LA ONDOde Esperanto

Julio2008 ¹7

Grandioza semajno en

Vilno: TE‡A refunkcias

Parlamenta rezolucio

Trajno “Zamenhof”

Jubilea fervojista

kongreso

Tonkin komentas pri

jubileoj kaj jubiloj

Irlando diris “Ne!”

Brazilo protestas

Moskvo aµ Londono?

“Rusa Antologio”:

Vasilij ‡ukovskij

Novelo de Borges

Andreas Künzli pri nia

Enciklopedio

Internacia sendependa magazino en Esperanto

INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2008. ¹7 (165)

Aperas „iumonate

Fondita en 1909 de Aleksandr Sa†arov

Refondita en 1991

Eldonas kaj administras Halina Gorecka

Redaktas Aleksander Kor±enkov

Konstantaj kunlaborantoj Tatjana Auderskaja, István Ertl,Dafydd ab Iago, Wolfgang Kirschstein, Aleksej Kor±enkov,Alen Kris, Viktor Kulakov, Glebo Malcev, Floréal Martorell,Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij, Aloísio Sartorato,Serge Sire, Maria Sokolova

Adreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, Ruslando

Telefono (4012) 656033

Elektronika po›to sezonoj@kanet.ru

Hejmpa•o http://Esperanto.Org/Ondo

Abontarifo por 2008Internacia tarifo: 32 eµrojOrienteµropa tarifo: 18 eµrojRuslanda tarifo: 390 rublojPollanda tarifo: 60 zlotojAerpo›ta aldono: 5 eµrojElektronika abono (pdf): 12 eµroj por „iuj landoj

Perantoj vidu la liston sur la 27a pa•o de la februara kajero.

Konto „e UEA avko-u

Recenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro,kasedo, disko k.a. al la redakcia adreso.

Eldonkvanto 650 ekzempleroj

AnonctarifoPlena pa•o: 100 EUR (2000 rubloj)

Duona pa•o: 60 EUR (1200 rubloj)

Kvarona pa•o: 35 EUR (700 rubloj)

Okona pa•o: 20 EUR (400 rubloj)

Malpligrandaj: 0,50 EUR aµ 10 rubloj por 1 cm²

Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto.

Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso(ruslandaj rubloj) aµ „e nia konto “avko-u” „e UEA.

Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn el La Ondo deEsperanto nur kun permeso de la redakcio aµ de la aµtoro kajkun indiko de la fonto.

© La Ondo de Esperanto, 2008.

“La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2008, ¹7 (165).

Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî.

Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèèïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó-íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723.

Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð.

Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â.

Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 23 èþíÿ 2008 ã.

Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 650 ýêç.

Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando.

Iam Nietzsche nomis la enviemonmotoro del socialisma moraleco. Tiu

bravura hipotezo ›ajnas i•i aksiomosur la postsovetia spaco. Responde alstrata uson-televida enketisto sond-anta kiel la ruslandanoj rilatas almiliarduloj unu mia samlandanorimarkis en plena konvinko:

“Mi ›atas la miliardulojn. Ju pli damiliarduloj, des pli da bono al mi kaj mia patrujo”.

Restis malklare „u la respondanto revis pri la lando kuncent milionoj da miliarduloj, „u lia fantazio haltis „e cent aµmil. Klare ke li uzis la tipan kli›on pri ri„aj homoj. Miliard-ulo kiel ekstrema enkarni•o de ri„ulo estas fenomenoeksterranga kun speciala pezo: miliono da miliarduloj sur-Ruslande sufi„us por renversi la planedon.

Mi ne sukcesis •ui la komikan efekton de la repliko:konfuza estis tute serioza tono de la estimata ±urnalo, kiuaprobe reproduktis la respondanton. Des pli mi ne sentaskomika la fenomenon en si mem. La miliardoj superkon-centritaj emas renversi. Ili renversas nian platon del ekzisto— niajn kutimojn, morojn, normojn, nian konsciencon,moralecon kaj memrespekton, — ni ruli•as do misekvilibrekaj retrovas nin iom post iom „iam pli funde-profunde…

Malforta estas la homo. Post la diagnozoj kiujn mi soni-gis „i-rubrike pri la profesia sporto mi ne devus rigardi tiun“Euro-2008”. Peke kaj repeke mi rigardis. Tamen estis lafutbalo. ‚iam pli funde-profunde: jam oni dronas en rekla-mo. ‚irkaµ la luda tereno kaj „irkaµ la luda tempo. Jam neekzistas la ludado mem, al mi •in prezentas paro de miliar-dujoj. Jam ne restas tempo por intervjuoj kaj postkomentoj— trioble ripetataj tri reklamaj blokoj pri vira seksopotenconin amuzas anstataµe.

“Vi volas la reludon post egala partio?” — ironias,kvazaµ „irkaµ mi, juna komentisto en la etero. — “Kia mal-novmoda ideo! Tiu del epoko de la 1960-aj”.

“Kial ili ne prezentu la ludojn? Ja ili estas la sponsoroj”,— eksplikas al mi mia juna konatino.

La nova juna generacio ›ajnas pragmata. En la vero •iestas — tute nevideble al si — malaltigita laµ la skalo devivovaloraj pretendoj. Ekzistas ja certaj kriterioj, per kiujoni ordigas la tutan entreprenon, — tiu juna komentisto, tiujuna konatino ne trovi•as en la horizonto del konsidero.Ankaµ mi kaj vi. Sed ni almenaµ kapablas tion senti.

McDonald’s, Coca-Cola kaj aliaj povas esti bonaj kom-panioj, egale malbonaj ili povas esti. Ili rajtas esti-malestisponsoroj. La nuro kiun ili ne rajtas ku›as sur tiu komunakampo, kie interplekti•as en sen„esa ludo kaj kreas labilanekvilibron certa kompleto de agantoj. Se tiu kampo estassufi„e vasta kaj satigita de diversaj vektoroj, la ekvilibro sur•i kreita povas nomi•i demokratio. Evidente, en tiu konkre-ta futbala afero nomata “Euro-2008” — kaµze de du, tri, dekkompaktaj eµroportaj vektoroj — mi kaj vi kaj centmilionojda eµropanoj i•is “en la situo eksterluda”.

La sola momento konsola sin prezentas inter tiuj rekla-maj Sciloj kaj ¥aribdoj. ¤i estas la futbalo mem. Malgraµ„io — la bildo valoras spekton. Alen Kris

Sur la kovrilfoto estas la protagonistoj de la Esperanto-evento de l’ monato. La 1an de junio la paro Zamenhof trairisPollandon en la unua voja•o de la ±us lan„ita trajno Zamen-hof. Se vi lo•as en Pollando, aµ vizitas •in, uzu la okazonvoja•i per la unika surrela ZEO. (Fotis Mateusz Holownia)

Temo 3

Se eblas paroli pri unika, interesa kajgrava evento de la „i-jara Esperanto-movado, tiukaze necesas mencii la 1anTutmondan Kongreson de Esperantistoj-‡urnalistoj, kiu okazis 26–30 maj en Vil-no, la „efurbo de Litovio. Unika onipovas nomi •in nelaste pro tio, ke al •iasukcesplena efektivi•o kontribuis diver-saj kunlaborantaj organizoj, kiuj kapa-blis allogi al Vilno multajn el la plejelstaraj aμ originalaj reprezentantoj dela Esperanto-movado, kiuj formis lari„an kaj interesan programon. ‚i tiuj dufaktoroj faris el la kongreso sendubegravan momenton en la historio de lanuntempa Esperanto-movado, kiu povasfieri, ke •i posedas la subtenon, ne nurmoralan, sed ankaμ financan, de la lito-via ›tato, kiu disponigis al la kongreso laMalnovan Urbodomon kaj la Konstitu-cian Salonon de la Sejma Palaco (parla-mento), ambaμ tre taμgaj konferencejoj.La kuliso do estis ege digna, kaj la espe-rantistoj sentis sin ree sincere akceptitajde lando kaj ›tato, kie antaμ tri jaroj (doen 2005) okazis la 90a Universala Kon-greso de Esperanto kaj la Kvara Nito-be-Simpozio, kiuj evidente restis enbona memoro de Litovio.

Mini-UK‚ar laμmodele „i tiu ±urnalista kon-

greso estis kopio de UK, tial iuj nomis•in “mini-UK”. Tiuaspekte PovilasJegorovas, prezidanto de LKK, efike ler-nis de UK-sperto. Al la kutimaj akcesor-a±oj apartenas oficialaj akceptoj, aμspi-cioj, kongresa temo, vasta prelega prog-ramo, kongresa libro, kongresa kuriero,kongresa siglo (kun butono), kongresadokumentaro, libroservo, tuttaga ekskur-so, k.a. El „i tiuj akcesora±oj la organiz-antoj utiligis resurse la maksimumoneblan. Oni aμdis la opinion, ke la kon-greslibro aspektas e„ pli bele ol avera•aUK-kongreslibro, ke la prelegoj estis plialtnivelaj ol dum UK, ke pro la ri„eco dela kulinaro la aμtoritatulaj akceptoj „eurbestro, „efministro kaj parlamentestrodaμris pli longe ol dum UK, kvankam enVilno la alparoladoj de iuj oficialulojeble estis rekorde mallongaj.

Laμ ali•oj troveblaj en la kongresli-bro devis alveni 183 personoj el 37 lan-doj. Reale trovi•is kelkaj personoj kajlandoj malpli. Kvankam la plimulto dela „eestantoj havis nur mar•enan aμamatoran ligon al ±urnalismo, ja trovi•isinter ili ankaμ redaktoroj de pluraj Espe-ranto-revuoj de diversaj tendencoj. Pro

tio iuj prelegoj kaj diskutoj dekomencene povis esti tro faknivelaj, sed por tiu „ikongreso, kiu ne estis scienca konferen-co, tio ›ajne ne tiom gravis.

De turisma programo al seriozajfakprelegoj

La kongreso komenci•is lunde pertuttaga ekskurso tra la malnova urbo deVilno, kiu fari•as „iujare pli bela, kaj alTrakai, kie levi•as la kastelo de la litovagrandduko Gediminas (13-14 jc) kaj kielo•as minoritataj komunumoj de karai-moj kaj tataroj.

La faka programo mem estis enkon-dukita marde en la Malnova Urbodomoper prelego de prof. Humphrey Tonkin(Usono), konsiderata kiel unu el la plejeminentaj nuntempaj esperantistoj, prila kongresa „eftemo Internacia interkul-tura komunikado: ±urnalismo kaj Espe-ranto. Pro manko de tempo kaj pro la›ar•iteco de la mult-tema kongresa pro-gramo la kongrestemo evidente iom per-dis la atenton, kiun •i meritus. Pri •itamen eblas legi en la kongreslibro, enla unua numero de la kongreskuriero LaFera Lupo, kiu estis redaktata de ChoeTaesok, kaj en la fina dokumento.

Samtage diversaj prelegantoj pre-zentis siajn temojn: ekzemple AudrysAntanaitis (Litovio) pri amaskomunika-do en Litovio, Aleksander Kor±enkov(Ruslando) pri Zamenhof kaj la gazeta-ro. De la sama aμtoro trovi•as en la kon-greslibro cetere tre leginda studo pri lahistorio de la Esperanto-gazetaro. PlueStano Mar£ek (Slovakio) donis super-rigardon pri la redaktoroj de la revuoEsperanto (UEA) dum la pasintaj centjaroj. Petras ®eliauskas (Litovio) rakon-tis pri la bizaraj imagoj kaj kli›oj de iujeksterlandanoj pri Litovio kaj oma•is larevuon Litova Stelo, kiun li redaktisdum deko da jaroj. Tomasz Chmielik

(Pollando) prezentis la meritojn deEdmond Privat kiel ±urnalisto, kajDetlev Blanke (Germanio) prelegis prila rolo de lingvistiko en la informado priEsperanto. ‚i tiu preleganto admonis,ke ignori aμ timi lingvistojn estus sen-senca sinteno, „ar •uste lingvistoj oftetrovi•as en decidoporta pozicio kaj dopovus esti utilaj al ni.

La anticipa intereso por prelege kon-tribui dum la kongreso estis tiom gran-da, ke la kompilantoj de la programo,„efe estraranoj de TE‡A, devis rifuzimultajn kontribuproponojn, kiuj unua-vide ›ajnis ne esencaj, kaj faris pli seve-ran elekton, kiu prezenti•as en la kon-greslibro. Ankaμ tio estas unika, desplike en la Esperanto-movado ofte estasmalfacile entute trovi taμgajn prelegan-tojn. La granda kvanto de prelegoj devisen la dua tago esti disdividita en tri sek-cioj, en kiuj elpa›is inter alie AndreasKünzli (Svislando), Ji¸í Caletka kajPetro Chrdle (‚e†io), Dimitrije Jani£i¢kaj Zlatoje Martinov (Serbio), Josip Ple-adin kaj Vladimir Jurkovi¢ (Kroatio),Ahmad Reza Mamduhi (Irano), GiorgioSilfer kaj Dieter Rooke (Esperanta Civi-to), Stefan MacGill (Hungario), Jevge-nij Gaus (Litovio) kaj Peter Balá� (Slo-vakio), Frimpong Ampomah Badu(Aμstralio), Ljubomir Trifon„ovski(Bulgario), Abdurahman Junusov (Rus-lando/Dagestano), Jianhua Li (‚inio)kaj Yves Nevelsteen (Belgio).

De la Urbodomo al la Parlamento‡aμde la programo estis daμrigata en

la Konstitucia Salono de la Litova Parla-mento per prelegoj de Jukka Pietiläinen(Finnlando), István Ertl (Luksembur-gio) kaj Kalle Kniivilä (Svedio) pridefioj de la nuntempa (Esperanto-)±urnalismo.

‚i tiujn modernismajn postulojndraste kontrastis la prezentado de fla-vi•inta filmo pri Bona Espero en Brazi-lo produktita antaμ 25 jaroj fare deRoman DobrzyŒski (Pollando). Kon-cepte modernigenda tutcerte estas ankaμla radioprogramo de Pola Radio, pri kiuparolis Barbara Pietrzak. ‹i nuntempeoficas kiel •enerala sekretario de UEA,kiu aμspiciis la kongreson.

Kiel en Esperanto-rondoj, kies labo-ro ofte estas karakterizata de amatorecanivelo, eblas apliki allogan, profesinive-lan grafikan koncepton „e Esperanto-magazino, imprese montris ClaudeNourmont (Luksemburgio) pere de la

Grandioza semajno en Vilno

4 Temo

revuo Le monde de l’espéranto, gazetode Unui•o Franca por Esperanto. Laresponsuloj, kiuj evidente sukcesis rom-pi kun la pasinteco de l’diletanteco, sim-ple a„etis „e ekstera profesiulo la grafi-kan ›ablonon por adapti •in al la proprajbezonoj. Enhave la revuo eble ankoraμestas iom banala, sed evidente sufi„akiel “armilo” por trafi la prioritatan cel-publikon. Finfine oni volas altigi lamembronombron de la landa asocio kajgajni novajn klientojn.

Kvazaμ la inverso de la franca mode-lo estas la nova socikultura revuo Spe-gulo, kiun Kazimierz Leja (Pollando)prezentis: grafike modeste, sed aspektetamen agrable aran•ita •i alportas enha-von sur alta intelekta nivelo, kiu facilepovas konkurenci ekzemple kun Litera-tura Foiro. La naski•o de Spegulo fakteestas la rezulto de interna konflikto en lapola Esperanto-movado; pro manko deinterkonsento inter la nova estraro dePEA kaj la eldonejo Hejme, kiu redaktiskaj produktis la revuon Pola Esperant-isto dum kvin jaroj, la kunlaboro ne estisdaμrigita.

Samtipe produktitan revuon kiel lafrancoj faras, povis prezenti Perla Mar-tinelli (Svislando), „efredaktorino deFemina.

Krome, pri siaj originalaj sciencajesploroj prelegis Aleksandro Melnikov(Ruslando), kiu montri•is ankaμ lertadistranto de la publiko, aplikante humu-rajn didaktikajn elementojn. La puraretorika kontraμo de Melnikov estis laprelego de Árpád Máthé (Hungario),kies prononca monotoneco estis tiomevidenta, tiel ke mi subite endormi•is —okaza±o tamen malofta „e mi.

Harmonio sen polemikoPer tio „i ni alvenas „e la lasta tago,

kiu fini•is per kelkaj restantaj elpa›oj,inter alie de Seán Ó Riain, irlanda diplo-mato kaj prezidanto de Eμropa Esperan-to-Unio, pri la propedeμtika efiko deEsperanto en kondi„oj de plurlingveco.La italoj Ranieri Clerici kaj Gian CarloFighiera filozofiumis pri lingvaj hom-rajtoj respektive traktis la deficitojn „ela ekstera informado dum Esperanto-kongresoj pere de ±urnalismaj medioj.Alfred Schubert, redaktoro de Esperan-to aktuell, rakontis pri la germana spertoen Esperanto-±urnalismo kaj VilhelmoLutermano klarigis la projekton Lemonde diplomatique en Esperanto.

La plej juna prelegantino, Aneto

Muhlemann el romanda Svislando, pre-zentita kiel nova redaktorino de Heroldode Esperanto, esprimis la deziron, ke laEsperanto-±urnalismo konduku ne alkvereloj, sed trans la ideologioj al pacokaj kunlaboro. Efektive oni devas diri,ke la etoso dum tiuj tagoj estis tre pacakaj harmonia kiel decas por internaciakonferenco esperantista. E„ la „eesto dekompaktgrupo de la Esperanta Civito,kiu rande de la kongreso kunvokis siajnproprajn kunsidojn, ne povis maltran-kviligi la ceteran kongresanaron, kiuver›ajne restas daμre lojala al UEA. Laesperantistoj lernis, ke polemiko enpublikaj kunvenoj estas dan•era afero,„ar •i povas facile ofendi aliajn en kazode kritiko, kaj pro tio oni kutime evitas•in. Tamen iom pli da siaspeca spico neestus dama•inta al la diskutoj por igi ilinpli viglaj kaj pli interesaj.

Revigli•o de TE‡ANu oni ne forgesu, ke grava proble-

mo estis solvita dum la kongreso: larestarigo de TE‡A — Tutmonda Espe-rantista ‡urnalista Asocio, kiu estis fon-dita en 1946 kaj kiu poste spertis plurajnrevigligojn kaj refondojn. La nova estr-aro sub prezidanto Audrys Antanaitisprezentis sin dinamika kaj optimismakaj promesis multe labori, kompreneblehonorofice. Trideko da membroj povisesti spontane rikoltata. TE‡A dume nepostulas kotizon, dependante de mon-donacoj. La kongreson „eestis ankaμ laprezidanto de Litova ‡urnalista Asocio,Dainius Radzevi£ius. Fakte en septem-bro 2007 en Vilno jam okazis fondakunveno de Litova Esperantista ‡urnal-ista Asocio (LE‡A). Por ke tiuj societojestu daμre vivipovaj, necesas aktivuloj,membraro, agadoj kaj mono.

Iom da prikomentado¤enerale dirite, se mi devus disdoni

pritaksojn pri la prelegoj laμ tri aspektoj(enhavo/substanco, retoriko/oratoriko,metodiko/didaktiko) nur malmultaj rice-vus bonan poentaron. Tio montras, ke niankoraμ devos multe plibonigi nianarton prelegi kaj publike nin prezenti enEsperanto. Mi estas konvinkita, keankaμ per ioma mem-trejnado ni sukce-sos forigi •enajn fonetikajn prononc-interferojn, enhavan balaston kaj meto-dojn retorike-metodike malkonvenajn.Tiusence la 30-minuta prelegeblo estispor ni „iuj bona ekzercokazo.

Se „io dum la kongreso laμ mia opi-nio estis tute pozitiva, bona kaj brila (e„la vetero), mi tamen ne volus preterlasidu principajn kritikajn rimarkojn puresubjektivajn.

Unue, mi bedaμras, ke krom nur dulitovaj prelegantoj ne povis estienga•itaj pli da ±urnalistoj el tiu landopor interesa kontribuo, despli ke laμ laadresaro ali•is 62 personoj el Litovio.Ankaμ vizitoj al lokaj redakcioj pov-intus esti tute interesaj, tiom pli ke enVilno ekzistas amaskomunikiloj endiversaj lingvoj („efe litova, pola, rusa,angla).

Due, min iom •enis la troa fokusadoal priesperantaj aμ esperantistaj temoj.Ja konsciante, ke temis unuavice priaran•o, en kiu la partoprenantoj, t.e. laesperantistoj, volas trakti kaj eble solviprioritate siajn proprajn problemojn, mitamen bedaμras, ke oni ne estis pli mal-ferma al neesperantaj temoj traktindajper Esperanto. La prezentita programakoncepto eble enhavis la riskon, ke estisripetataj kaj gurdataj multaj konatajargumentoj, opinioj, komentoj kaj reko-mendoj, kiuj estas •enerale konataj alsperta movadano. Do mia sugesto al laorganizantoj de estonta analoga kong-reso koncernus •uste la deziron emanci-pi•i de pura esperantista etoso, por suk-cese eliri la verdan getton. Kiam ni mal-fermi•os al la ekstera publiko, eble nurtiam la Esperanto-movado vidos verajnnovajn progresojn antaμen.

Grandanima gastamo litovaLa eksterlandaj gastoj lo•is en la

mezklasa turisma hotelo Ecotel. Laorganizantoj de la kongreso malavaretransprenis la kostojn por lo•ado kajman•ado kaj eventuale repagis iesvoja•kostojn.

Restas al mi esprimi sinceran gratu-lon kaj grandan dankon al la kongresajorganizantoj, antaμ „io al Povilas Jego-rovas, kiu estas samtempe prezidanto deLitova Esperanto-Asocio, „efdelegitode UEA por Litovio kaj •enerale la›losila esperantisto kun multaj meritojen tiu lando. La nomoj de liaj sindonajkunlaborantoj estas legeblaj sur pa•o 13de la kongreslibro. ‚i tiuj fervoraj sam-idean(in)oj ebligis la efektivi•on de tiu„i modele organizita kaj plene sukces-inta kongresa semajno, kiu, kiel postlegado de tiu „i raporto oni povas kuncerteco konstati, estis vere unika, intere-sa kaj grava, unuvorte grandioza.

Observante la amaseton dafotist(in)oj, kiuj kiel formikoj sen„esecirkuladis dum la kunsidoj por kapti„ion kaj „iun, „u kun aμ sen „apelo, onidevas konstati evidentan dokument-indon de la evento, kiu sendube havisankaμ propagandan valoron, kaj porEsperanto kaj por Litovio.

Andreas Künzli

Legu pli pri TE‡Ahttp://www.tejha.org/

Eventoj 5

Pollanda parlamento pri Esperanto

12 jun la pollanda Sejmo (parlamen-to) per 397 vo„oj “por” kaj neniu “kon-traμ” akceptis rezolucion okaze de la100-jari•o de UEA (vd. la tekston sube).

