L2_Emertimi & Klasifikimi i Barnave

KIMIA FARMACEUTIKE

Emërtimi & Klasifikimi i

Barnave

Lektor: Dr.Enver Mustafaj

Tetor, 2014

EMËRTIMI & KLASIFIKIMI I BARNAVE

ÇËSHTJET:

A. EMERTIMET QE PERDOREN PER BARNAT

- Emërtimi kimik

- Emërtimi sipas OBSh

- Emërtimet pronësore

B. MENYRAT E KLASIFIKIMIT TE BARNAVE

- Bazuar në origjinen e barit

- Bazuar në mënyren e veprimit

- Bazuar në natyren e sëmundjes

- Bazuar në strukturen kimike

C. KLASIFIKIMET E PËRZIERA TE BARNAVE

- Klasifikimi ATC

Dr. E.Mustafaj Tetor, 2014

EMERTIMI I BARNAVE

1. Emertimi kimik, sipas IUPAC (International Union

for Pure and Applied Chemistry) e IUB (International

Union of Biochemistry)

2. Emri i Perbashket Nderkombetar (EPN

ose Emri Xhenerik), sipas Organizatës Botërore

të Shëndetësisë (OBSh = OMS = WHO)

3. Emra Pronësor, janë emra kombëtar (që i

përkasin vëndeve apo shteteve të ndryshme) ose emra

tregtar (të vënë nga kompani farmaceutike)


EMERTIMI I BARNAVE

1. Emertimi kimik, sipas IUPAC (International Union

for Pure and Applied Chemistry) e IUB (International

Union of Biochemistry)

HO

H

O

CH3N

4-hidroksi-acetanilide


EMERTIMI KIMIK HETEROCIKLET BAZE TEK BARNAT

NH

12

3

5

4

NH

12

3

5

4

NH

1N2

3

5

4

NH

1NH2

3

5

4

1H-pyrrole pyrrolidine 1H-pyrazole pyrazolidine

NH

12

N3

5

4

NH

12

N3

5

4

NH

12

NH

3

5

4

1H-imidazole 4,5-dihydro-1H-imidazole imidazolidine


3

2

4

N1

5

6

3

2

4

NH

1

5

6

3

2

N4

N1

5

6

pyridine piperidinepyrazine

3

2

NH

4

NH

1

5

6

N3

2

4

N1

5

6

piperazinepyrimidine



7

4

6

5 3

2

NH

1 5

4

6

N3

N1

2 N9

8

NH

7

N3

NH

1

1H-indole 7H-purine1H-benzimidazole

N1

quinoline

N2

12

N3

N1

isoquinoline quinazoline



2

N3

N1

46

N5

7N8

pteridine

7

4

6

5 3

2

S1

1-benzothiophene

N1

45

N8

1,8-naphthyridine

6

9

7

8

NH10

S5

2

1

3

4

2

3

O1

NH4

6

5

2

3

S1

NH4

6

5

S1

2

3

5

4

thiophene

10H-phenothiazine 4H-1,4-thiazine morpholine



O1

2

3

5

4

O1

23

2

O1 2

3

O1

4

furanoxirane

2H-pyran 4H-pyran

7

4

6

5 3

2

O1 2

3

O1

4

6

5

7

8

1-benzofuran 2H-chromene



EMERTIMI I BARNAVE

2. Emri i Perbashket Nderkombetar (EPN

ose Emri Xhenerik), sipas Organizatës Botërore

të Shëndetësisë (OBSh = OMS = WHO)

HO

H

O

CH3N

Paracetamol


EMERTIMI I BARNAVE

2. EPN ose Emri Xhenerik: Kriteret e vendosura

nga OBSh

HO

H

O

CH3N

Paracetamol

Të jetë i qartë në shqiptim

(tingëllim) e në të shkruar dhe të

mos krijojë mundësi për

ngatërresa me emra të

perdorimit të përditshëm;

Nuk duhet të jetë shumë i

gjatë;

Duhet të tregojë ngjashmërinë

me lëndë që kanë të njëjtin

veprim farmakologjik.


EMERTIMI I BARNAVE

2. EPN ose Emri Xhenerik, Rrënjët e përbashkëta

per formimin e EPN

Rrënja* Grupi farmakoterapeutik

-ac Agjentët antiinflamatorë të grupit të diklofenakut

-actide Polipeptidet sintetike me veprim të ngjashem me

kortikotropinen

-ast Antiastmatikët, lëndët antialergjike që parimisht nuk

veprojnë si antihistaminikët

-astina Antihistaminikët

-azepam Derivatet benzodiazepinike (grupi diazepamit)

-bactam Frenuesit (inhibitorët) e -laktamazave

-bol Steroidet, anabolizantët Dr. E.Mustafaj Tetor, 2014

EMERTIMI I BARNAVE


per formimin e EPN (vazhdim)


