Urbani sistemi Latinske Amerike
Urbani sistemi Latinske AmerikeIvana miloMarko vladiMelina
hapadiNikolina bariiToni mandiKolegij: Urbani sistemi svijetaProf.
dr. sc. Draen NjegaUvodRazvoj gradova moe se pratiti vie od 2000
tisue godinaDugo vremena dominiraju autohtone kulturePromjene
nastupaju nakon dolaska panjolacaProstor s izrazito visokim
porastom sveukupnog i gradskog stanovnitvaRazvoj gradova u
predkolonijalnom razdobljuUrbani razvoj ogranien na autohtone
kulture Samo 5% teritorija Latinske AmerikeOgraniene poljoprivredne
mogunostiPrva stalna naselja 3000 godina prije KristaNe poznaju
plug, jedina stoka ljame krize s povremenim naputanjem sela i
gradovaRazvoj gradova u predkolonijalnom razdobljuRazliite funkcije
i prostorna struktura gradovaAsteci i Maye dominantne kulture u
Srednjoj AmericiHuari, Chimu i Inke dominiraju u Junoj Americi od
oko 800. godine pa do dolaska panjolacaNajznaajniji stariji gradovi
u Srednjoj Americi su Zacatenco, Copilco, Tlatileo, Teotihuacan,
Monte Albin, Tical...
Razvoj gradova u predkolonijalnom razdobljuVodei centri
pojedinih dravnih tvorevina ili regionalni centri: Tula, El Tajin,
Texcoco, Tacuba, Tenochtitlan, Tlatelolco, Mayapan, Uxmal, Copan,
Piedras NegrasEkspanzija Inka glavni grad Cuzco, a glavni gradovi
osvojenih kraljevstva postali su regionalni centriGrade se i novi
gradovi poput Hunauea, Tumpe i Tambo
Razvoj gradova u predkolonijalnom razdobljuProstorna struktura
se mijenja tokom vremenaGeometrijska pravilnost, posebno u mrei
ulica, glavnom trgu i velikim graevinamaNema obrambenih zidova,
otvoreni prema ruralnom prostoru, plodni vrtovi (chinampa) sastavni
dijelovi pojedinih gradovaSredinji dio najvaniji oko glavnog trga
vjerske, upravne i druge funkcije
Razvoj gradova u kolonijalnom razdobljuProstor napoetku ogranien
na otoke i obalu Karipskog mora gdje se grade prva naselja sve do
1519.Santo Domingo -> glavni grad u tom razdoblju, u njemu prve
znaajnije institucijeOsvajanjem teritorija dolazi do eksplozivnog
razvoja gradova -> slabljenje znaenja Santo Dominga i jaanje
nekih novih poput Mexica i Cuzca, poslije LimeDo kraja 16. st.
postoji veina dananjih veih gradova
Razvoj gradova u kolonijalnom razdobljuPotkraljevstvo Nova
panjolska: Mexico, Granada, Leon, San Salvador, Limon, Puebla,
Monterrey, Havana Potkraljevstvo Peru: Panama, Lima, Guayaquil,
Janja, Cali, Quito, Bogota, Macaraibo, La Paz, Buenaventura U
drugoj polovici mrea se iri pa nastaju gradovi Tampico, Tegucigalpa
u Srednjoj Americi te u Junoj Americi Cuenca, Tucuman, Potosi,
Mendoza, Cordoba, Buenos Aires i dr.
Razvoj gradova u kolonijalnom razdobljuVeracruz, El Callao,
Panama, Havana, Cartagena luke povezane sa panjolskom, ograene
obrambenim zidomPoetak 17. stoljea: spor rast stanovnitva, ali brz
u gradovima sve intezivnije naseljavanje glavnih administrativnih,
lukih i rudarskih centaraVaniji gradovi podignuti od kraja 16.