Per tio la pollandaj parlamentanojrekonis la meritojn de UEA kieldaμriganto de d-ro Ludoviko Zamenhof,kaj subtenis la internaciajn klopodojn,kiuj celas, ke UEA estu honorita per laNobel-premio pri paco.

Laμ Barbara Pietrzak, •enerala sek-retario de UEA, la rezolucio estis akcep-tita laμ la propono de la parlamentakomisiono pri kulturo kaj amaskomuni-kiloj. La projekton prezentis grupo de21 deputitoj.

Reta televido pri Esperanto

13 jun 2008 „e www.itvc.pl aperis lakvara programo de TV Esperanto. Laprojekto konsistas el serio de progra-moj, kiuj promocias Esperanton kaj lanaski•urbon de Ludoviko Zamenhof. Niesperas, ke •i i•os ankaμ diskut-forumopor esperantistoj el la tuta mondo. Bon-volu sendi viajn komentariojn kaj opi-niojn rete: � esperanto@itvc.pl.

Robert KamiŒski

Trajno Zamenhof

La unuan de junio, frumatene, en lastacidomo de Bjalistoko, la naski•urbode Ludoviko Zamenhof, la bjalistokaurbestro Tadeusz Truskolaski salutis„iujn alvenintajn gastojn kaj solene›an•is tabuleton de la trajno “Bjalistoko— Bielsko-Bia³a”, kiu tiel renomi•is deNarew al Zamenhof.

Je 6h05 la urbestro blovis la fervojanfajfilon, kaj la malnovmode vestitajLudoviko (Andrzej) kaj Klara (Nina)Zamenhof forveturis. En la stacidomojde Varsovio (8h30), Piotrków Trybu-nalski (10h30) kaj Sosnowiec (12h50)la trajnon Zamenhof renkontis esperan-tistoj, kiuj salutis, kantis kaj recitis poe-mojn, prezentis donacojn kaj foti•is kunla paro Zamenhof.

Je 14h40 en la finstacio Bielsko-Bia³a la trajno, esceptokaze, haltis „e la„efkajo, por ke la honoraj gastoj rektevenu al la renkontantoj, kun muziko deloka montara muzikgrupo. La programoen Bielsko-Bia³a enhavis, interalie, vizi-ton de baza lernejo, kie LudovikoZamenhof instigis lerni sian LingvonInternacian.

Andrzej RemzaP›emo Wierzbowski

“Esperanto estas morta lingvo”

‚e†io estasunu el la ok landojde la Eμropa Unio,kiuj •is nun neratifis la Lisbonantraktaton. 16 jundum la vizito de laprezidento deFrancio en Prago,disvasti•is infor-moj pri kritika eldira±o de la prezidentode ‚e†io, Václav Klaus, kontraμ laplano por plia Eμropa integri•o.

«Ni devus lasi la homojn lo•antajnen la eμropa kontinento plu vivi kiel„e†oj, poloj, italoj kaj danoj. Ni netransformu ilin en “eμropanojn”. Tio „iestas misa projekto. La diferenco inter„e†o, polo, italo, dano kaj eμropanoestas la sama kiel inter la „e†a, pola,itala kaj dana lingvoj kaj Esperanto.Eμropismo egalas al Esperanto — arte-farita, morta lingvo», — Václav Klausdiris en intervjuo de la gazeto Lidovénoviny.

Václav Klaus estas sani•anta postoperacio, kaj mem ne renkontas la vizi-tantan prezidenton de Francio. Ansta-taμe Nicolas Sarkozy renkonti•as kun la„efministro de ‚e†io, Mirek Topolánek.

La eldira±o de Václav Klaus memori-gas pri la dira±o de la tiama kanceliero deGermanio, Helmut Kohl, farita dum ofi-ciala vizito en Nederlando en 1995.Tiam li argumentis kontraμ timoj, ke plimalgrandaj landoj de Eμropo, kielNederlando, povus perdi sian propranidentecon pro la eμropa integri•o. Tianperdon de identeco li komparis kunEsperanto:

“Ni ne volas Esperanto-Eμropon,sed Eμropon, en kiu „iuj plu havas sianidentecon”, — li tiam diris.

En 1992 Peter Gauweiler, la tiamakonservativa ministro pri la medio enBavario, nomis la proceson de Maas-tricht “totalisma revo”, kaj ridindigisunu el ties centraj partoj, la komunanvaluton, kies enkonduko tiam ankoraμestis nur planata, nomante la eμron“Esperanto-mono”.

Tute lastatempe la germana eksmini-stro pri eksterlandaj aferoj, JoschkaFicher, en artikolo en la gazeto Die Zeit,menciis la iaman eldira±on de PeterGauweller pri “Esperanto-mono”, kons-tatante, ke la “Esperanto-mono” tute nei•is tia terura±o, kiel antaμvidis la kritik-antoj, sed male tre utilas en la nuna mal-stabila ekonomia situacio.

Laμ Libera Folio

Rezolucio de la Sejmo de Pola Respublikola 12an de junio 2008

pri la oma•o de la 100a datreveno de la krei•o de Universala Esperanto AsocioLa Sejmo de Pola Respubliko en la 100a datreveno de la krei•o de Universala Espe-

ranto Asocio esprimas la rekonvortojn al la daμrigantoj de la [verko] de d-ro LudovikoZamenhof, kiu kreante la lingvon Esperanto deziris certigi al „iuj homoj la eblon de reci-proka kompreno kaj interkompreni•ado sendepende de la nacieco, raso, religio aμ mond-koncepto.

Esperanto ligas homojn en ri„a kaj varia kulturo, kies fundamenta mesa•o estas inter-nacia amikeco kaj universala paco.

La Sejmo de Pola Respubliko dezirante oma•i la kontribuon de d-ro LudovikoZamenhof al la monda civilizacia hereda±o, subtenas la klopodojn de internaciaj mediojhonori Universalan Esperanto-Asocion per la Paca Nobel-Premio.

Sejmmar›aloBronis³aw Komorowski

Uchwa³a Sejmu Rzeczypospolitej Polskiejz dnia 12 czerwca 2008 r.

w sprawie uczczenia 100. rocznicy powstania œwiatowego Zwi¹zku Esperantystów

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 100. rocznicê powstania œwiatowego Zwi¹zkuEsperantystów sk³ada wyrazy uznania kontynuatorom dzie³a dr. Ludwika Zamenhofa,który tworz¹c jêzyk esperanto, pragn¹³ zapewniæ wszystkim ludziom mo¿liwoœæ wzajem-nego zrozumienia i porozumiewania siê niezale¿nie od narodowoœci, rasy, religii czywyznawanych pogl¹dów.

Esperanto ³¹czy ludzi w bogatej i zró¿nicowanej kulturze, której podstawowymprzes³aniem jest miêdzynarodowa przyjaŸñ oraz powszechny pokój.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, chc¹c uhonorowaæ wk³ad dr. Ludwika Zamenhofa wœwiatowe dziedzictwo cywilizacyjne, popiera starania œrodowisk miêdzynarodowych ouhonorowanie œwiatowego Zwi¹zku Esperantystów Pokojow¹ Nagrod¹ Nobla.

Marsza³ek SejmuBronis³aw Komorowski

6 Eventoj

Rodanalpa kongreso

Murs-Sankta-Eμzebio (departemen-to Dromo) akceptis la Rodanalpan kon-greson 16–18 maj 2008. Bona etosomarkis tiujn tri gravajn tagojn por la95-persona partoprenantaro. Multajhomoj substrekis tion fine de la renkon-ti•o, kaj tio estas sukceso por la organi-zoskipo, konsistinta el la federaciakomitato, aparte Monique Fillat kajFransμaz Rochette.

Vendrede post la akceptoparoladode la prezidantino Claude Pépin okazisvespero pri voja•oj. Sabate multaj ate-lieroj okazis: kanto, teatro, masa•o,komputiko kaj Esperanto, spertinter-›an•oj pri voja•ado kaj korespondado,verkado, iniciado al Esperanto, dum okpersonoj trapasis (sukcese) ekzamenojn.

Tagmeze la vicurbestro de Mursinvitis nin al aperitivo. Li diris kelkajnvortojn en Esperanto kaj donacis al „iukongresano belegan libron pri la historiode Murs. Posttagmeze sekvis atelierojkaj prelego pri botaniko far ClaudePépin.

La sabata vespero komenci•is perteatra spektakleto, preparita de la aso-cioj Albertville Esperanto kaj TarentezaEsperanto, apogitaj de la teatra ateliero.Rolande Cleizergues, kiu gvidis la ate-lieron, verkis tiun spektaklon — kromdu scena±etoj — kaj surscenejigis •in.Folklora balo sekvis animita de la grupoLoufolk.

Diman„e matene la ¤enerala Asem-bleo reliefigis la rolon de la Federaciopor konsistigi la ligon inter dissemitajasocioj kaj doni al ili kelkajn sekvindajnvojojn kaj rimedojn por agadi kune kajen siaj regionoj. Agadoj de kelkaj aso-cioj estas ilustritaj per lumbildoj: porju-nulaj agadoj en kulturdomoj, amikajkonversacirenkonti•oj por uzi la lin-gvon ekster la kursoj, organizado dekongreso.

Post la asembleo okazis la aμkciomajstre estrita, kiel kutime, de Jean-Louis Gayet. La mono „i-jare profitos alla neregistara organiza±o Mazingira enTanzanio, fondita de esperantistoMramba Simba.

Kvankam la vetero ne estis tre bela•is tiam, la pikniko estas inundita deabunda suno sur la ekstera ludejo.Posttagmeze, dum la kant-ateliero oka-zigis sian lastan seancon, kelkaj povisaerumi•i dum aliaj vizitis la sanktartanmuzeon de Murs. La kongreso fini•isposttagmeze per amikectrinkado kun lakantoj akompanataj de la akordeono deFransμaz…

Philippe Pellicier

Jubilea fervojista kongreso

La jubilea 60a Internacia FervojistaKongreso okazis 17–24 maj en Poznano(Pollando) kun 169 partoprenantoj el 20landoj de Eμropo kaj Azio.

Krom faka programo, dum la kon-greso estis multaj ekskursoj kaj kulturaprogramo de la societo E-senco, kiu„iujare pretigas ARtajn KONfrontojn enESperanto. La kongreso ricevis helponde la Societo pri Apogo de Sporto, Turi-smo kaj Kulturo Kolejarz, pollandareprezentanto de FISAIC, kiu agas endiversaj flankoj de fervojista internaciakulturo.

‚iuj salonoj en la iama FervojistaKulturdomo (DKK) estis je nia dispono(kelkaj kunvenoj okazis en la proksimasalonego de la ‚efa Teknika Organizo).

Post la solena inaμguro, kiun „eestisreprezentanto de Polaj Fervojaj Linioj,kaj la malferma koncerto, oni havis launuan ekskurson en la malnova urbo-parto. Fruvespere sanktan meson en laproksima templo Kristo Savanto cele-bris pastro Stanis³aw Sztolz, kaj la koru-so Has³o kantis religiajn kantojn.

Lunde cent-persona grupo voja•isper vaportrajno al Wolsztyn, kie niadmiris la centjaran funkciantan vapor-lokomotiv-deponejon kaj samtempemuzeon. Tie oni ankoraμ peze laboraspretigante vaporlokomotivojn por lokajfervoj-linioj. Ekskursoj okazis ankaμdum aliaj tagoj. Ni vizitis la dumiljaranarkeologian perlon Biskupin kaj rekon-struitan skansenon. De Biskupin peret›pura trajno ni veturis al muzeo deet›puraj vagonaroj en Wenecja apud¯nin. En Gniezno ni vizitis la malnovanurbon kaj la insulon Lednica. En laurbeto Kórnik, kie ni admiris la kastelonde familio Dzia³yŒski kaj parkon Arbo-retum kun florantaj azaleoj. En la Gran-dopollanda Nacia Parko ni vidis milja-rajn historiajn kverkojn Lech, ‚e† kajRus— la prapatroj de slavaj gentoj.

La laborprogramo enhavis kunve-nojn de la Internacia Fervojista Esperan-to-Federacio (IFEF) kaj multajn fakajnprelegojn. Tiujn pri modernigo de la fer-voja poznana nodo prezentis Polaj Fer-vojaj Linioj kaj firmao Tales. Kunvenisankaμ la terminologia sekcio. En la novacentra regejo en Poznano ni povis spek-ti, kiel efike funkcias la nova komputilastirado.

Dum vesperoj okazis bankedo kajinternacia balo, interkona vespero,koncertoj de la ensembloj Bailando kajWielkopolska, de la universala korusok.a.

Vendrede, dum la ferma ceremonio,

la prezidanto de IFEF Romano Bolo-gnesi dankis al LKK pro la sukcesakongreso. La granda kongresa flagoestis transdonita al organizontoj de lasekva kongreso en Triesto (Italio), kieoni festos la centjaran jubileon de IFEF.En la adiaμa vespero en la restoracioOaza kantis Zuza Kornicka kaj okazisprezentado de la defendoarto ±u±icuo.

Sabate plej multaj kongresanojforveturis, kaj por 30-persona grupokomenci•is kvintaga postkongresaekskurso tra Toruno, Malborko, Gdan-sko, Olsztyn •is Bjalistoko.

Wies³aw Libner

Semajno en Paradizo

Dum la semajno 14–20 apr 2008okazis jam la XXVI-a lingva seminarioen la ‚e†a Paradizo, en la vila•o Sko-kovy.

Kvardek kvar gesamideanoj (sespoloj, du francoj kaj 36 „e†oj) •uis agra-blan medion kaj amikan etoson en lapensiono Espero. Dank’ al klopodo dela instruantoj preskaμ „iuj plibonigissiajn sciojn de la ›atata internacialingvo.

La plej pla„a estis ekskurso al Jablo-nec n. N. en la muzeon de vitra±oj kajbi±uterio. Pla„a estis ankaμ ekskurso alMnichovo Hradištì. La kutimajnposttagmezajn promenojn iomete mal-agrabligis pluvetoj kaj malvarmo. Lapartoprenantoj aμskultis kelkajn prele-gojn (de abelbredado •is astronomio kajesperantologio) kaj spektis filmojn. Kielkutime, grupeto da interesitoj okupi•ispri manlaboroj. Sukcesa estis la adiaμavespero kun ske„oj, anekdotoj kaj aliajamuza±oj prezentitaj de „iuj partopren-antoj.

Kadre de la seminario kunvenis laestroj de AEH (handikapitoj) kun repre-zentantino de Silezia Esperanto-Asocioel Vroclavo. Ili interkonsentis kunlabo-ri, inter›an•i gazetojn kaj informojn prila agado de ambaμ asocioj kaj ankaμtraktis pri reciproka vizitado.

Pavel Nechvíleprezidanto de AEH

Eventoj 7

Informoj el la Esperanto-urbo

Kvar oficialaj bonvenigaj ›ildoj enEsperanto estis fiksitaj al la germanajkaj nun ili estas bone videblaj de „iuj,kiuj venas per aμto al Herzberg am Harz— la Esperanto-urbo. Ili trovi•as urbo-rande (vd. dekstre) en la direktoj Pöhlde(resp. Duderstadt), Göttingen („e la for-te frekventata federacia vojo 27), Oste-rode am Harz (federacia vojo 243) kajHerzberg-Sieber (resp. St. Andreas-berg). ‚iu aldona Esperanto-›ildo eldura kverkoligno, kiujn la urbo financis,kostis po „. �750.

En Herzberg nun funkcias kelkaj ler-nejaj Esperanto-grupoj: en la loka gim-nazio du grupoj, po unu en la meza lern-ejo kaj en la du bazaj lernejoj. En dulernejoj estas videblaj ekspozicioj priEsperanto kaj pri la lernejaj kontaktojper Esperanto.

Delegacio de la baza lernejo el BarHill „e Cambridge (Britio), lernejo porSpringboard-projekto, kun Claire Whitekaj Tim Morley vizitis Herzberg kaj labazajn lernejojn por esplori komunajnprojektojn rilate al instruado de Esper-anto kun internaciaj kulturinter›an•ojen la bazaj lernejoj de ambaμ urboj. Labritaj lernantoj kune kun gepatroj kajgeinstruistoj venos fine de aμgusto 2008al Herzberg!

Lerneja delegacio el Rybnik (Pollan-do) vizitis nian Esperanto-Centron kajkontaktis lernejojn en Herzberg. Kromeili prezentis sian urbon, lernejon kajbelan kulturprogramon en la Domo de laRenkonti•o dum Interkultura Vespero.Ili ›atus havi konstantan partneran baz-lernejon en Herzberg aμ najbara urbeto.La Esperanto-grupon kun la instruistinoTeresa Konsek akceptis la urbestroGerhard Walter.

Delegacio el la Espertanto-urboHerzberg vizitis la polan •emelurbonGóra, kun Marika Frense, Otto Kern kajAndres Diemel (GEJ-reprezentanto)kune kun niaj du gastoj el Koreio s-inoSon•ula kaj s-ro Lumturo. Dum aμgusto2008 okazos la tria komuna feriosemaj-no por gelernantoj de ambaμ urboj sur-baze de Esperanto en Jemielno „e Góraen Pollando.

En la •ardeno de Esperanto-Centrone nur pompas multaj floroj sed ekzistasspeciala terasbedo kun vintroduraj aga-voj kaj kaktoj kaj ankaμ la famaj flav-koloraj kaj bonodoraj Esperanto-rozoj(kiuj nun aktive floradas) kaj la novaEsperanto-klematito kun grandaj viol-etaj petaloj.

GEC/ICH

En internacia etoso translima

Sabaton (19 apr) la Esperanto-GrupoEssen (Germanio) invitis siajn neder-landajn partnergrupojn el la brabantajurboj Eindhoven kaj Helmond alekskurso tra la belega pejza•o de laRuhr-valo „e Essen-Werden. Ili daμrigisserion de reciprokaj vizitoj dum unutagaesperanto-aran•o.

Jam dufoje la nederlandanoj invitisla esperantistojn el la Ruhr-regiono, kajnun la germanoj por la dua fojo invitis alTranslima Renkonti•o Esperantista dela Esperanto-Grupo Essen, mallongeTRE-EGE. Dum TRE-EGE 1 LudgerSchméink montris al la nederlandanoj laiaman karbominejon kaj la nunan mond-kulturan hereda±on Zollverein. ‚ar tiu „ireprezentas la malbelan, industrian par-ton de Essen, TRE-EGE 2 do esploris labelan flankon de la urbo.

En la iam memstara urbeto Werden,pli a•a ol la urbego Essen, oni vidis la12-jarcentan bazilikon kaj barokan pala-con kaj vizitis la Lucius-pre•ejon, laplej malnovan parokan pre•ejon nordede Alpoj, kiun oni ekkonstruis en la jaro995.

Dum la tagmezo la internacia rondopiknikis sur la insulo Brehm meze de larivero Ruhr — bona okazo por babili kaj•ui la sufi„e bonan, tamen malvarmetanveteron. Poste la internacia rondo pro-menis kontraμflue laμlonge de la river-bordo. Por kafumi la esperantistoj eniris„ebordan kafejon, ekde kiu ili povisrigardi sur la bela pejza•o.

Post tio la grupo trapromenis laurbeton Werden kun kradtrabaj domoj,malgrandaj butikoj kaj kafejoj. Vespereili sidis en picejo por man•i itale kajbabili. ‚iuj estis kontentaj, kaj RalphSchmeits invitis la germanajn esperanti-stojn al Helmond venontan septembron.

Tiuj „i reciprokaj vizitadoj estasbona ekzemplo por tio, kiel ni povas util-igi la internacian lingvon kaj krei inter-nacian etoson transliman, sen voja•i almalproksimaj landoj.

Ludger Schméink

EDE refondi•as en Germanio

14 jun renkonti•is en Wiesbaden(Germanio), ses esperantistoj por pre-pari la refondon de la germana sekcio dela partio EDE (Eμropo — Demokratio— Esperanto).

En harmonia kaj konstruiva atmos-fero ni priparolis la formala±ojn kajdiskutis pri niaj celoj. La „efa decidoestis, ke la germana EDE-sekcio refon-di•os 5 jul. ¤i estu registrata „e la tribu-nalo de Wiesbaden aμ Frankfurto. Postla fondokunveno ni starigos nian liston,kies unua kandidato pretas esti prof.d-ro Reinhard Selten, nobelpremiito priekonomiko de 1994.

Nia listo havu minimume kvin, sedprefere dek aμ pli da kandidatoj por laEμropa Parlamento, kaj certe sufi„e dahomoj ›atus esti tiaj kandidatoj. Lanomo de la listo (Europa — Demokratie— Esperanto) kaj la nomoj, titoloj kajprofesioj de la unuaj dek kandidatojaperos sur „iuj (pli ol 60 milionoj)balotiloj.

Nia „efa obstaklo estas la necesakolektado de 4 000 subtenaj subskriboj(kun konfirmo de la diversaj urbaj admi-nistrejoj, ke la subskribintoj havas larajton vo„doni), sed ni estas tre optimi-smaj, ke ni venkos •in: tuj post kiam lagvidanto de la eμropaj balotoj en Ger-manio estos akceptinta nian statuton kajnian liston, ni rajtos ekkolekti la sub-skribojn; ni do havos sufi„an tempon •isaprilo 2009.

Alloga estas regulo pri financado departioj en Germanio: „iu partio aμ orga-nizo, kiu akiras pli ol 0,5% de la vo„ojen eμropa baloto, ricevas financan sub-tenon de �4,25 por „iu vo„o. Tio signi-fas ke, se EDE (Germanio) ricevos en2009 pli ol 130 000 vo„ojn, •i ricevospor la jaroj 2009–2014 subvencion deentute pli ol 500 mil eμroj.

Ulrich Matthias

Propagandi Esperanton en ESF

5 jun mi registris nian seminarion „ela Eμropa Socia Forumo, kiu okazos17–21 sep en Malmö (Svedio) en kunla-boro de EEU, DEA kaj SEF. Seán ÓRiain prelegos pri “Egalkondi„a inter-kultura dialogo en tutmondi•a mal-neto”. Ni mendos ankaμ budon, kaj mipetas „iujn eμropajn Esperanto-asociojnsendi informmaterialon en sia propralingvo (20–30 ekz.) al mia adreso: Ile-ana Schrøder, Vestavej 4, DK-2770Kastrup, Danlando

Ileana Schrøder

8 Eventoj

Nordorienta kongreso en Harbino

La 5a Esperanto-Kongreso de Nord-oriento de ‚inio okazis 17–18 maj enHarbino, la „efurbo de provinco Heilon-gjiang, ‚inio. Kongresis en la hoteloSungsan pli ol 130 esperantistoj, inklu-zive de gastoj el Ruslando (26 personojel Vladivostoko), Koreio kaj Kanado —tio faris tiun „i regionan kongresoninternacia, aμ pli trafe, interpopola.

