kfpg] 5}g .
-@_ sfdsf] cg's"n x]/L labf lbg] clwsf/Ln] cfˆgf] thaLhaf6 labf :jLs[t cyjf
c:jLs[t ug{ ;Sg] tyf cfjZos k/]df labfdf a;]sf] k|x/L sd{rf/LnfO{ lghsf] :jLs[t labf /2
u/L af]nfO{ sfddf nufpg ;Sg]5 .
kl/R5]b–(
cfr/0f
(#= bfg pkxf/ lng gx'g] M -!_ ;/sf/L sfddf s'g} klg k|sf/sf] c;/ kg{ ;Sg] u/L s'g} klg k|x/L
sd{rf/L / lghsf] kl/jf/sf ;b:o ;d]tn] g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lagf :jb]zL jf ljb]zL
s;}af6 klg s'g} k|sf/sf] bfg bftJo, sf];]nL jf pkxf/ :jLsf/ ug{ jf rGbf dfUg jf ;/sf/L
sfd;Fu ;DalGwt JolQm;Fu ;fk6 lng' x'Fb}g .
-@_ k|x/L sd{rf/Ln] s'g} ljb]zL ;/sf/ jf ljb]zL ;/sf/sf] s'g} k|ltlglwaf6 s'g} pkxf/
k|fKt x'g cfPdf lghn] g]kfn ;/sf/nfO{ ;f] s'/fsf] ;"rgf lbO{ lgsf;f ePadf]lhd ug'{k5{ .
($= rGbf lng gx'g] M k|x/L sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lagf s'g} klg sfdsf] lgldQ s'g}
lsl;dsf] rGbf dfUg cyjf :jLsf/ ug'{ x'Fb}g / c¿ s'g} lsl;dsf] cfly{s ;xfotf k|fKt ug]{
sfddf ;d]t efu lng x'Fb}g .
(%= ;DklQsf] ljj/0f lbg'kg]{ M k|To]s k|x/L sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] kmf/fddf cfk\mgf] ;Dklt
ljj/0f e/L cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ;f7L lbgleq ;DalGwt sfof{no dfkm{t k|x/L lstfavfgfdf
a'emfpg' kg]{5 .
(^= sDkgLsf] :yfkgf / ;~rfng tyf Jofkf/ Joj;fo ug{ gx'g] M k|x/L sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/sf]
k"j{ :jLs[lt glnO{ b]xfosf sfd ug'{ x'Fb}g M–
-s_ s'g} a}s jf sDkgLsf] :yfkgf, /lhi6«]zg jf ;~rfngsf] sfddf efu lng,
-v_ k|rlnt sfg"gadf]lhd btf{ u/fpg' kg]{ s'g} Jofkf/ jf Joj;fo ug{,
-u_ cGoq s'g} k|sf/sf] gf]s/L :jLsf/ ug{ .
(&= ;/sf/L sfddf yfxf kfPsf s'/fx¿ k|sfz ug{df k|ltjGw M k|x/L sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/åf/f
cyjf ljz]if ¿kaf6 clVtof/ gkfO{ cfkm"n] ;/sf/L st{Josf] kfngf ubf{ ;/sf/L cyjf
u}/;/sf/L ;fwgx¿af6 k|fKt u/]sf] jf cfkm"n] n]v]sf] cyjf ;Íng u/]sf] s'g} sfuhkq jf
;dfrf/ k|ToIf jf ck|ToIf ¿kaf6 cglws[t JolQm jf ;~rf/ dfWodnfO{ hfgsf/L lbg x'Fb}g . of]
k|ltaGw h'g;'s} sf/0fn] k|x/L ;]jfaf6 cnu /x]sf] JolQmsf] xsdf ;d]t nfu" x'g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
52
(*= /]l8of] jf klqsf;Fu ;Dks{ /fVg gx'g] M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/sf] cg'dlt k|fKt gu/L
s'g} kqklqsfdf cfˆg} jf:tljs cyjf sfNklgs gfdaf6 cyjf a]gfdL s'g} n]v k|sflzt ug{
cyjf /]l8of]åf/f k|;f/0f ug{ x'Fb}g .
t/ k|x/L ;Ë7gsf] k|jQmfsf] ?kdf tf]lsPsf] k|x/L sd{rf/Ln] ;DalGwt k|x/L ;Ë7gsf]
k|d'vsf] cg'dltdf sfof{nosf] ultljlw ;DaGwL hfgsf/L jf ;"rgf k|jfx ug{ afwf kg]{ 5}g .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;flxlTos, snfTds, P]ltxfl;s,
j}1flgs / Jofj;flos ljifosf] n]v k|sfzg jf k|;f/0f ug{ ;lsg]5 .
t/ To:tf] n]v k|sfzg jf k|;f/0f u/]kl5 cfˆgf] sfof{nodf hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
((= g]kfn ;/sf/sf] cfnf]rgf ug{ gx'g] M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/sf] gLlt lj?4 c;/ kg]{
u/L cyjf g]kfn ;/sf/ / g]kfnL hgtfsf] kf/:kl/s ;DaGwdf cyjf s'g} ljb]zL /fi6«;Fusf]
;DaGwdf vnn kg{ ;Sg] u/L cfˆgf] jf:tljs jf sfNklgs gfdaf6 cyjf a]gfdL s'g} n]v
k|sflzt ug{, k|];nfO{ s'g} va/ lbg, /]l8of] jf 6]nLlehg cflbåf/f efif0f k|;fl/t ug{, s'g}
;fj{hlgs efif0f lbg jf s'g} jStJo k|sflzt ug{ x'Fb}g .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt sfg"g / g]kfn ;/sf/sf]
gLltsf] ljk/Lt gx'g] u/L n]v k|sfzg jf k|;f/0f ug{ afwf kg]{ 5}g .
!))= lgjf{rgdf efu lng gx'g] M k|x/L sd{rf/Ln] s'g} /fhgLlts kbsf nflu s'g} lgjf{rgdf efu lng
jf s;}sf] lgldQ dt dfUg jf cGo s'g} k|sf/n] cfˆgf] k|efj kfg{ x'Fb}g .
t/ s;}nfO{ dt lbPsf] jf lbg] ljrf/ u/]sf] s'/f k|s6 gu/L k|rlnt sfg"g adf]lhd
cfˆgf] dtflwsf/ k|of]u ug{ afwf kg]{ 5}g .
!)!= /fhgLltdf efu lng gx'g] M k|x/L sd{rf/Ln] s'g} /fhgLlts ;+:yfsf] ;b:o aGg, /fhgLltdf efu
lng, /fhgLlts ;+:yfnfO{ ;xfotfsf] lgldQ rGbf lbg cyjf s'g} /fhgLlts ;+:yf jf
cfGbf]ngnfO{ cGo s'g} k|sf/n] k|efj kfg{ x'Fb}g .
!)!s=:yfoL cfjf;Lo cg'dlt lng gx'g] M k|x/L sd{rf/Ln] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lng jf To:tf]
cg'dlt k|fKt ug{sf] nflu cfj]bg lbg xF'b}g .
!)!v=:jod\ 3f]if0ff u/L ljj/0f k]z ug'{ kg]{ M -!_ of] lgod k|f/De x'g' cl3 :yfoL cfjf;Lo cg'dlt
lnPsf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf] nflu cfj]bg lbPsf] k|To]s k|x/L sd{rf/Ln] of] lgod k|f/De
ePsf] ldltn] tL; lbgleq ;f]sf] :jod\ 3f]if0ff u/L b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f cfkm" sfo{/t
sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 M–
-s_ cfˆgf] gfd, y/, ;]jf, ;d"x, pk;d"x / xfnsf] kb .
-v_ :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] eP ;f] lnPsf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt
ug{sf] nflu cfj]bg lbPsf] eP ;f]sf] ldlt .
-u_ ;DalGwt ljb]zL d'n'ssf] gfd .
-3_ cfkm"n] lnPsf] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt kl/Tofu ug{ jf To:tf]
cg'dltsf] nflu lbPsf] cfj]bg /2 u/fpg OR5's eP gePsf] .
-@_ s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] ;uf]nsf] klt jf kTgLn] of] lgodfjnL k|f/De x'g' cl3 :yfoL
cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] ePdf of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] tL; lbgleq / of] lgodfjnL
t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
53
k|f/De eP kl5 To:tf] cg'dlt lnPdf cg'dlt lnPsf] tL; lbgleq ;DalGwt k|x/L sd{rf/Ln]
cfkm" sfo{/t sfof{nodf b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f k]z ug'{ kg]{5 M–
-s_ cfˆgf] gfd, y/, ;]jf, ;d"x, pk;d"x / xfnsf] kb,
-v_ klt jf kTgLn] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] ldlt,
-u_ ;DalGwt ljb]zL d'n'ssf] gfd .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhdsf] ljj/0f k|fKt ePkl5 ;DalGwt sfof{non] ;f] ljj/0f
k|fKt ePsf] ldltn] kGw| lbgleq k|x/L k|wfg sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
!)@= k|x/L sd{rf/Ln] u/]sf] sfd sf/afxLsf] ;kmfO M s'g} k|x/L sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt
glnO{ s'g} JolQmåf/f lghsf] st{Jokfngsf ;DaGwdf n]vfOPsf em'¶f cf/f]ksf] lgldQ k|]; cyjf
cbfntsf] ;xf/f lng x'Fb}g .
t/ o; lgodn] k|x/L sd{rf/Lsf] cfˆgf] JolQmut sfd cyjf rl/qsf] ;DaGwdf ;kmfO
lbg kfpg] clwsf/df s'g} afwf kg]{ 5}g .
!)#= ;do kfng / lgoldttf M k|x/L sd{rf/Ln] 7Ls ;dodf tyf lgoldt ¿kn] cfˆgf] kfnf]df xflh/
x'g' kb{5 / ;fwf/0ftof klxn] labfsf] :jLs[lt glnO{ sfdaf6 cg'kl:yt x'g' x'Fb}g .
!)$= cg'zf;g / cf1fkfng M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] cfˆgf] st{Jo OdfGbf/L / tTk/tfsf] ;fy kfngf ug'{
kb{5 .
-@_ k|x/L sd{rf/Ln] cfˆgf] ;/sf/L sfd ;DaGwL s'/fdf cfkm"eGbf dflysf clws[tn]
lbPsf] cf1fnfO{ zL3|tfsf ;fy k"/f ug'{ kb{5 .
-#_ k|x/L sd{rf/Ln] cfkm" eGbf dflysf ;a} clws[tx¿k|lt plrt cfb/ b]vfpg' kg]{5 /
cfkm" dftxtsf k|x/L sd{rf/Lx¿ k|lt plrt Jojxf/ ug'{ kg]{5 .
!)%= k|x/L sd{rf/Ln] aflx/L k|efj kfg{ gx'g] M k|x/L sd{rf/Ln] cfˆgf] gf]s/L ;DaGwL s'/fdf dtna
;fWo ug{ cfkm" eGbf dflysf clws[t dfly s'g} cg'lrt k|efj kfg{ cyjf k|efj kfg]{ k|oTg ug{
x'Fb}g .
!)^= n}lËs ;+j]bgzLn x'g' kg]{ M s'g} klg k|x/L sd{rf/L n}lËs ;+j]bgzLn /xg' kg]{5 .
!)&= sfg"g ljk/Lt ljjfxdf k|ltaGw M k|x/L sd{rf/Ln] laxfjf/L ;DaGwL k|rlnt sfg"g ljk/Lt x'g]
u/L ljjfx ug'{ u/fpg' x'Fb}g .
!)*= xftkft jf hf]/h'n'd ug{ gx'g] M s'g} k|x/L sd{rf/Ln] cfkm"eGbf dflyNnf] jf dftxt k|x/L
sd{rf/L pk/ xftkft jf s'g} k|sf/sf] cfqmd0f jf hf]/h'n'd ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
kl/R5]b–!)
;hfo / k'g/fj]bg
!)(= ;hfo M plrt / kof{Kt sf/0f ePdf k|x/L sd{rf/LnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ljefuLo ;hfo ug{
;lsg]5 M–
-s_ ;fdfGo ;hfo
-!_ zf/Ll/s kl/>d x'g] ;hfo ug]{ jf lgoGq0fdf /fVg],
-@_ gl;xt lbg],
-#_ rfnrng ;DaGwL k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg],
-$_ a9Ldf kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{,
-%_ a9Ldf kfFr tna j[l4 /f]Ssf ug]{,
www.lawcommissoin.gov.np
54
-^_ vfOkfO{ cfPsf] a9Ldf kfFr tnaj[l4 36'jf ug]{,
-&_ xfnsf] kbsf] h]i7tf;lxt vfOkfO{ cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug]{ jf
tNnf] kbdf 36'jf ug]{ .
-v_ ljz]if ;hfo
-!_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf nflu cof]Uo g7xl/g] u/L ;]jfaf6 x6fpg],
-@_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t
ug]{ .
!!)= zf/Ll/s kl/>d u/fpg] jf lgoGq0fdf /fVg] jf gl;xt lbg] jf k|lts"n /fo n]Vg] M b]xfosf]
cj:yfdf s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ oftgf gx'g] u/L zf/Ll/s kl/>d u/fpg jf lgoGq0fdf /fVg jf
gl;xt lbg jf rfnrng ;DaGwL k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg ;lsg]5 M–
-s_ sfo{;Dkfbg ;Gtf]ifhgs gePdf,
-v_ tfnLddf v6fpFbf guPsf] jf tfnLd cjlwdf nfk/jfxL b]vfO{ u}/
lhDd]jf/k"0f{ Jojxf/ b]vfPdf,
-u_ ;]jfu|fxLsf] kL/dsf{ / ph'/L k6s k6s a]jf:tf u/]sf] ;DaGwdf cfk"meGbf
dflyNnf] clwsf/Ln] lbPsf] lgb]{zg kfng gu/]df,
-3_ ;]jfu|fxLnfO{ b'Jo{xf/ u/]df,
-ª_ ;?jf eP/ jf cGo ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf vl6Psf jvt dgfl;a
cfwf/ / sf/0f a]u/ af6fsf Dofb kl5 ;DalGwt sfof{nodf xflh/ x'g
guPdf,
-r_ b'O{ k6s;Dd lnlvt r]tfjgL kfPdf jf ;r]t u/fOPdf,
-5_ lgod !)), !)!v= sf] pklgod -@_, !)@ / !)% df plNnlvt cfr/0f
;DaGwL lgod pNnª\3g u/]df .
!!!= a9Ldf kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{ jf a9Ldf kfFr tna j[l4;Dd /f]Ssf ug]{ M b]xfosf]
cj:yfdf ;hfosf] cfb]z lbg] clwsf/Ln] a9Ldf kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug{ jf a9Ldf kfFr
tna j[l4;Dd /f]Ssf ug{ ;Sg]5 M–
-s_ cfk"mn] ;Dkfbg ug'{ kg]{ sfd sf/afxLdf nfk/jfxL u/]df,
-v_ ============
-u_ o; lgodfjnL jf cGo k|rlnt sfg"gn] tf]s]sf] kbLo bfloTj lhDd]jf/Lk"j{s
k"/f gu/]df,
-3_ dflyNnf] bhf{sf] clwsf/Ln] lbPsf] lgb]{zg kfngf gu/]df jf sfof{Gjog
gu/]df,
-ª_ lgod (#, ($, (&, (*, !)#, !)$ / !)* df plNnlvt cfr/0f ;DaGwL
lgod pNnª\3g u/]df .
!!@= a9Ldf kfFr tna j[l4 36'jf ug]{ jf z'? :s]ndf 36'jf ug]{ jf tNnf] kbdf 36'jf ug{] M b]xfosf]
cj:yfdf ;hfosf] cfb]z lbg] clwsf/Ln] s'g} k|x/L sd{rf/Ln] vfOkfO{ cfPsf] a9Ldf kfFr
tnaj[l4 36'jf ug{ jf xfnsf] kbsf] h]i7tf ;lxt vfOkfO{ cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug{ jf
tNnf] kbdf 36'jf ug{ ;Sg]5 M–
-s_ cg'zf;gxLg sfd u/]df,
t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
www.lawcommissoin.gov.np
55
-v_ lgod (^, ((, !)^ / !)& df plNnlvt cfr/0f ;DaGwL lgod pNnª\3g
u/]df,
-u_ lgo'lQm ePsf] kfFr jif{leq} gf]s/Laf6 cnu x'g em'¶f sf/0f b]vfPdf,
-3_ sfg"g adf]lhd lbPsf] cfb]z lgb]{zg gdfg]df jf sfof{Gjog gu/]df,
-ª_ dgfl;a sf/0f geO{ jf labf glnO{ cg'kl:yt ePdf jf u}/xflh/ ePdf,
-r_ nfk/jfxL u/]df jf lgod cfb]zsf] kfngf gu/]df,
-5_ nfk/jfxL u/L ;/sf/L ;DklQ xflg gf]S;fgL u/]df,
-h_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L s;"/ jfx]ssf] cGo s'g} kmf}hbf/L cleof]udf s}b
afx]s hl/jfgf jf Ifltk"lt{ e/fpg] jf b'a} ;hfo x'g] u/L bf]ifL 7x/ ePdf .
!!#= ;]jfaf6 x6fpg] jf avf{:t ug]{ M -!_ b]xfosf] s'g} cj:yfdf k|x/L sd{rf/LnfO{ eljiodf ;/sf/L
;]jfsf nflu cof]Uo g7xl/g] u/L ;]jfaf6 x6fpg ;lsg]5 M–
-s_ cfˆgf] kbLo lhDd]jf/L nfk/jfxL u/L k"/f gu/]df,
-v_ cfr/0f ;DaGwL s'/fx? a/fa/ pNnª\3g u/]df,
-u_ 8\o'l6sf] ;dodf a/fa/ dfbs kbfy{ ;]jg u/]df,
-3_ a/fa/ cg'zf;gxLg sfd u/]df,
-ª_ /fhgLltdf efu lnPdf,
-r_ labf :jLs[lt gu/fO{ nuftf/ k}+tfnL; lbg;Dd cfˆgf] sfof{nodf cg'kl:yt
/x]df,
-5_ g}lts ktg b]lvg] afx]ssf cGo s'g} kmf}hbf/L s;"/df bf]ifL 7x/ eO{ s}b
;hfo tf]lsPdf .
t/ ;/sf/L sfo{ ;Dkfbgdf ;+nUg x'g] qmddf k|rlnt sfg"g jdf]lhd
nfu]sf] s'g} cleof]udf bf]ifL 7x/ e} 5 dlxgf eGbf sd s}b jf hl/jfgf dfq
nfu]sf] k|x/L sd{rf/LnfO{ k|x/L ;]jfaf6 x6fO{g] 5}g .
-h_ cWoog labf k"/f u/L kmls{Pkl5 lgod *^ df pNn]v eP adf]lhdsf]
cjlw;Dd ;]jf gu/]df .
-@_ b]xfosf] s'g} cj:yfdf k|x/L sd{rf/LnfO{ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo
7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t ul/g]5 M–
-s_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf s;"/bf/ 7xl/Pdf,
-v_ e|i6frf/ u/]sf] k|dfl0ft ePdf,
-v!_ :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPdf jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf]] nflu
cfj]bg lbPdf,
-u_ P]gsf] bkmf ##=s, ##=v / #$ adf]lhdsf] ck/fwdf k|x/L ljz]if
cbfntjf6 bf]ifL] 7xl/Pdf .
!!$= sfof{nodf cg'kl:yt ePdf jf em'§f ljj/0f k]z u/]df x'g] sf/afxL M -!_ labf glnO{ cfˆgf]
sfof{nodf cg'kl:yt x'g] k|x/L sd{rf/LnfO{ uon / tna s§L u/L ljefuLo ;hfo ;d]t ug{
;lsg]5 . o;/L uons§L ePsf] cjlw clgjfo{ cjsfz afx]s cGo k|of]hgsf] nflu lghsf] ;]jf
cjlwdf u0fgf x'g] 5}g .
-@_ s'g} klg k|x/L sd{rf/Ln] e'm§f sf/0f b]vfO{ labf lnO{ a;]sf] 7x/]df labf a;]sf]
cjlwnfO{ u}/xflh/ hgfO{ u}/ xflh/;DaGwL s;"/df sf/afxL x'g]5 .
t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
56
!!$s=hfgsf/L lbg ;lsg] M -!_ lgod !)!s= ljk/Lt s'g} k|x/L sd{rf/Ln] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt
lnPsf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf] nflu cfj]bg lbPsf] hfgsf/L s;}nfO{ k|fKt ePdf To:tf]
JolQmn] ;f] hfgsf/L ;DalGwt k|x/L sd{rf/L sfo{/t sfof{no jf k|x/L k|wfg sfof{no jf
dGqfnodf lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] hfgsf/L s'g} sfof{nodf k|fKt x'g cfPdf ;DalGwt
sfof{non] To:tf] hfgsf/L k|fKt ePsf] ldltn] ;ft lbgleq k|x/L k|wfg sfof{nodf / k|x/L k|wfg
sfof{non] dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd jf cGo s'g} ;|f]taf6 s'g} k|x/L sd{rf/Ln] :yfoL
cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf] nflu cfj]bg lbPsf] hfgsf/L k|fKt x'g
cfPdf k|x/L k|wfg sfof{non] To:tf] k|x/L sd{rf/Lsf] ;DaGwdf 5fglag ug{ ljefuLo ;hfo lbg]
clwsf/LnfO{ n]vL k7fpg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd n]vL cfPdf ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg] clwsf/Ln] To:tf]
k|x/L sd{rf/Lsf] ;DaGwdf tLg lbgleq 5fglag k|f/De u/L ;f]sf] hfgsf/L oyfzL3| k|x/L k|wfg
sfof{nonfO{ / k|x/L k|wfg sfof{non] dGqfnonfO{ lbg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd 5fglag ubf{ ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg] clwsf/Ln]
dGqfno jf dGqfno dfk{mt cGo s'g} ;/sf/L lgsfo;F+u s'g} s'/fsf] hfgsf/L jf ;xof]u dfu
ug{ ;Sg]5 / To:tf] hfgsf/L jf ;xof]u pknAw u/fpg' ;DalGwt lgsfosf] st{Jo x'g]5 .
-^_ o; lgod adf]lhd 5fglag / sf/afxL ubf{ s'g} k|x/L sd{rf/Ln] :yfoL cfjf;Lo
cg'dlt lnPsf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf] nflu cfj]bg lbPsf] b]lvPdf lghnfO{ tLg
dlxgfleq k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L o; lgodfjnL adf]lhd ;hfo u/L ;f]sf]
hfgsf/L kGw| lbgleq k|x/L k|wfg sfof{no / dGqfnodf lbg' kg]{5 .
!!$v=;hfo gx'g] M o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] lgod k|f/De x'g'eGbf
cl3 :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf] nflu cfj]bg lbPsf] s'g} k|x/L
sd{rf/Ln] ;f] s'/f :jLsf/ u/L of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq cfkm"n] k|fKt u/]sf]
:yfoL cfjf;Lo cg'dlt Tofu]sf] jf To:tf] cg'dlt k|fKt ug{sf] nflu lbPsf] cfj]bg /2 ug{sf]
nflu ;DalGwt d'n'sdf lnlvt cg'/f]w u/]sf] k|df0f ;lxt lgj]bg lbPdf To:tf] k|x/L sd{rf/LnfO{
o; lgodfjnL adf]lhd ;hfo x'g] 5}g .
!!%= ;hfo ;DaGwL sfo{ljlw M -!_ k|x/L sd{rf/LnfO{ ;hfosf] cfb]z lbg'cl3 sf/afxL ug{ nfluPsf]
Joxf]/f pNn]v u/L x'g ;Sg] ;hfo ;d]t v'nfO{ lnlvt ;"rgf lbO{ lghnfO{ cfˆgf] ;kmfO k]z ug]{
df}sf lbg' kg]{5 . To:tf] lnlvt ;"rgfdf lghpk/ nufOPsf] cf/f]k :ki6 ¿kn] lsl6Psf] x'g'
kb{5 . ;fy} k|To]s cf/f]k s'g tYo / sf/0fdf cfwfl/t 5 ;f] ;d]t v'nfpg' kg]{5 . cf/f]k nfu]sf]
k|x/L sd{rf/Ln] To:tf] ;"rgfdf plNnlvt Dofbleq cfˆgf] ;kmfO / k|:tfljt ;hfosf] ;DaGwdf
lnlvt :ki6Ls/0f k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ efuL kQf gnfu]sf] jf c¿ s'g} sf/0fn] ;Dks{ :yflkt ug{ c;Dej ePsf] k|x/L
sd{rf/Lsf] ;DaGwdf k|x/L ;]jfaf6 x6fpg jf jvf{:t ubf{ cg';"rL—!$ df pNn]v eP adf]lhd
ug'{ kg]{5 .
t/ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 bf]ifL 7x/ eO;s]sf] jf P]gsf]
bkmf ##s=, ##v= / #$ adf]lhdsf] ck/fw u/]sf] k|x/L ljz]if cbfntaf6 7x/ u/L s}bsf] ;hfo
kfPsf] s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ ug{ nfu]sf] ;hfosf] af/]df ;"rgf;Dd lbP k'Ug]]5 .
t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
57
-#_ ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] s'g} k|x/L sd{rf/Ln] lgod !!!, !!@ / !!# df
plNnlvt s;"/ u/]sf] ;DaGwdf hfFra'em u/fpg cfjZos 7fg]df To:tf] clwsf/L :jo+ jf cGo
s'g} clws[tåf/f hfFra'em ug{ jf u/fpg ;Sg]5 . hfFra'em ug]{ clwsf/Ln] cfjZostf cg';f/
;DalGwt k|x/L sd{rf/L;Fu ;f]wk'5 u/L sf/0f ;lxt cfˆgf] k|ltj]bg tyf ePsf] ;a'b k|df0f
;d]t k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ s'g} k|x/L sd{rf/Ldfly nfu]sf] s'g} cleof]usf] hfFra'em ug'{ k/]df ;hfosf] cfb]z
lbg kfpg] clwsf/Ln] hfFra'em ;dfKt gx'Gh]n;Dd To:tf]] k|x/L sd{rf/LnfO{ lgnDag ug{
;Sg]5 . o;/L lgnDag ubf{ lgnDag ug'{sf] cfwf/ / sf/0f :ki6 ?kdf v'nfpg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd ul/g] lgnDagsf] cjlw 5 dlxgfeGbf a9L x'g] 5}g . lgnDag
cjlwdf lgh pk/sf] sf/afxLsf] lsgf/f nufpg' kg]{5 .
-^_ pklgod -$_ adf]lhd s'g} klg k|x/L sd{rf/LnfO{ lgnDag ug'{ kbf{ b]xfosf] cj:yf
ljBdfg x'g' kg]{5 M–
-s_ lgnDag gu/L cf]xf]bfsf] sfd ug{ lbFbf e'm§f k|df0f ;Íng ug{ ;Sg] jf cfk"m
lj?4sf] ;j'b k|df0f ufoa jf gi6 ug{ ;Sg] b]lvPdf, jf
-v_ lgnDag gu/L cf]xf]bfsf] sfd ug{ lbF+bf yk ;/sf/L xfgL gf]S;fgL x'g]
;Defjgf b]lvPdf, jf
-u_ s'g} k|x/L sd{rf/Ln] u/]sf] sfo{sf] sf/0fn] lghnfO{ lgnDag gu/] ;Ë7g
leqsf sd{rf/Lx¿df g}/fZotf, pQ]hgf cfpg] jf hgdfg;df gsf/fTds
c;/ kg{ ;Sg] jf k|x/L ;Ë7gs} k|lti7fdf cfFr cfpg] ePdf .
-&_ pklgod -$_ adf]lhd lgnDag cj:yfdf /x]sf] k|x/L sd{rf/Ln] kfpg] tna eQfsf]
cfwf /sd dfq kfpg]5 .
-*_ s'g} kmf}hbf/L cleof]udf jf P]g cGtu{tsf] s;"/df lu/ˆtf/ eO{ y'lgPsf] jf To:tf]
cf/f]k nfu]sf] k|x/L sd{rf/L ;fwf/0f tf/]vdf 5'6]sf] cj:yfdf afx]s d'2fsf] clGtd lsgf/f
gnfu];Dd :jtM lgnDagdf /xg]5 .
t/,
-s_ lgnlDat k|x/L sd{rf/L pk/ nfu]sf] cleof]u k|dfl0ft geO{ ;kmfO kfPdf
lghn] ;f] cjlwsf] lgnDag /x]sf cj:yfdf cfwf tna kfPsf] eP ;f] s§f u/L
/ gkfPsf] eP k"/} tna -tnaj[l4 x'g] ePdf ;f] ;d]t_ kfpg]5 . s;"/bf/
7xl/Pdf lgnDag ePsf ldlt b]lvsf] afFsL tna eQf kfpg] 5}g .
-v_ s'g} k|x/L sd{rf/L ;/sf/L sfdsf] ;DaGwdf jf s'g} sd{rf/LnfO{ tf]s]sf]
bfloTj kfngsf] qmddf g]kfn ;/sf/af6 ePsf] sf/afxL :j¿k lgnDag ePsf]
geO{ c¿ g} sf/0faf6 :jo+ lgnDag x'g uPsf] /x]5 eg] To;/L lgnDag /x]sf]
cjlwsf] tna eQf kfpg] 5}g .
t/ lghn] cleof]uaf6 ;kmfO kfPdf pQm lgnDjg cjlwe/sf] tnaeQf
kfpg]5 .
-(_ s'g} k|x/L sd{rf/Lpk/ g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] s'g} kmf}hbf/L cleof]udf s'g} clwsf/
k|fKt lgsfon] lgnDagsf nflu n]lv k7fPdf To:tf] k|x/L sd{rf/LnfO{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln]
lgnDag ug'{ kg]{5 / ;f] sf] hfgsf/L ;DalGwt lgsfonfO{ lbg' kg]{5 .
!!^= ;hfosf] cfb]z lbg] M -!_ lgod !!% adf]lhd hfFra'emsf] sfd ;dfKt ePkl5 ;DalGwt k|x/L
sd{rf/L;Fu :ki6Ls/0f dfluPsf] eP lghn] tf]lsPsf] ;doleq :ki6Ls/0f glbPdf jf lghn]
lbPsf] :ki6Ls/0f ;Gtf]ifhgs gnfu]df ;hfo ug]{ clwsf/Ln] ;hfo lbg ;Sg]5 / ;hfosf]
cfb]zsf] Ps k|lt To:tf] sd{rf/LnfO{ lbg'kg]{5 .
www.lawcommissoin.gov.np
58
-@_ ;hfo ug'{ kg]{ k|x/L sd{rf/L ;Dks{df g/x]df pklgod -!_ adf]lhdsf] ;hfosf]
cfb]z k|rlnt sfg"g adf]lhd lghsf] kl/jf/sf] ;b:onfO{ a'emfpg' kg]{5 . o;/L a'emfPsf]df
;DalGwt JolQmn] kl5 cfkm"n] hfgsf/L gkfPsf] egL bfaL ug{ ;Sg] 5}g . kl/jf/sf] ;b:on]
a'lem glnPdf jf kl/jf/sf] s'g} ;b:o ge]l6Pdf To:tf] ;hfosf] cfb]z cg';"rL–!% adf]lhdsf]
9fFrfdf lghsf] 3/ 7]ufgfdf ;fj{hlgs ¿kdf 6fF; ug'{ kg]{5 . plNnlvt h'g;'s} tl/sfaf6
To:tf] cfb]z a'emfP jf tfd]n u/]kl5 ;f] sf]] lg:;f jf ekf{O jf tfd]nL k|lt ;DalGwt kmfOndf
;+nUg u/L /fVg' kg]{5 .
!!&= ;]jfsf] cGt ug]{ M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ b]xfosf] cj:yfdf lghsf] ;]jf cGt ug'{ kg]{ ePdf
lgod !!( adf]lhd gf]s/Laf6 x6fpg] jf jvf{:t ug{ ;Sg] clwsf/ kfPsf] clwsf/Ln] krf{ v8f
u/L ;]jfsf] cGt ug{ ;Sg]5 . o;/L ;]jfsf] cGt ubf{ lgod !!% adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfpg'
kg]{ 5}g M–
-s_ k/LIf0fsfndf /xg] u/L lgo'lQm ePsf]df lgo'lQm ;b/ gx'Fb},
-v_ s/f/df lgo'lQm ePsf]df s/f/gfdfsf] cjlw e'Qmfg gx'Fb},
-u_ DofbL kbdf lgo'lQm ePsf]df ;f] Dofb k"/f gx'Fb},
-3_ :jLs[t lrlsT;ssf] af]8{n] zf/Ll/s b[li6n] cg'ko'Qm 7x¥ofPdf .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;]jf cGt u/]sf] lg0f{o pk/ To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] lgod !!*
df pNn]v eP adf]lhd k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
!!*= k'g/fj]bgsf] sfo{ljlw M -!_ lgod !!^ / !!& cGtu{t lbOPsf] cfb]zdf lrQ ga'emL k'g/fj]bg
ug]{ k|x/L sd{rf/Ln] h'g sfof{noaf6 sf/afxLsf] cfb]z ul/Psf] xf] ;f]xL sfof{no dfk{mt jf ;f]em}
k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/LnfO{ ;+jf]wg u/L k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ k'g/fj]bg ug]{ JolQmn] k'g/fj]bgdf cfˆgf] ;kmfOsf] lgldQ hf] ePsf] k|df0f /flvPsf]
/ lzi6 efiffdf n]lvPsf] x'g' kg]{5 . k'g/fj]bgsf ;fydf h'g cfb]zsf] lj?4 k'g/fj]bg ul/Psf] xf]
;f] cfb]zsf] gSsn klg /fVg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd k'g/fj]bg lbFbf cfb]zsf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k+}tL; lbgleq
lbg' kg]{5 .
-$_ ljefuLo ;hfosf] cfb]z ;DaGwdf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] u/]sf] lg0f{o clGtd
x'g]5 .
!!(= ;hfo lbg] / k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd ;hfo lbg] / To; pk/
k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L b]xfo adf]lhd x'g]5g\ M–
kb ;hfosf] lsl;d ;hfo lbg]
clwsf/L
k'g/fj]bg ;'Gg]
clwsf/L
-!_ k|x/L
sfof{no
;xof]uL
-s_ zf/Ll/s kl/>d x'g] ;hfo ug]{ jf
lgoGq0fdf /fVg] jf gl;xt lbg],
g]kfn ;/sf/nfO{ x'g cfPsf]
gf]S;fgL ;Dk"0f{ jf cf+lzs ?kdf
tnj eQfaf6 sf6L c;"n ug]{ .
-s_ ;DalGwt
k|x/L ;xfos
lg/LIfs jf
k|x/L gfoj
lg/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
lg/LIfs
-v_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] nflu
cof]Uo g7xl/g] ul/ ;]jfaf6
x6fpg] jf eljiodf ;/sf/L
-v_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
pk/LIfs
-v_ ;DalGwt k|x/L
pk/LIfs jf k|x/L
jl/i7 pk/LIfs
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
59
;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L
;]jfjf6 avf{:t ug]{ .
