LA ONDOde Esperanto

¹2Februaro2007

Ryszard Rokicki

pretas kunlabori

Zamenhofaj Tagoj en

pluraj landoj

Gajaj novjarfestoj

Reage al la deklaro

pri malabono

La akademio agas

Eldonado 2006

El “Mia jarcento”

(Grass/Kirschstein)

Tri recenzoj de

gravaj tradukoj

Esperanto en muziko

ne nur en Esperantujo

Fotokonkurso

Internacia sendependa magazino en Esperanto

Du famaj despotoj forpasisen du diversaj partoj de la glo-bo, diversaj longitudaj kajlatitudaj hemisferoj, enlandoj kun diversaj kultu-raj tradicioj. ‹ajne, Tur-kmenio preskaµ unuanimepriploris sian grandanpatron. Evidente, en ‚iliooni havis tre kontrastajn rea-gojn je la morto de la eksdikta-toro. Kaj kvankam la homaro en laresto de la mondo (almenaµ per lango de siaj amaskomuni-kiloj) opinias la unuan multe pli uzurpa kaj aµtokrata, •iestas multe pli elokventa en kondamnoj kontraµ la dua. Laparadokso malaperas, se ni konsideras la influon de aziafatalismo.

La mondo kutimas trankvile spekti eternan klasikan dra-mon (e„ se tragedion), kie nenio dependas de la volo de laprotagonistoj. La sorto — plej abomena tipo de rutino —fikse determinas „iun rolon, — konkorde saltas marionetoj,kaj „iu vojo estas certa kiel orbito. Alia estas aventura dra-mo sur la scenejo, kie polifonio de voloj produktas plejstrangajn kaj subitajn derivojn en la ago. Tiel aspektas,ekzemple, la futbalo. Des pli tia estas la socia vivo en la lan-doj, kies popoloj havas la kutimon sin senti subjekto de siahistorio. Ni miras pri bizara harmonio en kiu la patro de lanacio dekoras la supran punkton de la piramido dum la ›ajne— aµ vere — dankemaj regnanoj pacience grupigas sinsube. Tiu paco apenaµ provokas indignon, •i atestas pri cer-ta interna stabileco, iuspeca fino de la historio. La indignonprovokas persono, kiu sin despotigas en fluaj kondi„oj desocia fermentado, — ja en la rekta senco de la vorto nome liestas uzurpanto. Ne estas perforto komandi homojn surge-nuajn. Tiuj ne bezonas koncentrejojn, nek amasajn ekzeku-tojn, nek torturojn… ‚u ili bezonas alian sorton?

La problemo de la kultura diverseco i•as akra en la lastajjardekoj, kaj •i pensigas pri eventuala principa nekoincidode civilizoj. La moderna okcident-civiliza etiko agnoskasprincipe la diversecon. Sed •is kiu grado eblas tiu agnosko?Kaj kio garantios, ke tro lar•a amplitudo de paso ne disociosajnan krean apogon en la agado de okcidentano? Facile aµmalfacile ni konsentas, ke al la pacienca regnano pla„as liapaca stagno, precipe, vidinte, kiajn rezultojn havas mallertajpenoj igi lin alia. En „i-lasta konkreta (ekzemple, Iraka)situo ni volonte konsentas pri malutilo de similaj intervenoj.Sed ni rigardu pli •enerale kaj demandu: „u ni lasas lokon alidealoj de homo, „u tiu nocio mem ne i•is por ni †imero, „uvere la libero kaj sklaveco egale premas sur la pesilo de niakonscienco?

Denove nevole mi venas al tiu problemo de simplismo— etika, estetika, scienca aµ praktika. Al ni pla„as vidi laprogreson en akumulo de plezuroj kaj forigo de embarasoj.Ni „esas vidi dignon en laboro, precipe — en tiu de la men-so. La naturo de komforto nin klinas teren. Pli kaj plu… kajiom plu — kaj oni vidos nin sur la genuoj.

Alen Kris

Sur la kovrilpa•o estas parto de amuzi•antaj partopren-antoj de la kvina Novjara Renkonti•o de EsperantoLand enTrier. (Fotis Alejandro Pareja)

INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2007. ¹2 (148)

Aperas „iumonate

Fondita en 1909 de Aleksandr Sa†arov

Refondita en 1991

Eldonas kaj administras Halina Gorecka

Redaktas Aleksander Kor±enkov

Konstantaj kunlaborantoj Tatjana Auderskaja, István Ertl,Dafydd ab Iago, Wolfgang Kirschstein, Aleksej Kor±enkov,Alen Kris, Viktor Kulakov, Glebo Malcev, Floréal Martorell,Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij, Aloísio Sartorato,Serge Sire, Maria Sokolova

Adreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, Ruslando

Telefono (4012) 656033

Elektronika po›to sezonoj@kanet.ru

Hejmpa•o http://Esperanto.Org/Ondo

Abontarifo por 2007Internacia tarifo: 32 eµrojOrienteµropa tarifo: 18 eµrojRuslanda tarifo: 390 rublojPollanda tarifo: 60 zlotojAerpo›ta aldono: 5 eµrojElektronika abono (pdf): 12 eµroj

Perantoj vidu la liston sur la pa•o 23.

Konto „e UEA avko-u

Recenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro,kasedo, disko k.a. al la redakcia adreso.

Eldonkvanto 750 ekzempleroj

AnonctarifoPlena pa•o: 100 EUR (2000 rubloj)

Duona pa•o: 60 EUR (1200 rubloj)

Kvarona pa•o: 35 EUR (700 rubloj)

Okona pa•o: 20 EUR (400 rubloj)

Malpligrandaj: 0,50 EUR aµ 10 rubloj por 1 cm²

Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto.

Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso(ruslandaj rubloj) aµ „e nia konto “avko-u” „e UEA.

Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn el La Ondo deEsperanto nur kun permeso de la redakcio aµ de la aµtoro kajkun indiko de la fonto.

© La Ondo de Esperanto, 2007.

“La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2007, ¹2 (148).

Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî.

Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèèïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó-íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723.

Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð.

Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â.

Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 23 ÿíâàðÿ 2006 ã.

Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 750 ýêç.

Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando.

Temo 3

konsciencripro„ojn kaj por mildigi ilindeklaras mian pretecon kunhelpi enreverko de la teoria parto de PMEG. Miproponas trakti Esperanton kvazaµ oniestus studintaj nek PAGon nekPMEGon: oni disponas nur pri Espe-ranta tekstaro, kaj analizante •in onipriskribu ties strukturon. Ian, eble netre lertan provon de tia procedo onipovas trovi en mia artikolo Leksem-strukturaj aspektoj klasifiki la Espe-rantan morfemaron2. ‚u •i estas utilapor didaktikaj celoj, mi ne scias, sed •ija certe sistemigas nian scion pri lastrukturo de la Esperanta vorto kajpovas helpi solvi la “bros-problemon”.

Alia ekzemplo: apliko de baza ling-vistika scio pri la akcento helpas al nikompreni la akcentadon de Esperantajplurradikaj formoj. Kaj apliko de sim-pla logiko povas suflori al ni solvon.Skribante pri kriterioj, laµ kiuj onipovas distingi inter bona kaj malbonaprononcadoj, John Wells skribas: “Launua kriterio, kiun ni povas rimarkigi,estas la praktika. …. ¤i estas tiu, kiufaciligas interkomuniki•on per inter-nacia lingvo”.3 Tiujn „i vortojn skribisinternacie rekonita lingvisto, kaj iliestas kompreneblaj ankaµ por tiuj, kiujrezistis en la lernejo kontraµ ajna gra-matika scio. Siatempe, en la aµgsburgaUK, mi havis interesan diskuton kungekolegoj de unui•o de esperantistajfilologoj pri la far mi priskribita teoriode la akcento en vortkunmetoj4. Eble •iestus ia pomero?

Finvorte, ni daµre trovadu inspironankaµ „e bonaj aµtoroj, kies teorioj kajlingva±o restas modelaj de jardekoj.Oni ankaµ •oju kaj atentu pri moderne-caj lingvaj nova±oj, konsciante tamen,ke la novisma hodiaµo jam morgaµpovos fari•i hieraµo, foje e„ kaduka.Por eviti baldaµan forgeson aµ amaransenton de akra kritiko, oni (t.e. Espe-ranto-gramatikistoj) ne timu rema„i lateoriojn de lingva priskribo, da kiujabundas ekde la komenco de la pasintajarcento, por poste uzi teorian lingvisti-kan bazon kaj prave — kaj •ue — apli-ki lingvoanalizajn metodojn en sia gra-matikista laboro. Satisfaction guaran-tee or your money back!

1. KaraGu, Komentoj. En: http://lingvakritiko.com/2006/11/28/la-gramatikaj-terminoj-en-pmeg/

2. Rokicki R. Leksemstrukturajaspektoj klasifiki la Esperantanmorfemaron. En: Studoj pri la InternaciaLingvo, Gent 1987.

3. Wells J. Lingivistikaj aspektoj deEsperanto. Rotterdam, 1978, p•. 25–26.

4. Rokicki R. Vortakcento en Esperanto.En: Acta Interlinguistica, Warszawa 1985.

Kun intereso mi sekvas la diskuton priPMEG. La redakcio de La Ondo certevolis, ke la verkon recenzu ne amatoro,sed profesia fakulo. Kaj •i trovis tian— diplomiton de fremdlingva institutokaj aµtoron de pluraj esperantlingvajnoveloj, eseoj kaj poezia±oj, alte taksi-taj i.a. de William Auld mem. Havantekaj profesiecajn lingvistikajn konojn,kaj internacie rekonitan lingvosenton,li ja sendube estas kaj restas fidinda portiu tasko, e„ se slavo, por ne diri ruso.(Cetere ankaµ mi estas slavo.)

Legante, ke li — Alen Kris — “sim-ple malpravas” kaj aplikas en sia recen-zo “rabian kaj insultan atakon” aµ ke enla recenzo okazas “multloke misa” kaj“intence misinforma citado”, mi ne de-mandas min, kiu pravas, sed: kial mul-taj aµ eble nur kelkaj tiel (mis)opinias?

Konsiderante la amplekson dePMEG, mi — kvankam informatikadiletanto — povas ja facile imagi, kiomda laboro estas investita en •in. ¤iaelektronika formo ebligas al „iu espe-rantisto tujan konsulti•on, kio en simem ne estas trotaksebla fenomeno enla Movado. Ankaµ nediskutebla estasla fakto, ke “•i jam el„erpi•is kaj „eUEA kaj „e FEL, nur kelkajn monatojnpost la ekvendo”. Kaj malgraµ tioj mitamen restos minoritata. Kial?

Kialoj estas almenaµ tri:1. De verko, kiu havas la titolon

Plena Gramatiko de ajna lingvo, mi(kaj supozeble ankaµ la recenzinto)atendas, ke •i estu verkita ne nur porpersonoj, kiuj prezentas sin jene:«“Estinte” pli malpli “angramatikulo”,kiam mi iam ekstudis Esperanton mibonvenigas la novajn terminojn kiuj jaestas multe pli kompreneblaj ol la ter-minoj, kiujn oni provis komprenigi almi en la lernejo»1, sed ankaµ por tiuj,kiuj komprenas la bazan lingvopriskri-ban nociaron.

2. La tasko de tiatipa verko estasprezenti la lingvoelementojn, difini laregulojn de ilia interkombini•o kaj pri-skribi „i-rilatajn lingvajn fenomenojn.Bone estas, se la priskribo de la lingvokontribuas al nia scio pri ties strukturokaj funkciado — •i tiel estas almenaµiom scienca verko. La gramatiko estasnur modelo priskribanta ties funkci-adon, kaj kiel „iu modelo, •i povas estipli aµ malpli bona el iuj vidpunktoj.Ofte kriterioj por priju•i la lingvo-

modelon estas simpleco de la priskribo,kapablo klarigi la lingvajn fenomenojn,interna kohero kaj aliaj.

3. Vole-nevole, tiatipa verko rolaskiel siaspeca vizitkarto en la medio desciencistoj kaj universitatanoj, el interkiuj certe kelkaj scipovas almenaµ legien Esperanto. Tiun rolon •i povas ludinur laµ sia aspekto, kaj ne „iam ludaslaµ sia enhavo.

Konklude: la diskuto inter la recen-zinto de PMEG kaj •ia aµtoro kaj liaapogantaro fari•is akra, „ar ili repre-zentas du malsamajn tavolojn de scioj,bezonoj kaj atendoj. Mi povas bonekompreni la koleron de la recenzinto,kiu sentis sin debila, eble e„ iom idiota,legante la “facilajn” gramatika±ojn deBW. Sed eble dank’ al tiaj intelektajsuferoj de la lingvistike motivita recen-zinto multaj aliaj legantoj povas tran-kvile •ui komfortan etoson de klero kajedukiteco, e„ havinte rutinajn lernejajn,pli frue menciitajn, problemojn.

Kadó, kadó, jam temp’ está!(Teoria Esperanto-Gramatiko)

PMEG estis prezentata dum plurajjaroj en la reto, kaj oni povis kritikediskuti kun la aµtoro pri la pretigata lin-gva priskribo. Tamen apenaµ io tia oka-zis, kaj nun BW ja prave plendas:“kiam mi petis konsilojn de diversajspecialistoj kaj gramatikistoj, kaj preci-pe kiam mi publikigis PMEG-on en laInterreto, mi •oje konstatis, ke tiu kriti-ko preskaµ tute forestis”. Kiu do res-pondecas pri la fakto, ke PMEG neestas tia verko, kia mi — kaj eble kelkajaliaj — dezirus •in esti, ke •i kaj •iaaµtoro „iam riskos alfronti akran kriti-kon, malgraµ ke •i “estas unuavicepraktika lernilo, ne teoria verko por lin-gvistoj”. Certe ne nur la aµtoro, sedankaµ mi. Ekkonsciinte, ke mi neglek-tis la peton pri konsiloj, mi eksentas

Mea culpa…de Ryszard Rokicki

4 Eventoj

Tajvano: en lingva universitatoTajvana Zamenhofa Festo okazis 16

dec en la universitato Wenzao — la solalingva universitato en Tajvano kun 66partoprenantoj el Tajvano, Filipinoj,Belgio, Usono kaj Irano. Pli ol duonode ili estis junuloj.

La organizanto de la festo kaj kon-ferenco estis Kaohsiung Esperan-to-Centro, kies estro, f-ino Lin Kle-mentina, bone mobilizis la membrojn.

La programo enhavis prelegojn priEsperanto. Dum paμzoj oni rigardis li-brojn kaj aliajn materialojn pri Espe-ranto, kaj la libro-servo havis rekordanvendon (3600 NTD). ‚e aparta budooni povis (re)ali•i al UEA, aboni alFormoza Folio kaj demandi pri Espe-ranto. Prof. Chang el Mara Universitatomontris belajn fotojn pri la tuta mondo.

‚iuj partoprenantoj ricevis memor-tason por trinka±oj kun vortoj pri la Za-menhofa Festo.

Reza Kheir-Khah

Vojvodino: pluraj jubileojEsperanto-societo en Senta (Vojvo-

dino, Serbio) okazigis 16 dec solenankunvenon dedi„itan al la ZamenhofaTago kaj al la kvincentjara datreveno dela proklamo de Senta kiel re•a urbo.Samtempe oni oma•is al du gravaj kul-turagantoj: okaze de la 180-jara datre-veno de la naski•o de Jovan Djordjevi¢kaj de la 100-jara datreveno de la forpa-so de Stevan Sremac.

Por tiu okazo estis presita bro›uro.Ludoviko Sekere›, kiu tradukis kelkajntekstojn en la bro›uro, prelegis pri lajubileantoj. La kunveno fini•is per ron-da tablo “Kiel utiligi parton de hereda±ode Tibor Sekelj en turismo de Senta”.

Inter la 50 „eestantoj estis la edzinode Tibor Sekelj, Er±ebet Sekelj, kaj kel-kaj esperantistoj el Ni›, Novi Sad kajSubotica. Post la kunveno estis vizito alzoo kaj bonetosa tagman•o.

Boriša Mili¢evi£

‚inio: Te-kunsido de LEA17 dec 2006 LEA (Liaoning-pro-

vinca Esperanto-Asocio, ‚inio) aran•isen la urbo Dandong te-kunsidon okazede la 147a naski•dato de Zamenhof kajalveno de la jaro 2007. Oni priparolis lapasint-jaran laboron kaj la estonteconde LEA.

Unue, lokaj Esperanto-organiza±ojhavas bonajn gvidantojn kaj estrarojnkun kapablo, iniciatemo, harmonio kajsolidareco.

Due, la organiza±oj plifortigu kun-laboron kun la koncernaj instancoj porludi la rolon de funkcioj de la registarojen disvastigo kaj apliko de Esperanto.

Trie, la persisto de LEA en Esperan-to-instruado en altlernejoj estis sukcesasperto, kiu rapide disvastigas Esperan-ton en Liaoning.

Kvare, oni konsciis, ke Esperantoestas efika kaj facila ilo por lernado dealiaj fremdaj lingvoj kaj al inter›an•ode kulturo. Chu Mingyu, prezidanto dela Dandong-a Federacio de Sociscien-caj Asocioj, „eestis la kunsidon kaj fa-ris varman paroladon.

Fine, Liu Zhengkun, prezidanto deLEA, esprimis sinceran dankon alesperantistoj de la provinco kaj al lokajinstancoj pro ilia subtenado al LEA. Libondeziris al „iu partopreninto sanonkaj feli„on por Novjaro 2007.

Wu Guojiang

Bosnio: Tago de KulturoE-societo La Mondo en Banjaluko

je la Zamenhofa Tago organizis Tagonde Esperanto-kulturo.

En la urba gimnazio Radojica Pe-trovi¢, prezidanto de ILEI, prelegis primodernaj tendencoj en instruado de lin-gvoj kaj kultura edukado. Lernantoj kajinstruistoj de la gimnazio, en kiu fun-kcias kurso de Esperanto, poste aktivediskutis.

En la centro BeL@Espero prof. Pe-trovi¢ parolis pri Esperanto en la ho-diaμa mondo. Aparte interesa por „iujestis lia prelego pri Armenio kaj liajimpresoj pri tiu malmulte konata lando.

Pri la Tago informis la plej legatagazeto en Respubliko Srpska GlasSrpske, serba gazetara agentejo SRNAkaj Uno Radio.