stoljea pa do kraja 18. stoljea San Viente, Guatemala, Medellin,
Oruro, Parana, Rosario, Montevideo
Razvoj gradova u kolonijalnom razdobljuCabral otkriva Brazil
1500. godinePrvi grad Pernambuco, i kasnije se osnivaju gradovi
uglavnom na obali Sao Vicente, Olinda, Porto Seguro, Santos,
BahiaPrvi grad udaljen od obale Sao PauloRazvoj Rio de Janeira
poinje 1555. godine
Razvoj gradova u kolonijalnom razdobljuKroz 17. i 18. stoljeu
osnivaju se gradovi Belem Fortaleza, Curitiba, Laguna i Porto
Alegre na obali te u unutranjosti Manaus, Mato Grosso, Goras i
dr.1762. godine Rio de Janiero postaje glavni grad, a vanost mu je
porasla zbog izvoza mineralnih sirovina u Portugal i uvoza robe za
unutranjost; postaje najvei te najvaniji trgovaki i politiki
centar
Obiljeja panjolskog kolonijalnog sistema u Americi
Gradove podiu ponajvie kao centre osvajanja i politike
kontroleGradovi u poetku imaju vojnu funkciju, a zatim je postupno
razvijana kulturna, administrativna i ekonomska funkcijaGradovi su
ishodita osvajakih pohoda i centri politike kontrole i
ekspolatacijeObiljeja panjolskog kolonijalnog sistema u
AmericiSmanjenje broja starosjedilaca kompenzirala je imigracija
panolaca te dovoenje robova iz Stvaranje dvojnih gradova Caracas La
Guaira, Lima Callao, Santigao Valparaiso
Prostorna struktura kolonijalnih gradova Latinske
AmerikePravokutna mrea ulica -Planski razvoj -Uzor: antiki gradovi
-Upute o gradnji naselja: Filip II. i Karlo I.Prostorna struktura
kolonijalnih gradova Latinske AmerikeCuadra ili manzana: jednaki
pravokutni dijeloviSolares: etiri jednaka dijela manzaneQuintos:
rubne manzane
Prostorna struktura kolonijalnih gradova Latinske
AmerikeSredinji trg placa -Funkcije: trnica, svetkovanje, zborite
vojske, sastajalite graana -Odreuje vrijednost zemljita u graduUz
trg se nalaze najvanije institucije: uprava, kola, katedrala,
policija, gradska vijenica cabildo, sud, samostanProstorna
struktura kolonijalnih gradova Latinske AmerikeUlice: 8 pravokutno
usmjerenih ulica koje izlaze iz trga - nepoploene, uskeStambene
kue: jednokatnice, ravnog krova
Prostorna struktura kolonijalnih gradova Latinske AmerikeNemaju
svi gradovi pravilnu prostornu strukturuSpontani razvojReljefne
preprekeAcapulco, Cartagena, Veracruz
Prostorna struktura kolonijalnih gradova Latinske
AmerikePortugalski kolonijalni gradovi u Americi -nisu graeni po
izrazito geometrijski pravilnim modelima -uske, nepravilne ulice
-praca: glavni gradski trg -utvrde -barokni stil -uzor: Lisabon,
Amsterdam -primjer: OlindaProstorna struktura kolonijalnih gradova
Latinske AmerikeSocijalna stratifikacijaSocijalni zoningBogati:
sredinji dio grada, blizu glavnog trgaSiromani: rubni dijelovi
grada, agrarna okolicaProstorna struktura kolonijalnih gradova
Latinske AmerikePromjene u etnikoj strukturi gradovaZnaenje rasa i
etnikih grupa mijenja se prostorno i vremenskiAutohtoni
gradoviNovonastali gradovi
Razvoj urbanih sistema u postkolonijalnom razdobljuKolonijalno
razdoblje - periferni dio drutveno ekonomskih europskih prilika -
opskrbljiva sirovinama - grad je politiko i administrativno sredite
- centrifugalni sistemRazvoj urbanih sistema u postkolonijalnom
razdobljuPoetak 19.stoljea - oslobaanje kolonijalne vlasti, najvie
u razdoblju od 1808. do 1826. godine - fragmentacija panjolskog
teritorija - cjelovitost brazilskog teritorijaRazvoj urbanih