La interkonan vesperon (16 maj)antaμis alvoko de Jiang Limin de ‚EL-oficejo, sekve de kiu kongresanojmonoferis por suferantoj en la grandatertremo en Si„μano.

La inaμguro, prezidata de s-ano ShiChengtai, okazis en salono Zamenhofantaμtagmeze 17 maj. En la sama salonopri la kongresa temo “Per Esperanto porKonstruado de la Harmonia Socio” pre-legis veterana s-ano Li Sen. Kongres-anoj diskutis varme kaj vigle.

Prof. Lee Jung-Kee prelegis pri lanuntempo kaj estonteco de la AziaEsperanto-movado; Zhang Jiping prele-gis pri la „ina tradicia luktarto Taiji, kajWang Tianyi prelegis pri la deveno defamilio Zamenhof.

Prof. Laμlum en la salono Elpin pre-zidis la seminarion pri la instruado deEsperanto, kiu tre interesis gestuden-tojn, kiuj eklernas Esperanton en kursode Heilongjiang-a Scienc-teknika Insti-tuto nur ekde „i-semestro, instruata deprofesorino Song Ping, prezidantino deLKK. En la paroliga kurso kanada junas-ano Martin vigle gvidis kursanojn„eestantajn ekparoli esperante.

Dum la kunsido pri laboro de Espe-ranto-Asocioj (en salono Verda Majo),kiun prezidis prof. Liu Zhengkun, onilaμdis la Esperanto-instruadon en alt-lernejoj. Kaj la kunsidon de ‚ina Fer-vojista E-Asocio kun multaj „eestantojprezidis Li Sen.

18 maj en la fermo prof-ino SongPing diris fine: “Tempo senkompate for-fluas, tamen nia amikeco restas eterneen nia koro! ¤is revido!”

Post la fermo la kongresanoj vizitisla pitoreskan insulon Suno „e riveroSonghua, la Centran Straton, monumen-ton kontraμ inundo, katedralon SanktaSofia, konstruitan de rusortodoksoj kajaliajn vidinda±ojn.

Post la kongreso esperantistoj elKoreio vizitis la tombon de Verda Majoen la urbo Jiamusi, akompate de SongPing kaj Li Renzhi (Eruda), prezidant-ino de Hongkonga Esperanto-Asocio.

La 6a Nordorienta Kongreso okazosen la urbo Dandong, aμguste de 2010.

Shi Chengtai

Kantoo-Kongreso en Tokio

25 maj „. 100 esperantistoj partopre-nis Kantoo-Esperanto-Kongreson enTokio, organizitan de Kantoo-Esper-anto-Ligo, kiu teritorias Tokion kaj„irkaμajn guberniojn.

Antaμtagmeze okazis inaμguro kajkvin fakkunsidoj (kanto “Sonorilo dePaco”, etnaj muzikiloj, porgeknabakomputilo, vizitoj al Edo-epoka muzeokaj Modernarta muzeo).

Posttagmeze prelegis AleksandraWatanuki (polino edzini•inta al japano)pri japanaj komiksoj “manga” en Pol-lando. Ges-roj Watanuki eldonas japa-najn manga-ojn en Pollando, sed tioestas tre malfacila, „ar multaj polojopinias, ke komiksoj estas amuza±oj nurpor infanoj.

Post la prelego okazis ekskurso„irkaμ la kongresejo. Ni vizitis •arde-non Kijosumi kaj •uis la japanecan•ardenon. Kiel la kongresa memora±oeldoni•is Raportoj el Japanio 11 verkitade Hori Jasuo.

Hori Jasuo

Go-konkurso en Japanio

19–20 maj okazis esperantista kon-kurso de goo en la Esperanto-Domo deJacugatake, Japanio, organizita de Japa-na Esperantista Go-Asocio. Dek esper-antistoj partoprenis kaj ludis kontraμ„iuj. Tiu asocio organizas go-kunsidon„iumonate, kaj en januaro kaj en majo •iorganizas konkurson. En la UK enRoterdamo •i havos go-kunsidon kajatendas partoprenon de la kongresanoj.

Hori Jasuo

ARKONES vokas artemulojn

Ni invitas „iujn ›atantojn de arto kajkulturo al la XXIV-aj ARtaj KONfron-toj en ESperanto ARKONES, kiuj sub laaμspicioj de Pola Esperanto-Junularookazos 19–21 sep en PoznaŒ (Pollando).

La programo estos tre ri„a kaj nigarantias plenan kontentigon. Kiel kuti-me oni povos partopreni koncertojn dela plej bonaj kaj bravaj artistoj, interalie,Alejandro Cossavella (La Porkoj, StrikaTango), ‡omart kaj Nata›a kun Carina,Perdita Generacio, Jarlo Martel-Monto,Oksana Mirgorodskaja kaj multaj aliaj,spekti filmojn, partopreni multajn inte-resajn prelegojn kaj •ui la plej esperant-istan koridoran etoson.

ARKONESejo, la arta lernejo kun„armaj salonoj, trovi•as proksime al laplej granda parko en PoznaŒ kaj prok-sime al la urbocentro, do oni povos mal-kovri lokajn alloga±ojn.

Antaμ ARKONES (13–17 sep) oka-zos studsesio de Interlingvistikaj Studoj„e la Universitato Adam Mickiewicz kaj18–19 sep okazos Interlingvistika Sim-pozio oma•e al la dekjari•o de la Studoj(http://www.staff.amu.edu.pl/~interl/).

Vi povas ali•i al Arkones „e www.arkones.org. Pliajn informojn petu rete:� arkones@esenco.org

La

Har

bina

kong

resa

naro

(Fot

isL

eeJu

ng-k

ee)

Eventoj 9

Du eventoj dum unu semajnfino

3 maj Korea E-Asocio festis la 10anTagon de Pioniro en la ‹tata Universi-tato Kyungbook en Taegu, oma•e alkarmemora d-ro Lee Chong-Ha (Kunpo,1913–2007). 85 homoj „eestis inkluzivede la familianoj kaj iamaj kolegoj de lahonorata pioniro, kaj 22 japanaj esper-antistoj.

D-ro Lee Chong-Ha estis profesoropri juro en la universitato Youngnam. Lilernis Esperanton en la 1930aj jaroj, kaj„efe aktivis por unuigi siatempe ladividitajn organiza±ojn de Esperanto-movado post la korea milito. En la1980aj jaroj li subtenis revivigon deEsperanto-movado de Busan.

La partoprenantoj estis regalataj dela familio de la oma•ata pioniro per tag-man•o. La familio de la pioniro favo-ranta al KEA financis kune kunKEA-membroj la eldonon de la memor-libro Amiko de Popolo Kunpo LeeChong-Ha, kompilita de Jang Jeong-Ryeol.

KEA festas la Tagon de Pioniro en„iu majo kaj eldonas memorlibron pri laprilumata pioniro. ¤in iniciatis d-ro LeeChong-Yeong en 1999, kiam li estis pre-zidanto de KEA, por ke oni memoru lakontribuon de forpasintaj pioniroj, kiujaktivis por korea Esperanto-movado.

Dum la unua maja semajnfino okazisankaμ la komuna kurskunveno de Nam-kang-a Esperanto-Lernejo (NEL) kaj la40a Friska Lernejo de Kansaja Ligo deEsperanto-Grupoj (KLEG). En NEL,kiu situas en la vila•o Gakbuk en Che-ongdo (Koreio) kunvenis 95 esperant-istoj: 71 koreoj, 23 japanoj kaj 1 belgo.

Okazis 4 kursoj: “Elementa kursopor koreoj kaj japanoj” (Kong Gil-yun),“Post baza kurso” (Lee Jung-kee),“Konversacio kaj kanto” (Ma Young-tae) kaj “Ridante lernu” (Satoo Moriokaj Kim Uson).

Pri la temo “Kia diferenco estis en lapostmilita likvido inter Germanio kajJapanio?” prelegis Satoo Morio — unuel la tradukintoj kaj „efroluloj de Histo-rio por Malfermi Estontecon: ModernaHistorio de ‚inio, Japanio kaj Koreio.

En la interkona vespero, kiun gvidisPark Yongsung, oni babilis, ›ercis, dan-cis kaj kantis belajn kantojn Esperantajnkaj esperantigitajn el la japana kaj koreakun akompano de kanteja muzikilo. Kajoni sate •uis bongustajn krudfi›a±ojn,per kiu d-ro Park Wha-Chong, prezid-anto de NEL, ri„e regalis la parto-prenantojn.

Min Hyeonkyeong, Kim Uson

La Civito aktivis en Vilno

Tria ordinara kaj kvoruma kunvenode la Kapitulo de la Esperanta Civitodum „i tiu mandato, sub la prezido de laKonsulo, Giorgio Silfer, okazis 28 majen Vilno.

La Kapitulo ekzamenis la evoluonde la situacio en Esperantio, kompleti-gante la pritrakton de la tagordo kiupasintfoje ne estis el„erpita. La prokuri-sto de la Civita banko prezentis la ±usproduktitan unuan medalon (kaj mone-ron), el pura ar•ento, honore al la jubi-leo de Lazaro Ludoviko Zamenhof;apartan atenton ricevis la projekto Ama-Horo (Civito de Paco) en Burundio, kiunaskis la decidon sendi tien la vickonsu-linon pri la Tria Mondo (ChamberlineNguefack) kun alia civitano, kompeten-ta pri investoj en Afriko.

La Kapitulo aprobis la gvidlinionpor la apliko de la direktivo Rogora(Komuna Biblioteka Integrita Sistemo),kiu konkreti•os en specifa dokumentode la vickonsulo pri kulturaj aferoj, sen.Ljubomir Trifon„ovski. Pliaj punktoj enla agendo estos traktataj en apartaj gazet-araj komunikoj.

Laμ propono de la Esperanta Civito,okaze de la unua Tutmonda Kongresode Esperantistoj-‡urnalistoj en Vilnogesinjoroj Ranieri Clerici, Claude Nour-mont, Barbara Pietrzak (estraranoj deUEA) kaj Giorgio Silfer, Bertil Nilsson,Ljubomir Trifon„ovski (kapitulanoj dela Esperanta Civito) havis neformalanrenkonton, kiu pasis dum „. tri horoj enserena kaj sincera etoso.

Komence oni interparolis pri esper-antistoj en prizono: sekve laμ inter-konsento la estraranoj de UEA ricevos

dosieron de Komitato Armand (pri espe-rantistoj en prizono). Menciante publi-kajn politikajn deklarojn jen de landaasocio jen de prezidinto de UEA, lainterparolo enfokusi•is pri la publik-rilata strategio de UEA kaj la eksterajrilatoj de la Esperanta Civito.

Estis aluditaj ankaμ la rilatoj interUEA kaj diversaj establoj ali•intaj al laPakto. La interparolo turni•is fine al latemo “lingvotestado”, kun analizo derespektivaj vidpunktoj.

HeKo

La Esperanta PEN asembleis

La esperanto-literaturo estos repre-zentata en la PEN-mondkongreso enBogoto, meze de septembro 2008, mal-graμ la alvoko de la Franca PEN bojkotila kongreson en Kolombio. “Tamenestas kondi„o: unusola delegito por laEsperanta PEN, en la persono de kolegoKoffi Gbeglo, se PEN Internacia sub-vencios lian voja•on kaj liajn kostojn,kiuj estas tro altaj por malri„a centrokiel la nia”, — atentigas sen. LjubomirTrifon„ovski, ±us reelektita kiel sekre-tario por la mandato 2008–2010, okazede la Asembleo de la Esperanta PEN (29maj 2008 en Vilno).

La nova prezidanto de EsperantaPEN-Centro estas sen. Perla Martinelli,la nova vicprezidanto c-ano GyörgyNanofvszky.

La Asembleo decidis unuanimereproponi ankaμ dum la venontaj jarojd-inon Marjorie Boulton por la literaturaNobel-premio, kaj diskutis diversajninteresajn proponojn por la estontaaktiveco.

HeKo

10 Eventoj

Pokalo Kostrena 2008

Kroata Esperanto Ligo (KEL) kajUnui•o de Prelegantoj de Esperanto(UPE) kunlabore kun Esperanto SocietoRijeka, gastiganto de la projekto, okaz-igis la sepan sinsekvan Konkurson priscio de Esperanto por lernantoj elelementaj lernejoj. La konkurson, kiuokazis 16–18 maj 2008 en la skoltarestadejo Esperanto Domo en Kostrena,subvenciis departamento pri klerigadokaj lernejoj de Rijeka.

La unuan tagon, vendredon, gelern-antoj eluzis „efe por bani sin en la maro.Vespere „iuj partoprenantoj ricevissaketojn kun donacoj de la gastiganto.Gajan interkonan vesperon organizismembroj de la Kroatia Esperanto-Junul-ara Asocio (KEJA).

La konkurso mem okazis sabate.Dum la konkursa komisiono trarigardisskribitajn testojn, la gelernantoj distri•isje duontaga ekskurso en Crikvenica. Entiea haveneto atendis nin ›ipo kun fene-stroj en sia fundo por spekti fundon de lamaro. Vespere KEJA okazigis amuze-gan kvizon kaj disdonis premiojn al lagajnintoj.

Diman„e la komisiono proklamis lavenkintojn de la konkurso:

Kategorio A (komencantoj)1. Dorotea Martinec (Lernejo Mla-

dost, Zagreb)2. Petra Sari¢ (Mladost, Zagreb)3. Danijel Hrvatin (A. Mohorovi£i¢,

Matulji)Kategorio B (progresantoj)1. Tena Kuzmanovi¢ (Retkovec,

Zagreb)2. Nikolina Gegi¢ (Retkovec

Zagreb)3. La tria premio ne estas atribuita.Pokalon Kostrena 2008 por la plej

bona lernejo ricevis elementa lernejoRetkovec (Zagreb).

Rangigitaj lernantoj kaj la plej suk-cesa lernejo estas premiitaj per pokalojkaj diplomoj. Medalon por la plej junajkonkurantoj ricevis Danijel Hrvatin kajMarija Gegi¢ el Retkovec.

‚iuj partoprenantoj ricevis dank-esprimilojn de la gastiganto. UPE dona-cis al „iu lernanto ekzempleron de laporinfana libro Kamaradaro de PetroNodeto de kroata verkisto Mato Lovrak.UPE premiis po du plej sukcesajn ler-nantojn en ambaμ kategorioj per parto-preno je Internacia Infana Kongreseto2008 en Nederlando, danke al la financasubteno de Ministerio pri Klerigado,Kulturo kaj Sporto.

Emil Hrvatin

Esperanto kiel konskurslingvo

La presti•a regiona fremdlingvakonkurso por lernejanoj okazis maje enKrakovo (Pollando). ‚irkaμ mil lernan-toj prezentis artajn programojn en unu ella lingvoj: angla, germana, franca kajEsperanto.

En Esperanto konkursis lernantoj elkvar lernejoj (same en la franca). Laorganizantoj emfazis, ke Esperanto„iujare estas konkurslingvo, dum,ekzemple, la rusa kaj la itala lingvoj,instruataj en lernejoj aperas malofte. Tioestas pruvo de tre bona laboro de aro daEsperanto-instruistoj en suda Pollando.

Ilia persista kaj sindedi„a laboroalportis rezultojn: dum la antaμaj jarojpluraj lernejoj gajnis la unuan premionen la kategorio Esperanto (kaze de nesu-fi„e alta nivelo premioj ne estas alju•-ataj). La „i-jara sukceso estas pli granda:unuafoje oni prezentis Esperanto-programeron dum la fina Solena Kon-certo, kiel unu el la tri plej sukcesaj pre-zentadoj el inter „iuj lingvaj kategorioj.

Maria Majerczak

Junulara movado en Pollando

Fine de majo en la somera dometo deVarsovia Vento okazis la sepa kunvenode la Pola Esperanto-Junularo. ¤ikomenci•is per prezento de £ukaszKorczewski pri rezultoj de enketado priEsperantaj aran•oj. Sekvis raporto deTobiasz Ka¨mierski pri eventoj, kiujnpartoprenis PEJ-membroj. Temas interalie pri la Ekonomia Forumo en Kryni-ca, kie PEJ prizorgas Esperanto-stan-don. £ukasz ¯ebrowski kaj AgnieszkaRzetelska raportis pri komunaj kun-venoj de Pola kaj Germana Esperanto-

Junularoj en Poznano kaj en Herzberg.La duan kunvenon financis Pola-Ger-mana Junularfonduso.

Por la periodo 2008–2010 estis elek-tita nova estraro: £ukasz ¯ebrowski(prezidanto), Agnieszka Rzetelska (vic-prezidanto), Justyna Rusznica (sekreta-rio), Leszek Dobrowolski (kasisto) kaj£ukasz Korczewski (reta agado).

La novan estraron atendas du labor-plenaj jaroj — tuj post la elekto oni pri-parolis realigendajn projektojn. £ukasz¯ebrowski prezentis okazontan en apri-lo 2009 seminarion de PEJ kaj E@I.Sekve li prezentis staton de preparlabo-roj por la 65a Internacia Junulara Kon-greso en Liberec, kiun organizos kunePola, ‚e†a kaj Germana Esperan-to-Junularoj. Fine okazis diskuto, kiungvidis Ireneusz Bobrzak, pri planoj dePEJ por la venont-jara Universala Kon-greso en Bjalistoko.

£ukasz ¯ebrowski

La nova estraro de PEJ (de maldekstre):£ukasz Korczewski, Agnieszka Rzetelska,£ukasz ¯ebrowski, Justyna Rusznica,Leszek Dobrowolski.

Kos

tren

a:po

stla

“ver

dikt

o”(F

oto

dela

stud

io“

Kur

ti”

)

Eventoj 11

Centjari•o en Kroatio

Kroata Esperanto-Ligo organizisfine de majo kelkajn eventojn oma•e alla centjari•o de la unua tutkroata Espe-ranto-asocio, fondita en 1908.

La plej granda evento okazis 26 majen la koncertejo Vatroslav Lisinski, kiuakceptis la UKon en 2001. Por la solenakoncerto venis „. 1500 spektantoj eldiversaj partoj de Kroatio.

Dum pli ol duhora programo scenojel la historio de Esperanto en Kroatioestis ilustritaj per koncertaj muzikeroj.La koncerton komencis oma•o al Osi-jek, kie knabinoj ekuzis Esperanton en1889. Sekvis saluto al Rijeka, kiu havisla unuan Esperanto-klubon en 1907. Portiuj eventoj muzikis zagreba EnsembloAngeluši. La kunlaboron kun LiteraturaMondo ilustris muzika prezento de Attil-la Schimmer. La agadon de Tibor Sekeljen Sud-Ameriko prikantis ensembloAyllu. Someran Esperanto-Kursejon enPrimošten vo„e prezentis muzikgrupoKlapa Fibula. Vida Jerman, kiu gvidis laprogramon, kantis kanzonon el la litera-turoj kroata kaj la brazila. NevenMrzle£ki per Serenado de Schubert kajper sia propra Nostalgio prezentis evolu-on de la Zagreba instrumetodo. Lalernejan agadon prezentis gaja grupo ella lernejo Davorin Trstenjak.

Virina vo„a ensemblo Ezerki kunorkestro Sedum Osmini impone finis laplej multnombran kroatan Esperantanfeston, en kiu esperantistoj renkonti•iskun amikoj de Esperanto en komunamuzika plezuro.

La kostan koncertejon financis laurba oficejo pri klerigo, kulturo kaj spor-to, la artistoj prezentis senpage. Ministropri kulturo sendis sian reprezentantonpor oma•i al la jubileo.

Samtage en Muzeo Mimara malfer-mi•is ekspozicio de Esperantaj filate-la±oj, prizorgata de Nikola Turk.

29 maj en la ejoj de Sveu£ilišnaknji�ara kadre de Nacia kaj universitatabibliotekoj okazis libroekspozicio pri laEsperanta libroeldonado en Kroatio de1909 •is nun. En la ekspozicio Spomen-ka Štimec prezentis la projekton deKEL, financatan de Eμropa Komisiono.

La eventori„a semajno fini•is 31maj, kiam en la bieno de Spomenka Šti-mec gastis du verkistoj Luko Paljetakkaj Zvonimir Mrkonji¢ kadre de Meteo-rita festo en la vila•o Hraš¢ina. Sepdekoda spektantoj venis aμskulti la versojn deeminenta kroata poeto Luko Paljetak,kiu en pasintaj jaroj diversmaniere kun-laboris kun esperantistoj kaj kies versojlegeblas ankaμ en Esperanto.

La festado ne fini•is: •i kontinuos ennovembro per scienca simpozio priEsperanto en Zagreba Filozofia fakulta-to kaj havos sian finan programon endecembro 2008.

Spomenka Štimec

‚u UK en Moskvo?..

17–21 maj 2008 en Moskvo restadisla ¤enerala Direktoro de UEA, OsmoBuller por inspekti pretecon de Ruslandookazigi Universalan Kongreson deEsperanto.

Lin kaj kelkajn esperantistojn akcep-tis unu el la moskvaj vicurbestroj, Ana-tolij Petrov, kaj reprezentantoj de lainternacia kaj kleriga fakoj de la urb-estraro. Petrov invitis, nome de la urb-estro Lu±kov, ke UEA kongresu en 2010en Moskvo. Je „iuj antaμpreparitajdemandoj li plenkonfide respondis, ketio estas facile solvebla kaj ne estasproblemo. La preparado de la teknikajkondi„oj de la invito estis komisiita al lakleriga fako.

La urbestraro ankaμ aran•is vesper-man•on por Osmo Buller kaj liaj akom-panantoj en la restoracio Villa Rosa. Lavesperman•o pasis, kiel oni diras en pro-tokoloj, “en varma kaj amikeca etoso”.Fine la oficistoj jam tute sen•ene rakon-tis pri la specifa±oj de moskva burokratama›ino kaj ±uris ellerni Esperanton kajlan„i la instruadon de la lingvo en „iujlernejoj de Moskvo.

Krome, Osmo Buller ekskursis, pre-legis pri UEA al studentoj de universi-tato “Justo”, vizitis eventualajn kongres-ejojn kaj renkonti•is kun moskvaj esper-antistoj.