-cain- Lëndët antiaritmike me veprim anestezik lokal

-caina Anestezikët lokal

cef- Antibiotikët, derivate të acidit cefalosporanik

-cillina Antibiotikët, derivate të acidit 6-aminopenicilanik

-conazolo Agjentët antimykotik sistemik, grupi mikonazolit

-cort- Kortikosteroidet, me përjashtim të derivateve të

prednizolonit

-dipina Bllokuesit e kanaleve të kalciumit, grupi nifedipinës


EMERTIMI I BARNAVE




-fibrato Hipolipidemizantët, grupi klofibratit

-gest- Steroidet, progestogjenët

Gli- Sulfonamidet hipoglicemizante

-io Komponimet e amoniumit kuaternarë

-micina Antibiotikët, produkte të gjinisë Streptomyces

-nidazolo Lëndët antiprotozoare, grupi metronidazolit

-ololo Antagonistët -adrenergjik


EMERTIMI I BARNAVE




-oxacina Agjentët antibakterorë, grupi acidit nalidiksik

-pril(at) Frenuesit e enzimës së konversionit të angiotensinës

-profen Lëndët antinflamatore, grupi i ibuprofenit

prost- Prostaglandinat

-relina Peptidet që stimulojnë çlirimin e hormonev të

hipofizës

-terolo Bronkodilatatorët, derivate feniletilaminike

-tidina Antagonistët e receptorëve H2-histaminergjik


EMERTIMI I BARNAVE




-trexato Antagonistët e acidit folik

-verina Spazmolitikët me veprim të ngjashëm me papaverinen


EMERTIMI I BARNAVE

3. Emra Pronësor, janë emra kombëtar (që i

përkasin vëndeve apo shteteve të ndryshme) ose emra

tregtar (të vënë nga kompani farmaceutike)

HO

H

O

CH3N

Acetaminofen Emer kombetar, sipas USP (farmakopese amerikane)

Tylenol, Depon, Daleron etj Emra tregtar, prone e kompanive

farmaceutike


EMERTIMI I BARNAVE

HO

H

O

CH3N

Emertimi kimik: 4-hidroksi-acetanilide

EPN (Xhenerik): Paracetamol

Emra Pronesor: Acetaminofen (kombetar)

Tylenol, Depon, Daleron (tregtar)


EMERTIMI I BARNAVE

EPN (Xhenerik): Acenokumarol

O2NO

CH3

OOH

O

Emertimi kimik: 4-hidroksi-2-okso-3[3-okso-1-(4-nitrofenil)-butil]-2H-kromen

Emra Pronesor: Kombetar: Acenocumarin (Gjermani), Nicoumalone (Britani), Acenocoumarol (Francë), Acenocumarolum (Skandinavi), Acenocoumarin (ShBA)

Tregtar: Askumar®, Neo-Sintrom®, Sintrom® etj


KLASIFIKIMI I BARNAVE

A. Bazuar në origjinen e barit

B. Bazuar në mënyren e veprimit

C. Bazuar në natyren e sëmundjes

D. Bazuar në strukturen kimike

SISTEMET E KLASIFIKIMIT


I. NATYRORE

• Nga bota minerale: p.sh., squfuri, jodi, fosfatet,

komponimet e arsenikut, si dhe kripërat e natriumit,

kalciumit, magnezit, hekurit e bismutit etj.

• Nga bota shtazore: ekstraktet e disa hormoneve (si

insulina etj), vaji i peshkut (burim për vitaminat A dhe D),

kripërat biliare (burim për pararendësit e steroideve

gjysmësintetike: kortikoide e seksuale).

• Nga bota bimore: vijnë shumë barna, si alkaloidet,

heterozidet kardiake, antibiotikët dhe shumë lëndë

antitumorale.


A. Sipas Origjinës



A. Sipas Origjinës (vazhdim…)

II. SINTETIKE

Barnat krejtësisht sintetike, disa edhe analog të

lëndëve natyrore me një strukturë më të thjeshtuar, si

dhe ato gjysmësintetike (ku njëri nga pararendësit

është natyror) përbëjnë grupin më të madh.

III. BIOTEKNOLOGJIKE

Barnat e përftuara nga proceset bioteknologjike (si

p.sh., insulina e rikombinuar) dhe proceset e

kontrolluara të fermentimit (disa vitamina, antibiotikë

e aminoacide) sot përbëjnë një grup i cili po rritet

vazhdimisht. Dr. E.Mustafaj Tetor, 2014

I. Barna ETIOLOGJIKE (kundër shkakut të sëmundjes)

• Lëndët kundër infeksioneve (kimioterapikët antibakterorë, antimykotikë e antiviralë), kundër parazitëve dhe kimioterapikët antitumoralë.