sistema u postkolonijalnom razdobljuPostkolonijalno razdoblje -
imbenici koji utjeu na promjene u urbanim sistemima: jaanje
utjecaja drugih kapitalistikih drava, nova tehnologija i strani
kapital, periferna, izvozna ekonomija, imigracija europskog
stanovnitvaRazvoj urbanih sistema u postkolonijalnom
razdobljuPromjene:Smanjenje udjela gradskog stanovnitva u
19.stoljeuMrea gradova se nadopunjava i prilagoava novoj politiko
administrativnoj situacijiPoveanje primarnosti velikih, glavnih
gradovaRazvoj urbanih sistema u postkolonijalnom razdobljuSabirno
distributivna uloga gradaPoveanje broja stanovnika u
20.stoljeuirenje gradova izvan obrambenih sistemaPromjene u
socijalnoj topografijiGRADBROJ STANOVNIKABuenos Aires867 000Rio de
Janeiro691 000Ciudad de Mexico541 000Montevideo309 000Santiago da
Chile287 000Sao Paulo239 000Havana236 000Salvador (Bahia)208
000Lima130 000Recife113 000
Dinamika urbanizacijeVelike promjene u Latinskoj Americi nakon
Prvog svjetskog rataVisoke stope prirodnog prirasta te preseljenje
stanovnitva pospjeuje sveukupan porast gradskog
stanovnitvaRegionalne razlike u dinamici porasta gradskog
stavnovnitva (Srednja i Juna Amerika)Najurbaniziranije zemlje su
Venezuela, Argentina, Urugvaj i ile vie od 80% gradskog
stanovnitvaNepravilnost urbanih sistemaProsjean godinji porast
ukupnog i gradskog stanovnitva Latinske AmerikeDijelovi Latinske
Amerike1950-19601960-19701970-19801980-1990% gradskog
1990.UkupnoGradskoUkupnoGradskoUkupnoGradskoUkupno Gradsko Srednja
Amerika2.94.53.24.62.84.82.33.265.7Karipske
zemlje1.83.12.03.51.62.91.42.459.1Juna
Amerika2.84.62.64.12.34.02.03.075.2Ukupno2.74.42.74.22.43.62.13.071.5Migracije
stanovnitva u gradoveMigracije stanovnitva su vrlo sloen proces te
njihova obiljeja se mijenjaju prostorno i vremenski. U procesu
preseljavanja za Latinsku Ameriku razlikujemo dva naina:DIREKTNA
PRESELJAVANJA- iz sela u gradove.ETAPNA PRESELJAVANJA- stanovnitvo
se iz seoskih sredina seli najprije u manje centre te naposljetku u
velike gradove.
Veliki gradovi Latinske Amerike:
Obiljeja imigranata:Migranti su u prosjeku imuniji od onih koji
ostaju na seluMigracije imaju i selektvni karakter vie od 90%
migranata u Latinskoj Americi ine ljudi u dobi do 30 godina, veinu
tih migranata ine enePostoje razliiti motivi migracije, a veinom su
to socioekonomski razlozi.
Nekontrolirani razvoj stambenih naselja i promjeen u socijalnoj
topografiji gradovaRazliiti problemi u gradovima: najvei je
stambeni problem. Posljedica stambenog problema nekontrolirani
razvoj stambenih naselja slabijeg standarda stanovanja
Razliiti nazivi za divlja naselja:u Brazilu se one zove favelasu
Venezueli ranchosu Argentini villas miseriasu Peruu barriadasu
Meksiku colonias proletariasRanchosi u Caracasu:
46Prazni dijelovi sredinjih dijelova gradova postupno se
pretvaraju u divlja naseljaNalaze se u starim palaama bive eliteTe
podvrste divljih naselja imaju razliite nazive:vecindad conventilo
cortico perdida Problemi divljih naselja:loa
infrastrukturanepostoji adekvatan sustav kanalizacijenemaju pristup
vodinedostatak prikljuaka na gradsku elektrinu mreuloe odravanje
postojeih objekataubrzano irenje divljih naseljaKretanje
migranata:provincija->sredinja zona grada->periferija odnosno
provincija->periferija
Ekonomija:Bazarska ekonomijaVelika poduzeaRio de Janeiro
(Sijeanjska rijeka)Grad u jugoistonom Brazilu, glavni grad od 1763.