Andrej GrigorjevskijLaμ Esperanto-rus-informoj

Unufraze� Ministro pri eksterlandaj aferoj deHungario, d-rino Göncz Kinga, akceptisesti protektanto de la „i-jara IJK enSzombathely, Hungario. (Ret-Info)

� La urbestraro de Vraco (Bulgario)atribuis al aktiva e-isto Boj„o Mladenovla Grandan Civitan Premion, pro liaE-agado; li dum kelkaj jardekoj instruisEon en la gimnazio, fondis k gvidis launuan en Bulgario lernejanan E-societonVerda Raketo. (HeKo)

� 3 jun en populara germana gazetoSpiegel aperis artikolo de JoachimHoelzgen pri kontraμglobalisma agadode la Libera E-Asocio en Hokkajdo k dealiaj E-anarkiistoj, i.a., de MartinKrämer, al kiu oni malpermesis enironen Japanio. (Sabine Hauge)

� Irana Korana Nova±Agentejo IGNAfaris intervjuon kun Reza Torabi pri laE-traduko de la Korano; amaskomunik-iloj disvastigas •in. (Landa Agado)

� Societo Franz Kafka en Prago eldonis„e†lingve romanon Vizito el prahistoriode Petr Ginz, juda „e†ia e-isto, kiu mortis16-jara en 1945 en gaskamero; unu el laherooj de la romano, inspirita de JulesVerne, estas e-isto. (Miroslav Malovec)

� SAT sendis leteron al Bernard Kouch-ner, ministro pri eμropaj k eksterlandajaferoj de Francio, alvokante ke Francioali•u al kampanjo pri malpermeso depafa±o±etoj el bomboj. (Sennaciulo)

� La anarkiisma ±urnalo Cultura Obre-ra (Laborista Kulturo) en Majorko el-donis sian kalendaron por 2008 en lakataluna lingvo k en Eo. (Kataluna Espe-rantisto)

� Por OSIEK-premio estas proponitaj:Albrecht Kronenberger pro Adoru, JosipPleadin pro Ordeno de Verda Plumo,Sergio Pokrovskij pro Komputika Leksi-kono k La Majstro kaj Margarita (Bul-gakov), Baldur Ragnarsson pro Sagao deNjal k Spomenka Štimec pro Kroatamilita noktlibro. (La Gazeto)

� 14 jun je 102a datreveno de JapanaE-Asocio, en la sidejo de Japana E-Insti-tuto en Tokio okazis publika Tago de Eokun prelegoj de Tanaka Katsuhiko kKimura Goro Christoph. (Landa Agado)

� La ±urio de la literatura konkursoAbritus-2008 alju•is la unuan premionpor poezio al Benito Philippe (Ger-manio), duajn premiojn al Jaroslav Kro-lupper (‚e†io) k Penka Papazova (Bul-gario); trian Premion al Elena Popova(Bulgario); trian premion por humura±ojricevis Zorka Vinceljak (Kroatio).(HeKo)

Vida Jerman kantas en Zagrebo

12

Pri jubiloj kaj jubileojCentjari•oj estas hazardoj de latempo: UEA 99-jara kaj UEA100-jara estas tamen la samaorganiza±o. Sed centjari•ojestas bonaj okazoj por inventarila atingojn kaj listigi la aferojnankoraμ neatingitajn. Ili estasankaμ bonaj okazoj por meditipri la malsukcesoj kaj parkeriiliajn lecionojn. Kaj foje ankaμpor jubili pro sukcesa trans-vivo….

Bedaμrinde mi tro malfrue reagis al la invito de la redaktorode La Ondo de Esperanto, ke mi skribu miajn respondojn al liajkvar demandoj pri UEA: (1) Kiun lokon UEA okupas en kajekster la Esperanto-komunumo? (2) Kiuj pozitivaj ecoj de UEAestas konservindaj? (3) Kion oni ›an•u? (4) ‚u temas pri la samaorganiza±o kiel tiu fondita en 1908?

Leginte la naμ respondojn de aliaj invititoj, mi trovis ilinpensinstigaj — kaj instigaj ankaμ al kelkaj replikoj.

Kvankam Giorgio Silfer opinias, ke UEA rilatas al la lingvoEsperanto kiel British Council rilatas al la angla lingvo, tiu ka-rakterizo neniel kaptas la centrecon de UEA ene de la Esperanto-movado. UEA organizas la Universalan Kongreson, kiu estas pligranda manifesti•o de la esperantistoj ol „iuj aliaj Esperanto-aran•oj, kaj pli granda stabiliga faktoro en la parola kulturo deEsperanto ol „io alia. UEA funkciigas la plej grandan libroservonen Esperantujo (aμ Esperantio — kio ›ajne tamen signifas iontute specialan en la rondoj de Giorgio Silfer, alian ol Esperant-ujo). ¤i aμspicias la plej signifan renkontejon de sciencistoj priEsperanto kaj interlingvistiko — CED, kiu organizas la Nitobe-seminariojn (plej laste en Tokio pasintjare) kaj aliajn aran•ojn(en julio •i okazigos „e la Universitato de Amsterdamo konfe-rencon de universitatoj en kiuj Esperanto kaj interlingvistikoestas instruataj). CED publikigas la sciencan revuon LPLP, •isubtenas partoprenon de fakuloj en fakaj konferencoj, •i subven-cias esplorojn, kaj •i aperigas la internan ligilon Informilo porInterlingvistoj. La junulara organiza±o TEJO laboras sub la ›ildode UEA kaj kun •ia financa subteno. La eldona fako de UEAestas unu el la plej grandaj en la Esperanto-mondo — ktp. ktp. ‚eUN kaj Unesko, Esperanto estas reprezentata „efe pere de lareprezentantoj de UEA, kiuj en aprilo 2008, por marki la cent-jari•on de UEA, organizis kolokvon en la UN-sidejo en ¤enevo(kie la fantoma „eesto de Edmond Privat kaj Hector Hodler estaseble ankoraμ sentebla). Se UEA ne ekzistus, oni devus inventi•in.

¤i kompreneble ne faras „ion „i perfekte. Foje e„ male. Kiellegantoj de mia lastatempa libro Lingvo kaj popolo certe scias,mi estas forta kritikanto de la strukturoj kaj labormetodoj deUEA. La Universalaj Kongresoj ankoraμ funkcias laμ malnova›ablono; la Asocio dedi„as tro da atento al servoj al la membrojkaj maltro da tempo al disvastigo de Esperanto kaj al kunordigode siaj konsistaj partoj; •enerale oni laboras en la Asocio laμorganizaj metodoj •isdataj en la postmilitaj jaroj sed nun nepreeksmodaj. Multloke en la mondo, membraraj organiza±oj, financ-ataj de membrokotizoj, estas en krizo; kampanjaj organiza±oj,kiuj laboras por atingi specifajn celojn specife difinitajn, perkampanjoj financataj de tiuj, kiuj interesi•as, plejparte floras. En„iu ajn organiza±o, kampanjoj stimulas; sed servoj al la membrojkondukas „efe al plendoj pri nelivero de la asocia revuo aμ pres-eraroj en la Jarlibro (tio estas „ar la unua kreas aspirojn dum ladua premisas maksimume kontentigon).

Kiel pluraj respondantoj atentigis, la UEA de 1908 estis orga-niza±o de unuopaj membroj, dum la nuntempa UEA, rezulte de la

skismo de la 1930aj jaroj kaj refandi•o de la 1940aj, estas nun iakompromiso inter individua membraro unuflanke kaj aro delandaj kaj fakaj asocioj aliflanke (Renato Corsetti, eble prave,nomas tiun kombinon “io pozitiva”).

La nuna statuto de UEA, super kiu mi laboris en la jaroj 1974•is •ia akcepti•o en 1980, teorie rekonas tiun kombinon, sed •iaefikeco dependas de la efika laboro de la diversaj organoj deUEA.

Gbeglo Koffi prave plendas pro la relativa nelaboro de laKomitato, la gvida organo de la Asocio. Tiu manko de decidainterveno en la aferoj de la Asocio fontas el pluraj faktoroj, elkiuj la „efa estas la simpla fakto, ke la Komitato renkonti•as nurunufoje jare, „iam sub premo de tempo, tiel ke la komuna fidonecesa por bona komuna laboro apenaμ havas tempon ekesti.Inter la komitataj kunsidoj, oni malmulte instigas la komitat-anojn al akurata kaj decida laboro, kaj la komitatanoj siavicemalmulte sentas sian respondecon. Iom simila situacio regas „ela estraro kaj „e aliaj organoj de la Asocio. En tiu vakuo, laCentra Oficejo vole-nevole prenas gvidan rolon. Gbeglo Koffisupozas, ke tiu malekvilibro fontas el la personeco de la ¤ene-rala Direktoro, sed verdire •i estas parte struktura, parte la rezul-to de manko de decida gvidado •enerale. La Komitato diligente(aμ almenaμ iom diligente) elektas sian estraron, sed ne donas al•i la rimedojn efike labori. Tiuj rimedoj estas unuavice kunlabo-ro kaj duavice financaj rimedoj por ebligi pli da kontakto interestraranoj, ekzemple en periodaj estrarkunsidoj.

Vinko Ošlak aludas la “dogmon de neμtraleco,” sugestante,ke tra la jaroj UEA trovi•is en “kompromisoj kun naziismo,fa›ismo kaj komunismo”. Pli milde, Hèctor Alòs i Font avertaskontraμ tro signifa ligi•o al ›tatoj. Similan vidpunkton alimanie-re esprimas Jakvo Schram. Povus esti, ke la organizaj formoj nun„iam pli ofte vidataj en la socio kondukas nin for de tiu identi•okun ›tatoj: landaj Esperanto-asocioj perdas sian organizan poten-con kompare kun UEA, kaj la rolo de individuoj pliforti•as, hel-pate ankaμ de la reta kontakto, kiu ja ne rekonas landlimojn.Kvankam tra la jaroj multaj el la ideaj bataloj en kaj „irkaμ UEAestas ›ajne kaμzataj de malkonsento pri la difino de neμtraleco, laesenca faktoro en tiuj bataloj estis ofte ne neμtraleco en si mem,sed la unua adjektivo en la nomo de UEA: Universala. Celante lahomojn de „iuj nacioj, UEA foje trovas sin, aμ trovis sin, ensituacio en kiu oni elektis kompromison por teni la universal-econ. Lerta homo scias kiam kompromisi kaj kiam resti sen-kompromisa; la historio de UEA montras, ke la Asocio fojehavis, foje malhavis, tiun lertecon.

La removi•o de emfazo je landoj al emfazo je individuojespereble kondukos al la desubismo, kiun Hèctor Alòs i Fontdeziras vidi en la Asocio: kulturoj kaj movadoj ne povas estikreataj nur de iu elito, sed bezonas la enga•i•on de pli vastajtavoloj. Vja„eslav Ivanov implice tion komprenas kiam li skri-bas, ke UEA “estas „ie „irkaμ ni”. Same Maria Sandelin, kiupledas por demokratio kaj ankaμ (kaj mi plene aplaμdas ›in…)“moderna kono pri komunikado”.

Samtempe, tamen, UEA devas esti preta preni sur sin tiujntaskojn, kiujn neniuj aliaj povas fari — interalie efikan repre-zenti•on de Esperanto en mondaj kadroj (kiel Guojiang Wuatentigas). Tio ne implicas, kiel ›ajne sugestas Giorgio Silfer, keneniu alia organiza±o povas ludi rolon en difinita kampo; mi ripe-tas: UEA estu preta fari tion, kion aliaj organiza±oj ne kapablasfari, ne simple paμsi la laboron de aliaj (nek la aliaj simple paμsutiun de UEA). Unu afero estas klara: nek desubismo nek desupr-ismo sufi„as: impulsoj devas veni de ambaμ direktoj. Tiu kom-bino de fortoj estas malfacile atingebla kaj dependas (flankeankaμ de niaj gvidantoj) de subtila kaj simpatia kompreno de ladiverseco de homoj kaj organiza±oj, kiuj konsistigas nian dis-metitan komunumon.

Humphrey Tonkin

13 Tribuno

Kaj Eµropo kaj Esperanto vivas

Pasintsabate mi legis 14 gazetojn el 7 EU-landoj por ekkoni lareagojn al la irlanda referendumo. Nur la anglaj gazetoj, kajaparte la dekstrismaj, •ojis pri la rezulto. Hodiaμ, la 18an dejunio, Britio mem ratifis la Traktaton de Lisbono. Mi gratulasBrition kaj la aliajn 18 landojn, kiuj jam tute demokrate rati-fiis. ‚ar por mi, parlamenta vo„donado, post longa kaj zorgastudado, ja estas demokrata, kaj eble pli taμgas ol vo„donadode la tuta popolo kiam plimulto da ili konfesis ke ili nekomprenas la Traktaton.

Mi citu nur 4 etajn ekzemplojn:1. Ratifiko de la Traktato de Lisbono signifus malpliigon

de la nombro de EU-Komisionanoj ekde 2014. Sed la irlandarifuzo ratifi signifas ke la Traktato de Nice daμre validas, kajtio decidis la malpliigon de la EU-Komisiono tuj kiam la 28alando ali•os al EU. Tio sufi„e ver›ajne estos dum 2009, kiamKroatio ali•os. Do, la irlanda referenduma decido fakte signi-fas, ke Irlando povus perdi sian membron de la Komisionokvin jarojn pli frue. Kiom da irlandaj vo„donantoj konsciistion, kaj kiom da ili tiel vo„donus, se ili komprenus tion?

2. Ratifiko de la Traktato de Lisbono signifus grandanpliigon de la tiel nomata “proceduro de kundecido”, t.e. ke kajla Konsilio de Ministroj kaj la Eμropa Parlamento devosambaμ konsenti por fari novan EU-le•on aμ regulon. ‚iujaferoj, kiuj trapasas tiun proceduron, devas esti tradukataj alla irlanda lingvo. Do, ratifiko de la Traktato de Lisbono rektesignifus grandan pliigon de la kvanto da materialo kiun EUproduktas en la irlanda lingvo, kaj tiel pliigon de postenoj porirlandaj tradukistoj en la EU-institucioj. ‚u iu pensas ke lairlanda popolo kontraμus tion, se ili vere komprenus, pri kiotemas?

3. Ratifiko de la Traktato de Lisbono signifus, ke „iuEU-le•opropono, antaμ la adapto devus esti sendita al „iujnaciaj parlamentoj de la 27 EU-landoj. Se triono de tiuj parla-mentoj kontraμus, la Komisiono devus repensi la proponon.Se duono de la parlamentoj havus zorgojn, la Konsilio deMinistroj kaj la Eμropa Parlamento, kune, povus haltigi lale•oproponon.

4. Ratifiko de la Traktato de Lisbono ebligus la tiel nom-atan “iniciaton de civitanoj”, t.e. unu miliono de civitanoj, elpluraj EU-landoj, rajtus fari rektan peton al la EU-Komisiono,kiu devus konsideri •in. Tiu mekanismo povus rekte helpi ninantaμenigi Esperanton en EU.

Krome, oni povus malfacile diri, ke tiuj supremenciitajideoj ne estas demokrataj. Sed la kontraμantoj en Irlando

vo„donis kontraμ •i, kaj kontraμ „iuj aliaj elementoj de laTraktato, „ar “ili volis pli da demokratio”. ‚u estas pli demo-krata ke 26% de la vo„rajtigitoj de unu lando povas haltigiaferon kiun 19 aliaj landoj, kaj e„ pli, volas fari? ‚u estisdemokrate en 2005, ke la vo„donantoj en nur du landoj rajtishaltigi la Konstitucion, kiun jam ratifis la plimulto de EU-lan-doj, reprezentantaj la grandan plimulton de la popolo de EU?

Kompreneble mi iom simpligas, „ar temas pri centoj dapa•oj de sufi„e komplika teksto, teksto kiu nur kompliki•ispro la rifuzo de la EU-Konstitucio far du landoj (strange kieloni emas forgesi la pozitivajn referendumojn en Hispanio kajLuksemburgio. ‚u nur negativaj neistoj estas aμskultindaj?).Mia persona opinio: bremsi Eμropon nur plifortigas la usonankaj anglalingvan dominadon. Hieraμ la „e†a prezidantoVáclav Klaus esprimis sian personan opinion, ke “Eμropomortas, Esperanto mortas, nur la nacioj, kaj la naciaj lingvoj,vivas”. Mi havas alian opinion: kaj Eμropo kaj Esperantovivas, kaj en tiu vivanta Eμropo, kie Esperanto daμre plifort-i•as (vidu la unuaniman rezolucion de la Pollanda Parlamentola 12an de junio 2008), kaj la nacioj kaj iliaj lingvoj havas pligrandan okazon prosperi kaj flori.

Sean Ó Riain, Prezidanto de Eμropa Esperanto-UnioPS. Temas nur pri mia persona opinio kiel irlanda civitano, netemas pri oficiala sinteno de mia lando.

La irlanda neo: kiom signifa per si mem kajpor Esperantio?

La irlanda popolo decidis per referendumo ne ratifi la Trakt-aton de Lisbono, kiu estas la lasta •isdatigo de la konstituciaplatformo de Eμropa Unio. Malgraμ alarmaj vo„oj de kristan-demokratoj, socialdemokratoj kaj aliaj, spite al la vivuoj denaciistoj kaj klasbatalaj ru•uloj, tiu nea baloto povas esti tuteseninflua. Irlando fakte rifuzis ratifi ankaμ la antaμan trakt-aton (de Nico), sed kiam la ceteraj ali•is tuj alvenis ankaμ lasubskribo de Dublino.

Nature restas solvendaj multaj problemoj survoje al laintegri•o de Eμropo. La paraleleco de EU kaj NATO, kon-dukonta al la akcepto pri Turkio kaj al la rifuzo pri Ruslando,estas unu el ili, certagrade la „efa. Samtempe tiu problemopovas preventi estontan secesian militon, kiu ›ajnas fatala enla federismaj kunfandaj procezoj: tiel por Svislando kiel porUsono en la 19a jarcento. Ja estos pli malfacile sperti sece-sion, se „iuj aμ preskaμ dekomence situas en la sama armeaalianco. Kaj estos pli malfacile sperti konflikton kun Usono,se la nordamerikaj ›tatoj kaj la eμropaj apudas en la samaarmea alianco, kies „efa sidejo (vidu la hazardon) situas enBruselo.

Por Esperantio la rimarkinda nova±o estas, ke la politikapartio Eμropo-Demokratio-Esperanto (EDE), kiu konkurospor la Eμropa Parlamento en 2009, invitis vo„doni kontraμ laTraktato de Lisbono. Nun ni konas la pozicion tiurilate de tiueta partio, iniciatita de Christian Garino en Francio kaj akcept-ita kiel kunlaboranta faka asocio en Universala Esperanto-Asocio (tamen triono de la Komitato en Florenco 2006 nevo„donis favore: preskaμ sama proporcio kiel pri la Manifestode Prago dek jarojn antaμe). La pozicio de EDE kongruas kunla ru•a minoritato en la Senato de la Esperanta Civito (grup-estro Dieter Rooke), sed ne kun la vasta verda majoritato (grup-estro Walter ¯elazny), kiu min kandidatigis kiel Konsulon.Ankaμ ne kun la opinio de la dua minoritata opozicio, la blan-ka (grupestrino Nelly Holevitch). Simple la granda plejmultoen la Esperanta Civito favoras al pli forta integri•o de Eμropo.

Giorgio Silfer, Konsulo de la Esperanta Civito

La lingva boato de EU ne multe remis kiam enestis nur dekduo: kajkun la duoblo? (Bildo el Heroldo de Esperanto, 2008, ¹2)

14 Tribuno

Brazilo protestasAloísio Sartorato cirkulere dissendis al brazilaj esperantistojla recenzon de Glebo Malcev pri la filmo Gerda malaperis(LOdE-159) kaj sian proteston pri •i (LOdE-164). Sekve delia cirkulero ni ricevis sep pliajn protestajn reagojn, kiujn vitrovas „i-pa•e.

Mi prezentas mian varman proteston kontraμ tiu malfeli„akaj agresema recenzo fare de s-ro Glebo Malcev. Mi opinias, ke„iu vera esperantisto havas la rajton analizi, e„ kritiki laboron deiu ajn persono. Sed ekzistas konstruendaj kaj detruendaj kritikoj.

Ni esperantistoj devas rememori la pensmanieron kaj ekzem-plojn de nia Majstro Zamenhof, kiu kelkfoje elmontris sian mal-konsenton pri iu temo aμ pri agmaniero de samideanoj aμ deatakantoj al nia idealo. Li neniam silentis, sed kritikis aμ respon-dis •entile, sen ofendo. Tian agmanieron oni ne rimarkas en lakritiko de s-ro Glebo Malcev. Antaμ lia agresema kritiko, onidevas demandi: “„u vi estas esperantisto”? Se jes, kial vi neklopodas kunkonstrui anstataμ malkonstrui?

Aliflanke, mia mondcivitaneco ne permesas al mi rimarkiliajn atakojn al brazilanoj…

José Passini

Mi skribas por komenti pri la recenzo de la filmo GerdaMalaperis, en la januara revuo La Ondo de Esperanto.

Mi scias, ke aliaj ankaμ komentos pri, tio cirkulas tra listoj,tial mi preferas esti konciza. Simple mi konsideras tro rigora laanalizon, kiu malkonsideris la amatorecon de la grupo, kiu farisla tutan laboron surbaze de preskaμ ›vitego propra, per troa peno,kaj la rezulto, kvankam ne komparebla al ordinaraj komercaj fil-moj, •i plenumas sufi„e la vakuon de nia nuntempa Esperantujafilmproduktado. ¤i estas fidela al la propono, utilega al kursoj,kaj •uindaj por komencantoj. Ne aliajn similajn filmojn mitrovas en Esperantio, krom la bonega kurso Pasporta Mondo.

Rodrigo de Carvalho Mendonça

Mi bedaμras legi mesa•on senditan al mi pere de kelkaj ge-amikoj esperantistaj rilate al la recenzo farita de eminenta holi-vuda filmkritikanto, s-ro Maldec, en tiu grava kaj respektindarevuo.

Kion celas li? Insulti brazilanojn? Aμ li faris tion „ar li trovispli bonan filmon originale faritan en esperanto kaj ne recenzis•in ankoraμ? Aμ li simple volas moki nian karan Piron?

Certe nia laboro ne estas holivuda, e„ ne sufi„e bona por kel-kaj kritikantoj, sed estas honeste kaj bonvole farita „i tie en la triamondo, helpe de diversaj gesamideanoj el la tuta mondo, kiujfidis je nia sincera laboro kaj volo progresigi la esperantanmovadon. Niajn rimedojn ni uzis laμ niaj ebloj, kaj ne estis enunusola fojo kiun ni •in filmis… estas laboro farita dum preskaμunu jaro, kun la roluloj veninte el diversaj partoj de Brazilo,donacinte siajn tempon, monon kaj energion por provi realigi larevon de centoj da esperantistoj tutmonde. Krome, ni pruvis kekun iom da bonvolemo ni povas fari plej bonan laboron helpe aldisvasti•o de esperanto.

Nia “a„a filmo” atingis 97 landojn kaj el tiuj 97 landoj venisnur unu atako, •uste tiun faritan “senpage” de via fama recenz-ulo. Tio pruvas ke la tuta esperantistaro estas stulta, „ar •i apogistiun stultan projekton kaj ankaμ a„etis pli ol du mil ekzemple-rojn. Do, nome de la brazilanoj kaj „efe de la cetera esperantist-aro tra la mondo, ni pardonpetas pro la malbonkvalita filmo Ger-da Malaperis kaj atendas senpacience la lan„on de pli bona porfari•i vidpunkto por „iuj kiuj volos eniri la vojon de glora laborofari belajn filmojn kiuj meritos la laμdon de s-ro Maldec.