Mico Vrhovac

Kongo: Esperanto kunigu „iujnLa distriktestro de Rutshuru, la ko-

mandantoj de la lokaj armeo kaj polico,la komandanto de la Armeo deUnui•intaj Nacioj en D.R.Kongo, laparo†estroj de Rutshuru, direktoroj detri altlernejoj, lernejestroj, instruistojkaj lernantoj, festis kun lokaj esperanti-stoj la Zamenhofan Tagon en la hoteloLa Versaille en Rutshuru (D.R. Kongo).

La memorindan eventon, organizi-tan de Virunga Esperanto-Klubo,antaμis futbal-ludo inter la Esperanto-teamo kaj Bufalo (teamo de la distriktoRutshuru). Bufalo venkis je tri golojkontraμ unu. Post la mat„o en la hotelodaμris festa programo kun rakonto priEsperanto, prezentado de la agado deVEK, deklamado, kantado de La Espe-ro. La distriktestro salutis en Esperantokaj poste promesis subteni disvastigonde tiu universala lingvo en la distrikto,kie homoj interbu„as sin pro etnaj pro-blemoj. ‚i tie lingvoj dividas homojn;pro tio Esperanto estas bonvena, porkunigi gefilojn de „i tiu distrikto.

Emmanuel Muchuti Rafiki

ISTK: Internacie, restoracie…10–17 dec 2006 okazis en Interna-

cia Studumo pri Turismo kaj Kulturo(ISTK) en Bydgoszcz Zamenhofaj Ta-goj. La semajna programo enhavis „efekursojn pri Esperanto kaj aliaj lingvoj,ankaμ pri Esperanto-turismo kaj mer-kat-agado kiujn gvidis fakuloj el diver-saj landoj.

Internacia Zamenhofa Vespero oka-zis 15 dec en restoracio Shanghai kunpreskaμ 200 partoprenantoj el kvarkontinentoj. Dum la vespero prezen-ti•is kvar artensembloj el polaj urboj.Post regalo per „ina man•eto dum ladua parto prezenti•is gestudentoj deISTK el ‚inio, Mongolio, Albanio, Se-negalio, Kamerunio, Tanzanio, Zim-babvo kaj Pollando.

ISTK

Katalunio: Foiro de AsociojDum la decembra Foiro de Asocioj

de la urbo L’Hospitalet de Llobregat(Katalunio) 16–17 dec membroj de Ka-taluna Esperanta Fervojista Asocio,propagandis pri la Internacia Lingvo enbudo instalita en la Rambla Just Olive-ras, la plej granda promenejo de la urbo.

Antaμ la budo multaj urbanoj inte-resi•is pri „iuj aferoj de Esperanto kajpri la elementa kurso, kiu komenci•osen januaro en nia sidejo.

Martí Guerrero

Zamenhofa Festo en Tajvano: Klemen-tina kaj Reza.

Eventoj 5

Agi kaj festiPost sukcesoj en Zakopane, la orga-

nizantoj (Varsovia Vento kaj PEJ) deAgo-Semajno translokis •in al novaloko, kiu tamen estas sufi„e proksima— Nowy S¹cz. Malgraμ tio, ke la novaloko estas malpli konata, la nombro departoprenantoj preskaμ atingis 200. Ilivenis el 24 landoj, plej multaj el Ukrai-nio, Ruslando, Pollando kaj Italio.

La programo komenci•is 27 decper interkona vespero. Sekvatage onimulte amuzi•is en pola nacia vespero.Dum aliaj tagoj okazis koncertoj deKim Henriksen kaj pola grupo EastEnd, ekskurso en Stary S¹cz, KrynicaZdrój kun vizito de abelbredejo, vizitode gastejo kun promeno sur „eval-„aroj, popolaj dancoj kaj kantoj.Ankaμ okazis multaj prezentadoj, pre-legoj, kursoj, ludoj, ktp.

Ver›ajne, la plej gravaj programe-roj estis Kultur-Lingva Festivalo kajNovjara balo. La festivalo montris alvasta publiko diversecon de kulturojkaj lingvoj, kiujn prezentis esperanti-stoj. En la unua parto diverslandaj par-toprenantoj salutis la publikon en sialingvo, kaj en la dua parto oni povisaμskulti internacian koncerton. Lalasta tago de la jaro 2006 estis dedi„itaal preparado, kaj vespere komenci•isnovjara balo. Pro tio ke partoprenishomoj de diversaj landoj, la festokomenci•is kelkfoje de la jarkomencolaμ la Moskva tempo •is tiu laμ la Bra-zila. Agrabla surprizo atendis tiujn,kiuj povis elliti•i la unuan de januaro:vizito de gastejo. Varmigita vino for-igis „iujn resta±ojn de dormo kaj mal-bona humoro. Post tio e„ promenadoen „eval-„aro sub pluvo estis amuza.

Se vi ankoraμ ne partoprenis ASon,nepre vizitu •in por •ui neforgeseblanjunularan etoson kaj festi Novjaron.

Aleksej Kor±enkov

La 23a Internacia Festivalo: „iam tradicia, „iam specialaTradicia kaj samtempe „iam spe-

ciala Internacia Festivalo „i-jare okazisen Germanio, en la urbo Saarbrücken.Al la Festivalo ali•is 156 esperantistojel 20 landoj. Ili pasigis la semajnon in-ter 27 dec kaj 3 jan, •uante bonan eto-son, amikan rondon kaj ri„an progra-mon. La temo de la festivalo estis“Francio”; kaj laμ la temo estis multajprogrameroj: forumo, kvizo, prelegojpri kasteloj de Francio, pri la alzacalingvo, pri la franca literaturo, okazisfroma•a seminario k.t.p.

Kiel „iam, la programo estis ri„a.Diverstemajn prelegon prezentis kona-taj esperantistoj de diversaj landoj. Onipovis lerni en seminarietoj pentradon,magion, kuiradon. Partoprenantoj po-vis ekzerci jogon, “tai-chi-chuan” kajmalstre„igan gimnastikon, ludi tablo-ludojn, „eesti te-trinkadon laμ la rusamaniero kaj sperti•i en Sudoku.

La kultura programo estis aparte al-loga. Siajn koncertojn prezentis Mika-elo Bron›tejn, JoMo, kaj la grupoEsperanto-Desperado. Ravis magiavespero de fama Trixini, interesis kvi-zo pri Francio kaj plezurigis internaciavespero dum kiu „iujn plej amuzis16-kapa kantgrupo de barbuloj el IF.

Ankaμ tradicie la 30a de decembroestis dedi„ita al ekskurso. ‚i-foje lavojo gvidis al la franca urbo Strasbur-go. Bela vetero kaj sperta „i„eronoebligis al esperantistoj konati•i kunbela urbo, man•i en tipa restoracio,kune promeni kaj kunbabili.

La Silvestra vespero „iam estas la

kulmino de IF, kaj •i estas gaja vesperopor bone man•i, multe danci kaj boneamuzi•i. Oni devis kelkfoje festi la al-venon de Nova Jaro, „ar unue venas tiuen Ruslando, poste sekvas Israe-la-latva-litova-bulgara kaj nur tiam laloka kaj “•enerala”. Neniu plendas pritiom multaj jar›an•oj, ja por „iuj estasbona okazo por eldiri bondezirojn kajdoni kisetojn. Bela tradicio jam dumkelkaj jaroj i•as malfermi dancadonper polonezo kaj mazurko. Kiam parojantaμ la balo provdancas tio estas bo-nega okazo por multe ridi kaj petoli.

La 1an de januaro ankaμ estas tradi-cio unue longe kunman•i kombinantematenman•on kun tagman•o (brun„i)kaj poste iri al novjara promeno tra iubela loko. ‚i-foje tio estis agrabla pro-meno al natura parko, kie eblis vidiankaμ baritajn sova•ajn bestojn. Posttia promenado kafo en Knajpo ege gu-stas, kaj la etoso en Knajpo „iam estasbona: kaj tage kaj nokte… Tie eblastrinketi, agrable babili, ludi tablolu-dojn, komputilumi, propagandi, reme-mori kaj plani esperantajn renkon-ti•ojn.

IF estas belega ebleco por esperan-tistoj de multaj landoj agrable transirial Nova Jaro en internacia etoso; kajsperta organizanto de tiu festivaloHans-Deter Platz (HDP) kun siaj hel-pantoj faras „ion, ke la semajno i•u neforgesebla. Ali•u frue kaj vi •uos ra-batkuponojn en Knajpo kaj havos be-lajn traviva±ojn post unu jaro.

Gra�ina Opulskien¡

Gaj

ees

tis

enA

So!

(Fot

isV

ilda

naD

elal

i¢)

Germana magiisto Trixini en IF (Fotis Remy Bouchet)

6 Eventoj

Por infanoj, familioj, unuopulojEntute 174 homoj partoprenis en la

5a Novjara Renkonti•o (NR) de Espe-rantoLand en la germana urbo Trierpor festi la novan jaron en internaciarondo. ‚i-foje •i estis tre internacia,„ar la plej granda grupo, lo•anta enGermanio, konsistis el 44 personoj aμnur kvarono de la tuta partoprenantaro.El Francio, Belgio kaj Nederlandovenis po „. tridek homoj, kaj entute lagastoj venis el 14 landoj.

Por la sesdeko da infanoj divers-a•aj estis ampleksa programo sub lasperta gvido de Christoph Frank. Oka-zis diversaj laborgrupoj por produktiludilojn, muzikilojn kaj aliajn objek-tojn el ruba±o — ja la kadra temo de lakunveno estis la medio. Krome eblispartopreni en infana teatro kaj spektipupteatra±on de Christoph Frank, Bellokaj Bella, kun iom da magia±o. Dum la“›tonfesto” infanoj kaj ludemaj plen-kreskuloj devis plenumi diversajntaskojn kun ›tonoj — ±eti menhiron aμtaksi la kvanton da ›tonoj en botelo.

Sed por „irkaμ 50 plenkreskuloj,kiuj ne havis infanojn (kaj e„ por lagepatroj), eblis sekvi prelegojn pri labiologia diverseco, pri bicikla trafikoaμ pri la klimat›an•i•o. Oni povisekzemple konati•i kun Moskvo kajkun Hamburgo, kun Linukso kaj kun lakomunikaj konsiloj de Rosenberg, kunla franca romano Les bienveillantes kajkun Sorobano. Estis kurso pri ventro-danco de Yasmin, pri societaj dancojde Bart kaj rondo de jogopraktikantoj.

Gunter Neue kaj Svetlana Smetani-na zorgis pri komencantoj kaj progre-santoj en diversaj kursoj. IwonaKoci¾ba prezentis por instruantoj la

retpa•aron “edukado.net”, la instru-filmon Pasporto al la tuta mondo kajmanlibron pri instruado.

Vespere okazis du koncertoj. Lanaμpersona nederlanda koruso Akordo,kantis seninstrumente repertuaron dela 15a •is la 20a jarcento. ‡omart kajNata›a kun sia filino Karina prezentissiajn kantojn, inter kiuj tute fre›a kantopri la aran•o mem, pri “NR”. La silve-stra festo elstaris per bongusta bufedokaj per diskoteko, kiun lerte aran•isDirk De Weerdt tiel entuziasmigante ladancemulojn •is tre malfrua nokto.Krome okazis danca, muzika, luda,vingustuma kaj internacia vesperoj.

La tuttaga ekskurso kondukis pertrajnvoja•o al Luksemburgio, kieIstván Ertl gvidis nin sprite kaj scio-plene. ‚e promeno en Trier necesisdistingi verajn kaj falsajn klarigojn prila urbo.

Kiel kutime eble la plej grava lokode la renkonti•o estis la komuna kaf-ejo, kie oni kunvenis dumtage kajvespere por babili kaj trinki ion.

La granda renkonti•o ebligis suk-cesan gazetaran laboron. Raportis prila 5a NR kaj pri Esperanto la germananova±agentejo dpa, pluraj gazetoj, kel-kaj radiostacioj kaj la televido de laregiono Rejnlando-Palatinato.

Lu Wunsch-Rolshoven

Projektoj por Afriko en 2007Kvar projektoj estas plenumotaj en

Afriko fare de la Esperanta Civito, jenrekte jen subsidue al paktintaj establoj,dum la nova jaro 2007.

La unua estas la informa bultenoAfrikume, produktata de LF-koop, laμkomisio de KCE, kiel suplemento al

Heroldo de Esperanto du fojojn jare:en januaro kaj julio. La redaktoro estasc-ano Adjévi Adjé en Lomeo. E„ semalofta kaj nur kvarpaga (formato A4)Afrikume estas tamen la sola ri„e ilu-strita gazeto pri la afrika Esperantio,redaktata de afrikanoj por informieμropanojn.

La dua estas la partopreno de ofi-ciala delegacio de la Esperanta Civitoen la Monda Socia Forumo en Najrobofine de januaro: •i konsistos el sen.Dieter Rooke, Vickonsulo pri socialajaferoj, kaj c-ino Etel Zavadlav. Neestas ankoraμ certe, „u tria personopartoprenos en la delegacio.

La tria estas la organizo de semina-rio pri la esperanto-literaturo en Daka-ro komence de julio, fare de EsperantaPEN-Centro, en kunlaboro kun lokajesperantistoj. Krom senegalianoj, laseminarion partoprenos gec-anoj Gbe-glo Koffi, Chamberline Nguefack kajPrince Henry Oguinye, plus esperanto-verkistoj en Eμropo. La seminarioenfokusigos la futuron de la esperanto-literaturo en Afriko: kia strategio portransnacia “négritude” en lingvo neketna nek kolonia? Krome la seminariookupi•os pri disvolvo de la afrika soci-kultura elemento en la konotacio de nialiteratura lingvo.

La kvara projekto estas la AfrikaEsperantologia Semajno en Bu±um-buro, kiun gvidos c-ano Giorgio Silferfine de decembro / komence de janua-ro. La dua AfrES paμsas la enhavon dela unua, tial ke •i celas la formadon deesperantologoj precipe el Burundio,Kongolando, Ruando, Tanzanio, kiujne sukcesis partopreni la unuan AfrES.

HeKo

Dibenitan Kristnaskon!‚i-foje post sia kristnaska mesa•o

la Papo, Benedikto la 16a, eldiris siajnbondezirojn en 64 lingvoj. Post tiu en2004, ripeti•is papa bondeziro enEsperanto okaze de Kristnasko: “Dibe-nitan Kristnaskon kaj prosperan nov-jaron!” Samkiel dum la antaμaj benojUrbi et Orbi, Kristnaske kaj Paske,ankaμ „i-foje grupo de esperantistoj„eestis en placo Sankta Petro por levialte la panelojn kiuj konsistigis la vor-ton “Esperanto”. La iniciato estis gvi-data, kiel tradicie, de la itala samide-ano Giovanni Conti. La skribon “Espe-ranto” oni povis vidi trifoje dum latelevida elsendo.

IKUE

Esperanto denove videblis je Kristnasko(Aliaj fotoj aperas je: www.ikue.org).

Eventoj 7

Sukceso en Brno, „u la lasta?En la Pedagogia fakultato de la

Universitato Masaryk en Brno, ‚e†io,antaμ Kristnasko 59 gestudentoj finisper studkontrolo studobjekton Espe-ranto 1 (kurson por komencantoj). Ililernis laμ kurso Mazi en Gondolandotri horojn semajne en du grupoj. Por„iu semajno ili ricevis hejmtaskon —konversacian temon, kiu parte rilatis alla lernata leciono.

Por studkontrolo ili ricevis taskonprepari mallongan rakontadon “Vidin-da±oj kaj memorinda±oj de via lo•lokokaj •ia „irkaμa±o. Estu „i„erono por viaeksterlanda gasto”. Dum la studkontro-lo ili plenumis interaktivan teston elEdukado.net Mia amiko lernas.

Dudeko el ili jam registri•is pordaμriga kurso Esperanto 2 dum prin-tempa semestro.

Sed eble „i tiu sukceso estos la la-sta, „ar en la venonta lernojaro estosEsperanto forstrekita el la studprogra-mo de fakultato.

Problemo estas en tio, ke ne estaskatedro, kiu povus transpreni garantionsuper la studobjektoj. ¤is nun la garan-tion havis provizore Katedro de socialapedagogio, sed nun •ia „efo ne pluvolas daμrigi. Li e„ decidis nuligi lastudobjekton Esperanto 3 — dumferiakonversacia kurso en Somera Esperan-ta Tendaro „e Lan£ov en suda Moravio.Dezirantaj studentoj ja povos partopre-ni •in, sed ili ne ricevos kreditojn. Al iuajn lingva katedro ne eblas aldoniEsperanton. La plej taμga •i povus estisub la universitata Centro de LingvaInstruado, sed tie oni instruas nur“grandajn lingvojn”. En la Filozofiafakultato estas instruataj ankaμ minori-tataj lingvoj, sed Esperanton ili nevolas aldoni.

En aμtuna semestro mi instruas enEsperanto studobjekton Klerigkiberne-tiko por tiuj, kiuj trapasis E1 kaj E2. Miprovos aldonigi por printempa seme-stro studobjekton Klerigkibernetiko 1,kiu estus lingva preparo por Klerigki-bernetiko, parte •i anstataμus kursojnE1 kaj E2. Sed mi ne certas, ke mi suk-cesos, kio estos pli malfacila dank’ altio, ke mi nunjare pensii•is kaj mi estosnur kiel ekstera instruisto.

Eble povus helpi laμdleteroj desukcesaj Esperanto-kursoj el diversajlandoj senditaj al la rektoro de la uni-versitato, skribitaj en “grandaj lingvoj”aμ eble dulingve, ankaμ en Esperanto.

Pliaj informoj „e: vojacekjosef@upcmail.cz

Josef Voja£ek

Amasa instruado en Hanojo13 jan 2007 unuafoje malfermi•is

Esperanto-kurso por komencantoj enla Fremdlingva Universitato — Hanoja‹tata Universitato. En tiu FremdlingvaUniversitato okazos fine de julio 2007la 63a Internacia Junulara Kongreso deEsperanto (IJK-63). 400 studentojregistri•is, preterpasante la planitannombron de 150. Laμ la Zagreba meto-do instruos Nguyen Thi Ngoc Lan,Luong Ngoc Bao, Lai Thi Hai Ly, Ngu-yen Van Ha, Thieu Quang Dieu kajNguyen Xuan Thu. La kurso daμros trimonatojn. Dek studentoj, kiuj havosplej altajn poentojn en ekzameno, estosrekompencitaj per senpaga ali•o alIJK-63.