-@_ k|x/L hjfg -s_ zf/Ll/s kl/>d x'g] ;hfo ug]{ jf
lgoGq0fdf /fVg], gl;xt lbg],
rfnrng ;DaGwL k|ltj]bgdf
k|lts"n /fo n]Vg], a9'jf /f]Ssf,
tna j[l4 /f]Ssf ug]{ jf vfOkfO{
cfPsf] tnaj[l4 36'jf ug]{ jf
h]i7tf ;lxt vfOkfO{ cfPsf]] z'?
:s]ndf 36'jf ug]{ .
-s_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
lg/LIfs jf
k|x/L lg/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
gfoj pk/LIfs
jf k|x/L
pk/LIfs
-v_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] nflu
cof]Uo g7xl/g] ul/ ;]jfaf6
x6fpg] jf eljiodf ;/sf/L
;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L
;]jfjf6 avf{:t ug]{ .
-v_ ;DalGwt
k|x/L pk/LIfs jf
;xcfo'Qm jf
;dfb]zs
-v_ ;DalGwt k|x/L
jl/i7 pk/LIfs jf
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
-#_k|x/L xjNbf/ -s_ zf/Ll/s kl/>d x'g] ;hfo ug]{ jf
lgoGq0fdf /fVg], gl;xt lbg] jf
rfnrng ;DaGwL k|ltj]bgdf
k|lts"n /fo n]Vg], a9'jf /f]Ssf jf
tna j[l4 /f]Ssf ug]{ .
-s_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
lg/LIfs jf k|x/L
lg/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
gfoj
pk/LIfs jf
k|x/L pk/LIfs
jf ;xcfo'Qm
jf ;dfb]zs
-v_ vfOkfO{ cfPsf] tnaj[l4 36'jf ug]{
jf h]i7tf ;lxt vfOkfO{ cfPsf]]
z'? :s]ndf 36'jf ug]{]{ .
-v_ ;DalGwt
k|x/L lg/LIfs
-v_ ;DalGwt k|x/L
gfoj
pk/LIfs jf
k|x/L pk/LIfs
jf ;xcfo'Qm
jf ;dfb]zs
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{ jf eljiodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] ul/ ;]jfaf6 x6fpg] jf
eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfjf6 avf{:t
ug]{
-u_ ;DalGwt
k|x/L pk/LIfs
jf ;xcfo'Qm jf
;dfb]zs
-u_ ;DalGwt k|x/L
jl/i7
pk/LIfs jf
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
-$_k|x/L
;xfos
lg/LIfs
-s_ gl;xt lbg] jf rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg] .
-s_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
lg/LIfs jf
k|x/L lg/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
gfoj
pk/LIfs jf
k|x/L pk/LIfs
jf ;xcfo'Qm
jf ;dfb]zs
www.lawcommissoin.gov.np
60
-v_ a9'jf /f]Ssf ug]{, tna j[l4 /f]Ssf
ug]{, vfOkfO{ cfPsf] tnaj[l4
36'jf ug]{ jf h]i7tf ;lxt vfOkfO{
cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug]{ .
-v_ ;DalGwt
k|x/L lg/LIfs
jf k|x/L gfoj
pk/LIfs
-v_ ;DalGwt k|x/L
pk/LIfs jf
k|x/L jl/i7
pk/LIfs
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{, eljiodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] ul/ ;]jfaf6 x6fpg] jf
eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfjf6 avf{:t
ug]{
-u_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
-u_ ;DalGwt k|x/L
cltl/Qm
dxflg/LIfs
-%_ k|x/L gfoj
lg/LIfs
-s_ gl;xt lbg] jf rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg] .
-s_ ;DalGwt
k|x/L
lg/LIfs jf
k|x/L gfoj
pk/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
pk/LIfs jf
;xcfo'Qm jf
;dfb]zs
-v_ a9'jf /f]Ssf ug]{, tna j[l4 /f]Ssf
ug]{ jf vfOkfO{ cfPsf] tnaj[l4
36'jf ug]{ jf h]i7tf ;lxt vfOkfO{
cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug]{ .
-v_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
pk/LIfs
jf k|x/L
pk/LIfs
jf
;xcfo'Qm
jf
;dfb]zs
-v_ ;DalGwt k|x/L
jl/i7
pk/LIfs jf
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{, eljiodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] ul/ ;]jfaf6 x6fpg] jf
eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfjf6 avf{:t
ug]{
-u_ k|x/L
dxflg/LIfs
-u_ ;lrj,
dGqfno
-^_ k|x/L
lg/LIfs
-s_ gl;xt lbg] jf rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg] .
-s_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
pk/LIfs
jf k|x/L
pk/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
jl/i7
pk/LIfs jf
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
-v_ a9'jf /f]Ssf ug]{, tna j[l4 /f]Ssf
ug]{, vfOkfO{ cfPsf] tnaj[l4
36'jf ug]{ jf h]i7tf ;lxt vfOkfO{
cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug]{ .
-v_ ;DalGwt
k|x/L
pk/LIfs
jf k|x/L
jl/i7
pk/LIfs
-v_ ;DalGWft k|x/L
gfoj
dxflg/LIfs jf
k|x/L cltl/Qm
dxflg/LIfs
www.lawcommissoin.gov.np
61
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{, eljiodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] ul/ ;]jfaf6 x6fpg] jf
eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfjf6 avf{:t
ug]{ .
-u_ ;lrj,
dGqfno
-u_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\
-&_ k|x/L gfoj
pk/LIfs
-s_ gl;xt lbg] jf rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg] .
-s_;DalGwt
k|x/L
pk/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
jl/i7
pk/LIfs jf
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
-v_ a9'jf /f]Ssf ug]{, tna j[l4 /f]Ssf
ug]{, vfOkfO{ cfPsf] tnaj[l4
36'jf ug]{ jf h]i7tf ;lxt vfOkfO{
cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug]{ .
-v_ ;DalGwt
k|x/L jl/i7
pk/LIfs
jf k|x/L
gfoj
dxflg/LIfs
-v_ ;DalGwt k|x/L
cltl/Qm
dxflg/LIfs jf
k|x/L
dxflg/LIfs
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{, eljiodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] ul/ ;]jfaf6 x6fpg] jf
eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfjf6 avf{:t
ug]{ .
-u_;lrj,
dGqfno
-u_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\
-*_ k|x/L
pk/LIfs
-s_ gl;xt lbg] jf rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg] .
-s_ ;DalGwt
k|x/L jl/i7
pk/LIfs
jf k|x/L
gfoj
dxflg/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
cltl/Qm
dxflg/LIfs jf
k|x/L
dxflg/LIfs
-v_ a9'jf /f]Ssf ug]{, tna j[l4 /f]Ssf
ug]{, vfOkfO{ cfPsf] tnaj[l4
36'jf ug]{ jf h]i7tf ;lxt vfOkfO{
cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug]{ .
-v_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
-v_ ;DalGwt k|x/L
cltl/Qm
dxflg/LIfs jf
k|x/L
dxflg/LIfs
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{, eljZodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] u/L ;]jfaf6 x6fpg] jf
eljZodf ;/sf/L ;]jfsf] nflu
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t
ug]{ .
-u_ ;lrj,
dGqfno
-u_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
62
-(_ k|x/L jl/i7
pk/LIfs
-s_ gl;xt lbg] jf rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg] .
-s_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
-s_ ;DalGwt k|x/L
cltl/Qm
dxflg/LIfs jf
k|x/L
dxflg/LIfs
-v_ a9'jf /f]Ssf ug]{+, tna j[l4 /f]Ssf
ug]{, jf vfOkfO{ cfPsf] tnaj[l4
36'jf ug]{ jf h]i7tf ;lxt vfOkfO{
cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug]{ .
-v_ ;DalGwt
k|x/L gfoj
dxflg/LIfs
jf k|x/L
cltl/Qm
dxflg/LIfs
-v_ k|x/L
dxflg/LIfs
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{, eljZodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] u/L ;]jfaf6 x6fpg] jf
eljZodf ;/sf/L ;]jfsf] nflu
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t
ug]{ .
-u_ u[xdGqL -u_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb
-!)_ k|x/L
gfoj
dxflg/LIfs
-s_ gl;xt lbg] jf rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg] .
-s_ ;DalGwt
k|x/L
cltl/Qm
dxflg/LIfs
-s_ k|x/L
dxflg/LIfs
-v_ a9'jf /f]Ssf ug]{, tna j[l4 /f]Ssf
ug]{, vfOkfO{ cfPsf] tnaj[l4
36'jf ug]{ jf h]i7tf;lxt vfOkfO{
cfPsf]] z'? :s]ndf 36'jf ug]{ .
-v_ k|x/L
dxflg/LIfs
-v_ ;lrj,
dGqfno,
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{, eljZodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] u/L ;]jfaf6 x6fpg] jf
eljZodf ;/sf/L ;]jfsf] nflu
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t
ug]{ .
-u_ u[xdGqL -u_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\
-!!_ k|x/L
cltl/Qm
dxflg/LIfs
-s_ gl;xt lbg], rfnrng ;DaGwL
k|ltj]bgdf k|lts"n /fo n]Vg],
a9'jf /f]Ssf ug]{ jf tna j[l4
/f]Ssf ug]{ .
-s_ k|x/L
dxflg/LIfs
-s_ ;lrj,
dGqfno,
-v_ vfOkfO{ cfPsf]] tnaj[l4 36'jf
ug]{, h]i7tf;lxt vfOkfO{ cfPsf]]
z'? :s]ndf 36'jf ug]{,
-v_ u[xdGqL -v_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
63
-u_ tNnf] kbdf 36'jf ug]{, eljiodf
;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo
g7xl/g] u/L ;]jfjf6 x6fpg] jf
eljiodf ;/sf/L ;]jfsf]] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 jvf{:t
ug]{ .
-u_ g]kfn
;/sf/,
dlGqkl/ifb\
-u_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\
-!@_ k|x/L
dxflg/LIfs
-s_ gl;xt lbg] jf tna j[l4 /f]Ssf
ug]{ .
-s_ u[xdGqL -s_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\
-v_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] nflu
cof]Uo g7xl/g] ul/ ;]jfaf6
x6fpg] jf eljiodf ;/sf/L
;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L
;]jfjf6 avf{:t ug]{]{ .
-v_ g]kfn
;/sf/,
dlGqkl/ifb\
-v_ g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\
-@_ pklgod -!_ adf]lhd z'? ;hfo ug]{ clwsf/Ln] lbPsf] ;hfo pk/ k/]sf] k'g/fj]bg
z'? ;hfo ug]{ clwsf/Ln] g} ;'Gg] cj:yf cfPdf k|x/L dxflg/LIfsn] tf]s]sf] ;dfg bhf{sf] csf]{
k|x/L clws[t;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
t/ k|x/L dxflg/LIfsn] k'g/fj]bg ;'Gg] cj:yfdf k|x/L k|wfg sfof{nodf sfo{/t h]i7
k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfsn] To:tf] k'g/fj]bgsf] ;'g'jfO{ ug'{ kg]{5 .
!@)= dflyNnf] sfof{noaf6 sf/afxL ug{ ;Sg] M lgod !!( df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;hfo
kfpg] k|x/L sd{rf/L sfo{/t /x]sf] sfof{nodf ;hfo ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/L g/x]sf]
cj:yfdf dflyNnf] sfof{nosf] bhf{ k'u]sf] sd{rf/Laf6 ljefuLo sf/afxL ug{ jf k'g/fj]bg ;'Gg
;lsg]5 .
!@!= ;dfg bhf{sf sd{rf/Laf6 clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg] M ljleGg k|x/L sfof{no / PsfOx¿df o;
lgoddf n]lvPsf gfdsf kbx¿ g/xL cGo gfdaf6 ;Daf]lwt kbx¿ /x]5g\ eg] To:tf sfof{no
jf PsfOdf sfo{/t k|x/L sd{rf/LnfO{ ljefuLo sf/afxL ubf{ sf/afxL ug]{ sd{rf/Lsf] kbgfd
km/s k/] tfklg To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] ;dfg bhf{sf cGo k|x/L sd{rf/Ln] k|of]u u/]sf] ljefuLo
sf/afxL ;DaGwL clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg]5 .
!@@= k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L ;dIf k7fpg] M lgod !!* adf]lhd k'g/fj]bg k|fKt ug]{ sfof{no jf
clwsf/Ln] k'g/fj]bgnfO{ ;DalGwt clen]v ;lxt tyf k'g/fj]bg ul/Psf] cfwf/sf] af/]df cfˆgf]
ljrf/;d]t vf]nL k'g/fj]bg u/]sf] kGw| lbgleq k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L ;dIf k7fpg' kg]{5 .
!@#= k'g/fj]bgdfly ljrf/ M -!_ P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd k'g/fj]bg nfUg ;Sg] ePdf
k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] k'g/fj]bg lng c:jLsf/ ug{ ;Sg] 5}g .
-@_ o; lgodfjnL adf]lhd k|fKt ePsf] k'g/fj]bgdf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] b]xfosf
s'/fx¿sf] ljrf/ u/L ;hfoF sfod} /fVg jf ab/ ug{ jf 36fpg ;Sg]5 M–
-s_ ;hfosf] cfb]zdf cfwfl/t ePsf s'/fx¿sf] oyfy{tf k|dfl0ft eO;s]sf] 5 jf
5}g <
-v_ k|dfl0ft eO;s]sf] s'/f sf/afxL ug{sf lgldQ kof{Kt 5g\ jf 5}gg\ <
-u_ ;hfoF u/]sf] 7Ls jf a9\tf s] 5 <
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
64
-#_ k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] pklgod -@_ adf]lhd ljrf/ ubf{ ljefuLo sf/afxL cufl8
a9fpbf canDag ug'{ kg]{ sfo{ljlw ;DaGwL s'g} q'6L ePsf] jf c¿ s'g} plrt sf/0fn] ubf{
k'g/fj]bg ug{] JolQmnfO{ dsf{ k/]sf] 5 eGg] nfu]df k'g/fjb]g ;'Gg] clwsf/Ln] hfFra'em ug{sf]
lgldQ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-$_ k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] k'g/fj]bg ;'Gg] qmddf z'? ;hfosf] lg0f{o ug]{ clwsf/Ln]
j:t'lgi7 k|df0fsf] cefjdf unt lgot jf s'g} cfu|x jf k"jf{u|x /fvL To:tf] lg0f{o u/]sf]
b]lvPdf To:tf] clwsf/LnfO{ ;r]t u/fpg jf lghsf] JolQmut g]sLj]bLdf ;f]xL Joxf]/f hgfpg
;Sg]5 .
-%_ k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] k'g/fj]bg k|fKt ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq lg0f{o ul/;Sg'
kg]{5 .
t/,
-s_ ljz]if sf/0fn] ;f] cjlw leq lg0f{o ug{ g;lsPdf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln]
lg0f{o x'g g;s]sf] Joxf]/f v'nfO{ ;DalGwt ldl;ndf ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-v_ of] lgodfjnL k|f/De x'g' eGbf cufl8 k'g/fj]bg k/L lg0f{o x'g afFsL /x]sf
k'g/fj]bgx?df of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] 5 dlxgf leqdf lg0f{o ul/;Sg'
kg]{5 .
!@$= k|x/L ;]jfdf k'gM sfod ePkl5 k"/f tna eQf kfpg] M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ ;]jfaf6
x6fpg] jf jvf{:t ug]{ u/L lbOPsf] cfb]z s'g} cbfnt jf clwsf/Laf6 /2 eO{ ;]jfdf k'gM sfod
ePdf To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] ;]jfaf6 x6fOPsf] jf avf{:t ul/Psf] ldltb]lv k'gM sfod ePsf]
ldlt;Ddsf] k'/f tna eQf / tna j[l4 kfpg] eP tna j[l4;d]t kfpg]5 .
t/ euf}8f jf u}/ xfhL/ e} ;]jfjf6 x6fO{Psf] jf jvf{:t ul/Psf] k|x/L sd{rf/L ;]jfdf
axfnL ePdf lghn] euf}8f jf u}/ xflh/ ePsf] cjlwsf] s'g} klg ;'ljwf kfpg] 5}g .
-@_ pklgod -!_ df tf]lsP adf]lhd tna eQf tyf tna j[l4 kfpg] eP ;f] tna eQf
jfktsf] /sd lghsf] k'ga{xfnL ePsf] b/aGbLaf6 kfpg]5 .
!@%= sfo{ljlwut q'6Lpk/ sf/afxL M -!_ lgod !@# sf] pklgod -#_ adf]lhd hfFra'em ubf{ jf
k'g/fj]bgsf] /f]xdf x]bf{ To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] nfk/jfxL jf ablgot /fvL jf hfgLhfgL lgod
!!% adf]lhd cjnDjg ug'{ kg]{ ;hfo ;DaGwL sfo{ljlw canDag gu/L s'g} q'6L u/]sf] b]lvg
cfPdf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] s;"/sf] k|s[lt / k6s cg';f/ ;r]t u/fpg jf lghsf]
sfo{;Dkfbg d"NofÍg, j}}olQms clen]vdf To:tf] Joxf]/f hgfpg] jf cGo ljefuLo sf/jfxLsf
nflu clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf l;kmfl/; ug{ ;Sg]5 / ;f] sf] hfgsf/L To:tf] ;hfosf] cfb]z
lbg] k|x/L sd{rf/L eGbf dflyNnf] clwsf/LnfO{ ;d]t u/fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd l;kmfl/; eO{ cfPdf ;hfoFsf] cfb]z lbg] k|x/L sd{rf/Ln]
To:tf] q'6L ug]{ k|x/L sd{rf/LnfO{ s;"/sf] k|s[lt / k6s x]/L ;r]t u/fpg jf lghsf]
sfo{;Dkfbg d"NofÍg, j}olQms clen]vdf To:tf] Joxf]/f hgfpg jf cGo ljefuLo sf/afxL ug{
;Sg]5 .
!@^= c;"n pk/ ul/g] M s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] nfkjf{xLsf] sf/0faf6 g]kfn ;/sf/nfO{ s'g} xflg
gf]S;fgL x'g uPdf ;f]] xflg gf]S;fgL To:tf] k|x/L sd{rf/Laf6 lghsf] h'g;'s} ;|f]taf6 c;'n pk/
ul/g]5 .
kl/R5]b–!!
cjsf;, pkbfg / lgj[lQe/0f
!@&= clgjfo{ cjsf; M -!_ b]xfosf k|x/L sd{rf/Ln] b]xfo adf]lhdsf] s'g} Ps cfwf/df ;/sf/L ;]jfaf6
:jtM cjsf; kfpg]5 M–
www.lawcommissoin.gov.np
65
-s_ b]xfosf] kbdf axfn /x]sf k|x/L sd{rf/Lsf] b]xfo adf]lhd pd]/ k'/f ePdf M–
-!_ k|x/L dxflg/LIfs – %* jif{
-@_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs jf k|x/L gfoj dxflg/LIfs – %^ jif{
-#_ k|x/L jl/i7 pk/LIfs jf k|x/L pk/LIfs – %% jif{
-$_ k|x/L gfoj pk/LIfs – %$ jif{
-%_ k|x/L lg/LIfs – %# jif{
-^_ k|x/L gfoj lg/LIfs – %@ jif{
-&_ k|x/L ;xfos lg/LIfs – %! jif{
-*_ k|x/L xjNbf/ / k|x/L hjfg – $* jif{
-(_ k|x/L sfof{no ;xof]uL – %% jif{
-v_ b]xfosf kbdf b]xfosf] cjlw;Dd axfn /x]sf] k|x/L sd{rf/Ln] ;f] cjlw
e'Qmfg u/]sf] cfwf/df M–
-!_ k|x/L dxflg/LIfs – $ jif{
-@_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs÷k|x/L gfoj dxflg/LIfs – % jif{
-#_ k|x/L jl/i7 pk/LIfs – ^ jif{
-$_ k|x/L pk/LIfs – !) jif{
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf] nflu sfod d'sfod d's// ePdf kbsf]
cjlw nfu" x'g] 5}g .
t/ tNnf] kbdf gf]s/Lsf] cjlw nfu" x'g] /x]5 eg] sfod d'sfod
d's// ePsf] kbdf kbf]Gglt x'g g;s] tNnf] kbsf] cjlw g} nfu" x'g]5 .
-u_ v08 -s_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fljlws k|x/L ;d"xdf sfo{/t
b]xfosf k|x/L k|fljlws sd{rf/Lx¿n] b]xfo adf]lhd pd]/ k'/f ePdf M–
-!_ /fhkqflÍt låtLo >]0fLb]lv dfly – %* jif{
-@_ /fhkqflÍt t[tLo >]0fL – %^ jif{
-#_ /fhkq cglÍt låtLo / t[tLo >]0fL – %$ jif{
-3_ tL; jif{ gf]s/L cjlw k"/f ePsf] .
-@_ o; lgodsf] k|of]hgsf lgldQ k|x/L sd{rf/Lsf] pd]/sf] lx;fa ubf{ b]xfo adf]lhd
ul/g]5 M–
-s_ ;]jfdf k|j]z ubf{ lghn] k]z u/]sf] gful/stfsf] k|df0fkq, z}lIfs of]Uotfsf]
k|df0fkq / j}olQms ljj/0f -l;6/f]n_ df hGdldlt jif{, dlxgf / ut] ;d]t
v'n]sf] / ;a}df Pp6} ldlt g/x]sf] ePdf h'g ldltaf6 klxn] cjsf; x'G5
;f]xL ldltsf] cfwf/df,
-v_ jif{ jf ;+jt\ dfq pNn]v ePsf] k|df0fkqsf cfwf/df hGdldlt sfod ubf{
gful/stfsf] k|df0fkqsf] xsdf k|df0fkq k|fKt u/]sf] ldlt, z}lIfs of]Uotfsf]
k|df0fkqsf] xsdf k|Dff0fkq hf/L ePsf] ldlt / j}olQms clen]v -l;6/f]n_
sf] xsdf ;'? egf{ ePsf] ldltsf] cfwf/df,
-u_ s'g} k|df0fkqdf jif{dfq pNn]v ePsf] / csf]{ k|df0fkqdf k"/f hGdldlt
v'n]sf] /x]5 / To:tf] k|df0fkqdf plNnlvt hGdldltx¿sf] aLrdf Ps
jif{;Ddsf] cGt/ b]lvPdf k"/f v'n]sf] hGdldltsf] cfwf/df .
www.lawcommissoin.gov.np
66
t/ o;/L 5'§f5'§} k|df0fkqdf pNn]v ePsf] hGdldltsf] cGt/ Ps
jif{eGbf a9L ePdf jif{dfq pNn]v ePsf] k|df0fkqsf] cfwf/df pkv08 -v_
adf]lhd hGdldlt sfod ul/g]5 .
-#_ ldlt @)$(.!!.!% eGbf cl3 k|x/L ;]jfdf lgo'lQm eO{ pklgod -!_ sf] v08 -s_ jf
-3_ adf]lhd cjsfz k|fKt ug]{ k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf lgh lgo'lQm xF'bf axfn /x]sf] k|x/L
lgodfjnL adf]lhd cjsfz k|fKt ug{ hlt pd]/ afFsL /x]sf] 5 ;f] cjlw lghn] u/]sf] hDdf
gf]s/L cjlwdf ylk lghn] kfpg] lgj[lQe/0fsf] lx;fa ul/g]5 .
!@*= :j]lR5s cjsf; M lgod !#! adf]lhd lgj[lQe/0f kfpg] cjlw k"/f u/L ;s]sf] k|x/L sd{rf/LnfO{
rfx]df lgo'lQm ug]{ clwsf/Ln] gf]s/Laf6 cjsf; lng] cg'dlt lbg ;Sg]5 .
!@(= /fhLgfdf :jLs[t M -!_ b]xfosf k|x/L sd{rf/Lsf] /fhLgfdf :jLs[t ug]{ clVtof/ b]xfosf
clwsf/LnfO{ x'g]5 M–
-s_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs / k|x/L dxflg/lIfssf] – g]kfn ;/sf/
-v_ k|x/L jl/i7 pkl/Ifs / k|x/L gfoa dxflg/LIfssf] – u[xdGqL
-u_ k|x/L ;xfos lg/LIfs b]lv k|x/L pk/LIfssf] – ;lrj, dGqfno
-3_ k|x/L gfoa lg/LIfssf] –k|x/L dxflg/LIfs
-ª_ k|x/L ;xfos lg/LIfssf] – k|x/L cltl/Qm
dxflg/LIfs÷ k|x/L gfoa dxflg/LIfs
-r_ k|x/L xjNbf/ jf k|x/L hjfgsf] – k|x/L jl/i7 pk/LIfs÷k|x/L pk/LIfs
-5_ k|x/L sfof{no ;xof]uLsf] – k|x/L gfoj pk/LIfs jf ;f] eGbf
dflyNnf] bhf{sf] k|x/L clws[t .
-@_ lgj[lQe/0f kfpg] ;]jf cjlw k'u]sf] / Pp6} kbdf sDtLdf afx| jif{ axfn /x]sf] k|x/L
gfoj pk/LIfs jf ;f]eGbf d'lgsf s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] lgod !@& adf]lhd clgjfo{ cjsf; x'g
Ps dlxgf afFsL ePdf lghnfO{ Ps tx kbf]Gglt u/L cjsf; lbOg]5 .
-#_ k|x/L sd{rf/LnfO{ cjsfzsf] kq lbg] clwsf/ clVtof/jfnfnfO{ x'g]5 .
!#)= pkbfg M -!_ kfFr jif{ jf ;f] eGbf j9L ;]jf u/]sf] t/ lgod !#! adf]lhd lgj[lQe/0f kfpg]
cjlw gk'u]sf] k|x/L sd{rf/Ln] cjsfz kfPdf jf /fhLgfdf :jLs[t u/fO{ kbaf6 cnu ePdf jf
eljiodf ;/sf/L gf]s/Lsf] lgldQ cof]Uo g7xl/g] u/L kbaf6 x6fO{Pdf b]xfosf] b/n] pkbfg
kfpg]5 M–
-s_ kfFr jif{ eGbf j9L bz jif{;Dd gf]s/L u/]sf] k|x/L sd{rf/Ln] cfkm"n] sfd
u/]sf] k|To]s jif{sf] lgldQ cflv/L cfwf dlxgfsf] tnj,
-v_ bz jif{ eGbf j9L kGw| jif{;Dd gf]s/L u/]sf] k|x/L sd{rf/Ln] cfkm"n] sfd
u/]sf] k|To]s jif{sf] lgldQ cflv/L Ps dlxgfsf] tna .
-u_ kGw| jif{eGbf j9L aL; jif{ eGbf sd gf]s/L u/]sf] k|x/L sd{rf/Ln] cfkm"n]
sfd u/]sf] k|To]s jif{sf] lgldQ cflv/L 8]9 dlxgfsf] tna .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L sd{rf/Ln] ;]jf kfpg] jf ;f]
;]jfdf axfn /xg] p2]Zon] gful/stf jf pd]/ jf of]Uotf 9fF6]sf] k|dfl0ft x'g cfPdf To:tf]
k|x/L sd{rf/LnfO{ pkbfg lbO{g] 5}g .
!#!= lgj[lQe/0f M -!_ aL; jif{ jf ;f]eGbf a9L ;do;Dd k|x/L ;]jfdf sfd u/]sf k|x/L sd{rf/Ln]
gf]s/Laf6 cjsf; kfPsf] ldltb]lv lgj[lQe/0f kfpg]5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
67
t/ ldlt @)^).!@.@^ cufj} lgo'lQm ePsf k|x/L sd{rf/Ln] b]xfo adf]lhd jf ;f]eGbf a9L
cjlw;Dd k|x/L ;]jfdf sfd u/L gf]s/Laf6 cjsf; ePdf lgj[lQe/0f kfpg]5 M-
-s_ /fhkqflÍt clws[t – @) jif{
-v_ k|x/L gfoj lg/LIfs / k|x/L ;xfos lg/LIfs – !* jif{
-u_ k|x/L xjNbf/ / k|x/L hjfg – !^ jif{
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lbOg] lgj[lQe/0fsf] lx;fa b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L lg/LIfsb]lv k|x/L dxflg/LIfssf] lgldQ M–
gf]s/L jif{ cflv/L tna
%)
-v_ k|x/L gfoj lg/LIfs / ;f]eGbf d'lgsf k|x/L sd{rf/Lsf] lgldQ M–
gf]s/L jif{ cflv/L tna
$)
-#_ k|x/L xjNbf/ / ;f]eGbf d'lgsf lgj[lQe/0f kfO/x]sf JolQmx¿sf] pd]/ ;f7L jif{ k"/f
ePkl5 lghn] kfO/x]sf] lgj[lQe/0fsf] cÍdf tL; k|ltzt yk ul/g]5 .
-$_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgj[lQe/0fsf] Go"gtd /sd ;dfg
kbsf] axfnjfnf k|x/L sd{rf/Lsf] tna :s]nsf] z'? cÍsf] cfwfeGbf sd / clwstd /sd
;dfg kbsf] axfnjfnf k|x/L sd{rf/Lsf] tnasf] z'? :s]neGbf a9L x'g] 5}g .
-%_ kGw| jif{ ;]jf cjlw k"/f u/]sf] s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] d[To' ePdf lghsf] ;]jf cjlwdf
lgj[lQe/0fsf] nflu cfjZos kg]{ ;]jf cjlw k'¥ofpg rflxg] jif{ yk u/L lghsf] kl/jf/nfO{
lgj[lQe/0f jf pkbfg h'g lng rfxG5 ;f] /f]h]/ lng lbO{g]5 .
-^_ k|x/L k|fljlws lgodfjnL, @)%* adf]lhd k|fljlws ;d'xdf gofF lgo'lQm ePsf]
/fhkqflÍt låtLo jf t[tLo >]0fLsf] kbsf] k|x/L sd{rf/L o; lgodfjnL adf]lhd lgj[lQe/0f
kfpg] ;]jf cjlw k"/f gxF'b} ;]jfaf6 cjsf; k|fKt x'g] ePdf lgj[lQe/0f k|fKt ug{sf nflu j9Ldf
rf/ jif{ ;]jf cjlw yk eP lgj[lQe/0f kfpg] ePdf g]kfn ;/sf/n] a9Ldf rf/ jif{ ;]jf cjlw
yk u/L lgj[lQe/0f lbg ;Sg]5 .
-&_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 jvf{:t ul/Psf] k|x/L
sd{rf/Ln] o; lgodfjnL adf]lhdsf] lgj[lQe/0f kfpg] 5}g .
!#@= lgj[lQe/0fdf j[l4 M axfnjfnf k|x/L sd{rf/Lsf] tna j[l4 x'Fbf tnasf] z'? cÍdf hlt j[l4
ePsf] 5, To;sf] b'O{ ltxfO{ /sd ;dfg kbsf lgj[Q k|x/L sd{rf/L -cd/ k|x/Lsf kl/jf/ ;d]t_
sf] lgj[lQe/0f /sddf klg yk ul/g]5 .
!##= kfl/jfl/s lgj[lQe/0f / pkbfg M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] ;]jfdf 5Fb} jf lgj[lQe/0f kfpg
yfn]sf] ;ft jif{ gk'Ub} d[To' ePdf lghsf] kl/jf/nfO{ jf lghsf] gfafns efO{ jf cljjflxtf lbbL
alxgLnfO{ lgod !#) jf !#! df n]lvP adf]lhd pkbfg jf lgj[lQe/0f k|fKt x'g]5 .
t/ lgj[lQe/0fsf] xsdf o:tf] lgjlQe/0f ;ft jif{eGbf a9L ;do k|fKt x'g] 5}g .
lgj[lQe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ gk'Ub} d[To' ePsf] k|x/L sd{rf/Lsf] kl/jf/ jf gfafns efO{ jf
cljjflxtf lbbL alxgLnfO{ ;ft jif{ k'u]kl5 lgj[lQe/0f k|fKt x'g] 5}g .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f pNn]v eP tfklg lgj[lQe/0f kfpg] JolQm gfafns
/x]5 eg] lgh c7f/ jif{sf] pd]/ geP;Dd To:tf] lgj[lQe/0f kfpg]5 .
-#_ k|x/L sd{rf/Lsf] ljw'/ klt jf ljwjf kTgLn] lghsf] klt jf kTgL ;]jfdf 5Fb} jf
lgj[lQe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ gk'Ub} d[To' ePdf pklgod -!_ adf]lhd kfl/jfl/s lgj[lQe/0f
www.lawcommissoin.gov.np
68
kfpg] ePdf ;f] lgj[lQe/0f kfpg] cjlw e'Qmfg ePsf] ldltb]vL / To:tf] lgj[lQe/0f gkfpg]
ePdf jf lghsf] klt jf kTgLn] lgj[lQe/0f kfpg yfn]sf] ;ft jif{ Joltt eO{;s]kl5 d[To'
ePsf]df lghsf] d[To' ePsf] ldltb]lv hLjge/ lghn] kfpg] lgj[lQe/0fsf] cfwf /sd kfpg]5 .
-$_ axfnjfnf k|x/L sd{rf/Lsf] tna j[l4 x'Fbf tnasf] ;'? cÍdf hlt j[l4 ePsf] 5
To;sf] b'O{ ltxfO{ /sd pklgod -!_, -@_ / -#_ cg';f/ kfl/jfl/s lgj[lQe/0f kfO{/x]sf JolQmn]
vfO{kfO{ cfPsf] kfl/jfl/s lgj[lQe/0f /sddf klg yk ul/g]5 .
-%_ s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] o; lgofdfjnL adf]lhd kfpg] s'g} /sd lng gkfpFb} d[To'
ePdf ;f] /sd lghsf] kl/jf/sf] ;b:ox?dWo] o; lgodfjnL adf]lhd lghsf] lgj[lQe/0f jf
pkbfg kfpg] 7xl/Psf] JolQmn] lng kfpg]5 .
-^_ lgj[lQe/0f jf pkbfg lbFbf d[ts k|x/L sd{rf/Ln] cfkm\gf] kl/jf/sf ;b:o dWo]df jf
gfafns efO jf cljjflxtf lbbL jlxgLnfO{ OR5fPsf] geP ;f] /sd lghsf] kl/jf/sf] ;b:o dWo]
g]kfn ;/sf/n] plrt 7x¥ofPsf] JolQmnfO{ lbO{g]5 .
!#$= czQm j[lQ M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/L cfkmgf] kbsf] st{Jo kfng ubf{ jf tfnLdsf] l;nl;nfdf
b'3{6gfdf k/L jf cf3ftdf k/L cËeË eO{ jf rf]6k6s nflu zf/Ll/s jf dfgl;s ?kdf k|x/L
;]jfdf axfn /xg czQm ePdf To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] lghsf] hLljsfsf] lgldQ afFr'Gh]n;Dd
czQmj[lQsf] ?kdf pklgod -@_ df n]lvP adf]lhd lgj[lQe/0f ;lxt pklgod -#_ df n]lvP
adf]lhdsf] czQm eQf kfpg]5 .