do 1960. godineGotovo 6,5 milijuna stavnovnikaPortugalski istraivai
uoili su ga 20. sijenja 1502. godineFormalno osnovan 1. oujka
1565., ubrzo izrastao na brdu eerna GlavaUzor srednjovjekovnih
gradovaRio de JaneiroPrirodne ljepote, luksuzni hoteli, povijesne
znamenitosti turistika atrakcija1960. prestaje biti glavnim
gradom
Grad je podijeljen naPovijesni centar (Centro)Juna zonaSjeverna
zonaZapadna zonaU gradu prevladava tipina tropska klima
Socijalno stanjeVelike razlike bogatih i siromanih
(15%)Siromatvo najizraenije u favelama teke poplave u kinom
razdobljuVelike stope kriminalaBogate etvrti smjetene imeu plae i
brda, na padinama brda su siromane favele specifinost Rija
neposredna blizina bogatih i siromanihFavelardosi nemaju nita, ali
imaju pogled od milijun dolara
Danas postoji vie od 600 favela u Riju (1,7 milijuna stanovnika)
najvea je Rocinha
SUVREMENI URBANI RAZVOJDrutveno - ekonomske promjene
svjetske ekonomske krize 30-ih godina razdoblje industrijskoga i
financijskoga kapitalizma
drutveno-ekonomske promjene: posljedice na urbani razvoj
nakon Prvog svjetskog rata: promjene u ekonomskoj strukturi,
zbog poremeenog prometa robe izmeu Europe i SAD-a
industrijalizacija (supstituirajua)
do 30-ih godina 20.st. samo su Argentina, Brazil, ile i Mexico
postigli stanovit industrijski razvoj
od 1930.god.: politika supstitucije
poslije 1940.god. industrijski razvoj je pospjeio razvoj gradova
industrija se koncentrirala u velikim gradovima, tj. u gradskim
regijama velikih gradova
Mexico City
14. stoljee - Asteci su osnovali grad nazvan Tenochtitlan
najvei je (oko 21.mil.st.) i glavni grad drave Mexico
ekonomsko, socijalno, obrazovno i politiko sredite draveNaini
rijeavanja problema divljih naselja:Plan generala JimenezaProgram
peruuanske vladekoncept decentralizirane koncentracije u Ciudad de
Mexicuveina povijesnih etvrti u gradovima Srednje Amerike su
sauvani
u 20.stoljeu novi moderni aspekti urbanizacije smjestili su se
odmah iza povijesnog centra grada
siromano stanovnitvo nastanjuje rub grada gdje su zemljita
jeftinija te se sve vie razvija samogradnja
bogate etvrti su koncentrirane na zapadu i u ponekim zonama na
jugu otro dijele taj prostor od siromatva u sjevernim zonama i
ilegalnim naseljima na istonim rubovima gradaodgovoran za 30%
nacionalne industrijske proizvodnje
u drugoj polovici 20.st. teka industrija je pomaknuta iz glavnog
grada u granine gradove na sjeveru
sredite nacionalnog prometnog sistema
Paseo de la Reforma ("Avenija obnove") je glavno gospodarsko
sredite grada.Urbani problemiMexico City se iri od druge polovice
20.stoljea
od 1995. godine intezivno se radi na spreavanju ilegalnih
naselja u junijim dijelovima grada
dva najvea uzroka: nezaposlenost i globalizacija
rast slumova poinje u ranim 1900-ih, kada je eljeznica donijela
novu industriju i nove industrijske zone u grad
Neza-Chalco-Itza: najvea sirotinjska etvrt u svijetu s oko etiri
milijuna ljudi
HVALA NA PANJI!