La direktoro de tiu Universitatoestas profesoro Nguyen Van Loi, kiusamtempe estas prezidanto de la Vjet-nama Esperanto-Asocio VEA.

La kurso estas organizita rezulte dekunlaboro inter VEA kaj la loka Uni-versitata Junulara Organizo.

Nguyen Thu

Bonan matenon, Esperanto!La informa programo pri Esperanto

en TV-elsendo Bonan matenon, Kroa-tio (LOdE-147, p•. 9) daμris de lundo(8 jan) •is vendredo (12 jan) „iumate-ne, kun meza daμro de tri minutoj.Enkonduke TV elsendis 5 jan 2007 in-forman programon pri Esperanto kajfine TV-teamo vizitis la lernantajn kla-sojn kaj filmis interparolojn kun la ge-lernantoj, kio rezultis per la aldona el-sendo 15 jan. Dum la semajnfino 6–7jan oni plurfoje reklamis la kurson.

Rezulte ni havas en Zagrebo kursonkun deko da plenkreskuloj kaj kursonkun deko da gejunuloj. Dum la elsendoanoncistoj donacis plurajn Esperanto-lernilojn al telefonintoj, kaj KroataEsperanto-Ligo (KEL) distribuis dude-kon da libroj al personoj telefonintaj aloficejo de KEL.

Dezirantoj lerni anonci•is en Osi-jek, kie oni preparas novan kurson, kajen tri vila•oj. Al interesitoj en Dubrov-nik kaj Vela Luka, kie mankas kluboj,ni sendis lernolibrojn. Iu telefonis elAμstrio kaj mendis lernolibron.

Por la lasta elsendo Esperanto-Societo el Rijeka donacis voja•biletonal kaj restadon en Rijeka okaze de majaScikonkurso pri Esperanto por lern-antoj. Pluraj telefonintoj klopodis gaj-ni, sed sukcesis la 12-jara knabo FilipTaradi.

Spomenka Štimec

Umberto Eco – nia kandidatoUmberto Eco, la aμtoro de la fama

romano La nomo de la rozo per la inter-lingvistika „efverko La ser„ado de laperfekta lingvo en la eµropa civilizoatestis sian subtenon al esperanto.

La granda semiologo proksimi•isal nia lingvo fine de la 1980aj, tra lastudo de unu el siaj dis„iploj, d-ro Pel-lerey. Li poste disvolvis la temaron •isla menciita verko. Certe altiris lianatenton la centjara jubileo de esperan-to, kun sukcesa kongreso en Bolonjo,en kies universitato li estis profesoro.

Umberto Eco estas ne nur elstarasciencisto, sed ankaμ eminenta fikciaprozisto, kiu kapablis retrovigi al la pu-bliko (ne nur itala: liaj romanoj estistradukitaj al pli ol dudek lingvoj) la gu-ston pri stilo dokta kaj eleganta sam-tempe, en kiu li envolvis intrigojn interfilozofio, historio kaj nigra literaturo.

Pro la supraj konsideroj, kaj pro liasimpatio ankaμ al niaj lingvo kaj litera-turo, la Esperanta PEN-Centro decidiskandidatigi lin por la Nobel-premio priliteraturo.

HeKo

Genealogio kaj EsperantoDank’ al la reto en Pollando vigle

disvolvi•as genealogia esplorado.Fondi•is Pola Genealogia Societo kaj14 regionaj genealogiaj societoj.‚irkaμ mil polaj familioj posedasfamiliajn retejojn.

En la retejo de la Pola GenealogiaSocieto estas dekkelkaj retejoj kunesperantlingva versio. Vizitu http://www.genealodzy.pl/toplista.phtml kajmusklaku reklametojn kun Esperantajvortoj: tiel vi montros al aliaj genea-logoj, ke esperantlingva versio pligran-digas popularecon de la retejo. Ni uzula okazon por popularigi la internacianlingvon.

Estraro de la GenealogiaSocieto Worsten

8 Eventoj

EG estas malferma dum „iuj sezo-noj. Do eblas private veni iam ajn. Iomsude de Lesjöfors estas mineja vila•oLångban, tutmonde plej mineralri„aloko. En Svedujo eblas libere plukisova•ajn berojn kaj fungojn: julie ma-turas mirteloj kaj †amemoroj, septem-bre ru•aj vakcinioj abunde. Ekde aμgu-sto troveblas multegaj specoj dafungoj. Bova Festo (Oxhälja), la plejgranda merkato de tuta Svedujo kun pliol kvardek mil vizitantoj, okazas enapuda urbo Filipstad la unuan semajn-finon de septembro, samtempe kun jar-kunveno de EG. Iom poste komenci•os„asado je alkoj. Vintre eblas skii.� Esperanto-Gården, SE-680 96,

Lesjöfors, Svedio,� + 46 590 309 09 (enlande

0590-309 09),� egarden@esperanto.se

Optimismo, malgraµ sismoVespere la 26an de decembro oka-

zis granda („irkaμ 7-grada) tertremo ensudo de Tajvano. En la gubernio Ping-tung, kie mi lo•as, almenaμ unu mor-tis, kelkaj vundi•is kaj iuj domoj estisiom dama•itaj. Estas incendioj en iujlokoj.

Multaj telefonis al mi kaj iuj skribisret-leterojn por demandi pri nia sano.Do, „iuj esperantistoj kaj iliaj familiojbonfartas „i tie, kaj mi kore dankas proviaj zorgoj.

¤uste dum la tertremo mi estis in-struanta Esperanton en la urbo Kaoh-siung, kie nun Esperanto plej furoras.Mi kaj miaj studentoj dum la lecionodevis dufoje forlasi la klason kaj irisurstraten. Antaμ forlasi la klason miricevis kotizojn de „irkaμ 20 homoj,kiuj ali•is al UEA dum la Zamenhofafesto. Jen bona nova±o, kiu ankaμ estasrekorda pri tia membreco ›ajne en lahistorio de Tajvano!

Reza Kheir-Khan

Nova sekretario en LitovioAl la anonco pri konkurso por la

laborposteno de sekretario de LitovaEsperanto-Asocio, publikigita 2 nov2006, •is la limdato (15 dec) reagis dukandidatoj: Vilmante Kirvelait¡ kajJ�rat¡ Pupštait¡.

J�rat¡ Pupštait¡ (vd. la foton supre),naski•inta en 1974, havanta superanneuniversitatan kleron, prezidanto deEsperanto-klubo Ruto en Šiauliai, gaj-nis la konkurson. Sekve, ekde 2 jan2007 ›i oficas kiel sekretario de LitEAen Kaμno, strato Zamenhof 5.

LitEA dankas al Aida ®i�ikait¡ pro›ia pli ol kvin-jara sekretaria laboro kajdeziras al ›i sukcesojn en aliaj agadoj.

Povilas Jegorovas

Urugvajo: somera kurso januaraEkde la lastaj monatoj de 2004

Urugvaja Esperanto Societo (UES) nehavis sidejon, do la aktivado ne estistiel bona kiel ni volus. Bon›ance, ekdedecembro 2006 UES havas denovepropran sidejon en Montevideo. La15an de decembro, je la ZamenhofaTago, UES inaμguris la novan sidejonper kunsido kun „eesto de membroj dela societo, geekslernantoj, interesitojkaj lernontoj.

Tuj rekomenci•is la agado de UES,kaj 11 jan 2007 komenci•is somerakurso de Esperanto por komencantoj.La kurso estas unumonata, kun dulecionoj „iusemajne. La kosto de lakurso estas 180 pesoj, kun la celo pli-bonigi la sidejon kaj a„eti/ripari mebl-aron.

UES „i-jare planas fari tutjarajnkursojn ekde aprilo kaj ordigi biblio-tekon por ekkomenci pruntedoni lakolekton de libroj, revuoj, diskoj kajsonbendoj de la societo.

Daniel Bebelacqua

Esperanto-GårdenEsperanto-Gastejo 60º Norde, en

provinco Vermlando meze inter Stok-holmo kaj Oslo, invitas al kursoj kajkunvenoj 2007.

Post Jula kaj Novjara Festo, feb-ruara nova±o estas Vigla Vintro — trisemajnoj familiaj ekde 11 feb. Skiaduarbare kaj deklive (lifto 90 metrojnalta), sketu sur lagoj aμ skulptu ne•onen nia arta konkurso. Senpaga semajnopor via familio, se vi pretas instruiskandinavojn pri Esperanto. Ni havaskelkajn skiojn kaj aliajn vintra±ojn porpruntedoni.

Nova estas ankaμ Printempo de Ve-teranoj 4–9 mar, celanta pli maljunajnesperantistojn, kies movadaj memorojkaj spertoj estas dokumentigindaj.Venu al agrabla rakontado, registrotade popolaltlernejanoj, dum ne•o dege-las kaj arbare amorfrenezas urogaloj.

Niaj tradiciaj Someraj Kursoj oka-zos 24–30 jun, tuj post somermezafesto. Malnovaj amikoj kaj novaj stu-dos diversnivele, infanoj kiuj „iujarevenas lernos kaj ludos, helajn vespe-rojn plenigos muziko kaj danco, kaj niekskursos al vidinda±o kaj banstrando.Krom la lingvajn kursojn, ni organizosen 2007 esperantologian seminarion.Ricevu rabaton se vi venas kun infa-no(j). Ankaμ tendumi eblos.

EG estas kursejo kaj migrantohej-mo „e Sveda Turisma Federacio, inter-nacia kooperativo kiu funkcias per sen-paga laboro de membroj-esperantistoj.¤i situas en Lesjöfors en arbara distrik-to kun multaj montetoj, lagoj kaj alkoj.

EG kun siaj pli ol 80 litoj membrasen internacia „eno da junularaj gast-ejoj. Krom du kuirejoj por memzorg-antoj troveblas man•ejo Bon’ Apetito,kiu kuiras kaj svedajn tradiciajn kajvegetarajn pladojn, e„ veganajn. EGofertas ankaμ tendumejon, saμnon kajkonsiderindan Esperanto-bibliotekon.

Eventoj 9

Kataluna Kongreso de EsperantoKataluna Esperanto-Asocio elektis

Amposta, la „i-jaran „efurbon de lakataluna kulturo, por okazigi sian 33annacian kongreson 8–10 dec 2006. Kro-me, por la unua fojo, eksperimente,estis organizita ankaμ turisma antaμ-kongreso, en kiu tri familioj •uis labelegajn kaj variajn pejza•ojn de laDelto de Ebro, sed ankaμ helpis starigiesperanto-budon en la regione gravafoiro de Amposta, okazinta dum lasemajno de la kongreso.

La ri„a programo, kun entute 31eroj, turni•is „irkaμ interkulturo perplej diversaj formoj: per matena prakti-kado de la „ina gimnastiko „ikongo,per prezento pri okcitanlingva libro priukraina revolucio, per prelegoj pri laislamaj katalunoj aμ de la lingva kajkultura diverseco en Nepalo, per ate-liero pri interkulturo, per kunveno deMonato-abonantoj, per koncertoj deJomo kaj Kaj Tiel Plu…

Entute 15 prelegantoj, i.a. StefanMaul, Przemek Grzybowski kajMukunda Pathik, kaj du altiraj koncer-toj allogis 134 ali•intojn, inkluzive de23 alilandaj esperantistoj el naμ diver-saj landoj.

Kiel kutime en la katalunaj Espe-ranto-kongresoj, parto de la programoestis katalun-lingva por interesigine-esperantistojn, sed la temaro nenepre rekte rilatis al esperanto: ekz.tiukadre, la renoma socilingvisto JordiSolé Camardons nacilingve prelegispri la multlingveco en la kataluniaj ler-nejoj.

Aparte menciindas la sukcesainformado pri la kongreso. 150 mon-trofenestroj de la 20.000-lo•antaAmposta estis kovritaj per kon-gres-afi›oj, dum du-metrojn altajafi›ejoj tra la urbo informis pri la prog-ramo. La loka radio regule dissendisreklamon, kun muziko de Jomo kaj KajTiel Plu, en kiu oni invitis partopreni lakoncertojn kaj la nacilingvajn program-erojn.

Ree†e al la varbado, okazis kortu›aanekdoto: la vizito de ›afisto kun liaedzino, kiu venis vidi la kongresonpost la enstaligo de la bestaro kaj •uisla etoson per infana miro.

Naci-skale, aperis entute 15 gazetajinformoj pri la kongreso kaj ankaμnova±eto pri •i en la diman„aj tagmezajnova±oj de televid-kanalo: senteble pliol kutime.

Entute, laμ la organizintoj, „iel suk-cesa kongreso.

Kataluna Esperanto-Asocio

Nova erao, „u nur por futbalo?Por la 14a fojo UTE (Unui•o Togo-

landa por Esperanto) organizis siankongreson, „i-foje kun la temo Kiaestonteco por Esperanto en Togolan-do. Je la Kristnaska semajnfino en laurbo Masseda kunvenis 72 geesperant-istoj.

Antaμ la malfermo anoj de la junul-ara sekcio JOTE rakontis pri Esperantoal lo•antoj de Masseda, kaj kelkaj el iliposte decidis starigi E-klubon.

La laborprogramo enhavis komitat-kunsidon, „efteman diskutrondon,disdonon de diplomoj, renkonti•onkun lokaj aμtoritatoj, kaj •eneralanasembleon kun raportoj kaj elektoj degvidorganoj de UTE kaj JOTE.

Krom la kutimaj distra±oj (ske„oj,kvizo, balo) en la kongreso okazis fut-bala mat„o inter la kongresa teamo kajla loka teamo Les lionceaux (leonidoj)de Masseda. La kongresa teamo gajnis

per tri goloj kontraμ nulo. Tiu „i venkoanoncis novan eraon por la futbalteamode UTE (vd. la suban foton) kiu delon-ge ne gajnis kongresan mat„on.

Apélété Agbolo

Tradicia NordfranciaLa 18a Nordfrancia Eμropa Rende-

vuo okazis 18–19 nov 2006 en Mor-becque. Krom kvin divers-nivelaj kur-soj, estis ankaμ distra vespero, kiunmajstre animis Helen Fantom el Britio;›i faris ankaμ bonegan prelegon pri“Esperanto kiel ilo pri lingvoj kaj kul-turoj al 7–11-jaraj infanoj”.

Kristin Tytgat, el Belgio, gvidiskonversacian rondon por spertuloj prila temo: “Multlingveco en la EU-membro›tatoj kaj en la EU-institu-cioj”. Katja Lödör kaj Hans Delnat ella belga klubo de Gent proponis bele-gan libroservon.

Richard Valen, France Valet

Amposta: En la Kataluna kongreso oni ne nur laboris. (Fotis Sjoerd Bosga)

10 Eventoj

dokumentoj rajtigantaj „i„eronojn kajvoja•gvidantojn labori en Esperanto.En la jaro 2007/2008 kadre de la Stu-dumo oni planas kunlabore kun Ofic-ejo de Voja•antoj Flugo gvidadon despecialigitaj kursoj pri turismo, kulturokaj entreprenado kaj ankaµ konver-saciaj lingvokursoj. Eblas ankaµ parto-preni semajnajn kursojn kun studentojde ISTK/AKB.

Kunlaboro kun AIS San Marino kajsciencaj institucioj en Pollando perme-sas akiri sciojn pri diversaj bran„oj descienco — i.a. pri ekologio, eµrologio,etnologio, etnografio, kultur- kaj soci-geografio, interlingvistiko, historio,politikaj sciencoj, komerco, merkati-ko, estrado kaj de pluraj lingvoj.

Dum la jaroj 1991–2006 lecionojnen la Studumo gvidis lekciistoj el 55landoj de Eµropo, Afriko, Ameriko,Azio kaj Aµstralio por gestudantoj el85 landoj de la mondo.

Gestudantoj de la studumo povasstudenti•i „e AIS, kio al „iuj fin-studintoj permesas akiri la titolon debakalaµro, kaj, post pliaj du studjaroj,e„ magistro de AIS pri humanistiko aµmorfosciencoj.

Pri la ali•ado, kosto de la studadokaj aliaj demandoj petu informojn „eISTK: � ul. M.Sk³odowskiej-Curie10, 85-094 Bydgoszcz, �/fax: (+48-52) 346-11-51, � stud@esperanto-turismo.com

Sekretario de la Program-Konsiliomag. Wojciech RumiŒski

Prezidanto de la Program-KonsilioASci.mag. Andrzej Grz¾bowski

Nova aµstria po›tmarkoLa unuan de januaro 2007 aperis

sur aµstria po›tmarko la turfalko, la“birdo de la jaro 2007”. La teksto estasen la germana lingvo kaj en Esperanto.

Walter Klag

Unufraze� Je 20 jan 2007 al la 92a UK en Joko-hamo ali•is 1278 personoj el 50 landoj;inter ili pli ol duono (750) estas el Japa-nio; sekvas Koreio 69, Germanio 50,Francio 44, Litovio 32, ‚inio 29, Ita-lio 25, Nederlando 24, Pollando 22.(www.uea.org)

� E-Asocio de Britio 3-5 nov 2006 de-nove partoprenis en London LanguageShow per propra stando, „e kiu „. 500personoj prenis E-informpaka±on. (EABUpdate)

� Espéranto-Vendée partoprenis, kielkunorganizanto, en la tradicia Semajnode Internacia Solidareco en La Roche-sur-Yon, Francio. (La Sago)

� Radio Corax en Halle (Germanio)emisias unuhoran programon en/pri Eola duan diman„on de „iu monato je11h00, kun ripeto dek tagojn poste(merkrede) je 17h00 en la frekvenco95,9 Mhz.