:ki6Ls/0f M o; pklgodsf] k|of]hsf nflu dfgl;s ?kdf czQm eGgfn] g]kfn ;/sf/n] u7g
u/]sf] d]l8sn af]8{af6 dfgl;s ?kdf czQm eO{ k|x/L ;]jfdf sfd sfh ug{ c;Ifd egL
l;kmfl/; u/]sf] JolQm ;Demg' k5{ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd czQm ePsf] k|x/L sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw lgj[lQe/0f kfpg]
cjlw k'u]sf] eP lghn] tTsfn vfO{kfO{ cfPsf] -sfod d'sfod, sfo{jfxs jf lgldQ eO{ sfd
u/]sf] eP ;f] sf] ;d]t_ tnan] lgod !#! sf] pklgod -@_ adf]lhd lx;fa u/L x'g cfpg] /sd
a/fa/ czQm lgj[lQe/0f kfpg]5 . To:tf] czQm k|x/L sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw lgj[lQe/0f kfpg]
cjlweGbf 36L ePdf o; lgodfjnL adf]lhd lgj[lQe/0f kfpg] jif{ k'¥ofpg gk'u k|To]s k"/f jf
rfgr'g jif{sf] lgldQ bfdf;fxLaf6 s§L u/L afFsL x'g cfpg] /sd lgj[lQe/0f jfkt kfpg]5 .
o;/L s§L ubf{ Ps ltxfO{eGbf j9L /sd s§L ul/g] 5}g .
-#_ k|x/L sd{rf/Ln] czQmtf afkt pklgod -@_ adf]lhd kfpg] czQm lgj[lQe/0fsf]
cltl/Qm yk kfpg] dfl;s czQm eQfsf] /sd lghn] vfO{kfO{ cfPsf] tnasf] aL; k|ltzt
a/fa/ x'g]5 . ;fy} lgod !#* sf] :ki6Ls/0f v08sf] b]xfo -s_ df nlvP adf]lhdsf] czQm
k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] hLjge/ lghn] vfOkfO{ cfPsf] czQm eQfsf] aL; k|ltzt /sd
s'?jf vr{sf] ?kdf yk ;'ljwf ;d]t lbO{g] 5 .
t/ czQmj[lQ kfPsf jf kfpg] 7xl/Psf k|x/L sd{rf/Ln] kl5 s'g} ;]jfdf k'gM k|j]z
kfPdf lghn] o; lgod adf]lhdsf] czQmj[lQ kfpg] 5}g / vfO{;s]sf] czQmj[lQ /sd eg] lkmtf{
ug'{ kg]{ 5}g .
-$_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} k|x/L sd{rf/L xltof/wf/L
;d"xsf] sf/jfxL jf s'g} k|sf/sf] ;z:q d'7e]8 jf cfqmd0f, la:kmf]6g jf xltof/wf/L ;d"x jf
To:t} cGo ;d"xlj?4sf] sf/jfxLdf vl6Psf avt s'g} cfsl:ds b'3{6gfdf k/L jf n8L jf s'g}
k|sf/sf] xltof/sf] rf]6af6 k|x/L ;]jfsf] lgldQ sfd ug{ czQm ePdf To:tf] k|x/L sd{rf/LnfO{
Ps tx kbf]Gglt u/L ;]jfaf6 cjsfz lbO{g]5 / lghn] pd]/sf] xbn] cjsfz k|fKt ug]{ cjlw
ggf£g] u/L a9Ldf ;ft jif{;Dd vfO{kfO{ cfPsf] k"/f tna kfpg]5 . To;/L k"/f tna kfpg]
cjlw Joltt eP kl5 lgj[lQe/0f kfpg] cjlw eGbf sd ;]jf cjlw ePsf] k|x/L sd{rf/Ln]
lgj[lQe/0f kfPsf] cjlw;/x / lgj[lQe/0f kfpg] cjlweGbf a9L ;]jf cjlw ePsf] k|x/L
sd{rf/Ln] ;f]xL adf]lhd lgj[lQe/0f kfpg]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
69
-%_ pklgod -!_ jf -$_ adf]lhd rf]6k6s nfUg uO{ pkrf/ u/fpFbf nfUg] vr{sf] k"/f
/sd ;DalGwt k|x/L sd{rf/Ln] kfpg]5 / o:tf] pkrf/ vr{ lbFbf lgod !$! sf] pklgod -!_
adf]lhd kfpg] pkrf/ vr{df s§f ul/g] 5}g .
-^_ pklgod -$_ adf]lhd ;'ljwf kfPsf] cjlwdf ;dfg kbsf] axfnjfnf k|x/L
sd{rf/Lsf] tna j[l4 x'Fbf tnasf] ;'? cÍdf hlt /sd j[l4 ePsf] 5 ;f]xL a/fj/sf] /sd
cjsfz k|fKt k|x/L sd{rf/Ln] kfpg] tna /sddf ;d]t j[l4 x'g]5 .
-&_ pklgod -!_, -@_, -#_ / -$_ adf]lhd ;'ljwf kfPsf] cjsfz k|fKt k|x/L sd{rf/Lsf]
d'To' ePdf To:tf] ;'ljwf kfPsf] ;ft jif{ gk'u] ;Dd lghsf] kl/jf/n] lghn] kfP ;/x g} ;Dk"0f{{
;'ljwf kfpg]5 / ;ft jif{ k'u] kl5 lgod !#% sf] pklgod -!_ / -@_ adf]lhd lgj[lQe/0f
kfpg]5 .
-*_ axfnjfnf k|x/L sd{rf/Lsf] tna j[l4 x'Fbf ;dfg :t/sf] k|x/L sd{rf/Lsf] tnasf]
;'? cÍsf] /sddf hlt k|ltzt j[l4 ePsf] 5 ;f]xL k|ltztn] pklgod -#_ adf]lhdsf] czQm
j[lQsf] /sddf ;d]t j[l4 x'g]5 .
-(_ czQmj[lQ k|bfg ug]{ k|of]hgsf] nflu dGqfnon] czQmtfsf] k|df0fkq k|bfg ug]{5 .
!#%= c;fwf/0f kfl/jfl/s lgj[lQe/0f / pkbfg M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/L cfˆgf] st{Jo kfng ubf{ jf
tfnLd lnFbf s'g} rf]6k6s nfuL tTsfn} d[To' ePdf jf To;}sf] sf/0faf6 lgsf] gx'Fb} d[To' ePdf
lghsf] gf]s/L hlt;'s} jif{ k'u]sf] eP tfklg d[ts k|x/L sd{rf/Lsf] kl/jf/sf] ;b:o dWo] lgod
!## sf] pklgod -%_ adf]lhdsf] JolQmnfO{ To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] cfwf
kfl/jfl/s lgj[lQe/0f / b]xfo adf]lhd c;fwf/0f kfl/jfl/s pkbfg ;d]t lbOg]5 M–
-s_ bz jif{;Ddsf] ;]jf cjlw gk'Ub} d[To' ePdf lghn] vfOkfO{ cfPsf] 5
dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd,
-v_ bz jif{ b]lv aL; jif{;Ddsf] ;]jf cjlw k"/f u/L d[To' ePdf lghn] vfOkfO{
cfPsf] gf}+ dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd,
-u_ aL; jif{eGbf a9L hlt;'s} ;]jf cjlw k"/f u/L d[To' ePdf lghn] vfOkfO{
cfPsf] Ps jif{sf] tna a/fa/sf] /sd .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} k|x/L sd{rf/L xltof/wf/L
;d"xsf] sf/afxL jf cGo s'g} k|sf/sf] ;z:q d'7e]8 jf cfqmd0f jf la:kmf]6g jf xltof/wf/L
;d"x jf To:t} cGo ;d"xlj?4sf] sf/afxLdf vl6Psf avt jf k|rlnt sfg"g adf]lhd vl6Psf]
cj:yfdf eL/, kx/f, vf]nfgfnfdf n8L jf s'g} klg k|sf/sf] xltof/sf] rf]6af6 jf s'g} cfsl:ds
b'3{6gfdf k/L tTsfn} jf ;f]xL sf/0fn] lgsf] geO{ d[To' ePdf d[ts k|x/L sd{rf/LnfO{
d/0ff]k/fGt Ps txdflysf] kbdf kbf]Gglt lbO{ ;f]xL kb cg';f/sf] k'/f tna lghsf] kl/jf/n]
To:tf] k|x/L sd{rf/Lsf] pd]/sf] xbn] cjsfz k|fKt ug]{ cjlw ggf£g] u/L a9Ldf ;ft jif{;Dd
kfpg]5 . pQm k'/f tna kfpg] cjlw Joltt ePkl5 d[ts k|x/L sd{rf/Lsf] ;]jf cjl3
lgj[lQe/0f kfSg]] cjlw eGbf sd ePdf lgj[lQe/0f kfs]sf] cjlw;/x / lgj[lQe/0f kfSg] cjlw
eGbf a9L ;]jf cjlw ePdf ;f]xL adf]lhd d[ts k|x/L sd{rf/Lsf] kl/jf/n] lgj[lQe/0f kfpg]5 .
-#_ o; lgod adf]lhd c;fwf/0f kfl/jfl/s lgj[lQe/0f d[ts k|x/L sd{rf/Lsf] klt jf
kTgL, afa', cfdf eP cflhjg / 5f]/f jf ljjfx gu/]sL 5f]/L eP PSsfO; jif{sf] pd]/ k'/f
gu/];Dd jf ;/sf/L ;]jfdf k|j]z u/]sf] h'g cufl8 x'G5 ;f] ldlt;Dd kfpg]5 .
-$_ st{Jo kfngfsf] lznlznfdf vl6Psf] jf vl6g] qmddf af6f]df cfpFbf hfFbf jf cGo
sfo{ ubf{ af6f]af6 jf sfo{:ynaf6 ckx/0fdf k/L xTof ePsf] e/kbf]{ ;"rgf k|fKt ePsf] t/ nf;
km]nf kg{ g;s]sf] cj:yfdf ;DjlGwt k|d'v lhNnf clwsf/L / ;DjlGwt k|x/L sfof{nosf]
k|d'vsf] ;+o'Qm k|ltj]bgsf] cfwf/df xTof ul/Psf k|x/L sd{rf/Lsf] kl/jf/nfO{ pklgod -!_ / -@_
adf]lhdsf] ;'ljwf lbOg]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
70
-%_ pklgod -@_ adf]lhd k|x/L sd{rf/Lsf] kl/jf/n] tna kfO{/x]sf] cj:yfdf axfnjfnf
k|x/L sd{rf/Lsf] tnadfgdf j[l4 ePdf k|x/L sd{rf/Lsf] kl/jf/n] kfpg] tnadf ;d]t ;f]xL
adf]lhd j[l4 x'g]5 .
!#^= ;Gtltj[lQ / z}lIfs j[lQ M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/L lgod !#$ adf]lhdsf] cj:yf k/L cfhLjg
sfd ug{ g;Sg] u/L czQm ePdf To:tf] czQm k|x/L sd{rf/Lsf] a9Ldf b'O{ ;GtltnfO{ b]xfosf]
b/n] dfl;s ;Gtltj[lQ lbO{g]5 M–
-s_ /fhkqflÍt k|x/L clws[t – b'O{ ;o ;f7L ?k}ofF
-v_ /fhkq cglÍt k|yd / l4tLo >]0fLsf k|x/L – Ps ;o rf}jL; ?k}ofF
-u_ /fhkq cglÍt t[tLo / rt'y{ >]0fLsf k|x/L – Ps ;o ;f]x| ?k}ofF
-3_ k|x/L sfof{no ;xof]uL jf ;f] ;/x – Ps ;o afx| ?k}ofF
-@_ s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] lgod !#% adf]lhdsf] cj:yf k/L d[To' ePdf To:tf] d[ts
k|x/L sd{rf/Lsf] a9Ldf b'O{ ;GtltnfO{ d[ts k|x/L sd{rf/Lsf] axfn /x]sf] kbsf] ;'? tna
:s]nsf] b]xfo adf]lhdsf] k|ltztsf b/n] dfl;s ;Gtltj[lQ lbO{g]5 M–
kb ;'? tnasf] k|ltzt
-s_ k|x/L dxflg/LIfs jf k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs – ^=%
-v_ k|x/L gfoj dxflg/LIfs jf k|x/L jl/i7 pk/LIfs – *
-u_ k|x/L pk/LIfs jf k|x/L gfoj pk/LIfs – (
-3_ k|x/L lg/LIfs – !)
-ª_ k|x/L gfoj lg/LIfs – !@
-r_ k|x/L ;xfos lg/LIfs – !#
-5_ k|x/L xjNbf/÷k|x/L hjfg÷ k|x/L sfof{no ;xof]uL – !$
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;Gtltj[lQ 5f]/f jf ljjfx gu/]sL 5f]/L eP PSsfO;
jif{sf] pd]/ k'/f u/]sf] jf ;/sf/L ;]jfdf k|j]z u/]sf] h'g cufl8 x'G5 ;f] ldlt;Dd ;Dd
kfpg]5 / pklgod -@_ jdf]lhdsf] ;Gtltj[lQ c7f/ jif{sf] pd]/ ;Dd kfpg]5 .
-$_ s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] lgod !#$ jf !#% adf]lhdsf] cj:yfdf k/L czQm ePdf jf
d[To' ePdf To:tf] czQm jf d[ts k|x/L sd{rf/Lsf] a9Ldf b'O{ ;GtltnfO{ c7f/ jif{sf] pd]/ k"/f
geP;Dd pklgod -!_ jf -@_ adf]lhdsf] ;Gtltj[lQsf] cltl/Qm b]xfo adf]lhdsf] b/n] jflif{s
z}lIfsj[lQ ;d]t lbO{g]5 M–
kb z}lIfsj[lQ
-s_ /fhkqflÍt k|x/L clws[t – b'O{xhf/ rf/ ;o ?k}ofF
-v_ /fhkq cglÍt k|x/L / k|x/L sfof{no ;xof]uL
jf ;f] ;/x – Ps xhf/ cf7 ;o ?k}ofF
!#&= ;dfg ;'ljwf pknAw x'g] M -!_ ;Djt\ @)%@ ;fn kmfNu'0f ! ut] kl5 s'g} k|x/L sd{rf/L lgod
!#$ sf] pklgod -$_ jf lgod !#% sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] cj:yf k/L czQm ePsf] jf
d[To' ePsf] eP To:tf] k|x/L sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/n] lgod !#@, !##, !#$, !#% / !#^ df
plNnlvt ;'ljwf ;f]xL lgodx?df pNn]v eP adf]lhd bf]xf]/f] gx'g] u/L ;dfg ?kdf kfpg]5g\ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;'ljwf pknAw u/fpFbf cl3 k|fKt u/]sf] ;'ljwf afktsf] /sd
s§f u/L afFsL /sd dfq lbg' kg]{5 .
-#_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtf klg s'g} k|x/L sd{rf/Lsf]
kl/jf/nfO{ lgod !## jf !#$ jf !#% adf]lhd k|fKt x'g] kfl/jfl/s lgj[lQe/0f dWo] s'g} Ps
kfl/jfl/s lgj[lQe/0f dfq k|fKt x'g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
71
!#*= ;ldltsf] Joj:yf M -!_ lgod !#$ / !#% adf]lhdsf] cj:yf k/L s'g} k|x/L sd{rf/L czQm
ePdf jf lghsf] d[To' ePdf To:tf] k|x/L sd{rf/Lsf] glhssf] kl/jf/ jf ;Gtltn] kfpg] j[lQ jf
pkbfgsf] ;DaGwdf l;kmfl/; ug{ b]xfo adf]lhdsf] ;ldlt /xg]5 M–
-s_ dGqfnosf] k|ltlglw
-v_ cy{ dGqfnosf] k|ltlglw
-u_ g]kfn k|x/L c:ktfnsf] lrlsT;s k|ltlglw
-3_ k|x/L k|wfg sfof{nosf] sd{rf/L k|zf;g zfvf k|d'v
:ki6Ls/0f M o; lgodsf] k|of]hgsf nflu czQmtfsf] k|ltzt lgwf{/0fsf] cfwf/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ æc;L b]lv ;tk|ltzt czQmtfÆ eGgfn] b'j} cfvf gePsf] jf b'j} v'§f
gePsf] jf b'j} xft gePsf] jf Ps v'§f, Ps xft gePsf] jf ;Dk"0f{{ z/L/
grNg],
-v_ æ;f7L b]lv pgf;L k|ltzt czQmtfÆ eGgfn] sfd ug{ g;Sg] u/L cf+lzs
z/L/ grNg] jf Ps cfvf gePsf] jf Ps xft gePsf] jf Ps v'§f gePsf],
-u_ ærfnL; b]lv pgfG;f7L k|ltzt czQmtfÆ eGgfn] c;fdfGo ?kdf af]nL k|i6
gePsf] jf z/L/sf] ;Dk"0f{{ lx:;f tGb'?:t b]lvP tfklg nv{/fpg], wªwªfO{
lx8\g] jf k|x/L sd{rf/L ;]jfdf /lx sfd ug{ zf/Ll/s, af]nL, lxF8fO{, rnfO{n]
c;f]elgo b]lvg],
-3_ v08 -s_, -v_ / -u_ df plNnlvt juL{s/0f afx]s cGo czQmtfsf] k|ltzt
lgwf{/0f ug]{ clwsf/ g]kfn ;/sf/åf/f ul7t d]l8sn jf]8{df /xg]5 .
-@_ k|x/L k|wfg sfof{nosf] sd{rf/L k|zf;g zfvf k|d'vn] pklgod -!_ adf]lhdsf]
;ldltsf] ;b:o ;lrj ;d]tsf] sfo{ ug]{5 .
!#(= lgj[lQe/0f ;DaGwL sfo{ljlw M -!_ pd]/sf] xb jf ;]jf cjlw k'u]sf] sf/0faf6 lgj[lQe/0f kfpg]
sd{rf/Ln] cjsf; lng] ldlteGbf ^ dlxgf cufl8 tf]lsPsf] kmf/fd e/L ;DjlGwt clwsf/L ;dIf
k7fpg' kb{5 . To:tf] k|x/L sd{rf/Lsf] d[To' ePdf lghsf] d[To' ePsf] 5 dlxgfleq lghsf]
kl/jf/n] lgj[lQe/0fsf nflu ;DjlGwt clwsf/L ;dIf b/vf:t k7fpg' kg]{5 .
-@_ lgj[lQe/0f;Fu ;DalGwt b]xfosf sfo{x¿ a}+s e'QmfgL lnO/x]sf] lhNnfsf] lhNnf k|x/L
sfof{no k|d'vsf] l;kmfl/;df ;f]xL lhNnfsf] sf]if tyf n]vf lgoGqssf] sfof{noaf6 ul/g]5 M–
-s_ Psk6s hf/L eO;s]sf] lgj[lQe/0fsf] clwsf/kqsf] kfgf l;l4O{ jf
clwsf/kq x/fO{ k|ltlnlk lbg' k/]df jf lgj[lQe/0f jf kfl/jfl/s lgj[lQe/0f
clwsf/kq afxssf] d[To' eO{ kfl/jfl/s lgj[lQe/0f kfpg] JolQmsf] gfd
kl/jt{g ug'{k/]df jf k|dfl0ft lgj[lQe/0f clwsf/kqdf ;+zf]wg ug'{k/]df jf
k|x/L lstfavfgfaf6 k7fOP adf]lhd lgj[lQe/0f clwsf/kq tyf kmf/fddf
kmf]6f] tyf b:tvt k|dfl0ft ug{'k/]df,
-v_ lgod !#! sf] pklgod -#_ jdf]lhd lgj[lQe/0f k|fKt ug]{ JolQmsf] pd]/
;f7L jif{ k'uL lgj[lQe/0f /sd yk ug{' k/]df .
!$)= gf]s/L cjlwsf] u0fgf M -!_ o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] lgldQ gf]s/L cjlwsf] u0fgf ubf{ k|x/L
;]jfsf] s'g} kbdf :yfoL lgo'lQm eO{ gf]s/L u/]sf] hDdf cjlw -ljrdf 6'6]sf] eP ;f] 6'6]sf] cjlw
s6fO{_ nfO{ u0fgf ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtf klg pkbfg kfO{ ;s]sf] JolQm
cbfntsf] km};nf jf o; lgodfjnL adf]lhd x'g] ljefuLo ;hfo pk/ k/]sf] k'g/fj]bgdf ePsf]
lg0f{o adf]lhd k|x/L ;]jf jf kbdf k'gMaxfnL ePdf lghn] klxn] kfPsf] pkbfgsf] /sd lkmtf{
u/]df dfq lghsf] klxn]sf] gf]s/L hf]l8g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
72
-#_ pklgod -!_ adf]lhd gf]s/L cjlw u0fgf ubf{ lgnDag /x]sf] cjlwnfO{ ;d]t u0fgf
ul/g]5 .
!$!= cf}ifwL pkrf/ vr{ M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] ;]jf cjlwe/df /fhkqflÍt >]0fLsf] k|x/L clws[t eP
afx| dlxgf a/fa/sf], /fhkqcglÍt k|yd >]0fLsf] k|x/L sd{rf/L eP c7f/ dlxgf a/fa/sf] /
cGo /fhkq cglÍt / >]0fLljlxg k|x/L sd{rf/L eP PSsfO; dlxgf a/fa/sf] vfO{kfO{ cfPsf]
tna /sd ;Dd pkrf/ vr{ jfkt kfpg]5 .
-@_ s'g} k|x/L sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf] ;b:o lj/fdL ePdf pklgod -!_ adf]lhd
kfpg] /sddf gj9\g] u/L b]xfo adf]lhd ePsf] vr{sf] /sd lbO{g]5 M–
-s_ /f]usf] pkrf/sf] lgldQ :jLs[t lrlsT;sn] hfFr ubf{ nfu]sf] k|]l:qmK;g
adf]lhd vl/b u/]sf cf}ifwL vr{,
-v_ :jf:Yo ;+3 ;+:yfdf egf{ x'Fbf / pkrf/ u/fpFbf nfu]sf] lan adf]lhdsf] vr{,
-u_ c:ktfn / :jLs[t lrlsT;s klg gePsf] 7fpFdf ePsf] pkrf/df ;DalGwt
sfof{nosf] k|d'vn], sfof{no k|d'vsf] xsdf tfn's sfof{nosf] k|d'vn] / k|x/L
dxflg/LIfssf] xsdf dGqfnosf] ;lrjn] l;kmfl/; u/]sf] vr{,
-3_ Knfli6s ;h{/L afx]s ;a} lsl;dsf] lr/kmf/ -;lh{sn ck|]zg_ ubf{ nfu]sf]
lan adf]lhdsf] vr{,
-ª_ rZdf, bfFt, x]l/ª\P8 cflb pks/0fsf] nflu g]kfn ;/sf/n] ;do ;dodf
cfb]z hf/L u/L tf]lslbPsf] xb;Ddsf] /sddf nfu]sf] lan adf]lhdsf] vr{,
-r_ cfˆgf] 3/ jf 8]/f 5f8L csf]{ lhNnfdf jf ljb]zdf uO{ cf}ifwL pkrf/ u/fpFbf
To:tf] :yfg;Dd k'Ubf / kms{bfsf] lj/fdLsf] / s'?jf rflxg] cj:yf eP Ps
hgf s'?jf ;Ddsf] oftfoft vr{sf] k'/} /sd / vfgf vr{ jfkt lgh la/fdL
k|x/L sd{rf/Ln] lgodcg';f/ kfpg] b}lgs eQfsf] krQx/ k|ltzt /sd .
:ki6Ls/0f M o; pklgodsf] k|of]hgsf] nflu æ:jLs[t lrlsT;sÆ eGgfn] ;/sf/L ;]jfdf /x]sf]
jf k|rlnt sfg"gadf]lhd lrlsT;ssf ?kdf btf{ ePsf 8fS6/, slj/fh, x]Ny cl;i6]06 j}B
;d]tnfO{ hgfpF5 .
-#_ ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf vl6Fbf rf]6k6s nfUg uO{ To:tf] rf]6k6ssf] g]kfnleq
cf}ifwL pkrf/ x'g g;Sg] elg g]kfn ;/sf/åf/f ul7t d]l8sn af]8{n] l;kmfl/; u/sf] k|x/L
sd{rf/Ln] ljb]zdf uO{ pkrf/ u/fpg rfx]df lghnfO{ g]kfn ;/sf/n] plrt 7x¥ofPsf] yk
cfly{s ;xfotf lbg ;Sg]5 .
-$_ o; lgod adf]lhd kfpg] pkrf/ vr{ s'g} k|x/L sd{rf/Ln] k]ZsLsf] ?kdf lng
rfx]df / ;f]sf] sf/0f dgfl;a b]lvP o; lgodsf] cwLgdf /xL kl5 lx;fa a'emfpg] u/L k]ZsL
/sd lbg ;lsg]5 . To;/L k]ZsL lbPsf] /sdsf] lx;fa ubf{ pkrf/afkt kfpg] /sdeGbf a9L
x'g cfPdf a9L ePhlt /sd ;DalGwt k|x/L sd{rf/Lsf] tnaaf6 ls:tfaGbLdf s§L ul/g]5 .
To;/L s§L ug'{ kg]{ /sd e'Qmfg gx'b} ;DalGwt k|x/L sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf] ;b:osf] d[To'
ePdf ;f] s§L ug{ afFsL /x]sf] /sd ldGxf x'g]5 .
-%_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] nflu cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t ul/Psf]df afx]s
cGo cj:yfdf ;]jfaf6 cnu x'g] k|x/L sd{rf/Ln] o; lgod adf]lhd ;]jf cjlwe/df kfpg]
pkrf/ vr{ dWo] s]xL lnO{ jf glnO{ pkrf/ vr{ lng afFsL ePsf] eP To:tf] afFsL /sd Psd'i7
lng kfpg]5 .
-^_ lgj[lQe/0f kfpg] u/L ;]jfaf6 cjsf; kfPsf] k|x/L sd{rf/Ln] pklgod -%_
adf]lhdsf] /sd / kRrL; jif{ ;]jf cjlw k'/f u/]sf] /x]5 eg] pklgod -!_ adf]lhd kfpg]
pkrf/ vr{df yk bz k|ltzt /sd lghn] gf]s/Laf6 cnu x'Fbf Psd'i6 lng kfpg]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
73
-&_ s'g} k|x/L sd{rf/L bz jif{sf] ;]jf cjlw gk'Ub} eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ
cof]Uo 7xl/g] u/L avf{:t ul/Psf]df afx]s c? h'g;'s} Joxf]/faf6 ;]jfaf6 cnu ePdf klg bz
jif{sf] ;]jf cjlw dfgL To;sf] bfdf;fxLn] o; lgod adf]lhdsf] pkrf/ vr{ lbOg]5 .
-*_ o; lgod adf]lhd :jf:Yo ;+:yfdf egf{ eO{ jf ljb]zdf uO{ pkrf/ u/fpg' kbf{
afx]s k|x/L sd{rf/LnfO{ Ps jif{df lghn] vfOkfO{ cfPsf] 8]9 dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd
eGbf a9L pkrf/ vr{ lbOg] 5}g .
-(_ o; lgod adf]lhd k|x/L sd{rf/Ln] kfPsf] pkrf/ vr{sf] ljj/0f vr{ n]Vg]
sfof{non] k|x/L sd{rf/Lsf] JolQmut clen]v /fvL k|x/L lstfavfgfdf ;d]t k7fpg' kg]{5 .
-!)_ b'u{d If]qdf /x]sf k|x/L sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/nfO{ /f]u nfuL :yfgLo :jf:Yo
s]Gb|af6 pkrf/ x'g g;sL Hofg ;d]t hf]lvd x'g] cj:yf k/]sf] s'/f lhNnf :jf:Yo s]Gb|n]
l;kmfl/; u/]df pkrf/sf] ;'ljwf ePsf] 7fpFdf n}hfFbf / ToxfFaf6 kmsf{pFbf nfUg] vr{ g]kfn
;/sf/n] lbg]5 .
-!!_ k|x/L sd{rf/Lsf] ;uf]nsf] klt jf kTgL, cfdf, afa' jf gfjfns 5f]/f 5f]/L la/fdLn]
o; lgodfjnL adf]lhd kfpg] clwstd pkrf/ vr{sf] /sdaf6 s§f x'g] u/L ;f] /sdsf]
cfwf/;Dd lan adf]lhdsf] ePsf] pkrf/ vr{sf] gAa] k|ltzt /sd ;DalGwt sd{rf/Ln] lng
kfpg]5 . To:tf] pkrf/ vr{sf] dfu ubf{ /f]usf] lgbfg pNn]v ul/Psf]] lrlsT;ssf] k|];lqmKzg
klg k]z ug'{kg]{5 . o; pklgod adf]lhd kfpg] pkrf/ vr{ Ps k6sdf ;DalGwt k|x/L
sd{rf/Lsf] Ps dlxgfsf] tnaeGbf a9L x'g] 5}g .
-!@_ s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] ;uf]nsf] klt jf kTgL, cfdf, afa', jf gfafns 5f]/f, 5f]/L
la/fdL eO{ ljb]zdf uO{ pkrf/ u/fpg' kbf{ jf :jb]zd} c:ktfn egf{ eO{ zNolqmof jf pkrf/
u/fpg' kbf{ c:ktfndf nfu]sf] lan adf]lhdsf] vr{ / c:ktfnsf] lrlsT;ssf] k|];lqmKzg jf
pkrf/ u/fpg' kbf{ c:ktfndf nfu]sf] lan adf]lhdsf] vr{ / c:ktfnsf] lrlsT;ssf]
k|];lqmKzg adf]lhd nfu]sf] cf}ifwL pkrf/sf] vr{sf] gAa] k|ltzt /sd pklgod -@_ adf]lhd
k|x/L sd{rf/Ln] kfpg] /sddWo]af6 kfpg]5 .
-!#_ pklgod -!!_ / -!@_ df h'g;'s} s]/f n]lvPsf] eP tfklg k|x/L sd{rf/Lsf] ;uf]nsf]
klt jf kTgL, cfdf, afa' jf s'g} ;/sf/L ;]jfdf jf ;/sf/L :jfldTj jf lgoGq0fdf ePsf]
;+:yfsf] ;]jfdf axfnjfnf sd{rf/L ePdf To:tf] pkrf/ vr{ kfpg] 5}g .
-!$_ em'§f Joxf]/f k]; u/L o; lgod adf]lhd pkrf/ vr{ dfu ug]{ jf k|fKt ug]{ k|x/L
sd{rf/L nufot To:tf] em'§f Joxf]/f k|dfl0ft ug]{ :jLs[t lrlsT;s -sd{rf/L eP_ nfO{ ljefuLo
sf/afxL x'g]5 .
!$@= tnasf] pNn]v M -!_ o; kl/R5]b / kl/R5]b–!@ df hxfF–hxfF tnasf] pNn]v ePsf] 5 To;n]
;DalGwt k|x/L sd{rf/Lsf] tTsfnsf] tna /sd -tna j[l4 ;d]t_ nfO{ hgfpg]5 .
-@_ lgod !#) / !#! sf] k|of]hgsf] nflu æcflv/L tnaÆ eGgfn] k|x/L sd{rf/Lsf]
cjsfz k|fKt ug]{ cj:yfsf] tnanfO{ hgfpg]5 / To;/L cjsfz k|fKt ug]{ cj:yfdf s'g} k|x/L
sd{rf/L lgnDagdf /x]sf] eP To:tf] cjlwsf] lgldQ klg k'/} tnasf] lx;fj ul/g]5 .
!$#= ;]jf ;t{ tyf ;'ljwf kl/j{tg M s'g} klg k|x/L sd{rf/LnfO{ lghsf] lgo'lQm x'Fbfsf avt sfod
/x]sf] tna, pkbfg, lgj[lQe/0f / To:t} cGo ;'ljwf ;DaGwL ;]jfsf ;t{x?df lghnfO{ k|lts"n
c;/ kg]{ u/L kl/j{tg ul/g] 5}g .
!$$= ladf ;DaGwL Joj:yf M k|x/L sd{rf/Lsf] ladf ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf g]kfn ;/sf/n] tf]s]
adf]lhd x'g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
74
kl/R5]b–!@
tna eQf
!$%= tna kfpg] ldlt M k|x/L sd{rf/Ln] lgo'lQm kfPsf] jf a9'jf ePsf] ldltb]lv tna, eQf / /fzg
kfpg] 5 .
!$^= 6fOd :s]n M -!_ 6fOd :s]n cg';f/ tna kfpg] kbdf gofF lgo'lQm kfpg] JolQmn] ;fdfGotofM
:s]ndf n]lvPsf] Go"gtd tna kfpg] 5 .
t/ clVtof/jfnfn] sf/0f;d]t hgfO{ lnlvt cg'/f]w u/]df c;fwf/0f of]Uotf jf Ifdtf
k|bz{g u/]sf JolQmx¿sf] xsdf dfq g]kfn ;/sf/n] lghsf] k|f/lDes tnanfO{ 6fOd :s]nleqsf]
s'g} dflyNnf] :yfgdf tf]Sg ;Sg]5 .
-@_ pRr:t/ 6fOd :s]nsf] s'g} kbdf :yfoL ¿kdf a9'jf kfpg] k|x/L sd{rf/Ln] klg
pQm pRrtd 6fOd :s]ndf n]lvPsf] Go"gtd tna kfpg]5 .
t/ lghn] xfn kfO/x]sf] tna pQm pRrtd 6fOd :s]nsf] Go"gtd tna a/fa/dfq jf
;f]eGbf a9L ePdf lghsf] z'? :s]n pQm 6fOd :s]nsf] To; :yfgdf tf]lsg] 5 .
pbfx/0fsf nflu M
s'g} k|x/L sd{rf/Ln] xfn vfO/fv]sf] tnasf] cÍdf k/]sf] :s]neGbf Ps :s]n a9\tf 5 . h:t} M
%&)–!%–&@) sf] 6fOd:s]ndf &)% tna kfO/x]sf] k|x/L sd{rf/Lsf] a9'jf ^*%–@)–()% sf]
6fOd :s]ndf ePdf lghsf] tna o; 6fOd :s]ndf ePdf lghsf] tna o; 6fOd :s]ndf &@%
x'g]5 .
!$&= tna j[l4 M b]xfosf] cj:yfdf afx]s k|To]s k|x/L sd{rf/Ln] Ps jif{ ;]jf k"/f u/]kl5 Pp6f tna
j[l4 kfpg]5 M–
-s_ k/LIf0fsfn,
-v_ sfod d'sfod /
-u_ tna j[l4 /f]Ssf .
t/ k/LIf0fsfndf /x]sf] k|x/L sd{rf/Lsf] lgo'lQm ;b/ ePkl5 k|x/L sd{rf/Lx¿sf]
k/LIf0fsfndf /x]sf] cjlw;d]t tna j[l4sf] lgldQ hf]l8g] 5 .
!$*= sfod d'sfod eO{ sfd u/]sf] tna eQf M s'g} k|x/L sd{rf/Ln] s'g} dflyNnf] kbdf sfod
d'sfod eO{ sfd u/]df sfd u/]s} ldltb]lv lghn] dflyNnf] kbsf] tna eQf kfpg] 5 .
!$(= cjsf; kfpg] sd{rf/Ln] kfpg] tna / /f;g M k|x/L sd{rf/Ln] /flhgfdf lbO{ jf clgjfo{
cjsf; kfO{ ;]jf lgj[Q ePdf ;f]sf] ;"rgf kfPsf] ldlt;Dd lghn] vfOkfO{{ cfPsf] tna, eQf,
/f;g / cGo ;'ljwf;d]t kfpg]5 .
t/ sfof{nodf u}/xflh/ /xL ljefuLo sf/afxL z'? ul/Psf] jf sf/afxLsf] qmddf
sfof{nodf cg'kl:yt /x]sf] k|x/L sd{rf/Ln] eg] cg'kl:yt /x]sf] ldltb]lvsf] tna, eQf / /f;g
kfpg] 5}g .
kl/R5]b –!#
tfnLd
!%)= tfnLdsf] Joj:yf M -!_ k|x/L sd{rf/LnfO{ sfo{s'zn Pj+ bIf t'Nofpg cg';"rL–!) df pNn]v
ePsf tfnLdx¿sf] cltl/Qm k|x/L k|wfg sfof{non] tf]s] adf]lhdsf cGo tfnLdx¿ ;d]t lbg
;lsg]5 .