Joe Bazilio

La plej venenajn malamikojn Esperantujo rikoltas interne dela movado. La listo de tiaj malamikoj feli„e estas malgranda, kajoni povas al •i aldoni la nomon de S-ro Glebo Malcev, se netemas pri intence ka›iga pseμdonimo. Fakte ne •enas minkomentoj devenaj de homoj tiaj. Priokupas min la fakto ke L.O.Eakceptis publikigi tekston neniom konstruan.

Sendube ke „iuj faras (aμ devas fari) sian plejbonon favore alEsperanto. Oni povas kritiki, sugesti, plibonigi la farita±on, sedneniam instigi al nea„eto. Estus pli signifohave se S-ro Gleboanstataμ detrukritiki estus farinta plibonkvalitajn filmojn. Sed lie„ ne scipovas Esperanton!.. Lia teksto ja estas multege fu›a, kajmi sammezurile kritikas lian tekston, emfazante kelkajn vortojnaμ esprimojn kaj respondante ilin. Se oni ne apogas iniciatonfavoran al Esperanto, oni almenaμ silentu, male oni estus simpleperfidulo kiu ka›ite kaj subite atakas laboremajn neniongajnajnsamideanojn.

Mi „eestis prezentadon de la filmo dum Kongreso, kaj tuja„etis •in, samkiel a„etis multaj aliaj. Tio signifas, ke por mi •iestas bonega.

Mi apogas la protestan retmesa•on de S-ano Aloisio Sarto-rato.

Celio Freitas Martins

Glebo Malcev, uzante malbonajn vortojn, diris malbonajnaferojn pri la filmo… Bedaμrinde! Troege bedaμrinde!

Ni devas klarigi al la respektinda S-ro Glebo Malcev ke neniaafero naski•as perfekta… Li mem, nune klera homo, kiel ni „iujnaski•is kun malperfekta±oj, kiuj estis poste eliminitaj de tiujkiuj edukis lin… kaj de li mem, klopodante je perfekti•i…

Tia estas la filmo Gerda Malaperis: seriozaj kaj amemajE-uloj — esperantaj uloj, mi diris — faris filmon por instigialiajn fari la samon, kaj tio, kompreneble, okazi•onte multfoje,estonte, finfinos en E-perfekta±oj, •uste tiel kiel deziras nia kleraS-ro Glebo Malcev.

Kara amiko, samideano Glebo Malcev: estu samideano!Teknike bonaj aferoj estas dezirendaj kaj dezirindaj, sed tio

ne implicas detrui la unuajn klopodojn de tiuj kiuj klopodas!Saulo Salgado Wanderley

Kun granda mal•ojo kaj forta ›oko mi legis la kritika„on deiu S-ro Malcev kontraμ la DVD Gerda Malaperis. Mia mal•ojokaj ›oko estas surbaze de tiu agresa kritiko. Kritikoj „iam bonve-nas, kiam ili venas akompanataj de dozo de respekto. Tiu sinjorone nur malrespektis la laboron faritan de aliaj samideanoj, inklu-zive laboron de unu el nia elstara verkisto (Claude Piron). Lafilmo, de la komenco •is la fino, laμvorte sekvis la lernolibronGerda Malaperis. ‚u tiu sinjoro estus kapabla fari pli bonanlaboron? Do faru! Se ne, ne estu tiel severa rilate al la laboro dealiuloj!

Kaj ne forgesu: ju pli da severeco en la tono, des pli da mal-agordo en la pravigo.

Lúcia Marder

Solidare al Joe Bazilio, brazilana re•isoro de la didaktikafilmo Gerda, mi ne povas rezigni pri la bedaμrinda manierorecenzi de Glebo Malcev. Akra kaj facilamima vortumado nehelpas plibonigi ies ›vititan labora±on. Sciu tiu fibu›a kunlabor-anto de La Ondo de Esperanto, ke ne estas kohera kritiko priju•iverkon laμ postuloj, pri kiuj e„ ne imagis la aμtoro.

Se li volas koni profesian brazilan kinoarton, li provu spektila plej novan verkon de Fernando Meireles, Blindecon, bazitansur la romano Eseo pri blindeco de la nobelpremiita José Sara-mago. Gerda kaj Blindeco malsimilas ne nur laμ la bu•eta krite-rio, sed ankaμ laμ la celo proponita. Por la signifo de celo sufi„asdiri, ke Gerda parolas la esperantan, sed la profesia Blindeco nekla portugalan, nek la ukrajnan, sed la anglan.

Jozefo Lejte

Tribuno 15

‚u mi vomu sange*?!

Ege kortu›is min amasoda emociaj ree†oj el la landode sova•aj simioj* (ial midubas pri sama aktiveco debrazilanoj, se Gerda malape-ris aperus, ekzemple, enRuslando aμ Japanio) —koran dankon!!

Mi havas neniun vortonpor aldoni al la recenzo, nekargumenti pri kompetento dela redakcio — ne cara afero*.S-ano Bazilio pruvis, ke enBrazilo ekzistas io, krom spi-ritismo, sed…

Karaj, diru honeste: „u vi kredas, ke protestoj povas plibo-nigi la filmon? ‚u vi kapablus spekti similan amatora±on por-tugallingvan dum pli ol minuto, aμ vin simple gvidas ofendoal eμropaj snoboj?!

Recenzisto celas prezenti, analizi kaj signali pri avanta•ojkaj eraroj, do endas dankeme akcepti ajnan profesinivelan kri-tikon, „ar •i helpas altigi kvaliton de nia komuna kulturo.

Glebo Malcev* Eble utilas mencii, ke la asteriskitaj esprimoj estas pren-

itaj el art-verkoj. (La red.)

Faktoj sen komentoj

Ruslando: „ampiono de Eµropo. Pri kio?

Dum januaro-majo la man•a±-prezoj en Ruslando kreskisje 11,6%. Tio estas la plej granda kresko en Eμropo. En EU laman•a±-prezoj kreskis avera•e je 3,1%. Inter la landoj de EUdum la sama periodo la man•a±oj plej multekosti•is en Finn-lando (8,2%), Latvio (8,1%) kaj Litovio (7,6%). La plej mal-granda prezokreskado estis en Malto (nur 1,5%).

Sep mirakloj de Ruslando

10 jun estis anoncitaj la Sep Mirakloj de Ruslando, elekt-itaj per amasa tri-›tupa vo„donado, en kiu estis donitaj, entute,pli ol 25 milionoj da vo„oj.

‚i tiuj mirakloj estas: monto Elbruso, Gejsera Valo enKam„atko, lago Bajkalo, eroziaj rok-idoloj sur la montoManj-pupu-njor en Norda Uralo, Peterhof apud Peterburgo,monumento Patrino-Patrujo en Volgogrado kaj katedralo deBazilo la Beata en Moskvo.

Kion britoj ›atas legi

Ne 25 milionojn, sed nur 2 mil vo„ojn ricevis la brita ret-vendejo Play.com por decidi, kiujn romanojn oni plej ›atas enBritio. Laμ „i tiu enketado, la plej bona romano de „iuj epokojkaj popoloj estas Mortigi la mokbirdon de usona verkistinoHarper Lee. La duan lokon okupis La Mastro de l’ Ringoj deJ.R.R. Tolkien, kaj en la tria loko estas libro de oksfordaamiko de Tolkien, Clive Staples Lewis, Leono, sor„istino kajvesto›ranko el la serio Kronikoj de Narnio.

En la listo estas nur du rusaj romanoj: la 16a estas Militokaj paco (pli •uste: Milito kaj mondumo) kaj la 23a — AnnaKarenina, ambaμ de Lev Tolstoj.

‚u Corsetti aµ Korseti?

Estas, laμ mi, tre amuze, konstati, ke •uste tiuj esperant-istoj, kiuj asertas, ke:

— Esperanto estas lingvo kiel „iuj aliaj;— •i evoluas nature kiel aliaj lingvoj kaj prefere rapidu

akiri kelkajn malregula±ojn („u ni volas lasi la monopolon demalreguleco al la angla kaj al la franca?);

— la literatura lingvo estu tia, ke normalaj legantoj sciu,ke literaturistoj parolas nekompreneble „ar ili estas inteligen-taj;ankaμ •ismorte defendas la superecon de la angla sistemo, netransskribi personajn kaj geografiajn nomojn. Kelkaj el iliankaμ konfesas, ke Esperanto estas pli skriba ol parola lingvo,sed baze ili ne volas ke Esperanto havu aspekton malsimilanje tiu de la “grandaj” latin-alfabetaj lingvoj.

Tamen Esperanto estas ankaμ parolata lingvo kaj legantojrajtas scii, kiel elparoli la nomon de nia granda novradikistokaj brila poem-tradukisto Kalocsay. Tra la jardekoj mi aμdis„iun eblan elparolon: Kaloksaj, Kolo„aj, Kalo„aj, ktp.

¤uste pro tio ekestis la projekteto Konsiloj por transskri-bado (http://www.bonalingvo.it/index.php/Konsiloj_por_transskribado). Temas pri redaktado de tabeloj kun konsilojkiel transskribi nur per la alfabeto de Esperanto kaj laμebleplej proksime al la originalo la sonojn kaj literojn de unuopajlingvoj. Nun estas en •i konsiloj rilate al la lingvoj: araba,germana, hebrea, hispana, itala, nederlanda, portugala, rusa,svahila kaj ukraina.

Vidu malgrandan ekzemplon pri la sonoj de la litero “g”en la itala, por havi ideon pri tiuj tabeloj:

ga, go, gu = ga, go, gu [Garfagnana = Garfanjana]ghi, ghe = gi, ge [Ghisolfa = Gizolfa]gia, gio, giu = •a, •o, •u [Giuseppe = ¤usepe]gi, ge = •i, •e [Giovanni = ¤ovani]gl = lj [Giglio = ¤iljo]gn = nj [Cologno = Kolonjo]La kontribuoj rilate al la malsamaj lingvoj estas ankaμ

inter si malsamaj, „ar kelkaj donas pli grandan gravecon al laskrib-signoj de la originala lingvo kaj kelkaj al la elparolo.Temas pri nova kampo, kaj „ies kontribuo estas bonvena. Pordiskuti, skribu al la listo: klasika-esperanto@googlegroups.com.

Renato Corsetti

MEF daµre restas en la Pakto

Reference al gloso pri Meksika Esperanto-Federacio, en lanumero 6 de LOdE, la Konsulo de la Esperanta Civito infor-mas, ke •is nun la MEF faris neniun komunikon pri sia statusoen la Pakto. Sekve, e„ se neniu volas reteni iun ajn, la statusode MEF daμre estas tiu de la paktinto. Por eliri, same kiel poreniri, necesas liveri la protokolon de la koncerna asembleo.

Giorgio Silfer

Opinio el Germanio

En Germanio aperas „iun ±aμdon la plej legata semajn-revuo Stern (Stelo). En „iu eldono disponas pri unu pa•o laakre kritikanta ±urnalisto Hans-Ulrich Jörges. 15 maj aperislia ege interesa artikolo Die Rückkehr Königsbergs (La re-veno de Königsberg). Supozante, ke vi konas en via urbogermanlingvajn parolantojn, mi varme rekomendas, ke ilitraduku por vi la artikolon.

Bertil Englund

16 Arkivo

Zamenhofa tago pasint-jare markisla dudekan datrevenon de la morto deIvo Lapenna, kaj ankaμ, preskaμ preci-ze, trionjarcenton depost lia dramecaeksi•o kiel Prezidanto de UEA. Li plen-dis pri nigriga kampanjo kontraμ lin, kajfine, en artikolo en la revuo Esperanto,ke la fonto de tiu kampanjo estisMoskvo, cele al transpreno de la asociokiel fronta organiza±o. Tuj la vortoj„irkaμiris: “Lapenna estas paranoja”;kaj tiel restis dum triona jarcento.

Mi mem estis inter tiuj, kiuj opiniis,ke Lapenna tro reagas, sed tro reagas alkio? Liaj reagoj estis laμ mi kongruajkun liaj personeco kaj deveno: kroatolo•anta en Londono. Tute kontrastan,kaj tipe britan, aliron prenis alia esper-antisto en Londono, la „efministroHarold Wilson. Li estis esperantisto entio, ke li parolis subtene al Esperanto,lerninte la lingvon kiel skolto. Plurajnjarojn post sia eksi•o kiel „efministro liali•is al la Esperanta Parlamenta Grupo.Mistifiko tamen estis al ni lia silento priEsperanto dum lia „efministra periodo.

Ankaμ Wilson plendis pri subfosajtrukoj kaj nigriga kampanjo, sed pri tiola publiko nenion sciis. Li mem atribuisla kampanjon al la sekurecservo MI5.Publike li deklaris: “Se miaj kontraμuloj„esos diri pri mi malverojn, mi „esosdiri pri ili la veron”. Tamen la vortoj„irkaμiris, ke Wilson estas paranoja, kajtiel restis dum tridek jaroj.

MI5, aμ “Milita Inteligentoservo,bran„o 5”, kiel oni tion nomas en Britio,estas la enlanda sekurecservo. Laeksterlanda ekvivalento, MI6, fari•isfifama en 2003 pro la falsado de arm-iloj de amasa detruo en Irako, kio donispretekston al Britio kaj Usono ekmiliti

kontraμ la landon. Pri aliaj bran„oj en laserio, se ili ekzistas, la publiko sciasnenion. Ili estas parto de la militservoj,kiuj estas lojalaj al la monar†io, malkiella polico, kiu estas civitana, kaj res-pondecas fine al la parlamento.

En la jaro 2006 eliris en la brita tele-vido programero La Komploto Wilson[1]. Post sia eksi•o, Wilson petis al du±urnalistoj priesplori la trukojn, kaj ilika›e sonbendigis la intervjuojn kunWilson [2]. Du jarojn poste ili publik-igis libron pri la afero [3], sed nur tridekjarojn poste estis publikigitaj novajinformoj el la registaraj ar†ivoj. La tele-vida programero enhavis multajn inter-vjuojn kun la esplorintoj, kaj kun rol-

antoj en la epizodo. Ja estis la vero, keMI5 provis lin “fiksi”, laμ la vortoj deemerita vicestro de MI5, kaj estisraportite, ke la estro de MI5 mem par-donpetis al Wilson pri la afero.

Do kio povus esti malantaμ tiu afe-ro? Estis raportite, ke la kontaktulo „eMI5 de la usona CIA, James JesusAngleton, disvastigis la famon, ke Wil-son estas sovetia spiono. Wilson tro oftevizitis Moskvon, li argumentis, kaj liaantaμulo kiel gvidanto de la Labor-partio, Hugh Gaitskill, mortis subitepost vizito de Moskvo, kie li trinkistason da teo. ‹ajne neniu plu kredas larakonton, kaj ne estas klare „u Angletonmem kredis. Angleton aktivis en CIA enla tempo de makartiismo, en kiu multajestis persekutitaj pro supozataj komun-ismaj tendencoj.

La kialo de la subfosa kampanjo pliver›ajne rilatis al iu potencbatalo: Wil-son deklaris ke li tutsimple ne povis regila landon kiel „efministro. Alivorte, lapotenco restis „e la “viroj en grizajkompletoj”, kiel la ›tatservistoj enWhitehall nomas la misterajn homojnkiuj ›ajne influas aferojn. Esperantopovus esti ne kaμzo de la subfosado, sedeble unu indiko pri la sendependamenso de la „efministro.

Iom pli poste eksi•is subite triaaltprofila esperantisto. Temis pri la pre-zidanto de la Esperanta Parlamenta Gru-po, lordo Davies de Leek. La EsperantaParlamenta Grupo estis starigita en1972; mi akceptis tiujare respondeconen Brita Esperanto-Asocio pri Gazetarajkaj Publikaj Rilatoj, kaj tuj mi starigislaborgrupon por pritrakti diversajnaspektojn de publika informado. Pri unuagadsfero mi tamen ne havis spertojn,kaj pro tio demandis al amikoj, „u iuhavas ideojn kiel aliri parlamentanojn.Post nelonge mia estonta edzino Helenodiris, ke per stranga koincido aperis enLa Londona Esperanto-Klubo iu, kiuhavas ideojn, kaj ke li jam gvidis parla-mentan agadon por la britaj humanistoj.“Do, ni parolu”, mi — diris.

Kune, ni starigis agadon sub lanomo Esperanto Lobby [Esperantainfluagado], kaj organizis la skribadonal parlamentaj kandidatoj fare de la

‚u estis Moskvo aµ Londono?de Ian Fantom

Harold Wilson (1916–1995), unu el la mal-multaj okcidentaj politikistoj („efministrode Britio, 1964–1970, 1974–1976), kiu sciiskaj subtenis Esperanton, estis misfamigitade MI5 kiel sovetunia spiono.

Multaj strangajeventoj, kiuj dumjardekoj ›ajnisnekompreneblaj,aμ estis facilanimeatribuataj alMoskvo, estis zorgeplanitaj en la“Centra Oficejo” deMI5 en Londono.

Arkivo 17

britaj esperantistoj. La rezulto estisspektakle sukcesa. Post la nacia balot-ado en februaro 1974 ni e„ gajnis pli daparlamentanoj por la Esperanta Parla-menta Grupo ol havis la ±usvenkintaHarold Wilson en sia propra partio.Esperanto gajnis pere de tio relativealtan kaj pozitivan profilon en la britagazetaro dum jardekoj. Tamen, ekoka-zis intervenoj.

La kunordiganto de la ParlamentaGrupo, Ron Coverson, vokis kvar el nial speciala kunveno. Alvenis la prezid-anto kaj vicprezidanto de BEA, lakunordiganto de Sindikata kaj Koopera-tiva Esperanto-Grupo, kiu esence konsi-stis el maldekstraj membroj de la parla-menta grupo, kaj mi mem. Sen diri ion,Coverson en›altis magnetofonon, kaj niaμskultis iom longan konversacion interCoverson kaj lordo Davies. La konver-sacio komenci•is sufi„e malstre„e, kunla kutimaj salutvortoj, sed iom post iomevidenti•is, ke estas io funde mal•usta.Lordo Davies rakontis, kiel li eniris laparlamentejon, kaj salutis, kiel kutimesiajn kolegojn, sed iuj el ili gratulis linpro letero en la nacia gazeto The Guar-dian. Li •entile dankis, sed tuj iris al labiblioteko, por eltrovi pri kio temas. Jaestis tre kredebla letero en la gazeto prila Esperanta Parlamenta Grupo sub lianomo. Li mem tamen ne verkis •in.

Ankaμ pri aliaj stranga±oj li raportis,kiel ekzemple pri paro kiu aran•is rende-vuon kun li, ›ajne nur por pasigi la tem-pon de la tago. Mi akceptis la respond-econ priesplori la gazetleteron, sed laμpeto de Coverson, ni „iuj promesis tenila aferon sekreta, por ne embarasi lordonDavies. Mia konkludo estis, ke la trukoestis de profesia nivelo, kaj ke ja estis iaka›a observado. La plej lasta nombro deparlamentanoj en la grupo estis ±us kal-kulita de Coverson mem. La informo neestis sekreta, sed ni tutsimple ankoraμ nehavis la okazon mem pritrakti kaj plu-sendi tiun informon. Mi mem e„ ne estisleginta en tiu momento la memorandon.Tamen la •usta nombro aperis en lapublikigita letero. Mi intervjuis „iujn,escepte de Coverson mem, kiu estisekster suspekto; kial, mi pensis, oni tiombone kunlaboru por starigi ion, nur porposte fortiri la tapi›on de sub la piedoj dela homoj. La afero ne havus sencon.

Tamen iom pli poste, Coversonkomencis diri private, “Esperanto estasfreneza ideo, „u ne?” Mi tutsimple res-pondis, ke ne, sed mi scivolis, kial lidedi„as tiom da tempo kaj energio al laafero. La sola klarigo, kiun mi povis

pripensi estis, ke li volas fari•i konatainter parlamentanoj. Tamen tio ne klar-igus lian deziron eniri la Estraron de laasocio. Li komprenis Esperanton, sedmalbone parolis la lingvon, kaj ne mon-tris grandan emon plisperti•i.

Post iom da tempo mi eksciis, ke liregistris la nomon Esperanto Lobby kielkomercan nomon por si mem, tiel efekti-ve eltirante la agadon ekster la asocion.Mi plendis pri tio en la Konsilantaro deBEA, kaj eltrovis, ke la dungita kompa-nia sekretario mem subskribis la „ekon.Mi insistis pri klarigo. Coverson prenistiun momenton por anonci la kialon de laeksi•o de lordo Davies, kaj tuj ekestiseksplodo de kolero inter iuj en la Kon-silantaro. La registri•o de EsperantoLobby kiel komerca nomo estis forges-ita. Iom pli poste mi eliris la Estraron kajKonsilantaron de la asocio, surbaze detio, ke mi ne povus bone plenumi mianrolon en tia politika etoso. Mi ne opiniiske neesperantisto estu en la Estraro, kajdum miaj sinceraj kolegoj opiniis mintro sentema, mi opiniis ilin naivaj.

Tamen la ideo ke la ka›a observadoen la afero Davies povus esti intervenode ›tataj instancoj estus al mi tiutempee„ ne pensebla. Pri MI5 mi sciis preskaμnenion. ‚i tiu sekretservo estis afero dela generacio de miaj gepatroj; ekdekiam mi naski•is ne estis ia granda mili-to. La naziismo estis venkita en 1945,kaj nun ni vivas en libera demokratio.Niaj sekretservoj ne farus tiajn aferojninter civitanoj. La granda minaco en lasocio venis de la “malamiko interne”,kiel oni nomis la sovetiajn enfiltrintojn,kiuj transprenis la maldekstrajn sindi-katojn kaj politikajn partiojn. Nur dumla lastaj du jaroj mi eltrovis, ke plejpartetio estis malvero. La sovetia minaco dela “malamiko interne” estis grandskaletroigita •uste de MI5 [4,5].

Pri la Komunista Partio de GrandaBritio, KGB estis singarda, „ar tiesagentoj sciis, ke •i estis forte penetritade MI5 [4]. En la naμdekaj jaroj la par-tio estis preskaμ komplete en la manojde MI5; la agentoj de MI5 sciis pli, pritio kio okazas, ol la komunistoj mem.

La supozo de Ivo Lapenna en 1974,ke la nigriga kampanjo venas deMoskvo, fontis el letero kiu venis enliajn manojn de s-ro ‰vistak, en kiu li›ajne donas instrukciojn al „e†oslovakajdelegitoj vo„doni por aliaj kandidatojpor la Estraro de UEA ol Lapenna. Entiu situacio, estus tre kredeble, keMoskvo ne deziras, ke Lapenna restuprezidanto de UEA. Aliflanke, el orient-

eμropa vidpunkto, estus tute normale kedelegitoj ricevu instrukciojn pri vo„-donado, kaj la ellaso de la nomo Lapen-na ne nepre signifus ke ili estus parto degranda komploto.