� E-instruisto estas unu el la protagon-istoj de la dramo La mejor solución (Laplej bona solvo) de la argentina verkistoHernán Morán. (Heroldo de Esperanto)

� En januaro Kultura Kooperativo deE-istoj (Rio-de-‡aneiro, Brazilo) sendisla 55-an libro-paka±on, kadre de la kam-panjo “Eo en la bibliotekojn”, al la “Bib-lioteca Municipal Poeta Manoel Bapti-sta”, en la urbo Cambuci, Brazilo. (Alo-ísio Sartorato)

� Internacia Komunista E-ista Kolekti-vo sendis al la Ministerio pri InternajAferoj de ‚e†a Respubliko protestlete-ron kontraµ malle•igo de la KomunistaJunulara Unio de ‚e†io. (Internaciisto)

� Decembro 2006 i•is rekorda monatoen la historio de Libera Folio: sume dumla monato „i tiu retejo ricevis pli ol 95mil vizitojn; estis legitaj 266 mil pa•oj;la mezuma „iutaga kvanto de vizitojsuperis 3 mil. (Libera Folio)

� Laµ enketado inter la legantoj de larevuo Esperanto ili legas ankaµ aliajngazetojn: Monato 42%, La Ondo deEsperanto 18%, Kontakto 16%, Heroldode Esperanto 11%. (Esperanto)

� Je la jar›an•o en la germana urboWewelsburg okazis la 50a InternaciaSeminario kun 197 e-istoj el 27 landoj.(Povilas Jegorovas)

� Post eldono de triobla (4-5-6) kajerode TEJO Tutmonde Joel Amis eksi•iskiel •ia redaktoro; la nova redaktoroestas Marcos Cramer. (TEJO Tutmonde)

� Eµropa Universitato Justo (Moskvo)okaze de sia 10-jari•o produktis specia-lan kolorplenan trilingvan (rusa, angla,Eo) eldonon de Scienco kaj Kulturo sur48 pa•oj A4. (Scienco kaj Kulturo)

Studi per EsperantoInternacia Studumo pri Turismo kaj

Kulturo (ISTK) estas trijara post-maturecekzamena lernejo funkciantaekde 1991, laµle•e registrita. En la stu-dumo instruas lekciistoj de AIS kajAIS-Klerigejo Bydgoszcz (AKB),Internacia Esperanto-Instituto (IEI) enHago, Universitato Kazimiro la Gran-da k.a.

En ISTK povas studi „iu persono,kiu finis 18-an vivojaron kaj havasalmenaµ meznivelan edukitecon(maturec-ekzamenon) kaj bonan san-staton. Plena eduk-ciklo daµras trijarojn kaj permesas akiri sciojn nece-sajn por labori en naµ profesioj:

post la 1a studjaro — kvalifikoj:lektoro de Esperanto por komencantojkaj gvidanto de porinfanaj aran•oj;profesioj/postenoj: oficisto pri turismainformado (422104), oficisto en voja•-agentejo (422103) kaj internaciavoja•gvidanto (511301);

post la 2a studjaro — kvalifikoj:lektoro de mez-nivelaj kursoj de Espe-ranto kaj verkanto de arta ceramiko;profesioj/postenoj: organizanto de turi-sma priservado (341401), regiona turi-sma „i„erono (511304) kaj animantode kultura agado (347601);

post la 3a studjaro — profe-sioj/postenoj: kursgvidanto de Espe-ranto (235910), specialisto pri organi-zado kaj disvolvo de turismo (241915)kaj specialisto pri organizado de kultu-ro (241990); ev. titolo de bakalaµro deAIS pri humanistiko aµ morfosciencoj.

Laµ dekreto de la pola Ministro priEdukado (1 aµg 2000) fin-diplomoj dela Internacia Studumo pri Turismo kajKulturo validas kiel oficialaj polaj

Tribuno 11

Tri novaj lingvoj

(Vide el Bruselo) Jam nun aμdeblas la klaraj sonoj de labulgara, rumana kaj irlanda en la koridoroj de la EμropaKomisiono en Bruselo. Per tio la nombro de “oficialaj” lin-gvoj kreskis •is 23. La bulgara kaj rumana fari•is oficialajlingvoj post la eniro de Rumanio kaj Bulgario. La irlandaaldoni•is post la premo de la Irlanda registaro, kiu en 1973 neinsistis pri la oficialigo de la irlanda kiel eμropunia lingvo.

Laμ la Eμropa Parlamento (EP) la oficialigo de la trinovaj lingvoj “respegulas la kulturan hereda±on de Eμropokaj la principon ke „iuj EU-civitanoj havas aliron al doku-mentoj kaj informoj en siaj propraj lingvoj. ¤i ankaμ signifaske debatoj en la Parlamento aμdeblos en tiuj lingvoj”.

Tamen en 1957 estis nur kvar lingvoj: la nederlanda, fran-ca, germana kaj itala. En 1995 estis 11 oficialaj lingvoj — lasama nombro kiel en Sudafriko. Post la “granda” pligrandi•ode EU en majo 2004 oficiali•is pliaj naμ lingvoj. Hodiaμ nenur 23 lingvoj estas oficialaj sed ankaμ tri alfabetoj, nome, lalatina, greka kaj cirila. Tiuj, kiuj volas redukti la traduk- kajinterpretkostojn nur trovus konsolon en la fakto ke estas mal-pli da lingvoj ol la 27 ›tatoj.

Politikistoj en Bruselo ne tedi•as diri, ke paroli la propranlingvon estas esenca parto de demokratio. “Pro tio membrojde la Parlamento havas la rajton debati en iu ajn oficiala lin-gvo laμ siaj elektoj. Ankaμ „iuj oficialaj dokumentoj devasesti tradukitaj en „iuj oficialaj lingvoj. Ne-kaze la jura statu-so ne povas esti garantiita. Tio devas esti respektata dum laorganizado de parlamenta laboro”.

En 2005 eμropaj lingvaj servoj tradukis 1.324.231 pa•ojnkaj la kosto egalis “nur” unu elcenton de la eμropa bu•eto.Tamen la Eμropa Financkontrola Kortumo kritikas eμropajninstancojn pro mal›paro de „irkaμ 11 milionoj da eμroj en lauzado de sendependaj tradukistoj. Mankas klaraj kalkuloj prila tradukkostoj. Laμ la Kortumo, la kosto de unu tradukpa•oestis �194 en la Komisiono, �276 en la Konsilio, kaj nur �119en EP. Kiel la Parlamento sukcesis malaltigi la kostojn, kvan-kam ili alti•is en la Konsilio kaj Komisiono?

Laμ raporto de EP-ano Alexander Stubb, kosto de inter-pretisto en EP estas „irkaμ 1500 eμrojn por unu tago. En laEμropa Komisiono interpretisto kostas “nur” 1000 eμrojntage. “La plena kosto da interprettago estas je 30% pli alta enla Parlamento ol en la Konsilio kaj Komisiono”, — dirisStubb (LOdE, 2006, ¹144). La kosto de interpretado en2003 estis �57 mln en la Eμropa Parlamento kaj �106 mln enla Konsilio, Komisiono kaj aliaj agentejoj. Plej gravas la fak-to ke „irkaμ 16% (�25.9 miliono) de la totalaj interpretadko-stoj en 2003 estis elspezitaj por nenio! EP-anoj petas inter-pretadon pro principo kaj poste ne aperas.

Dafydd ab Iago

Minoritataj lingvoj

En La Ondo de Esperanto (decembro 2006), Daffyd abIago skribis interesan artikolon Multligvismo: Eµropa Parla-mento debatas minoritatajn lingvojn. Daffyd citis, ke la kata-luna deputito Bernat Joan i Marí prezentis raporton pri plur-lingvismo, kiu estis aprobita per 537 vo„donoj por, 50 kon-traμ, kaj 59 sindetenoj.

Joan i Marí diris: “‚iuj grupoj de lingvoj devas estirespektataj kaj subtenataj. La subtenado de lingva diversecoestas unu el la celoj de eμropaj instancoj”.

Vere, „iuj lingvoj de la homaro, multe aμ malmulte paro-lataj, formas parton de la universala kulturo, kiel antikvajkonstrua±oj, gravaj verkoj de literaturo, muziko, ktp, kaj ilinoni devas respekti, protekti kaj konservi. Neniu lingvo devusmalaperi.

Joan i Marí manifestis: “Tia politiko promociu multlin-gvismon, plibonigu la lingvajn konojn de la civitanoj en laEμropa Unio. Pro tio la eμropaj bu•eto kaj programoj devassubteni ne nur la „efajn lingvojn, sed „iujn lingvojn, kaj tielplibonigi diversecon. ‚iu lingvo estas bona por la homaro”.

Koni kaj regi multajn lingvojn estas grava persona lern-akiro, sed tio estas neniu baro kontraμ la agnosko kaj bezonode la neμtrala internacia lingvo Esperanto.

Daffyd ab Iago ankaμ skribis: “Kataluna dekstrulo AlejoVidal Quadras kiu tamen vo„donis kontraμ la kataluna lingvokiel oficiala lingvo en la Parlamento kaj kritikis la naciismonde la raporto-skribanto Joan i Marí”.

Eble surprizas iujn, ke kataluno vo„donis kontraμ la ofi-cialigo de la kataluna lingvo, sed malgraμ la dekstra PopularaPartio, Hispanio estas demokrata lando; ene de tiu „i partioestas kelkaj partianoj, kiuj ankoraμ havas nostalgion al lare•imo de la diktatoro Franco. Tiu diktatoro volis malaperigila katalunan lingvon.

La konduto de Vidal Quadras estas stranga, sed la historiomontras ke en „iu popolo estis uloj, kiuj agis kontraμ sia pro-pra lando.

Martí Guerrero

Ankoraµfoje pri prepozicioj

Jean-Marie Ries demandas sin “Kiu rajtas kion?” (LOdE,2007, ¹1, p•. 16) Nu, prava demando. Kaj li pravas per/kunla sama pravo de „iu alia. Mi konstatas, ke li bone (kaj rajte)defendas sin. Sed kontraμ kio aμ kiu? Tiu rimarko mia tute neestis intencita por publikigo. Nur persona pasema impreso.Mi dankas s-ron Ries, „ar li atentigas min pri la neceso estipli singarda. Mi supozas, ke lia lasta frazo validas ankaμ porli, rilate mian “romanon”. Do mi •ojas, reciproke.

¤uste la prepozicioj, en Esperanto multe pli logike kajlaμsence uzataj ol en etnaj lingvoj, tamen lasas limkazojn sensolvo. Influas nin, kion ni lernis. Prave, “ludi kun” estasZamenhofa. Do •usta! Tamen lernolibroj ofte insistas pri“per”. Kaj en PIV trovi•as ankaμ ekzemploj: ±onglisto, kiuludas per ponardoj; ludi per vortoj.

Ries pensis: Mi ludas (per miaj manoj) kun la piedfingroj.Nu jes. Sed momente de mia rimarko mi pensis pri alia opo-zicio: kun (kune kun) / per, „ar ja oni edzi•as, parolas, iras,man•as, ludas kun partnero. Eble tio blindigis min, sed per-sone mi ankoraμ skribus: Li ludis kun kamaradoj per pilko.

Christian Declerck

Bulgaroj kaj rumanoj nun rajtas paroli siajn proprajn lingvojn enBruselo.

12 Tribuno

Ne detruu miajn cirklojn!

Lech Piotrowski — prezidanto de la Varsovia Filio dePEA kaj multaj •iaj membroj — kiel li skribas, plej rajtepovas rezigni pri abono de La Ondo kaj plua popularigado dela revuo (LOdE, 2007, ¹1, p•. 16). La fakto mem okulfrapasjam pro analogio al re•o, kiu mortigis heroldon de malbonanova±o.

Pli interesas, ke tiu „i publika deklaro aperas en momentokiam esperantistoj amase protestis kontraμ la fermo de laEsperanto-redakcio de Radio Polonia pro politikaj ideologiajkialoj, kion permesis tiu „i registaro. Pri tio temas en la arti-kolo de Komitatano Z publikigita en la decembra Ondo.

La argumentado de la malabonanto evitas iujn ajn esen-cajn klarigojn. Laμ li la aμtoro atakas la polan registaron: egearogante, malrespekte, nekredeble krude, brutale, ofendantemultajn membrojn. Oni povas rimarki, ke malfacile estusricevi pli akran bildon de pensadmaniero, en kiu ne gravasenhavo, sed gravas sentoj, kiujn •i elvokas.

Kiel polo, leginte pri la “atako” mi ekhavis unue patrioti-sman impreson, ke mi devas rapidi kun helpo, „ar “ili batasniajn”. Sed kontrolinte la tekston de Komitatano Z, mi tran-kvili•is. Tiuj “niaj” malbone pritaksis la situacion. Por ili“atako” signifas specifan stilon de la teksto de Komitatano Z,siavoje esence principe trafa. Malgraμ tio, ili — kun prezi-danto L. Piotrowski — ne alfrontis la problemojn. Nekontraμargumentis, ke politiko gvidanta al nuligo de gravaelemento de la Esperanta amaskomunikado, kaj nacia polakulturo, ne devas esti ligita kun pola estraro.

“Mortiginte” la revuon, malabonanto povas konservi siansenton de heroa viktimo. Heroa, „ar ne ektimis “atakon”.Viktimo, „ar ekestis ofendita pro ne deca konduto, stilo, de laaμtoro. La precedenco montras paradokson de bonintencoj.Jen en la esperantisto venkas senkritike komprenata›tat-nacia identeco. Rezulte li i•as nekapabla agi baze de siapropra Esperanta identeco, tro malforta.

La kazo de L. Piotrowski montras bezonon ekzistantan nenur „e esperantistoj: lerni esence politike diskuti e„ akre kunalipensantoj, same kiel superi pensadon per sentoj. Sur tiu „ivojo ne helpas •isnuna neμtraleca fono de UEA, malproksi-ma de politikumeco de apartaj esperantistoj kaj iliaj revuoj.La politikan defion rilate al Esperanto la malabonanto reduk-tas al politika pritakso de la nacia estraro. Tiel li evitas nunandemandon pri kunligo de politiko kaj Esperanto. Al aμtoroj,kiuj informas lin pri praktikaj problemoj de dan•era agado depolitikistoj en Esperanta sfero, li ›ajnas nur sindefende diri:ne detruu miajn cirklojn!

Zbigniew Galor

Ni rajtas nin defendi

Forte mi miris la sintenon de Lech Piotrowski, kiu nekapablas vidi la aferojn lige kun Pola Radio sobre kaj klare.Iuj poloj ±etis koton kontraμ viza•ojn de multaj fidelaj ge-amikoj de Pollando kaj la pola popolo. Tamen mi ›atas Pol-landon, •iajn civitanojn, kvankam iu Lech Piotrowski naiveatakas presti•an revuon La Ondo de Esperanto.

Varsoviano Antoni Grabowski esprimis sin jene: “Se venusankoraμ ventegoj, batal’, / Ni estas jam bone harditaj; / Espe-ron ne venkos la fajro, nek ›tal’. / Nek ies perfidoj subitaj”.

Ni rajtas nin defendi kontraμ kruelaj nuntempaj atakantoj,kiuj trompas kaj perfidas sian propran patrujon, kiun alte tak-sas aμskultantoj de Esperanto-elsendoj el Varsovio. “Ho, miakor’”!

Jorma Ahomäki

Kial tiaj uloj subtenas Esperanton?

Evidenti•as ke Targalski estas nur unu el la iloj de laekstrem-dekstrula nuntempa registaro de Pollando, vereretroira por lando membri•anta en la Eμropa Unio. En LaOndo de Esperanto aperis en decembro artikolo de Komitat-ano Z en kiu, rilate al la afero Pola Radio, li diris interalie:

“Ne estus perdo ne plu aμdi propagandon de registaro, kiuestas unu el la plej mallumaj en Eμropo kaj honto por EU, kiukokete lekcias al aliaj pri demokratio kaj esprimlibero. Espe-rige ja estas, ke poloj mem ekhontas pri siaj estroj, kies popu-lareco jam multe falis”.

Nu, en la januara numero de La Ondo elmontras sian indi-gni•on pro tiu atako al la pola registaro s-ro Lech Piotrowski,prezidanto de la Varsovia Filio de PEA, kaj anoncas la mal-abonon de tiu filio al la revuo.

Oni komprenus tiun reagon, se La Ondo estus rekte ata-kinta la polan nacion, sed temas nur pri kritiko al tiesekstremdekstreca registaro, kiu favoras ulojn kiaj Targalski.Do, ›ajne la esperantisto Lech Piotrowski estas tre kontentakun sia retroa registaro, kiu, krom la murdo de la Esperantajelsendoj de Pola Radio, nun anstataμotaj per minusvalorigitaprogramo nur interreta, ofertis al la eμrop-unianoj perlojnkiaj la polica persekuto al geja manifestacio en Poznano, lasubteno al la mortopuno far la Prezidento, la saboto de laekonomiaj konversacioj de EU kun Ruslando, la preparo dekontraμ-abortiga le•o, ktp ktp.

Mi miras pri esperantistoj tiom malkongruaj kun laZamenhofa idealo. Kial tiaj uloj tamen subtenas Esperanton?

Dario Rodriguez

‚iu vidas, kia estas la „evalo

Via revuo estas tre ›atata de nia malgranda esperantistarondo en E³k; •i estas vere sendependa, aperiganta diversajnvidpunktojn pri la aferoj mondaj kaj esperantaj.

Treege mirigis min la letero de miaj samlandanoj el Varso-vio, kiuj sentas sin ofenditaj pro la opinio de Komitatano Z.pri nia registaro. Sed … “„iu vidas, kia estas la „evalo”, —diras nia proverbo. Do ne nur unusola Komitatano Z. “malre-spekte kaj arogante” atakas polajn aμtoritatojn. Se oni tiama-niere aliros „ies alian opinion ol la propra, oni devas senti sinofendita fare de multaj aliaj revuoj, kaj ne nur Esperantaj.Post la selektado restos por la “ofenditaj” eble du? tri? kel-kaj? revuoj, indaj por legi.

Dorota Burchardt

Ni esperas, ke veteranaj varsoviaj esperantistoj plu legos La Ondon,almenaμ kiel individuaj abonantoj. (Fotis Mariusz Majewski)

Tribuno 13

Por konkreta solidareco

Mi gratulas al vi pro la bona kaj multflanka enhavo. Samemi tre bedaμras, ke abonantoj ofendi•as pro certaj artikolojkaj foje e„ malabonas vian revuon.

Unu el multaj elementoj de demokratio estas, ke ekzistasdiversaj opinioj kaj ke oni povas sen•ene esprimi ilin, tion„iu leganto devas elteni. Aliflanke li/›i rajtas sendi siankontraμan respondon al la redaktoro. Feli„e tio ofte „e LOdEjam okazis kio pruvas, ke en •i regas sana atmosfero.