• Parandaluese: vaksinat, aspirina e antikoagulantët për parandalimin e infarktit të miokardit, vitaminat dhe antioksidantët për parandalimin e çrregullimeve neurodegjenerative etj.

• Modifikuesit e përkohshëm të një procesi fiziologjik: p.sh, kontraceptivët steroidik etj.


B. Sipas Mënyrës së Veprimit



B. Sipas Mënyrës së Veprimit (vazhdim…)

II. Barna SIMPTOMATIKE (ndikojnë tek shënjat e sëmundjes)

Këto barna lehtësojnë ose mënjanojnë çrregullimet patologjike, p.sh., ethet, dhimbjet, pagjumësinë etj; ose ndërhyjnë në funksionin e sistemeve të caktuara, si ai kardiovaskularë, neuropsikiatrik, respiratorë, digjestiv etj.

Si rregull, terapia simptomatike nuk është në gjëndje të kurojë pacientin por mundet, të pakten, t’ia përmirësojë apo zgjatë jetën.

III. Barna ZËVENDËSUESE

Këto barna përmbushin nevojat e organizmit per një lëndë defiçitare, mungesa e së cilës mund të ketë ardhur nga arsye dietetike (mungesë vitaminash) ose nga çrregullime fiziologjike (insulina në diabet, estrogjenët në menopauzë).


Sipas këtij klasifikimi, që njihet edhe si Klasifikim

Fiziologjik i Barnave (i miratuar nga OBSH që në 1968),

barnat dallohen mbi bazen e sistemit organik ku ato

veprojnë. OBSH kerkon që shtetet anëtare të bëjnë

klasifikimin e sëmundjeve sipas skemës së publikuar

në Manualin e Klasifikimit Statistikor Nderkombëtar të

Sëmundjeve. Aty përfshihen 17 kategori kryesore

barnash dhe çdo sëmundje e veçantë tregohet me një

numer me tri shifra (p.sh., kolera është shënuar me 001 dhe çrregullimet

mendore si psikozat skizofrenike janë përfshirë nga numri 295 deri 299).


C. Sipas Natyrës së Sëmundjes


Një klasifikim i bazuar mbi strukturen kimike

është i rëndësishëm për ata që merren me

kerkime ne fushen farmaceutike.

Për shembull, grupimi kimik dhe krahasimi i analogëve ose

derivateve që përftohen nga një komponim ‘drejtues’ fillestar

lehtëson studimet për lidhjet mes strukturës e veprimit

biologjik.


D. Sipas Strukturës Kimike



A. Sistemi i klasifikimit Anatomiko-

Terapeutiko-Kimik (ATC)

B. Klasifikimet didaktike, p.sh. ne tekstet e

kimise farmaceutike, farmakologjise etj.

KLASIFIKIMET E PERZIERA


KLASIFIKIMI ANATOMIKO-TERAPEUTIKO-KIMIK

(Klasifikimi ATC)

A APARATI GASTROINTESTINAL DHE METABOLIZMI

B GJAKU DHE ORGANET HEMATOPOETIKE

C SISTEMI KARDIOVASKULARË

D DERMATOLOGJIKE

G SISTEMA GJENITO-URINARË DHE HORMONET SEKSUALE

H PREPARATET HORMONALE SISTEMIKE, PA HORMONET SEKSUALE

J ANTIMIKROBIKËT E PËRGJITHSHËM PËR PËRDORIM SISTEMIK

L BARNAT ANTINEOPLASTKE DHE IMUNOMODULATORËT

N

SISTEMI NERVORË

M

SISTEMI MUSKULO-SKELETORË

P BARNAT ANTIPARAZITARE, INSEKTICIDËT DHE RIPELLENTËT

R SISTEMI RESPIRATORË

S ORGANET NDIJIMORE

V TË NDRYSHME


SISTEMI ATC I KLASIFIKIMIT

A APARATI GASTROINTESTINAL DHE METABOLIZMI

A01 STOMATOLOGJIKE

A02 ANTIACIDE, ANTIMETEORIKE, ANTIULÇEROZE

A03 ANTISPASTIKE, ANTIKOLINERGJIKE

A04 ANTIEMETIKE DHE ANTINAUZE

A05 TERAPIA BILIARE DHE HEPATIKE

A06 LAKSATIVË

A07 ANTIDIARREIKË, ANTINFLAMATORË DHE ANTIMIKROBIKË INTESTINAL

A08 BARNA KUNDËR OBEZITETIT

A09 DIGJESTIVË DHE ENZIMA DIGJESTIVE

A10 BARNA PËR DIABETIN

A11 VITAMINA

A12 INTEGRATORË MINERAL

A14 ANABOLIZANTË SISTEMIK

A15 STIMULUES TË OREKSIT

A13 TONIZUES


KLASIFIKIMI ATC

N02BA01 Grupi anatomik

kryesorë

1

Grupi terapeutik kryesorë

2

Nëngrupi terapeutik

3

Nëngrupi terapeutiko-kimik

4

Nëngrupi kimik

5


SISTEMI I KLASIFIKIMIT ANATOMIKO TERAPEUTIKO KIMIK (ATC)