-@_ ljb]zdf ;~rfng x'g] tfnLddf k|x/L sd{rf/Lsf] 5gf}6 ubf{ k|x/L k|wfg sfof{non]
tf]s]sf] dfkb08 adf]lhd 5gf}6 u/L dGqfnosf] ;xdlt lnO{ k7fpg' kg]{5 .
www.lawcommissoin.gov.np
75
t/ g]kfn ;/sf/nfO{ cfly{s Jooef/ x'g] j}b]lzs tfnLdsf] xsdf cy{ dGqfnosf]
:jLs[lt lng' kg]{5 .
!%!= tfnLd ;~rfng x'g] :yfg M -!_ k|x/L sd{rf/Lsf] nflu k|bfg ul/g] tfnLd /fli6«o k|x/L k|lzIf0f
k|lti7fg, k|x/L k|wfg sfof{no ck/fw cg';Gwfg ljBfno, k|x/L o'lQm tfnLd dxfljBfno,
dxfgu/Lo k|x/L lzIffno, If]qLo k|x/L tfnLd s]Gb| / cfjZostf cg';f/ k|x/L k|wfg sfof{non]
tf]s] adf]lhdsf] k|x/L sfof{nodf ;~rfng x'g]5 .
-@_ ;fdfGotof /fhkqflÍt:t/sf] tfnLd /fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fgdf / /fhkq
cglÍt:t/sf] tfnLd If]qLo tfnLd s]Gbx¿df ;~rfng x'g]5 .
-#_ pklgod -@_ df pNn]v ePsf] cj:yf afx]s cGo :yfgdf tfnLd ;~rfng ug'{ k/]df
jf s'g} tfnLd vf; :yfgdf ;~rfng x'g] egL k|x/L k|wfg sfof{non] tf]lslbPdf ;f]xL adf]hd
x'g]5 .
!%@= tfnLdsf] cjlw M ;]jfsf k|x/L sd{rf/Lx?nfO{ lbOg] tfnLdsf] cjlw k|x/L k|wfg sfof{non] tf]s]
adf]lhd x'g]5 .
!%#= tfnLd lng' clgjfo{ x'g] M -!_ k|x/L ;]jfdf /x]sf ;a} k|x/L sd{rf/Lx¿n] cfjZostf cg';f/
tfnLd lng clgjfo{ x'g]5 . o:tf] tfnLddf ;lDdlnt u/fOPsf] k|x/L sd{rf/Lx¿n] nfk/jfxL u/L
cfˆgf] Jofj;flos 1fgk|lt pbfl;gtf tyf u}/lhDd]jf/L b]lvPdf ;f] Joxf]/f clen]vdf hgfOg]5 .
-@_ Jofj;flos tfnLd xfl;n ug{ pbfl;gtf tyf u}/lhDd]jf/L b]lvPsf] Joxf]/f
clen]vdf hgfO{ ;s]kl5 lghx¿nfO{ k'gM Psk6s tfnLdsf] df}sf lbOg]5 . o;/L df}sf lbFbf
;d]t pbfl;gtf / u}/ lhDd]jf/L b]vfpg] k|lzIffyL{nfO{ k|x/L lgodfjnL adf]lhd ljefuLo
sf/afxL ug{ ;lsg]5 .
!%$= tfnLdsf] kf7Øqmd M k|x/L k|wfg sfof{no, dfgj;|f]t ljsf; ljefu tfnLd lgb]{zgfnon]
cfjZostf cg';f/ k|x/L sd{rf/Lx¿sf]] nflu lbOg] ljleGg tfnLdx¿sf] kf7Øqmd tof/ tyf
kl/dfh{g ug]{5 .
t/ To:tf] kf7Øqmd tof/ tyf kl/dfh{g ug{ dfgj;|f]t ljsf; ljefun] cfjZostf
cg';f/ Ps 5'§} ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 / To:tf] ;ldltsf ;b:ox¿sf] kfl/>lds tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
!%%= k|lzIfs k|lzIf0f tfnLd M -!_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] tfnLd, k|lzIf0f Ifdtf, z}lIfs of]Uotf,
zf/Ll/s tGb'?:tL, cg'zf;g, cfr/0f Pj+ g}ltstf / ;DalGwt k|x/L sd{rf/Lsf] OR5f tyf
tTk/tf ;d]tnfO{ Wofgdf /fvL k|lzIfs x'g of]Uo k|x/L sd{rf/Lx¿sf] clen]v v8f u/L To:tf
k|x/L sd{rf/Lx¿nfO{ k|lzIfs k|lzIf0f tfnLd k|bfg ul/g]5 .
t/ of] lgodsf] Joj:yf nfu" x'g'cl3 k|lzIfs k|lzIf0f tfnLd k|fKt u/L k|lzIfs ?kdf
k|lzIf0f lbO{ /x]sf k|x/L sd{rf/LnfO{ k'gM k|lzIfs k|lzIf0f tfnLd lbg cfjZos x'g] 5}g .
-@_ k|lzIfs k|lzIf0f tfnLddf ;kmn k|x/L sd{rf/LnfO{ k|lzIfs k|df0fkq k|bfg u/L k|x/L
k|lzIfssf] dfGotf k|bfg ul/g]5 / To:tf] dfGotfk|fKt k|x/L sd{rf/Lx¿sf] Pp6f 5'§} k|lzIfs
;"rL -6«]g;{ k"n_ v8f u/L /flvg]5 .
-#_ k|lzIfs ;"rLdf gfdfjnL ;dfj]z ul/Psf k|x/L sd{rf/Lx¿nfO{ k|fyldstf lbO{
k|lzIf0f ;+:yf tyf tfnLd s]Gb|df k|lzIfssf] ¿kdf v6fOg] 5 .
-$_ v'Nnf k|ltof]lutfåf/f lgo'lQm kfO{ cfˆgf] bhf{ cg';f/sf] k|x/L cfwf/e"t tfnLd
;dfKt u/]nuQ} k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg tyf k|x/L k|lzIf0f s]Gb|df ;?jf jf kb:yfkg ePsf] jf
k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg tyf k|x/L k|lzIf0f s]Gbdf k|lzIfssf] ¿kdf sfo{/t s'g} k|x/L sd{rf/Ln]
k|x/L k|lzIfs k|lzIf0f tfnLd glnPsf] eP lghnfO{ 5 dlxgfleq clgjfo{¿kdf To:tf] tfnLd
lbOg]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
76
-%_ k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg / k|x/L tfnLd s]Gb|df k|x/L sd{rf/Lsf] ;?jf jf kb:yfkg jf
sfh v6fpFbf jf To:tf] PsfOx¿af6 cGoq v6fpFbf tfnLd lgb]{zgfnosf] l;kmfl/;df ul/g]5 .
tfnLd lgb]{zgfnon] To:tf] l;kmfl/; ubf{ ;Dej eP;Dd k|lzIfs ;d"x -6«]g;{ k"n_ df clen]v
ePsf k|x/L sd{rf/LnfO{ dfq l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
-^_ k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg / k|x/L k|lzIf0f s]Gb|df k|lzIfssf] ¿kdf sfo{/t k|x/L
sd{rf/LnfO{ cGoq ;?jf jf kb:yfkg ubf{ jf sfhdf v6fpFbf tfnLd lgb]{zgfno;Fu ;dGjo
u/L tfnLd sfo{qmd tyf Sofn]08/df c;/ gk'Ug] u/L ug'{ kg]{5 .
-&_ :jb]z tyf ljb]z tfnLddf k7fpFbf k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg jf k|x/L tfnLd s]Gb|df
jf k|lzIfssf] ¿kdf sfo{/t k|x/L sd{rf/LnfO{ k|fyldstf lbOg]5 .
!%^= rl/qsf] clen]v M -!_ tfnLd cjlwleq k|lzIffyL{x¿sf] cfr/0f / rl/q;DaGwL clen]v tof/
ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd tof/ ul/Psf] clen]v /fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg / If]qLo
k|x/L tfnLd s]Gb|sf ;dfb]zs tyf cGo k|lzIf0f s]Gb|x?n] tfnLd ;dfKt ePkl5 k|lzIffyL{x¿
kb:yfkg ePsf] sfof{nodf k7fpg]5 . clen]v Joj:yfkgsf] nflu ;f]sf] Ps k|lt k|x/L k|wfg
sfof{no, sd{rf/L k|zf;g zfvfdf ;d]t k7fpg' kg]{5 .
!%&= k|lzIffyL{x¿n] kfpg] ;'ljwf M -!_ k|lzIffyL{x¿nfO{ tfnLd lng cfpFbf hfFbfsf] b}lgs e|d0f eQf
k|rlnt lgod cg';f/ 7]lsPsf] sfof{noaf6 lbOg]5 .
-@_ /f;g kfpg] k|x/L sd{rf/Lx¿nfO{ /fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg / If]qLo k|x/L
tfnLd s]Gb|af6 g} k|rlnt :s]n adf]lhdsf] /f;g / eQf k|lzIffyL{n] kfpg] 5g\ .
-#_ k|lzIffyL{x? tLg dlxgf;Ddsf] tfnLddf hfFbf ;f] cjlwe/sf] tna eQf ;DalGwt
sfof{noaf6 Psd'i6 k]ZsL lbg] / tLg dlxgfeGbf a9L cjlwsf] tfnLddf hfFbf tLg dlxgfsf]
Psd'i6 k]ZsL lbO{ afFsL cjlwsf nflu k6sk6s u/L /fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg / If]qLo
k|x/L tfnLd s]Gb| dfkm{t kfpg] u/L k7fOg]5 .
-$_ s8f zf/Ll/s cEof; ug'{kg]{ k|s[ltsf tfnLdsf k|lzIffyL{x¿nfO{ g]kfn ;/sf/n]
tf]s]adf]lhd yk /fzg k|bfg ug{ ;lsg]]5 .
!%*= k/LIff ;~rfng M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd lbOPsf] tfnLd ;dfKt ePkl5 k/LIff lngsf nflu
/fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg eP k|lti7fg k|d'vn] / If]qLo k|x/L tfnLd s]Gb|df eP If]qLo k|x/L
sfof{no k|d'vn] k/LIff ;~rfng ;ldlt u7g ug]{5g\ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ul7t ;ldltnfO{ k/LIff ;~rfng ;DaGwL ;Dk"0f{ clwsf/
x'g]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] tfnLd s]Gb|sf clws[tx¿nfO{ h'g;'s} Onfsfdf uO{
k/LIff lngsf nflu v6fpg ;Sg]5 .
!%(= tfnLddf ;kmn x'Fbfsf] kl/0ffd M b]xfosf tfnLddf ;kmn x'g] k|x/L sd{rf/Lx¿sf] xsdf b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|x/L clws[t tfnLd -cfwf/e"t_ df ;kmn ePsf / k/LIf0fsfndf /x]sf
clws[tx¿ :yfoL lgo'lQmsf nflu ;fdfGotof of]Uo x'g]5g\ .
-v_ k|x/L hjfg cfwf/e"t tfnLddf ;kmn k|x/L hjfg k|lzIffyL{x¿ k|x/L hjfg
kbdf :yfoL lgo'lQmsf nflu of]Uo x'g]5g\ .
!^)= tfnLddf c;kmn x'Fbfsf] kl/0ffd M b]xfo adf]lhdsf] tfnLddf c;kmn x'g] k|x/L sd{rf/Lx¿sf]
xsdf b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
www.lawcommissoin.gov.np
77
-s_ k|x/L hjfg, k|x/L ;xfos lg/LIfs, k|x/L lg/LIfs / k|fljlws k|x/L cfwf/e"t
tfnLd -hjfg tyf clws[t tx_ df tfnLd/t s'g} k|lzIffyL{ cfkm\gf] sfa'
eGbf aflx/sf] kl/l:ylt k/L jf cGo sf/0fn] c;kmn ePdf ;DalGwt k/LIff
;ldltsf] l;kmfl/;df To:tf] k|lzIffyL{nfO{ k'gM csf]{ ;f]xL k|s[ltsf] tfnLddf
;dfj]z u/fpg ;lsg]5 .
t/ ;+jt\ @)^@ ;fnb]lv kf]i6 Uf|]h'o6 l8Knf]df Og k'ln; ;fOG; -
kLhLl8kLo;_ ;dfj]z ePsf] k|x/L lg/LIfs cfwf/e"t tfnLdsf] xsdf gg
qm]l86 sf]if{sf nflu o;} lgodfg';f/ / ljZjlaBfno ;Da4 qm]l86 sf]if{sf
nflu ljZjlaBfnosf] lgodfg';f/ k'gM df}sf k|bfg ul/g]5 .
-v_ pklgod -!_ adf]lhd k'gM tfnLddf ;dfj]z ePsf k|x/L sd{rf/Lsf]
clen]vnfO{ lghsf] JolQmut ljj/0f clen]v -8f];Lo/_ df hgfpg'' kg]{5 .
!^!= ;ldlt u7g x'g] M lgod !%( / !^) df pNn]v ePsf] Joj:yfnfO{ sfof{Gjog ug{ k|x/L
dxflg/LIfsn] tf]s] adf]lhdsf clws[tx¿ /xg] u/L Ps ;ldlt u7g ul/g]5 / ;f] ;ldltn] u/]sf]
l;kmfl/; adf]lhd lgo'lQm ug]{ clwsf/Ln] lg0f{o ug{]5 .
!^@= k|lzIf0f eQf M /fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg / tfnLd s]Gb|x¿df ;~rfng ePsf] tfnLddf
k|lzIfssf] ¿kdf vl6g] k|x/L sd{rf/L, :jb]zL jf ljb]zL cltly k|lzIfsnfO{ k|To]s k|jrgsf
nflu lgodfg';f/ k|jrg eQf lbOg]5 . pko'{Qm tfnLddf afXo k|lzIfssf] ¿kdf vl6g]
k|lzIfsnfO{ klg ;f]xL cg';f/sf] eQf lbOg]5 .
!^#= tfnLd eQf M clgjfo{ cfwf/e"t / ljlzi6Ls[t ;]jfsfnLg tfnLdsf k|lzIffyL{x¿nfO{ tfnLdsf]
cjlwdf dfl;s kfFr ;o ¿k}ofFdf ga9fO{ tfnLd eQf lbOg]5 . o:tf] tfnLd Ps dlxgfeGbf sd
cjlwsf] ePdf bfdf;fxLn] pknAw u/fOg]5 .
!^$= j}b]lzs tfnLddf k7fpg] M k|x/L sd{rf/LnfO{ j}b]lzs tfnLdsf nflu dgf]gog ubf{ ;Ë7gsf]
cfjZostf, ;]jf ljlzi6Ls/0f, h]i7tf, cg'ej, z}lIfs of]Uotf, sfo{;Dkfbg Ifdtf / bIftfsf
cfwf/df k|x/L k|wfg sfof{no dfgj;|f]t ljsf; ljefusf] k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfssf]
cWoIftfdf ul7t ;ldltn] ;DefJo pd]bjf/sf] gfd k|x/L dxflg/LIfs;dIf l;kmfl/; u/L k|x/L
dxflg/LIfsn] g]kfn ;/sf/;dIf k]z ug'{kg]{5 . o;/L ljb]z tfnLddf 5gf}6 ubf{ of]Uo k|x/L
sd{rf/Lx¿dWo]af6 s;}nfO{ e]befj gu/L ;xefuL x'g] ;dfg cj;/ kfpg] u/L 5gf}6 ul/g]]5 .
!^%= :jb]z tfnLd M Ps} k6s lg'olQm ePsf jf a9'jf ePsf k|x/L sd{rf/LnfO{ :jb]z tfnLddf
k7fpFbf ;fwf/0ftof ;dfg cj;/ k|fKt x'g] u/L tfnLdsf] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .
!^^= k|lzIfsnfO{ lbOg] ljz]if ;'ljwf M k|lzIf0f ;+:yfdf sfo{/t k|x/L sd{rf/Lsf] dgf]annfO{ pRr
agfO{ /fVg :jb]z tyf ljb]zdf tfnLd, ;+o'Qm /fi6«;+3Lo ld;g k7fpg] cjlw jf k6ssf] ;Ldfdf
5'6, k|lzIf0f tyf k|jrg eQf, cWoog labf jf cGo yk ;'ljwfx¿ pknAw u/fOg]5 . t/ o:tf]
tfnLd s]Gb|df sfo{/t /xFbf sf/afxLdf k/]sf k|x/L sd{rf/LnfO{ o:tf] ;'ljwfaf6 lglZrt
;do;Dd al~rt ul/g]5 .
kl/R5]b–!$
kf];fs
!^&= k|x/L kf];fs M -!_ k|x/Lsf] kf];fssf] /ª, lsl;d / cGo ljj/0fx¿ k|x/L dxflg/LIfsn] dGqfnosf]
:jLs[lt lnO{ lgwf{/0f u/] adf]lhdsf] x'g]5 .
-@_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfdsf] k|s[ltsf] cfwf/df
;fbf kf];fs jf cGo sfddf vl6g] k|x/L sd{rf/Lsf nflu cfjZos kg{] kf];fs o;} kl/R5]b
adf]lhd bf]xf]/f] gkg]{ u/L pknAw u/fOg]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
78
!^*= k|f/lDes kf];fs / ;fdfg M -!_ k|To]s k|x/L sd{rf/LnfO{ cg';"rL–!^ df pNn]v eP adf]lhdsf
k|f/lDes kf];fs / ;fdfg lbOg]5 .
-@_ ;a} tfnLd s]Gb|x¿sf gofF egf{ x'g] clws[t tyf hjfgx¿nfO{ tfnLd s]Gb|af6 :s]n
adf]lhd k|f/lDes kf];fs ljt/0f ul/g]5 .
!^(= hf8f] df};dsf nflu lbOg] kf];fs M k|To]s k|x/L sd{rf/LnfO{ hf8f] df};dsf nflu cg';"rL–!& df
pNn]v eP adf]lhdsf kf];fs lbOg]5 .
!&)= 6«flkms k|x/LnfO{ lbOg] kf];fs M 6«flkms k|x/LnfO{ cg';"rL–!* df pNn]v eP ad]flhdsf kf];fs
lbOg]5 .
!&!= k|fljlws k|x/LnfO{ lbOg] kf];fs M k|fljlws k|x/LnfO{ cg';"rL–!( df pNn]v eP ad]flhdsf
kf];fs lbOg]5 .
!&@= >]0fLljxLg k|x/L sd{rf/LnfO{ lbOg] ;fdfg tyf kf];fs M >]0fLljxLg k|x/L sd{rf/LnfO{ cg';"rL–
@) df pNn]v eP ad]flhdsf ;fdfg tyf kf];fs lbOg]5 .
!&#= ;z:q k|x/L, ;'/Iff k|x/L, k|x/L r]skf]i6sf] k|x/L sd{rf/LnfO{ lbOg] ;fdfg tyf kf];fs M ;z:q
k|x/L, ;'/Iff k|x/L / k|x/L r]skf]i6sf k|x/L sd{rf/Lx¿nfO{ cg';"rL–@! adf]lhdsf ;fdfg tyf
kf];fs lbOg]5 .
!&$= 6o'lgs tyf ;]/]df]lgon kf];fs M k|To]s /fhkqflÍt k|x/L sd{rf/LnfO{ ;]/]df]lgon kf];fssf] nflu
Psd'i7 Ps xhf/ ?k}ofF lbOg]5 . o;/L lbO{g] ;'ljwf cfjZostf cg';f/ g]kfn ;/sf/sf] lg0f{o
adf]lhd km]/abn ug{ ;lsg]5 .
!&%= ko{6s k|x/LnfO{ lbOg] kf];fs M ko{6s k|x/LnfO{ yk cfjZos kg]{ kf];fssf ;DjGwdf g]kfn
;/sf/jf6 lg0f{o eP adf]lhd lbOg]5 .
!&^= tof/L kf];fs ljt/0f ug{ g;lsPdf lbg] ;'ljwf M k|x/L sd{rf/LnfO{ cg';"rLx¿df pNn]v eP
adf]lhdsf tof/L kf];fs ljt/0f ug{ g;lsPsf] cj:yfdf :yfgLo b/ /]6 adf]lhd l;nfO{ Hofnf
lbOg]5 .
!&&= k|x/Lsf] kf];fs ;§f egf{ M k|x/L sd{rf/Lx¿sf] dfn;fdfg / kf];fs lglZrt cjlw k'uL jf
;/sf/L sfd ljz]ifn] kmf6L, 6'6L uPdf lgod !&* adf]lhdsf] s08]Dg]zg ;ldltsf] l;kmfl/;df
k|x/L k|wfg sfof{noaf6 ;§f u/L gofF lbOg]5 .
!&*= s08]Dg]zg ;ldlt M -!_ k|x/L ;]jfsf sd{rf/Lx¿sf] k|of]hgsf nflu ljt/0f ul/g] dfn;fdfg
tyf kf];fsx¿ kmf6L, 6'6L uPdf abnL lbg'kg]{ x'Fbf To:tf dfn;fdfgx¿ ;do k'uL dgfl;a
sf/0fn] kmf6] 6'6]sf] ;fFrf] xf] jf xf]Og 7x/ ug{ k|x/L k|wfg sfof{non] Ps s08]Dg]zg ;ldltsf]
u7g ug]{5 . ;f] ;ldltn] hfFrL 7x/ u/L k]z u/]sf] k|ltj]bgsf] cfwf/df k|x/L k|wfg sfof{non] /
If]qLo e08f/n] ;§f egf{ u/L lbg]5 .
-@_ s08]Dg]zg ;ldltdf sDtLdf tLg hgf ;b:o /xg]5g\ . s08]Dg]zg ;ldltsf] cWoIf
kbdf k|x/L ;]jfsf] Ps hgf /fhkqflÍt clws[t x'g]5 .
-#_ k|x/L k|wfg sfof{non] s]Gb|Lo s08]Dg]zg ;ldltn] u/L cfPsf] sfd ug{ If]qLo jf
cGo s'g} k|x/L sfof{nonfO{ ;'Dkg ;Sg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] sfdsf] ;DaGwdf If]qLo jf cGo s'g} k|x/L sfof{non] u/]sf]
k|ltj]bgsf] cfwf/df k|x/L k|wfg sfof{non] clGtd lg0f{o lbg]5 .
-%_ lgod !&( adf]lhd s08]Dg]zg ;ldltn] ug'{kg]{ sfdafx]s To;sf] cGo sfd
st{Joaf/] k|x/L k|wfg sfof{non] dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
79
!&(= s08]Dg]zg ;ldltsf] sfd M s08]Dg]zg ;ldltn] b]xfosf ;fdfgx? ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf
kmf6L, 6'6L uPdf jf lglZrt cjlw gf3L uPsf] k|ltj]bg k|fKt ePdf ;f] ;DaGwL ljifodf
hfFrj'em u/L gofF lgsf;f jf ;§fegf{sf] nfuL l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
-s_ lxdfnL k|b]zdf /x]sf k|x/Lsf nflu ljt/0f ePsf] u/d nQfsk8f kf];fs /
cGo dfn;fdfgx¿,
-v_ u|]6sf]6,
-u_ jiff{bL,
-3_ em'n,
-ª_ JolQmut c;jfj,
-r_ hf8f] df};ddf ljt/0f ul/g] kf];fsx¿,
-5_ o'lg6 OSjLkd]06 .
!*)= lgolGqt ;fdfgsf] ;DaGwdf M k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn k|x/Ldf
/x]sf lgolGqt ;fdfgdWo] k|x/L sf/afxLsf ;dodf n'l6Pdf jf sfd gnfUg] jf rngdf gcfpg]
ePdf b]xfo adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df kfFrnfv ¿k}ofF;Ddsf] eP k|x/L dxflg/LIfs, kfFr
nfv ¿k}ofFeGbf dfly ;ft nfv ¿k}ofF;Ddsf] eP dGqfnosf ;lrj, ;ft nfv ¿k}ofFeGbf dfly
bz nfv ¿k}ofF;Dd eP u[xdGqL / ;f]eGbf dflysf] eP g]kfn ;/sf/, dlGqkl/ifb\n] ldGxf lbg],
;8fpg], unfpg], w'Nofpg] jf lnnfd ug]{ cfb]z lbg ;Sg]5 M–
-s_ k|x/L gfoj dxflg/LIfs, k|x/L k|wfg sfof{no, sfo{ ljefu – cWoIf
-v_ k|x/L k|wfg sfof{no, cfly{s k|zf;g dxfzfvf k|d'v – ;b:o
-u_ dGqfnosf] /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf] sd{rf/L – ;b:o
-3_ dxfn]vf lgoGqs sfof{nosf] /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf] sd{rf/L – ;b:o
-ª_ k|x/L k|wfg sfof{non] tf]s]sf] ;DalGwt ljifosf] ljz]if1 – ;b:o
-r_ k|x/L k|wfg sfof{no, k|aGw zfvf k|d'v – ;b:o
-5_ k|x/L k|wfg sfof{no, e08f/ zfvf k|d'v –;b:o
;lrj
:ki6Ls/0f M o; pklgodsf] k|of]hgsf nflu ælgolGqt ;fdfgÆ eGgfn] g]kfn k|x/Lsf]
xftxltof/, v/vhfgf / k|x/L k|wfg sfof{non] ;do;dodf lgolGqt ;fdfg egL tf]lslbPsf]
;fdfgnfO{ ;Demg' k5{ .
kl/R5]b–!%
ljljw
!*!= hgkb k|x/L ;d"xdf ;d"lxs[t x'g] M -!_ k|x/L kx/f u0f u7g lgodfjnL, @)^$ cGtu{t u7g
ePsf] k|x/L kx/f u0f of] lgodfjnL k|f/De ePkl5 hgkb k|x/L ;d"xdf ;d"lxs[t x'g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;d"lxs[t ePsf] k|x/L sd{rf/Lx?nfO{ ;]jf ljlzi6Ls[t sfo{If]q
cGtu{tsf] ;'/Iff Joj:yfkg tyf lgoGq0fsf] sfddf nufOg]5 .
-#_ k|x/L s]6f -egf{ tyf ;]jf zt{_ lgodfjnL, @)$@ adf]lhd lgo'lQm ePsf] k|x/L
s]6fsf] b/jGbL of] lgodfjnL k|f/De eP kl5 k|x/L sfof{no ;xof]uL jf ;f] ;/xsf] kbdf :jtM
sfod x'g]5 .
!*@= k'gM lgo'lQm ePsf k|x/L sd{rf/Lsf] ;DaGwdf M of] lgodfjnL k|f/De x'Fbfsf avt k|x/L kx/f u0f
u7g lgodfjnL, @)^$ cGtu{t kb:yfkg eO{ sfo{/t /x]sf] k|x/L sd{rf/LdWo] Psk6s ;/sf/L
;]jfaf6 cnu eO{ k'gM lgo'lQm ePsf k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf b]xfosf] Joj:yf nfu" x'g]5 M–
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
80
-s_ k|x/L kx/f u0f u7g lgodfjnL, @)^$ cGtu{t kb:yfkg ePsf k|x/L
sd{rf/LdWo] Ps k6s ;/sf/L ;]jfaf6 cnu eO{ k'gM lgo'lQm ePsf k|x/L
sd{rf/Lsf] xsdf k'gM lgo'lQm eO{ cfPsf ldltaf6 h]i7tf sfod ul/g]5 .
-v_ Ps k6s k|x/L ;]jfaf6 cnu eO{ k'gM g]kfn k|x/L] ;]jfdf lgo'lQm eO{ cfPsf
k|x/L sd{rf/Ln] k|x/L k|wfg sfof{non] tf]s] adf]lhdsf] kf7Øqmd cg'¿ksf]
k'g:yf{kgf tfnLd clgjfo{ ¿kdf lng' kg]{5 . cGo ;]jfaf6 cnu eO g]kfn
k|x/L] ;]jfdf lgo'lQm eO{ cfPsf k|x/L sd{rf/Ln] k|x/L k|wfg sfof{non] tf]s]
adf]lhdsf] kf7Øqmd cg'¿ksf] cfwf/e"t tfnLd clgjfo{ ¿kdf lng' kg]{5 .
!*#= bHof{gL lrGx ;DaGwL Joj:yf M k|x/L ;]jfdf /xg] kbx¿sf] bHof{gL lrGx cg'';"rL—@@ df
pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!*$= k|x/L sd{rf/Lsf] arfp M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/Ln] P]g jf o; lgodfjnL jf c? k|rlnt sfg"g
adf]lhd ug{' kg{] cfˆgf] cf]xf]bfsf] st{Jokfng ;DemL u/]sf] s'g} ;/sf/L sfdsf] ;DaGwdf lgh
pk/ pklgod -@_ adf]lhdsf] sfo{ljlw gk'¥ofO{ d'2f rNg ;Sg] 5}g .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd s'g} klg k|x/L pk/ d'2f rnfpgsf nflu kmf}hbf/L d'2fsf]
xsdf clVtof/jfnfsf] cg'dlt k|fKt x'g' kg{]5 / b]jfgL d'2fsf] xsdf b]xfo adf]lhd k|lqmof
cjnDag u/]sf] x'g' kg{]5 M–
-s_ d'2f rnfpg] sf/0f tyf jfbLsf] jf/]; ePdf To:tf] jf/];sf] gfd / 7]ufgf
vf]nL lnlvt ;"rgf clVtof/jfnfnfO{ jf ;DalGwt k|x/LnfO{ a'emfPsf] jf
x'nfsåf/f /lhi6«L u/L k7fPsf] / To;sf] Ps k|lt gSsn g]kfn ;/sf/df k]z
ePsf] b'O{ dlxgf gf3]sf], /
-v_ d'2f rnfpg] sf/0f ePsf] tLg dlxgfleq d'2f bfo/ ul/;s]sf] .
-#_ s'g } k|x/L axfn 5Fbf cfˆgf] cf]xbfsf] st{Jokfngsf] l;nl;nfdf u/]sf] sfdsf]
;DaGwdf axfn 6'l6;s] kl5 klg g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt geO{ lghpk/ d'2f rNg ;Sg] 5}g .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd d'2f rnfpg g]kfn ;/sf/af6 :jLs[lt k|fKt ePdf lghsf]
k|lt/Iff g]kfn ;/sf/n] ug{]5 .
!*%= dxfGofoflwjQmfaf6 k|fKt lgb]{zgsf] sfof{Gjog M k|x/L lx/f;tdf /x]sf] JolQmnfO{ ;+ljwfg /
k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL dfgjf]lrt Jojxf/ gu/]sf] jf To:tf] JolQmnfO{ cfkmGt;Fu jf
sfg"g Joj;foL;Fu e]63f6 ug{ glbPsf] ;DaGwdf dxfGofoflwjQmfaf6 k|fKt lgb]{zg sfof{Gjog
ug'{ u/fpg' ;DalGwt k|x/L sd{rf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
!*^= j}olQms gf]s/L ljj/0f M -!_ k|x/L gfoj lg/LIfsb]lv k|x/L dxflg/LIfs;Ddsf] j}olQms gf]s/L
ljj/0fsf] clen]v dGqfno / k|x/L k|wfg sfof{nodf tyf k|x/L ;xfos lg/LIfsb]lv k|x/L
hjfg;Ddsf] j}olQms gf]s/L ljj/0fsf] clen]v k|x/L k|wfg sfof{nodf /flvg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] j}olQms gf]s/Lsf] ljj/0f k|x/L k|wfg sfof{non] tf]s]
adf]lhdsf kmf/fdx¿df clen]v ul/g]5 .
!*&= nut lstfa v8f ug]{ M s'g} klg k|x/L sfof{nodf gubL Ps, lhG;Lsf] Ps / sfuh kqsf] Ps
u/L s'n tLg nut lstfa v8f u/L /flvg]5 / xfn ;fljs x'Fbf ;f]xL lstfasf] cfwf/df
a/a'emf/y ul/g]5 .
!**= ;fljs / xfnjfnfsf] a/a'emf/y M k|x/L rf}sL, Onfsf k|x/L sfof{nob]lv lnP/ k|x/L k|wfg
sfof{no;Ddsf] k|d'vsf] lhDdfdf /x]sf] gubL, lhG;L, xftxltof/, sfuhft OToflb h]–hlt 5 Tof]
;a} ;fljsjfnfn] xfnjfnfnfO{ a'emfpg' kbf{ b]xfo adf]lhd ug'{ kg]{5 M–
-s_ xfnjfnfn] axfnL ug]{ lbgsf] ;"rgf ;fljsjfnfnfO{ ;s];Dd rfF8f] lbg' kg]{5
/ ;fljsjfnfn] klg ToxL lbgb]lv lhDdf a'emfpg tof/ /xg' kg]{5 .
www.lawcommissoin.gov.np
81
-v_ a/a'emf/y ug{ rflxg] cfjZos ;do k|x/L dxflg/LIfssf] lgldQ g]kfn
;/sf/n] tf]s] adf]lhd / c? k|x/L sd{rf/Lsf] xsdf ;fdfGotof !% lbgsf]
x'g]5 / ;f] ;doleq a/a'emf/y ug'{ kg]{5 .
-u_ v08 -v_ df tf]lsPsf] ;doleq s'g} ljz]if sf/0f k/L a/a'emf/y ug{
gEofPdf Ps k6ssf] nflu PSsfO{; lbgdf ga9\g] u/L Ps tx dflysf]
tfn's sfof{non] ;do yk ug{ ;Sg]5 .
!*(= k|x/L lstfavfgfsf] Joj:yf M -!_ o; lgodfjnLsf] kl/R5]b–!! cGtu{tsf b]xfo adf]lhdsf
;'ljwfx¿ ;DalGwt sfof{nosf] l;kmfl/;df k|x/L lstfavfgfaf6 pknAw u/fOg]5 .
-s_ ;]jf lgj[Q k|x/L sd{rf/Lx¿sf] clwsf/kq hf/L ug]{ .
-v_ pkbfgsf] cÍ ls6fg u/L ;DalGwt lgsfodf k7fpg] .
-u_ kfl/jfl/s lgj[lQe/0f, czQm lgj[lQe/0f, ;Gtltj[lQ, z}lIfsj[lQ cflbsf]
clwsf/kq hf/L ug]{ .
-3_ kfl/jfl/s lgj[lQe/0fsf] gfd;f/L ug]{ .