Ankaμ mi mem tre ofte havas tute alian vidpunkton kom-pare al la redaktoro aμ aμtoro de certaj artikoloj kaj kompren-eble koleri•as.

Krome, kaj tio estas tipa afero de Esperanto-movado,kion ni neniam forgesu: •enerale niaj revuoj nur dependas deniaj abonantoj kaj ne de iu ekonomia potenco, kiu ka›ite kajper mono stiras la enhavon de publikaj medioj en niaj socioj.

Do, niaj Esperanto-revuoj tre bezonas la konkretansolidarecon de ni „iuj ke ili estu kaj restu. Mi kore invitastiujn, kiuj planas „esi abonon, ke ili revenu al la legantaro.

Werner Pfennig

Por pli fakto-ri„aj recenzoj

En la januara numero de La Ondo min malagrable surpri-zis du recenzoj.

La unua, fare de Alen Kris pri Etimologia vortaro depropraj nomoj preskaμ nenion diras pri la enhavo kaj lastrukturo mem de la libro (miaopinie sufi„e originala): 1–2frazoj en pli ol duonpa•a artikolo ne estas multe, „u ne?Signife pli grandan parton okupas citado de la antaμparoloal la libro kaj iom stranga lamentado pri tio, ke la informojpri la antaμa verko de A. Cherpillod (Konciza etimologiavortaro de Esperanto) atingis la recenzinton tro malfrue (elkio estas tirataj la signifoplenaj konkludoj pri “manko depropono kaj malforto de la servaj mekanismoj” en Esperant-ujo). Strange, ke la recenzinto, aplombe fanfaronanta pri lafakto, ke li parolis Esperante jam 10 jarojn antaμ la esperan-tisti•o de B. Wennergren (aμtoro de PMEG, detale miskriti-kita de A. Kris kelkajn monatojn antaμe), ne kapablas foli-umi la revuon Esperanto, kiu aktive reklamis ambaμ librojnde A. Cherpillod dum multaj monatoj. ‚u ne tro senbazas lalamentoj?

La dua recenzo — de Glebo Malcev pri la disko Super-nova — same ne ri„as je faktaj informoj pri la recenzataobjekto. Kompense la aμtoro elsputas la sinlaμdajn komen-tojn (“kial mi „iam unuafojas?!”), uzante la lingva±on iompucan kaj tute netaμgan, miaopinie, por la revuo kiel LaOndo. ‚u ne tro sensenca recenzo?

Mi estus •oja, se la recenzantoj konsiderus la fakton, kela pa•oj de la revuo ne estas loko por elmontri siajn ambi-ciojn kaj pretendojn, ke la revuo estas nek lamentejo nekstil-retorto. Tiuokaze la recenzoj i•os pli fakto-ri„aj kaj larevuo — e„ pli bonkvalita.

Pavel Mo±ajev

Oficialaj informoj de la Akademio

Numero 6 2007 01 21La Akademio de Esperanto ±us vo„done aprobis la jenan

raporton de la Sekcio pri prononcado (33 akademianoj vo„-donis jese, 5 nee kaj 1 sindetene).

Pri apartaj teknikaj bezonojrilate al niaj alfabeto kaj ortografio

La Akademio de Esperanto konfirmas sian pozicion, jamesprimitan en 1982, ke la ortografio de Esperanto, kiel •iestas prezentita en la Fundamento de Esperanto, konformasperfekte al la karaktero de la lingvo, kaj ke neniu ›an•o estasnecesa aμ dezirinda.

Nur kiam la cirkonstancoj ne permesas uzi la •ustajnsupersignojn, kaj kiam pro apartaj bezonoj la Fundamentaanstataμa skribsistemo (ch, gh, hh, jh, sh, u) ne estas oportu-na, oni povas anstataμigi la supersignajn literojn per aliajsignoj aμ signokombinoj. Tian anstataμigon, kiam •i estasnura teknika rimedo, ne celanta reformon de la ortografio deEsperanto, kaj kiam •i neniel kaμzas konfuzon, oni ne rigar-du kiel kontraμ-Fundamentan.

Ekzistas ankaμ aliaj cirkonstancoj, kiam nia lingvo estasprezentata alimaniere ol per la normala skribo, ekz. en steno-grafio, morse, brajle, per fonetika transskribo k.s., kaj kiamteksto Esperanta estas konservata aμ transsendata elektroni-ke en cifereca formo laμ diversaj kodsistemoj, kaj ankoraμaliaj similaj okazoj. Ankaμ tiajn manierojn skribi, transskribiaμ prezenti nian lingvon oni ne rigardu kiel kontraμ-Funda-mentajn.

Geraldo MattosPrezidanto de la Akademio de Esperanto

La „i-antaµa Akademia deklaro estas kompletigo de lajena rezolucio publikigita jam en 1982:

Pri niaj alfabeto kaj ortografioLa Akademio de Esperanto notas kun forta malaprobo diver-

sajn proponojn, inter si malsimilajn, ›an•i aμ modifi la ortogra-fion de Esperanto.

La Akademio konstatas, ke neniu ortografia ›an•o estasnecesa aμ dezirinda, aμ en ligo kun modernaj presma›inoj aμkomputma›inoj, por kiuj •ia ortografio estas tiel same oportunakiel la ortografioj de aliaj lingvoj, aμ pro ia ajn alia motivigo.

La ortografio de Esperanto estas integra parto de la historiokaj kulturo de tiu lingvo, kaj konformi•as perfekte al la karakte-ro de la lingvo. Iu ajn ortografia ›an•o nur kompromitus la ling-von kaj ties tradicion.

Pro tio la Akademio de Esperanto konfirmas, ke la sola alfa-beto de Esperanto estas tiu de la Fundamenta Gramatiko, al kiualdoni•as samloke jena rimarko: “Presejoj, kiuj ne posedas laliterojn „, •, †, ±, ›, μ povas anstataμ ili uzi ch, gh, hh, jh, sh, u”.

Por la Akademio, ties Prezidanto,William Auld

15 jan 2007 en la a•o 98 jaroj forpasisd-ro Yamazoe Saburoo (1908-2007)

meritplena profesoro instruinta medicinon en kelkaj uni-versitatoj; esperantisto ekde 1928, aktivulo de la GunmaEsperanto-Societo, aμtoro de Angla-Esperanta kaj Espe-ranta-Angla Medicina Terminaroj, laμreato de la premioOssaka de la Japana E-Instituto, honora membro deUEA.

LeterkestoLa Ondo de Esperanto estas impona e„ por la neesperantista

publiko, enhavori„a, interesa kun multaj bildoj, e„ koloraj,presita sur bonkvalita papero. Gratulon! Mi •ojas, ke mi povosmontri •in en nia (bedaμrinde) malmultnombra Esperanto-klubo, kiu kunvenas nur unufoje monate.

Vlastimil Novobilský (‚e†io)

Prokrasto de la januara kajero de La Ondo de Esperanto??Por mi, ne estas prokrasto, kiam la kajero aperas en mia leter-kesto la 15an de la koncerna monato. Mi gratulegas al la skipo,kiu, malgraμ gravaj san-problemoj, akurate redaktis la revuonkaj mi bondeziras por 2007.

Louise Marin (Francio)

14 Kulturo

Eldonado en Esperantujo: jaro 2006Revuo de Aleksander Kor±enkov

1991–2000,sume aμ avera•e

2001 2002 2003 2004 2005 2006

Nombro de libroj en/pri Esperanto 2107 222 174 224 183 159 204

Suma pa•onombro de „iuj libroj 251.276 31.520 26.451 28.424 27.295 23.780 30.078

Nombro de la eldonintoj 650 109 95 133 103 87 114

Avera•a pa•onombro de unu libro 120.3 142 152 127 149 149 147

Avera•a prezo de unu libro �8,22 �11,2 �11,6 �10,3 �10,8 �12.7 �11,7

Lernolibroj, vortaroj pri Esperanto 296 32 43 42 25 19 32

Originala beletro 258 21 18 24 21 14 23

Traduka beletro 458 57 18 32 45 40 35

Planlingvistiko, esperantologio, ling. 229 26 19 15 13 22 21

Esperanto: historio, movado k.s. 241 21 42 33 32 27 29

Politiko, historio, filozofio, socio 166 22 11 28 21 22 29

Scienco kaj tekniko, terminaroj 182 17 8 16 10 4 10

Religio 105 6 10 17 6 6 13

Aliaj temoj 172 20 5 17 10 5 12

Manko de kontinueco estas karakteriza trajto de nia ama-tora lingvokomunumo, kies pluekzistadon garantias neniuformala kadro. Pro malapero de gazeto aμ asocio, pro kabeoaμ forpaso de gvidanto aμ responsulo, e„ pro malfavora kon-junkturo, en Esperantujo pluraj utilaj projektoj „esas.

Tamen estas esceptoj. Ekzemple, post kiam en 1990 Hun-gara Vivo estis fermita, La Ondo de Esperanto reprenis •ianregulan prezentadon de la Esperanta libroproduktado. Samekiel la legenda budape›ta gazeto, nia referenco estas larubriko Laste Aperis en la revuo Esperanto, kiu registras„iujn librojn, kiujn la Libroservo de UEA ekvendis en laaktuala jaro, sendepende de la eldonjaro. ‚ar ne „iu eldonitalibro estas vendata de UEA kaj „ar ne nur fre›e eldonitajnlibrojn •i ekvendas, ni aperigas ne nur jartabelojn, sedankaμ resumajn tabelojn, kiuj estas pli reprezentaj.

Do, nia „iujara raporto konsistas el tabeloj kurantaj kajresumaj, kaj el komentoj. Nu, ankaμ la komentoj foje simi-las al tabeloj, kaj eble utilas ripeti kelkajn el la pasintjaraj.Ekzemple, antaμ unu jaro mi skribis: “159 libroj estas la plejmagra rezulto en la lastaj kvin jaroj, ankaμ la sumapa•okvanto (23 mil 780 pa•oj), sed la sperto diras ke tioapenaμ estas signo de malforti•o de la esperantista eldona-do, kaj ke post unu jaro ambaμ nombroj kreskos”. (Vidu,ambaμ kreskis tre kontentige.)

“En la resuma tabelo vi povas mem vidi „ion, sed eble nikomparu kun la stato antaμ kvarona jarcento, kiam Esperan-to, laμ kelkaj, estis floranta: en 1980 surmerkati•is 132libroj sur entute 15.091 pa•oj”. (Multe malpli ol en 2006.)

El la 204 libroj 94 libroj aperis en 2006, 72 libroj en2004, kaj po kelkaj libroj en antaμaj jaroj “kun atentindaescepto de la jaro 1993, kiu „i-jare grave influis la statisti-kon…” Por ne daμrigi tro longe, temas pri tiujaraj represojde diverstemaj franclingvaj artikoloj de Edmond Privat.Danke al ili Libro-Mondo (foje kunlabore kun Ar†ivaroEdmond Privat) pro siaj malnovaj represoj denove estassupre en la jar-tabeloj.

Se temas pri “veraj libroj”, plej multe eldonis UEA, kiudo sekvas dualoke „i-jare kaj sume.

2006. Libroj 2006. Pa•ojLibro-Mondo (PL) . . . . . . . 13 Libro-Mondo . . . . . . . . . . . 2464UEA (NL) . . . . . . . . . . . . . . 11 KAVA-PECH. . . . . . . . . . . 1315Impeto (RU) . . . . . . . . . . . . . 8 Arhivaro E.Privat . . . . . . . 1304KAVA-PECH (CZ) . . . . . . . . 8 UEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1260FEL (BE) . . . . . . . . . . . . . . . . 7 FEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1169Flamo (PL) . . . . . . . . . . . . . . 6 Impeto . . . . . . . . . . . . . . . . 1118Hejme (PL) . . . . . . . . . . . . . . 6 Mondial (US). . . . . . . . . . . . 877Arhivaro E.Privat (CH). . . . . 5 W.Nüesch (CH) . . . . . . . . . . 777Edistudio (IT) . . . . . . . . . . . . 5 Edistudio . . . . . . . . . . . . . . . 772S.E.S. Lorenz (BR) . . . . . . . . 5 S.E.S. Lorenz. . . . . . . . . . . . 734

Pri la 16-jara periodo nenio aldonendas al la pasint-jarakomento: “La privata eldonejo de Tomasz Chmielik,Libro-Mondo … nun estas la plej aktiva libroproduktanto enEsperantujo dum la lastaj 15 jaroj. Oni vidas, ke nur 5 eldo-nejoj aperigas avera•e almenaμ unu libron „iusezone”.

1991-2006. Libroj 1991-2006. Pa•ojLibro-Mondo. . . . . . . . . . . 127 Libro-Mondo . . . . . . . . . . 16587UEA. . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 UEA. . . . . . . . . . . . . . . . . 13265FEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 FEL . . . . . . . . . . . . . . . . . 12727Fonto (BR) . . . . . . . . . . . . . 74 Arhivaro E.Privat . . . . . . 12553Sezonoj . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Ludovikito (JP) . . . . . . . . 12085KAVA-PECH . . . . . . . . . . . 54 Fonto . . . . . . . . . . . . . . . . 11273Arizona Stelo (US) . . . . . . . 52 Sezonoj . . . . . . . . . . . . . . 10218Impeto . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 ‚EE . . . . . . . . . . . . . . . . . 10161Bero (NL) . . . . . . . . . . . . . . 51 KAVA-PECH. . . . . . . . . . . 9241‚EE (CN) . . . . . . . . . . . . . . 51 Impeto . . . . . . . . . . . . . . . . 7650

La landliston denove influis la kongreso. Italio estas en launua triopo. Sed “… la Universala Kongreso mobilizas lamovadon antaμ kaj dum la kongreso, sed post la kongresokutime venas meritita ripozo. Tiel estis en 2003 en Svedio(11 libroj en la kongresjaro 2003, nur 1 en 2004, neniu en2005) kaj en ‚inio (12 libroj en la kongresjaro 2004, neniuen 2005), sed la litovia kazo estas aparta, „ar la eldonado tiesekvas planon. Litovio certe konservos ankaμ venontjaresian dignan lokon en la landodeko”. Nu, Litovio kun 7 librojdividas kun Belgio, Japanio kaj Slovakio la lokojn 10-13.

Kiuloke estos Japanio kaj Italio post unu jaro?

Kulturo 15

2006. Libroj 2006. Pa•ojPollando . . . . . . . . . . . . . . . 31 Pollando. . . . . . . . . . . . . . . 4684Nederlando . . . . . . . . . . . . . 17 Italio. . . . . . . . . . . . . . . . . . 2809Italio . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Ruslando . . . . . . . . . . . . . . 2334Ruslando . . . . . . . . . . . . . . . 15 Svislando . . . . . . . . . . . . . . 2233Francio . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Nederlando . . . . . . . . . . . . 2000Svislando . . . . . . . . . . . . . . . 11 Germanio . . . . . . . . . . . . . . 1839Brazilo. . . . . . . . . . . . . . . . . 10 USA . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1656‚e†io . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 ‚e†io . . . . . . . . . . . . . . . . . 1597Germanio. . . . . . . . . . . . . . . 10 Brazilo . . . . . . . . . . . . . . . . 1440Belgio k.a. . . . . . . . . . . . . . . . 7 Belgio. . . . . . . . . . . . . . . . . 1169

En la pasint-jara frazo pri la resuma tabelo (“La resumajlando-tabeloj preskaμ ne ›an•i•as. Germanio kaj Franciorestas la plej aktivaj kaj movade kaj eldone, kvankam Pol-lando „iam proksimi•as al Francio”.) oni povas uzi impeteanstataμ „iam. Al tio kontribuas ne nur Libro-Mondo — en„i-jara pinta eldonejo-deko tri reprezentas Pollandon. Se larepresitaj gazet-artikoloj plu estos registrataj, ni vidos Pol-landon en la dua loko. Krome, Ruslando devancos Brazilon.

1991-2006. Libroj 1991-2006. Pa•ojGermanio. . . . . . . . . . . . . . 309 Germanio . . . . . . . . . . . . . 37600Francio . . . . . . . . . . . . . . . 279 Francio. . . . . . . . . . . . . . . 34279Pollando . . . . . . . . . . . . . . 274 Pollando. . . . . . . . . . . . . . 30994Nederlando . . . . . . . . . . . . 224 Japanio. . . . . . . . . . . . . . . 30339Brazilo. . . . . . . . . . . . . . . . 184 Ruslando . . . . . . . . . . . . . 26144Ruslando . . . . . . . . . . . . . . 183 Brazilo . . . . . . . . . . . . . . . 25600Japanio . . . . . . . . . . . . . . . 162 Nederlando . . . . . . . . . . . 23540USA. . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Svislando . . . . . . . . . . . . . 19818Italio . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Hungario . . . . . . . . . . . . . 18199Hungario . . . . . . . . . . . . . . 117 Italio. . . . . . . . . . . . . . . . . 17672

66 libroj enhavas indikon pri tradukiteco. Plej multe nianlibraron ri„igis la germana lingvo, el kiu aperis 7 tradukoj.Po 6 tradukoj estis eldonitaj el la lingvoj angla, franca, itala,litova, pola kaj el Esperanto. Sed “… la angla plurestas en lasupro por la jaroj” 1991–2006: Angla 125 libroj, franca 107,germana 92, Esperanto 66, rusa 60, pola 48, jida kaj portu-gala po 44, „ina 43, japana 37, itala 32 ktp.

Fine: la pasint-jara konkludo, kies ripeto konfirmas •in:«Mi ne ju•as „i tie pri la kvalito de la libroj — por tio

necesas legi ilin, sed ne la eldonindikojn en Laste aperis.Tamen, legante la librolistojn, mi „iam miras, kiom malsi-milas ili al la kutima oferto en la ordinaraj librovendejoj.Vidu mem: dum la jaro 2005 en Esperantujo surmerkati•isneniu libro por tiuj kiuj uzas komputilon; … neniu libro priaμtomobiloj, televidiloj kaj po›telefonoj; neniu libro tekni-ka … neniu libro pri hejma mastrumado; neniu libro poragrikulturistoj; neniu libro por eldonistoj kaj redaktoroj…

… sed ni povas fieri, ke en neniu alia homa lingvo aperastiom da libroj … pri Esperanto.»