Tamen de kie vere venis la influo enla komunistaj landoj por vo„doni kon-traμ Lapenna? Komunista aktivulo kajesperantisto en Londono, Bill Keable,diris al mi en 1974: “Se estus komunistakomploto, mi scius pri •i”. Kiam midiris tion al mia edzino, ›i diris: “SedIan, eble li ja scias pri •i”. Mi miris, kemi ne vidis tian evidenta±on, tamen miapropra penso estis, “Vi, amiko, sciusnenion pri •i!” Mi havas nenian kaμzonpridubi la sincerecon de Bill Keable, sedmia nuna informo estas, ke li kontraμisLapenna, pro tio ke li opiniis lin kon-traμkomunisma, surbaze de profesiaartikolo en la angla lingvo. ‚u tiu ideoestis origine lia propra ideo, aμ „u iu enla Komunista Partio (aμ MI5) tion suge-stis al li, mi ne scias. Tamen mia infor-mo estas, ke tiel li argumentis al lareprezentantoj de la komunistaj partioj.‹ajne la vojo al Moskvo, kiun eltrovisLapenna, atingis Pragon, kaj abrupteturni•is en la direkton de Londono.

Falsi aferojn prepare al subfosa tru-ko estas relative facile farebla; tamenfalsi aferojn por retrospektive ka›i latrukon dum jardekoj certe estus alia afe-ro. Post la evento, oni povas rigardi, kiofakte rezultis el la truko, kaj demandisin: „u eble tiu rezulto povus esti la veracelo? En la Universala Kongreso en1971 okazis debato inter Ivo Lapenna,por UEA, kaj reprezentanto de BritaKonsilio, MacMillan, kun samtempainterpretado inter la angla kaj Esperan-to. La prelego de MacMillan komence

Annie Machon kaj David Shayler forlasis laservon de MI5, kaj malka›is, interalie, prikontraμle•aj intervenoj en la KomunistaPartio de Britio.

18 Arkivo

estis sufi„e facile komprenebla, seddaμre la lingva±o fari•is pli kaj pli ob-skura, tiel ke fine e„ mi, kiel anglalingv-ano, ne povis sekvi •in. Mi supozis, kelia celo estus demonstri la superecon dela angla lingvo. Tamen ›ajnis ke li suk-cesis demonstri nur la malon. La finarezulto estis, ke la interpretado kolapsis,kaj ke transprenis John Wells, lingvisto,kaj prezidanto de LKK. Lia interpretadoestis nekredeble fulmrapida. Por klarigien liaj vortoj: “Meze en la anglalingvaparolado de MacMillan, la alia interpre-tisto komencis lami, kaj baldaμ devistute rezigni pri sia tasko. Mi ensaltis porsavi la situacion, restarigante fluan kajefikan interpretadon, je granda aplaμdode la publiko. La postan tagon okazis laelektoj por la Estraro de UEA, kaj supoz-eble mia sukceso en tiuj elektoj ›uldision al tiu interpreta spektaklo”. [6]

Dum la tuta Afero Lapenna, mi pro-vis kompreni la vervon de la verkantode provokaj artikoloj en La Brita Espe-rantisto, Dermod Quirke. La cetero deliaj pa•oj, Aliflanke, ›ajnis al mi, kieljunulo, bonega satiro, sed estis kvazaμ lihavas mision faligi Lapenna. Jarojnposte li agnoskis, ke li ja intence provisprovoki Lapenna [7]. Aldone, mi sci-volis de kie li havigas siajn informojnpri la diktatoreco de Lapenna. Supoz-eble temus pri diktatoreco en la Estrarode UEA, sed neniam venis konkretaekzemplo. ‚u Quirke inventas la aferon,mi scivolis. ‚u eble li havas amikon enla Estraro? Nur nun mi scias ke li jahavis amikon en la Estraro, kvankam tioen si mem nenion pruvas.

Kvankam Lapenna havis fortankarakteron, li „iam ›ajnis al mi demok-rata en sia aliro. Li kontraμis la ideon deUniversala Kongreso en Londono por1971, „ar tiu estis elektojaro, kaj li nedeziris havi furoron sur la hejma terito-rio. Tamen •i okazis. ‹ajnis al mi stran-ge, ke la Londona Klubo insistis •ustepri tiu jaro kontraμ la volo de la Prezid-anto de UEA. Poste, ›ajnis al mi strangeke por la UK en 1973 oni elektis •uste lalandon en kiu ne povis partopreni la Pre-zidanto de UEA, se tio fakte estis lavero. Lapenna diris al mi, ke li rajtasviziti Jugoslavion kiel privata civitano,sed ke li petis al Marinko ¤ivoje farikelkajn diskretajn esplorojn pri la situ-acio se li venos kiel prezidanto de UEA.Poste li diris al mi, ke ¤ivoje reraportis,ke prefere li ne iru, do li ne iros. E„ tiu-tempe mi estis perpleksigita; •uste dekie venis tiu mesa•o?

Denove, en la vortoj de John Wells:

“En 1973 la UK okazis en Beograd.Prof-o Lapenna, estante politika rifu•-into kiu fu•is la re•imon de Tito, nepovis persone partopreni la kongreson.Nia estrara kunsido okazis sen la prezid-anto. Ni perceptis klare la senton de lakomitato de UEA, kiu ne plu volisakcepti la konduton de la prezidanto.Private ni avertis lin, ke kun tia kondutoli riskas ne reelekti•i en la venontjaraUK, Hamburgo. Nia averto trafis sur-dajn orelojn”. [6]

Mi nun konas plurajn homojn kiujsuferis iom similajn situaciojn, kaj ›ajneestas tute normale insisti paroli pri laafero, dum aliaj ne volas aμdi. La plen-doj kontraμ Lapenna daμre ›an•i•is: enla kvindekaj jaroj estis ke li estas komu-nisto; en la UK de 1971 temis pri skan-dalo en la Centra Oficejo de UEA, nean-taμvidebla e„ jaron pli frue; poste estislia diktatoreco, kaj fine lia konduto, entio ke li volis diskutigi la aferon. Post liaeksi•o la plendo estis, ke li estas para-noja. Tio, laμ mi, ja estas signo de nigr-iga kampanjo.

Konklude, tiu „i studo havos utilon,se evidenti•os estontece simila situacioen la movado; tiel ni povos pli facile re-koni la simptomojn. Se temus pri trans-preno de organiza±o por uzo kiel frontaorganiza±o, oni farus kviete, kaj por tujauzo. Se tamen oni volas penetri organiz-a±on cele al malmuntado, oni pensus nepri jaroj, sed pri jardekoj. Tiel estis en laKomunista Partio de Granda Britio, kiuankoraμ en la naμdekaj jaroj enhaviskvardek agentojn de MI5 [4,5]. La „efa

tasko por agento estas gajni kredind-econ, ofte dum multaj jaroj, en kiuj oni›ajne pozitive partoprenas en la agado.Oni eble prenas la iniciaton en aferojkiuj okazus „iukaze, kaj „iuj estas dank-emaj. Nur poste oni fortiras la tapi›onde sub la piedoj de la homoj. Inter-tempe, oni povas provoki kvereladoninter bonfidaj membroj. Oni raportis pripenetrado de MI5 en e„ etaj organiza±ojkiuj prezentas nenian minacon al naciasekureco. ‚u tio povus inkluzivi Esper-anto-asociojn?

Transpreni la komunistan partionestis, oni raportis, facile, „ar la komuni-stoj ne estis konsciaj pri sekureco.Ankaμ facile inter la komunistoj estis pro-voki kverelojn.

‚u ni en la Esperanto-movado estaskonsciaj pri sekureco? Certe ne —almenaμ ne en okcidenta Eμropo. NiaEsperanto-movado estas nekredeblemalferma kaj akceptema al iu ajn, e„ •isla grado ke oni akceptas en Esperanto-komitatojn homojn, kiuj deklaras sinneesperantistoj. Transpreni kaj mal-munti la Esperanto-movadon certe estusfacilege por iu ajn duonkompetenta gru-po de dudeko da homoj kiuj tutsimplevolas antaμenigi siajn karierojn, sen-konsidere de la sociaj sekvoj.

Referencoj1. The Plot Against Harold Wilson

[La komploto kontraμ Harold Wilson],BBC-televido, BBC2, 2006-03-1621:00.

2. Wilson “plot”: The secret tapes[La komploto Wilson: la sekretaj son-bendoj], Brian Wheeler, news.bbc.co.uk, 2006-04-09.

3. Barrie Penrose kaj Roger Cour-tiour. The Pencourt files [La dosierojPencourt]. Harper & Row, 1978.

4. Mark Hollingworth kaj NickFielding. Defending the Realm: InsideMI5 and The War on Terrorism [Defen-de al la regno: ene de MI5 kaj la Militokontraμ Terorismon]. Andre DeutschLtd, 2003 (paperbindita, tria reviziitaeldono).

5. Annie Machon. Spies, Lies andWhistleblowers: MI5 and the DavidShayler Affair [Spionoj, mensogoj kajmalmaskantoj: MI5 kaj la afero DavidShayler]. The Book Guild Ltd, 2005.

6. John Wells. Personaj rememorojpri Ivo Lapenna // Eseoj Memore al IvoLapenna. www.kehlet.com, 2001, p•.306–309.

7. Universala Esperanto-Asocio enla periodo 1970–1980. Kalkthout, 2002.

‚u Ivo Lapenna •uste sciis, kiuj iniciatis lakampanjon kontraμ lin?

Kulturo 19

Poemoj de Vasilij ‡ukovskijVasílij Andréjevi„ ‡ukóvskij (1783–1852), ekstergeedza filo de bienulo Afanasij Bunin

kaj ties turka servistino Saj†a, estis fari•onta servutulo. Tamen lin adoptis seninfana nobeloAndrej ‡ukovskij, kaj do Vasilij nobeli•is kaj ricevis bonan edukadon.

Li ekverkis jam en la 8-jara a•o, kaj en 1797 estis publikigita lia poemo Maja mateno.Unu el la fondintoj kaj kolonoj de la rusa romantikismo, li verkis kaj tradukis poemojn,baladojn kaj fabelojn, redaktis Heroldon de Eµropo, recenzis kaj kritikis. La unua strofo delia Gardu la Caron Di’ (muziko de princo Aleksej Ljvov) dum 1833–1917 estis la ›tatahimno de Ruslando.

Baldaμ post la milito kontraμ Napoleono, ‡ukovskij ekservis kiel instruisto „e laImperiestra familio, kaj ekde 1826 kiel “mentoro” de la heredanto, posta ImperiestroAleksandro II. En 1841 li demisiis kaj iris al Germanio, kie li geedzi•is kun 19-jara Elizabeth Reitern. Li forpasis en 1852en Baden-Baden kaj estis entombigita en Peterburgo.

Lia plej konata verko, Svetlana (1812), estas adapto de la balado Lenore (1773) de Gottfried August Bürger (1747–1794). ¤ia Esperanta traduko (de Klara Ilutovi„) aperis en La Ondo, 2005, ¹12. AlKo

VENKANTO

Cent orharaj belulinojLa turniron spektis digne.‚iuj — kiel kampaj floroj,Sole mia kiel rozo.Mi rigardis ›in kura•e,Kvazaµ aglo al la suno.Kaj de miaj ardaj vangojEkflami•is viziero!Kiel strebis kor’ penetriTra l’ kiraso firma, peza!Fajro de rigardoj helajIncendiis en animo;La paroloj dol„e-flustrajKirloventis en la koro;Kaj ›i mem — mateno juna —I•is por mi fulmotondro;Mi impetis, mi ekbatis —Kaj nenio restis stari.

AMIKECO

Falinte de sur roka pec’,Per fulmoj frakasita, ku›is kverk’ en polvo;Kun •i — hedera tig’ en densa „irkaµvolvo…Jen vi, ho Amikec’!

AL ‹I

Kie nomo por vi?Ne fortas la art’ de mortulojEsprimi la „armon de vi!

Liro mankas por vi!Kial kantoj? Fu›a resonoDe tarda babilo pri vi!

Se mia koro kapablusEksoni, do „iu sentoEstus la himno por vi!

‚armon de via viv’,La imagon puran kaj sanktan —Portas mi ka›e en kor’.

Mi povas nur ami,Sed diri, kiel amatas vi,Povas eterno ja nura!

MORTO

Stultulo diris tion kaj stultuloj trudas,Ke morto kvazaµ kreas plenon de horor’!Dum vivas ni en mondo — •i nin ne apudas;Sed se alvenis •i — do ni jam estas for!

AL LA PORTRETO DE GOETHE

Por le•o prenis li kura•on de liber’,Per „ionvida penso super mondo brilis,Konceptis mondon li •is lasta er’ —Kaj al nenio li humilis.

EPITAFO AL LUKSULO

Jen ku›as delicul’ — li vivis sen modero!Pro tio ›uldis pli kaj pli!Sed pagis liLa solan ›uldon — al la tero!..

EPITAFO AL LIRIKA POETO

Pamfilo jen — de pompaj odoj la aµtor’!Pekulo tiu „i — pardonu Di-sinjor’! —Postmorte vivi ja aspiris! —Sed viva teren iris!

EPIGRAMO

“‚u dramon verkis, Fefil, vi en ver’?” —“Jes! Vere la sukces’ perfekta! ‚u vi kredas —Neniu fajfis dum la scena premier’!” —“Eh, Fefil! Kiel oni fajfus, dum oscedas!”

LA GRANDA PENSO

La ran’ ekpensis: Mi esti•os kiel bov’.E„ kvankam krevos mi — sed eminentas prov’!

REMEMORO

Pri la kunuloj karaj, kies vivoflu’Por ni la mondon igis hele brili,Ne diru kun sopir’: “ne plu”,Sed kun dankemo: “estis ili”.

Tradukis el la rusa Valentin Melnikov

20 Kulturo

Emma Zunz

de Jorge Luis Borges

La 14an de januaro 1922 EmmaZunz*, je sia reveno el la teksa±fabrikoTarbuch kaj Loewenthal, trovis fone dela vestiblo leteron senditan el Brazilo,kiu sciigis ›in pri la morto de ›ia patro.Je unua vido, ›in trompis la po›tmarkokaj la koverto; poste ›i maltrankvili•ispro la nekonata skribo. Deko da fu›ajlinioj intencis plenigi la pa•on; Emmalegis, ke sinjoro Maier erare englutis trograndan dozon da veronalo kaj forpasisla trian de la monato en la malsanulejode Bagé*. La sciigon subskribis iu Feinaμ Fain, el Riogrando*, kiu ne povisscii, ke li adresas sin al la filino de lamortinto.

Emma lasis fali la paperon. ‹ia unuasento estis misfarto en la ventro kajdoloro en la genuoj; poste, ›i sentis blin-dan kulpon, malrealecon, malvarmon,timon; poste, ›i deziris esti jam en latago sekva. Senprokraste ›i komprenisla vanecon de tiu deziro, „ar la morto de›ia patro estis la sola afero, kiu iam oka-zis en la mondo, kaj kiu plu okazadossenfine. ‹i reprenis la paperon kaj iris alsia „ambro. ‹tele ›i metis •in en tir-keston, kvazaμ iel ›i jam konus la okaz-onta±ojn. Eble ›i komencis diveni ion; ›iestis jam tiu, kiu ›i estos.

En la kreskanta malhelo Emma pri-ploris •is la fino de tiu tago la mem-mortigon de Manuel Maier, kiu en lamalnovaj feli„aj tempoj nomi•is Ema-nuel Zunz. ‹i rememoris somerumojnen bieno, apud Gualeguay*, rememoris(provis rememori) sian patrinon, reme-moris la dometon en Lanús*, posteforaμkciitan, rememoris la flavajnrombojn de iu fenestro, rememoris laaμton de la malliberejo, la malhonoron,rememoris la anonimajn leterojn kunla eltonda±o pri “la defraμdo de la kas-isto”, ›i rememoris (tamen neniam

forgesinte), kiel ›ia patro dum la lastanokto ±uris, ke la krimon faris Loewen-thal, Loewenthal, Aarón Loewenthal,antaμe direktoro de la fabriko, nun-tempe unu el la posedantoj. Ekde 1916Emma gardis la sekreton. Al neniu ›i•in malka›is, e„ ne al sia plej bonaamikino, Elsa Urstein. Eble ›i volis evitiprofanan nekredemon; eble ›i kredis, kela sekreto estas ligilo inter ›i kaj la for-estanto. Loewenthal ne sciis, ke ›i scias;„i tiu eta fakto havigis al Emma Zunzian senton de potenco.

‹i ne dormis tiun nokton, kaj kiam launuaj lumradioj konturis la fenestro-kvadraton, ›i havis jam perfektan pla-non. ‹i zorgis, ke la tago, kiu ›ajnis al ›isenfina, estu kiel ajna alia tago. En lafabriko oni parolis pri striko; Emmadeklaris sin, kiel „iam, kontraμ „ia per-forto. Je la sesa, post la laborfino, ›i iriskun Elsa al virina klubo, kun gimnastejokaj na•baseno. Ili enskribi•is; ›i devisripeti kaj literumi ambaμ siajn nomojn;devis bonmieni al la krudaj ›ercojakompanaj al doktora ekzameno. KunElsa kaj la pli juna fratino Kronfuss ›ipridiskutis, kiun kinejon vizitidiman„on posttagmeze. Poste temis prijunuloj, kaj neniu atendis, ke Emmakunparolu. En aprilo ›i atingos dek naμjarojn, sed viroj kaμzis al ›i, ankoraμ,timon preskaμ patologian… Revenintehejmen, ›i kuiris tapiokan supon kajkelkajn legomojn, man•is frue, enliti•iskaj devigis sin dormi. Tiel, per laborokaj ordinare, pasis la dek-kvina, vend-redo, la tago antaμa.

Sabate la senpacienco ›in vekis. Lasenpacienco, ne la maltrankvilo, kaj launike senpeziga sento, ke ›i trovas sinen tiu tago, fine. Ne plu ›i devis teksiplanojn kaj imagojn; ene de kelkaj horoj›i ja atingos la simplon de la faktoj. En

La Prensa* ›i legis, ke la ›ipoNordstjärnan, el Malmö, forveturosvenont-nokte el la doko 3; ›i telefonis alLoewenthal, aludis, ke ›i volus komu-niki al li, sen ke aliaj sciu, ion rilatan alla striko, kaj promesis viziti lin en laoficejo je vesperi•o. Tremis ›ia vo„o; „edenuncanto tremo konvenas. Neniu aliamemorinda±o okazis tiun matenon.Emma laboris •is la dek-dua, inter-konsentis kun Elsa kaj kun Perla Kron-fuss la detalojn de la diman„a promeno.Post man•o ›i enliti•is kaj, la okulojnfermitajn, ripetis al si la planon. ‹i pen-sis, ke la fina etapo estos malpli terura olla unua, kaj sendube havigos al ›i laguston de venko kaj justico. Subite ›iekstaris alarmite, kuris al la komoda tir-kesto. ‹i malfermis •in: super portretode Milton Sills* ku›is, samloke kie ›imetis •in la ±aμdan vesperon, la leterode Fain. Neniu povis •in vidi; ›i eklegis•in, kaj dis›iris.

Estus malfacile, kaj eble ankaμ mal-konvene, raporti realisme pri la eventojde tiu posttagmezo. Inter la karakter-trajtoj de l’o infera estas malrealeco;trajto kiu ›ajnas mildigi ties teruron, sedkiu •in eble pliakrigas. Kiel igi ver›ajnaiun agon, je kiu preskaμ ne kredis tiesplenumanto, kiel rekrei la momentankaoson, kiun la memoro de Emma Zunzhodiaμ forpu›as kaj konfuzas? Emmalo•is en la kvartalo Almagro, stratoLiniers; ni havas la scion, ke en tiuposttagmezo ›i iris al la haveno. Eble enla misfama Promenejo de Julio ›i vidissin multobla en la speguloj, abunde pri-lumata, nuda antaμ okuloj malsatantaj;tamen pli racie estas supozi, ke komen-ce ›i vagadis nerimarkita, meze de indi-ferenta amaso… Eniris du aμ tri drink-ejojn, vidis la rutinojn kaj manipulojnde aliulinoj. Fine ›i trovis la virojn de la

Kulturo 21

Nordstjärnan. Pri unu el ili, tre juna, ›itimis, ke li povus inspiri al ›i teneron,kaj ›i elektis alian, eble malpli altan ol ›ikaj krudaspektan, por ke la pureco deteruro restu sen mildigo. La viro kondu-kis ›in al iu pordo, poste al malhela enir-ejo, poste sinua ›tuparo, poste vestiblo(kiu havis vitralon kun romboj tute kielen la domo de Lanús), poste al koridoro,kaj poste al pordo, refermi•anta. La gra-vaj eventoj estas ekstertempaj, „ar „e ilila tujan pasintecon kvazaμ distran„as lafuturo, „ar ne ›ajnas sinsekvaj la partojkiuj ilin kunformas.

En tiu tempo ekstertempa, en tiu per-pleksa malordo de sentoj senkoheraj kajhororaj, „u Emma Zunz e„ unu solanfojon pensis pri la mortinto kiu motivis›ian sinoferon? Mi kredas, ke ›i tiel pen-sis unu fojon, kaj ke en tiu momento ›iendan•erigis sian malesperan projekton.‹i pensis (ne povis ne pensi), ke ›iapatro iam faris al ›ia patrino la terura±onnun al ›i faratan. ‹i pensis tion kun sen-forta miro, kaj tuj fu•is en verti•on. Laviro, sveda aμ finna, ne parolis hispane;li estis instrumento por Emma, samekiel ›i por li, sed ›i servis por la •uo kajli por la justico.

Kiam ›i restis sola, Emma ne tujmalfermis la okulojn. Sur la noktotablola viro lasis monon; Emma eksidis kajdis›iris la bileton, same kiel ›i faris kunla letero. Dis›iri monon estas malpie,kiel panon for±eti; apenaμ ›irinte, Emmajam pentis la faron. Kia orgojla±o, kaj•uste en tiu tago… La timo dissolvi•isen la tristo de ›ia korpo, en la naμzo. Lanaμzo kaj la tristo katenis Emman, sedfine ›i levi•is kaj komencis sin vesti. Enla „ambro ne restis viglaj koloroj; lavesperkrepusko atingadis sian finon.Emma povis eliri nerimarkite; „e lastratangulo ›i entrami•is al okcidentadirekto. Laμ sia plano, ›i elektis la plejantaμan sidlokon, por ke oni ne vidu›ian viza•on. Eble konsolis ›in kontroli,tra la banala trafiko de la stratoj, ke tio,kio ±us okazis, ne infektis la a±ojn. ‹iveturis tra kvartaloj malkreskantaj, mor-naj, vidante kaj tuj forgesante ilin, kajeltrami•is „e stratkruci•o de la avenuoWarnes. Paradokse, ›ia laco transform-i•is en forton, „ar •i devigis ›in kon-centri•i al la detaloj de la aventuro, ka›-ante al ›i la motivon kaj la celon.