-@_ pklgod -!_ df plNnlvt ;]jf pknAw u/fpg] sfo{sf cltl/Qm k|x/L lstfavfgfaf6
b]xfo adf]lhdsf] sfo{ ;d]t x'g]5 M– -s_ kb btf{ ug]{,
-v_ kb vfnLsf] nut ;Íng u/L kb k"lt{ k|of]hgsf] nflu dGqfno / k|x/L k|wfg
sfof{nodf dfl;s ?kdf jf tTsfn} n]vL k7fpg],
-u_ k|x/L sd{rf/Lx¿sf] egf{b]lv casf; ;Ddsf -lgo'lQm, ;?jf, j9'jf, k'/:sf/,
ljefuLo ;hfo, z}lIfs of]Uotf, tfnLd, cf}ifwL pkrf/ ;d]t_ ;Dk"0f{ clen]v
/fVg],
-3_ l;6/f]n btf{ ug]{ / k|dfl0ft ug]{,
-ª_ gf]s/L hf]8\g],
-r_ :s]n ldnfg ug]{,
-5_ tnaL k|ltj]bg kfl/t ug]{,
-h_ clen]vdf ljj/0f km/s k/]df hfFra'em u/L osLg ug]{,
-em_ k|x/L sd{rf/L jxfn 5F+b} cf}ifwL pkrf/ afkt lnPsf] /sdsf] clen]v /fVg],
-`_ ;DklQ ljj/0fsf] clen]v /fVg] .
-#_ gofF lgo'lQmsf] xsdf lgo'lQm ug]{ clwsf/Ln] / ;f] lgodfjnL adf]lhd ;?jf ug]{
clwsf/Ln] o:tf] lgo'lQmsf] jf ;?jfsf] ;"rgf k|x/L lstfavfgfdf k7fO{ cfkm"eGbf Ps tx
dflyNnf] clws[t / k|x/L k|wfg sfof{nodf To;sf] af]wfy{ lbg' kg]{5 .
-$_ k|x/L sd{rf/Lsf] pkbfg, lgj[lQe/0f ljefuLo ;hfo, k'/:sf/, k|x/L sd{rf/L kbdf
jxfn 5F+b} cf}ifwL pkrf/jfktsf] /sd lnPsf] eP ;f] clen]v ;d]t k|x/L lstfavfgfdf k7fpg'
kg]{5 .
-%_ gofF lgj[lQe/0f clwsf/kq, k§f ;+zf]wg, k|ltlnlk jf kfgf ;lsPdf yk k'l:tsf
ljt/0fh:tf sfo{x? k|x/L lstfavfgfn] ;DalGwt lhNnfsf] lhNnf k|zf;g sfof{nonfO{ cfjZos
clwsf/ k|Tofof]hg u/L ;DjlGwt sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{no dfkm{t pknJw u/fpg]5 .
!()= kfFr jif{;Dd gf]s/L 5f8\g gkfpg] M s'g} klg k|x/L sd{rf/Ln] lgo'lQm ePsf] ldltn] kfFr jif{;Dd
gf]s/L 5f8\g kfpg] 5}g .
t/ s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{ dfgl;a dflkmssf] sf/0f k/L gf]s/L g5f8L gx'g] cj:yf k/]df
lghn] sf/0f vf]nL clVtof/jfnf;dIf lgj]bg ug'{ kg]{5 / clVtof/jfnfn] dgfl;a 7fg]df k|x/L
sd{rf/LnfO{ gf]s/L 5f8\g cg'dlt lbg ;Sg]5 .
!(!= tx gf£g gx'g] M s'g} klg k|x/L sd{rf/Ln] s'g} ljifosf] n]vfk9L ubf{ ;fwf/0ftof tx gf£g x'Fb}g .
www.lawcommissoin.gov.np
82
!(@= czQm pkrf/ M ;z:q d'7e]8df jf st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L zf/Ll/s jf
dfgl;s ¿kdf czQm ePsf k|x/L sd{rf/Lsf]] pkrf/ g]kfn k|x/L c:ktfn jf cfjZostf
cg';f/ cGo c:ktfnjf6 ;d]t ul/g]5 .
!(#= gLlt lgdf{0f ;ldltsf] u7g M -!_ k|x/L ;Ë7gdf a[xQ/ / bL3{sflng k|efj kfg]{ nufotsf
gLltut ljifodf g]kfn ;/sf/nfO{ ;'emfj lbg, k|x/L ;Ë7gsf] cfGtl/s Joj:yfkg / o;
lgodfjnL adf]lhd tf]lsPsf ljifox?df ;d]t cfjZostf cg';f/ lg0f{o lng k|x/L k|wfg
sfof{nodf b]xfo adf]lhdsf] Ps gLlt lgdf{0f ;ldlt /xg]5 M–
-s_ k|x/L dxflg/LIfs – cWoIf
-v_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfsx¿ ;a} – ;b:o
-u_ pkTosfl:yt k|x/L gfoj dxflg/LIfs ;a} – ;b:o
-3_
k|x/L gfoj dxflg/LIfs, k|x/L dxflg/LIfssf]
;lrjfno
– ;b:o–;lrj
-@_ k|x/L dxflg/LIfsn] a}7sdf k|:t't x'g] ljifoj:t'sf] uDeL/tf / cfjZostf cg';f/
cGo k|x/L sd{rf/Lx¿, ;/f]sf/jfnf / ljifolj1nfO{ a}7sdf cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
-#_ gLlt lgdf{0f ;ldltsf] a}7s;DaGwL sfo{ljlw gLlt lgdf{0f ;ldlt cfkm}+n] lgwf{/0f u/]
adf]lhd x'g]5 .
!($= k|x/L sNof0f sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng M -!_ k|x/L sd{rf/L, lghsf kl/jf/ tyf lgj[Q k|x/L
sd{rf/Lsf] sNof0fsf nflu Pp6f 5'§} sf]if x'g]5 / ;f] sf]ifdf b]xfosf /sdx¿ /xg]5g\ M–
-s_ k|x/L ;]jfsf sd{rf/Lx¿sf] eQf jf kfl/>ldsaf6 tf]lsP adf]lhd s§f
ul/Psf] /sd,
-v_ g]kfn ;/sf/ jf dfGotf k|fKt ;+ul7t ;+:yf jf JolQmaf6 k|fKt rn, crn
;DklQ,
-u_ ljb]zL ;/sf/ jf ;+3;+:yfaf6 cg'bfg:j?k k|fKt /sd tyf cGo ;xof]u,
-3_ tf]lsP adf]lhd sNof0fsf]ifsf] rncrn ;DklQsf] nufgL / k|of]uaf6 cflh{t
/sd,
-ª_ sNof0f sf]ifaf6 /fi6« ;+3Lo ldzgx¿df nufgL u/]jfkt /fi6«;+3af6 ;f]wegf{
jfkt k|fKt x'g] /sd,
-r_ cGo k|rlnt sfg"gL ;|f]taf6 k|fKt /sd .
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] /sd k|fKt ug'{ cl3 k|x/L k|wfg sfof{non]
g]kfn ;/sf/sf] :jLs[t lng' kg]{5 .
-#_ sNof0f sf]ifdf /xg] /sd g]kfn /fHoleq g]kfn /fi6« a}+sn] æsÆ >]0fLsf] O{hfht
k|bfg u/]sf] s'g} jfl0fHo a}+sdf vftf vf]nL hDdf ul/g]5 / To:tf] vftfsf] ;~rfng ;~rfns
;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-$_ sNof0f sf]ifsf] /sd axfnjfnf tyf lgj[Q k|x/L sd{rf/L / ltgsf kl/jf/sf]
sNof0fsf/L sfo{df dfq vr{ ul/g]5 .
-%_ of] lgodfjnL k|f/De x'g'cl3 :yfkgf ePsf sNof0f sf]ifsf] rn crn ;DklQ tyf
bfloTj of] lgod adf]lhd :yfkgf ePsf] sNof0f sf]ifdf ;g]{5 .
-^_ sNof0f sf]ifsf] cfo Joo ;lxtsf] jflif{s k|ltj]bg dGqfnodf k]z ug'{ kg]{5 .
-&_ sNof0f sf]ifsf] n]vf k|rlnt sfg"g adf]lhd /flvg] 5 . ;f] sf]ifsf] cfGtl/s
n]vfk/LIf0f ;~rfns ;ldltn] tf]s] adf]lhd / clGtd n]vf kl/If0f dxfn]vf k/LIfsaf6 x'g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
83
g]kfn ;/sf/n] rfx]df h'g;'s} avt klg sNof0f sf]ifsf] lx;fa lstfa hfFRg jf hFrfpg
;Sg]5 .
-*_ sNof0f sf]ifsf] of]hgf, ah]6, k|ult tyf jflif{s cfoJoo af/] sNof0f sf]ifn] jflif{s
k|ltj]bg ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
-(_ k|x/L dxflg/LIfs sNof0f sf]ifsf] ;+/Ifs x'g]5 .
-!)_ sNof0f sf]ifsf] ;~rfng tyf Joj:yfkgsf nflu b]xfo adf]lhdsf] sNof0f sf]if
;~rfns ;ldlt /xg]5 M–
-s_ k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs, k|x/L k|wfg sfof{no, k|zf;g ljefu –cWoIf
-v_ d]l8sn 8fO/]S6/, k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs, g]kfn k|x/L c:ktfn –;b:o
-u_ k|ltlglw, dGqfno -/fhkqflÍt l¢tLo >]0fLsf] clws[t_ –;b:o
-3_ k|ltlglw, cy{ dGqfno -/fhkqflÍt l¢tLo >]0fLsf] clws[t_ –;b:o
-ª_ cjsfzk|fKt / axfnjfnf k|x/L clws[t dWo]jf6 ;+/Ifsn] dgf]lgt
u/]sf b'O{ hgf –;b:o
-r_ cjsfzk|fKt / axfnjfnf k|x/L xjNbf/ / k|x/L hjfg dWo]jf6
;+/Ifsn] dgf]lgt u/]sf b'O{ hgf –;b:o
-h_ k|x/L k|wfg sfof{no, sNof0f dxfzfvf k|d'v –;b:o—;lrj
-!!_ pklgod -!)_ sf] v08 -ª_ / -r_ adf]lhd dgf]lgt ;b:ox¿sf] kbfjlw b'O{ jif{sf]
x'g]5 .
-!@_ sNof0f sf]if ;~rfns ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ sNof0f sf]ifsf] cfo Joo / jflif{s sfo{qmd :jLs[t ug]{ .
-v_ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[ltdf kmd{ k'ln; o'lg6 -PkmkLo' _ ldzgx¿sf nflu
cfjZos kg]{ aGbf]j:tL ;fdfgx¿df ul/g] nufgL ;DaGwL lg0f{o ug]{ .
-u_ sNof0f sf]if ;~rfngsf nflu cfjZos sfo{ljlw :jLs[t ug]{ .
-3_ sNof0f sf]ifsf nflu cfjZos kg]{ hgzlQm lgo'lQm ug]{ / kfl/>lds tf]Sg] .
-ª_ sNof0f sf]ifaf6 ;~rfng ul/g] sNof0fsf/L sfo{qmdx¿ 5gf}6 ug]{, yk36
tyf ;+zf]wg ug]{ .
-r_ dGqfno tyf sNof0f sf]ifsf ;+/Ifs ;dIf sNof0f sf]ifsf] cj:yf /
;~rflnt sNof0fsf/L sfo{x¿sf] k|ult k|ltj]bg k|:t't ug]{ .
!(%= ;"q kl/rfng ;DaGwL Joj:yf M -!_ ck/fw lgoGq0f jf cg';Gwfg ;DaGwL ;"rgf ;Íngsf nflu
g]kfn k|x/Ln] uf]Ko ?kdf ;"q kl/rfng ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/n] ;"q kl/rfng ;DjGwdf 5'§}
lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
!(^= k|x/L dxflg/LIfsn] cfb]z tyf lgb]{zg hf/L ug{ ;Sg] M -!_ P]g / o; lgodfjnLsf] cwLgdf /xL
b]xfosf ljifodf k|x/L dxflg/LIfsn] cfjZos sfo{ cfb]z jf lgb]{zg hf/L ug{ ;Sg]5 . o;/L
hf/L ul/Psf] dxTjk"0f{{ sfo{ cfb]z jf lgb]{zgsf] hfgsf/L dGqfnodf k7fpg' kg]{5 M–
-s_ k|x/L ;Ë7gsf] k|efjsf/L /]vb]v, ;~rfng / lgoGq0fsf ljifo,
-v_ ;]jfnfO{ ;dofg's"n / hgd'vL agfpg] ljifo,
-u_ k|x/LnfO{ Jofj;flos / ;]jf ljlzi6Ls/0f ug{] ljifo,
-3_ sfo{ ljj/0f / sd{rf/LnfO{ hjfkmb]xL agfpg] ljifo,
-ª_ dftxt sfof{nox¿sf] sfo{df ;dGjo sfod Nofpg] ljifo,
-r_ s}b y'g'jf tyf txjLn nfg] Nofpg] ;DaGwL ljifo,
-5_ k|x/L sd{rf/Lsf] dgf]an, :jf:Yo tyf tGb'?:tL / cg'zf;g / cfr/0f;DaGwL
ljifo,
www.lawcommissoin.gov.np
84
-h_ kf];fs, /f;g tyf cGo ;'ljwf ;DaGwL ljifo,
-em_ ;|f]t;fwgsf] ;d"lrt ljt/0f, /]vb]v / ;Def/;DaGwL ljifo,
-`_ o; lgodfjnLdf pNn]v ePsf s'/fx¿ :ki6 tyf lj:t[t ug]{ ljifo,
-6_ k|x/L SofDk, Jof/]s / sfof{nosf] Joj:yfkg ;DaGwL ljifo,
-7_ cGo dxTjk"0f{ ljifox¿ .
-@_ k|x/L dxflg/LIfsn] pklgod -!_ adf]lhdsf] ljifodf sfo{ cfb]z jf lgb]{zg hf/L ug{'
k"j{ cfjZostf cg';f/ lgod !(# adf]lhd ul7t gLlt lgdf{0f ;ldltdf pQm ljifo 5nkmnsf
nflu k7fpg ;Sg]5 .
!(&= k'/:sf/ M b]xfosf kbflwsf/Lx¿n] cfˆgf] / cfˆgf dftxt sfof{nosf k|x/L sd{rf/Lx¿n] cfˆgf]
st{Jokfngsf] l;nl;nfdf k|z+;gLo sfd u/]df To:tf] k|x/L sd{rf/Lx¿nfO{ k'/:sf/ :j¿k b]xfo
adf]lhd tnaj[l4 yk jf Psd'i6 /sd lbg ;Sg]5g\ M–
-s_ k|x/L dxflg/LIfsn] kfFr tnaj[l4;Dd yk jf b'O{ xhf/ kfFr;o ¿k}ofF;Dd .
-v_ sfof{no k|d'vsf] ¿kdf /x]sf] k|x/L pk/LIfs / ;f]b]lv dflysf k|x/L cltl/Qm
dxflg/LIfsn] tLg tnaj[l4;Dd yk jf Ps xhf/ kfFr;o ¿k}ofF;Dd .
-u_ sfof{no k|d'vsf] ¿kdf /x]sf] k|x/L lg/LIfs / k|x/L gfoj pk/LIfsn] b'O{
tnaj[l4;Dd yk jf Ps xhf/ ¿k}ofF;Dd .
!(*= /f;g ;'ljwf M k|x/L sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/n] tf]lslbP jdf]lhdsf] /fzg ;'ljwf kfpg]5 .
!((= rf8kj{ vr{ kfpg] M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] cfKf\mgf] wd{, ;+:s[lt, k/Dk/f cg';f/ dgfOg] rf8kj{sf]
nflu vfOkfO{{ cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd k|To]s jif{ rf8kj{ vr{sf] ¿kdf
kfpg]5 . o:tf] /sd sd{rf/Ln] Ps cfly{s jif{df Psk6s cfKf\mgf] wd{, ;+:s[lt, k/Dk/f cg';f/
dgfOg] d'Vo rf8kj{sf] cj;/df e'QmfgL lng ;Sg]5 .
-@_ lgnDagdf /x]sf] k|x/L sd{rf/Ln] ;d]t pklgod -!_ adf]lhdsf] rf8kj{ vr{
kfpg]5 .
-#_ lgj[lQe/0f kfpg] u/L cjsfz k|fKt sd{rf/LnfO{ lghn] kfpg] Ps dlxgfsf]
lgj[lQe/0f a/fa/sf] /sd rf8kj{ vr{sf] ?kdf lbO{g]5 .
@))= j}olQms ljj/0f kmf/fd -l;6/f]n_ tof/ ug]{ M -!_ lgo'lQm ug]{ clwsf/Ln] cg';'rL–@# adf]lhdsf]
9fFrfdf k|To]s k|x/L sd{rf/Lsf] b'O{ k|lt j}olQms ljj/0f kmf/fd -l;6/f]n_ tof/ ug{ nufpg'
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd tof/ ul/Psf] j}olQms ljj/0f -l;6/f]n_ Psk|lt k|x/L
lstfavfgfdf / csf]{ k|lt ;f] sd{rf/L axfn /x]sf] sfof{nodf /fVg nufpg' kb{5 . sd{rf/L
axfn /x]sf] sfof{nodf /flvPsf] j}olQms ljj/0f ;f] k|x/L sd{rf/L cGoq ;?jf ePdf ;f]xL
sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-#_ s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] g]sLj]bL tof/ kfbf{ lghsf] cfr/0f tyf sfo{;Dkfbgsf] d"NofÍg
ul/Psf kIfx¿ ;d]t :ki6 ¿kdf v'nfpg' kg]{5 . pQm g]sLjbLsf] clen]v k|x/L k|wfg sfof{no
sd{rf/L k|zf;g zfvf, ;DalGwt If]qLo k|x/L sfof{no / lgh sfo{/t k|x/L sfof{nodf tLgk':t]
clen]vsf] ¿kdf /flvg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd tof/ ul/g] g]sLj]bLsf] 9fFrf / sfof{Gjog k|s[of lgod !(#
adf]lhdsf] k|x/L gLlt lgdf{0f ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
@)!= sd{rf/L ;~ro sf]if M k|x/L sd{rf/Lsf] k|To]s dlxgfsf] tnaaf6 bz k|ltztsf b/n] /sd s§L
u/L ;f] /sddf g]kfn ;/sf/n] ztk|ltzt /sd yku/L sd{rf/L ;~rosf]ifdf hDdf ul/lbg]5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
85
@)!s=;~rosf]if / ladf afx]s cGo s'g} ;'ljwf gkfpg] M -!_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg lgod !!# sf] pklgod -@_ adf]lhd ;]jfaf6 avf{:t ePsf] k|x/L sd{rf/Ln]
lgod !$$ adf]lhdsf] ladf / lgod @)! adf]lhdsf] sd{rf/L ;~ro sf]ifsf] /sd afx]s o;
lgodfjnL adf]lhdsf] s'g} klg ;'ljwf kfpg] 5}g .
-@_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgod !)!v= sf] pklgod
-@_ adf]lhdsf] ljj/0f jf cGo s'g} ;|f]taf6 s'g} k|x/L sd{rf/Lsf] ;uf]nsf] klt jf kTgLn] :yfoL
cfjf;Lo cg'dlt k|fKt u/]sf] b]lvPdf :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPsf] To:tf] klt jf kTgLn]
lgod !$$ adf]lhdsf] ladf / lgod @)! adf]lhdsf] sd{rf/L ;~ro sf]ifsf] /sd afx]s o;
lgodfjnL adf]lhdsf] cGo s'g} klg ;'ljwf kfpg] 5}g .
@)@= k|x/L ;]jfaf6 avf{:t ul/Psf k|x/L sd{rf/Lsf] clen]v /fVg] M -!_ s'g} k|x/L sd{rf/LnfO{
eljiodf ;/sf/L ;]jfsf nflu cof]Uo 7xl/g] u/L avf{:t ul/Pdf lghsf] tLgk':t] x'lnof;d]tsf]
;"rgf nf]s;]jf cfof]u, k|x/L lstfavfgf, k|x/L rfnrng zfvfnfO{ / ;Dk"0f{ lhNnf k|x/L
sfof{nonfO{ k7fO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd avf{:t ePsf] JolQm k'gM k|x/L ;]jfdf lgo'lQm ePdf lghn]
k'gM lgo'lQm eO{ vfPsf] tna lkmtf{ u/fO{ lghnfO{ t'?Gt avf{:t ul/g]5 .
@)#= Ohfht a]u/ Onfsf 5f]8\g gx'g] M ;/sf/L sfhdf vl6Psf jf labfdf a;]sf cj:yfdf afx]s
s'g} ;/sf/L sfof{nodf axfn /x]sf k|x/L sd{rf/Ln] labf lbg] clVtof/L kfPsf] JolQmsf] Ohfht
a]u/ cfˆgf] sfof{no /x]sf] lhNnf jf Onfsf 5f8L cGoq hfg' x'Fb}g .
t/ ckem{6sf] cj:yf k/L sfof{no 5f8L guO{ gx'g] ePdf ;DalGwt k|x/L sd{rf/Ln]
sf/0f vf]nL lgj]bg lbO{ cfˆgf] sfof{no k|d'vsf] Ohfht lnO{ jf Ohfht lng gEofPdf hfg' kg]{
sf/0f;d]t vf]nL ;DalGwt sfof{no / ljefu jf ;lrjfnodf lnlvt k|ltj]bg lbO{ b]zleq jf
aflx/ hfg x'G5 . To;/L hfFbf sfof{nosf] sfddf afwf gkg]{ / ;/sf/L ;DklQ lxgfldgf gx'g]
k|aGw ldnfO{ hfg'k5{ .
@)$= clwsf/ ;'Dkg ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] o; lgodfjnL adf]lhd cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/x?
g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;f]xL ;"rgfdf tf]lsPsf] k|x/L sd{rf/L jf clwsf/Ln] k|of]u
ug{ kfpg] u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ o; lgodfjnLåf/f s'g} clwsf/LnfO{ k|bfg ul/Psf] clwsf/ cfˆgf] ;fdfGo /]vb]vdf
sfd ug]{ u/L lghn] cfkm"d'lgsf] sd{rf/LnfO{ ;'Dkg ;Sg]5 .
@)%= dfgfy{ a9'jf M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd a9'jfsf nflu ;DefJo pDd]bjf/ eO{ a9'jf gx'Fb}
cjsf; x'g] cj:yfdf k'u]sf k|z+;gLo sfd ug]{ k|x/L ;xfos lg/LIfs / k|x/L gfoj lg/LIfs
bhf{sf] k|x/L sd{rf/LnfO{ a9'jf ;ldltsf] l;kmfl/;df ;DalGwt clVtof/jfnfn] Ps tx dflysf]
bhf{df dfgfy{ a9'jf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd a9'jf x'g] k|x/L clws[tn] o;/L a9'jf ePsf] kbsf] bHof{gL
lrGx k|of]u ug{ / ;f] kbn] kfpg] ;a} ;'ljwf kfpg]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] a9'jf Ps jif{df a9Ldf b'O{ hgf;DdnfO{ ug{ ;lsg] 5 .
@)^= kl/ro kq M cjsf; k|fKt k"j{ k|x/L sd{rf/Lsf gfpFdf k|x/L dxflg/LIfs jf lghaf6 clVtof/
k|fKt clwsf/Ln] kl/ro kq hf/L ug{ ;Sg]5 .
@)&= ;DklQ ljj/0f k]z ug]{ M -!_ k|x/L sd{rf/Ln] egf{ ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq / To;kl5 k|To]s
cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq cfˆgf] / cfˆgf] kl/jf/sf] gfddf /x]sf] ;a}
t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
86
k|sf/sf rncrn ;DklQsf] ;|f]t ;lxtsf] cWofjlws ljj/0f Ps k|lt e/L sfof{nodf k]z ug'{
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt ePsf] ;DklQ ljj/0f ;DalGwt sfof{non] k|x/L
lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|fKt ljj/0f k|x/L lstfavfgfn] ;'/lIft ;fy /fVg' kg]{5 .
@)*= laB'tLo clen]v /fVg ;lsg] M o; lgodfjnL adf]lhd /fVg' kg]{ k|x/L sd{rf/Lx?sf] clen]v
ljB'tLo clen]vdf k|lji6 u/L /fVg ;lsg] 5 .
@)(= :jtM kl/0ft x'g] M of] lgodfjnL k|f/De x'Fbfsf avt k|x/L kl/r/ kbdf sfo{/t >]0fLljxLg k|x/L
sd{rf/Lx? of] lgodfjnL k|f/De eP kl5 k|x/L sfof{no ;xof]uL kbdf :jtM kl/0ft x'g]5g\ .
@!)= lgb]{lzsf / sfo{ljlw agfpg ;Sg] M dGqfnon] k|x/L k|wfg sfof{nosf] l;kmfl/;df jf cfjZostf
cg';f/ o; lgodsf Joj:yfx¿ tyf k|x/L ;Ë7gsf] Joj:yfkg k|0ffnLnfO{ yk k|efjsf/L
agfpg lgb]{lzsf jf sfo{ljlw agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
t/ o:tf] sfo{ljlw jf lgb]{lzsf nfu' ug'{ k'j{ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lng' kg]{5 .
@!!= cg';"rLdf x]/km]/ tyf yk36 ug{ ;Sg] M dGqfnon] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L
cg';"rLdf n]v]sf] s'/fx¿nfO{ ;do;dodf x]/km]/ tyf yk36 ug{ ;Sg]5 .
@!@= vf/]hL / arfp M -!_ b]xfosf lgodfjnLx¿ vf/]h ul/Psf 5g\ M–
-s_ k|x/L sd{rf/Lsf] b}lgs e|d0f eQf lgod, @)@&,
-v_ k|x/L s]6f -egf{ tyf ;]jf zt{_ lgodfjnL, @)$@,
-u_ k|x/L lgodfjnL, @)$(,
-3_ k|fljlws k|x/L lgodfjnL, @)%*,
-ª_ k|x/L kx/f u0f lgodfjnL, @)^$ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf lgodfjnLx¿ adf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxL o;}
lgodfjnL adf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
87
cg';"rL—!
-lgod # sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
k|fljlws k|x/L ;d"x cGtu{t /xg] pk;d"xx?
-s_ :jf:Yotkm{
-!_ lrlsT;s -@_ 8]G6n
-#_ gl;{Ë -$_ Kof/fd]l8S;
-%_ cGo
-v_ s's'/ :s'ntkm{
-!_ kz' :jf:Yo
-@_ 8u x]08n/
-u_ ljlw lj1fgtkm{
-!_ cf}+7f5fk -@_ ef}lts
-#_ /;fog -$_ jfof]nf]hL
-3_ O{lGhlgol/Ëtkm{{
-!_ cfjf; tyf ef}lts O{lGhlgol/Ë -l;len, O{n]lS6«sn, :ofgL6/L, ;e]{ _
-@_ ;~rf/
-s_ ;~rf/ 6]lSgl;og
-v_ ;~rf/ ck/]6/
-#_ ;"rgf k|ljlw÷sDKo"6/
-s_ l;:6d g]6js{
-v_ ;ˆ6j]o/ ljsf;, k|lzIf0f tyf sfo{
-u_ dd{t tyf ;kf]6{
-3_ ck/]6/
-$_ d]sflgsn, O{lGhlgol/Ë tyf ;jf/L
-s_ d]sflgsn
-v_ c6f]df]afO{n
-u_ ;jf/L÷Pd=6L=-rfns tyf kfOnl6ª_
-ª_ xftxltof/ -cf/d/_ tkm{
-!_ Joj:yfkg
-@_ dd{t tyf pTkfbg
-#_ k|lzIf0f tyf cg';Gwfg
-r_ ;+luttkm{
-!_ l/8 a|f; k|szg
-@_ kfO{k 8«d
-#_ las'n
-$_ k~r]
-%_ g[To tyf ufog
ldlt @)&#.$.!& sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km/ ul/Psf] . klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
88
cg';"rL–@
-lgod * ;Fu ;DalGwt_
sfof{no / sfof{no k|d'v
!= sfof{no / sfof{no k|d'v M b]xfosf k|x/L sfof{nox¿df b]xfosf sfof{no k|d'vx¿ /xg]5g\ M–
-s_ k|x/L k|wfg sfof{no – k|x/L dxflg/LIfs
-v_ /fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg – sfo{sf/L lgb]{zs -k|x/L clt/LQm dxflg/LIfs_
-u_ dxfgu/Lo k|x/L sfof{no – k|x/L cfo'Qm -k|x/L clt/LQm dxflg/LIfs_
-3_ g]kfn k|x/L c:ktfn – d]8lsn 8fO/]S6/ -k|x/L clt/LQm dxflg/LIfs_
-ª_ If]qLo k|x/L sfof{no – k|x/L clt/LQm dxflg/LIfs÷k|x/L gfoj dxflg/LIfs
-r_dxfgu/Lo k|x/L ljdfg:yn ;'/Iff sfof{no – k|x/L gfoj dxflg/LIfs
-5_ nfu"cf}ifw lgoGq0f Jo"/f] – k|x/L gfoj dxflg/LIfs
-h_ dxfgu/Lo 6«flkms k|x/L dxfzfvf – k|x/L gfoj dxflg/LIfs
-em_ s]GbLo cg';Gwfg Jo"/f] – k|x/L gfoj dxflg/LIfs
-`_ ljz]if Jo"/f] k|x/L gfoj dxflg/LIfs
-6_ ck/fw cg';Gwfg ljBfno – k|x/L gfoj dxflg/LIfs
-7_ c~rn k|x/L sfof{no – k|x/L jl/i7 pk/LIfs
-8_ dxfgu/Lo ck/fw dxfzfvf ;x–cfo'Qm -k|x/L jl/i7 pk/LIfs_
-9_ dxfgu/Lo k|x/L kl/;/
– k|x/L jl/i7 pk/LIfs÷k|x/L pk/LIfs
-0f_ dxfgu/Lo k|x/L lzIffno – ;dfb]zs -k|x/L jl/i7 pk/LIfs÷k|x/L pk/LIfs_
-t_ ;z:q k|x/L u0f – u0f k|d'v -k|x/L pk/LIfs _
-y_ ;z:q k|x/L tfnLd s]Gb| – ;dfb]zs -k|x/L pk/LIfs_
-b_ k|x/L kx/f u0f – u0f k|d'v -k|x/L pk/LIfs_
-w_ lhNnf k|x/L sfof{no – k|x/L pk/LIfs jf k|x/L gfoj pk/LIfs
-g_ bËf lgoGq0f k|x/L u0f – u0f k|d'v -k|x/L pk/LIfs_
-k_ If]qLo k|x/L c:ktfn – k|x/L pk/LIfs÷k|x/L gfoj pk/LIfs j÷k|x/L lg/LIfs
-km_ If]qLo k|x/L tfnLd s]Gb| – ;dfb]zs -k|x/L jl/i7 pk/LIfs_
-a_ s]Gb|Lo k|x/L ljlw lj1fg k|of]uzfnf
k|x/L gfoj dxflg/LIfs÷k|x/L jl/i7 pk/LIfs
-e_ dxfgu/Lo 6«flkms k|x/L kl/;/ – k|x/L gfoj pk/LIfs
-d_ dxfgu/Lo ko{6s k|x/L – k|x/L gfoj pk/LIfs
-o_ s]Gb|Lo k|x/L ;ª\uLt ljBfno – k|x/L pk/LIfs÷k|x/L gfoj pk/LIfs
-/_ dxfgu/Lo gu/ k|x/L sfof{no – k|x/L pk/LIfs jf k|x/L gfoj pk/LIfs
-n_ dxfgu/Lo k|x/L j[Q – k|x/L gfoj pk/LIfs
-j_ 6«flkms k|x/L sfof{no – k|x/L gfoj pk/LIfs÷k|x/L lg/LIfs÷k|x/L gfoj lg/LIfs
-z_ ljdfg:yn ;'/Iff uf8{ – k|x/L gfoj pk/LIfs÷k|x/L lg/LIfs÷k|x/L gfoj lg/LIfs
-if_ dxfgu/Lo 6«flkms k|x/L j[Q – k|x/L lg/LIfs
-;_ dxfgu/Lo ;fd'bflos k|x/L – k|x/L lg/LIfs
-x_ ;z:q k|x/L u'Nd – u'Nd k|d'v -k|x/L lg/LIfs_
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
89
-If_ Onfsf k|x/L sfof{no – k|x/L gfoj pkl/Ifs÷k|x/L lg/LIfs÷ k|x/L gfoj lg/LIfs
-q_ j8f k|x/L sfof{no – k|x/L lg/LIfs÷k|x/L gfoj lg/LIfs
-1_ dxfgu/Lo k|x/L k|efu – k|x/L lg/LIfs
-1s_ gu/ k|x/L sfof{no – k|x/L lg/LIfs
-1v_ ;z:q k|x/L ;]gfd'v – k|x/L gfoj lg/LIfs
-1u_ k|x/L rf}sL – k|x/L gfoj lg/LIfs÷k|x/L ;xfos lg/LIfs
@= k|x/L sfof{nox¿sf] cfb]zsf] >[+vnf -r]g ckm sdf08_ M -!_ k|x/L k|wfg sfof{nosf] k|ToIf
/]vb]v tyf lgoGq0fdf b]xfosf k|x/L sfof{nox¿ /xg]5g\ M–
-s_ dxfgu/Lo k|x/L cfo'Qmsf] sfof{no,
-v_ If]qLo k|x/L sfof{no,
-u_ /fli6«o k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg,
-3_ ;z:q k|x/L u0f g+= !
-ª_ nfu"" cf}ifw lgoGq0f Jo'/f]
-r_ g]kfn k|x/L c:ktfn,
-5_ s]Gb|Lo cg';Gwfg Jo'/f],
-h_ laz]if ;'/Iff u0f,
-em_ s]Gb|Lo:t/sf ljefux¿,
-`_ s]Gb|Lo:t/sf cGo k|x/L sfof{nox¿ .
-@_ dxfgu/Lo k|x/L cfo'Qmsf] sfof{no dftxt b]xfoadf]lhdsf k|x/L sfof{nox¿
/xg]5g\ M–
-s_ dxfgu/Lo k|x/L kl/;/,
-v_ dxfgu/Lo k|x/L lzIffno,
-u_ dxfgu/Lo ;z:q k|x/L tYff bËf lgoGq0f k|x/L u0f,
-ª_ dxfgu/Lo ljdfg:yn ;'/Iff k|x/L sfof{no,
-r_ dxfgu/Lo 6«flkms k|x/L dxfZffvf,
-5_ dxfgu/Lo :t/sf cGo k|x/L sfof{nox¿ .
-#_ If]qLo k|x/L sfof{nosf] k|ToIf lgoGq0fdf b]xfosf k|x/L sfof{nox¿ /xg]5g\ M–
-s_ c~rn k|x/L sfof{no,
-v_ If]qLo ;z:q k|x/L u0f,
-u_ If]qLo bËf lgoGq0f k|x/L u0f,
-3_ If]qLo k|x/L tfnLd s]Gb,
-ª_ If]qLo 6«flkms k|x/L sfof{no,
-r_ If]qLo:t/sf cGo k|x/L sfof{nox¿ .
-$_ c~rn k|x/L sfof{nosf] k|ToIf lgoGq0fdf b]xfosf k|x/L sfof{nox¿ /xg]5g\ M–
-s_ lhNnf k|x/L sfof{no,
-v_ c~rn ;z:q k|x/L u'Nd,
-u_ c~rn:t/sf cGo k|x/L sfof{nox¿ .
-%_ dxfgu/Lo k|x/L kl/;/sf] k|ToIf lgoGq0fdf b]xfosf k|x/L sfof{nox¿ /xg]5g\ M–
-s_ dxfgu/Lo gu/ k|x/L sfof{no
www.lawcommissoin.gov.np
90
-v_ dxfgu/Lo k|x/L a[Q,
-u_ dxfgu/Lo k|x/L k|efu,
-3_ k|x/L rf}sL,
-ª_ lhNnf:t/ / dftxtsf cGo k|x/L sfof{nox¿ .