Bonvolu pardoni la petolan ripetadon. Se post unu jaronovaj tendencoj ne estos videblaj, la statistiko aperos (pre-skaμ) senkomente.

Internacia

Foto-

konkursoLa Ondo de Esperanto organizis en 2006 la naμan Inter-nacian Fotokonkurson. Partoprenis 71 fotoverkoj de 20aμtoroj el Germanio, Finnlando, Italio, Kanado, Kroa-tio, Nederlando, Pollando kaj Ruslando.

La 14an de januaro 2007 la ju•komisiono anoncis larezulton:

1a premio (� 50 kaj abono de La Ondo de Esperanto):Mauricio Bolesnik (Italio).

2a premio (� 25 kaj abono de La Ondo de Esperanto):Olga ‹ipovalenko (Ruslando) pro “Glaciaj kaskadoj”.

3a premio (abono de La Ondo de Esperanto): RonaldoBijtenhoore (Nederlando) pro “Ventiladotuboj” kaj “Mar-nebulo”.

Laµdaj mencioj: Mauricio Bolesnik (Italio); JessikaDehms (Germanio) pro “Ilekso dum malvarma vintra mate-no”; Adeltraut Henning (Germanio) pro “Stranga frukt-eto”; Jurij Kajun (Ruslando) pro “Respegulo de la aliamondo”; Alekseo Kozlov (Ruslando) pro “Mortmara sun-subiro”.

Specialan premion (� 50 kaj abono de La Ondo deEsperanto) pro la plej bona foto pri la temo Naturo ricevasAlekseo Kozlov (Ruslando) pro “Papilietoj”.

Laμ la regularo de la konkurso, la organizantoj •is la31a de decembro 2008 havas ekskluzivan rajton uzi „iujnricevitajn fotojn en papera kaj elektronika formo kaj enekspozicioj.

Dankon al la partoprenantoj!Gratulon al la laµreatoj

Halina Goreckasekretario de la konkurso

AnoncetojGimnaziaj 13–14-jaraj lernantoj el Sankt-Peterburgo

ser„as leteramikojn. Ni komencis lerni Esperanton kaj vo-lus korespondi kun alilandaj lernantoj. Ni •ojos respondi alviaj leteroj kaj rakonti pri ni! Ni atendas viajn paperajn kajelektronikajn leterojn.� 197183 Sankt-Peterburg, ul.Savu›kina 1/2 kv.7,

Semikras A.V., Ruslando� alejia@yandex.ru.

Internacia desegno-konkurso por infanoj (6–15-jaraj) priPaskaj eventoj, pri la Pasko mem aμ pri iu interesa eventookazinta al ili Paske aμ printempe, aμ pri printempo mem.Limdato: 1 apr 2007.� S-ino Gabriella Blanár, Vila•estra Oficejo, HU-3379

Egerfarmos, Dózsa Gy. u. 1., Hungario-Magyarország.

Ni dankas pro la gratuloj okaze de la Kristnasko kajNovjarfesto kaj pro la kortu›aj sandeziroj! (HaGo, AlKo)

Koran gratulon kaj varmajn bondezirojn ni sendas al niabrusela korespondanto Dafydd ab Iago okaze de lia patri•o!Lia filo

Aran Iago ap Dafydd Hernandez.

naski•is la 3an de januaro je 18h24.La Ondo de Esperanto

16 Kulturo

El “Mia jarcento”de Günter Grass

En 1999 aperis Mia jarcento de Günter Grass — centmallongaj rakontoj, mozaikeroj de la 20a jarcento. Elmalsamaj perspektivoj aperas malsamaj personoj: simpatiajkaj malsimpatiaj, krimuloj kaj viktimoj, viroj kaj virinoj. Tiujrakontetoj ligi•as intime kun la germana historio, kaj finfineel la bunta †aoso aperas plena bildo de nia dudeka jarcento.Jam kvin „apitroj el Mia jarcento aperis en La Ondo deEsperanto, elektite kaj tradukite de Wolfgang Kirschstein.Nun ni proponas la sesan.

1907

Fine de novembro forbrulis la laminigauzino „e la Cellea ‹oseo — totala per-do. Kaj ni estis tiom vervaj. Sen men-sogo: 36 mil diskojn ni elsputis „iutage.Oni kvazaμ ›iris ilin el niaj manoj. Kajla vendosumo de nia gramofona sorti-mento kreskis •is 12 milionoj da mar-koj. Speciale bone iris la komerco, „arni en Hanovro ekde du jaroj stampisdiskojn, kiuj estis ludeblaj de ambaμflankoj. Tio ekzistis cetere nur en Ame-riko. Multe da militista sonego. Nurmalmulte por kontentigi pli altnivelajngustojn. Sed tiam sukcesis Rappaport,tio estas mia modesta persono, persva-di Nellie Melba, la “granda Melba” alsurdiskigo. Komence ›i iomete farisceremoniojn, ekzakte kiel poste ‹alja-pin, „ar tiu terurege timis, ke li pro tiudiabla±o, kiel li nomis nian plej novanteknikon, povus perdi sian veluranbasvo„on. Josef Berliner, kiu kune kunsia frato Emil jam antaμ la jarcento-

›an•o estis fondinta Germanan Gra-mofonkompanion en Hanovro kaj postetranslokis •in al Berlino kaj havisioman riskon kun nur 20 mil markoj dafonda kapitalo, diris iun belan matenonal mi: “Paku viajn valizojn, Rappaport,vi devos forvoja•i al Moskvo kaj iel —ne demandu min kiel — persvadi tiun‹aljapin”.

Sen mensogo! Mi envagoni•is en laplej proksiman trajnon sen troa pakadokaj kunportis niajn unuajn ›elak-diskojn, tiujn kun Melba, kvazaμ gast-donacon. Kia voja•o! ‚u vi konas larestoracion Jar? Elstara! Estis finfinelonga nokto en tiu aparta „ambro. Unueni trinkis vodkon el akvoglasoj, •iskiam Fjodor krucosignis sin kaj ekkan-tis. Ne, ne tiun brilan kanton el BorisGodunov, sed „iam tiujn pia±ojn, kiujn„antas la mona†oj per siaj abismopro-fundaj basoj. Tiam ni ›an•is vodkon al„ampano. Sed nur je aμrori•o li sub-skribis la kontrakton, plorante kajdaμre farante krucosignojn. ‚ar mi

lametas ekde la infana•o, li ver›ajne enmi, kiam mi persvadis lin subskribi,vidis la diablon. Kaj li subskribis nur,„ar tenoro Sobinov jam estis en niakomerco, kaj tial mi povis prezenti al litiun kontrakton, kvazaμ kiel modelon.‚iukaze, ‹aljapin estis nia unua veradiskostelulo.

Tiam „iuj venis: Leo Slezak, Alle-sandro Moreschi, kiun ni registris kiella lastan kastriton. Kaj tiam mi sukcesisen la hotelo di Milano (nekredeble, miscias, „ar je unu eta•o super la morto-„ambro de Verdi) ordigi la unuajn regi-stradojn kun Enrico Caruso, dek ariojn!Kompreneble kun ekskluziva kontrak-to. Baldaμ ankaμ Adelina Patti kaj tielplu kantis por ni. Ni liveris diskojn al„iuj regnoj. La angla kaj la hispanare•aj familioj estis inter niaj regulajklientoj. Kaj kio koncernas la domonRothschild, tiam Rappaport per kelkajtrukoj e„ sukcesis forpeli la usonanliveriston. Tamen mi, kiel komercistode diskoj, komprenis, ke ne utilis restije ekskluziva nivelo, „ar nur kun laamaso oni faras komercon, kaj pro tionecesis malcentri•i por per pliaj stamp-fabrikoj en Barcelono, Vieno kaj — senmensogo! — en Kalkuto esti daμrekonkurenckapabla sur la monda mer-kato. Tial la brulo en Hanovro ne estiskompleta katastrofo. Sed tamen tio„agrenis nin, „ar ni komencis tre mode-ste „e la Cellea ‹oseo kun la fratoj Ber-liner. Certe, ili estis geniuloj, kaj mi nurkomercisto de diskoj, sed Rappaport„iam sciis: Per la disko kaj la gramo-fono la mondo reinventas sin. Tamen‹aljapin „iam faris senlime la sennom-brajn krucosignojn antaμ „iu registro.

Tradukis el la germanaWolfgang Kirschstein

Sakra±-konkurso!Oni tre malofte sakras en esperanto, multe malpli ofte ol en naciaj lingvoj. ‚u„ar esperantistoj ne estas sakremaj aμ pro limigita vortprovizo? ‚iukaze, ni›atus kreskigi la fivortprovizon de esperanto kaj tial invitas sendi al ni kiel ebleplej trafajn, vulgarajn, ofendajn kaj originalajn fivortojn. Uzu vian fantazion aμtraduku de alia lingvo. Nur unu kondi„o: La vortoj ne ataku unuopulojn.

La ju•komisiono konsistos el Jardar Eggesbø Abrahamsen (prezidanto deNEL kaj doktoro pri lingvistiko), Otto Prytz (akademiano kaj devene el la nor-da, plej sakrema parto de Norvegio) kaj Heming Welde Thorbjørnsen (prezi-dinto de TEJO).

La unua premio estos kvin K-diskoj de Vinilkosmo. La dua kaj tria premiojkonsistos el du kaj unu K-diskoj respektive. Sendu viajn kontribua±ojn plejmalfrue 1 apr 2007 al <nje@esperanto.no> aμ al NJE, Olaf Schous vei 18,NO-0572 OSLO, Norvegio.

Ni suspektas ke oni sakras tre malsimile en malsamaj lokoj, do ni esperasricevi fivortojn de multaj partoj de la mondo!

Norvega Junularo Esperantista

Kulturo 17

La gusto de la ‹ekspiragenio

William Shakespeare. La Vintra

Fabelo / Trad. el la angla, enkond.Humphrey Tonkin. — Rotterdam:Universala Esperanto-Asocio, 2006.— 154 pa•oj.

Jam multaj dramoj de ‹ekspiroaperis en esperantolingva traduko.Zamenhof mem la unua kontribuis altio, per sia traduko de Hamleto. Iujpostaj tradukoj de ‹ekspiro brilis, aliajmalpli imponas. Sed „i tiu tradukoestas vere inda reprezento de sia origi-nalo, kaj kelkarilate pli bona ol la ori-ginalo, „ar la nun tre arkaika vortuzadoen la ‹ekspira originalo anstataμi•asper modernaj vortoj Esperantaj, kiujne„ anglalingvano pli facile komprenas!

La vintra fabelo estas, kiel plejofte„e ‹ekspiro, bazita sur jam konatarakonto. La granda talento de ‹ekspi-ro, kiel de la antikvaj grekaj „efdrami-stoj, konsistis el majstra dramigo dejam konata rakonto, kombine kunmemre•isorata enteatrigo de la dramo,kun aktoroj kiuj ne nur repertuaris enlia kompanio, sed ankaμ kun kiuj lipovis konsulti por plej efike aperigiantaμ la spektantaro la dramon. Pro tiuunika oportuno, neniu el la dramoj de‹ekspiro havas vere definitivan tek-ston, „ar li aliigis tekstojn laμ la kapa-bloj de la aktualaj aktoroj, kaj reviziisdetalojn de la agado konforme al labezonoj estigataj de la teatra scenejo,la postuloj de la spektontoj, k.c. Tioparte klarigas iom da kongrueco enindividuaj dramtekstoj, sed samtempesubstrekas la vivimpreson kiun ilidonas.

‹ekspiro lokigis sian dramon en iunespecifa antikva epoko. Tio ebligis alli ignori geografiajn kaj kulturajn pro-blema±ojn, kiuj ekzistus se li volusprezenti la dramon kiel ian okaza±onde lia propra periodo. Ekzemple, lipovis atribui al la Re•o de Siciliohonoradon de la Orakolo de Apolonoen Delfoj (la vortoj de tiu Orakoloestas la turnopunkto en la intrigo de ladramo), aμ uzi la nomon de fama skul-ptisto parolante pri supozata statuo dela Re•ino de Sicilio.

Koncize: la Re•oj de Sicilio kajBohemio estas jam de sia juna•o inti-maj amikoj. Sed dum la Re•o deBohemio vizitas la Re•on de Sicilio, „itiu eksuferas ian frenezi•on, kaj erarekredas ke lia edzino amoras kun la

Re•o de Bohemio. Malgraμ „iuj ate-stoj kontraμaj, li pli kaj pli firme kre-das sian fantazia±on, •is li decidasmurdi kaj sian edzinon kaj la vizitan-tan Re•on. Amikaj korteganoj trovasnecese ka›e averti la Re•on de Bohe-mio, por ke li fu•u. Sekvas kelkaj neinversigeblaj agoj. Pro la stato de siapatro, la filo de la sicilia Re•o pereas;la Re•o enkarcerigas sian edzinon, kie›i naskas bebon, knabineton kiun liforsendas por ke ›i pereu lasita ensova•a pejza•o bohemia. La tuta landosicilia suferas.

Post iom da tempo la Re•o komen-cas dubeti pri sia kredo pri la malfide-leco de sia edzino. Sed lia menso resa-ni•as nur kiam senditoj al la Orakoloen Delfoj reportas la kredendan veron,eldiritan de tiu Orakolo: ke la Re•inoestis kaj restas fidela al li, ke lia fanta-zia±o ja estis freneza.

Sen lia scio, la Re•ino estas sukce-se ka›ata de amikoj; la forsendita bebi-no estas trovita kaj vartata de bohemia›afisto kaj lia familio. La ›afisto troviskun la bebo skriba±on de la Re•ino deSicilio, atestantan la veran devenon dela bebo, kune kun multaj oro kaj valo-ra±oj, kiujn li zorge konservas dum dekses jaroj. Ili servos kiel pruvo pri laorigino de la knabino.

La princo de Bohemio kaj la ›afistaknabino renkonti•as kaj ekamas unu laalian. Sed kiel povus re•a princo edz-inigi tiel malaltaklasan ›afistinon? Iliforfu•as al Sicilio, kie la idento de laknabino riveli•as. La du Re•oj reamik-i•as. La ka›ita Sicilia Re•ino estas

prezentata al ili per pretendo ke temaspri statuo pri ›i. La statuo revivi•as,„iuj feli„as, fini•as la dramo.

La intrigo de la dramo prezenti•as„efe en dialoga formo. La scenoj estasnelongaj, sed tre viglaj. La re•isoralerto de ‹ekspiro havis oportunon sinpruvi sur la scenejo, kaj sendube laspektintoj foriris de la teatro sentantela “katarsison” majstre efektivigitande tiu genia dramisto.

‚i tiu tragikomedio enhavas malplide la komikaj scenoj kiujn ‹ekspirokutimis uzi por malstre„i la emociojn.Nur unu rolanto, Aμtoliko, kiu aperasen scenoj de la kvara kaj kvina aktoj,vere ridigas la spektantaron de la dra-mo, kaj lia karaktero estas multe pliprofunde esplorata dum tiuj scenoj olni antaμsupozus. Lia „arlatana ludemone nur amuzas, sed ankaμ grave pro-gresigas la intrigon en la dua duono dela dramo.

Distra estas La Vintra Fabelo, kel-kafoje pensiga, sed „efe •i tiras laatenton kaj emocion de la spektanto.La granda sukceso de la traduko faritade Humphrey Tonkin ›uldi•as al liakapablo kuntreni la leganton per lanatura karaktero de lia redono de laparolado. Oni ne sentas ke oni legastraduka±on.

Per tio li transdonas al ni la gustonde la ‹ekspira genio; pli grandanlaμdon de traduko mi ne scias fari.

Donald Broadribb

Bonvolu korekti

En la rezulto de la literatura kon-kurso Liro-2006, publikigita en lajanuara kajero de La Ondo de Espe-ranto, bedaμrinde en›teli•is eraro.

Dimitrije Jani£i¢ laμreati•is en labran„o Originala poezio ne pro Mate-no, sed pro Ripetita renkonti•o.

Mi petas pardonon pro spuroj denia redakcia koboldo.

Bonvolu korekti la tekston en viaekzemplero.

Halina Gorecka

18 Kulturo

Ekskurse tra RusujoPu›kin, Aleksandr. Eµgeno Onegin:Versromano / Trad. el la rusa Valen-tin Melnikov; Enkond., koment.Aleksander Kor±enkov. — Kalinin-grado: Sezonoj, 2005. — 256 pa•oj.— (Serio Oriento-Okcidento; ¹40).

Eµgeno Onegin, versa romano ver-kita de Aleksandr Pu›kin en 1823–31,estas, laμ vortoj de la tradukinto Valen-tin Melnikov, “probable la plej elstaraverko de la tuta rusa literaturo”. ¤iaformala strukturo estas versa, kaj kon-sistas plejparte el 14-liniaj strofoj, krei-taj de Pu›kino speciale por „i romano,kun fiksaj rimo kaj verso-longo. Temaspri mejlo-›tona verko, kiu, se mi ne mis-komprenas, ne nur signifis definitivandignigon de la rusa kiel beletra lingvo,sed decide influis la postajn tendencojnen la rusa literaturo, aparte la socian re-alismon, tra la dek-naμa jar-cento •is larevolucio de 1917.

En •i la aμtoro priskribas fatalanamon inter splena dando nobela,Eμgeno Onegin, kaj Tatjana, fraμlino elkampara bieno. La rakontaj pecoj, faktenur parto de la romano, alternas kun li-rikaj ekskursoj, moraj kaj pejza•aj pri-skriboj, sociaj komentoj, amaj meditoj,diskutoj pri la poezia naturo aμ elvokojde gloraj historiaj eventoj en la rusa hi-storio. ‚i aμtoraj interludoj estas intimeplektitaj en la rakonta fadeno, kaj spe-gulas la verajn aμtorajn motivojn; la re-cenzanto, do, por laμe konformi al laverko, permesu al si digresion el siapropra pensujo…

Laμ ies malica difino, klasika±oestas verko, kiun „iuj opportune et im-portune laμdas, sed efektive malmultajlegas. ‚iu lingvo havas siajn klasika±-ojn, ver-›ajne senmortajn, kiuj sidas enmultaj hejmoj sur bretoj harmonie kunapudaj ornama±oj, estas instruataj enmez-lernejoj, iu-foje e„ kun apreco desentemaj gimnazianoj, kaj eldonataj enluksaj bindoj, bon-›ance kun ri„aj ko-mentarioj.