Aarón Loewenthal estis konata al„iuj kiel serioza homo; al siaj malmultajintimuloj, kiel avarulo. Li vivis en supraeta•o de la fabriko, sola. Lo•ante en tiukaduka antaμurbo, li timis ›telistojn; enla korto de la fabriko li tenis grandan

hundon, kaj en sia skribotabla tirkesto,kiel „iuj sciis, revolveron. En la antaμajaro li dece funebris la neatenditan mor-ton de sia edzino — el la familio Gauss,alportinta bonan doton! — sed lia verapasio estis mono. Animprofunde, li hon-tis esti malpli kapabla gajni •in ol kon-servi. Li estis tre religiema, kaj kredishavi sekretan pakton kun la Sinjoro, laμkiu pre•oj kaj devoteco mal›ar•as lin dela devo bone agi. Kalva, korpulenta,blond-barba, en funebra vesto kaj kunnazumo fumkolora, li atendis stare „e lafenestro la konfidencan komunikon delaboristino Zunz.

Li vidis ›in enpu›i la pordokradon(kiun li intence lasis duonferma) kajtransiri la malluman korton. Li vidis ›infari etan flankeniron, kiam la „enitahundo ekbojis. La lipoj de Emmamovi•is kvazaμ en mallaμta pre•o; lacajili ripetadis la verdikton aμdotan desinjoro Loewenthal antaμ la morto.

Ne „io tiel okazis, kiel Emma Zunzantaμvidis. De post hieraμ frumatene, ›imultajn fojojn imagis, kiel ›i firmelevos la revolveron, devigos la mizer-ulon konfesi sian mizeran kulpon, kajklarigos al li la sentiman stratagemon,kiu ebligos al la justico de Dio triumfisuper la justico de homoj. (Ne pro timo,sed estiel instrumento de la justico, ›i nevolis esti punata.) Poste sola kuglotrafoen la bruston sigelos la sorton deLoewenthal. Sed ne „io tiel okazis.

Fronte al Aarón Loewenthal, Emmasentis malpli da ur•o ven•i sian patronol ven•i pro la honta±o, kiun ›i suferis.‹i ne povis ne mortigi lin, post sia fundeplanita senhonori•o. ‹i ankaμ ne povisperdi tempon por ceremonioj. Sidante,›i timeme pardonpetis al Loewenthal,invokis (estante denuncanto) la devojnde lojaleco, eldiris iujn nomojn,

subkomprenigis kelkajn pliajn, kaj subi-te haltis, kvazaμ tim-bremsita. ‹i atin-gis, ke Loewenthal eliru por alporti gla-son da akvo. Kiam la viro, hezita kredi›ian teatrumadon sed indulgema, re-venis el la man•osalono, Emma estispreninta el la tirkesto la pezan revol-veron. ‹i premis la ellasilon du fojojn.

La ampleksa korpo falis, kvazaμ lapafbruoj kaj la fumo •in disrompus, fra-kasi•is la akvoglaso, la viza•o rigardis›in kun surprizo kaj kolero, la bu›o en laviza•o insultadis ›in hispane kaj jide.Ne „esis la sakrado; Emma devis pafiplian fojon. En la korto la katenitahundo komencis boji, kaj fluo da bruskasango ver›i•is tra la obscenaj lipoj,makulante la barbon kaj la veston.Emma komencis la preparitan akuzadon(“Mi ven•is mian patron, kaj oni nepovos min puni”), sed ne finis •in, „arsinjoro Loewenthal jam mortis. ‹ineniam eksciis, „u li ankoraμ povis ›inkompreni.

La nervoza bojado memorigis, ke ›iankoraμ ne rajtas ripozi. ‹i malordigis ladivanon, disbutonis la jakon de la kada-vro, forprenis la pri›prucitan nazumonkaj metis •in sur akto›ranketon. Poste ›iprenis la telefonon kaj ripetis, kion ›iposte ripetados tiom da fojoj, per samajaμ aliaj vortoj: Okazis io tute nekred-ebla… Sinjoro Loewenthal venigis minpretekste de la striko… Li perfortis min,mi mortigis lin…

La historio estis efektive nekredebla,sed „iuj •in akceptis, „ar esence •i estisreala. Vera estis la tono de Emma Zunz;vera ›ia pudoro; vera ›ia malamo.Ankaμ la honta±o, kiun ›i suferis, estisvera; falsaj estis nur la cirkonstancoj, laokaz-tempo, kaj la nomoj de unu aμ duhomoj.

Tradukis el la hispana István Ertl

NOTOJ

Emma Zunz [legu: Cunc] aperis en la novelaro Alef (1949), kaj de tiam •i estisplurfoje reeldonita kaj tradukita al multaj lingvoj. Laμ •i estis faritaj filmoj deLeopoldo Torre Nilsson (1954) kaj Alain Magrou (1969). La traduko de István Ertlaperos „i-aμtune en la kolekto La sekreta miraklo „e la eldonejo Sezonoj.

Zunz. Nomo eventuale elektita oma•e al la german-juda klerulo Leopold Zunz(1794–1886), pioniro de la scienca esplorado pri judismo.

Bagé. Urbo en la sudo de la brazila ›tato Riogrando, proksime al Urugvajo.Riogrando. La plej suda brazila ›tato, lime de Argentino kaj Urugvajo (Rio

Grande).Gualeguay. Provinca urbo kaj departemento en orienta Argentino, inter Bon-

aero kaj Urugvajo.Lanús. Mezklasa distrikto sudokcidente de Bonaero.La Prensa. Unu el la „efaj argentinaj taggazetoj.Sills, Milton (1882–1930). Usona teatra kaj filma aktoro, debutinta en 1915,

populara pro romantikaj roloj en silentaj filmoj.

22

La Karavelo plu navigasEn la junuara kajero de La Ondo

Valentin Melnikov jam recenzis la lite-raturan ret-revuon La Karavelo. Kielpromesis •ia eldonanto kaj redaktoro,João José Santos, post ses revunumerojaperis la papera versio nigre-blanka, enformato A4. La revuo celas prezenti laportugallingvan literaturon, kreitan endiversaj landoj. Nur kvarono da spacorestas por alilingvaj tradukoj kaj origi-nala±oj.

Santos zorge pripensis kaj konsek-vence realigas tiun „i projekton per kun-laboro de kelkaj personoj, sed li memmulton tradukas, prinotas, kaj eseas.Tiel „iunumere Santos prezentas po tripecoj el la epopea poemaro Mesa•o deFernando Pesoo, enkondukante per bio-grafia skizo kaj klarigo pri traduk-prin-cipoj.

Paulo Sérgio Viana prezentas larimarkindan rakontiston Machado deAssis kaj gustumigas „erpa±on el liaromano Postmortaj rememoroj de BrásCubas.

Certe „eestas revue Kamonio (Ca-mões), “la plej genia poeto de la portu-gala lingvo” per biogramo kaj fragmen-to el La Luzidoj kaj sonetoj.

Aperas ankaμ historirilataj, etnogra-fiaj kaj literaturologiaj artikoloj. ‚irkaμla revuo formi•is internacia aro da kon-stantaj kunlaborantoj, aperas pa•oj el laliteraturoj greka, latina, hungara, pola,nederlanda… Oni trovas mallongajneseojn esperantotemajn kaj recenzojn.Estas bona proporcio inter poezio kajprozo.

Inter la pozitivaj trajtoj mi menciumultajn bildojn — fotojn kaj reproduk-ta±ojn, ne nur tre bonkvalitajn, sedankaμ en harmonia rilato kun la teksto.Iujn mi tre ek›atis kaj plezure revenos alili. Mallongajn sinprezentojn de la kun-laborantoj garnas nepra fotoportreto.

Perfekte estus, se similan esperant-lingvan revuon havus ankaμ aliaj litera-turoj: anglalingva, germanlingva, franc-lingva, hispanlingva… Kaj se tiujrevuoj ekzistus kaj kunfandi•us — nihavus veran revuon, kiu memorigus lapopularan ruslingvan Eksterlanda lite-raturo, kies celo estis prezenti la alilin-gvajn literaturojn por la ruslingva legan-taro.

La Karavelo estas senpage legeblaen la reto (www.esperantopt.com), kajabonebla:� Fonte Velha, Caixa 3003, 71000-

078 Estremoz, Portugalio� lakaravelo@gmail.com.

Halina Gorecka

Deteni de fatala misagoMonteiro, Gerson Simões. Mem-

mortigo kaj •iaj konsekvencoj: LaMemmortiginto en la Spirita Mondokaj en la Reenkarni•o / Trad. el laport. Givanildo Ramos Costa. —Rio-de-‡anejro: Spiritisma EldonaSocieto F.V. Lorenz, 2007. — 79 p•.

Kiam franca kuracisto HippoliteRivail, konata kiel Allan Kardec, mezede la 19a jc. aran•is siajn unuajn spirit-ismajn seancojn, li apenaμ supozis, kespiritismo prosperos en la transoceanaBrazilo. E„ pli mirigus lin, ke tio okazosdank’ al eltrova±o de alia kuracisto, judoel Bjalistoko, kiu naski•os tri jarojn postla apero de unua libro de Kardec.

La nova libro de S.E.S. Lorenz trak-tas sinmortigon el la spiritisma vidpun-kto. ¤i klarigas tiun problemon subnekutima vidangulo de kredo pri sen-mortaj spiritoj — homaj animoj — kiujpost la morto, elkarni•inte, venas spiri-tan mondon kaj post certa tempo reve-nas la teron en alia korpo. Same kielaliaj religioj, spiritismo nomas sinmort-igon peko, sed, male al kristanismo,diras ke •i ne estas nepardonebla peko.Sed „iu peko bezonas rea„eton. Laaμtoro metis multajn rakontojn de sin-mortige elkarni•intaj spiritoj, kiuj kon-taktas la mondon de vivuloj pere demediumoj. Jen la kerno de tiuj rakontoj:

La unua elrevi•o, kiu atendas ilin,estas la reala±o de la spirita vivo… kajtiu vivo pli malboni•as pro teruraj tur-mentoj, kaµze de ilia decido ege ribela.

Memmortigintoj ekzistas kaj daµrespertas fizikajn suferojn… Longajnjarojn, ili sentas terurajn impresojn dela toksa±o, kiu nuligis iliajn energiojn;ili sentas la traboron en la cerbo perfremda kuglo veninta el la pafilo uzitaen la terurega ago; ili sentas la pezon dela ege pezaj radoj, sub kiujn ili ±etis sin

kun dezirego forlasi la vivon; ili sentasla pasadon de… akvoj sur siaj resta±oj,kie ili ser„as la kriman forgeson de siajtaskoj en la mondo. Kaj, ordinare, laplej malbona emocio de la memmorti-ginto estas travivi, minuton post minuto,la diseri•an procezon de la forlasitakorpo en la sino de la tero, plena de ver-moj kaj putra±oj.

La aμtoro atentigas, ke la naski•onde infanoj kun korpaj kaj psikaj difektojkaμzas suicido en antaμa vivo. Sinmor-tigintoj per kuglo reenkarni•as blindaj,mutaj, mense malfruaj aμ e„ plenaj idio-toj depende de la centroj de la cerbo tra-fitaj de kuglo; sinpendumintoj riskaskripli•i pro subita falo dum la unuajtagoj de sia nova vivo; skizofrenio estasrezulto de memmortigo post murdo ktp.

Monteiro emfazas, ke e„ penseto primemmortigo estas dan•era, „ar nevide-blaj spiritoj tuj ekobsedas tiun, kiu enla-sas tiajn pensojn en sian kapon. Tiel kla-ri•as, ekzemple, strangaj vo„ojsugestantaj ideojn pri sindetruo aμdatajde psike malfortaj homoj.

Terure aspektas ankaμ la loko, kienvenas animoj de suiciduloj. Laμ iliajmesa•oj, •i estas plene dezerta regiono,kun kavernoj kaj abismoj, fetora kajmalpurega grundo, sufoka aero. Ilinakompanas malamikaj spiritoj kieskria„oj kaj ululoj plimalbonigas ilianmizeran staton. Tamen poste la animojnde memmortigintoj forprenas spiri-toj-helpantoj kaj enkondukas ilin enaliajn regionojn de nevidebla mondo,kie ili ricevas spiritan kuracadon antaμnova reenkarni•o.

Kio •i estas? Skeptika racio sub-›ovas minimume tri variantojn. Unue,tio estas banala „arlatana±o de mediu-moj, kies celo estas memri„i•o koste dekredemaj profanoj. Due, ili mem estasviktimoj de psika malsano kaj „iujmesa•oj de spiritoj estas nura •ia sim-ptomo. Trie, iuj nevideblaj fiuloj el ebleekzistanta spirita mondo ›ercetas kun lahomoj. Sed la afero ne estas tiom sim-pla. Kardec en siaj verkoj neas la eble-con pruvi la ekziston de spiritoj per fizi-kaj rimedoj, tamen, laμ li, logikademandaro permesas malka›i spiritojn-mensogulojn.

Laμ mia amatora opinio, la libroestas interesa kiel ekzemplo de alternati-va vidpunkto al nia mondo, sed iomsuper›ar•ita de emocioj kaj “fortaj” sce-noj kiel en brazila melodrama serio.Tamen tio ne gravas, se tiuj teruraj pri-skriboj kaj larmigaj rakontoj detenasalmenaμ unu homon de fatala misagokaj konservas ies vivon.

Nikolaj Pen„ukov

23

La dua Spegulo

La duan numeron de soci-kulturarevuo Spegulo enkondukas KazimierzLeja, kiu dum kvin jaroj redaktis kajeldonis Polan Esperantiston kaj spertisnekomprenon de iuj polaj esperantistoj.Li alvokas: “Ni lernu „iutage ekzisti enla libera mondo — libera de persekut-ado, politika prizonejo, sed ankaμ liberapor esprimi siajn pensojn, opiniojn,kritikon”.

¤uste tian, tabuan por la pollandasocio, temon — antisemitismo en Pol-lando — frontas Andreas Künzli, baz-ante siajn konsiderojn sur la variapercepto de la kritiko de Jan TomaszGross. Libro de la pola-usona historiistoTimo ricevis en Pollando krudan kriti-kon, precipe el la ekleziaj rondoj.

La centjari•o de UEA meditigisKünzli pri la nuna stato de la tutmondaEsperanto-agado. La sama aμtoro anali-zas la koncepton de la internacia pacaordo tra la artikolaro de Hector Hodler ella jaroj 1915–1917.

La forpasintan Claude Piron oma•asnekrologo kaj liapluma Esperanto, „uverko de Dio?

Tomasz Chmielik per siaj tradukojkaj biogramoj prezentas tri orient-eμropajn verkistojn. En la eseo Jugosla-vio, toys for boys kroatino DubravkaUgreši¢ montras la disfalon de Jugo-slavio kaj ties postsekvojn en la novaj›tatoj. Komplementas tiun dolorigantemon poemoj de kosovano EqremBasha. Per roman-fragmento el Kapridopor du gro›oj la legantoj konati•as kunla juda ekslitovia (nun israela) verkistoGrigorij Kanovi„, verkanta grandparteen la rusa lingvo. La sorto de liajsamgentanoj estas la temo de „iuj liajromanoj.

Tomasz S. Chmielik (la filo)daμrigas prikinoartan serion perKie¼lowski: Tri koloroj — Blanka.Jerzy O. „i-foje rakontas pri BessieSmith — la imperiestrino de bluso, kajManuel mallonge enkondukas al laverdkaba muziko. Recenza fako „eestasper kontribuo de Zdravko Seleš priMediteranea breviero de PredragMatvejevi¢ (trad. T. Chmielik), represi-ta el Zagreba Esperantisto.

Fine la redakcio anoncas laμreatojnde sia propra premio — statuetoj de Spe-gulo.

La trimonata 64-pa•a Spegulo estasabonebla „e la eldonejo Hejme: � PL41-250 Czelad¨, ul W¹ska 21/3, Pol-lando, � spegulo@hejme.com.pl.

Halina Gorecka

La Verko de la Jaro 2007(HeKo) Ple-

biscita rezultofavore al La lingvoserena de BaldurRagnarsson (eldo-nis Edistudio),kiun pli ol 50% dela balotintoj elektisLa Verkon de laJaro 2007. La 800-pa•a libro enhavas

ankaμ eseojn, sed la laμron la abonant-aro de Literatura Foiro asignas nur propoezio, do la elekto premias Ragnarssonla poeton; tio ne signifas aμtomate, kelia talento de poeto superas tiun derecenzisto, kvankam probable tiel estas.Efektive nia literaturhistorio memorosla islandanon kiel poeton (originalan kajtradukan) multe pli ol kiel eseiston.

Kiel okazis por En barko senpilotade William Auld, La lingvo serena celaskunmeti la tutan originalan verkaron deunu aμtoro. Tamen, rilate al poezio, netemas nur pri la kunigo de ‹tupoj sennomo (1959) kaj Esploroj (1974): aperasmultaj neeldonita±oj, kiuj igas la poetanitineron atentinda ne nur retrospektive.

Baldur Ragnarsson debutis antaμkvindek jaroj en la poezia sulko plugitade Kolomano Kalocsay per Ebria ekva-toro, kaj plu de Arthur Dawson Foote,William Auld, Marjorie Boulton. Liaunua poemaro ‹tupoj sen nomo estis jasalutita de Clelia Conterno Gugliel-minetti kiel “la lasta pa›o” por eniri “lalandon de l’ mistero, de l’ hermetiko”.Sed la esperanta poezio alvenis al tiuevolustadio tre malfrue kompare kun lanacilingvaj: hermetismo restis kurtsezo-na fenomeno, el„erpita jam en la 1970aj,e„ antaμ la malmalica reago (aμ reakcio,laμ liaj diskreditantoj) de Johán Valano.Ne hazarde, post Esploroj pasis pli oltridek jaroj, •is la nuna, tria poemaro deRagnarsson.

La esperantlingva hermetismo, kieslastaj pintaj figuroj estis Ragnarsson kajde Kock, esence krizi•is „ar •i ne sukce-sis plene asimili la hermetan esprim-idealon, laμ kiu vorto anstataμas frazon.Kro„ante sin al elementoj de kon-traμfundamenteco, kiel en elizio aμ arti-kolita prepozicio („e Edwin de Kock),niaj hermetistoj kultivis futurismon pliol hermetismon: ne dudekjara, sed kvar-dekjara malfruo (aμ malavano). Tiu-rilate La lingvo serena donas la okazonesplori la evoluon de poeto post la spertoen iama avangardo kaj longa ekstera(nur ekstera) silentado.

La lingvo serena redonas al la pub-liko poeton de la fora nordo, tiu nordokiu multe kontribuis, interalie per NordaPrismo, al la montevidea renesanco. ¤iankaμ eligas aμtentan poeton el la tunelokien la involucio postkalo„aja (kun siapi„isma ekstremo) pelis unujn; tunelotiel malhela kiel la funelo kien la reagoantikalo„aja (kun sia bonlingvismaekstremo) faligis aliajn.

Trans la propra valoro, La lingvoserena estas ankaμ sukcesa merkataoperaco, kombino de eldona kompeten-to kaj premgrupa apogo (EVA). Tio eblemontras transiron el epoko de aμtorojmarkitaj per (lingva) ideologia orienti•oal epoko de verkistoj sponsoritaj dekomerca (kaj frakcia) pegazo.

Giorgio Silfer

Vikipedio: cent mil artikolojLa Esperanto-

vikipedio nun ha-vas pli ol cen milartikolojn, Espe-ranto estas la 20alingvo, kiu atingistiun kvanton.

La 100.000a artikolo traktas latemon “monfalsado”. ¤in enmetis 16jun je 8h49 (laμ la Universala Tempo) lauzanto “Alaμdo”.

‚iutage la Esperanto-Vikipedio(http://eo.wikipedia.org) kreskas permezume 40 artikoloj kaj kelkaj centoj daaldonoj kaj redaktoj de jam ekzistantajartikoloj.

La kunlaborantoj venas el plurajdekoj da landoj kaj tial povas enmeti lascion el multaj diversaj kulturoj de lamondo en la Esperanto-vikipedion.

Entute la Esperanto-versio de lainterreta enciklopedio entenas „. 19milionojn da vortoj, mezume estas do190 vortoj por unu artikolo aμ 20 liniojda teksto. Metante 600 vortojn sur unupa•on ebla presita versio havus 30 milpa•ojn aμ 100 volumojn de po 300pa•oj.

Kelkaj artikoloj entenas nur frazon.Aliaj, kiel la artikoloj pri “delfenoj” aμpri la “Berlina muro” entenas detalajnprezentojn pri difinita temo.

Lu Wunsch-RolshovenEsperantoLand

“La Ondo” partoprenos19 – 21 sep 2008

Arkonesen PoznaΠ(Pollando)

24 Kulturo

Nia Trezoro

Enciklopedio de EsperantoLa Enciklopedio de Esperanto estas

populara leksikono kaj samtempe unu ella „efaj referencaj verkoj pri la historiode la Esperanto-movado. La laboron pri•i komencis la ruso Ivan ‹irjaev (1877–1933), kiu dum kelkaj jaroj •is majo1930 kompilis 2092 alfabete ordigitajnartikol(et)ojn sub la titolo Esperanto-Enciklopedio. Pro siaj meritoj li ricevisla titolon iniciatinto-„efredaktoro. En1931 ‹irjaev sendis la rezultojn de sialaboro al la eldonejo Literatura Mondoen Budape›to.

Post lia morto en 1933 la projektoestis daμrigita kaj efektivigita sub laredaktado de la hungaroj Lajos Kökénykaj Vilmos Bleier, en kunlaboro de 57kontribuantoj. La taskon de la lingvaredaktoro transprenis Kálmán Kalocsay.

En la antaμparolo al la enciklopedioestas emfazita la fiero, ke •i povas estinomata “la sola verko en Esperanto, alkiu kunlaboris anoj de „iuj tendencoj enla movado”. Finfine la eldonejo ricevistekston por 640 pa•oj kun po 4200presliteroj kaj bildmaterialon por „. 300pa•oj. La nombro de biografioj estisindikita per 1500. Tio estis pli ol la du-oblo de la anticipe fiksita amplekso. Dola verko fari•is “ne nur simpla manlibropor elementaj bezonoj, sed verko taμgaankaμ por pli altaj pretendoj de propa-gandistoj, literaturistoj, lingvistikem-uloj”, kiu “etendi•as sur „iuj kampoj dela Esperanta vivo: movado, lingvo, lite-raturo”.