-^_ lhNnf k|x/L sfof{nosf] k|ToIf lgoGq0fdf b]xfosf k|x/L sfof{nox¿ /xg]5g\ M–
-s_ Onfsf k|x/L sfof{no,
-v_ gu/ k|x/L sfof{no,
-u_ j8f k|x/L sfof{no,
-3_ lhNnf 6«flkms k|x/L sfof{no,
-ª_ k|x/L rf}sL,
-r_ lhNnf:t/ / dftxtsf cGo k|x/L sfof{nox¿ .
www.lawcommissoin.gov.np
91
cg';"rL–#
-lgod !@ / $) ;Fu ;DalGwt_
Go"gtd of]Uotf
!= k|x/L lg/LIfs kbsf nflu M
-s_ b/vf:t kmf/fd btf{ ug]{ clGtd ldlt;Dd @) jif{ pd]/ k'u]sf] / @% jif{ ggf3]sf] g]kfnL
gful/s,
t/ v'Nnf k|ltof]lutfdf efu lng] k|x/L ;]jfsf] /fhkq cglÍt k|x/L sd{rf/Lsf]
xsdf #% jif{ ggf3]sf] / k|x/L hjfg jf k|x/L clws[t cfwf/e"t tfnLd lnPsf] x'g'
kg{]5 .
-v_ dfGotfk|fKt ljZjljBfnoaf6 sDtLdf :gfts jf ;f] ;/x pQL0f{{ u/]sf] .
-u_ g}lts ktg b]lvg] s'g} kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo gkfPsf],
-3_ dfgj clwsf/ / dfgjLo sfg"gsf] pNnª\3gdf ;hfo gkfPsf],
-ª_ /fhgLlts bnsf] ;b:o g/x]sf]]],
-r_ cftËsf/L ;Ë7gsf] ;b:o g/x]sf],
-5_ k'?ifsf] xsdf 36Ldf prfO{ % lkm6 @ O{Gr, 5ftL #!–##, tf}n %) s]=hL= / dlxnfsf]
xsdf 36Ldf prfO{ % lkm6, tf}n $@ s]=hL= ePsf],
-h_ cfFvf dfO{g; @ jf Kn; @ eGbf a9L sdhf]/ gePsf],
-em_ k|x/L k|wfg sfof{noaf6 tf]lsPsf] :jLs[t lrlsT;saf6 lg/f]lutfsf] k|df0fkq kfPsf],
-`_ of] lgodfjnL k|f/De x'g' eGbf cufl8 sfod /x]sf] k|fljlws k|x/L lgodfjnL, @)%*
adf]lhd lgo'lQm ePsf] jf o; lgodfjnL adf]lhd k|fljlws k|x/L ;d"xdf lgo'lQm kfPsf]
k|x/L sd{rf/Ln] hgkb k|x/L ;d"x tkm{sf] k|x/L ;xfos lg/LIfs kbsf] pDd]bjf/sf] nflu
tf]s]sf] pd]/sf] xbleq ;]jf k|j]z u/]sf] ePdf hgkb k|x/L ;d"xtkm{sf] k|x/L lg/LIfs
kbdf v'Nnf k|ltikwf{ ug{ ;Sg]5 .
@= k|x/L ;xfos lg/LIfs kbsf] nflu M
-s_ b/vf:t kmf/fd btf{ ug]{ clGtd ldlt;Dd !* jif{ pd]/ k"/f eO{ @$ jif{ ggf3]sf],
t/ v'Nnf k|ltof]lutfdf efu lng] k|x/L ;]jfsf] /fhkq cglÍt k|x/L sd{rf/Lsf]
xsdf #) jif{ ggf3]sf] / k|x/L hjfg cfwf/e"t tfnLd lnPsf] x'g' kg]{5 .
-v_ dfGotfk|fKt ljZjljBfnoaf6 k|df0fkq tx jf ;f] ;/x pQL0f{ u/]sf],
-u_ k|s/0f ! df tf]lsP adf]lhdsf cGo of]Uotf k"/f ePsf] .
#= k|x/L hjfgsf] nflu M
-s_ k|x/L hjfg kbsf] nflu b/vf:t kmf/fd btf{ ug]{ clGtd ldlt;Dd !* jif{ pd]/ k"/f eO{
@# jif{ ggf3]sf],
-v_ sDtLdf cf7 sIff jf ;f] ;/x pQL0f{ ePsf] t/ s'g} ljz]if of]Uotf rflxg] ljz]if kbsf]
nflu P;= Pn= l;= jf ;f] ;/x pQL0f{ ePsf],
-u_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo gkfPsf],
-3_ /fhgLlts bnsf] ;b:o g/x]sf],
ldlt @)&!.*.( df g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ .
www.lawcommissoin.gov.np
92
-ª_ cftÍsf/L ;Ë7gsf] ;b:o g/x]sf],
-r_ eljiodf ;fdfGotof ;/sf/L gf]s/Lsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L gf]s/Laf6 avf{:t
gePsf],
-5_ cfFvf dfOg; @ jf Kn; @ eGbf a9L sdhf]/ gePsf],
-h_ k'?ifsf] xsdf 36Ldf prfO{ % lkm6 @ O{Gr, 5ftL #!–##, tf}n %) s]=hL= / dlxnfsf]
xsdf 36Ldf prfO{ % lkm6, tf}n $@ s]=hL= ePsf],
$= k|x/L sfof{no ;xof]uL kbsf] nflu M
-s_ k|x/L sfof{no ;xof]uL kbsf] nflu b/vf:t kmf/fd btf{ ug]{ clGtd ldlt;Dd !* jif{
pd]/ k"/f eO{ @% jif{ ggf3]sf],
-v_ ;fwf/0f n]vk9 ug{ hfg]sf],
-u_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo gkfPsf],
-3_ /fhgLlts bnsf] ;b:o g/x]sf],
-ª_ cftÍsf/L ;Ë7gsf] ;b:o g/x]sf],
-r_ eljiodf ;fdfGotof ;/sf/L gf]s/Lsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L gf]s/Laf6 avf{:t
gePsf],
-5_ cfFvf dfOg; @ jf Kn; @ eGbf a9L sdhf]/ gePsf],
-h_ k'?ifsf] xsdf 36Ldf prfO{ % lkm6, 5ftL #!–##, tf}n %) s]=hL= / dlxnfsf] xsdf
prfO{ 36Ldf $ lkm6 !) OGr, tf}n sDtLdf $@ s]=hL= ePsf] .
%= k|fljlws k|x/L ;d"xsf] kbsf] nflu M
-s_ b/vf:t kmf/fd btf{ ug]{ clGtd ldlt;Dd k|fljlws k|x/L gfoj pk/LIfs kbsf] nflu @#
jif{ pd]/ k'u]sf] / #% jif{ ggf3]sf], k|fljlws k|x/L lg/LIfs kbsf] nflu @) jif{ pd]/
k'u]sf] / #@ jif{ ggf3]sf], k|fljlws k|x/L gfoj lg/LIfssf] nflu !* jif{ pd]/ k'u]sf] /
#) jif{ ggf3]sf], k|fljlws k|x/L ;xfos lg/LIfssf] nflu !* jif{ pd]/ k'u]sf] / @* jif{
ggf3]sf], k|x/L xjNbf/sf] nflu !* jif{ pd]/ k'u]sf] @$ jif{ ggf3]sf], k|x/L hjfgsf] nflu
!* jif{ pd]/ k'u]sf] @# jif{ ggf3]sf] .
t/ k|fljlws k|x/L lg/LIfs, k|fljlws k|x/L gfoa lg/LIfs, k|fljlws k|x/L
;xfos lg/LIfs kbdf v'nf k|ltof]lutfdf efu lng] k|x/L ;]jfsf] /fhkq cglÍt k|x/L
sd{rf/Lsf] xsdf #% jif{ ggf3]sf] / cfwf/e"t tfnLd lnPsf] x'g'kg]{5 .
-v_ dlxnf pDd]bjf/sf] prfO{ sDtLdf % lkm6 x'g' kg]{ .
-u_ z}lIfs of]Uotf / pd]/sf] xb jfx]s cGo of]Uotfsf] xsdf bhf{ cg';f/ k|s/0f !, @, # /
$ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-3_ v08 -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfo adf]lhdsf] pk;d"xsf] kbsf] nflu
b]xfo adf]lhdsf] z}lIfs of]Uotf xfl;n u/]sf] x'g' kg]{5 M–
-!_ d]sflgsn O{lGhlgol/ª tyf ;jf/L M
-s_ k|x/L hjfg M k|x/L hjfg kbdf egf{ x'gsf] lgldQ sDtLdf 6]i6 plt{0f
eO{ dfGotf k|fKt k|fljlws lzIff tyf Joj;flos tfnLd kl/ifb\ jf ;f]
ldlt @)&#.$.!& sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km/ ul/Psf] .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
93
;/xsf] ;+:yfaf6 ;DalGwt ljifodf bf];|f] txsf] lzk k|df0f kq k|fKt
u/]sf] .
-v_ k|x/L xjNbf/ M k|x/L xjNbf/ kbdf egf{ x'gsf] lgldQ sDtLdf P;=Pn=l;=
ptL0f{ eO{ dfGotf k|fkt k|fljlws lzIff tyf Joj;flos tfnLd kl/ifb\ jf
;f] ;/xsf] ;+:yfaf6 ;DalGwt ljifodf bf];|f] txsf] lzk k|df0f kq k|fKt
u/]sf] .
-u_ k|x/L ;xfos lg/LIfs M ;DalGwt ljifodf k|df0fkq tx pQL0f{ u/]sf] jf
P;=Pn=l;= pQL0f{{ eO{ k|fljlws lzIff tyf Jofj;flos tfnLd kl/ifb\af6
dfGotf k|fKt ;+:yfaf6 ;DalGwt ljifodf # jif{ tfnLd k|fKt u/]sf] .
-3_ k|x/L gfoj lg/LIfs M ;DalGwt ljifodf k|df0fkq tx pQL0f{ eO{ k|fljlws
lzIff tyf Jofj;flos tfnLd kl/ifb\af6 dfGotf k|fKt ;+:yfaf6 ;DalGwt
ljifodf ! jif{ tfnLd k|fKt u/]sf] .
-ª_ k|x/L lg/LIfs M g]kfn ;/sf/sf] dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ;DalGwt
O{lGhlgo/LË ljifodf :gfts tx pQL0f{ u/L O{lGhlgol/Ë kl/ifb\df btf{
ePsf] .
-@_ :jf:Yo M
-s_ k|x/L hjfg M P;=Pn=l;= pQL0f{{ kZrft dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6
sDtLdf # dlxgf :jf:Yo ;DaGwL tfnLd k|fKt u/]sf]] .
-v_ k|x/L xjNbf/ M P;=Pn=l;= pQL0f{{ kZrft dfGotf k|fKt lzIf0f ;:+yfaf6
sDtLdf ^ dlxgf :jf:Yo ;DaGwL tfnLd lnO{ ;DalGwt kl/ifb\df btf{
ePsf] -h:t}M– P;=Pn=l;=pQL0f{{ kZrft gl;{Ë laifodf cWoog -c=g=ld=_
u/L g]kfn gl;{Ë kl/ifb\, :jf:Yo ;xfos÷l;=Pd=P= laifodf cWoog u/L
g]kfn :jf:Yo Joj;foL sfplG;njf6 dfGotf k|fKt _
-u_ k|x/L ;xfos lg/LIfs M P;=Pn=l;= pQL0f{{ kZrft dfGotf k|fKt lzIf0f
;:+yfaf6 sDtLdf !% dlxgf :jf:Yo ;DaGwL tfnLd lnO{ ;DalGwt
kl/ifb\df btf{ ePsf] -h:t}M– P;=Pn=l;=pQL0f{{ kZrft gl;{Ë laifodf
cWoog -c=g=ld=_ u/L g]kfn gl;{Ë kl/ifb\, :jf:Yo ;xfos÷l;=Pd=P=
laifodf cWoog u/L g]kfn :jf:Yo Joj;foL sfplG;njf6 dfGotf k|fKt _
-3_ k|x/L gfoj lg/LIfs M ;DalGwt ljifodf k|df0fkq tx pQL0f{ u/L
;DalGwt kl/ifb\df btf{ ePsf] -h:t} gl;{Ë ljifodf k|df0fkq tx pQL0f{
u/L gl;{Ë sfplG;n, :jf:Yo ;xfos÷x]Ny cl;:606 ljifodf k|df0fkq
tx pQL0f{{ u/L g]kfn :jf:Yo Joj;foL kl/ifb\jf6 dfGotf k|fKt_
-ª_ k|x/L lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ;DjlGwt ljifodf :gfts
tx pQL0f{{ u/L ;DalGwt kl/ifb\df btf{ ePsf] .
-#_ ;~rf/ M
-s_ k|x/L hjfg M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 P;=Pn=;L= pQL{0f u/L
;DalGwt ljifodf sDtLdf ^ dlxg] tfnLd k|fKt u/]sf] jf ;f] ;/xsf] sf]if{
k"/f u/]sf] .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
94
-v_ k|x/L xjNbf/ M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 P;=Pn=;L= pQL0f{ u/L
;DalGwt ljifdf sDtLdf Ps jif{ tfnLd k|fKt u/]sf] jf ;f] ;/xsf] sf]if{
k'/f u/]sf] .
-u_ k|x/L ;xfos lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 P;=Pn=l;=pQL0f{{
u/L ;DalGwt ljifodf k|fljlws lzIff tyf Jofj;los tfnLd kl/ifb\ jf
;f] ;/xsf] ;+:yfaf6 sDtLdf !* dlxg] sf]if{ k"/f u/]sf] jf ;/xsf] pkflw
xfl;n u/]sf] .
-3_ k|x/L gfoj lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 P;=Pn=l;= pQL0f{{
u/L dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ;DalGwt ljifodf sDtLdf tLg jif]{
sf]if{ k"/f u/]sf] jf k|df0fkq tx pQL{0f u/]sf] jf ;f] ;/xsf] pkflw xf;Ln
u/]sf] .
-ª_ k|x/L lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ;DalGwt ljifodf :gfts
tx pQL0f{{ u/]sf] .
-r_ k|x/L gfoj pk/LIfsM dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ;DalGwt
O{lGhlgo/LË ljifodf :gftsf]Q/ / ;f] eGbf dfly tx pQL0f{{ u/]sf] .
-$_ ;ª\uLt M
-s_ k|x/L hjfg M
-!_ ;fwf/0f n]vk9 ug{ hfGg] .
-@_ ;fdfGo :6fkm gf]6]zg ;DaGwL 1fg ePsf], s'g} Pp6f ;ª\uLt
ljBfdf Do'hLs x]/L ahfpg ;Sg], ;fwf/0f n]vk9 ePsf] .
-v_ k|x/L xjNbf/ M
-!_ P;=Pn=l;= jf ;ª\uLt dxfljBfnoaf6 ;ª\uLtdf ;f] ;/x pQL0f{
u/]sf] .
-@_ s'g} klg Pp6f afhf Do"hLs x]/L ahfpg ;Sg], cfk\mgf] afhfdf
;Dk"0f{ d]h/, dfO{g/, qmf]d]l6s :s]nx¿ /fd|f];Fu ahfpg ;Sg],
;fO{8 l/l8Ë cg';f/ ahfpg ;Sg], k"mn a}08df cfk\mgf] s"g} Ps
:6}08 rnfpg ;Sg], s'g} klg d]nf]8L kf7 :6fkm gf]6]zgdf ptf/
ug{ ;Sg], ;fwf/0f Do"hLsnfO{ sG8S6 ug{ ;Sg] .
-%_ O{lGhlgol/Ë M
-s_ k|x/L hjfg M k|fljlws lzIff tyf Jofj;flos tfnLd kl/ifb\ jf ;f]
;/xsf] ;+:yfaf6 ;DalGwt ljifodf l;k k|df0f kq k|fKt .
-v_ k|x/L gfoa lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ;DalGwt ljifodf
k|df0f kq tx pQL0f{{ u/]sf] .
-u_ k|x/L lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ;DalGwt O{lGhlgol/Ë
ljifodf :gfts tx pQL0f{{ u/]sf] .
-3_ k|x/L gfoj pk/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ;DalGwt
O{lGhlgol/Ë ljifodf :gftsf]Q/ / ;f] eGbf dflyNnf] tx pQL0f{{ u/]sf] .
-^_ ;"rgf k|ljlw÷sDKo'6/ M
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
95
-s_ k|x/L hjfg M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 sDtLdf P;=Pn=l;=jf ;f]
;/x pQL0f{{ u/]sf] tyf dfGotf k|fKt tfnLd ;+:yfaf6 sDtLdf ^
dlxgfsf] ;"rgf k|ljlw ljifosf] tfnLd ;Lk k|df0fkq k|fKt u/]sf] .
-v_ k|x/L xjNbf/ M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 sDtLdf P;=Pn=l;=jf ;f]
;/x pQL0f{{ u/]sf] tyf dfGotf k|fKt tfnLd ;+:yfaf6 sDtLdf Ps
dlxgfsf] ;"rgf k|ljlw ljifosf] tfnLd ;Lk k|df0fkq k|fKt u/]sf] .
-u_ k|x/L gfoj lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 sDtLdf l8Knf]df
sDKo'6/ O{lGhlgol/Ë jf ;"rgf k|ljlw ljifodf sDtLdf k|lj0ftf k|df0fkq
tx pQL0f{{ u/]sf] / ;"rgf k|ljlw ;DaGwL ljifodf dfGotf k|fKt ;+:yfaf6
;l6{lkms]zg u/]sf] .
-3_ k|x/L lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 sDtLdf l8Knf]df sDKo'6/
O{l{Ghlgol/Ë jf ;"rgf k|ljlw ljifodf sDtLdf :gfts tx pQL0f{{ u/]sf] /
;"rgf k|ljlw ;DaGwL ljifodf dfGotf k|fKt ;+:yfaf6 ;l6{lkms]zg u/]sf] .
-&_ s's'/ :s'n M
-s_ Xof08n/ M k|x/L hjfg kbdf sDtLdf P;=Pn=:fL=pQL0f{{ u/]sf] .
-v_ e]6]l/g/L M
-!_ k|x/L ;xfos lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 sDtLdf
e]6]l/g/L ljifodf h]=6L=P= pQL0f{{ .
-@_ k|x/L lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 sDtLdf e]6]l/g/L
ljifodf :gfTfs tx pQL0f{{ eO{ g]kfn e]6]g/L kl/ifb\df btf{
ePsf] .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommissoin.gov.np
96
-*_ ljlw lj1fg M
-s_ k|x/L hjfg M g]kfn ;/sf/sf] dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 P;=Pn=;L
jf
;f] ;/x pQL0f{{ u/]sf] .
-v_ k|x/L gfoj lg/LIfs M
-!_ lkmË/ lk|G6 M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ef}lts lj1fg jf hLj
lj1fg d'Vo ljifo lnO{ k|df0fkq tx jf ;f] ;/x pQL0f{{ u/]sf] .
-@_ ef}lts M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ef}lts lj1fg d'Vo ljifo
lnO{ k|df0fkq tx jf ;f] ;/x pQL0f{{ u/]sf] .
-#_ /;fog M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 hLj lj1fg jf ef}lts
lj1fg d'Vo ljifo lnO{ k|df0fkq tx jf ;f] ;/x pQL0f{{ u/]sf] .
-$_ jfof]nf]hL M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 hLj lj1fg d'Vo ljifo
lnO{ k|df0fkq tx jf ;f] ;/x pQL0f{{ u/]sf] .
-u_ k|x/L lg/LIfs M
-!_ lkmË/ lk|G6 M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ef}lts lj1fg jf
/;fog lj1fg jf hLj lj1fg jf ljlw lj1fg d'Vo ljifo lnO{
:gfts tx pQL0f{{ u/]sf] .
-@_ ef}lts M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 ef}lts lj1fg jf ljlw
lj1fg d'Vo ljifo lnO{ :gfts tx pQL0f{{ u/]sf] .
-#_ /;fog M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 /;fog lj1fg jf ljlw
lj1fg d'Vo ljifo lnO{ :gfts tx pQL0f{{ u/]sf] .
-$_ afof]nf]hL M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 jfof]nf]hL, jf
df]n]So"e/ afof]nf]hL jf h]g]l6S;, jf afof]s]d]li6«, afof]6]Sgf]nf]hL
jf dfO{qmf]afof]nf]hL jf ljlw lj1fg d'Vo ljifo lnO{ :gfts tx
pQL0f{{ u/]sf] .
-(_ xftxltof/ -cf/d/_ M
-s_ k|x/L hjfg M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 P;=Pn=l;= pQL0f{{ u/L ^
dlxgfsf] hg/n d]sflgS; tfnLd k|fKt jf l6=P;=Pn=l;= kf; u/]sf] .
-v_ k|x/L ;xfos lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 P;=Pn=l;=pQL0f{{
u/L hg/n d]sflgS; ljifodf sDtLdf !* dlxgfsf] sf]if{ k"/f u/L
k|df0fkq tx pQL0f{{ u/]sf] jf ;f] ;/xsf] pkflw xf;Ln u/]sf] .
-u_ k|x/L lg/LIfs M dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 h]g]/n d]sflgS; ljifodf
:gfts tx jf ;f] ;/x pQL0f{{ u/]sf] .
-!)_ cGo M
-s_ 5fkfvfgf M 5fkfvfgf ;DjGwL] tf]lsP adf]lhdsf] bhf{ut of]Uotf .
-v_ kmf]6f]u|fkmL M kmf]6f]u|fkmL ;DjGwL] tf]lsP adf]lhdsf] bhf{ut of]Uotf .
gf]6 M dfyL plNnlvt of]Uotfsf cltl/Qm k|fljlws k|x/L ;d"x cGtu{tsf kbx?sf] nflu
cfjZos kg]{ of]Uotf kbk"lt{ ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
97
cg';"rL–$
-lgod !$ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
k|x/L k|wfg sfof{no
k|x/L sd{rf/Lsf] nflu b/vf:t kmf/fd
gofF lgo'Qm x'g rfx]sf] kb M–
lj1fkg gDa/ M–
cfj]bg k]z u/]sf] sfof{no M –
JolQmut ljj/0f
gfd, y/
g]kfnLdf M ===========================================================================
cu|]hLdf M ===========================================================================
hGd ldlt ===============================================================================
hGd :yfg ======================================== b]z ====================================
afa'sf] gfd M ============================================================ afh]sf] gfd M ==================================== ============
k]zf
gful/stf ;DaGwL ljj/0f
gful/stf gDa/ M =========== gful/stfsf] lsl;d M =================
hf/L ldlt M =========== hf/L ePsf] :yfg M =================
hf/L ug]{ sfof{no M ======================================
jtg
:yfoL,–
c~rn M ======================== lhNnf M ===================================== g=kf=÷uf=lj=;= =========================
c:yfoL
c~rn M ======================== lhNnf M ===================================== g=kf=÷uf=lj=;= =========================
;Dks{ gDa/ M ============= df]afOn gDa/ M ================
Od]n 7]ufgf M ==========================
z}lIfs of]Uotf
lzIf0f ;+:yf pkflw >]0fL s}lkmot
bIftf jf tfnLd –ePdf k|df0f kq /fVg]_
k|lzIf0f ;+:yf pkflw >]0fL s}lkmot
cg'ej
ldlt @)&#.$.!& sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km/ ul/Psf] .
cf}+7fsf] 5fk
bfofF
afofF
?= !) sf]
l6s6
kf;kf]6{
;fO{hsf] kmf]6f]
www.lawcommissoin.gov.np
98
sfd u/]sf] ;+:yf sfd u/]sf] kb sfd u/]sf] cjlw 5f]8\g' kg]{ sf/0f
dfly pNn]v eP b]lv afx]s cGo k]zf eP xfnsf] k]zf M–
a}jflxs cj:yf– ljjflxt÷cljjflxt
zf/Ll/s cj:yf -:j3f]if0ff_
!= k|x/L sd{rf/Ldf gofF lgo'Qm x'gsf] nflu d]/f] zf/Ll/s cj:yf k"0f{ ?kdf :jYo 5 .
@= d}n] s'g} bL3{sfnLg /f]u afkt s'g} lsl;dsf] nfdf] cjlw;Ddsf] cf}iflw ;]jg ug]{ u/]sf] 5}g .
#= dnfO{ s'g} lsl;dsf] d'6', sn]hf] / d[uf}nf ;DaGwL /f]u nfu]sf] cyjf ;f] ;DaGwL zNolqmof u/]sf 5}g .
$= d}n] s'g} lsl;dsf] cf}iflwhGo -nfu" cf}ifw_ kbfy{ ;]jg ug]{ u/]sf] 5}g .
%= d]/f] dfgl;s cj:yf 7Ls 5 . d k|x/L sd{rf/L x'g of]Uo 5' . h:tf];'s} cj:yfdf klg ;Gt'nt /x]/ sfd ug{
;S5' .
cGo 3f]if0ff
!= d s'g} klg /fhgLlts bnsf] ;b:o /x]sf] 5}g tyf ;f] afkt s'g} kb wf/0f u/]sf] 5}g .
@= xfn;Dd d s'g} klg /fli6«o vyjf cGt/fli6«o cftÍsf/L ;Ë7gsf] ;b:o /x]sf] 5}g / To; afkt s'g} ;hfo
kfPsf] cyjf vf]hLsf] ;"rLdf /x]sf] 5}g .
#= d}n] s'g} klg g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo kfPsf] 5}g / To:tf] lsl;dsf] ;hfo kfpg] sfo{
;d]t u/]sf] 5}g .
$= d}n] s'g} klg dfga clwsf/ / dfgjLo sfg"gsf] pnª\3gdf ;hfo kfpg] sfo{ u/]sf] 5}g .
%= d}n] b]zsf] s'g} efudf / ljb]zdf ;d]t s'g} ck/fw u/]sf] 5}g / vf]hL cyjf km/f/sf] ;'rLdf /x]s]f 5}g .
^= d]/f] rl/q /fd|f] /x]sf] 5 / d]/f] rl/q lgDg b;O{ JolQmx?af6 ;d]t a'em\g ;lsG5 . –gfd, 7]ufgf, kb, df]jfO{n
gDa/_
-s_
-v_
&= d]/f] kl5Nnf] ;dodf lvlrPsf] cBfjlws kf;kf]6{ ;fOhsf] b'O{ k|lt kmf]6f] o;};fy ;dfj]z /flvPsf] 5 .
*= d]/f] gful/stf nufot z}lIfs of]Uotf tyf rfl/lqs / cGo cg'ejsf ;fy} ;DalGwt Jofj;flos kl/ifb\df btf{
ePsf o;};fy ;+nUg k|df0f k|df0f kqx? lgDgfg';f/ qmda4 ?kdf /flvPsf 5g\ M
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
-r_
laefuLo pDd]bjf/x?sf] k|of]hgsf] nflu dfq M–
!= xfnsf] bhf{ M @= ;+s]t g+=
#= b/aGbL M $= sDKo"6/ sf]8 g+=
dfly n]lvPsf] ljj/0f l7s ;fFrf] 5 . hfgL a'emL em'7\7f s'/f n]lv lbPsf] 7x/] lgod adf]lhd ;x'Fnf a'emfpFnf .
ldlt M
b|i6Ao M dfly n]lvPsf] b]lv afx]s cGo s'/f v'nfpg' k/]df 5'§} kfgfdf n]lv cfj]bg ;fy /fVg' xf]nf .
===================================
cfj]bssf] x:tfIf/
www.lawcommissoin.gov.np
99
cg';"rL–%
-lgod !$ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
k|x/L k|wfg sfof{no
k/LIff k|j]zkq
-k|x/L===================================== kbsf] v'Nnf k|ltof]lutfTds k/LIffsf] nflu_
-s_ lj1fkg ldlt M–
-v_ lj1fkg g+= M–
-u_ btf{, gDa/ M–
-3_ gfd, y/ M–
-ª_ pd]/ M–
-r_ >]0fL, tx M–
-5_ pDd]bjf/sf] b:tvt gd"gf M–
egf{ 5gf}6 zfvfsf ;DalGwt sd{rf/Ln] eg]{ M–
o; sfof{noaf6 lnO{g] pQm kbsf] k/LIffdf tkfO{nfO{ lgDg s]Gb|af6 ;lDdlnt x'g cg'dlt lbO{Psf] 5 . lj1fkgdf
tf]lsPsf] zt{ gk'u]sf] 7x/ ePdf h'g;'s} cj:yfdf klg of] cg'dlt /2 x'g;Sg] 5 .
k/LIff s]Gb| M–
b|i6Jo M -!_ s[kof k5f8L x]g{'xf]nf .
-@_ cg'QL0f{ ePsf pDd]bjf/sf] xsdf k|f/lDes :jf:Yo kl/If0f nufotsf s'g k/LIffdf lgh pDd]bjf/
cg'QL0f{ ePsf] xf], ;f] v'nfO{ k|dfl0ft u/L lghnfO{ lbg' kg]{5 / ;f] sf] clen]v /fVg' kg]{5 .
k|x/L k|wfg sfof{no
k/LIff k|j]zkq
-k|x/L===================================== kbsf] v'Nnf k|ltof]lutfTds k/LIffsf] nflu_
-s_ lj1fkg ldlt M–
-v_ lj1fkg g+= M–
-u_ btf{, gDa/ M–
-3_ gfd, y/ M–
-ª_ pd]/ M–
-r_ >]0fL, tx M–
-5_ pDd]bjf/sf] b:tvt gd"gf M–
egf{ 5gf}6 zfvfsf ;DalGwt sd{rf/Ln] eg]{ M–
o; sfof{noaf6 lnO{g] pQm kbsf] k/LIffdf tkfO{nfO{ lgDg s]Gb|af6 ;lDdlnt x'g cg'dlt lbO{Psf] 5 .
lj1fkgdf tf]lsPsf] zt{ gk'u]sf] 7x/ ePdf h'g;'s} cj:yfdf klg of] cg'dlt /2 x'g ;Sg]5 .
k/LIff s]Gb| M–
b|i6Jo M -!_ s[kof k5f8L x]g{'xf]nf .
kf;kf]6{ ;fO{hsf] k'/}
d'vfs[lt b]lvg] t:jL/
oxfF 6f:g] / t:jL/ /
kmf/fddf kg]{ u/L
pDd]bjf/n] ;lx ug]{ .
k|x/L lgodfjnL, @)&! sf] lgod ( sf] pklgod -%_
cg';f/sf] s'g s'g ;d"xdf b/vf:t kmf/fd a'emfPsf] xf]
tn pNn]v ug{'xf];\ .
dlxnf M–====================================
cflbjf;L÷hghflt M–===================================
dw];L M–===================================
blnt M–===================================
lk5l8Psf] If]q M–===================================
v'Nnf M–===================================
=========================================
clws[tsf] b:tvt
kf;kf]6{ ;fO{hsf] k'/}
d'vfs[lt b]lvg] t:jL/
oxfF 6f:g] / t:jL/ /
kmf/fddf kg]{ u/L
pDd]bjf/n] ;lx ug]{ .
k|x/L lgodfjnL, @)&! sf] lgod ( sf] pklgod -%_
cg';f/sf] s'g s'g ;d"xdf b/vf:t kmf/fd a'emfPsf]
xf] tn pNn]v ug{'xf];\ .
dlxnf M–====================================
cflbjf;L÷hghflt M–===================================
dw];L M–===================================
blnt M–===================================
lk5l8Psf] If]q M–===================================
v'Nnf M–===================================
www.lawcommissoin.gov.np
100
-@_ cg'QL0f{ ePsf pDd]bjf/sf] xsdf k|f/lDes :jf:Yo kl/If0f nufotsf s'g k/LIffdf lgh
pDd]bjf/ cg'QL0f{ ePsf] xf], ;f] v'nfO{ k|dfl0ft u/L lghnfO{ lbg' kg]{5 / ;f] sf] clen]v
/fVg' kg]{5 .
=========================================
clws[tsf] b:tvt
www.lawcommissoin.gov.np
101
cg';"rL–^
-lgod @) sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
zky u|x0f
g]kfn /fHodf zflGt;'/Iff / ;'Joj:yf sfod u/L hgtfsf] hLp, wg / :jtGqtfsf]
;+/If0f ug{ g]kfnsf] ;+ljwfg k|lt k"0f{tof lgi7fjfg /xL cfˆgf] ;Dk"0f{ of]Uotf, 1fg /
ljj]sn] EofP;Dd cfˆgf] st{JonfO{ eo, kIfkft, nf]e, dfof jf 4}ifefj g/fvL kfng
ug]{5' egL d= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = ;To, lgi7f,
k|ltj4tf ;lxt k|lt1f ub{5' / b]z / hgtfsf]] gfddf zky lnG5' .
zkyu|x0f ug]{sf] ;xL M– zkyu|x0f u/fpg]sf] ;xL M –
gfd M– ldlt M–
ldlt M gfd M–
:yfgM– kb M–
sfof{noM–
www.lawcommissoin.gov.np
102
cg';"rL–&
-lgod #! sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd
efu–!