Mi mem regule turnas mian atentonal Donki†oto, klasika±o en la hispanalingvo, mia denaska, kiun mi ellegiskiel mez-lernejano: de tempo al tempomi revenas al •i kaj relegas „apitron, aμnur pa•ojn; kelk-foje, laμprefere, migustumas •in en la eleganta esperantavesto de Fernando de Diego: la ekscitajaventuroj, la vivaj dialogoj, la malicetode Cervanto, en bela esperanto aμ hi-spana, „iam ravas kaj katenas min.

Same mi faras „e disfojaj farnientojpri Gero, la antonomazia klasika±o dela eμska, mia nacia lingvo. ‚i lasta ta-men ege malsimilas laμ naturo: temas

pri asketa, ›im-odora man-libro porali-tempaj katolikaj bigotoj, eldonitaunua-foje en 1643. En •i, kiel en milojda ali-lingvaj skolastikaj verkojsam-epokaj, oni instruas piulojn pri lavojo al morala perfekti•o kaj beateco.Mi konservas kaj relegas la saman vo-lumon, kiun mi dense prinotis antaμ du-dek jaroj; tiam, kun fera volo de adole-skanto, mi decidis, eble ne tutemalprave, ke veran posedon de la eμskami povos akiri nur trinkante el originajfontoj, kiel Gero. Ties enhavon, kom-preneble, mi trovas mucide kaduka kajridinda, sed mi ›atas •in malgraμe; minallogas •ia pura kaj eleganta prozo, kiuankoraμ nun, post 364 jaroj, impresasnature flua kaj iel malarkaike imitinda.‚u ankaμ vi, leganto de LOdE, „erpussaman edifon el eventuala esperantaversio de mia plej ›atata eμsk-lingvalega±o? Dubinde.

La demando pri la valoro, des pliuniversala kaj sentempa, de la t.n. kla-sika±oj montri•as embarasa. Intence miprezentis du ekstreme malsamajn ti-pojn: unu-flanke Donki†oton, ankoraμamuzan, atento-kaptan majstro-verkonforme kaj enhave apreceblan, mi pen-sas, de internacia legantaro; kaj ali-flanke Gero, majstro-verkon, „i-kazepro meritoj pure lingvaj, de certa kultu-ro sed apenaμ interesan por fremduloj.

Melnikov faris virtuozan laboregondonante Eµgenon al esperanto. Li rive-li•as unua-ranga stilisto meritanta lo-kon inter niaj grandaj tradukistoj, sur-podie kun de Diego, Haupenthal aμPokrovskij. Mi apenaμ trovis formajnmalglata±ojn, kaj la ›ajnaj stum-blo-blokoj, disegaj tra la teksto,›uldi•as kredeble al Pu›kino mem, neal la tradukinto: ja „i lasta atentigas laleganton en enkonduko, ke se iu trovos“adasismon aμ tro banalan rimon, iom

strangan komparon, ›an•on de grama-tika tempo ktp. — [li] sciu, ke tiulokePu›kino uzis la samon”. Nu, eble iuopinios la tradukintan memfidonsam-nivela al lia virtuozo, sed„iu-okaze memestimo, se merita, neestas malmerita.

Sed eble la tubero, krom en la neka-pablo de la subskribinto, situas sur iomaliaj koordinatoj. Kulturaj varoj kajformoj, kiel ajn valoraj oni taksas ilinen difinita periodo, •enerale respondasal laμtempaj gustoj. Modoj kaj kordoj›an•i•as. Versa romano korsetita en lastrikta trud-kitelo de metriko definitivene kaμzas saman impreson nun kielantaμ du jar-centoj. Se aldoni•as abun-do da aludoj metaliteraturaj — ne mal-ofte al koteriaj plum-kunuloj — kajcelantaj la enga•on de simil-kordajsam-tempuloj — nu, mi dirus, ke la tutoprezentas ioman defion al hodiaμa ne-inicita leganto, des pli se nerusa.

Atute „e Eµgeno ni kalkulas je arti-sma esperantigo, klara en •eneralaj li-nioj, kiu tamen ne sukcesas ±eti lumonsur kelkajn obskura±ojn. ‚e tiaj okazojla senhelpa leganto povas nur vei simi-le al la protagonisto antaμ arda verso-torento de juna kaj amika poeto (p•. 41):

Eµgen’ sen granda intereso,ne tro sukcesa en kompren’,aµskultis tamen lin kun pen’.

Feli„e skrupulaj komentarioj deAleksander Kor±enkov, fine de la volu-mo, prilumas arkanojn kaj klarigas prihistoriaj fono, eventoj kaj aliaj ka›itajintencoj. Preterdire, se paroli pri arka-noj, Chris Long aperas kolofone kielunu el la prov-legantoj.

Inter verd-lingvaj tradukistoj, anko-raμ digresie, manifesti•as certa inklinoredoni el siaj propraj lingvoj verkojn nerigarde al ties intereso por internacia le-gantaro, sed nur rezulte el ilia gravecoen la propra naci-literatura historio.Influas ankaμ la cirkonstanco, ke tiajverkoj prezentas ne malofte stilajnkomplika±ojn, spite allogajn el traduki-sta vid-punkto. Ku›as la impreso,iu-foje prava, ke per tiaj esperantigojcizeli•as la presti•o kaj rimedoj de nialingvo, kvazaμ ekposedo de na-ci-literatura majstro-verko liverus sen-plie al esperanto ian plusan statuson.

Al „i kategorio mi senrezerve kal-kulas Reinhard Haupenthal, kiu sen-kompate trudas al sia trupo da legantoj— ve, ne legio! — preskaμ nur dek-naμ-jarcentajn romantika±ojn, fojeamuzajn. Oni ne miskomprenu min:ankaμ tio bonas, kaj „iu-okaze esperan-ta tradukisto, laboranta nur pro amo alla metio, rajtas foruzi sian tempon kaj

Kulturo 19

talenton laμpla„e. Bedaμrinde, tamen,ke interesaj kaj aktualaj aμtoroj (ek-zemple, inter la german-lingvaj, PeterHandke kaj Günter Grass) restas netra-dukitaj, aμ e„ pli mizere, mistradukitajde s-ro Ajna Fu›ulo.

Probable maljustas kelkaj el miajsupraj konsideroj, ankaμ aplikitaj al la„i-recenza objekto. Eµgeno Oneginestas ja delikata sia-speca romano kaj,preter la anekdota intrigo, precipe pasiaportreto de Rusujo, de ties landanoj kajde •ia animo plej profunda. La roluloj,malkiel en nur ›ajne simil-tonaj melo-dramoj, montri•as neniel ›ablonaj aμstereotipaj, sed ili rivelas kompleksajnpsikologiojn, kiuj evoluas kvazaμ perinterna viv-inspiro laμ la fluo de la ava-taroj. La tono, jen severa, jen drola, jenironia, impresas amuze maldramiga,kaj e„ ludigas ridetojn „e la leganto.Enestas sendube •uindaj valoroj kajklare rekoneblaj figuroj, kiel Tatjana aμOnegin, kiuj transcendis la striktan be-letran kadron kaj enhejmi•is en la psi-ko kolektiva kiel universalaj arketipoj,danke ankaμ al rozario da ali-•enrajkulturaj sekvoj: operoj, filmoj ktp.

La traduko de Melnikov, kio kon-cernas pure lingvajn mekanismojn,›ajnis al mi ne nur senripro„e metiisma,sed rekte virtuoza. Do ankaμ „i-rilate lalaboro estas sukcese plenumita. Kajtamen… Bedaμrinde mi ne certas, „u „iklasika±o, forme eksmoda kaj fone fora,sidos sur la bretoj de multaj vivo-„ambroj.

Joxemari Sarasua

“Alia Venecio”Matvejevi¢, Predrag. Alia Venecio /Tradukis [el la kroata] TomaszChmielik. — Czelad¨: Hejme; ‰wid-nik: Libro-Mondo, 2006. — 144pa•oj, il.

Kiam ni pensas pri Venecio, niaimago tuj bildigas en nia menso laBazilikon de Sankta Marko kaj tiesplacon. Aμ eble nia imago revas pri lafamaj pontoj aμ pri la same fama kin-konkurso kaj ties “oraj leonoj”.

Tio ne okazas „e tiu „i modernaoratoro de Mediteraneo, kies „efurboVenecio iasence estis, kaj tiu „i oratoronomi•as Predrag Matvejevi¢. Linaski•is en Mostar en 1932, filo dekroato kaj rusino, dum jaroj li prelegisen la Zagreba universitato pri francaliteraturo, poste migris al Francio kajtie instruis en Sorbono komparan lite-raturon; nuntempe li instruas slavanliteraturon „e la universitato LaSapienza en Romo.

Pri Venecio jam fluis riveroj dainko, jen en gvidlibroj jen en romanojjen en pentra±oj; la aμtoro tion bonekonscias kaj kapablas iri preter tio.Liaj vortoj vere malofte priskribasaspektojn de la urbo kiujn „iu ajn el nipovas scii danke al la multaj inform-fontoj kiujn ni disponas en tiu „imoderna epoko. Kvazaμ romantikaaventuristo, Matvejevi¢ voja•as tratiuj lokoj kies ekziston apenaμ iu kon-scias — ver›ajne, e„ veneciano memilin ne konas aμ aμdis pri ili nur ie,fabele. La kerno de tiu „i verko estas ladetaloj pri kiuj ne zorgas distri•emajhomoj: la rusto aμ la bruo kaμzita depasantaj homoj estigas en li la memo-ron pri impresoj kaj sensa±oj:

Rusto eniras metalon, tie pli mal-profunde, kaj ie pli profunde. Diver-sajn •i havas kolorojn: nigran, bru-nan, ru•an. Kelkloke •i estas rufa(•iajn kolorojn kaj nuancojn oni vidassur la malfruaj bildoj de Ticiano).Tavoloj da rusto kaj patino kolorigasmetalajn pordegojn, tabulojn, kradojn,barilojn, ansojn, ›losilojn. ¤uste onine scias, kial unu objekton kovras pati-no, kaj la alian penetras rusto eksterekaj interne, supre kaj malsupre. […]Oni sentas ludojn, kiuj fini•as kajdenove komenci•as, allogadon kaj for-pu›adon, resta±on de iu nekonata skri-bo, kiun vane ni klopodas de„ifri. […]La rusto estas en Venecio eksterordi-nara, kaj la patino — kiel orplako.

¤uste tia estas la Venecio de Mat-vejevi¢: el skribado kiu tamen estassamtempe reala±oj (kiel rusto) sedankaμ impresoj. Se la leganto sukcesos

kredi plenfide al la aμtoro kaj ties vor-toj, li ricevos eble strangajn impresojn— impresoj el humido, akvo, putro,tempo, beleco, pasinteco, melankolio,mira•o, marmoro, sablo, ›limo, oro,forvapori•intaj aμ splendaj bildoj. Postla unuaj „apitroj, la leganto mem, dan-ke al la anonimaj bildoj kiuj taμgeornamas la libron, i•as la romantikaaventuristo kiu komencas ami fremdanlokon kaj iom post iom (ek)sentas sinhejme. La leganto ekflaras la odorojnne „iam bonajn, aμskultas ka›e parola-dojn de preterirantoj aμ de kun-man•antoj „e gastejoj, sidas apud mal-junulo kiu ree†as rakontojn, kajpromenante enami•as al skulpta±ojkiujn li neniam vidis kaj ver›ajneneniam vidos. Li aprezas la nuancojnde la patinoj, la orplakojn „e la ligno,›tono kaj briko; li esploras la antikvajnmapojn anonimajn. Kvazaμ Matveje-vi¢ pecon post peco kunigas resumanbildon ri„igitan de komenca malunu-eco.

Aparte legindaj multfoje estas laμmia modesta opinio la pa•oj 88 •is 94,kie nia romantika aventuristo min ravispri osterie, trattorie, locande, taverne,bettole kaj bàcari kaj ties legendoj,rakontoj, „efroluloj. ‚efe en tiuj „ipa•oj montri•as plene tio kion dirasRenato Corsetti en la antaμparolo:

En la tiama Venecio la multkulture-co de la socio estis atingita pro neceso,kaj eventuale oni havis aliajn formojnde diskriminacio bazitajn sur lari„eco, sed ne sur la kulturo. Bonvoluatenti, ke „i tiu multkultura sintenodaµris ankaµ dum la lastaj jarcentoj dela granda venecia potenco, kiam •iestas daµre batalanta kontraµ la „iampli progresanta turka imperio, por“savi Eµropon”, kiel oni tiam diris. Lahistorio de Venecio povas montri al ni,kaj „iuokaze •i montras al mi, ke mult-kulturaj socioj estas eblaj, ke Orientokaj Okcidento povas kunvivi kaj kun-labori […]

Kaj „e la fino, ni retro•uas la poe-zion de la tuta verko, kiu komprenigasal ni, ke ni ne vere legis eseon, longanpriskribon, nekutiman gvidlibron aμpersonan taglibron, sed pli •uste supe-ris la limojn de •enroj kaj eniris Fanta-zion.

Per mirinda kaj •uiga stilo, TomaszChmielik tradukis la verkon al Espe-ranto. Hejme kaj Libro-Mondo planasaperigi ankaμ aliajn verkojn de Pred-rag Matvejevi¢, ekzemple, Meditera-nean brevieron kiu samkiel Alia Vene-cio akiris presti•odonajn premiojninternacinivele.

Nicola RuggieroIlus

tra±

ode

Nik

olaj

Kuz

jmin

20 Kulturo

Estas mirige, ke en Usono (sed nenur en Usono) artistoj kaj bandoj elek-tas la nomon “Esperanto” kiel titolonde siaj albumoj, aμ kiel nomon de labando mem, kvankam ili ne Esperan-tas, „u temas pri modo?

Sed kial ili ne iam Esperantos?..¤uste The Esperantos estas nova

roka triopo el Bay City en Mi„igano(Usono).

Vere fajriga, vigla kaj trafagara•roka stilo ludata de la movi•emajkaj energiaj Phil Roth (gitaro), AaronCianek (basgitaro) kaj Loe Jacobs(drumo), kiuj en nur unu jaro fami•isen Mi„igano, kaj nun pretas konkeri lamondon… Tial Esperantos eldonissian albumon, produktitan de la Bosto-na produktisto Richard Marr por laeldonejo Red Car Records.

La bando memorigas al ni la fierajnkaj ardajn nervojn de la mita bandoStooges, en siaj tekstoj la mastrumitanintelekton de Kinks kaj la rifojn (Riffs)ensor„ajn de muzikista generacio kiuestis forte influita de punko. La BonaRoko elfleksita de bluso kaj kiu netimas malpuri•i revenas kun Esperan-tos…

Atendante vidi ilin sur scenejo vijam povas antaμgustumi „e http://www.theesperantos.com/

Alia usona bando prenis la nomonEsperanto (Vd. la suban foton).

¤i konsistas el du famaj anoj de lametal/hardkora scenejo: Steve Micci-che (gitaro) de Every Time I Die kajJesse Muscato (drumo) de Kid Gorge-ous kaj de du membroj de la disi•intapunkbando The Budgets, Steve Riter(basgitaro) kaj Ryan Caprio (kantado).

Oni povus atendi, ke la metala kul-turo de la du famuloj havus influojn en

la muziko, sed la unua produkta±o deEsperanto, surbendigita en Novjorko„e la studio Watchmen (ses-titola albu-mo titolita Play This Anywhere, ape-rinta „e la eldonejo Uprising) mirigenaskis stilon pop-punkan simplan sedenergian.

Kun tiaj muzikistoj, la kvalito de laludado en tiu disko ne estas seniluziigakaj certe meritas atentan aμskultadon:

Provu tion „e: http://www.upri-singrecords.com/new_site/html/frameset.html

Se vi havas paciencon kaj temponpor traser„i surfante en interreton vipovos trovi diversajn artistojn aμ ban-dojn kies titolo aμ albumo estas nom-ita Esperanto. Ekzemple, albumonEsperanto faris meksika popbandoKabah.

Vizitu la retpa•ojn de Kabah:http://unmundoconkabah.cjb.net/.Ankaμ la fanklubo kaj diskeldonejoUniversal Music Latino disponigasinformojn kaj la diskon Esperanto enla angla: www.angelfire.com/music/fey/kabah. Tre kompletaj kaj interesajinformoj trovi•as en la hispana:h t t p : / / o r b i t a . s t a r m e d i a . c o m /~kabahxne1/, http://mx.geocities.com/kabahtuynosotros/index.html.

En „i tiuj retpa•oj eblas sekvi lanova±ojn pri la bando, malkovri •iajndiskografion, tekstojn, multajn fotojn,

kaj ekscii pri •i •is disi•o en oktobro2005.

Krome, albumojn Esperanto faris,interalie:

— Rick Braun, ±aza trumpetisto elUsono;

— Lalo Schifrin, usona ±azisto;— Shadofax, ±azfuzio/novepoko el

Usono;— Elektric Music, elektronika

bando starigita de Bartos elEks-Kraftverk el Germanio;

— Freundeskreis, hiphopa bandoel Germanio;

— Viper, poprokbando el Japanio(aμskulktu „e http://viperviper.com/multimedia.htm);

— Ryuicky Sakamoto, elektronikapoproka bando el Italio/Japanio;

— Rosario di bella, Paolino Dal-laporta, ±azo.

(Pri kelkaj el tiuj artistoj kaj albu-moj jam aperis artikoloj kaj prezentojen Rok-gazet’).

‹ajne Esperanto estas inspira, kajpro diversaj kialoj konscie aμ nekon-scie, vole aμ nevole oni uzas aμ mis-uzas la vorton “Esperanto”. Sed „u tiunomo ne estas universala poseda±o?Ankaμ Muziko ja estas universala, porne diri universa… ‚u muziko kajEsperanto ne estas la plej trafetaμgajpor tia universaleco?..

Plukis por viFlo!

Esperanto en muziko: ne nur Esperantuje

‚u la mi„igana triopo The Esperantosiam vere Esperantos?