Pri eblaj mankoj de la libro la redak-toroj avertis. Oni skribis en laantaμparolo inter alie, ke la unuopajartikoloj estas nekompletaj aμ tro skizaj,ke la amplekso de la artikoloj ne estasproporcia, ke informoj povas esti sub-jektivaj, ktp. ‚iukaze la kompilantoj dela teksto “klopodis je plejebla grado deobjektiveco”, kvankam kontraμdiroj neestas ekskludeblaj; krom tio “la legantodevas mem formi al si opinion” pri “afe-roj nedeciditaj”.

La rubrikoj, kiuj konsistigas laenciklopedion, prezentas krom biogra-fiojn ankaμ landojn, urbojn, organiz-a±ojn, lingvistika±ojn kaj enhavas indi-kojn pri „. 450 Esperanto-libroj, kiujestas nutritaj per notoj el publikigitajrecenzoj. Rilate la lingvan uzon oni›paris pri neologismoj. La artikolon priJapanio oni ja decidis aperigi sub Nipo-no, sed tio ›ajnas esti escepto. Kaj „aroni ne volis krei iun akademiecan

verkon, kiun legantoj sen universitataklereco eble ne uzos, oni aplikis “sim-plan kaj facilan stilon, bone kompren-eblan ankaμ al komencantoj”. Pro tio prila taμgeco de la titolo “enciklopedio”,kiu povus impresi “iel scienceme kajseke”, ekzistis duboj. Mankojn kaj era-rojn oni esperis •ustigi en dua eldono aμen suplemento (kio poste neniam efek-tivi•is). ‚iukaze en la antaμparolo onisentas entuziasmon por tiu unika pro-jekto, kiu reali•is en etoso de internaciakunlaboro de esperantistoj, kiuj konsciispri la graveco de tia kolektumo de infor-moj pri la historio de la Esperanto-movado.

Enciklopedio de Esperanto aperiskiel duvoluma eldono de la eldonejoLiteratura Mondo en Budape›to en ladua duono de 1934 (kvankam kielaperojaro 1933 estas indikita). Apartevalora ero de la libro estis la plurpartabildo-serio sur pli bona papero kun inte-resaj fotoj, kiuj •is tiam povis esti trov-itaj.

Represa±o de la unua eldono estiseldonita kiel unulibra versio en Hun-gario „e Hungara Esperanto-Asocio enla jaro 1979, sed sen la fotoj, sub larespondeca redaktado de Vilmos Ben-czik, kaj en 1986 aperis represo de lareeldono 1979.

L i b r o k r i t i k o : Enciklopedio deEsperanto aperis en epoko, kiam enGermanio la nacisocialista partio deAdolf Hitler akaparis la politikanpovon, montrante fortajn antisemitajn,rasismajn, militarismajn kaj imperiis-majn tendencojn. En Hungario, kie laenciklopedio aperis, ekde 1932 regisGyula Gömbös kiel „efministro, kiu evi-dente simpatiis kun tiuj tiam modajpolitikaj direktoj. En sia propra lando li

starigis krudan re•imon, akcelis la kun-laboron kun fa›isma Italio, ser„anteankaμ la kunlaboron kun Germanio. Enla enciklopedia artikolo sub Germanujo(p. 193) la ekregado far la nacisocial-istoj je 30 jan 1933 estas registrita kaj lakonsekvencoj por la Esperanto-movadopriskibitaj. ‚e multaj juddevenaj espe-rantistoj mankas la indiko pri ilia judeco(ekz. Kofman, Gernet, Belmont, Javal,k.a.), plej frape rimarkeble „e L.L.Zamenhof mem, kie ekzistas neniu kla-rigo pri lia juda fono, krom ke li lo•is enla hebrea kvartalo. Por la biografio deZamenhof oni (t.e. G. Waringhien) kon-tenti•is je la nura aperigo de la aμto-biografia letero al Michaux (1905) pluskelkaj aldonaj notoj, en kiuj „iuj pri-judaj aspektoj de la aμtoro de Esperantoestas forlasitaj (kvankam tiam ekzistisVivo de Zamenhof de E. Privat). NurLejzerowicz estas prezentata kiel aμten-tika “hebreo”. ‚u tiuj faktoj havas iujninterligojn ne estas konate, same kielneklare estas, „u la redaktoroj de laenciklopedio en tiuj por judoj dan•erajtempoj intence ignoris, “forgesis” aμsimple ne konis la judecon de kelkajgravaj esperantistoj.

Posta j k lopodoj : En la 1970ajjaroj estis iniciatita nova laboro „irkaμEnciklopedio de Esperanto, sub laaμspicio de Centro por Esploro kajDokumentado pri la Monda Lingvo-Problemo (CED) kaj kun Ulrich Linskiel „efredaktoro kaj Reinhard Haupen-thal kiel redaktoro. En la revuo Espe-ranto (UEA) e„ aperis provartikoloj enla senco de tiu nova enciklopedio.Tamen, pro diversaj kialoj, la manu-skripto neniam finpreti•is, despli ke en1974 aperis la kolosa monografio deLapenna/Lins/Carlevaro, Esperanto enPerspektivo, kiel frukto de prihistoriajredaktoklopodoj. Sur pa•o 677 „i tiulibro e„ raportis pri la aktuala stato de laenciklopedia laboro, kiu restis revo aμiluzio. Intertempe la malnova Enciklo-pedio de Esperanto, kiu povis konsiderinur la unuan duonjarcenton de la histo-rio de Esperanto, estas nun 75-jara, kajpasis 34 jaroj depost Esperanto en Per-spektivo. Do sendube la Esperanto-movado ur•e bezonas aktualigon de siaenciklopedio laμ modernaj sciencaj nor-moj. Nu, kun la disvasti•o de la Espe-ranta Vikipedio en interreto, en kiesredaktado povas principe „iu ajn parto-preni, oni kredas, ke tiu nova formo depublikigo povos anstataμi aμ e„ solvi la•isnunajn libromankojn.

Andreas Künzli

La Ekciklopedion en la biblioteko de LaOndo jam trivis la temo kaj la ofta uzado.

Kulturo 25

GazetojLiteratura Foiro, 2008, ¹232

La aprila numero de Literatura Foi-ro kiel organo de la Esperanto-Centrode PEN Internacia informas pri la kon-tribuo de la esperanto-verkistoj al lakampanjo de PEN mem favore al laesprimlibero en Popola ‚inio.

István Nemere proponas premiere„apitron de sia nova romano. GeraldoMattos, prezidinto de la Akademio deEsperanto, analizas la semantikan fun-kcion de la kazoj en nia lingvo. GiorgioSilfer esploras la historian epizodon dela Neμtrala Moresneto, kiu en 1908 estisdum dek tagoj “sendependa ›tato”, kunesperanto kiel oficiala lingvo.

Inter la klasikuloj antikvaj kajmodernaj, Francesco Petrarca estas latemo de eseo fare de Nicolino Rossi, kajGrigorij Kanovi„ estas prezentita permajstra traduko de Tomasz Chmielik.La aktualeco ankaμ aperas, per artikolode Marie-France Conde Rey pri la plejgrava internacia festivalo de bildstrioj,kaj per intervjuo de Giorgio Silfer kunMarjorie Boulton, esperantlingva kandi-datino al la literatura Nobel-premio.

Multaj pliaj pa•oj da poezio, prozo,recenzoj altiras la legontojn.

La revuon Literatura Foiro posedas,eldonas kaj administras LF-koop. ‚ef-redaktoro Ljubomir Trifon„ovski.Redakcia adreso: � p.k. 26, BG-3000Vraca, Bulgario,� lofo@softhome.net.

Perantoj en 38 landoj. Internaciaabontarifo 34 eμroj, aervoja suplemento8 eμroj. Rabatoj por Esperantaj Civita-noj en Orienta Eμropo (50%), Afriko(50%) kaj Latin-Ameriko (33%).

Provekzempleron petu de la admini-strejo:� CP 928, CH-2301 La Chaux-de-Fonds, Svislando � lf-koop@espe-rantio.net.

HeKo

Ricevitaj gazetojAμstria Fervojisto. 2008/2; Aveno. 2008/31-32; Esperanto. 2008/5,6; FRE‹O.

2008/15; Heroldo de Esperanto. 2008/6; Informilo por Interlingvistoj. 2008/2; JunaAmiko. 2008/1; Kataluna Esperantisto. 2008/345; La Fera Lupo. 2008/1,2,3,4; LaGazeto. 2008/136,137; La KancerKliniko. 2008/126; La Karavelo. 2007/1,2,3,2008/4,5,6; La Movado. 2008/687; La Ondo de Esperanto. 2008/6; La Revuo Orien-ta. 2008/4; La Sago. 2008/43; Monato. 2008/6; Norvega Esperantisto. 2008/3; PolaEsperantisto. 2008/1,2,3; REGo. 2008/3; Scienco kaj Kulturo. 2008/2; Sennaciulo.2008/4; Service de Presse. 2008/43; Spegulo. 2008/2; Tempo. 2008/1; VenezuelaStelo. 2007/80.

Ricevitaj librojBibliografie de traduceri din literatura românã în limba Esperanto = Bibliogra-

fio de traduka±oj el la rumana literaturo en Esperanton / Antaμpar. Jozefo E. Nagy.— Rotterdam: Bero, 2007. — 88 p•. — [Donaco de Bero].

Ekslibrisy esperanckie (Esperantaj exlibrisoj) Józefa Golca: Katalog wystawy /Komp. Miros³aw Zbigniew Wojalski; Trad. el la pola Andrzej Brozi, Zofia ‰mistek.— £ódŸ: WOW ZORA, 2008. — 36 p•., il. — [Donaco de Robert KamiŒski].

Kongresa libro: Tutmonda Kongreso de Esperantistoj-‡urnalistoj. Vilnius,26-30 majo 2008 / Komp. Laimius Stra�nickas. — Kaunas: Litova Esperanto-Asocio, 2008. — 120 p•., il.; 300 ekz. — [Donaco de Aleksander Kor±enkov].

Monteiro, Gerson Simões. Memmortigo kaj •iaj konsekvencoj: La Memmortig-into en la Spirita Mondo kaj en la Reenkarni•o / Trad. el la portugala GivanildoRamos Costa. — Rio-de-‡anejro: Spiritisma Eldona Societo F.V. Lorenz, 2007. —79 p•. — [Recenzoekzemplero].

Moskvaj sonoriloj: Antologio de verkoj de moskvaj poetoj-esperantistoj /Komp., antaμpar. Nikolao Gudskov. — M.: REU; Impeto, 2007. — 160 p.; 300 ekz.— [A„eto].

Literatura konkurso Liro-2008La Ondo de Esperanto denove invitas „iujn dezir-antojn partopreni en la tradicia literatura kon-kurso Liro-2008.

Liro-2008 havas kvin bran„ojn:1. Originala prozo2. Originala poezio3. Traduka poezio: Äðóçüÿì de Pjotr Vjazemskij4. Traduka prozo (el la rusa): Áåìîëü de Valerij Brjusov5. Traduka prozo (el la angla): Aloha Oe de Jack London

En la bran„oj 1–2 oni rajtas partopreni per ne pli ol tri verkoj. Sendu kvar tajp-itajn, komputile kompostitajn aμ klare skribitajn ekzemplerojn de la konkursa±o alla sekretario de Liro, Halina Gorecka (RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, Rus-lando). La konkursa±oj devos atingi la sekretarion antaμ 15 okt 2008.

Subskribu vian konkursa±on per pseμdonimo kaj aldonu slipon kun indiko de lapseμdonimo, aμtenta nomo kaj po›ta adreso.

Oni povas sendi la tekstojn kaj slipojn ankaμ rete, en apartaj mesa•oj, al laadreso sezonoj@yahoo.com. Oni ne rajtas sendi verkojn, kiuj estis publikigitaj aμpremiitaj en aliaj konkursoj.

La tekstoj de la tradukendaj verkoj estas el›uteblaj „e: http://Esperanto.Org/Ondo.La laμreatoj ricevos diplomojn kaj libropremiojn. La rezulto estos anoncita je la

Zamenhofa Tago 2008. La organizanto •is 1 jan 2011 havos la ekskluzivan rajton dela unua publikigo de la ricevitaj konkursa±oj en La Ondo de Esperanto kaj elektroni-ke. La kopirajto restas „e la aμtoro, kiu konsentas cedi •in senpage al la organizantoen okazo de libroforma eldono.

Sukcesojn!Halina Gorecka

sekretario de Liro-2008

26 Mozaiko

Por la maja krucenigmo Tri dimensioj venis 18 respondoj.La •ustajn respondojn sendis Jackuie Huberdeau, Anne Jau-sions, Louise Marin (Francio), Hans Burkhard Dietterle (Ger-manio), Zbigniew Tylkowski (Pollando), Klara Ilutovi„, JurijKivajev, Svetlana Konja›ova (Ruslando). Po unu eraro (pri lasama demando) estis en la respondoj de Malcolm Jones (Bri-tio), Erkki Kemppainen (Finnlando), Ester Olsen (Norvegio),EK Olsztyn, Marianna Boharewicz, Dorota Burchardt, Miros-³awa Kubicka, Stanis³aw Placha, Hanna Skalska (Pollando).

La loto donis libropremion al Anne Jausions. Ni gratulas!La •ustaj respondoj: 1. gluo; 2. ovri; 3. osto; 4. sakuro; 5. liva;

6. skio; 7. opio; 8. psi; 9. omo; 10. miro; 11 (horizontale) pico; (verti-kale) peso; 12. cifero; 13. romano; 14. kotono; 15. sufloro; 16. trafi;17. (horizontale) ornamo; (vertikale) odori; 18. odo; 19. neado;20. (horizontale) mono; (vertikale) mia; 21. nur; 22. orli; 23. agro;24. panaceo; 25. (horizontale) Romo; (vertikale) rikolti; 26. montras;27. kano; 28. liro; 29. cent; 30. ikso.

Ni dankas „iujn legantojn, kiuj atentigis pri la eraro en lajunia Sudoku. Se vi havas fre›ajn ideojn por la rubriko kajsentas sin kreema, sendu taskojn al la redakcia adreso. La plejinteresaj taskoj estos premiitaj kaj publikigitaj en La Ondo.

SudokuSudoku estas japana enigmo populara en la tuta mondo.

Necesas plenigi la kampon per ciferoj de 1 •is 9 tiel, ke en „iuhorizontala kaj vertikala linio kaj en kvadratoj 3×3, la ciferojne ripeti•u. La respondojn bonvolu sendi al la redakcio antaμla 10a de septembro po›te aμ rete.

Kompilis Aleksej Kor±enkov

Murdo en Esperantujo: bu„u serie

…se vi volus mortigi UEAn, kiun servon necesus unua-vice mortigi? kaj duavice? kaj triavice? (Giorgio Silfer // LaOndo de Esperanto, 2008, ¹6, p•. 13)

Mordo en Esperantujo: kanibalu nejude

Mi volus tiun gojon dividi kun vi „iuj, kiuj ricevas mianmesa•on. (Probal Da›gupta. UEA 100-jara // La Espero, maj2008, p•. 6; rimarkis Ionel Oneþ)

Ni kaj •i

… d-ino Marjorie Boulton akceptis la kandidatigon, farede la Esperanta PEN, al la literatura Nobel-premio… •ikonvaleskas post enhospitali•o. (Literatura Foiro, 2008,¹232, p•. 92)

Malpre•o al malverdaj standardoj

… okazis unu malsolena internaciiga vespero, kie la parto-prenantoj bruligis la surpapere pentritajn flagojn de siaj landoj… dum oni kantadis ties himnojn. (Anna Raventós i Gascon.Vigla internaciiga renkonti•o // Kataluna Esperantisto, 2007,¹343, p•. 3.)

‚u spiritisme?

Renkonti•as Chávez kun Fidel kaj Raúl. Dum tri horojambaμ personecoj inter›an•is opiniojn pri temoj ege trascen-daj [transcendaj — I.E.] (17 jun 2008, http://www.cuba-noticoj.ain.cu/2008/0617encuentrochavez.htm)

Witkam kompleksega: ‚u 14.000 pold-eroj?

La nova±o estas bazita sur vortlisto liverita de nia klientoToon Witkam (Nederlando), kiu post plia ampleksigo havas14.000 erojn. (Stefan MacGill. Optika Karaktro-Rekono // LaFera Lupo, 2008, ¹4, p•. 2; Rimarkis Lu Wunsch)

Forlasi e„ forlason

La orlasita parto trovi•as „e http://esperanto.lt. (VytautasŠilas, samloke, p•. 3)

Nun de poplo flugu •i al poplo

Kvazaμ kolomboj de la paco, vaste disi•inte tra „iuj konti-nentoj, vi instigas fortigon de interpopla konkordo kaj firm-igon de komunaj kontaktoj. (Petras Vaitiek�nas, ministro prieksterlandaj aferoj de Litovia Respubliko, Kongresa Libro deTutmonda Kongreso de Esperantistoj-‡urnalistoj, p•. 7)

Obstina bararo

… Esperanto unuigas „iujn menciitajn obstaklojn. (Dai-nius Radzevi£ius, prezidanto de Litova ‡urnalista Asocio,samloke, p•. 9)

Plukis István Ertl

Spritaj splitoj kaj preskerarojel la kolekto de reduktoro

Montkabanoj por infanojNur kelkaj Esperanto-familioj el Aμstrio kaj Kroatio par-

toprenis en la 6a Familia Mont-Kabana Renkonti•o 16–18maj en montkabano Weizerhütte en nordorienta parto deStirio, sudaμstra provinco. Dum la gepatroj migris en monta-ro, infanoj bone amuzi•is ekstere kaj en la montkabano.

Vanja Radovanovi¢

En la unua Tutmonda Kongreso de Esperantistoj-‡urnalistojen Vilno estis elektita nova estraro de TE‡A (de maldekstre):Mariana Evlogieva, Dieter Rooke, Aleksander Kor±enkov,Audrys Antanaitis, Kalle Kniivilä, Vytautas Šilas. (FotisGintautas Stalnionis)

Bjalistokano Andrzej Remza la 1an de junio surmetis fra-kon, „apelon kaj okulvitrojn, alpinglis la Ordenon de Hono-ra Legio, kaj, kiel Ludoviko Zamenhof, forvoja•is en lasamnova trajno. (Fotis Mateusz Holownia)

15–17 maj sur la „efplaco de Krakovo okazis Scienc- Festi-valo. La stando de la Studenta Scienca Esperanto- Rondo deJagelona Universitato, •uis grandan popularecon. De±oran-toj „e la stando gvidis mallongajn lecionojn de Esperanto kajdisdonis flugfoliojn pri Esperanto al studentoj kaj lernej-anoj. (Magdalena Tatara / Andrzej Sochacki)

Leterkesto

Vendrede tagmeze la 30an de majo 2008 alvenis en Tur-ku la junia numero de La Ondo de Esperanto po›tigita laµ lastampo lunde en Pollando. Tuj min katenis la skriba±o pri lajubileulo mem. Por mi la pensoj kaj la maniero, per kiuj iliestas prezentataj, preparis „arman, sunbrilan kaj e„ kortu›anmomenton de entuziasma leganto. Jam 18 jarojn mi pasigisen soleca hejmo post la forpaso de mia edzino. Iam kaj tiamtristaj faktoj atakas kaj provas konkeri min. Tre ofte La Ondosavis min kaj forpelis nubojn de mia anima mondo. ‚ef-redaktoro devas antaµ „io legi por profesiaj celoj, kaj mifeli„ulo celas nur plezuron, sed ankaµ aldone ricevas kultu-rajn spica±ojn. AlKo interese prelegas kaj talente skribas.Tion mi mem spertis. Kravato kaj aµto ne estas necesajhelpiloj. Liaj bona koro kaj sindedi„o pluportas la tor„on›atatan de legantoj […] En la ‚efbiblioteka Studrondo deTurku ni kune esploris la literatura±on Evelino de JamesJoyce en la traduko de Russ Williams. Iujn esprimojn nidevis vere cerbumi kaj pripensi.

Jorma Ahomäki (Finnlando)

Mi nepre volis aµdi „iujn 10 pod-kastojn antaµ ol skribi al vi. ‡us mifinaµdis la jubilean dekan podkaston,kaj mi povas nur diri: “Bonege! Bone-ge! Daµrigu tiel, mi petas”. ‚iuj eroj dela podkastoj estas interesaj. Speciale pormiaj grupanoj, kiujn mi „iam denove

instigas aµskulti viajn podkastojn, tre taµgas la laµtlegado detekstoj el “La Ondo de Esperanto”. (Mi estas la prezidanto dela Esperanto-grupo Villingen-Schwenningen, Germanujo enla Nigra Arbaro.) La legado estas flua kaj bona. La vo„o desinjorino Halina Gorecka estas tre klara. Treege pla„is ankaµla klara kaj gaja vo„o de la kantistino Natalia Stri±njova. Ni„iuj deziras denove aµdi ›in! Kompreneble ni devas ankaµlaµde mencii vian sonoran, trankviligan vo„on.

Josef Schiffer (Germanio)

Nun eblas konstati, ke nuntempa Esperanta skribmanieroestas “nacia” aµ kvazaµnacia, sed ne internacia. Sed lalingvo mem pretendas esti internacia kaj por efektive realigi„i tion necesas iom ›an•i Esperantan skribmanieron (tutemalmulte!). Mi longe laboris por trovi simplan internacianvarianton de skribo por „iuj lingvoj, inkluzive Esperanton,kaj mi sukcese kreis •in en aµgusto 2000. Mi povas rakontial la legantoj de LOdE pri mia projekto de latinlitera stilo deskribo.

Leonid Da›evskij (Ruslando)

Estus bonveninde grava afero, se oni en LOdE regulepovus mencii jenan fakton: Esperanto — rekonita kiel litera-tura lingvo de la Internacia PEN Club! Tio estas multe pligrava por la presti•o de Esperanto, ol ekzemple personoj,kiuj naive svingas verdstelajn flagojn. Ver›ajne nia mond-lingvo estus havinta hodiaµ pli grandan respekton, pres-ti•on, renomon, se nia lingvo estus havinta ekzemple, cen-tojn da Kalocsay-oj, Auld-oj, Boulton-oj. Lerni, aplikiEsperanton estas ja pro totala manko de esceptreguloj, idio-moj, vere tempogajna, tamen, bedaµrinde, trovi•as inter laesperanto-parolantoj ankoraµ tro multe da “balbutantoj”.

Bertil Englund (Germanio)

Tolkien J.R.R. La Kunularo de l' Ringo.La unua volumo de La Mastro de l' Ringoj.464 pa•oj, 30 eµroj.

Tolkien J.R.R. La du turegoj.La dua volumo de La Mastro de l' Ringoj.368 pa•oj, 27 eµroj.

Tolkien J.R.R. La reveno de la Re•o.La tria volumo de La Mastro de l' Ringoj.328 pa•oj, 24 eµroj.

Georges Simenon. La flava hundo.La kvara Esperanto-libro pri komisaro Maigret.120 pa•oj, 12 eµroj.