/fhkqflÍt k|x/L clws[tsf nflu
!=cjlw========================ldlt===========================b]lv===================;Dd
@=JolQmut gDa/===========================
#=gfd, y/==============================================================
$=bhf{=======================================================
%=sfo{/t sfof{no ==============================================================
^=k|ltj]bg cjlwdf sfo{/t cGo sfof{nox¿M–===================================================================
&= z'? lgo'lQm ldlt M– =============================== *= xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M– ============================
(= sfo{ ;Dkfbg ljj/0f M–
-!_ zflGt ;'/Iff Joj:yfkg jf sfo{qmd sfof{Gjogsf] ljj/0f M–
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
-@_ ck/fw lgoGq0f jf ;dGjo, cg'udg tyf lgoGq0f kIfdf ul/Psf sfo{x¿M–
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
-#_ l;h{gzLn Pj+ nugl;n sfo{x¿M–
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
-$_ Joj:yfkg tyf cGo If]qdf u/]sf pNn]vgLo sfo{x¿M–
-s_
-v_
www.lawcommissoin.gov.np
103
-u_
-3_
-ª_
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldlt – sd{rf/Lsf] b:tvt M–
gfd y/ M
ldlt M
!)= cfwf/e"t d"NofÍg
-!_ JolQmut u'0fsf] d"NofÍg
l;=g+= d"NofÍg stf{ ;'kl/j]Ifssf]
d"NofÍg
-k"0ff{Í *_
k'g/fjnf]sgstf{
sf] d"NofÍg
-k"0ff{Í $_
k'g/fjnf]sg
;ldltsf]
d"NofÍg
-k"0ff{Í $_
ljj/0f
1. OdfGbf/L÷g}ltstf
2. cg'zf;g
3. lzi6tf
4. cfTdljZjf;
5. ldng;f/
6. ;xsfo{
7. lgikIftf
8. ;]jf k|jfx÷hg ;Dks{
9. ;]jf k|lt lgi7f
10. zf/Ll/s Ifdtf
hDdf k|fKtfÍ cÍM–
cIf/M–
cÍM–
cIf/M–
cÍM–
cIf/M–
www.lawcommissoin.gov.np
104
-@_ sfo{s'zntfsf] d"NofÍg
l;=g+= d"NofÍgstf{ ;'kl/j]Ifssf]
d"NofÍg
-k"0ff{Í *_
k'g/fjnf]sgstf{sf]
d"NofÍg
-k"0ff{Í $_
k'g/fjnf]sg
;ldltsf] d"NofÍg
-k"0ff{Í $_
ljj/0f
1. k]zfut 1fg
2. of]hgf th'{df / sfof{Gjog ug{
;Sg] Ifdtf
3. g]t[Tj ug{ ;Sg] v'aL
4. lg0f{ofTds Ifdtf
5. pQ/bfloTj
6. sfdsf] kl/0ffd
7. b"/bzL{tf
8. l;h{gzLntf
9. k|]l/t ug]{ v'aL÷;~rf/ Ifdtf
10. k|lalw ;r]tgf÷ Ifdtf
hDdf k|fKtfÍ cÍM–
cIf/M–
cÍM–
cIf/M–
cÍM–
cIf/M–
-#_ sfof{Gjog l:yltsf] d"NofÍg
l;=g+= d"NofÍgstf{ ;'kl/j]Ifssf]
d"NofÍg
-k"0ff{Í $_
k'g/fjnf]sgstf{
sf] d"NofÍg
-k"0ff{Í @_
k'g/fjnf]sg
;ldltsf]
d"NofÍg
-k"0ff{Í @_
ljj/0f
1. zflGt ;'/Iff Joj:yfkg jf sfo{qmd
sfof{Gjogsf] d"NofÍg
2. ck/fw lgoGq0f jf ;dGjo cg'udg tyf
lgoGq0f kIfdf ePsf sfo{sf] d"NofÍg
3. l;h{gzLn Pj+ nuglzn sfo{sf] d"NofÍg
4. Joj:yfkg tyf cGo If]qdf ul/Psf sfo{sf]
d"NofÍg
hDdf k|fKtfÍ cÍM–
cIf/M–
cÍM–
cIf/M–
cÍM–
cIf/M–
www.lawcommissoin.gov.np
105
-$_ v08 -!_, -@_ / -#_ adf]lhd k|fKt u/]sf] s"n cÍ
hDdf k|fKtfÍ cÍM–
cIf/M–
cÍM–
cIf/M–
cÍM–
cIf/M–
;'kl/j]Ifssf] gfd y/M k'g/fjnf]sgstf{sf] gfd y/M
b:tvtM b:tvtM
JolQmut g+=M JolQmut g+=M
bhf{M bhf{M
sfof{noM sfof{noM
ldltM ldltM
k'g/fjnf]sg ;ldlt
l;=g+= gfdy/ kb kl/ro÷Jo=g+= sfof{no b:tvt
!=
@=
#=
$=
b|i6Jo M
-!_ ;'kl/j]Ifsn] sfo{;Dkfbg d"NofÍg u/L cÍ k|bfg ubf{ v08 -!_ / -@_ sf] dxndf plNnlvt k|To]s
cfwf/ jfkt clt pQd -)=*) _, pQd -)=&)_, ;fdfGo -)=^)_ / Go"g -)=%)_ cÍ tyf v08 -#_ sf]
dxndf plNnlvt k|To]s cfwf/ jfkt clt pQd -!=)_, pQd -)=*_, ;fdfGo -)=^)_ / Go"g -)=%)_ cÍ
k|bfg ug'{ kg]{5 .
-@_ k'g/fjnf]sgstf{ / k'g/fjnf]sg ;ldltn] sfo{;Dkfbg d"NofÍg u/L cÍ k|bfg ubf{ v08 -!_ / -@_ sf]
dxndf plNnlvt k|To]s cfwf/ jfkt clt pQd -)=$)_, pQd -)=#%_, ;fdfGo -)=#)_ / Go"g -)=@%_
cÍ tyf v08 -#_ sf] dxndf plNnlvt k|To]s cfwf/ jfkt clt pQd -)=%)_, pQd -)=$)_, ;fdfGo
-)=#)_ / Go"g -)=@%_ cÍ k|bfg ug'{ kg]{5 .
www.lawcommissoin.gov.np
106
efu–@
/fhkq cglÍt k|x/L -h'lgo/ k|x/L clws[t_ sf] lgldQ
cjlw========================ldlt===========================b]lv===================;Dd
JolQmut gDa/===========================
gfd y/=================================== bhf{=================b/aGbL====================================sfo{/t =========================
egf{ ldlt===============================a9'jf ldlt============================= .
l;=g+= JolQmut u'0f, rl/q,
Ifdtf / sfo{ ;Dkfbg
;'kl/j]Ifssf]
d"NofÍg
k'g/fjnf]sgstf{sf]
d"NofÍg
k'g/fjnf]sg
;ldltsf] d"NofÍg
hDdf k|To]s dxndf
clwstd @=))
cÍsf] b/n]
@)=))
k|To]s dxndf
clwstd !=))
cÍsf] b/n] !)
k|To]s dxndf
clwstd !=) cÍsf]
b/n] !)
1. ;]jf k|lt lgi7f
2. l:ylt cg';f/ sfd ug]{
Ifdtf / lg0f{fos zlQm
3. cg'zf;g, nugzLn /
lzi6tf
4. zf/Ll/s Ifdtf, ;fx; /
;xg zlQm
5. g]t[Tj tyf pQ/bfloTj
jxg ug{;Sg] Ifdtf
6. Jofj;flos 1fg, zLksf]
k|of]u / sfo{ s'zntf
7. cleAolQm Ifdtf tyf
;xof]uL efjgf
8. lgb]{zg cg';f/ sfd ug]{
Ifdtf
9. sfdsf] :t/ / kl/df0f
10. ;]jfu|fxL k|ltsf] Aoaxf/
hDdf
;'kl/j]Ifssf] gfd M k'g/fjnf]sgstf{sf] gfd M k'g/fjnf]sg ;ldltsf]
kbflwsf/Lsf] gfd, b:tvt, ldlt,
bhf{ tyf sfof{no M
b:tvt M b:tvt M -s_
ldlt M ldlt M -v_
bhf{ M bhf{ M -u_
sfof{no M sfof{no M
www.lawcommissoin.gov.np
107
b|i6Jo M
-!_ ;'kl/j]Ifsn] sfo{;Dkfbg d"NofÍg u/L cÍ k|bfg ubf{ clt pQd -@=) _, pQd -!=&%_, ;fdfGo -!=%_ /
Go"g -!=@%_ cÍ k|bfg ug'{ kg]{5 .
-@_ k'g/fjnf]sgstf{ / k'g/fjnf]sg ;ldltn] sfo{;Dkfbg d"NofÍg u/L cÍ k|bfg ubf{ clt pQd -!=)_,
pQd -)=*%_, ;fdfGo -)=&)_ / Go"g -)=^)_ cÍ k|bfg ug'{ kg]{5 .
efu–#
/fhkqcglÍt k|x/L -k|x/L xjNbf/ / k|x/L hjfg_ sf] lgldQ
cjlw========================ldlt===========================b]lv===================;Dd
JolQmut gDa/===========================
gfd y/=================================== bhf{=================b/aGbL======================================sfo{/t
=========================
egf{ ldlt===============================a9'jf ldlt============================= .
l;=g+= JolQmut u'0f, rl/q,
Ifdtf / sfo{ ;Dkfbg
;'kl/j]Ifssf]
d"NofÍg
k'g/fjnf]sgstf{
sf] d"NofÍg
k'g/fjnf]sg
;ldltsf]
d"NofÍg
hDdf k|To]s dxndf
clwstd @=))
cÍsf] b/n]
@)=))
k|To]s dxndf
clwstd !=))
cÍsf] b/n] !)
k|To]s dxndf
clwstd !=)
cÍsf] b/n] !)
1. ;]jf k|lt lgi7f
2. Jofj;flos 1fg, zLksf]
k|of]u / sfo{ s'zntf
3. cg'zf;g, nugzLn /
lzi6tf
4. zf/Ll/s Ifdtf, ;fx; /
;xg zlQm
5. l:ylt cg';f/ sfd ug]{
Ifdtf / lg0f{fos zlQm
6. cleAolQm Ifdtf tyf
;xof]uL efjgf
7. ;]jfu|fxL k|ltsf] Aoaxf/
8. lgb]{zg cg';f/ sfd ug]{
Ifdtf÷ cfb]zsf] kfngf
9. xflh/L / ;dosf] kfngf
10. sfdsf] :t/ / kl/df0f
hDdf
;'kl/j]Ifssf] gfd M k'g/fjnf]sgstf{sf] gfd M k'g/fjnf]sg ;ldltsf]
kbflwsf/Lsf] gfd, b:tvt, ldlt,
bhf{ tyf sfof{no M
www.lawcommissoin.gov.np
108
b:tvt M b:tvt M -s_
ldlt M ldlt M -v_
bhf{ M bhf{ M -u_
sfof{no M sfof{no M
b|i6Jo M
-!_ ;'kl/j]Ifsn] sfo{;Dkfbg d"NofÍg u/L cÍ k|bfg ubf{ clt pQd -@=) _, pQd -!=&%_, ;fdfGo -!=%_ /
Go"g -!=@%_ cÍ k|bfg ug'{ kg]{5 .
-@_ k'g/fjnf]sgstf{ / k'g/fjnf]sg ;ldltn] sfo{;Dkfbg d"NofÍg u/L cÍ k|bfg ubf{ clt pQd -!=) _,
pQd -)=*%_, ;fdfGo -)=&_ / Go"g -)=^_ cÍ k|bfg ug'{ kg]{5 .
www.lawcommissoin.gov.np
109
cg';"rL–*
-lgod #! sf] pklgod -@)_ ;Fu ;DalGwt _
sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg lgb]{lzsf
sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd ebf{ kfngf ug'{kg]{ lgb]{lzsf M
-s_ d"NofÍg x'g] k|x/L sd{rf/Lsf nflu M
-!_ cfk"mn] ;Dkfbg u/]sf] sfo{x?nfO{ ;DalGwt dxndf pNn]lvt zLif{sdf a'Fbfut / a:t'k/s
kl/0ffd ;d]t b]lvg] u/L pNn]v ug'{ kg]{5 .
-@_ ;Dkflbt sfo{ adf]lhd s'g} dxTjk"0f{ pknJwL jf k|ult ePsf] eP ;f] sf] ljj/0f ;d]t pNn]v
ug'{ kg]{5 .
-#_ a'+bf g+= -!_ / -@_ nfO{ ;dy{g ug]{ s'g} cflwsf/Ls kq, lnvt eP ;f] af/]df klg ;+lIfKt ¿kdf
pNn]v ug'{ kg]{5 .
-$_ cfk"mnfO{ tf]lsPsf] lhDd]jf/L lgjf{x ubf{ cfk"mn] kfPsf] k'/:sf/, sb/kq, k|z+;fkq, Go'gtd tyf
cltl/Qm z}lIfs of]Uotf tyf ljefuLo jf cGo sf/jfxL ;d]tsf af/]df pNn]v ug'{ kg]{5 .
-%_ >[hgl;n sfo{ cGtu{t lgoldt sfdsf] cltl/Qm g]kfn ;/sf/ jf k|x/L k|wfg sfof{noaf6 u7g
ul/Psf] ljz]if ;ldltdf /xL sfo{;Dkfbg u/]sf] jf cfk"mn] ;Dkfbg u/]sf] To:tf] sfo{n] ;Ë7g,
sfof{no tyf cfd hgtfdf k|ToIf ¿kn] b]lvg] ul/ kf/]sf] ;s/fTds k|efj emlNsg] / sfg"g /
Joj:yf sfod ug{] sfo{nfO{ dfq pNn]v ug'{kg]{5 .
-^_ tf]lsPsf] cjlwdf cfk"mn] ;Dkfbg u/]sf d"NofÍg x'g' kg]{ sfo{x¿nfO{ dfq pNn]v u/L kmf/fd eg'{
kg]{5 . To;/L kmf/fd ebf{ cfˆgf] JolQmTj, sfo{ Ifdtf / :t/nfO{ emNsfpg] u/L j:t'lgi7 /
tYout cfwf/df eg'{ kg]{5 .
-v_ ;'kl/j]Ifs, k'g/fjnf]sgstf{ / k'g/fjnf]sg ;ldltsf nflu M
-!_ d"NofÍg x'g] k|x/L sd{rf/Ln] k]z u/]sf] sfo{ ljj/0fnfO{ lghn] ;Dkfbg u/]sf] sfo{:t/, Ifdtf,
Go'gtd tyf cltl/Qm z}lIfs of]Uotf / k|:t'tLs/0f tyf lghsf] JolQmut kmfondf /x]sf
sfuhftx¿ / cGo kl/l:ytLnfO{ ;d]t ljrf/ u/L d"NofÍg ug'{ kg]{5 .
-@_ ;f7L k|ltzt eGbf sd / gAa] k|ltzt eGbf a9L cÍ k|bfg ubf{ cfwf/ / sf/0f v'nfpg' kg]{5 .
-#_ d"NofÍg x'g] k|x/L sd{rf/Ln] cfˆgf] sfo{ ;Dkfbg ubf{ k|x/L ;Ë7g, sfof{nosf] 5jL pRr
agfPsf] / cfd hgtf;Fu ;f}xfb{k"0f{ Pj+ gful/sd}qL sfo{ / Joaxf/ u/]sf] ePdf ;f]nfO{ ;d]t
cfwf/ dfgL d"NofÍg ug'{ kg]{5 .
-$_ d"NofÍg x'g] k|x/L sd{rf/Ln] kfPsf] k'/:sf/ / ;hfosf] sf/0f / k[i7e"ld ;d]tnfO{ ljrf/ u/L
d"NofÍg ug'{ kg]{5 . k6s k6s ljefuLo sf/jfxLdf k/]sf] k|x/L sd{rf/Lsf] ;f] adf]lhd d"NofÍg
gug]{ ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] ;d]t ;f]xL cfwf/df d"NofÍg x'g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
110
cg';"rL–(
-lgod #@ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
ef}uf]lns If]qsf] ljj/0f
æsÆ ju{
-!_ ;b/d'sfd jfx]s tfKn]h'Ë lhNnfsf] ;a} efu
-@_ g'd ;lxt blIf0f afx]s ;+v'jf;ef lhNnfsf] ;a} efu
-#_ ;b/d'sfd afx]s ;f]n'v'Da' lhNnfsf] ;a}efu
-$_ bf]nvf lhNnfsf] nfdfau/ / /f]NjflnË If]q
-%_ wflbË lhNnfsf] ;]tLjf; pQ/sf] l;+xf/If]q
-^_ ;bd'sfd jfx]s dgfË lNnfsf] ;a}efu
-&_ uf]/vf l;bL{jf; pQ/sf] nfs]{ If]q
-*_ wf}nflu/L c~rnsf] 6's'r] eGbf blIf0fL If]qafx]s d':tfË lhNnf / pQ/L jfUn'Ësf] 9f]/kf6g If]q
-(_ ;b/d'sfd jfx]s /f]Nkf / ?s'd lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!)_ ;b/d'sfd jfx]s x'Dnf, h'Dnf, d'u', sfnLsf]6 / 8f]Nkf lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!!_ ;b/d'sfd jfx]s hfh/sf]6 lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!@_ ;b/d'sfd jfx]s aemfË / afh'/f lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!#_ ;b/d'sfd jfx]s bfr'{nf lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
ævÆ ju{
-!_ ;b/d'sfd jfx]s kfFry/ lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-@_ ;b/d'sfd jfx]s ef]hk'/, t]x|y'd lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-#_ ;+v'jf;ef lhNnfsf g'd ;lxt blIf0fL If]q
-$_ ;b/d'sfd jfx]s cf]vn9'Ëf / vf]6fË lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-%_ ;b/d'sfd jfx]s /fd]5fk lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-^_ nfd]au/ / /f]NjfnLË If]qafx]s bf]nvf lhNnfsf] ;Dk"0f{efu
-&_ /;'jf lhNnfsf] /fDr] eGbf pQ/sf] If]q
-*_ nDh'Ë lhNnfsf] v'bL pQ/L If]q
-(_ ;b/d'sfd jfx]s c3f{vfFrL / u'NdL lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!)_ ;b/d'sfd jfx]s DofUbL / kj{t lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!!_ d':tfË lhNnfsf] dfkmf{6's'r] eGbf blIf0fL If]q / pQ/ jfUn'Ë lhNnfsf] 9f]/kf6g If]q / DofUbL
lhNnfsf] lg:sf]6 kxf8af6 blIf0f tkm{ jfUn'Ë lhNnfsf] tf/fufp+ ljsfz ;ldltdf kg]{ /ftfdf6f
x'+b} u'NdL lhNnf pQ/ blIf0f cIff+z /]vfsf] k"jL{ efu afx]ssf] jfUn'Ë
-!@_ ;b/d'sfd jfx]s ;Nofg / Ko'7fg lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!#_ ;b/d'sfd jfx]s 8f]6L / cf5fd lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!$_ ;b/d'sfd jfx]s 88]nw'/f / j}t8L lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
111
-!%_ ;b/d'sfd jfx]s b}n]v lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
æuÆ ju{
-!_ æsÆ / ævÆ df k/]sf lhNnfsf ;b/d'sfd
-@_ ;b/d'sfd afx]s Onfd lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-#_ ;b/d'sfd afx]s wgs'6f lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-$_ ;b/d'sfd afx]s pbok'/ lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-%_ ;b/d'sfd afx]s l;Gw'nL lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-^_ ;b/d'sfd afx]s l;Gw'kfNrf]s lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-&_ ;]tLjf; pQ/sf] l;+xf/ afx]s wflbË lhNnfsf] afFsL ;Dk"0f{ efu
-*_ /;'jf lhNnfsf] /fDr] ;lxtsf] blIf0fL If]q
-(_ ;b/d'sfd afx]s tgx'F / :ofËhf lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!)_ l;lb{jf; pQ/sf] nfs]{ If]q afx]s uf]/vf lhNnfsf] afFsL ;Dk"0f{ efu
-!!_ v'bL pQ/ afx]s ndh'Ë lhNnfsf] afFsL ;Dk"0f{ efu
-!@_ ;b/d'sfd afx]s kfNkf lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!#_ DofUbL lhNnfsf] lg/sf]6 kxf8af6 blIf0f tkm{ afUn'Ë lhNnfsf] tf/f ufpF ljsf; ;ldltdf kg]{
/ftdf6f ufpF x'b+} u'NdL lhNnfnfO{ 5'g] pQ/, blIf0f cIff+z /]vf b]lv k"j{ kg]{ afUn'Ë lhNnfsf] afFsL
efu
-!$_ ;b/d'sfd afx]s bfË lhNnfsf] ;Dk"0f{ kxf8L efu
-!%_ ;b/d'sfd afx]s alb{of / ;'v]{t lhNnfsf] ;Dk"0f{ kxf8L efu
-!^_ g'jfsf]6, sfe|], nlntk'/ -pkTosf aflx/_ df]/Ë, gjnk/f;L, lrtjg / dsjfgk'/sf kxf8L ufpF
ljsf; ;ldltx?
æ3Æ ju{
-!_ æuÆ ju{df k/]sf lhNnfsf ;b/d'sfd
-@_ ;b/d'sfd afx]s emfkf lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-#_ ;b/d'sfd afx]s df]/Ë, ;'g;/L lhNnfsf] t/fO{ efu
-$_ ;b/d'sfd afx]s wg'iff, dxf]Q/L / ;nf{xL lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-%_ ;b/d'sfd afx]s ;Kt/L / l;/xf lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-^_ ;b/d'sfd If]q / df /x]sf kxf8L uf= lj= ;= afx]s g'jfsf]6 / sfe|]knfGrf]s lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-&_ ;b/d'sfd afx]s af/f, k;f{, /f}tx6 / lrtjg / dsjfgk'/ lhNnfsf] afFsL efu
-*_ ;b/d'sfd afx]s sf:sL lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-(_ ;b/d'sfd afx]s gjnk/f;L / slknj:t' lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!)_ ;b/d'sfd / gu/kflnsf If]q afx]s ¿kGb]xL lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!!_ ;b/d'sfd afx]s afFs] lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!@_ ;b/d'sfd afx]s s}nfnL lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
-!#_ ;b/d'sfd afx]s s~rgk'/ lhNnfsf] ;Dk"0f{ efu
æªÆ ju{
-!_ æ3Æ ju{df k/]sf lhNnfsf ;b/d'sfd
-@_ ¿kGb]xL lhNnfsf] gu/kflnsf If]q
-#_ sf7df8f}, nlntk'/ / eQmk'/
-$_ o'Pg ;]jf jf ljb]zl:yt g]kfnL s'6gLlts lgof]u
www.lawcommissoin.gov.np
112
cg';"rL—!)
-lgod #% sf] pklgod -$_ / lgod !%) sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
a9'jf x'g cfjZos kg]{ cfwf/e"t tyf ;]jfsfnLg tfnLdx¿
-s_ clgjfo{ cfwf/e"t tfnLd M
!= k|x/L hjfg cfwf/e"t tfnLd
@= k|x/L ;xfos lg/LIfs -cfwf/e't cNksfnLg_ tfnLd
#= k|x/L ;xfos lg/LIfs cfwf/e"t tfnLd
$= k|x/L lg/LIfs cfwf/e"t tfnLd -PGDPS tfnLd ;d]t_
%= k|x/L lg/LIfs -cNksfnLg cfwf/e"t_ tfnLd
^= k|x/L k|fljlws cfwf/e"t tfnLd
-v_ ;]jfsfnLg tfnLd M
!= k|x/L hjfg / xjNbf/ kbsf nflu
-s_ zf/Ll/s tGb'?:tL
-v_ k|x/L sfo{
-u_ ck/fw cg';Gwfg jf lgoGq0f
-3_ ;'/Iff
-ª_ k|zf;g tyf sfof{no ;~rfng
@= k|x/L ;xfos lg/LIfs / k|x/L gfoj lg/LIfs kbsf nflu
-s_ ck/fw cg';Gwfg jf lgoGq0f
-v_ k|x/L sfo{
-u_ ;'/Iff
-3_ k|zf;g tyf sfof{no ;~rfng
#= k|x/L lg/LIfs b]lv k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs kbsf nflu
-s_ ck/fw cg';Gwfg jf lgoGq0f
-v_ ;'/Iff
-u_ k|x/L sfo{
-3_ k|zf;g tyf sfof{no Joj:yfkg
-u_ ;]jfsfnLg ;d"xut tfnLdx? M
-!_ ck/fw cg';Gwfg tyf lgoGq0f ;d"x
-s_ ck/fw cg';Gwfg tfnLd
-v_ nfu" cf}ifw lgoGq0f tfnLd
-u_ ljikmf]6g cg';Gwfg tfnLd
-3_ sfp06/ lkm6 ;DaGwL tfnLd
-ª_ ck/fw lgoGq0f ;DaGwL tfnLd
-r_ ck/fw ;dfrf/ ;Íng
-5_ 36gf:yn cg';Gwfg tfnLd
-h_ ck/fw cg';Gwfg tyf lgoGq0f ;DaGwL tfnLd
-em_ dlxnf tyf afnaflnsf;Fu ;DaGwL ck/fw cg';Gwfg tfnLd
-`_ O{G6]nLh]G; tfnLd
www.lawcommissoin.gov.np
113
-6_ ck/fw cg';Gwfg tyf lgoGq0f ;DaGwL cGo tfnLdx?
-@_ ;'/Iff
-s_ ljlzi6 JolQmsf] ;'/Iff
-v_ ljdfg:yn ;'/Iff
-u_ sfof{no tyf cf}Bf]lus k|lti7fgsf] ;'/Iff
-3_ k|lt ljb|f]x
-ª_ k|lt hf;';L
-r_ JolQmut ;'/Iff
-5_ /fhdfu{ ;'/Iff
-h_ ;'/Iff ;xfos tfnLd
-em_ ;'/Iff;Fu ;DaGwL cGo tfnLdx?
-#_ k|x/L sfo{
-s_ ljikmf]6s kbfy{ tyf xftxltof/ tfnLd
-v_ l;lgo/ sdf08
-u_ h'lgo/ sdf08
-3_ ;]S;g lnl8ª
-ª_ k|sf]k p4f/ tyf Joj:yfkg tfnLd
-r_ le8 lgoGq0f
-5_ ljz]if sf/jfxL snf tfnLd
-h_ xltof/ dd{t tyf ;+xf/ tfnLd
-em_ h'8f], s/fFt], t]SjfGbf] nufot vfnLxft n8fO{ ;DaGwL cfwf/e"t tyf pGgt
tfnLdx?
-`_ k|x/L 3f]8r9L cfwf/e"t tfnLd
-6_ 6\ofS6L;\ ;DaGwL tfnLd
-7_ zf/Ll/s Jofofd tyf of]u k|lzIf0f tfnLd
-8_ UN FPU Pre Deployment tfnLd
-9_ k|x/L ljz]if sfo{bn tfnLd
-0f_ gful/s k|lt/Iff (High Risk Operation Course)
-t_ k|x/L sfo{ ;DaGwL cGo tfnLdx?
-$_ k|x/L Joj:yfkg
-s_ Strategic Management tfnLd
-v_ k|x/L Joj:yfkg tfnLd
-u_ rf}sL sdf08/ tfnLd
-3_ cfly{s k|zf;g tfnLd
-ª_ lhG;L tfnLd
-r_ Onfsf k|x/L sfof{no k|d'v
-5_ ;Ldf k|x/L sfof{no k|d'v tfnLd
-h_ k|x/L ;fdfGo k|zf;g tfnLd
-em_ sd{rf/L k|zf;g tfnLd
-`_ sfof{no tyf clen]v Joj:yfkg tfnLd
-6_ sfof{no ;xfos tfnLd
-7_ Joj:yfkg / of]hgf ;DaGwL
-8_ 6«flkms k|x/L ;DaGwL tfnLd
-9_ k|lzIfs k|lzIf0f tfnLd
-0f_ afx\o k|lzIfs k|lzIf0f tfnLd
www.lawcommissoin.gov.np
114
-t_ ;fd'bflos k|x/L tfnLd
-y_ ko{6s k|x/L tfnLd
-b_ 6«flkms Joj:yfkg tfnLd
-w_ 6«flkms lgoGq0f tfnLd
-g_ k|jGw ;xfos tfnLd
-k_ k|x/L Joj:yfkg ;Fu ;DaGwLt tf]lsPsf cGo tfnLdx?
:ki6Ls/0f M
-!_ dfyL plNnlvt ;]jfsfnLg tfnLdsf cltl/Qm ljefuLo cfjZostf cg';f/ k|x/L k|wfg
sfof{no tfnLd lgb]{zgfnosf] l;kmfl/;df tfnLdsf] gfd / kf7\oqmd k|x/L
dxflg/LIfsaf6 :jLs[t eP adf]lhd yk36 tyf ;d"lxs[t x'g]5 .
-@_ k|fljlws k|x/L ;d'xsf sd{rf/Lsf] ;]jfsfnLg tfnLdsf] ;DaGwdf ;DalGwt pk;d"xsf]
nflu cfjZos kg]{ tfnLdsf] gfd / kf7\oqmd k|x/L dxflg/LIfsaf6 :jLs[t eP adf]lhd
x'g]5 .
www.lawcommissoin.gov.np
115
cg';"rL–!!
-lgod #^ sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
d"NofÍg kmf/fd
v08–s
/fhkqflÍt k|x/L sd{rf/Lsf] nflu
!= gfd y/M @= kb M
#= lalzli6s[t sfo{ If]qM $= sfo{/t sfof{noM
%= sfo{/t cjlwM ldlt ========================b]lv ======================;Dd .
^= l;kmfl/;stf{n] a'Fbfut ?kdf ;+If]kdf pNn]v ug{' kg{] laifox?M
-!_ cfˆgf] kbsf] lhDd]jf/L cg';f/ sfo{ ;Dkfbg ug{ ;Sg] :t/ M–
-s_
-v_
-@_ cfk'm sfo{/t O{sfO{ jf ;Ë7gsf] 5lj pRr /fVg k|bz{g u/]sf] l;h{gzLn Pj+ nuglzntfsf] :t/M–
-s_
-v_
-#_ lbOPsf] sfo{÷lhDd]jf/L ;Dkfbg ug{] qmddf k|bz{g u/]sf] :t/ M–
-s_
-v_
-$_ cfjZostf cg';f/ cfO{ k/]sf r'gf}tL jf laz]if lhDd]jf/L lgjf{x ug{ ;Sg] :t/ M–
-s_
-v_
-%_ cfˆgf] ;]jfu|fxL cfd hgtf jf k|x/L ;Ë7gsf cGo k|x/L sd{rf/L;Fu k|bz{g ug{] Aojxf/sf] :t/ M–
-s_
-v_
-^_ laleGg sfof{no÷lgsfo÷O{sfO{ aLr ug{ ;Sg] ;dGjosf] :t/ M–
-s_
-v_
l;kmfl/; ug{] clws[t
gfdy/ M
bhf{ M
b:tvt M
sfof{no M
ldlt M
www.lawcommissoin.gov.np
116
&= d"NofÍgstf{sf] d"NofÍgM–
-!_ lgjf{x u/]sf] r'gf}tL jf laz]if lhDd]jf/Lsf] If]qsf] dxndf cÍ k|bfg ubf{ ;DalGwt sd{rf/Lsf] sfo{ If]q,
l;kmfl/;stf{sf] l;kmfl/; / sfo{ ;Dkfbg :t/ ;d]tnfO{ dWo]gh/ ub}{ b]xfodf pNn]v eP adf]lhd
Go"gtd !, @ jf clwstd # cÍsf b/n] k|bfg ug{ ;lsg]5 .
qm=;+= lgjf{x u/]sf] r'gf}tL jf laz]if lhDd]jf/Lsf] If]q d"NofÍg s}lkmot
! Hff]lvd÷sfo{ ulDe/tfsf] :t/
@ >[hglzntf / sfo{ kl/df0fsf] :t/
# sfo{ ;Dkfbgdf ljz]if1tfsf] :t/
$ k|fKt pknlJwsf] :t/ -;dGjo, ;+u7gsf] 5jL, ;]jfu|fxLsf] ;Gt'li6
cflbsf] cfwf/df_
hDdf
-@_ v08 -!_ df pNn]lvt If]q jfkt k|fKt s"n k|fKtfÍsf] cfwf/df b]xfo adf]lhd Psd'i6 cÍ k|bfg ul/g]5 M–
-s_ $ b]lv ^ cÍ cfPdf ;fdfGo ÷ r'gf}tLk"0f{ lhDd]jf/L jfktsf] cÍ
-v_ & b]lv ( cfPdf dWod:t/sf] r'gf}tLk"0f{ ÷ljz]if lhDd]jf/L jfktsf] cÍ
-u_ !) b]lv !@ cfPdf clt r'gf}tLk"0f{ ÷ ljz]if lhDd]jf/L jfktsf] cÍ
-#+_ d'NoflÍt k|x/L sd{rf/Ln] k|fKt u/]sf] cÍ M
d"NofÍgstf{sf] gfd y/ M
bhf{ M
b:tvt M
sfof{no M
ldlt M
www.lawcommissoin.gov.np
117
v08 v
/fhkq cglÍt k|x/L sd{rf/Lsf] nflu
!= gfd y/ M @= kb M
#= lalzli6s[t sfo{ If]q M $= sfo{/t sfof{no M
%= sfo{/t cjwL M ldlt ========================b]lv ======================;Dd .
^= l;kmfl/;stf{sf] l;kmfl/;M s'g} Psdf lrGx -_ nufpg' kg{] .
-!_ cfˆgf] kbsf] lhDd]jf/L cg';f/ sfo{ ;Dkfbg ug{ ;Sg] :t/ M–
pTs[i6 ;fdfGo ck]Iffs[t ?kdf Go"g
-@_ cfFk'mnfO{ tf]lsPsf] sfo{÷lhDd]jf/L ;Dkfbg ug{] qmddf k|bz{g ul/Psf] :t/M
pTs[i6 ;fdfGo ck]Iffs[t ?kdf Go"g
-#_ cfjZostf cg';f/ cfO{ k/]sf r'gf}tL÷hf]lvd jf laz]if lhDd]jf/L lgjf{x ug{ ;Sg] :t/ M–
pTs[i6 ;fdfGo ck]Iffs[t ?kdf Go"g
-$_ cfˆgf] ;]jfu|fxL cfd hgtf jf ;u7gs} cGo ;b:o;Fu k|bz{g ug{] Aojxf/sf] :t/ M–
pTs[i6 ;fdfGo ck]Iffs[t ?kdf Go"g
-%_ laleGg sfof{no÷lgsfo÷O{sfO{ aLr ug{ ;Sg] ;dGjosf] :t/ M–
pTs[i6 ;fdfGo ck]Iffs[t ?kdf Go"g
l;kmfl/; ug{] clws[t
gfdy/ M
bhf{ M
b:tvt M
sfof{no M
ldlt M
www.lawcommissoin.gov.np
118
&= d"NofÍg stf{sf] d"NofÍg M–
-!_ lgjf{x u/]sf] r'gf}tL jf laz]if lhDd]jf/Lsf] If]qsf] dxndf cÍ k|bfg ubf{ ;DalGwt sd{rf/Lsf] sfo{ If]q,
l;kmfl/;stf{sf] l;kmfl/; / sfo{ ;Dkfbg :t/ ;d]tnfO{ dWo]gh/ ub}{ b]xfodf pNn]v eP adf]lhd
Go"gtd !, @ jf clwstd # cÍsf b/n] k|bfg ug{ ;lsg]5 .
qm=;+= lgjf{x u/]sf] r'gf}tL jf laz]if lhDd]jf/Lsf] If]q d"NofÍg s}lkmot
! Hff]lvd÷sfo{ uDeL/tfsf] :t/
@ >[hglzntf / sfo{ kl/df0fsf] :t/
# sfo{ ;Dkfbgdf ljz]if1tfsf] :t/
$ k|fKt pknlJwsf] :t/ -;dGjo, ;+u7gsf] 5jL, ;]jfu|fxLsf] ;Gt'li6
cflbsf] cfwf/df_
hDdf
-@_ v08 -!_ df pNn]lvt If]q jfkt k|fKt s"n k|fKtfÍsf] cfwf/df b]xfo adf]lhd Psd'i6 cÍ k|bfg ul/g]5 M–
-s_ $ b]lv ^ cÍ cfPdf ;fdfGo ÷ r'gf}tLk"0f{ lhDd]jf/L jfktsf] cÍ
-v_ & b]lv ( cfPdf dWod:t/sf] r'gf}tLk"0f{ ÷ljz]if lhDd]jf/L jfktsf] cÍ
-u_ !) b]lv !@ cfPdf clt r'gf}tLk"0f{ ÷ ljz]if lhDd]jf/L jfktsf] cÍ
-#_ d"NoflÍt k|x/L sd{rf/Ln] k|fKt u/]sf] cÍM
d"NofÍgstf{sf] gfdy/ M
bhf{ M
b:tvt M
sfof{no M
ldlt M
www.lawcommissoin.gov.np
119
cg';"rL–!@
-lgod #* sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
a9'jf ;ldltn] cÍ lbg] k|of]hgsf nflu g]t[Tj Ifdtf tyf d"NofÍg kmf/fd
!= gfd y/M @= kb M #=JolQmut g+=
$= xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M %= xfn sfo{/t sfof{noM
^= k|ltj]bg cjwLdf sfo{/t /x]sf cGo sfof{nox¿ M
&= k|ltj]bg cjwL======================== >fj0f ! ut] b]lv ====================== c;f/ d;fGt;Dd .