Mek

sika

grup

oK

abah

Kulturo 21

GazetojLiteratura Foiro. 2006, ¹224

La unua literatura esperanto-gazetoLa Revuo estas unu el la akcentoj en ladecembra numero 224 de la revuoLiteratura Foiro, per eseo de GiorgioSilfer.

Diversaj literaturaj premioj estasen la fokuso: la Nobela por la turkaOrhan Pamuk (artikolo de Jordan Sla-vejkov), Goncourt kaj tiu de la FrancaAkademio por la usona Jonathan Lit-tell, Prix Femina por la kanaddevenaNancy Huston (artikolo de LjubomirTrifon„ovski). La legantoj de LF elek-tos inter ses prozaj libroj laPEN-Premion La Verko de la Jaro2006: en la numero estas la balotilo.

Originala literaturo: poemoj deNicolino Rossi kaj Petro Palivoda,humura rakonto de Tim Westover. Tra-duka literaturo: Carlo Minnaja pri LaGefian„oj de Alessandro Manzoni(trad. Battista Cadei), recenzoj deJulian Modest pri Toldi de János Arany(trad. Márton Fejes) kaj de MilenaGeorgieva pri Mio, mia filo de AstridLindgren (trad. Leif Nordenstorm).

“Paula Märthi estis ja Aldo de’Giorgi” informas la revuo kaj prezen-tas la faktojn. Sigurdur Pétursson inter-venas en la debato inter DimitarHa•iev kaj László Radacsy pri la altru-do de etnolingvaj signifoj al E-vortoj(ekinta en la aprila LF 220). ChristianDeclerck prezentas sian opinion kadrede la debato pri la morto de Jesuo(komencita per artikolo de DimitarHa•iev en LF 216). Ha•iev mem pre-zentas nun la fenomenon “bogomiloj”de la deka jarcento, kiu donas siansignifan influon en Eμropo, de orientoal okcidento.

Muzika kulturo: Milena Makave-eva prezentas la kompaktdiskon deVera Jordan Esperanta vo„o. Teatrarubriko: 80-jara jubileo de Jerzy For-nal kaj kurtenoj por Teo Jurukov.

Roman DobrzyŒski respondas al larecenzo de Zofia Banet Fornalowa enLF 220 pri la libro La Zamenhof-stratokaj por plipezigi sian pozicion alvokasla helpon de L. C. Zaleski-Zamenhof,kies letero same trovas lokon en lanumero.

HeKo

Ricevitaj librojMatvejevi¢, Predrag. Alia Venecio / Trad. el la [kroata] Tomasz Chmielik; Antaμpar.Renato Corsetti. — Czelad¨: Hejme; ‰windik: Libro-Mondo, 2006. — 144 p•., il. —[Recenzoekzemplero].

Monatoj tra la mondo / Komp., antaμpar. Hori Yasuo. — Maeba›i: Horizonto, 2005.— 96 p•., il. — [Recenzoekzemplero].

Shakespeare, William. La vintra fabelo / Trad. el la angla, antaμpar. HumphreyTonkin. — Rotterdam: UEA, 2006. — 154 p•. — [Recenzoekzemplero].

[Zamenhof, L.-L.]. Destino de Ludovika dinastio. 1907–1917 / [Komp. Itó Kanzi]. —Kioto: Ludovikito, 1991. — 1014 p•.; jaketo. — (Iom reviziita plena verkaro de L.L.Zamenhof. Originalaro 3). — [Biblioteka Apogo Roma kaj Poul Thorsen].

[Zamenhof, L.-L.]. ¤is la homaranismo. 1896–1906 / [Komp. Itó Kanzi]. — Kioto:Ludovikito, 1990. — 1064 p•.; jaketo. — (Iom reviziita plena verkaro de L.L. Zamen-hof. Originalaro 2). — [Biblioteka Apogo Roma kaj Poul Thorsen].

[Zamenhof, L.-L.]. Unua etapo de Esperanto. 1878–1895 / [Komp. Itó Kanzi]. —Kioto: Ludovikito, 1989. — 972 p•.; jaketo. — (Iom reviziita plena verkaro de L.L.Zamenhof. Originalaro 1). — [Biblioteka Apogo Roma kaj Poul Thorsen].

Ricevitaj gazetojEAB-Update. 2007/36; Esperanta Finnlando. 2006/6; Esperanto aktuell. 2006/6;

Esperanto en Skotlando. 2006/194; Esperanto. 2007/1; Heroldo de Esperanto. 2006/16;Informa Bulteno. 2006/4; Informilo. 2006/12; Internaciisto. 2007/1; Kontakto.2006/5-6; La Gazeto. 2006/127; La Ondo de Esperanto. 2007/1; La Revuo Orienta.2006/11; La Sago. 2006/31; Literatura Foiro. 2006/224; Litova Stelo. 2006/6; Monato.2007/1; REGo. 2006/6; Scienco kaj Kulturo. 2006/6, Speciala Eldono; Sennaciulo.2006/12; Service de Presse. 2006/31; TEJO Tutmonde. 2006/4-5-6; Tempo. 2006/4.

Bona rezulto de la malfacila jaro 2006Ver›ajne, 2006 estis la plej malfacila jaro por La Ondo de Esperanto. Pro la

duobli•o (jam pli ol duobli•o!) de la po›ta tarifo en Ruslando ni devis ›an•i laekspedo-landon, kaj Pollando i•is ankaμ la pres-lando de La Ondo. Mankispasint-jare reklamvoja•oj kaj ni ne partoprenis UKon — „i tial malpli da novajabonoj estis kolektitaj. Sanproblemoj fine de la jaro… Sed malgraμ „iuj malfacil-a±oj la abonantaro de La Ondo en 2006 denove superis tiun de la antaμa jaro,kvankam la kresketo estas nur simbola — tri abonoj pli. Dankon al niaj perantojkaj al la abonantoj.

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Ruslando 147 133 122 115 101 98 104 92 93

Aliaj landoj 136 170 238 257 305 407 421 450 452

Entute 283 303 360 372 406 505 525 542 545

En plej multaj landoj la nombro da abonantoj preskaμ ne ›an•i•is. La plejgranda kresko estas en Usono (+6), kaj la plej granda perdo en Finnlando (-7).Novaj landoj estas Benino, Zimbabvo, ‚inio kaj Kubo — „iuj danke al donacitajabonoj. Entute, niaj abonantoj lo•as en 43 landoj.

Jen la listo de la landoj kun pli ol 10 abonantoj (enkrampe estas la nombroj por2005):

Ruslando . . . . . . . . . . . . 93 (92) Belgio. . . . . . . . . . . . . . 19 (15)Pollando . . . . . . . . . . . . 66 (65) Svedio . . . . . . . . . . . . . 19 (20)Germanio . . . . . . . . . . . 44 (43) Hispanio . . . . . . . . . . . . 17 (20)Francio . . . . . . . . . . . . . 32 (35) Japanio . . . . . . . . . . . . . 16 (14)Usono . . . . . . . . . . . . . . 28 (22) Brazilo . . . . . . . . . . . . . 15 (13)Britio . . . . . . . . . . . . . . 27 (25) Danlando. . . . . . . . . . . . 13 (15)Italio. . . . . . . . . . . . . . . 25 (24) Svislando. . . . . . . . . . . . 11 (11)Finnlando . . . . . . . . . . . 22 (29)Estas malfacile prognozi, „u ni sukcesos reteni la nunan nombron „i-jare. Oni-

dire, la nove dezajnita kovrilo estas pli alloga, sed la baza kotizo senteble plial-ti•is, kaj ankaμ dum 2007 ni ver›ajne ne havos eblon informadi pri La Ondo enesperantistaj renkonti•oj (escepte de ARKONES). Je la jarkomenco la abonstatoestis simila al tiu de la kelkaj antaμaj jaroj.

AlKo

Ne forgesureaboni!

22 Mozaiko

SPRITAJ SPLITOJ KAJ PRESKERAROJ

el la kolekto de reduktoro

Pola Radio: Tenebraj tempojLau anonco la elsendoj aperos je la 17-a horo lau mez-

epoka tempo kaj dauros 20 minutojn. (http://groups.yahoo.com/group/EAF-agadas, 9 jan 2007; Rimarkis JormaAhomäki)

Civita ekzistadismoMi multfoje ripetis ke nia ekzisto estas celo en si mem.

Esperanto enskribi•as en la historio de la homaro per siaekzisto. Nenio pli. ¤i ne bezonas konkeri la mondon per lafina venko. (Novjara saluto de Konsulo Walter ¯elazny,HeKo 320 9-C, 12 jan 07)

Titano… provis ribele invadi Olimpon (PIV)Antaμ „io mi dankas al la nova Konsulo Giorgio Silfer

<…> pro la tuta, titaneska laboro. (Samloke)

O, fiperiodo!… apartan atenton kaptas la novjara mesa•o de Renato

Corsetti <…> la lasta prezentata de la aktuale oficantaUEA-prezidanto, kies dua ofiperiodo plenumi•os en Joko-hamo. (http://www.polskieradio.pl/eo/dokument.aspx?iid=46808, Temoj el la E-gazetaro, 9 jan 2007)

Celoj en marmoro?En sia <…> artikolo la ¤enerala Direktoro de UEA evi-

dente detaligas ankaμ la taskojn kaj laborojn de la CO, finememorigante la laμstatuajn celojn de UEA… (Samloke)

El la jar-raptortoTamen, en la prtaktiko, estas foje malfacile distingi la

agadon de la fakaj asocioj… (Estrara Raporto // Esperanto,2006, ¹6, p•. 126)

Ekster la ludo…en la statuto mankas artikolo pri eksludo de komitata-

noj kiuj misuzas sian komitatanecon! (Ileana Schroeder,http://groups.yahoo.com/group/komitato-de-uea/message/2758, 7 jul 2006)

Ekzaltaj eksaltojLa lastan 8an de decembro vespere, en Sanvitoro Latia,

teleregita de Nicola Ruggiero <…>, prezidanto de ItalaEsperantista Junularo, estis eksaltata la plej granda krist-naskarbo en la mondo. (Informitale, 7 jan 2007)

Inter Poldavio kaj SildavioRumanio, Ukrajno <…> Mordavio… Brugario (lando-

nomoj sur mapoj en: Monatoj tra la mondo, p•. 10, 46;Rimarkis Ionel Oneþ)

Plukis István Ertl

20 respondoj venis por la novembra tasko Ok proverboj.‚iuj estas tute •ustaj. Ilin sendis: Edmund Grimley

Evans, Malcolm Jones (Britio); Erkki Kemppainen, BrunoLehtinen (Finnlando); Edson Correa Capucci (Brazilo); Jac-kie Huberdeau (Francio), Gunter Ebert, Hans-BurkhardtDietterle (Germanio); Ester Olsen (Norvegio); JadwigaBenicka, Miroslawa Kubicka, Hanna Skalska, ZbigniewTylkowski (Pollando); Viktor Alikin, Bronislav ‚upin, Kla-ra Ilutovi„, Svetlana Konja›ova, Nina Zujeva (Ruslando);Roland Larsson (Svedio); Ludmila Orajevskaja (Ukrainio).

La •usta j respondoj : Laμdu tagon nur vespere.Proverbo estas sperto, proverbo estas averto. Simio al simiopla„as pli ol „io. Silento estas konsento. Konscienco sen-makula estas kuseno plej mola. Ne ›ovu nazon en fremdanvazon. Pli bona pano sen butero ol dol„a kuko sen libero.Komenco bona — laboro duona.

La loto donis premion al Roland Larsson, kiun ni koregratulas!

Trovu la titolojnVANDALA SER¤ENTO JE OPONONI DRINKU JE MISO N-RO…ORAN¤A BURDO, SONU ¤UE!DO, ‚ERKA TRISTOAGRESA STURNO‹ABLONA TUROVI — ANGLA RE¤LANDO!ESPLANADO… PA‹O… JELPO!ADIA™, NA™A ELFO: MALLE¤A KUGLO…

Bonvolu trovi en la supraj anagramoj naμ titolojn deEsperanto-libroj. Sendu la solvojn al la redakcio de La Ondorete aμ po›te antaμ la 15a de marto.

Kompilis Tatjana Auderskaja

Pri kio ridis niaj pioniroj?Oni povas kredi ke esperantistoj estas tro seriozaj homoj, „aren la jaroj 1889–1891 en la unua Esperanto-gazeto, La Espe-rantisto, estis neniu ›erco aμ anekdoto. Sed en 1892 ekaperisen •i la rubriko Bagateloj. Post la iom longa El unu predikoen januaro, venis tuta kolekto en la februara, el kiu ni plukiskelkajn. Vidu: pri kio ridis Zamenhof, Schmidt, Grabowskikaj aliaj pioniroj.

Kredemeco.

A: Vi estas malsa•ulo, mia sinjoro!B: Sinjoro! mi sendos al Vi miajn atestantojn!A: Ne bezone, sinjoro, mi kredas tion „i ankaμ sen ate-

stantoj.

Senkulpi•o.

Sinjorino, forlasante sian servantinon: Jes, mi bedaμras,sed mi ne povas repreni mian ateston en via serva libro privia nepuremo. Rigardu do mem ekzemple la malpura±on demu›oj tie „i en la angulo.

Servantino: Tio „i ja estas ne mia kulpo! tiu „i malpura±ojam estis, kiam mi antaμ jaro komencis mian servadon „e Vi.

Tro granda postulo.

— For! al sanaj kaj fortaj mi almozon ne donas.— Kiel vi volas; pro Viaj kelkaj centimoj mi al mi piedon

ne rompos.La Esperantisto, 1892, ¹2, p•. 25-26.

Perantoj de “La Ondo de Esperanto”Argentino: Roberto Sartor, Beruti 2792, 3° 9, C 1425, BBF,Buenos Aires

Aµstrio: Leopod Patek, Martinstr. 104/38, AT-3400 Kloster-neuburg

Aµstralio: Libroservo de AEA, Esperanto-domo, 143 LawsonSt., Redfern N.S.W. 2016

Belgio: FEL, Frankrijklei 140, BE-2000 Antwerpen

Brazilo: BEL, Caixa Postal 03625, Brasilia, DF 70084-970

Britio: David Kelso, 5 Craigenhhil Road, Carluke, ML8 4QT

Bulgario: Grozdenka Filipova, str. Rajko Aleksiev 23, 4400Pazard•ik

‚e†io: Pavel Polnický, Na Vinici 110/10, CZ-290 01 Podìbrady

Danlando: Arne Casper, Bryggervangen 70, 4, tv. DK-2100København Ø

Estonio: Virve Ernits, Vallimaa 17-8, EE-93812 Kuressaare

Finnlando: EAF / Päivi Saarinen, Siltasaarenkatu 15 C 65,FI-00530, Helsinki

Francio: Espéranto-France, 4 bis rue de la Cerisaie, FR-75004Paris

Germanio: Wolfgang Schwanzer, Pfarrer-Seeger-Straße 9,DE-55129 Mainz

Hispanio: Luis Serrano Pèrez, Font Nova 32, ES-08202 Sabadell

Hungario: Jozefo Baksa, Pf. 115, HU-8901 Zalaegerszeg

KEA, p.k. 87, HU-1675 Budapest

Irlando: Joy Davies, 9 Templeogue Wood, Dublin 6W

Islando: IEA, p.k. 1081, IS-121 Reykjavík

Italio: IEF, Via Viloresi 38, IT-20143 Milano

Višnja Brankoviæ, Via Parini 5, IT-34129 Trieste

Japanio: JEI, Waseda-mati 12-3 Sinzyuku-ku, Tôkyô-to,162-0042

Katalunio: KEA, Apartat 1008, ES-08200 Sabadell

Koreio: Prof. Lee Chong-Yeong, Yulim Norway Apt.106-1305, 906-1 Bomodong, Taegu 706-930

Kroatio: Marija Beloševi¢, Sveti Duh 130, HR-10000 Zagreb

Kroatio kaj Slovenio: Višnja Brankoviæ (vd. Italio)

Latvio: Margarita �elve, R�pniec�bas 35-13, LV-1045 R�ga

Litovio: LEA, p. k 167, LT-3000 Kaunas-C

Nederlando: UEA, Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJRotterdam

Norvegio: Esperantoforlaget, Olaf Schous vei 18, NO-0572 Oslo

Nov-Zelando: G.David Dewar, 4 Harlech Mews, Avonside,Christchurch, NZ-8004

Pollando: PEA, skr. poczt. 21, PL-44-101 Gliwice

Portugalio: PEA, Rua João Couto, 6, R/C-A, PT-1500 Lisboa

Ruslando: Galina Romanovna Goreckaja, RU-236039Kaliningrad, ab. ja. 1205

Serbio: Dimitrije Jani£i¢, Svetogorska 19, 11000 Beograd

Slovakio: Stano Marèek, Zvolenská 15, SK-03601 Martin

Sud-Afriko: Colin S. Beckford, 43 Fairview Crescent,Milnerton Ridge 7441

Svedio: Lisbet Andréasson, Kajsa Kavats gata 8, SE-242 35Hörby

Svislando: Christoph Scheidegger, Im Schleedorn 6, CH-4224Nenzlingen

Usono: ELNA, P. O. Box 1129, El Cerrito CA 94530

TRA ESPERANTUJO

Tra la tuta Esperantujo niaj “pacaj batalantoj” vaste festis kajfestenis je la Zamenhofa Tago. Foje la solenado estis serio-za, kun raportoj kaj prelegoj, ekzemple, en Dandong (‚inio),kie Wu Guojiang prezidis te-kunsidon de Liaoning-provincaEsperanto-Asocio, vd. p•. 4. (Fotis Mu Xiangrong)

Sed pri la Zamenhofa Tago en Irano ni ricevis ne artikolon,sed nur referencon de Reza Torabi al ret-kolekto de Irea-2006. Nu, el tiu fotokolekto ni scias certe, ke niaj iranaj sa-mideanoj ne malsatis dum la festado.

Preteksto por festo estas facile trovebla. Ekzemple, jar›an•o.Kaj je la jar›an•o en Trier oni povis ne nur sekvi prelegojnkaj bone man•i, sed ankaµ spekti pupteatra±on, vd. p•. 6.(Fotis Dirk De Weerdt)

Inte

rn

ac

ia F

oto

ko

nk

ur

so

: “

Re

sp

eg

ulo

de

la

ali

a m

on

do

” (

foto

de

Ju

rij

Ka

jun

)