APARATI GASTROINTESTINAL DHE METABOLIZMI A

A 03 Antispastikë, antikolinergjikë

dhe prokinetikë

A 06

Laksativë

A 04 Antiemetikë dhe

antinauze

Niveli 2°: Grupi

terapeutik kryesorë

A03 A Antispastikë e

antikolinergjikë sintetikë

A03 B Belladona

e nënprodukte, të vetme

A03 E Antispastikë e

antikolinergjikë, të kombinuar

A03 F

Prokinetikë

A04 A

Antiemetikë e antinauze

A06 A

Laksativë

Niveli 3°: Nëngrupi terapeutik

A03A D Derivate të

Papaverinës

A03B B Alkaloide të Belladonës,

Krip.amon. kuaternarë

A03E D Antispastikë,

t ë kombinuar

A03F A

Prokinetikë

A04A D Antiemetikë

të tjerë

A06A A Emolientë

A06A B Të kontaktit

A06A C Të volumit

A06A D Osmotikë

A04A X Laksativë të tjerë

A06A G Klizma

Niveli 4°: Nëngrupi

terapeutiko- kimik

Niveli 1°: Grupi

anatomik kryesorë


SISTEMI I KLASIFIKIMIT ANATOMIKO TERAPEUTIKO KIMIK (ATC)

Etj.

SISTEMI NERVORË N Niveli 1°:

Grupi anatomik kryesorë

N 01

Anestezikët N 02

Analgjezikët N 03

Antiepiletikët

Niveli 2°: Grupi

terapeutik kryesorë

N03 A Antiepiletikët

N01 B Lokalët

N02 A Opioidet

N02 B Analgj. e tjerë

N01 A E përgjithshëm

Niveli 3°: Nëngrupi terapeutik

N03A A Barbituratet

N03A X Të tjerë

N01A X Të tjerë

N01B A Esteret

N01B X Të tjerë

N02A A Alkal. natyrore

N02A X Të tjerë

N02B A Alkal. natyrore

N02B X Të tjerë

N01A A Eteret

N03A B Hidantoinat

N01A B Hidrokarburet

N01B B Amidet

N02A B Fenilpiperid.

N02B B Fenilpiperid.

Niveli 4°: Nëngrupi

terapeutiko- kimik


(me kafeinë) N02BA51

Sistemi nervorë

Analgjezikët e antipiretikët

Analgjezik

Acidi salicilik e derivatet

Acidi acetil salicilik

Specialiteti : CAFIASPIRIN

Dozimi:

1-3 g/ditë

Forma farmaceutike:

tableta 0,5 g

Shpërndarja:

OTC

(Analgjezik, antipiretik)

KLASIFIKIMI ATC (Shёmbull)

B01AC06

Gjaku dhe organet hematopoetike

Antitrombotikët

Antitrombotikët

Antiagregantët trombocitarë

Acidi acetil salicilik

Specialiteti: CARDIOPIRIN

Dozimi:

0,3 g/ditë

Forma farmaceutike:

tableta 0,1 g

Shpërndarja:

sipas porosisë mjekut

(Antiagregant trombocitar)

N02BA01

Sistemi nervorë

Analgezikët e antipiretikët

Acidi salicilik e derivatet

Specialiteti : ASPIRIN

Dozimi:

1-3 g/ditë

Forma farmaceutike:

tableta 0,5 g Shpërndarja: OTC

(Analgjezik, antipiretik)

Acidi acetil salicilik Analgjezik


Në përfundim, ju duhet të dini:

1) Cilat janë tri emërtimet që përdoren për barnat dhe ku bazohet emërtimi

kimik i barnave?

2) Çfarë janë emrat xhenerik (EPN ose INN) të barnave dhe mbi çfarë kriteresh

vendosen ata?

3) Mbi cilat kritere vendosen emrat pronësor (kombëtar e tregtar) dhe çfarë

përfaqësojnë ata?

4) Cilat janë sistemet bazë të klasifikimit të barnave?

5) Të shpjegoni: çfarë është klasifikimi i barnave sipas mënyrës së veprimit,

sipas origjinës, sipas sëmundjes ku veprojnë dhe natyrës kimike (shëmbuj).

6) Të shpjegoni: çfarë janë klasifikimet e përziera dhe, në mënyrë të veçantë

klasifikimin ATC të barnave.

PERFUNDIME


Documents

L2_Emertimi & Klasifikimi i Barnave