*= ;Dkfbg u/]sf sfo{x¿ -;fdfGo k|s[ltsf b}lgs sfo{ ;Dkfbgsf sfo{ afx]s pNn]vgLo sfo{dfq
a:t'ut cfwf/;lxt pNn]v ug'{ kg]{5 . Operational Lavel df sfo{/t clws[t afx]s cGo lgsfodf
sfo{/t clws[tx¿n] k|s/0f *=!, *=@ / *=% df ljefuLo sfo{qmd sfof{Gjog, ;+:yfut ;'wf/,
k|ljlw ljsf;, nIo eGbf a9L k|ultsf] k|fKtL h:tf ljifodf ul/Psf sfo{x¿ pNn]v ug{ ;Sg]5g\ .
*=!= zflGt ;'/Iff Joj:yfkg jf sfo{qmd sfof{Gjogsf] ljj/0f M–
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
*=@= ck/fw lgoGq0f / cg';Gwfg jf ;dGjo, cg'udg tyf lgoGq0f kIfdf ul/Psf sfo{x¿ M–
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
*=#= l;h{gzLn Pj+ nugzLn sfo{x¿ M–
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
*=$= Joj:yfkg tyf cGo If]qdf u/]sf pNn]vgLo sfo{x¿ M–
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
*=%= ;Dkfbg u/]sf r'gf}tLk"0f{÷hf]lvdo'Qm÷;fxl;s÷hgtfs]lGb|t tyf cGo sfo{x¿ M–
-s_
www.lawcommissoin.gov.np
120
kmf/fd eg]{ k|x/L sd{rf/Lsf] gfdy/ M
b:tvt M
ldlt M
;'kl/j]Ifs;dIf kmf/fd k|fKt ldlt M–
(= ;'kl/j]Ifssf] d"NofÍgM–
-!_ k|yd efu
-s_ lgod *=! df pNn]lvt ljj/0fdf d"NofÍgM–
-v_ lgod *=@ df pNn]lvt ljj/0fdf d"NofÍgM–
-u_ lgod *=# df pNn]lvt ljj/0fdf d"NofÍgM–
-3_ lgod *=$ df pNn]lvt ljj/0fdf d"NofÍgM–
-ª_ lgod *=% df pNn]lvt ljj/0fdf d"NofÍgM–
-@_ bf];|f] efu M–
-s_ g]t[Tj ug]{ Ifdtf M–
-v_ cfly{s cg'zf;g /xg] / sfod ug]{ IfdtfM–
-u_ cg'zf;g, cf1fkfng / lqmoflzntf M–
-#_ ;du| d"NofÍg M–
;'kl/j]Ifssf] b:tvt M–
gfdy/ M–
kb M–
sfof{no M–
d"NofÍg u/]sf] ldlt M–
!)= a9'jf ;ldltsf] d"NofÍg
-s_ d"NofÍg cfwf/, cÍ lgwf{/0f / d"NofÍg M–
-!_ k|s/0f * df pNn]lvt ljj/0f a9'jf ;ldltsf nflu d"NofÍgsf] cfwf/ x'g]5 .
-@_ d"NofÍg ubf{ s"n cÍdf b'O{ eGbf sd k|fKt u/]df a:t'ut sf/0f pNn]v ug'{ kg]{5 .
-#_ d"NofÍg M a9'jfsf ;DefJo pDd]bjf/x¿sf] d"NofÍg ubf{ a9'jf ;ldltn] lgDg ljifo÷If]qx¿nfO{
;dfg cÍ ef/ lbO{ ;f]xL cfwf/df ug'{ kg]{5 .
-!_ /fhkqflÍt k|x/L sd{rf/Lsf] nfluM–
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-v_
-u_
-3_
www.lawcommissoin.gov.np
121
ljifo If]q d"NofÍg cÍ
-s_ zflGt ;'/Iff Joj:yfkg jf sfo{qmd
sfof{Gjog
======================== =========================
-v_ ck/fw lgoGq0f / cg';Gwfg jf ;dGjo,
cg'udg tyf lgoGq0f kIf
======================== =========================
-u_ l;h{glzntf÷lqmoflzntf ======================== =========================
-3_ cfly{s tyf g}lts cg'zf;g / cf1fkfng ======================== =========================
-ª_ g]t[Tj Ifdtf÷r'gf}tLk"0f{ sfo{ ======================== =========================
hDdf cÍ M =============÷%=)) ============
k|fKt u/]sf] cf}ift cÍM–
-@_ /fhkq cglÍt k|x/L sd{rf/Lsf] nflu M–
ljifo If]q d"NofÍg cÍ
-s_ zflGt ;'/Iff tyf k|x/L sfo{ =========================== =========================
-v_ ck/fw lgoGq0f tyf cg';Gwfg sfo{ =========================== =========================
-u_ sfof{no ;~rfng tyf Joj:yfkgdf
;xof]uL e"ldsf
-3_ l;h{glzntf ========================== =========================
-ª_ r"gf}tLk"0f{ tyf ;fxl;s sfo{ ============================= =========================
hDdf cÍ M============= ÷%=)) =============
k|fKt u/]sf] cf}ift cÍM–
a9'jf ;ldltsf cWoIf÷;b:osf] b:tvt M–
gfd M–
kb M–
sfof{no M–
ldlt M–
b|i6Jo M
-!_ dfly pNn]v eP adf]lhd cÍ k|bfg ubf{ )=@% n] efu hfg] x'g' kg]{5 / cf}ift lgsfNbf glhssf]
)=@% df kl/jt{g ug{ ;lsg]5 .
-@_ a9'jf ;ldltn] k|bfg ug]{ a9'jf ;ldltn] cÍ lbg] k|of]hgsf nflu lbg;Sg] clwstd cÍsf] afF8kmfF8
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ Hofb} sd of]Uo -)=&%_, -v_ sd of]Uo -!=%)_, -u_ s]xL sd of]Uo -@=@%_,
-3_ ;fwf/0f -#=))_, -ª_ of]Uo -#=&%_, -r_ a9L of]Uo -$=%)_,
-5_ pQd -%=@%_, -h_ a9L pQd -^=))_, -em_ clt pQd -^=&%_
-`_ c;fwf/0f -&=%)_
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommissoin.gov.np
122
cg';"rL–!#
-lgod %! sf] v08 -v_ ;Fu ;DalGwt_
;?jf÷sfh kmf/fd
v08 -s_
;¿jf÷sfh dfu kmf/fd
>Ldfg\ = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = ,
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = .
ljifo M– ;¿jf ÷ sfh v6fO{ kfpF .
k|:t't ljifodf lgDg sf/0fx¿n] ubf{ dnfO{ ;¿jf ÷ sfh hfg k/]sf]n] >Ldfg\ ;dIf ljgd| cg'/f]w ub{5' .
;DalGwt JolQmn] eg]{ M–
!= ;¿jf ÷ sfh hfg' kg]{ sf/0f M–
@= ;¿jf ÷ sfh hfg rfx]sf] PsfO{x¿ -k|fyldstf cg';f/_ M– -!_
-@_
#= xfn sfo{/t PsfO{df ¿h' xflh/ M–
$= o; cl3 sfo{/t PsfO{ tyf ¿h' xflh/ M
l;= g+= sfo{/t PsfO{ ¿h' xflh/L ;hfo k'/:sf/ s}lkmot
d}n] hfg] a'em];Dd pko'Qm ljj/0f l7s ;fFrf] 5 . em'7f] 7xl/Pdf sfg"g adf]lhd ;x'Fnf elg ;lx 5fk ug]{ M
b:tvt M–
gfd y/ M–
bhf{ M–
b/aGbL M–
xfn sfo{/t PsfO{ M
k|= = = = = = = >L = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = n] ldlt @) ÷ ÷ ut] = = = = = = = =
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = sfof{nodf k]z ug'{ ePsf] ;¿jf÷sfh dfu kmf/fd = = = = = = g+= df btf{
ul/Psf] 5 .
kmfF6jfnf M–
gfdM– bhf{ M–
www.lawcommissoin.gov.np
123
v08 -v_
l;kmfl/; ug]{ kmf/fd
>Ldfg\ = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = ,
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =.
ljifo M– l;kmfl/; ul/Psf] .
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = sfof{nodf sfo{/t
k|= = = = = = = >L = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = n] k]z ug'{ ePsf] ;¿jf ÷ sfh
;DaGwL dfu kmf/fd cfjZos sfof{y{ dhs'/ sfof{nodf k7fO{Psf] Joxf]/f cg'/f]w ul/Psf] 5 .
ljj/0f M–
!= ;¿jf ÷ sfh dfu ug]{sf] gfd bhf{ M–
@= b/aGbL ÷ sfo{/t PsfO{ M–
#= ;¿jf ÷ sfh hfg lghn] k]z u/]sf] Joxf]/f M–
$= ¿h' xflh/ lbg M–
%= o; cl3 sfo{/t PsfO{sf] ljj/0f M–
l;= g+= sfo{ u/]sf] PsfO{ ¿h' xflh/L ;hfo k'/:sf/ s}lkmot
o; sfof{nosf] clen]v adf]lhd pk/f]Qm Joxf]/f 7Ls 5 egL k|dfl0ft ug]{ kmfF6jfnfsf]M
b:tvt M–
gfd,M–
bhf{ M–
sfof{no M–
^= l;kmfl/; ug]{ sfof{no k|d['vsf] /fo M
b:tvt M–
gfdM–
bhf{ M–
sfof{no M–
&= l;kmfl/; ug]{ sfof{no k|d'v eGbf Ps tx dflysf] sfof{no k|d['vsf] /fo M
b:tvt M–
gfdM–
bhf{ M–
sfof{no M
*= g+= & adf]lhd l;kmfl/; ug]{ eGbf Ps tx dflysf] sfof{no k|d['vsf] /fo M
b:tvt M–
gfdM–
bhf{ M–
sfof{no M
www.lawcommissoin.gov.np
124
cg';"rL–!$
-lgod !!% sf] pklgod -@_;Fu ;DalGwt_
ljefuLo ;hfosf] ;"rgf ;DaGwL kmf/fdx?
efu—!
========-bhf{ pNn]v ug]{ _====================-gfd pNn]v ug]{_===================sf] gfddf==============-
sfof{nosf]gfd pNn]v ug]{_========af6 hf/L ul/Psf] xflh/ x'g cfpg] ;DaGwL
;"rgf
tkfO{ ==================b/aGbLsf] k|==========================ldlt @)=============== ut]af6 sfof{nodf u}/ xflh/
/x]sf] kfOPsf]n] k|x/L lgodfjnL, @)&! sf] lgod === adf]lhd tkfO{sf] 3/b}nf]÷;fj{hlgs
:yn÷uf=la=;=sf] ;"rgf kf6Ldf of] ;"rgf 6fF; ul/Psf] 5 . ;"rgf 6fF; ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb
afx]s @$ 306fleq u}/ xflh/ /xg' k/]sf] sf/0f ;d]t v'nfO{ ;Gtf]ifhgs :kli6s/0f hjfkm ;lxt
sfof{nodf xflh/ x'g cfpg'xf]nf, cGoyf tkfO{ pk/ k|x/L lgodfjnL, @)&! sf] lgod === sf]
b]xfo==== sf] ==========/x]sf] s;"/df P]= lgodfjnLsf] lgod === sf] b]xfo ====== adf]lhd gf]s/Laf6
x6fpg]÷avf{:t ug]{ sf/jfxL e} hfg] Joxf]/f ;"lrt ul/G5 .
efu—@
lnlvtd xfdL tkl;ndf n]lvPsf dflg;x¿ cfUf], lhNnf==========uf=la=;========j8f g+=======:yfoL jtg
ePsf =================sf] gflt ====================5f]/f============== b/aGbLsf] k|=============== ldlt
@)===================b]lv cfkm"v'zL sfof{nodf u}/ xflh/ /x]sf]n] af6f]sf] Dofb afx]s @$ 306fleq
;Gtf]ifhgs :ki6Ls/0f hjfkm ;lxt sfof{nodf xflh/ x'g hfg' xf]nf, cGoyf tkfO{ pk/ k|x/L
lgodfjnL, @)&! sf] lgod ===== sf] b]xfo===========sf]=========/x]sf] s;"/df P]= lgodfjnLsf] lgod ===
sf] b]xfo ===============adf]lhd gf]s/Laf6 x6fpg]÷avf{:t ug]{ sf/jfxL e} hfg]5 eGg] Joxf]/fsf] ;"rgf
xfdLx¿sf] ;fd'Gg]df ==============sf] 3/b}nf]÷;fj{hlgs:yn÷uf=la=;=sf] ;"rgf kf6Ldf 6fF; u/L lbG5f}
egL =====================af6 vl6O{ cfPsf k|x/L sd{rf/Lx¿n] eGbf xfdLx¿sf] lrQ a'‰of] . lghnfO{
sfof{nodf xflh/ x'g hfg] eGg] Joxf]/fsf] ;"rgf xfd|f] ;fd'Gg]df uf=la=;=cWoIf÷;b:o÷;lrasf]
/f]xa/df================df 6fF; u/]sf] Joxf]/f 7Ls ;fFrf] xf] egL of] d'r'Nsfdf xfd|f] /flhv'zLn] ;xL5fk
u/L vl6O{ cfPsf] k|x/L sd{rf/L dfkm{t g]kfn ;/sf/df r9fof}+ .
tkl;n
!= lhNnf===========uf=la=;==========j8f g+====== a:g] aif{ ======sf] ====================================!
@= lhNnf===========uf=la=;==========j8f g+====== a:g] aif{ ======sf] ====================================!
#= lhNnf===========uf=la=;==========j8f g+====== a:g] aif{ ======sf] ====================================!
www.lawcommissoin.gov.np
125
/f]xa/
!= lhNnf ===========uf=la=;=======sf] cWoIf÷;b:o÷;lra============================================!
sfd tfd]n ug]{
!==========b/aGbLsf] k|===========================================================================================!
@==========b/aGbLsf] k|===========================================================================================!
#==========b/aGbLsf] k|===========================================================================================!
O{lt ;Dat @)======;fn =========dlxgf=========ut]=======/f]h =======z'ed====================================
efu—#
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
=================================.
laifoM– k|ltj]bg k]z ul/Psf] .
pko'{Qm laifodf lhNnf =========uf=la=;= =========j8f g+ =====:yfoL jtg ePsf] ===========gftL
==========sf] 5f]/f] =============b/aGbLsf] k|===============ldlt @)========b]lv sfof{nodf u}/ xflh/ /x]sf]n]
lghnfO{ af6f]sf] Dofb afx]s @$ 306fleq ;Gtf]ifhgs :kli6s/0f ;lxt sfof{nodf xflh/ x'g hfg]
egL ==============af6 hf/L ePsf] Dofb ;"rgf ;DalGwt uf=la=;=cWoIf÷;lrjsf] /f]xj/df lghsf]
3/b}nf]÷;fj{hlgs:yn÷uf=la=;=sf] ;"rgf kf6Ldf 6fF; u/L :yfgLo eb|enfb\dLaf6 ;xL5fk u/fO{
/Ltk"j{ssf] d'r'Nsf v8f u/L ;f] d'r'Nsf / 6fF; ul/Psf] ;"rgfsf] Ps k|lt o;} ;fy ;+nUg /flv
k]z u/]sf 5f}+ . d'r'Nsfdf ;xL5fk ug]{ dflg;x¿ ;xL ;To x'g\, e'm7[f tyf km/x 7x/] sfg"g
adf]lhd ;hfosf] efuLbf/ x'g dGh'/ 5f}+ egL of] k|ltj]bg n]vL k]z u/]sf] Joxf]/f >Ldfg ;dIf
cg'/f]w u/]sf 5f}+ .
k|ltj]bs
sfd tfd]n ug]{
k|=======================!
,, k|=======================!
ldltM @) . ut] .
www.lawcommissoin.gov.np
126
efu—$
g]kfn ;/sf/
u[x dGqfno
k|x/L======================af6 hf/L ePsf]
xflh/ x'g cfpg] af/]sf] Dofb ;"rgf
tkfO{ lhNnf=========uf=la=;======j8f g+======:yfoL jtg ePsf] ==========sf] gflt=============5f]/f
==========sfof{no b/aGbLsf] k|=============ldlt @)=========b]lv cfk"mv'zL sfof{nodf u}/ xflh/ /x]sf] /
vf]htnf; ubf{ u/fpFbf tyf k|x/L lgodfjnL, @)&! lgod === adf]lhd k|lqmof k"/f u/L ;"rgf 6f+; eO{
;Sbf ;d]t klg sfof{nosf] ;Dks{df gcfpg' ePsf]n] xflh/ x'g cfpg] af/] of] ;"rgf k|sflzt ul/Psf]
5 . of] ;"rgf k|sflzt ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s ;ft -&_ lbgleq cfkm' u}/ xflh/ /xg'sf] sf/0f
vf]nL ;Gtf]ifhgs :ki6Ls/0f ;lxt o; sfof{nodf xflh/ x'g cfpg' xf]nf, cGoyf tkfO{x¿ pk/ k|x/L
lgodfjnL, @)&! sf] lgod === sf] ======= sf] s;"/df P]= lgodfjnLsf] lgod ===sf] ====== adf]lhd ;]jfaf6
x6fpg]÷jvf{:tsf] sf/jfxL eOhfg] x'Fbf o;} ;"rgfåf/f tkfOnfO{ ;kmfO{sf] df}sf k|bfg ul/Psf] Joxf]/f
hfgsf/L u/fOPsf] 5 .
-:ki6Ls/0f M pQm /fli6«o b}lgs klqsfdf ;"rgf k|sflzt ubf{ ;DalGwt sfof{no cfkm} ;"rgf k|sflzt
ug{ jf cfjZostf cg';f/ ;DalGwt dflyNnf] sfof{no jf k|x/L k|wfg sfof{nonfO{ ;"rgf k|sflztsf
nflu cg'/f]w ug{ ;Sg]5 ._
www.lawcommissoin.gov.np
127
cg';"rL–!%
-lgod !!^ sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
g]kfn ;/sf/
u[x dGqfno
========k|x/L=============af6 hf/L ePsf]
gf]s/Laf6 x6fPsf] ;hfo cfb]zsf] ;"rgf
lhNnf=========uf=la=;======j8f g+======:yfoL jtg ePsf] ==========sf] gflt=============5f]/f ==========sfof{no
b/aGbLsf] k|=============ldlt @)=========b]lv cfk"mv'zL sfof{nodf u}/ xflh/ /x]sf] / vf]htnf; ubf{ u/fpFbf
tyf k|x/L lgodfjnL, @)&! lgod === adf]lhd k|lqmof k"/f u/L ;"rgf 6f+; eO{ ;Sbf ;d]t klg
sfof{nosf] ;Dks{df gcfPsf]n] k|x/L lgodfjnL, @)&! sf] lgod== adf]lhd tkfO{nfO{ ;]jfaf6
x6fpg]÷jvf{:t ug]{ lg0f{o ePsf] Joxf]/f o;} ;"rgfåf/f hfgsf/L u/fOPsf] 5 . of] lg0f{odf lrQ ga'em]df
tf]lsPsf] Dofbleq k'g/fj]bg ug'{ xf]nf .
pNn]lvt gf]s/Laf6 x6fpg]÷avf{:t ug]{ u/L clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 ePsf] lg0f{o ;DaGwL] ;"rgf
xfdLx¿sf] ;fd'Gg]df ==============sf] 3/b}nf]÷;fj{hlgs:yn÷uf=la=;=sf] ;"rgf kf6Ldf6fF; u/L lbG5f} egL
=====================af6 vl6O{ cfPsf k|x/L sd{rf/Lx¿n] eGbf xfdLx¿sf] lrQ a'‰of] . lghnfO{ ;]jfaf6
x6fpg]÷jvf{:t ug]{ lg0f{osf] ;"rgf xfd|f] ;fd'Gg]df uf=la=;=cWoIf÷;b:o÷;lrasf]
/f]xa/df================df 6fF; u/]sf] Joxf]/f 7Ls ;fFrf] xf] egL of] d'r'Nsfdf xfd|f] /flhv'zLn] ;xL5fk u/L
vl6O{ cfPsf] k|x/L sd{rf/L dfkm{t g]kfn ;/sf/df r9fof}+ .
tkl;n
!= lhNnf===========uf=la=;==========j8f g+====== a:g] aif{ ======sf] ====================================!
@= lhNnf===========uf=la=;==========j8f g+====== a:g] aif{ ======sf] ====================================!
#= lhNnf===========uf=la=;==========j8f g+====== a:g] aif{ ======sf] ====================================!
/f]xa/
!= lhNnf ===========uf=la=;=======sf] cWoIf÷;b:o÷;lrj============================================!
sfd tfd]n ug]{
!==========b/aGbLsf] k|===========================================================================================!
@==========b/aGbLsf] k|===========================================================================================!
#==========b/aGbLsf] k|===========================================================================================!
O{lt ;Dat @)======;fn =========dlxgf=========ut]=======/f]h =======z'ed====================================
www.lawcommissoin.gov.np
128
cg';"rL–!^
-lgod !^* sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
k|f/lDes kf]zfs / ;fdfg -JolQmut_
l;g+ laj/0f ;+Vof vkt cjlw
1 u/d df};dsf] lgnf] 6]/Ls6g sldh 2 1 jif{
2 u/d df};dsf] lgnf] 6]/Ls6g kfO{G6 2 1 jif{
3 Sofdf] k\mnfO{h jf ;fbf r':tf ;]6 1 hf]/ 1 jif{
4 Jof/]6 Sofk 1 2 jif{
5 l;¶L 1 10 jif{
6 l;¶L s8{ 1 3 jif{
7 j]e j]N6 1 4 jif{
8 lk=6L=u~hL 2 hf]/ 1 jif{
9 lk=6L=h'Qf 1 hf]/ 2 jif{
10 l8=Pd=P;=a'6 1 hf]/ 3 jif{
11 k|x/L s'd Jofh 1 hf]/ 10 jif{
12 6f]kL Jofh 1 yfg 10 jif{
13 pmlg xf]i6fk 1 hf]/ 2 jif{
14 l:nlkË Jofu 1 yfg 5 jif{
15 Dof6«]z 1 yfg 5 jif{
16 pgL sDjn 2 yfg 3 jif{
17 sfnf] 5fnfsf] k]6L 1 yfg 10 jif{
18 kfgL jiff{bL 1 yfg 5 jif{
19 gfO{ng e'mn 1 yfg 4 jif{
20 ?s:ofs emf]nf -7'nf] emf]nf_ 1 yfg 10 jif{
21 s6g df]hf 1 hf]/ ! jif{
22 u|fp08 l;6 1 yfg 3 jif{
23 nfO{g 8f]/L 10 ld^/ 5 jif{
24 v's'/L 1 yfg 10 jif{
25 km/]z Sofk -clws[tnfO{ dfq_ 1 yfg 10 jif{
26 6k a'6 -l;lgo/ clws[tnfO{ dfq_ 1 hf]/ 2 aif{
www.lawcommissoin.gov.np
129
cg';"rL–!&
-lgod !^( ;Fu ;DalGwt_
hf8f] df};dsf] kf]zfs-JolQmut_
l;= g+= ljj/0f ;+Vof vkt cjlw
!= pgL sldh @ # jif{
@= pgL kfO{G6 ! # jif{
#= pgLsf]6 jf kfs{f Hofs]6 ! $ jif{
$= SofDk sDkmf]6{ ! $ jif{
%= pgL jfn Sofk ! @ jif{
^= pgL df]hf ! hf]/ ! jif{
&= pgL h;L{ ! # jif{
*= pgL kGhf ! hf]/ @ jif{
(= pgL c08/j]o/ @ ;]6 @ jif{
!) pgL uGhL -xfO{g]s _ @ @ jif{
www.lawcommissoin.gov.np
130
cg';"rL–!*
-lgod !&) ;Fu ;DalGwt_
6«flkms k|x/LnfO{ lbOg] kf]zfs
k|f/lDes kf]zfsafx]s cGo kf]zfs -o'lg6 OSo'kd]06_M–
l;= g+= ljj/0f ;+Vof vkt cjlw
!= s6g kL Sofk ! @ jif{
@= uf9f gLnf] kf]ln:6/ 6fO{ ! @ jif{
#= ;]tf] kGhf @ hf]/ ! jif{
$= 6«flkmsHofs]6 -hf8f] df};dsf] nflu_ ! $ jif{
%= kx]+nf] /]g ;'6 ! @ jif{
^= ˆnf]/f];]G6 Hofs]6 ! @ jif{
&= k|x/L Jof6g ! % jif{
*= Jof6g xf]N8/ ! @jif{
(= gf]6a's xf]N8/ ! @ jif{
!) l/eNj/ kf]h -clws[tx?sf] nflu_ ! %jif{
!!= uf]nL kf]h -clws[tx?sf] nflu_ ! % jif{
www.lawcommissoin.gov.np
131
cg';"rL–!(
-lgod !&! ;Fu ;DalGwt_
k|fljlws k|x/L sd{rf/LnfO{ lbO{g] kf]zfs -JolQmut tyf o'lg6 OSo'kd]06_
-s_ lkmd]n :jLk dlxnf sd{rf/Lx¿nfO{ sldh,kfOG6,/ h;L{sf] ;§fdf lgDg cg';f/ kf]zfs lbOg]5 .
ljj/0f ;+Vof vkt cjlw
gLnf] s6g wf]tL @ yfg ! jif{
gLnf] s6g k]l6sf]6 @ yfg ! jif{
gLnf] sfl8{ug ! yfg # jif{
gLnf] ?jL Jnfph ! yfg @ jif{
-v_ lgDg sd{rf/Lx¿nfO{ o'lg6 OSo'kd]06sf] ?kdf /xg] u/L lgDg adf]lhdsf] kf]zfs lbOg]5 .
l;= g+= JolQm ljj/0f ;+Vof vkt cjlw
!= ;a} :jf:Yo k|fljlws ;]tf] 6]l/s6g Pk|f]g ! yfg @ jif{
@= x]8 s's -k|x/L sfof{no ;xof]uL_ ;]tf] 6]l/s6g sf]6 ! yfg ! jif{
#= ;j} s's -k|x/L sfof{no ;xof]uL_ ;]tf] Sofk, Pk|f]g,kGhf @ yfg ! jif{
$= :jLk/, kYo -k|x/L sfof{no ;xof]uL_ gLnf] xjfO{ rKkn ! hf]/ ! jif{
%= :jLk/ -k|x/L sfof{no ;xof]uL_ Knfli6s k~hf @ hf]/ ! jif{
-u_ k|x/L pkrfl/sf-g;{_x¿nfO{ sfof{no kf]zfs -als{Ë 8«];_ sf] ;§fdf b]xfoadf]lhdsf] kf]zfs lbOg]5 .
l;= g+= ljj/0f ;+Vof vkt cjlw
!= Sofk ! yfg ! jif{
@= u/d df}zdsf] ;]tf] 6]l/s6g ;6{ @ yfg ! jif{
#= hf8f] df}zdsf] gLnf] pgL :s6{ @ yfg ! jif{
$= ;ldh @ yfg ! jif{
%= gLnf] pgL :jL6/ ! yfg @ jif{
^= gLnf] pgL :6lsË ! yfg @ jif{
&= gLnf] gfOgn :6lsË ! yfg @ jif{
*= n]l8h sfnf] h'Qf @ yfg @ jif{
(= sk8fsf] g;{ j]N6 -;]tf],/ftf],xl/of]_ @ yfg @ jif{
!)= g;{ j]N6sf] jsn ! yfg $ jif{
www.lawcommissoin.gov.np
132
cg';"rL–@)
-lgod !&@ ;Fu ;DalGwt_
k|x/L sfof{no ;xof]uLsf nflu lbO{g] ;fdfg tyf kf]zfs
l;g+ laj/0f ;+Vof vkt cjlw
! 8f+u|L @ hf]/ ! jif{
@ lk6L uGhL @ yfg ! jif{
# lgnf] s6\6' @ yfg ! jif{
$ lk6L h'Qf ! hf]/ ! jif{
% plg df]hf ! hf]/ ! jif{
^ plg h;L{ ! yfg @ jif{
& u|fp08 l;6 ! yfg # jif{
* gfO{ng e'mn ! yfg @ jif{
( pgL sDjn ! yfg ! jif{
!) kfgL jiff{bL ! yfg @ jif{
!! yfn, du, srf}/f ! ;]6 @ jif{
!@ plg c08/j]o/ @ ;]6 @ jif{
!# @$" sf] afs; -6Lgsf]_ ! yfg % jif{
!$ Pk|f]g @ yfg ! jif{
!% lgnf] kfs{f Hofs]6 ! yfg $ jif{
!^ Sofdf] jf ;fbf r':tf ;]6
-Pkmlko' ld;gdf vl6bf_ ! hf]/ ! jif{
!& l8=Pd=P;=a'6 -o'=Pg
ld;gdf hfg]nfO{ dfq_
! hf]/ @ jif{
www.lawcommissoin.gov.np
133
cg';"rL–@!
-lgod !&# ;Fu ;DalGwt_
g]kfn k|x/Lsf ljleGg sfof{no, ;z:q k|x/L, ;'/Iff k|x/L tyf k|x/L r]skf]i6nfO{
lbOg] o'lg6 OSo'kd]06sf ;fdfg tyf kf]zfs
l;= g+= ljj/0f ;+Vof vkt cjlw
!= x]nd]6 ! !)jif{
@= O:6'«d]06 6'n aS; ! % jif{
#= j}j OSo'kd]06 ;]6 ! $ jif{
$= h+un x}6 ! # jif{
%= d]; l6g ! # jif{
^= SofDks6 -vf6_ ! # jif{
&= Sofl/o/ ;lxtsf] kfgL t'Dn]6 ! $ jif{
*= xTs8L ^ hf]/ !) jif{
(= k|fylds pkrf/ aS; ! @ jif{
!)= ls6 aS; -ljlwlj1fg, cf}7f5fk, nfu'cf}ifw_ !÷! yfg # aif{
!! b'la{g ! !) jif{
!@= Sofd/f ! !) jif{
!# lkmNdx¿ cfjZos ;+Vof ! jif{
!$ lk|hg}l6s cfon sDkf; @ !) jif{
!% ;DalGwt Onfsfsf] Dofk # ;]6 % jif{
!^ Dofk s]; @ ;]6 @ jif{
!& ;le{; k|f]6]S6/ @ @ jif{
!* e]/LnfO{6 k]:6f]n ! !% jif{
!( 6f]6fx¿ cfjZoQmfg';f/ ;+Vof ! jif{
@) kfn cfjZoQmfg';f/ ^ jif{
@! lxdfnL Hofs]6 ! yfg @ jif{
@@ km\nf]/f];]G6 Hofs]6 -6«flkms afx]s_ ! yfg @ jif{
@# :k]zn j]e a]N6 ! ;]6 % jif{
www.lawcommissoin.gov.np
134
cg';"rL–@@
-lgod !*# ;Fu ;DalGwt_
/fhkflÍt / /fhkq cglÍt kbx¿sf] bHof{gL lrGx
bHof{gL lrGx kb /fhkqflÍt >]0fL
k|x/L dxflg/LIfs ljlzi6 >]0fL
k|x/L cltl/Qm dxflg/LIfs ljlzi6 >]0fL
k|x/L gfoj dxflg/LIfs k|yd >]0fL
k|x/L jl/i7 pk/LIfs k|yd >]0fL
k|x/L pk/LIfs låtLo >]0fL
k|x/L gfoj pk/LIfs låtLo >]0fL
k|x/L lg/LIfs t[tLo >]0fL
www.lawcommissoin.gov.np
135
bHof{gL lrGx kb /fhkq cglÍt >]0fL
k|x/L gfoj lg/LIfs k|yd >]0fL
k|x/L ;xfos lg/LIfs låtLo >]0fL
k|x/L xjNbf/ t[tLo >]0fL
k|x/L hjfg rt'y{ >]0fL
www.lawcommissoin.gov.np
136
cg';"rL–@#
-lgod @)) sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
g]kfn ;/sf/
u[x dGqfno
g]kfn k|x/L
j}olQms gf]s/L ljj/0f -l;6/f]n_ kmf/fd
kmf/fd g+= )!
}}
y/ klxnf] bf]>f]
!= sd{rf/Lsf]
gfdy/
b]jgfu/Ldf
Name (in Capital)
Surname First Second
@= lnË wd{
hGd ldlt jif{ dlxgf lbg gful/stfsf] k|df0f kq
la=;+= gful/stf g+= hf/L] ldlt hf/L :yfg
O{:jL ;+=
#=
jtg lhNnf d=g=kf=÷p=d=g=kf=÷g=kf=÷uf=lj=;= j8f
g+= 6f]n
3/ g+= ;Dks{ g+=
:yfoL
c:yfoL
$= a}jflxs l:ylt lajflxt eP >Ldfg\÷>LdtLsf] gfdy/, jtg k|x/L ;]jfdf k|j]z ug'{ cl3sf] k]zf
%=
afa'sf] gfdy/ jtg
Cfdfsf] gfdy/ jtg
afh]sf] gfdy/ jtg
^= egf{ bhf{ egf{ ldlt egf{ x'Fbfsf] pd]/
z}lIfs
of]Uotf
hgkb÷
k|fljlws
v'nf÷;dfj]
zL
egf{ ug]{
sfof{no
jif{M dlxgfM lbgM
&=
o; cl3 gf]s/L eP, bhf{ M sfof{no M
z? egf{
bhf{ egf{ ldlt egf{ x'Fbfsf] pd]/
z}lIfs
of]Uotf
hgkb
÷k|fljlw
s
v'nf÷;dfj]zL egf{
sfof{no
jif{ dlxgf lbg
*= kl/rofTds lrGx j0f{
prfO{
-ld6/÷;]=ld=_
tf}n
-lsnf]_
5ftL
-;]=ld=_
cfFvfsf]
/+u
rZdf nufpg
eP kfj/
/Qm
;d"x
bf= jf=
(= O{R5fO{Psf]
JolQmsf] ljj/0f
gfdy/ jtg ;Dks{ g+= gftf
ldlt @)&#.$.!& sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km/ ul/Psf] .
kmf]6f]
;+s]t g+= sDKo'6/ sf]8 AolQmut g+=
www.lawcommissoin.gov.np
137
!)= dfly n]lvPsf ljj/0f 7Ls 5,
em'7f 7x/] sfg"g adf]lhd
;xFnf a'emfpFnf egL ;xL 5fk
ug]{ M–
/]vfTds
n]vfTds bfofF jfofF
!!= :jf:Yo kl/Ifssf],–
/fo M
x:tfIf/ M
gfdy/M
bhf{M
sfof{noM
ldltM
k|dfl0ft ug]{sf] k|x/L clws[tsf],–
x:tfIf/M
gfdy/M
bhf{M
sfof{no M
ldltM
k|x/L lstfavfgf k|of]hgsf] nflu
k|dfl0ft ug]{sf],–
x:tfIf/M
gfdy/M
bhf{M
ldltM